REHIYON VII:

Central Visayas

Mga Lugar na kabilang sa Rehiyon VII

 Ang Gitnang Kabisayaan (Central Visayas) ay isang rehiyon ng Pilipinas na matatagpuan
sa mga kapuluan ng Kabisayaan.
 Ang lungsod ng Cebu ang sentro ng rehiyon.
 Matatagpuan sa tinatawag na “Geographical Heartland” ng bansa na binubuo ng apat
na lalawigan:

 BOHOL
 CEBU
 NEGROS ORIENTAL
 SIQUIJOR

Mga Kaugalian at Pamahiin

 Mamae- kinakatawan ng magulang ng lalaki sa pagtatalo
 Sagang- kinakatawan ng magulang ng babae sa pagtatalo
 Pangangasawa- ang mga magulang ng lalaki ang naglalahad ng magandang hangarin ng
nangliligaw
 Mangluhod- paghingi ng kamay ng babae
 Hukut- regalo ng babae sa kanniyang mapapangasawa bilang tanda ng magandang
kapalaran sa kanya
 Likod-likod - handaan na ginaganap sa disperas ng kasal
 Alap o Alussalus- paghahagis ng mga barya sa plato/palanggana habang ang bagong
kasal ay nagsasayaw
 Putos - mga tirang pagkain na pinapauwi sa mga bisita
 Hugas- pagtulong ng mga bisita sa bagong

MGA PAMAHIIN
 huwag magtanggal ng singsing sa kaibigan
  pagkagat ng daliri at pagdura kapag may naituro
 huwag mag bisikleta kapag may buwanang dalaw
 huwag magwawalis kapag may patay
 maganda ang ani kapag low tide/maraming bituin
 magandang manligaw kapag may bituing malapit sa buwan

Akdang Pampanitikan
 Ang panitikan ng Gitnang Kabisayaan ay hindi lubos na itinaglay maliban sa pagsapit ng
ika-20 siglo.

TULA o “BALAK”
 Mga pari ang mga unang makata sa cebu. Nagsisulat sila ng mga tulang nauukol sa
relihiyon sa wikang kastila at Cebuano. Mababanggit sa mga ito sina Padre Jose Morales
del Rosario, Padre Alejandro Espina, at Padre Emilliano Mercado.
 Ang mga magasin at pahayagang naglathala ng mga tula noon ay: El Bolatin de Cebu,
pahayagan noong 1886.
Halimbawa ng Tula:
 Lamdag (1947)
 Alimyon (1952)
MAIKLING KWENTO o “Mubong Sugilanon”
Ang mga kwento ay tinatawag na “Sugilanon” ng mga taga Cebu. “Mubong Sugilanon”
ang tawag nila sa maikling kwento.
Halimbawa:
• Maming - Vicente Sotto
• Taas nga Kahidlaw
• Servant Girl- Estrella Alfon
PROSA o “BINARISBIS
 Ang prosa para sa mga taga Cebu ay yaong mga sinusulat na nauukol sa mga
meditasyon, buhay ng mga santa at santo at mga seremonyang pampananampalataya.

 Ang mga manunulat na nakilala sa larangang ito ng panitikan ay sina Elas Cavada de
Castro, Jose Morales del Rosario
Halimbawa:
 Silaw (1961)
 Bisay (1930)

PROSA o “BINARISBIS
 Ang prosa para sa mga taga Cebu ay yaong mga sinusulat na nauukol sa mga
meditasyon, buhay ng mga santa at santo at mga seremonyang pampananampalataya.
 Ang mga manunulat na nakilala sa larangang ito ng panitikan ay sina Elas Cavada de
Castro, Jose Morales del Rosario, Alejandro Espina, Emiliano Mercado at Juan Alcoseba.
Ang kanilang mga nasulat ay nailathala at nabasa sa mga magasin tulad ng:
 Silaw (1961)
 Bisay (1930)

SANAYSAY o “Gumalaysay”
Katulad ng mga sanaysay sa ibang lugar, ang gumalaysay ay nauukol sa mga paliwanag
tungkol sa pulitika, kasaysayan ng kultura, lugar at iba pang kaugalian. Ang mga manunulat
ng maikling kwento ay siya ring kinilalang manunulat ng gumalaysay tulad nina Vicente
Sotto, Filemon Sotto, Vicente Rama, Tomas Alonso, Vicente Glore at iba pa.
Halimbawa:
o Mga Handumanan sa Sugbu (Reminiscence of Cebu) -Vicente Sotto

o In Memoriam (1937)-Panteleon Kardenas

DULA o “Drama”
May mga dula silang kinapapalooban ng mga ritwal o seremonya tulad ng:
 Pag aanito o Pagdiwata (seremonya ng ikakasal)

 Paamalye at Kulasisi (seremonya ng debate)

 Pangasi (seremonya ng nag-iinuman)

 
- Moro- moro at “Linambay” (ito ang tawag ng mga taga-Cebu sa Komedya) - naging
popular noong ikalabinsiyam na daantaon .
- Elena – Vicente Sotto

