2.

AIK HESABI
2.1 Ak Yk Analizi
Aklar makas zerine basit mesnetli olarak tekil edildikleri iin, at rts vastasyla her iki taraftan
gelen alan yknn yarsna maruz kalacaklar kabul edilebilir. Bu durumda;

Orta blgelerde bulunan aklara ak boyunca (t) geniliinde bir alan yk etkir.
Kenar aklara (mahya ve damlalk a) ise ak boyunca (t/2) geniliinde bir alan yk
etkir.

at rtsnn montajnn yaplabilmesi iin bir dzlem oluturulmas gerektii iin en elverisiz
aklar iin (orta aklar) tasarm yaplr. Kenar aklar da ayn boyutta imal edilir. Kenar aklardaki
bu boyut fazlal daha sonraki aamalarda deerlendirilir.

Ak yk idealletirmesinin perspektif zerinde gsterimi

Mahya A

t/2

t/2

Orta Ak (I profil)

t/2
t/2

t/2

t/2

Makas

q kg/m


Kenar Ak

Ak statik
sistemi

L1

I profilden imal edilecek olan aklar ubuk eleman olduklar iin, at rts vastas ile zerine
etkiyen alan ykleri, statik hesaplar iin izgisel yklere dntrlr. Bu aamada yklerin zellikleri
gznnde bulundurulur.

Aklarn tasarm iin TS 648 gereince iki ayr ykleme yaplmas gerekmektedir. Bunlar;

Esas ykler (EY)

Esas ve ilave ykler (EIY)

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

[ l ykler ve kar ykn (buz yk) kapsar]

[l ykler, kar yk (buz yk) ve rzgar ykn kapsar]

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

y
x

A
qy
qx

x
q

A detay
Ak elemanlar at dzleminde bulunduklar iin yerekimi ykleri altnda eik eilmeye maruz
kalrlar. Bu nedenle aklara etkiyen izgisel yk deerleri belirlendikten sonra bu yklerin, profil asal
eksenlerine (x,y) karlk gelen bileenlerinin elde edilmesi gerekmektedir.

ESAS YKLER (EY)

at rts Arl: grt

[kg/m2]

grt * t = ................. kg / m

Ak Arl : ga

[10 kg/m2]

ga * a = ................... kg / m

Kar Yk: Pk

[kg/m2]

Pk * a = .................. kg / m

Buz Yk: Pb (varsa

[kg/m2]

Pb * a = .................. kg / m
q (EY) = ................. kg / m

qx (YDI) = q (YDI) * cos = ....................... kg / m

qy (YDI) = q (YDI) * sin = ....................... kg / m

ESAS VE LAVE YKLER (EY)

Bu ykleme durumunda Esas yklere ilave olarak rzgar ykleri de gznne alnr. TS 498de
verilen deerler iin at sistemine etkiyen rzgar yk dalmlar belirlenir. Ak yk analizinde en
elverisiz yk deeri gznne alnr.
Rzgar yknn zellii gerei (TS 498) at dzlemine dik etkidii kabul edilir. Bu nedenle, rzgar
yk profilin (y) asal ekseni dorultusunda etki yapar, dier dorultuda herhangi bir etkisi olmaz.

y
E yzEIY

F yzEIY

PR
x

R
qy

- 0,4q

+0,8q

L1

qx

A detay
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

E yzeyindeki rzgar yk: PRE

[(1.2sin-0.4)q

kg/m2] PRE * t = ................ kg / m

F yzeyindeki rzgar yk: PRf

[-0.4q

kg/m2]

PRF * t = ................ kg / m

Rzgar yk : PR = en elverisiz (PRE ; PRF )

qx(YDII) = qx(YDI) PR = ....................... kg / m
qy(YDII) = qy(YDI) =

....................... kg / m ( Bu yk bileeni deimez)

2.2 Ak Statik Hesab

(EY)

(EY)

(EIY)

(EIY)

EY ve EIY yklemelerinden elde edilen yk bileenlerinin her biri iin (qx , qy , qx

, qy )
ak statik sisteminin hesab yaplarak kesit zorlar (M, T) belirlenir. Bunun iin Cross, A, Kuvvet
Yntemi vb kullanlabilir. Gerber kiriin statik hesabnda, gergili durumlarda Yaklak Moment
Deerleri kullanlabilir. Gerber mafsallarnn tekilinde kullanlmak zere mafsal kuvvetlerinin de
belirlenmesi gerekir.

qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

Lk

Lo

Tamam srekli kiri

M
[kgm]

