5.bölüm Kirisler

INSA 473 Çelik Tasarım Esasları
Kirişler
Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Karadeniz Teknik Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
Kirişler
Eğilmeye Çalışan Elemanlar
Yalnızca eğilme momenti etkisinde olan elemanlara, eğilmeye çalışan elemanlara, kiriş
adı verilmektedir. Çelik yapılarda kullanılan kirişler;
1) Dolu gövdeli kirişler 2) Kafes kirişler
a) Profil kirişler a) Düzlem kafes kirişler
b) Yapma kirişler b) Uzay kafes kirişler
Dolu gövdeli kirişler hazır profillerden ya da yapma profillerden oluşabilir.
Basit kiriş Sürekli kiriş
Çerçeve kirişi

Kirişler
Kiriş en kesiti olarak I profilleri, U profilleri, Z profilleri, ½ I veya T profilleri

kullanılabilmektedir.
Yapma kirişler, çeşitli kalınlıkta levhaların kesilip kaynaklanması ile veya profillerle
levhaların birlikte kullanılmasıyla elde edilen kirişlerdir.
I, IPE en çok tercih edilen kiriş kesitleridir.

Kirişlerde; 1) Gerilme, 2) Deplasman, 3) Stabilite denetimleri yapılır.

Kirişler
Dolu Gövdeli Kirişlerde Gerilme Denetimi:
Düzgün yayılı yükle yüklü basit kirişte maksimum kayma
gerilmesi mesnette oluşur. Tmaks .sx Tmaks
q  maks     em
I x .b Fg
c
Burada, sx kayma gerilmesinin hesaplanacağı noktanın üstünde
(veya altında) kalan alanın x eksenine göre statik momentini, b
Tc
Tmaks kayma gerilmesinin hesaplandığı noktadaki kesit genişliğini
Tmaks göstermektedir.
M maks
Max normal gerilme ,  maks    em
Mmaks Wx
Mc
 Mc
c 

Herhangi bir C noktasında ise,  Wx  0.75 a ( EY )
    2
 
3. 2
  v ,em 
Tc .sx Tc  v 0.80 a ( EIY )
c c
c  
I x .b Fg 
Kirişler
Sürekli kirişlerde,
(T)
(M)
Sürekli kirişlerde kayma gerilmeleri ve normal gerilmeler mesnet bölgelerinde

en büyük değerlerine ulaşabilirler. Bu durumda yine kıyaslama gerilmesi
hesaplanarak kıyaslama emniyet gerilmesi ile karşılaştırılmalıdır.

Kirişler
Sehim Denetimi:
Kirişlerde f (sehim) ≤ fmax (izin verilen sehim) olmalıdır.
q
5 q.L4 L
f  .  fizin verilen  (Basit mesnetli)
384 E.I x 300
fmax
1 q.L4 L
L f  .  fizin verilen  (Ankastre mesnetli)
P 384 E.I x 300
x x
fmax 1 P.L3 L
L/2 L/2
f  .  fizin verilen 
48 E.I x 300
1 qL3 L
fmax f max   fizin verilen 
L
8 EI x 250

Kirişler
Stabilite Denetimi (Yanal Burkulma):
Yanal burkulma kirişin gövde düzlemi boyunca yüklenmesi durumunda stabilitesini

yitirip basınç bölsesinin yana doğru yer değiştirmesi ve burkulmasıdır.
Basınç bölgesi Basınç başlığı
x x
x x
Üstten görünüş
(Basınç Başlığı)
B
Yanal burkulma Ç

Kirişler

Kirişler
max ≤ B ≤ 0.6a Basınç başlığında max ≤ B ≤ 0.6a
max ≤ B ≤ 0.6a
x x
Çekme başlığında
max ≤ em
max ≤ em
max ≤ em
Basınç başlığında,  max   B   em ( 0.60 a )

Kirişlerde yanal burkulma gerçekleşmeden yükün aktarılabilmesi için basınç başlığı yer
yer yanal ötelenmeye karşı tutulur veya tümüyle betona gömülür.
Kirişte yanal burkulma olmadan yükün aktarılması için kirişin basınç bölgesinde oluşan
maksimum gerilmenin hesaplanacak yanal burkulma emniyet gerilmesinden küçük olması
gerekir (TS648, Sayfa 28).
B: yanal burkulma emniyet gerilmesi hiçbir zaman 0.60a değerini aşamaz.

