4.bölüm 1

INSA 473 Çelik Tasarım Esasları
Basınç Çubukları
Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Karadeniz Teknik Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
Çubuk ekseni doğrultusunda basınç kuvveti aktaran çubuklara basınç çubuğu denir.

Çubuk ekseni doğrultusunda basınç kuvveti aktaran çubuklara basınç çubuğu denir.
Eksenel basınç
stabilite kaybı

Lineer - Elastik bölge için geçerli olan Euler teorisine göre eksenel basınca maruz
bir elemanın kritik burkulma yükü (Hooke yasası geçerlidir, σ = E.Ɛ)
 2 EI
Pcr  2
EI eğilme rijitliği
A enkesit alanı
b
K mesnetlenme
durumuna bağlı
formülü ile hesaplanır. Euler kritik gerilme ise katsayı (Tablo 18)
Pcr  2 .EI
l çubuk boyu
 cr   2
A b.A
olur. Burada burkulma boyu b  K. ifadesiyle elde edilir.

Tablo 18

 EI2
I I  2 .E
 cr  2
i i 
2
 cr  2
.i 2
b A A A b
 2 .E 1  2 .E
 cr  .i 2
2  cr  2

2
b
 cr 1  2 .E
 b,em   . 2
Basınç emn. ger.
n n   b
(Narinlik oranı)
Güv. kat. i

Euler formülü ≥p olması durumunda geçerlidir. Daha küçük gerilme

değerleri için malzeme elastoplastik davranış gösterir. Plastik narinlik oranı olarak
tanımlanan p, cr formülünde cr yerine a/2 yazılarak hesaplanır
 2E
 cr  2
 a , çeliğin akma
gerilmesi
a  2E 2 2 E
= 2  p 
2 p a
St37 (Fe37 a=2.4 t/cm2) çeliği için p 2 2  2100

p   131.4
2.4


λ<20
n güvenlik katsayısı
Malzeme dayanım
  20  n  1.67 sınırının aşılması
3
     20 ≤ λ < λp
20     p  n  1.5  1.2    0.2  
 p   p 
orta narin kolonlar,
   
burkulma inelastik
bölgede gerçekleşir
  p  n  2.5
λ≥λp
Basınç çubuklarında
aşırı narin kolonlar,
P burkulma elastik

  b ,em bölgede gerçekleşir
A
sağlanmalıdır. Burada b,em basınç emniyet gerilmesidir.
b,em ’ya bağlı olarak TS 648, Çizelge 8’den alınabilir. Sayfa 15-19.
Not: TS648’e göre narinlik  ≤ 250 olmalıdır.
P P  b ,em
    b ,em   ,  em  0.6 a 
A A. em  em
 b ,em 1 P 1 P.w
     em
 em w A. em w A
Burada w burkulma katsayısıdır. Burkulma katsayıları Tablo 31-32 den veya

TS648, Sayfa 12-13, Çizelge 6-7’den, alınır.

Hesap Yolu
a)Burkulma basınç emniyet gerilmeleri ile hesap (1. yol)
P Burada b,em ’ya bağlı

 b    b ,em olarak basınç emniyet
A gerilmeleri tablolarından
alınır.
b)Burkulma katsayıları ile hesap (2. yol)
Burada w burkulma katsayısı olup

P
 b  w.   em ’ya bağlı olarak tablodan alınır
A (Tablo 31).

ÖRNEK :
4m
4.5 m
A
y
x x
y Burkulmasız y-y’ye dik x-x’e dik

burkulma burkulma
Şekildeki AB kolonunun en kesiti IPE300’den oluşmaktadır. Fe37, EY için

kolonun taşıyabileceği maksimum yükü hesaplayınız, Pmax=?

Burkulma boyları bx  8.50 m by  4.50 m

IPE 300 için A=53.8 cm2, ix=12.5 cm, iy=3.35 cm (y-y ekseni zayıf eksen)
850
x-x’e dik yönde burkulma için narinlik x  bx
  68
ix 12.5
450
y-y’e dik yönde burkulma için narinlik y  
by
 134 etkin
iy 3.35
  max(x ,  y )    134 w = 3.12 (Tablo31)
3.12 (Tablo 31)
w.P A. em 14  53.8

   em  Pmax    241 kN
A w 3.12
Çerçeve Çubuklarının Burkulma Boyları
AB kolonunun burkulma boyu: GA ve GB belirlenir
B
A
kolon temele bağlıysa
GB Ic
GA
(ankastre) G=1.0
 sc
GB 
Ig
(mafsallı) G=10 s
g

