İNŞ 2001 MUKAVEMET I

• GİRİŞ, MUKAVEMET İLE İLGİLİ TANIMLAR,

İDEAL KAVRAM VE KABULLER

Dr. Öğr. Üyesi Sadık Can Girgin

1
 DEĞERLENDİRME

 1. Arasınav (%25)
 2. Arasınav (%25)
 Final (%50)

 DEVAM ZORUNLULUĞU VAR: %70

2
 KAYNAKLAR

 Mukavemet Cilt I, Mehmet H. Omurtag, Birsen Yayınevi,

2011.
 Cisimlerin Mukavemeti, F. P. Beer, R. Johnston, J. T.
Dewolf and D. F. Mazurek, Literatür Yayınları, 2017
 Çubukların Mukavemeti, H. Luş, U. Ersoy, E. Canbay, S.
T. Wasti, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013.

3
KONULAR

4
 MEKANİK
• Mekanik, kuvvetlerin etkisi altında kalan cisimlerin denge
ve hareket şartlarını inceleyen bilim dalıdır.
• Mekanik, gözlemlerle elde edilen sonuçları başlangıç
olarak ele alıp fiziksel bir olayı tanımlayan etkenler
arasındaki bağıntıları belirlemeye çalışır.
• Önerilen bağıntılar çeşitli varsayımlara dayandırılır ve
varsayımların geçerlilikleri deneylerle araştırılır.
• Mekanik bilim dalının Amacı; Fiziksel olaylara açıklık
getirmek, mühendislik olaylarını aydınlatmaktır.
 MEKANİK

MEKANİK

ŞEKİL DEĞİŞTİREN
RİJİT CİSİMLER AKIŞKANLAR
CİSİMLER
MEKANİĞİ MEKANİĞİ
MEKANİĞİ

STATİK DİNAMİK Sıkıştırılamayan Sıkıştırılabilen

Akışkanlar Akışkanlar
(Duran (Hareketli MUKAVEMET
Cisimler) Cisimler)

Kinematik Kinetik
 GİRİŞ
• Mukavemet veya maddelerin mekaniği (strength of
materials, mechanics of materials) kuvvetlere maruz
kalmış deforme olan cisimleri inceler.
• Şekil değiştirme ve gerilmelerin hesabı ile ilgilenir.
• Cisimlerin tasarımı ve cisimde oluşan şekil değiştirmeleri
hesaplamak icin gerekli teorik alt yapıyı oluşturur.
• Malzemenin kuvvetler altındaki davranışını bilmek, o
malzemeyi faydalı bir şekilde kullanabilmek icin gereklidir.
– Malzemenin mekanik ozellikleri, uretim aşamasında
değiştirilebilir.
 GİRİŞ
• Örneğin beton, seramik, celik gibi cisimlerin mekanik
ozellikleri malzemeyi oluşturan bileşenlerin oranlarına bağlı
olarak değiştirilebilir.
• Bu ders kapsamında kuvvetler altında bu malzemeler nasıl
davranır sorusuna cevap arayacağız.
 ÇUBUK TANIMI

• Çubuklar, iki boyutu üçüncü boyutunun

yanında küçük olan cisimlerdir (1/10).
Çubukların iki öğesi vardır:
1) Çubuk ekseni: Bu genel olarak bir
eğridir (doğru eksenli)
2) Çubuğun enine kesiti: Enkesit kapalı
bir alan parçasıdır. Kesitin ağırlık merkezi
çubuk ekseni ile üstüste düşer ve kesit
düzlemi eksen eğrisine diktir (daire,
dikdörtgen, halka kesit). Çubuk kesiti
çubuk ekseni boyunca sabit veya
değişken olur.
 İDEAL KAVRAMLAR VE KABULLER
• Yüklemeler etkisi altında malzeme davranışları oldukça
karmaşık olmasına rağmen bu özellikler sadeleştirilerek teori
basit bir hale sokulur.
• Malzeme davranışını açıklarken iki ideal kavramdan
bahsedilir.
 Tam elastik cisim
 Tam plastik cisim
• L boyundaki prizmatik bir çubuğu başlangıç konumundan
P kuvveti ile çekildiğinde boyunda u uzaması ölçülür. Daha
sonra P kuvveti yavaşça azaltılarak kaldırılsın.
 İDEAL MALZEMELER