Kirişler
  a . s / iyB  
2
s 30000000.Cb 2
 ise  B     . a  0.6 a
iyB a  3 90000000.Cb 
 
s 30000000.Cb 10000000.Cb (TS648, Sayfa 28)
 ise B   0.6 a
a s / i 
2
iyB
yB
a malzemenin akma gerilmesi (kg/cm2), s kirişin basınç başlığının yanal burkulmaya

karşı tutulmamış kesiminin serbest boyudur (cm).
Eğer basınç başlığı dolu, en kesiti yaklaşık olarak dikdörtgen ve çekme başlığı en
kesitinden daha küçük değilse (kompakt standart kesitlerde); yukarıdaki formüller yerine
840000  Cb
B   0.6   a
s  d / FD
kullanılabilir.

Kirişler
Basınç başlığı Basınç bölgesi
Basınç
Gövdenin basınç bölgesinde bölgesi
kalan kısmı
Çekme bölgesi Çekme

Çekme başlığı bölgesi
iyB: Basınç başlığı enkesit alanı ile gövdenin basınç bölgesinde kalan kısmının üçte
birinden oluşan alanın gövde düzlemindeki eksenine göre atalet yarıçapı (cm).
h/2 h
Simetrik kesit h   Simetrik olmayan kesit
3 6
tb
h’ I yB tb
x x h H
i yB  FB  b.tb  h.t h1
x
h’
x h 
h1
FB 3
t
tb .b3 h.t 3 t
I yB  
b 12 12
Kirişler
Cb: İndirgeme katsayısı
2
M  M 
Cb  1.75  1.05   1   0.3   1   2.3
 M2   M2 
M1: Kirişin yanal desteklerinin olduğu noktadaki uç momentlerinin küçüğü (mutlak değerce)
M2: Kirişin yanal desteklerinin olduğu noktadaki uç momentlerinin büyüğü (mutlak değerce)
M1 ve M2 aynı yönde (ters eğrilikli eğilme, çift eğrilikli) ise M1/ M2 oranı pozitif (+) alınır.
2
M  M 
Cb  1.75  1.05   1   0.3   1   2.3
 M2   M2 
M1 ve M2 ters yönde (tek eğrilikli eğilme) ise M1/ M2 oranı negatif (-) alınır.
2
M  M 
Cb  1.75  1.05   1   0.3   1   2.3
 M2   M2 

Kirişler
Özel durumlar
Serbest boyun herhangi bir noktasındaki eğilme momenti M1 veya M2’den mutlak değerce
büyükse Cb=1 alınır.
s
Ayrıca, M1=0 ise Cb=1.75 alınır.

Kirişler
Yapma Profillerin Sağlaması Gereken Koşullar (TS 648, Sayfa 35) :
tb H 1
Basit kirişlerde 
h H L 12
t H 1
L Sürekli kirişlerde 
L 25
b
h 950 h(cm) gövde yüksekliği
Gövde Levhası:  t(cm) gövde kalınlığı
t  a . a  1.2  a(t/cm2) gövde levhası akma dayanımını

Kirişler
Basınç Başlığı:
a) Yanal desteklenmemiş başlıklar:

