Panahon ngPagkamulat

(1872-1896)
Larawan ng Panahon
 Kaligirang Pangkasaysayan
Pumasok ang mga dayuhang mangangalakal at
nagsitayo ng mga negosyo.

Naging malaya ang Pilipinas na

makipagkalakalan sa ibang bansa.

Umunlad ang Agrikultura at Industriya

Nabuksan ang Kanal Suez, noong Nobyembre
17,1869

Mabilis na paglalakabay patungong Europe.

Namulat ang damdaming makabansa.

Pagdating ng mga dayuhan dala ang Liberal na

kaisipan
Lumaganap ang Liberal na kaisipang
pampulitika na:

Montesquieu

Voltaire

John Locke

Jacques Rousseau
Gobernador Heneral ng Panahong Pagkamulat

Gob. Heneral Carlos Maria de la Torre

Gob. Heneral Rafael de Izquierdo

Gob. Heneral Bustamante

Gob. Heneral Carlos Maria de la Torre

Nagpatupad ng mahusay na patakaran at

naging maganda ang pakikitungo sa mga
Pilipino

Nataguyod ng malayang pamamahayag

Pantay na pagtingin sa mga Espanyol at

Pilipino
• Gob. Heneral Rafael de Ezquierdo

• Gob. Heneral Bustamante

 GOMBURZA
Mariano Gomez, Jose
Apolonio Burgos at
Jacinto Zamora

Napagbintangan sa
isang pag-aalsa sa
Cavite (Cavite mutiny)

Binitay sa pamamagitan
ng garote noong Pebrero
17, 1872
1. Gawing Pantay-pantay ang mga Pilipino
at Kastila sa harap ng batas.

2. Gawing lalawigan ng Espanya ang

Pilipinas

3. Ibalik ang pagkakaroon ng Kinatawang

Pilipino sa Kortes Espanya.
4. Pairalin ang sekularisasyon sa mga
parokya

5. Kalayaang pangkatauhan tulad ng

pamamahayag, pananalita at
pagtitipon.
 Mga

Manunulat ng Panahon
Ang wikang ginamit ay ang Kastila
bagamat may gumamit din ng Tagalog.

Naging tanyag sa panahong ito ang

tulang trilogo nina,
• Hirminigildo Flores
• Marcelo H. Del Pilar at
• Andres Bonifacio
Bagamat ang huli’y kabilang na sa
susunod na panahon, kabilang sa panahon
sina

• Dr. Jose Rizal

• Graciano Lopes Jaena
• Mariano Ponce
• Antonio Luna
 Herminigildo Flores

•Nakilala sa kanyang Tulang Hibik ng Pilipinas sa

Inang Espanya – 1888

•Isinasaaad niya rito ang mga pangangailangan ng

bayang inihihibik sa itinuturing na Inang Espanya.
 Hibik ng Pilipinas sa inang Espanya-1888
Inang mapag-ampon, Espanyang marilag,
nasaan ang iyong pagingin sa anak?
akong iyong bunsong abang Pilipinas
tingni’t sa dalita’y di na makaiwas!

Ang mga anak kong sa iyo’y gumigiliw,

sa pagmamalasakit nang dahil sa akin;
ngayo’y inuusig at di pagitawin
ng mga parayleng kaaway mong lihim.

Sa bawat nasa mong kagaling-galingan,

ayaw ng prayleng ako’y makinabang,
sa mga anak ko’y ang ibig nga lamang
isip ay bulagin, ang bibig ay takpan.

Nang di maisigawang santong matuwid

na laban sa madla nilang ninanais
palibhasa’y wala silang iniisip
kundi ang yumama’t magdaya ang dibdib.

