HAREKET KANUNLARI

Hareket Kanunları
 Kuvvet Kavramı
 Newton’ nun Birinci Yasası ve Eylemsizlik
 Kütle
 Newton’ nun İkinci Yasası
 Kütle Çekim Kuvveti ve Ağırlık
 Newton’un Üçüncü Yasası
 Newton Yasalarının Bazı Uygulamaları
 Sürtünme Kuvveti
Bir cismin hızındaki değişim ancak o cisme bir kuvvet
uygulanması ile mümkündür. Cismin üzerine uygulanan
kuvvet ile cismin ivmesi arasında bir ilişki vardır.
Newton’un Birinci Yasası = Eylemsizlik Yasası
 Bir cisme net bir kuvvet etkimiyorsa, cisim durumunu
korur. Durgunsa durmaya, hareketliyse aynı hızla
düzgün doğrusal hareketine devam eder.
 Kuvvet F büyüklüğü ve yönü belirlenen vektörel bir
büyüklüktür.
 Durağan bir cisim üzerine etki eden bileşke (net) kuvvet
sıfır ise bu cisim hareketsiz kalır.
 Bir cisme uygulanan net kuvvet, ayrı ayrı itme ve
çekmelerden oluşan toplam itme ya da çekmeyi ifade eder.
Kütle
 Kütle: Cisme özgü bir sabittir ve cisimdeki madde
miktarının bir ölçüsüdür. Bir cismin kütlesi, cisme etki
eden F kuvveti ile bu kuvvetin sebep olduğu a ivmesini
birbirine bağlayan cisme özgü bir niceliktir.
 SI birim sistemine göre birimi kilogramdır.
 Kütlenin sayısal ölçümü, farklı cisimler üzerine belli bir
kuvvet uygulandığında kazanılan ivmelerin
karşılaştırılmasıyla yapılır.
Kütle ve Ağırlık
 Kütle, cismin değişmeyen bir özelliğidir ve cismin
çevresinden ve kütleyi ölçmek için kullanılan
yöntemlerden bağımsızdır.
 Kütle skaler bir büyüklüktür.
 Bir cismin ağırlığı ise ona etki eden yerçekimi
kuvvetinin büyüklüğüdür ve cismin konumuna göre
değişir.
Newton’nun İkinci Yasası
Bir cisme etki eden net kuvvet (F net), bu kuvvetin cisme
kazandırdığı ivme (a) ve cismin kütlesi (m) arasındaki ilişki
“Newton’un ikinci yasası” olarak adlandırılır.
 Yer-çekimi Kuvveti: Bir cisme Dünya tarafından uygulanan
kuvvettir. Dünyanın merkezine doğrudur ve Newton’un ikinci
yasasına göre:

 Newton’un evrensel kütle çekim yasasının mekanizması;