Çerçeve Çubuklarının Burkulma Boyları

Ic
s
GB  c
Ig
s
g
Ic : Düğüm noktasına birleşen kolonların atalet momenti (cm4)

Ig : Düğüm noktasına birleşen kirişlerin atalet momenti (cm4)
Sc : Düğüm noktasına birleşen kolonların serbest boyları (cm)
Sg : Düğüm noktasına birleşen kirişlerin serbest boyları (cm) değerlerini gösterir.
Kolonun her iki ucundaki G değerleri hesaplandıktan sonra abaklar yardımıyla (TS
648 Sayfa 9-10, Çizelge 4-5) burkulma katsayısı (K) belirlenir ve burkulma boyu, lb,
b  K.
hesaplanır.
Çerçeve kolonlarının burkulma boyları için abaklar

ÖRNEK - A-B kolonunun burkulma boyunu hesaplayınız.

Kiriş IPE300
B
IPE300 x x
Kolon IPB260
lb
IPB260
IPE300 için Ix=8360 cm4
IPB260
5m
IPB260 için Ix=14920 cm4
A
5m Yanal ötelenme önlenmemiş
x x
mafsallı ayak
x x
GA  10 
14920 

500  K  2.1
GB   1.78
8360

500 

Yanal ötelenme önlenmiş

B
IPE300 x x
IPB260
IPB260
5m
A
5m
x x
x x
mafsallı ayak
GA  10 
 K  0.9
GB  1.78 
Burkulma boyu
bx  K .  0.9  500  4.5 m
Not: Ankastre mesnet için

B
IPE300
IPB260
IPB260
Ötelenme var
Ötelenme yok
GA  1 
 K  0.83
ankastre ayak GB  1.78
GA  1 
 K  1.42
GB  1.78 
ÖRNEK : Şekilde bir bölümü gösterilen ötelenmesi önlenmiş çerçevenin OA ve

AB kolonlarının burkulma boylarını hesaplayınız. KAB=?, KOA=?
IPB260 IPB240 IPB240
4.2 m
IPE300 IPE300 x x
B
4.2 m
IPE300 IPE300 x x
A
5m
O y
5m 5m
x
y
x

IPB260 IPB240 IPB240

IPE300 Ix=8360 cm4 4.2 m
IPE300 IPE300 x x
IPB260 Iy=5130 cm4 B
IPB240 Iy=3920 cm4 4.2 m

IPE300 IPE300 x x
A
5m
ankastre ayak O
OA kolonu 5m 5m
GO  1  y
5130 3920 
 
GA  500 420  0.586  K  0.74 b ,OA  0.74  500  370 cm
8360 8360 
 
500 500  y
AB kolonu GA  0.586 
3920 
2 
420  K  0.70  0.70  420  294 cm
GB   0.558 b ,OA
8360
2 
500 
INSA 473 Çelik Tasarım Esasları


4.bölüm 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4.bölüm 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INSA 473 Çelik Tasarım Esasları

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

olur. Burada burkulma boyu b  K. ifadesiyle elde edilir.

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Euler formülü ≥p olması durumunda geçerlidir. Daha küçük gerilme

St37 (Fe37 a=2.4 t/cm2) çeliği için p 2 2  2100

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

  20  n  1.67 sınırının aşılması

Burada w burkulma katsayısıdır. Burkulma katsayıları Tablo 31-32 den veya

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

P Burada b,em ’ya bağlı

Burada w burkulma katsayısı olup

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

y Burkulmasız y-y’ye dik x-x’e dik

Şekildeki AB kolonunun en kesiti IPE300’den oluşmaktadır. Fe37, EY için

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Burkulma boyları bx  8.50 m by  4.50 m

w.P A. em 14  53.8

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Çerçeve Çubuklarının Burkulma Boyları

Ic : Düğüm noktasına birleşen kolonların atalet momenti (cm4)

Çerçeve kolonlarının burkulma boyları için abaklar

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

ÖRNEK - A-B kolonunun burkulma boyunu hesaplayınız.

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Yanal ötelenme önlenmiş

Not: Ankastre mesnet için

ÖRNEK : Şekilde bir bölümü gösterilen ötelenmesi önlenmiş çerçevenin OA ve

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

IPB260 IPB240 IPB240

IPB240 Iy=3920 cm4 4.2 m

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

You might also like