Kaya nga’t kahimat malaban sa utos

ng Konsilyo’y Regla nilang sinusunod
yuyurakang lahat kapag mabubuso
ang uhaw sa yaman nilang mga loob.
Ilan sa mga kasapi ng Kilusang Propaganda

• Dr. Jose Rizal

• Marcelo H. Del Pillar
• Graciano Lopez Jaena
• Antonio Luna
• Pedro Paterno
• Jose Ma. Panginiban
• Pascual Poblete
• Fernando Canon
• Mariano Ponce at iba pa.
Ang tatsulok ng Propaganda

• Dr. Jose Rizal

• Marcelo H. del Pillar

• Graciano Lopez
Jaena
Marcelo H. del Pillar (plaridel)
(1850-1896)
• Ika-30 ng Agosto, 1850
• Kupang, San Nicolas Bulacan

• Julian del Pillar

• Blasa Gatmaytan

• Abogasya Universidad ng
Sto Tomas

• Diaryong Tagalog
• La Solidaridad
Marcelo H. Del Pilar
Sagisag-panulat niya
ang;
 Plaridel
 Piping dilat
 Dolores Manapat

 Ika -4 Hulyo , 1896

 Barcelona Espanya
 Dasalan at Tocsohan

Ang tanyag na akda ni del Pillar


Lantaran tinuligsa ang maling kaasalan ng mga prayle noon


Pinalitan niya ang mga salita sa mga panalangin bilang
pagtuligsa sa mga prayle.


Ito ang gumising sa damdamin ng mga tao
 Ilang Halimbawa ng
“Dasalan at Tocsohan”

• Ang Tanda • Pagsisisi

• Ang Amain Namin • Ang Mga Utos ng

Fraile
• Aba Ginoong
Barya • Dalit
 Aba Ginoong Barya
Aba ginoong Barya, nakapupuno ka ng alkansya, ang
Prayle’y sumasainyo, bukod ka niyang pinagpala’t
Pinahigit sa lahat, pinagpala naman ang kaban mong
mapasok.

Santa Barya, ina ng deretsos, ipanalangin mo kaming

huwag anita ngayon at kami’y ipapatay. Siya nawa
 Caiingat Cayo

Sagot ni Del Pilar sa tuligsa ni Pari Jose

Rodriquez tungkol sa Noli ni Dr. Rizal.

Binanggit niya kung sinabi ni Padre Rodriquez

na ang makabasa ng Noli Me Tangere ay isang
kasalanang mortal at ikaw ay mapupunta sa
impyerno.

Nakagawa din siya ng kasalanan dahil binasa

niya ang Noli Me Tangere
 Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas(1889)

Tugon sa tula ni Herminigaldo Flores na Hibik ng

Pilipinas sa Inang Espanya

Sadyang mahina at matanda na ang Espanya

kaya hindi na makakapagbigay tulong sa Piliinas.
 Mga Pahayagan
Diaryong Tagalog(1882)
• Unang pahayagang tagalog
• siya ang patnugot nito.
• Dito nalathala ang kanyang
mapusok at makabagong
damdamin
Upang isiwalat ang
pagmamalupit ng mga
Espanyol sa mga Pilipino
La Solidaridad(Espanyol ang
wika)
• Nahalinhan niya sa pagkapatnugot
nito si Graciano Lopez Jaena(1889).
• Opisyal na pahayagan ng
Propaganda
• Ang pahayagang ito ang ginawa
nilang instrumento sa
pagpapahayagng reporma.
• Kabilang si Rizal sa nakasulat sa
pahayang ito.
 Dr. Jose Rizal
• Jose Protacio Rizal Mercado
Alonzo y Ralonda
• Ika-19 ng Hunyo, 1861
• Calamba Laguna

• Sa Aking Mga Kababata

• Liham sa Babaing Taga-
Malolos

• Ateneo
• Universidad ng Santo Tomas
Jose Rizal
• Nangibang-bansa at
tinapos ang kursong
Medisina.