Bu oran aşıldığı taktirde basınç emniyet
gerilmesi azaltılır.
b 25 Basınç başlığında izin verilen gerilme

tb a
a) 0.6xaxQs
Yanal desteklenmemiş b) B Yanal burkulma emniyet gerilmesi
b 25 değerini aşmamalıdır.
  Qs  1
tb a
25 b 46 b (TS 648, Sayfa 37)
   Qs  1.415  0.0166    a
 a tb a tb
b 46 1400
  Qs 
a
2
tb b
a  
 tb 
Kirişler
b) Yanal Desteklenmiş başlıklar:
Yanal desteklenmiş
Başlık genişliğinin kalınlığına oranı,

b 63

tb a
şartını sağlamalıdır. Yukarıdaki değer aşıldığı taktirde, eğilme hesabında azaltılmış etkin
genişlik (be) kullanılmalıdır.
63.tb
be  ( a  t/cm2 olarak alınır)
a

Kirişler
ÖRNEK:
Fe37, EY için
a) Kirişte gerilme denetimi yapınız.
b)Yanal burkulma denetimini yapınız.

Kirişler
ÇÖZÜM: a) Gerilme denetimi
20.0 103.03 19.0 100.03
Ix    237878.334 cm4
12 12
Ix 237878.334
Wx    4619 cm3
h/2 103.0 / 2
M max 52000
 max    11.26 kN/cm2   em  14 kN/cm2
Wx 4619
T 260
 max  max   2.6 kN/cm2   em  9 kN/cm2
Fg 100.0 1.0
Kirişler
Tmax 260
 max    2.6 kN/cm2   em  9 kN/cm2
Fg 100.0 1.0
Uzun formülde
Şeklin yarısının x eksenine göre statik momenti

sx  20 1.5  50.75  50 1 25  2772.5 cm3
Tmax .sx 260  2772.5

 max    3.03 kN/cm 2   em  9 kN/cm 2
I x .b 237878.334 1.0

Kirişler
d) Yanal burkulma denetimini
50 1.5  203 50 / 3 13

FB  20 1.5  1.0  46.67 cm2 I yB    1001.4 cm4
3 12 12
1001.4
iyB   4.63 cm
46.69

Kirişler
I. Bölge
cb  1.75
s 250 30000000.Cb 30000000 1.75

  53.99    147.9
iyB 4.63 a 2400
     2 2400   53.99 2 
2
2   s / i
B     a     2400  1493 kg/cm  14.93 kN/cm  14 kN/cm
a yB 2 2 2
 3 90000000  cb   3 90000000 1.75 

 
I. Bölge de basınç başlığında
oluşan maksimum gerilme
B =14 kN/cm2 alınır.  max

I

M 2 45000
Wx

4619
 9.74 kN/cm2   B  14 kN/cm2 
Kirişler
II. Bölge
M1
 ( )
M2
2
 450   450 
Cb  1.75  1.05     0.3    1.066
 520   520 
s 150 30000000  Cb 30000000 1.066
  32.4    115.43
 a  s /iyB  
2 iyB 4.63 a 2400
 
2 2400  32.4 2
B     2400  1537 kg/cm 2  15.37 kN/cm 2  14 kN/cm 2
 3 90000000  1.066 
 cb  Yanal burkulma
  II. Bölge de basınç başlığında
oluşan maksimum gerilme denetimi sağlamazsa
s boyu küçültülerek

M2 kuşak sayısı arttırı-
B =14 kN/cm2 alınır.  max
II
  11.26 kN/cm2   B  14 kN/cm2
Wx labilir.
Kirişler
ÖRNEK: IPE 330 Fe37, EY için gerilme ve yanal burkulma denetimi yapınız.
ÇÖZÜM:
IPE330 için Ix=11770 cm4,

Wx=713 cm3, d(s)=7.5
mm,b=160 mm, t=11.5 mm
Gövde uz.=h-2.t=33-2x1.15=30.7 cm
M 8860
 max    12.43 kN/cm2
Wx 713
T 98.45
 max    4.28 kN/cm2
Fg 30.7  0.75
 v  12.432  3  4.282  14.47 kN/cm2  0.75 a  18 kN/cm2

