Kabanata 4:

Panitikan ng
pangasinan
Our literatures in Tagalog, Cebuano and Ilocano will continue developing as
the writers in these languages become more facile with craft. Tagalog has
truly become national language. But the minor languages like Pampango,
Zambal and Pangasinan will be poorer - there are no novels written in these
languages now, and even their poetry is disappearing.
-F. Sionil Jose, National Artist for Literature, 2001
 Pangasinan
01 PINAGMULAN 03 WIKA

02 LOKASYON 04 MGA
PANITIKAN
Pinagmulan
01 Hango sa salitang "Panag-
asinan" na ang ibig sabihin ay
bayan ng asin.

03 Kilala ang bayan ng

02 Pag-aasin ang
pangunahing
Pangasinan bilang isang
lalawigan na
hanapbuhay ng mga pinanggagalingan ng asin at
naninirahan rito sa iba pang maaalat na pagkain
baybaying dagat ng tulad ng Daing na Bangus,
Pangasinan tulad ng Bagoong, Isda at Alamang.
Bolinao at Dasol..
Lokasyon
Ang Pangasinan ay
01 matatagpuan sa hilagang
kanlurang bahagi ng Luzon

02 Nakaharap ito sa kalawakan ng

Dagat Tsina

03 Binubuo ito ng mga lalawigan tulad ng

Alaminos, Urdaneta at San Carlos.
 Wika
01 Pangasinense
-Wika ng mga naninirahan sa
gitnang bahagi ng Pangasinan

02 Ilokano
-Wika sa malaking bahagi ng
lalawigan.

( May sariling wika ang parte ng Bolinao)

 Mga panitikan ng
pangasinan
• Cancionan
• Zarzuela
• Cenaculo
• Aligando (Aguinaldo)
• Uliran (Alamat)
• Diparan (Maxims)
• Pabitla o Bonikew (Bugtong)
• Gozos (Nobenang Awitin)
• Pabasa (Pagbasa sa Pasyon)
• Anlong (Tula)
• Tongtong (Kwentong Patula)
• Pasintabi (Maikling Kwento)
CANCIONAN
- Paligsahan sa pag-awit tuwing may kapistahan.
- Debate sa musika at panulaan.

Ang lumang Cancionan ay binubuo ng:

A. Pansatabi - Sa simulang bahagi ng ay ang pagtanggap ng mga "cansionista".
Pasasalamat sa isponsor/tagapagtaguyod at ang walang hanggang pasasalamat sa
Dakilang Lumikha.
B. Pangangarapan - nais malaman ng kababaihan ang kalagayan sa buhay,
tirahan, at mga gawain ng lalake.
C. Pangkabataan - ang lalaki ay magsisimulang maningalang pugad, ang mga
babae ay magbibigay ng mga tanong tungkol sa Banal na Kasulatan at ang lalaki
ay papatawan din ng mahihirap na gawain.
D. Cupido - sisikapin ng lalaki na makuha ang matamis na "Oo" ng babae sa
pamamagitan ng pagtugtog ng instrumentong pang-musika at gayun din sa
pagsasalita.
E. Balitang - ito ang huling bahagi na kung saan ay maaring atasan ang lalaki na
umakyat at sumalo sa kanya sa tanghalan. Palatandaan ng pagtanggap o kaya
naman ay hayaang manitili na lang sa ibaba na tanda ng pagtanggi.
ZARZUELA
- Isang dula na may kantahan, sayawan, at diyalogo.
- Tungkol sa tipikal na kwento ng mga Pilipino.
- Orihinal na galing sa mga kastila.
Hal: Say limanag naketket, pampinsionan
 CENACULO
- Itinatanghal ng isang grupo sa Malindog, Binmaley tuwing Mahal na
Araw.
- Isang dula tungkol sa buhay, pagpaparusa, pagpako, at muling
pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo
 ALIGANDO (AGUINALDO)
- Panitikan mula sa kastila.
- Pinakaorihinal na awit pamamasko.
- Pinakamahabang katutubong awit na
may 565 na linya.
- Inaawit ng may 2 boses sa saliw ng
musika ng gitara.
 ULIRAN (ALAMAT)
-Alamat ng Hundrends Island
Salin ni Romualdo M. Protacio

Mga Tauhan:
Raha Masubeg
Datu Mabiskeg
Sangdaang Mandirigma
 DIPARAN
(MAXIMS/SALAWIKAIN)
Mainomay ya tambalen so sugat na Madaling gamutin, sugat mo sa
laman, katawan na laman,
Mahirap ya tambalen so sugat na mahirap gamutin ang sugat ng
kagalangan. ‘yong dangal.

Say are no kabosboskag to masamit, Ang pag-ibig kapag bago ay matamis,

Et no aderal ampait. Ngunit kapag ito’y kumupas ay mapait.
Makapoy so onlad atagey Di mabuting lumagay ka sa mataas
Ta no napelag napuley Dahil kapag bumagsak ka ay masakit
Kanian pasen ka la ed abeda Kaya’t lumagay ka sa mababa
Ta no napelag ka agmo naucna. At ang pagbagsak mo ay di gaanong masakit.
 PABITLA O BONIKEW
(BUGTONG)
Ay salo, ay ama, ay agi! Ay nako, ay ama, ay kuya!
(salomagi) (sampalok)
“Lan” aliwan “dalin”, “got” Lan ay hindi “land”, “got” ay di kambug
Aliwan dayat Se ay di dagat.
(langitse) (langotse/sako)

Abong nen Tia Ines Sa bahay ni Tiya Ines

Aliber na butones Pinalibutan ng butones
(atis) (atis)
 Dinan yan pinalsay Dios ya say Ano itong likha ni bathala
Kinan to linma ed ulo to? Ang kinakain sa ulo dinadala
(korita) (pusit/pugita)

Pilmiro an lemek Sa una’y malambot

Pidua anawet Pangalawa’y matigas
pitlu anputi Pangatlo’y maputi
Pipat alak Pang-apat ay alak
(bungang niyog) (bungang niyog)
GOZOS
Mga novenang awitin

PABASA (PAGBASA SA PASYON)

ANLONG (TULA)
TONGTONG
(KWENTONG PATULA)
Nagsimula noong panahon ng americano ngunit nawala ang
pabigkas nitong tradisyon.

PASINTABI
(MAIKLING KWENTO)
Isang maikling panimulang awitin bago simulan ang
pagtatanghal.
 TRAHEDYA SA
BUHAY NI TATAY
Salin ng My Father's Tragedy ni Carlos Bulosan,
Salin ni Honorato I. Cabrera Jr.
TAuhan:
Carlos Bulosan -Nakilahok si Carlos sa mga Marcela at Franceska
-Ipinanganak sa manggagawa sa America -mga kapatid na babae
Mangusma - binalonan -Nakapagtapos ng pag-aaral ni Carlos
Pangasinan sa America -Marcela ay may sakit
-Anak ng magsasaka -Mga kwento niya ay na Meningitis
-Naging tanyag na nakasulat sa wikang ingles
manunulat
 ANG NOBELANG SILANG
NAGIGISING NG MADALING
ARAW
(Dagiti Mariing Iti Parbangon)

Isinulat ni Constante C. Casabar.

Inilathala ito sa Bannawag bilang serialized na nobela mula 1956 hanggang 1957.
MARAMING
SALAMAT SA
INYONG
PAKIKINIG!