• Noli Me Tanghere
• El Filibusterismo

• Bagumbayan
• Ika 30- Disyembre, 1896
Mga Akda ni Jose Rizal
 Sa Aking Mga Kabata
Kapag itong baya’y sadyang umiibig
Sa kanyang salitang kaloob ng langit,
Sanlang kalayaan nasa ring masapit
Katulad ng ibong nasa himpapawid.

Pagkat ang salita’y isang kahatulan

Sa bayan,sa nayo’t mga kaharian,
At ang isang tao’y katulad, kabagay
Ng alin mang likha noong kalayaan.
Ang hindi magmahal sa kanyang salita
mahigit sa hayop at malansang isda,
Kaya ang marapat pagyamaning kusa
na tulad sa inang tunay na nagpala.

Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin,

sa Ingles, Kastila at salitang anghel,
Sapagkat ang Poong maalam tumingin
Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin

Ang salita nati’y tulad din sa iba

Na may alfabeto at sariling letra
Na kaya nawala’y dinatnan ng sigwa
Ang lunday sa lawa noong dakong una.
Noli Me Tangere El Filibusterismo

• Unang isinulat ni J. • Karugtong ng Noli Me

Rizal. Tangere

• Ipinapakita ang • Pampulitka

masamang
pamamalakad ng mga • Kasamaan at katiwalian
Kastila sa Pilipinas at sa pamahalaan at
ang mga maling simbahan
kalakaran sa lipunan na
para lang sa mga may
sakit.
Mi Ultimo Adios

• Ang huling Paalam

 Iba pang mga akda ni Jose Rizal
• A La Juventud Filipino • Ang pag-ibig sa tinubuang lupa
– Walang ibang bayan para sa
– sa kabataang Pilipino
Pilipino kundi ang Pilipinas

• Sobre La Indolencia de los • Liham sa mga kaanak at kaibigan

Filipinos – Taimtim na pagmamahal sa
– Hinggil sa katamaran ng kanyang mga magulang at
bayan
mga Pilipino
• Pangitain ni Padre Rodriguez
• Sa Karangalan nina Luna at – Paggamit ng relihiyon par sa
Hidalgo pansariling kapakanan
– Pambansang Eksposiyon
sa Madrid – At iba pa.
Graciano Lopez Jaena (1856-1896)
• Jaro, Ilo ilo
• Disyembre 17, 1856
• Mahusay
mananalumpati.

• Enero 20 1896
• Barcelona, Espanya
• Tuberculosis
Mga Akda ni G.L. Jaena
 Fray Botod
• Ito’y snulat niya sa Jaro, Iloilo nong 1876.

• Mga Prayle noon ay kasing payat ng mga

insekto, subalit pagkatapos kuman ng papaya o
saging ay nagiging makai ang tiyan.
– Ugali ng mga Prayle na pagpapabayad nang mahal
na paglilibing sa mga patay .
– Pagpapautang nang may malaking tubo.
– Pagpapakita ng masasamang halimbawa sa mga
tao.
 El Bandolerismo en Filipinas
– Nagtatangol sa Pilipino sa bintang ng mga
Prayle ang mga Pilipino ay bandido at
magnanakaw

Sa mga Pilipino
– Talumpating nagsasabi na magkakaron ng
Malaya, maayos na kalagayan ang mga
Pilipino
 Antonio Luna
• Urbistondo, Maynila
• Oktubre 29,1866
• Kapatid ni Juan Luna
• Heneral ng hukbo ng
Himagsikan laban sa
Amerikano
• Parmasyotiko, Universidad
ng Santo Tomas.
• Dorktor, Universidad
Central de Madrid
• Taga-ilog – sagisag-Panulat ni Antonio Luna
• Lantaran niyang sinulat ang mga maling pamamalakad sa
Pilipinas

 Por madrid(Sa Madrid)

