Mukavemette Kullanılan Terimler

Çubuk: Sadece eksenel doğrultuda kuvvet taşıyan ve bu doğrultuda uzayıp

kısalabilen elemana denir. Yani, sadece eksenel doğrultuda çeki ya da bası
kuvveti taşıyan elemandır. Genellikle kendi eksenleri doğrultusunda yük
taşırlar.
 Mukavemette Kullanılan Terimler

Kiriş: Genellikle kendi eksenine dik doğrultusunda yük taşıyan elemanlardır.

Kiriş ve çubuk tek boyutlu eleman olarak tanımlanır.
• - Levha, Plak ve Kabuklar:
• Levhalar iki boyutlu elemandırlar ve kuvvetleri çubuklar gibi kendi
düzlemlerinde taşırlar. Plakalar yapı bakımından levhaya benzerler fakat
kendi düzlemine dik doğrultuda kuvvet taşırlar. Bina döşemeleri, kubbeler,
hazneler, kazanlar bu tip cisimlere birer örnektir…
 Mukavemette Kullanılan Terimler
• Statik Yükler: Sıfırdan başlayarak azar azar artan ve kısa zamanda tam
şiddetine kavuşan yük biçimidir, ulaştığı şiddette sürekli kalır.

• Asılı (Ölü) Yükler: Genellikle statik yük sınıfına girerler. Adı gibi ölü yüktür.
Sakıncalı yük tipidir. Çevre sıcaklığı arttığında malzeme salt ağırlığından
dolayı uzayıp sürünme durumu ortaya çıkabilir.

• Anlık Yükler: Genellikle çok kısa sürede ve büyük şiddette ortaya çıkan veya
uygulanan yüklerdir. Bunlara da darbe ya da çarpma yükü denir.

• Dinamik (Yinelenen) Yükler: Periyodik olarak tekrarlanan yüklerdir ki makine

mühendisliğinde en çok karşılaşılan ve bütün mekanik arızaların çok büyük bir
bölümünü (%80) oluşturan yorulma olayına neden olurlar.
• DIŞ KUVVET
• Bir cisme diğer cisimler tarafından yapılan etkiye dış kuvvet denir.
a) Doğrudan doğruya belli olanlar; (Kendi ağırlığı, üzerine yüklenmiş
ağırlıklar, diğer kuvvetler)
b) İrtibatlardan gelenler (mesnet tepkileri) Cisimlerin diğer cisimlere
bağlanmasından meydana gelen
• Döşemenin kirişe
• Kirişin kolona
• Kolonun temele
• Temelin zemine
• Balkonun döşemeye
 • Dış kuvvetlerin tesiri altındaki bir cisim şu zorlamalarla
karşı karşıya kalmaktadır.

1. Normal kuvvet (çekme, basınç)

2. Kesme kuvveti
3. Eğilme momenti
4. Burulma momenti → Burkulma momenti
5. Döndürme momenti.
 İç Kuvvetler
Cisim tüm olarak dengede ise ondan ayrılan her parçada statik olarak dengede
olacaktır. Bu da İÇ KUVVETLER ile sağlanır. Bir yapının analizi yapılırken
incelenen kesitteki iç kuvvetlerin etkisinin bulunması gerekir. Bunun için de,
çubuğun kesit alanının ve çubuk malzemesinin belirlenmesi gerekir. Şekilde de
görüldüğü gibi kestikten sonra üst kısmı atarsak, kesilen parçada dengeyi
sağlayan iç kuvvettir.
• İÇ KUVVET
• Bir cismin iki parçasının birbirine yaptığı etkiye de iç kuvvet denir.