(a) (b)
(a) Şekil değiştirmenin dış etki ile birlikte geri dönme halidir.
Cisim elastik davranış göstermektedir.
(b) Yükün kaldırılmasından sonra yerdeğiştirmenin bir kısmı
kalıcı kaldığından, cisim elasto-plastiktir.
 İDEAL MALZEMELER

(c) (d)
(c)Yükleme-boşaltma sırasında cisim aynı davranışı
göstermekte ve deformasyon yoktur.
(d) Dış kuvvetler ortadan kalktığı halde cisimlerin bünyesinde
oluşan şekil değişikliği olduğu gibi sabit kalmaktadır.
 MUKAVEMETİN İLKELERİ

1. KATILAŞMA İLKESİ: Şekil değiştiren cisimler mekaniğinde

denge koşulu araştırılırken, cismin yük altında şekil
değiştirmiş son durumuna bakılır. Bu durumda cismin
katılaştığı, ideal katı bir cisim olduğu varsayılır ve denge
denklemleri yazılır.
2. AYIRMA İLKESİ: Dengede duran katı bir cisim istenilen
sayıda parçaya ayrılabilir; ancak unutulmamalıdır ki ayrılan
her parça kendi içinde dengede kalır.
 MUKAVEMETİN İLKELERİ

3. EŞDEĞERLİK İLKESİ: Rijit cisimler mekaniğinde (Statik),

statikçe eşdeğer olan kuvvetler, şekil değiştiren cisimler
mekaniğinde cisimde oluşturacakları şekil değiştirme
•bakımından
Ankastre eşdeğer
mesnete yaklaşıldıkça
değildir. Kuvvet kayanher iki olamaz.
bir vektör yüklemede

4. deplasman ve kesit
ST. VENANT dönmeleri
İLKESİ: yakın
Cismin değerler
dar alır.
bir alanına etkiyen
kuvvetler, statik eşdeğerleriyle değiştirilirse, bu bölgeden yeteri
kadar uzak noktalarda her iki yükleme durumuna ait şekil
değiştirme ve kesit tesirleri birbirine yakın olur.
 MUKAVEMETİN İLKELERİ
5. BİRİNCİ MERTEBE TEORİSİ: Denge denklemlerinin şekil
değiştirmemiş cisim üzerinde yazıldığı teoridir. Şekil değiştirmiş
cisimde meydana gelen yerdeğiştirmeler, cismin boyutları
yanında küçüktür ve ihmal edilebilir mertebededir.
 MUKAVEMETİN İLKELERİ
6. SÜPERPOZİSYON İLKESİ: Süperpozisyonun kelime
karşılığı, iki ayrı durumu üst üste koymaktır. Birinci mertebe
kuramı ve orantılılık sınırları içinde geçerlidir.
DIŞ KUVVETLER
 İÇ KUVVETLER

• İç kuvvetler cisim içerisinde yayılı bir şekilde gelişir.

• Bu kuvvetler, üst parçanın alt parçaya etkittiği kuvvetlerdir.
• İç kuvvetlerin bulunması:
 İÇ KUVVETLERİN BİLEŞENLERİ

Kesme
kuvveti

Eğilme
momenti

Normal
kuvvet

(a) Kesit üzerinde bir noktada hesaplanan kesit tesirleri

(b) Kesit tesirlerinin seçilen eksen takımı üzerindeki bileşenleri
 GERİLME
• Taşıyıcı bir elemanı tasarlayabilmek için yalnız kesit
tesirlerinin şiddet ve yönlerini bilmek yeterli olmaz, aynı
zamanda kesit tesirlerini oluşturan kuvvetlerin kesit üzerinde
nasıl dağıldıklarını da belirleyebilmek gerekir.
• Gerilme, iç kuvvetlerde noktadan noktaya oluşan
değişimleri izleme düşüncesinden ortaya çıkmıştır.
Gerilme, birimi kuvvet/alan olan büyüklüktür.
•
1 N / m 2 =1 Pa 1 MPa =106 Pa =1 N / mm 2
 GERİLME
• Şekildeki kesit üzerinde o’ noktasının çevresinde ΔA kadarlık
alan üzerindeki kuvvetlerin bileşkesi ΔF ile gösterelim.
s : belirli bir yüzeye dik yönde
oluşan gerilme
DFx
s x = lim
DA�0 DA

t : belirli bir yüzeye teğet yönde

oluşan gerilme
DFy
t xy = lim
DA�0 DA
DFz
t xz = lim
DA�0 DA
ŞEKİL DEĞİŞTİRME
ŞEKİL DEĞİŞTİRME
ŞEKİL DEĞİŞTİRME