6.

KAFES SSTEM MESNET HESAPLARI

Proje kapsamnda ele alnan at sistemindeki kafes kirilerde bir sabit bir kayc mesnet
bulunmaktadr. Bu mesnetlerin birer elik kolon (IPE) veya betonarme kolon zerinde tekil
edilecekleri kabul edilecektir.
ncelikle, at sisteminin ykler altndaki davranna bal olarak mesnetlerin tipinin belirlenmesi
gerekmektedir. Mesnet tiplerinin belirlenmesinde kafes sistemlerin maksimum dey sehim (fmax)
deerlerinden yararlanlabilir. Buna gre;
fmax (L / 500) ise Bulonlu basit mesnet (Dk dnme zelliine sahip mesnet)

fmax > (L / 500) ise Merkezilik paral basit mesnet (Yksek dnme zelliine sahip mesnet)
kullanlr.

fmax

fmax

Bulonlu basit mesnet

Merkezilik paral basit mesnet

Takviye
korniyeri

Takviye
lamas

Kaba
bulon
A

A
B
Taban levhas

B
A

IPE
Trnak
paras

Takviye lamas

Taban levhas
Kaba bulon (gerekirse)
Merkezilik paras
Takviye lamas

IPE

Trnak
paralar
alt levhaya
kaynakl

A-A Kesiti (Sabit mesnet)

Trnak
paralar
st levhaya
kaynakl

A-A Kesiti (Sabit mesnet)

Betonarme kolona
ankraj detay

B-B Kesiti (Sabit mesnet)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

7.HAFTA (2013)

Btn ykleme durumlar gznnde bulundurularak, en elverisiz mesnet tepkileri ve kayc

mesnette meydana gelen yatay yerdeitirmeler belirlenir. Kayc mesnedin yatay dorultudaki
yerdeitirmelerini belirlemek iin d yklerin (zati, kar, rzgar) yan sra dzgn scaklk
deimesi iin de hesap yaplmaldr.

Kayc mesnetteki yerdeitirmelerin belirlenmesinde Virtel Teoreminden yararlanlabilir. Bunun

iin, yatay dorultuda birim ykleme yaplarak ubuk kuvvetleri belirlenir. Daha sonra her bir ykleme
durumu iin aadaki bant ile ilgili yerdeitirme deeri belirlenir. Hesaplanan yatay
yerdeitirmelere bal olarak, kayc mesnette kayma boluklar braklr. Yklemelere gre kayma
boluu belirlendikten sonra bu deerlere emniyet pay (20 mm alnabilir) da eklenerek tasarm
yaplmaldr.
Maksimum yatay yerdeitirme :

max . = SS

ds
L
= SS
EF
EF
Kayma boluu

Kayma boluu
Kayc mesnedin
hareket dorultusu

Kayc mesnette trnak yerleimi ve

kayma boluklar

Kayc mesnette bulon boluklar

MESNET TEPKLER TABLOSU

YKLEME DURUMU

H (kg)

A (kg)

B (kg)

Zati Ykleme
Tam Kar Yklemesi
Soldan Rzgar Yklemesi
Sadan Rzgar Yklemesi
Maksimum Mesnet Tepkileri
Minimum Mesnet Tepkileri

..........
..........
..........
..........
..........
..........

..........
..........
..........
..........
..........
..........

..........
..........
..........
..........
..........
..........

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

7.HAFTA (2013)

KAYICI MESNET YATAY YERDETRME TABLOSU

Kayc mesnet Yatay

yerdeitirmesi

B
YKLEME DURUMU

Zati Ykleme
Tam Kar Yklemesi
Soldan Rzgar Yklemesi
Sadan Rzgar Yklemesi
+
-

Scaklk deimesi (t) etkisi

Maksimum yatay yerdeitirme
Minimum yatay yerdeitirme

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

BX (mm)
..
..
..........
..........
..........
..........
..........
..........

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

7.HAFTA (2013)

1 br
+

Birim Ykleme

S [kg]

L
F
ubuk
(cm) (cm2)
ad

Birim
Yk.

Zati
Yk

Tam Kar
Yk

Sol
Rzgar
Y.