NOBELA
• Ang unang nobelang nasulat at nabasa sa cebu ay “Se Teresa” noong 1852 na akda ni
Antonio Ubeda dela Santisima Trinidad.
• Ang “Ang kalawasan” ni Filemon Sotto noong 1962 ay nobela rin subalit hindi natapos
mailathala sapagkat pagdating noong panahon na iyon ay hindi gaanong
pinahahalagahan ang mahahabang nobela.
• Ang anak ni Pepe (nobela ng pag-ibig)

Taludturan
-tawag sa taludtud na sumusunod sa isang padron ng tugma o sukat
Halimbawa:
• Daghang guing bitoon talagsa dai masilac (Marami naging butuin, bihira ang kumikislap)
• Sacayan ko si Buan (Bangka ko si Buwan)

KWENTONG BAYAN
Ang mga akda ni Bonifacio “Payo” Bautista

• Mga Suliganon ni Payo

• Si Payo Ag Ro Baroto –(Si Payo at ang Bangka)

AWITING BAYAN o “AMBAHAN”

Mga uri:
Ø  SALOMA – awit ng mandaragat

Ø  HILA – awit panggAwain

Ø  KUNDO – awit epiko

Ø  KANOGON – awit sa namatayan

Ø  TIRANA – awit sa pagdedebate/pagtatalo

Ø  BALITAW – awit sa pag-ibig

Ø  HIBUIL o IBALYE -

Ø  DAYEGON – awit sa paghaharana

Ø  SAMBOTANI – awit sa pagbitay sa mga kaaway

Halimbawa:

 Tongtong Pakitong-kitong (Cebu)

 Uwak Ng Banog (Negros Oriental)

 Si Pilemon (Cebu)

 Uhasay

 Garbusong Bukid

Halimbawa ng Karunungang Bayan

BUGTONG o “TIGMO”

Ug malipay mogamay, ug masuko modako

(Filipino: Pag masaya lumiliit, paggalit lumalaki)

Sagot: MATA

Gipalit ko bisan ug mahal, apan magpulos lamang ug magbitay

(Filipino: Ang pagbili nito’y magasto, pagbitay lang ang layunin ko)

Sagot: HIKAW
SALAWIKAIN o “SANGLITAN

Halimbawa:

Sa kabugnaw sa pulong sa kalayo makapulong

(Ang lamig ng salita sa apoy makakapuksa)

Ang samad sa kumingking, pagbati-on sa tibuok

(Ang sugat sa kalingkingan, dama ng buong katawan)

KASABIHAN o “DIWATA”

Maya nalang ning pobreng way nahoy, kaysa datong kurakot

(Filipino: Mas mabuti na ang dukhang walang pera, kaysa sa datung kurakot)

MGA MANUNULAT

Antonio Martinez Abad

Kilala bilang “el gran novelista de la literatura Filipino hispana despues de Rizal” o ang pinakamagiting na
nobelista pagkatapos ni rizal. Ipinanganak siya noon mayo 10, 1894 sa Barili, Cebu, siya rin ay naging
propesor at nagturo ng espanyol sa Far Eastern University at University of the Philippines. Isa siyang
makata, manunulat ng dula at sanaysay sa kastila.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN:

LA OVEJA DE NATHAN

LA VIDA SECRETA DE DANIEL ESPENA

EL CAMPEON

EL ULTIMO ROMANTICO

MGA PARANGAL

 Premio Zobel
 Commonwealth Literary Award
Lina Espina-Moore

Na ipinanganak bilang Austregelina Espina. Ipinanganak siya sa Toledo, Cebu noong mayo 20, 1919.
Nagtapos siya ng kursong Bachelor of Arts sa Southern College na ngayon ay University of Southern
Philippines. Nag-aral din siya ng abogasya at Foreign Service sa Far Eastern University habang
nagtatrabaho sa Malacañang Press Office. Kilala siya sa kanyang mga nobela, maikling kwento, sanaysay
at tula sa wikang Cebuano.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

NOBELA

HEART OF THE LOTUS

THE HONEY, THE LOCUSTS

A LION IN THE HOUSE

MAIKLING KWENTO

CUENTOS

CHOICE

MGA PARANGAL

Philippines Free Press Literary Award

Outstanding Achievement in the Field of English Literature from the Province of Cebu

Southeast Asian Write Award

Magsusulat Award for the Exemplary Contribution to the Literature in Cebuano

Pan Pacific Southeast Asian Association Award in the Field of English Novel

Women in Travel Award in the Field of Literature and the literary award

Simeon Dumdum Jr.

