ALAMAT KAN BARANGAY BIYONG
Isinalaysay ni Conchita BOBIER CUYA
Aram daw nindo kun sain hale an ngaran kan saindong
barangay? Kun pano ini nagpuon? Asin kun ano an mga agi-agi kan
lugar na sa imong dinakulaan? Aramon ta an pagkamukna kan
Barangay Biyong digdi sa Tiwi, Albay.
Ginuno ni Nicholas Cernechez, dating kapitan kan sa iyang
barangay, an ngaran kan Barangay Biyong sa piling tinanom na
darakulaon an bagting. An tinanom na ini ay pig-apod na Biyong.
Ngunyan kan magka-kapitan na, sige nang saralida kang
administrasyon sagkud nagsadiri na an Biyong na dating parte kan
Bagumbayan. Nagdadakul na an mga residente na nagbaralyo
naman digdi. Digdi naman nag-iristar an mga gurang kaito na
namaramilya na.
Hanggang sa magka-igwa na ki marhay na produksiyon, mga
tinanom na palaen-laen, so naglalati, naghahagot. Kadaklan kan
mga residente digdi sarong abaka farmer, coconut farmer, iyo iyan
an pinaka famous sa barangay na ini buda an karagumoy plantation.
Ang Alamat ng Barangay Biyong
Isinalaysay ni Conchita BOBIER CUYA
Alam ba ninyo kung saan nanggaling ang pangalan ng
inyong barangay? Kung paano ito nabuo? At kung ano ang mga
kwento o kasaysayan ng lugar na iyong kinalakhan? Hali na’t alamin
natin ang kwento ng pagsulpot ng Barangay Biyong, Tiwi, Albay.
Hinango ni Nicholas Cernechez, dating kapitan ng nasabing
barangay, ang pangalan ng Barangay Biyong mula sa piling itinanim
na malalaki ang bunga (bagting). Ang itinanim na ito ay tinawag na
Biyong. Nang magkaroon na ng kapitan at lumipas na rin ang ilang
administrasyon, ang Biyong na dating bahagi ng Bagumbayan ay
natuto nang magsarili. Dumami na rin ang mga residente na
naragdagan ng mga tao mula sa ibang lugar na doon na rin namuhay
ay nagkaroon ng mga pamilya.
Mula noon, nagkaroon na ng maayos at matiwasay na
produksiyon at iba’t ibang uri ng pamumuhay katulad ng pagsasaka,
at paggawa ng mga materyales galing sa abaka (paghahagot).
Karamihan sa mga residente rito ay “abaka farmer” at “coconut
farmer” na kung saan, ito ang mga pangunahing trabaho at
ikinibubuhay ng mga tao rito at hindi rin dyan magpapahuli ang
“karagumoy plantation.”
 CALE
An Cale, sitio ini kan Kararayan. Tighapod ining Cale
ta an ibigsabihun kaini su “kale” na pigaagihan kan tubig o
kanal. Nagi ining barangay ta habang nagdadakol an tawo, sige
sana man ang irisog pasiring sa Cale. Kaya ang Kararayan asin
Cale, an tawo halos nasa sarong lugar man sana.
-Efren Consuelo
Alamat Kan Putsan
Pag-abot kan Hapon an ngaran daa kaidto kaini “putusan”
ta an bulu at saka an putsan parang sarong dalan sana an. Tapos
ining Hapon an nataram “putusan”, naging putsan.
CALE
Saan nga ba galing ang pangalang Barangay Cale? Ano nga
ba ang kwento sa likod nito?
Ang salitang “Cale” ay hango sa “kale”- salitang Bicol na ang
ibigsabihin ay “kanal” o daanan ng tubig. Noong mga unang
panahon, ang Barangay Cale ay sityo ng Kararayan, naging barangay
ito nang dahil na rin sa patuloy na pagdami ng populasyon dito.
Subalit karamihan ng mga tao rito ay nanggalin lamang sa
Kararayan, kaya ang mga tao rito ay halos nasa iisang lugar lamang.
Ang Alamat ng Putsan
Noong unang panahon, sa kasagsagan ng pananakop ng
Hapon, ang tawag sa lugar na ito ay “putusan” na kung saan ang
bulu at ang putusan ay iisang daan lamang. Subalit mayroong isang
Hapon na binigkas itong “putsan” imbes na “putusan”. Kaya naging
“Putsan” ang tawag dito.
 AN TOLONG SANTA
Yan si Ina, naging santa an gibo sa kahoy baga na tig-apod ki
"kalti". Ngunyan iyang kahoy pinalod na. Ngunyan nakatiwangwang
sana siya, dai na nganing naghihiro. Pirang bulan na an nag-agi, an
pinalod na kahoy na ito buminuhay pa. Kaya ito an, nakaisip sinda
na ipagibo itong santo ta an mga gurang baga kasu kaidto kapag
arog kaan na mga senyales garu may boot daa ining ipasabot. Kaya
pinagputol-putol ito. So saro iyo an si Ina, Nuestra Senyora De
Salvacion. Tapos so saro naman so sa Buhi, San Antonio. Buda so
saro, ituon duman sa Tambuhi, Soledad.
Iyan an sinabing tolong magturugang ta hali sa sarong
kahoy, pinagtulo. Iyo na an ang nagimatan ko puon kan iaki ako.
Labi na sigurong 200 taon an Santa ming an. Antik na an na
nagataong milagro sa tawo. Mga milagro arog kan nagahagad ki
tabang na mga debotes niya na parahayon sinda.
Ang Tatlong Santa
Si Ina, pinaniniwalaan at naging santa. Saan nga ba ito
gawa? Gawa ito sa kahoy na tinatawag na “Kalti”. Nang lumaon,
hindi na ito masyadong pinapansin at hinayaan na lamang na
nakatiwangwang. Ilang buwan din ang nakalipas nang maisipan ng
mga tao na gawin itong santo sa paniniwala ng mga nakakatanda sa
mga ibig iparating ng mga senyales na dulot nito. Sa pagkakataong
ito, pinagputol-putol ang naturang kahoy. Nabuo si Ina (Nuestra
Senyora De Salvacion) nagkaroon din ng San Antonio sa Buhi at ang
Soledad sa Tambuli.
Ilan ang sinasabing tatlong magkakapatid na nanggaling sa
isang kahoy. Mula pagkabata, iyon na ang aking namulatang
kwento. Humigit kumulang 200 taon na ang aming santa. Antik na
nagbibigay milagro sa mga tao. Mga milagrong hinihingi ng mga
tagasunod katulad ng pagpapagaling sa mga may karamdaman.