– Isang panunuligsa sa mga kastial na nagsabing ang Pilipinas ay isang
lalawigan ng Espanya, ngunit hindi itinuturing nang gayon kapag
sinisingilan ng selyo.
 Impressiones
– Kinapapalooban ng isinatagalog na “karamelo” inilarawan niya ang
naghihirap na mag-anak kayat ang maliit na piraso ng karamelo’y
pinagkakaguluhan ng mga bata.
 La Tertulia Filipina(Ang Handaang Pilipino)
– Naglalarawan ng ilang kaugaliang Pilipino sa isang piging na
ipinalalagay niyang higit na mabuti kaysa sa kaugaliang Kastila.
 Iba pang iniakda ni Antonio Luna
• Noche Buena – Isang sanaysay na naglalarawan
ng buhay at pamumuhay ng mga Pilipino.
• Se Divierten (Sila ay Naglilibang) – Isng sanysay
na pumupuna sa sayaw ng mga Kastila. Tinuligsa
rin niya sa sanysay na ito ang mga Espanyol
• La Casa de Huespedes(Bahay-Pangaserahan)-
paglalarawan ng buhay-mag-aaral sa isang
bahay-pangaserah
Pedro Paterno
• Sta, Cruz, Maynila
• Pebrero 27, 1857

• Skolar, mananaliksik,
dramaturgo at
nobelista.
• Kapatiran ng mga
Mason.
Pedro Paterno
• Kabilang sa tatlong panahon
• Propaganda, himagsikan
at ng Amerikano

• Ninay
• A Mi Madre
• Sampaguita y poesias
Varias
• Marso 11, 1911
Iba pang manunulat
Mariano Ponce
• Baliwag, Bulakan
• Marso 23, 1863

• Masugid na katulong ng
tatlong Pangunahing
Propagandista

• Mayo 23, 1918

 Mga Akda ni Mariano Ponce
• Pagpugot Kay Longhinos – isang sulang Tagalog na itinanghal sa
liwasa ng Malolos, Bulakan at ipinalalagay na nagtataglay ng mga
katangiang maipapantay sa kapanahunang dula sa Espanya.

• Mga Alamat ng Bulakan – Aklat-kalipunan ng mga alamat at

kuwentong bayan ng kaniyang lalawigang sinilangan.

• Ang mga Pilipino sa Indo-Tsina – Kasaysayan ng mga Pilipinong

nairahan sa Indo-Tsina.

• The Literature of the Propaganda Movement – mga akdang

pmapnanitikan ng mga kaanib ng kilusang proganda at ang bisa
nito sa pagkakaroon ng tuwirang paghihimagsik
 Pascual Poblete
(1858-1921)
• Kawit, Cvite
• Mayo 17, 1857
• Nobelista, Makata,
mandudula at mananalaysay.

• El Resumen
• El Grito del Pueblo
• Ang Tinig ng Bayan
• Ama ng Pahayagan

• Pebrero 5, 1921
• Afrika • Ang kagilasgilas na
– Katiwalian at Buhay ni Juan Saldado
pang-aapi ng mga
• Pahayagang El Grito del
kastila sa mga
Pueblo at Kapatid ng
Pilipino. Bumalik Bayan
sa Pilipinas noong
dumating ang mga • Tagalog na Noli Me
Amerikano Tangere
 Jose Maria Panganiban
• Jompa

• Tagapag-ambag ng mga
sanaysay at lathalain sa
pahayagan ng
propagandista.

• Memoria fotografica

• Mananalumpati at
mamamahayag
 Pedro Serrano Laktaw
• Pagbabago ng
Masonarya sa Pilipinas

• Pinagbabatayan ni Lope
K. Santos, Balaria ng
Wikang Pambansa
– Diccionario Hispano-
Taglog
– Estudios Gramaticales
– Sobre La Lengua Tagala
Isabelo Delos Reyes
• Manananggol,
mamamahayag, manunulat.
• Kabilang sa Iglesia Filipina
Independente

• Las Islas Bisayas en la Epoca

de la conquista
• Historia de Ilocos
• El Folklore Filipino
– Exposisyon, madrid