Siya ay minsan nag-aral ng pagpapari sa Galway, Ireland ngunit umalis ng seminaryo upang kumuha ng
kursong batas. Ipinanganak siya noong Marso 7, 1948 sa Balamban Cebu. Siya ay dating regional trial
court Judge sa lungsod ng Cebu at isang mahusay na makata.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

THIRLD WORLD OPERA

POEMS SELECTED AND NEW

 IF I WRITE YOU THIS POEM, WILL YOU MAKE IT FLY

EIGHTY-FOUR WORDS FOR SORROW

AIMLESS WALK, FAITHFUL RIVER

MGA PARANGAL

Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature

Manila Critics Circle’s 2009 National Book Award for Nonfiction

Estrella D. Alfon

Kilala bilang manunulat ng dula, manunulat ng maikling kwento at mamahayag. Ipinanganak siya sa San
Nicolas Cebu noong hulyo 18, 1917, naging miyembro siya ng UP writter club dahil sa taglay niyang
katalinuhan sa pagsususlat.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

DULA

LOSERS KEEPERS

STRANGERS

RICE

PULUBI

MGA PARANGAL

Philippines Free Press Literary Award

Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature

Arena theatre Contest

Vicente Sotto

si Vicente na tubong Cebu, ay kilala bilang “Ama ng Panitikang Cebuano” at “Ama ng Malayang
Pamamahayag.” Sumulat siya ng maikling kuwentong at dula sa salitang Cebuano. Nanungkulan bilang
Alkalde ng Cebu noong 1907, at Senador ng Cebu at nahirang na kinatawan ng Pilipinas sa Nagkakaisang
mga Bansa (U.N.)
 MGA AKDANG PAMPANITIKAN

ANG MAMING

ANG TINAGOAN NI TERESA

PANIKAS SA GAGMA

LABINGDALAWANG KWENTO

ANG PAGHIGUGMA SA YUTANG NATAWHAN (Ang Pag-ibig sa Tinubuang Bayan)

’LA JUSTICIA FEDERAL’’

Noong 1899 inilagay niya ang "La Justicia", ang unang pahayagan sa Cebu na inilathala ng isang
mamamayan ng Pilipinas, kung saan ipinagtanggol niya ang isyu ng kalayaan ng Pilipinas. Nasuspinde ito
sa utos ng gobernador militar ng Amerika.

‘’ANG SUGA’’

Nang makalaya siya noong 1900, inilathala niya ang "Ang Suga" (The Light), ang unang pahayagan sa
Cebuano na unang inilabas noong Hunyo 16, 1901.

Vicente Rama

Si Vicente Rama, na kilala bilang "Ama ng Cebu City," ay isinilang noong Hunyo 6, 1887 sa Cebu City.
Nag-aral siya sa Colegio de San Carlos at Escuela de Derecho. Si Rama ay naging aktibong kasangkot sa
pulitika at pagsusulat pagkatapos ng kanyang pag-aaral.

Kinilalang manunulat, manlilimbag, at lider-politiko. Naging Konsehal at kinatawan ng tatlong beses.

Naging Alkalde ng Cebu noong 1938. Sumulat ng mga kuwento at nobela at naglimbag ng pahayagan na
naging habian ng opinyon ng karamihan, gayon din ng pag-uunlad ng Panitikang Cebuano.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

ANG TINAGOAN

AMBOY, ANG PALAHUBOG

PANTELEON KARDENAS

Tubong bayan ng Barili sa Cebu, ipinanganak siya noong hulyo 27, 1893. Sumulat siya ng fiction at tula sa
ilalim ng ibat ibang pangalan tulad nina alex banwag, leon kard, mario lorenzo, pio kardenal, at taga
bukid
VICENTE ALCOSEBA

Mahusay na manunulat ng mga tula at mga kuwento para sa bisaya.

Ilan sa kanyang mga akda: sarsuwelang buruka sa gugma, saloma katapusang hinabang ga-ong kusog
malayan bisaya.

NICOLAS MERCADO RAFOLS JR.

Si Nicolas Mercado Rafols Jr ay ipinanganak sa Toledo, Cebu noong 1894 at namatay noong Mayo 2,
1947. Siya ay isang makata at fictionist. Inedit ni Rafols ang mga papeles sa Cebu gaya ng El Precursor
at El Democrata. Ang kanyang mga malikhaing gawa ay binubuo ng isang koleksyon ng mga tula,
Damgo (Mga Damdamin), 1918, at isang nobelang pangkasaysayan, Ang Pulahan (Ang Pulahan), 1919,
isa sa mga unang nobelang Cebuano. Nag-compile din siya ng apat na tomo na antolohiya ng pagsulat
ng Cebuano, na pansamantalang pinamagatang Ang Kalibutan sa Katitikang Binisaya, noong 1947,
ngunit namatay siya bago mailathala ang akda

FLORENTINO D. TECSON

Si Florentino D. Tecson ay isang Filipino Visayan lawyer, politiko, editor, manunulat, at labor leader
mula sa Cebu, Philippines. Nag-edit siya ng mga peryodiko ng Cebuano bago ang digmaan tulad ng
Bag-ong Kusog at naglathala ng sariling pahayagan, Ang Mamumuo at isang libro ng fiction, Lingawon
Ko Ikaw.

AKDANG PAMPANITIKAN

“ANG ALAMAT NG CHOCOLATE HILLS”

MGA NAG-ULAT

RICA MAE PABO

JAMIE FRANCE BALIAN

RASDY PANUNDI JR.

ED JIMUEL SONIDO