• Aynı bir cismin zihnen düşünülen çeşitli parçaları arasındaki etki ve tepkidir.
 • Fx (Eksenel Normal Kuvvet) = Kesite basma veya
çekme şeklinde etki yapar. Kesit düzlemine diktir.
Genellikle büyük N harfi ile gösterilir. ÇEKME veya
BASINÇ gerilmesine sebep olurlar.
• Vy , Vz (Kesme Kuvvetleri) = Bu kuvvetleri göstermek
için genellikle büyük V harfi kullanılır. Gösterim olarak
Vxy, Vxz kullanılır. Buradaki,birinci indis kuvvetin
normalini, ikinci indis ise kuvvetin yönünü gösterir.
Kesme kuvvetleri cisimde KAYMA gerilmelerine sebep
olurlar.

• Mx (Tork veya Burulma Momenti) = Bu moment bileşeni cismin x ekseni etrafında döndürmeye
(burmaya çalışan) dış momentlere karşı koyar. Mx veya Ƭ (To) ile gösterilir. KAYMA gerilmesine
sebep olur.
• My , Mz (Eğilme momentleri) = Bu bileşenler cismin y ve z eksenleri etrafında eğilmesini
gösteren direncin ölçüleridir. Çekme ve basma gerilemelerine neden olurlar. Mey ve Mez şeklinde
gösterilirler.
 Mukavemetin İlkeleri
Basitleştirmeler ve İdeal Kavramlar

• a) Rijitleştirme İlkesi: Denge denklemleri cismi şekli değiştirdikten

sonra rijit hale geldiği kabul edilerek uygulanılır.
• b) Ayırma İlkesi: Cismin dış etkilere uygunluğunu anlamak için, bir
düzlemle herhangi bir yerinden kuramsal olarak kesilir. Düzlemin
ayırdığı kısımlardan sadece bir parçasına denge denklemleri
uygulanır. Cismi iki parçaya ayırıp, bir tarafı atarak kalan kısmın
incelenmesine ayırma prensibi adı verilir. Denge denklemleri cismin
bütünü için geçerli ise, her parçası içinde geçerlidir.
•Ayrılma ilkesi,
Denge denklemleri uygulanır.
İç kuvvet ve gerilme kavramaları tanımlanır.
• c) Eşdeğerlik (Saint-Venant) İlkesi: Statikçe eşdeğer olan mukavemetçe
eşdeğer olmayabilir. Statik yönden eşdeğer olan kuvvetler, şekil değiştirme
yönünden de eşdeğer değillerdir.
• Örnek: İki ayrı yükleme statik yönden eşit olduğu halde biri kirişte şekil
değiştirme doğurur. Diğerinde ise hiçbir şekil değişikliği olmaz.
• İşte Statik eşdeğerliğin mukavemet yönünden de eşdeğer sayılabilmesi için
gerekli ek şartlar ilk kez Saint Venant tarafından belirlenmiştir.
• [Biçim değiştirebilen katı bir cisme etkiyen bir kuvvet sistemi üzerinde sadece
dar bir bölgede yapılacak Statik Eşderlik işlemleri, ancak bu bölgeden yeterince
uzak noktalarda pratik olarak eşdeğer biçim değişiklikleri doğururlar.]
• d) Birinci Mertebe Teorisi: Rijitleştirme ilkesinin tersine mukavemette bağ
kuvvetleri hesaplanırken cismin ilk hali yani yükleme yapılmadan önceki
durumu rijit olarak kabul edilir. Yani statikte kullanılan bağ kuvvetleri bulma
işlemleri aynen uygulanacaktır.
• Bir çok halde, cismin şekil değiştirmiş durumu ile ilk durumu arasındaki fark
çok küçüktür. Bu nedenle denge denklemleri yazılırken gerekli boyutlar şekil
değiştirmemiş durum üzerinden alınır.
• e) Süperpozisyon (lineer toplama) İlkesi: Bir elastik sistemin iki ayrı
yüklemesini göz önüne alalım.

gibi bir bağıntı varsa, burada süperpozisyon kanunu geçerliktedir denir.

Süperpozisyon kanunun geçerli olması için, şekil ve yer değiştirmelerin küçük ve cismin
Hokke kanununa uygun bir şekil değiştirme yapması gerekmektedir.