Kirişler
Yanal burkulma denetimi
FB  16 1.15  5.117  0.75  22.23 cm2

1.5 163 5.117  0.753
I yB    392.71 cm4
12 12
s 450 30000000.Cb 30000000 1.75 iyB 
392.71
 4.2 cm
  107.14    147.9
iyB 4.2 a 2400 22.23
 2 2400  107.14 2  Yanal burkulur.
B     2400  1180.2 kg/cm  11.80 kN/cm
2 2
Kuşak konmalı.
 3 90000000 1.75 
M 8860
Basınç başlığında oluşan  max    12.43 kN/cm2   B  11.80 kN/cm2
maksimum gerilme Wx 713

Kirişler
Açıklık ortasından kuşak konulursa I. Bölge
Uç momentlerden
büyük bir moment
arada varsa Cb =1
alınır.
Cb  1
M2=4430 kNcm
M3=4980 kNcm
s 225 30000000.Cb
  53.57   111.8
iyB 4.2 a  B  0.6 a  0.6  24  14 kN/cm2
 2 2400   53.57 2 
B     2400  1416 kg/cm  14.16 kN/cm  14 kN/cm
˟
2 2 2
 3 90000000 1.0 
B =14 kN/cm2 alınır

I. Bölge de basınç başlığında 4980
oluşan maksimum gerilme
 max
I
  6.98 kN/cm2   B  14 kN/cm2
713

Kirişler
II. Bölge Çift eğrilik
M1
 ()
M2
˟
2
 4430   4430  Cb  2.3 olmalıdır,  Cb  2.3
Cb  1.75  1.05    0.3    2.35
 8860   8860 
s 30000000  2.3
 53.57   169.55  B  0.6 a  0.6  24  14 kN/cm2
iyB 2400
˟
 2 2400   53.57 2 
B     2400  1520 kg/cm  15.20 kN/cm  14 kN/cm
2 2 2 B =14 kN/cm2 alınır
 3 90000000  2.3 

II. Bölge de basınç başlığında
8860
oluşan maksimum gerilme  II
max   12.43 kN/cm2   B  14 kN/cm2
713
Yapı Mühendisliği,
"Yapı Mühendisliği, kesin olarak belirlenemeyen
yükler etkisinde, özellikleri ancak tahmin edilebilen
malzemeler kullanılarak, sadece yaklaşık olarak analiz
edilebilen gerçek yapılar yapma sanatıdır."
Edward L. Wilson

5.bölüm Kirisler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5.bölüm Kirisler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INSA 473 Çelik Tasarım Esasları

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Basit kiriş Sürekli kiriş

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Kiriş en kesiti olarak I profilleri, U profilleri, Z profilleri, ½ I veya T profilleri

I, IPE en çok tercih edilen kiriş kesitleridir.

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Sürekli kirişlerde kayma gerilmeleri ve normal gerilmeler mesnet bölgelerinde

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Yanal burkulma kirişin gövde düzlemi boyunca yüklenmesi durumunda stabilitesini

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Basınç başlığında,  max   B   em ( 0.60 a )

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

a malzemenin akma gerilmesi (kg/cm2), s kirişin basınç başlığının yanal burkulmaya

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Çekme bölgesi Çekme

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Ayrıca, M1=0 ise Cb=1.75 alınır.

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

a) Yanal desteklenmemiş başlıklar:

Başlık genişliğinin kalınlığına oranı,

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Şeklin yarısının x eksenine göre statik momenti

Tmax .sx 260  2772.5

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

50 1.5  203 50 / 3 13

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

s 250 30000000.Cb 30000000 1.75

 3 90000000  cb   3 90000000 1.75 

B =14 kN/cm2 alınır.  max

IPE330 için Ix=11770 cm4,

 v  12.432  3  4.282  14.47 kN/cm2  0.75 a  18 kN/cm2

FB  16 1.15  5.117  0.75  22.23 cm2

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

Prof. Dr. Ayşe Daloğlu

You might also like