Sa
Rzgar
Y.

S
(kg)

S
(kg)

S
(kg)

S
(kg)

S
(kg)

Yatay yerdeitirme
Zati
Yk
SS

L
EF

Tam
Kar
Yk
SS

L
EF

Sol
Rzgar
Y.
SS

L
EF

Sa
Rzgar
Y.
SS

L
EF

Scaklk
Deimesi (t)
Etkisi

S . t . t .L

O1
O2
...
V1
V2
...
D1
D2
...
U1
U2
...

Yatay yerdeitirme : BX

...

....

...

...

...

t : elik ssal genleme katsays (10-5 m/m C0)

t : Dzgn scaklk deimesi (Yapnn maruz kalabilecei maksimum ve minimum scaklklar arasndaki farktr.
Yapnn bulunduu blgenin meteorolojik zelliklerine gre belirlenir.)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

7.HAFTA (2013)

Bulonlu Basit mesnetlerin tasarm

Mesnette kaba bulon kullanlmal ve belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, bulonlar
makaslama, ezilme ve gvdede eksenel ekme gerilmeleri esas alnarak tasarlanmaldr.
s =

N
sem
d 2
n
4

l =

N
lem
d t min

z =

Z
zem
Fek

N: Bir bulona etkiyen makaslama ve ezilme kuvveti

Z: Bir bulona etkiyen eksenel ekme kuvveti
t min: minimum eleman kalnl
Fek : Bulon ekirdek (didibi) alan

Taban levhasnn boyutlar (A,B) ve kalnl mesnetlendii kolon geometrisi esas alnarak
belirlenmelidir (Kalnlk 1.5 cm seilebilir).
Mesnette kullanlan dm levhas, ilgili temas yzeyi esas alnarak kontrol edilmeli,
gerekiyorsa kalnl arttrlmaldr. Ayrca, mesnet ekseninde lokal burkulmay nlemek
amacyla lama veya korniyer ile ift tarafl takviye yaplmaldr.
Mesnet elemanlarn birletiren kaynak dikileri ilgili gerilmelere gre tasarlanmaldr.
Kolon gvdesinde de takviye lamalar atlmaldr. (Betonarme kolonlarda bu gereksizdir).

Merkezilik paral Basit mesnetlerin tasarm

Merkezilik paras, belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, Hertz ifadesi kullanlarak
tasarlanmaldr.
Merkezilik paras

Temas gerilmesi : T = 0.418

A *E
l*r

l
r

A : Mesnet reaksiyon kuvveti (kg), E : Elastisite Modl , l : Merkezlik parasnn boyu

r : Silindirik yzn erilik yarap

Taban levhasnn boyutlar (A,B) ve kalnl mesnetlendii kolon geometrisi esas alnarak
belirlenmelidir (Kalnlk 1.5 cm seilebilir).
Trnak paralarnn kalnlklar tipik Hertz elemanna bal olarak seilmeli ve dier boyutlar,
kendisini taban levhasna balayan kaynak dikilerinin boylarna bal olarak belirlenmelidir.
Sz konusu kaynak dikileri ise mesnet tepkilerine gre tasarlanmaldr.
Mesnette kaba bulon kullanlmal ve belirlenen mesnet tepkilerine bal olarak, gvdede
eksenel ekme gerilmeleri esas alnarak tasarlanmaldr.
Mesnet elemanlarn birletiren kaynak dikileri ilgili gerilmelere gre tasarlanmaldr.
Kolon gvdesinde de takviye lamalar atlmaldr.

Not: Mesnet hesaplar tamamlandktan sonra tm mesnet detaylar lekli olarak izilmelidir.

KAYNAKLAR
elik Yaplar, H. Deren, E. Uzgider, F. Pirolu, E. alayan, alayan Kitapevi, 3. bask, (2008).
Ahap ve elik Yap Elemanlar, Y. Odaba, Beta Yaynlar, (1992).
elik at Elemanlarnn Ekonomik zmleri, Y. Odaba, Teknik Kitaplar Yaynevi, (1981).

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

7.HAFTA (2013)