Lo
L2

qL2k
11

qL2k
11

Lo

Lo

Lk

_
+

_
+

qL2o
16
qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

Lo

Lo

Lo
L2

Lo

Lo

Lo

ki aklkl srekli kiri

M
[kgm]

Cross Yntemi ile belirlenecek

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

qx(EY), qy(EY), qx(EIY), qy(EIY)

Lo

Lo

Lo
L2

Lo

Lo

Lo

aklkl srekli kiri

-

M
[kgm]

Cross Yntemi ile belirlenecek

qx(YDI), qy(YDI), qx(YDII), qy(YDII)

Lk

Lo

Gerber kirii
M
[kgm]

qL2k
10.45

Lo
L2

qL2k
16
+

Lo

Lo

_
+

Lk

_
+

qL2o
16

2.3 Aklarda Gergi Eleman Kullanlmas

Genellikle NPI enkesitli profilden tekil edilen ve eik eilmeye maruz olan aklarda,
NPI kesitinde Ix >> Iy
olmas nedeniyle qy yklerinden meydana gelen gerilmeler ve sehimler
at eimine bal olarak ok byk deerlere ulamakta bu nedenle profil enkesitinin bytlmesi
gerekmektedir.
Bu sakncay nlemek ve profil boyutlarn makul tutabilmek amacyla, aklara aklk ortalarnda
yeter sayda gergi elemanlar balanarak, aklarn at dzlemindeki (qy) eilmesine kar birer
mesnet tekil edilmektedir. Bylece, kullanlan gergi saysna bal olarak, aklk deeri ve
dolaysyla Ak boyutlar azaltlmaktadr.
Gergi eleman olarak genellikle 10, 12, 14 gibi betonarme elikleri kullanlmaktadr.

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

Gergisiz Durum

y
x

Ak

Ak
y

fx
fx

Ak

fy

qy
q

Ak

fy

qx
y

Tek Gergili Durum

fx
fy
fy

: deimez

: gergi balant noktasnda sfr olur

Ak
Ak
Ak

: ara blgede ok klr.

Ak
fy

fx

Sadece at dzleminde
mesnet grevi yapar

rnein iki aklkl srekli kiri olarak tekil edilen ak sisteminde tek gergi kullanlmas
durumunda: qx ve qy yklemesi iin iki farkl sistem kullanlr.

qx (kg/m)
L

L
qy (kg/m)

L/2

L/2

L/2

L/2

Gergi nedeni ile oluan mesnetler

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

Gerber kiri olarak tekil edilen ak sisteminde tek gergi kullanlmas durumunda : qx yklemesine
ait momentler deimez, bu nedenle gergisiz durum iin elde edilen momentler aynen kullanlr.
qy yklemesine ait momentler ise aadaki bantlar yardm ile belirlenebilir [Bkz. H. Deren vd.
(2008)].
My = 0.120 * qy * ly2
My = 0.110 * qy * ly2

Kenar aklk iin:

Orta aklklar ve mesnetler iin:

ly = lk / 2
ly = lo / 2

(lk : kenar aklk)

(lo : orta aklk)

ift Gergili Durum

x
fx
fy
fy

: deimez

Ak

Ak

: gergi balant noktasnda sfr olur

Ak

: ara blgede ok klr.

Ak
x

Sadece at dzleminde
mesnet grevi yapar
rnein iki aklkl srekli kiri olarak tekil edilen ak sisteminde ift gergi kullanlmas
durumunda: qx ve qy yklemesi iin iki farkl sistem kullanlr.

qx (kg/m)
L

L
qy (kg/m)

L/3

L/3

L/3

L/3

L/3

L/3

Gergi nedeni ile oluan mesnetler

Gerber kiri olarak tekil edilen ak sisteminde ift gergi kullanlmas durumunda :
Kenar aklk iin:
Orta aklklar ve mesnetler iin:

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

My = 0.110 * qy * ly2
My = 0.135 * qy * ly2

ly = lk / 3
ly = lo / 3

(lk : kenar aklk)

(lo : orta aklk)

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)

KAYNAKLAR
elik Yaplar, H. Deren, E. Uzgider, F. Pirolu, E. alayan, alayan Kitapevi, 3. bask, (2008).
Ahap ve elik Yap Elemanlar, Y. Odaba, Beta Yaynlar, (1992).
elik at Elemanlarnn Ekonomik zmleri, Y. Odaba, Teknik Kitaplar Yaynevi, (1981).

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.

Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

2.HAFTA (2013)