bir nokta kütle(m1) diğer bir nokta kütleyi (m2), iki kütlenin
çarpımı ile doğru, aralarındaki (r) uzaklığının karesi ile ters
orantılı olacak büyüklükteki bir F kuvveti ile çeker.
 Kütlelerden ve bu kütlelerin aralarındaki uzaklıktan bağımsız
olarak |F1| ve |F2| kuvvetlerinin büyüklükleri her zaman
birbirine eşittir.
Bir adam bir kutuyu kamyonun
yükleme rampasında yukarı doğru
sürüklemektedir. Rampanın eğim
açısı 20° dir ve adam kutuyu rampa
ile 30° açı yapan bir F kuvvetiyle
yukarı doğru çekmektedir. a)
Rampaya paralel olan Fx
bileşeninin 60.0 N olması için F
kuvvetinin büyüklüğü ne
olmalıdır? b) Bu durumda rampaya
dik bileşen Fy ne kadar olur?
a) Rampaya paralel olan Fx bileşeninin 60.0 N olması için F
kuvvetinin büyüklüğü ne olmalıdır?
b) Bu durumda rampaya dik bileşen Fy ne kadar olur?
Ağırlık
 Bir cisme dünyanın uyguladığı kuvvet, çekim kuvveti
olarak adlandırılır ve Fg ile gösterilir.
 Bir cismin ağırlığı Fg nin büyüklüğü olarak tanımlanır
ve mg dir.
Newton’nun Üçüncü Yasası
 Bir B cismi bir A cismine kuvvet
uyguluyorsa A’da B’ye bir kuvvet
uygular. Bu iki kuvvetin
büyüklükleri birbirine eşittir ve
yönleri terstir.
 B cisminin A cismine uyguladığı
kuvvet 𝐹𝐴𝐵 , A cisminin B cismine
uyguladığı 𝐹𝐵𝐴 kuvvetine eşit ve
zıt yöndedir.
Newton’s Third Law—Objects at rest
An apple on a table or a person in a chair—there will be the
weight (mass pulled downward by gravity) and the normal
force (the table or chair’s response).
Gerilme Kuvveti
 T ile gösterilen gerilme, esnek halat (ya da tel, kablo veya
ip) tarafından cisme uygulanan bir kuvvettir.
 Gerilme, (ihmal edilebilir kütleli) ince iplerde, ip boyunca
her noktada aynıdır.
Normal Kuvvet
Yerçekimi kuvvetini dengeleyen, yüzeye dik ve dışarıya
doğru yönelmiş olan kuvvete normal kuvvet denir ve n
veya 𝐹𝑁 ile gösterilir.
Sürtünme Kuvveti
 Bir cisim, pürüzlü bir yüzeyde yahut hava veya su gibi
viskoz bir ortam içinde hareket ediyorsa, çevresi ile
arasındaki etkileşmeden dolayı harekete karşı bir direnme
doğar. Böyle bir direnme sürtünme kuvveti olarak
adlandırılır.
 Sürtünme kuvvetleri üç büyük etki sonucu ortaya çıkar;
 Yüzeydeki düzensiz yapının birbirine kenetlenmesi
 Temas noktaları arasındaki moleküller arası kuvvetlerden
kaynaklanan çekim (“yapışkan” cisimler)
 Yumuşak maddelere, daha sert olanların saplanması
 Kaba bir model olarak yukarıdaki şekli gözümüzün önüne
getirebiliriz. Yüzeyler size gerçekçi olamayacak derecede pürüzlü
görünüyor olabilir ancak yakından bir mikroskopla bakıldığında
en cilalı yüzeylerde bile böyle girintiler çıkıntılar mevcuttur ve bu
tepecikler arasındaki minik kuvvetler toplanarak sürtünme
kuvvetini ortaya çıkarır. Bu model statik sürtünme katsayısının
kinetik sürtünme katsayısından neden daha büyük olduğunu da
sezgisel olarak açıklar zira cisim durduğu zaman iki yüzeydeki
"dişler" birbirine daha iyi oturur ve bir tür soğuk kaynak
gerçekleşir. Cismi harekete geçirebilmek için önce bu kaynakların
kırılıp, tepeciklerin kopması gereklidir. Harekete geçtikten sonra
bu tip iyi kaynamaların oluşmasına izin vermeden yüzeyler
kaymaya devam eder.
Ref: http://fizikkaralamalari.blogspot.com/2012/02/statik-ve-kinetik-surtunme-meselesi.html
Kuvvet Şemaları (serbest cisim diyagramları)
μs ve μk’nin Deneysel Olarak Belirlenmesi
Küçük bir cisim şekilde görüldüğü gibi bir eğik düzlem
üzerine yerleştiriyor Eğik düzlemin eğim açısı, blok
kaymaya başlayıncaya kadar artırılıyor. Tam kaymanın
başladığı θ açışı ölçülerek μs doğrudan bulunabilir.
Sürtünmeli Ortamlarda İki Bağlı Cismin İvmesi
Şekilde görüldüğü gibi, m1 kütleli bir blok yatay pürüzlü bir
masa üzerinde ağırlıksız bir iple sürtünmesiz bir makaradan
geçirildikten sonra m2 kütlesine bağlanmıştır. F büyüklüğünde
bir kuvvet m1 kütlesine uygulanmıştır. m1 ile yüzey arasındaki
kinetik sürtünme kat sayısı μk dır. Her iki cismin ivmesinin
büyüklüğünü bulunuz.
Newton Yasalarının Uygulanması
 İncelenecek sistemin basit bir şeklini çizin.
 Probleme uygun bir koordinat sistemi seçin.
 Sistemdeki tüm kuvvetleri belirleyin ve serbest-cisim
diyagramı üzerinde gösterin.
 Newton yasalarını sisteme uygulayın.
Örnek
 Bir asansördeki 650 N ağırlığındaki yolcuya tabanın
uyguladığı yukarı doğru normal kuvvet 620 N’ dur. Bu iki
kuvvete tepki kuvvetleri nelerdir? Yolcu ivmelenmekte
midir? Öyle ise ivmenin büyüklüğü ve yönü nedir?
Bir kişi şekilde masa üzerinde gösterilen B bloğunu, iki blok
bütün halinde hareket edecek şekilde yatay olarak çekmektedir.
Bu sistem hareket ederken, blok A için net şekilde tanımlanmış
serbest-cisim diyagramını a) masa sürtünmesizken b) blok B ile
masa arasında sürtünme varken ve çekme kuvveti masanın
uyguladığı sürtünme kuvvetine eşitken çiziniz.
Pürüzlü bir yüzey üzerindeki m1 kütleli blok, hafif bir
iple sürtünmesiz ve kütlesi ihmal edilebilir bir makara
üzerinden m2 kütleli küresel cisme bağlanmıştır. m1
bloğuna şekildeki gibi yatayla θ açısı yapan bir F kuvveti
uygulanıyor. Blok ile zemin arasındaki kinetik sürtünme
katsayısı µk ise, sistemin ivmesini bulunuz.
Merkezcil Kuvvet:
 Düzgün dairesel hareket yapan bir
cismin herhangi bir andaki ivmesinin
büyüklüğü

İfade edilir ve dairenin merkezine

doğrudur.
 Newton’ nun ikinci yasasına göre cisme
etki eden kuvvet de dairenin merkezine
doğrudur ve büyüklüğü

ifadesi ile verilir. Bu kuvvete “merkezcil

kuvvet” denir.
Tamamen buzla kaplı (sürtünmesiz), 50 m yarıçaplı bir viraji
13.4 m/s hızla geçmek için, yolun eğim açısı kaç derece
olmalıdır?
Referanslar
 Serway, Beichner, Fen ve Mühendislik için Fizik 1,
PalmeYayıncılık, Çeviri Editörü: Prof. Dr. Kemal
Çolakoğlu, 2002, ISBN 975-8624-22-9.
 Üniversite Fiziği(Hugh D. YOUNG ve Roger A.
FREEDMAN)
 Fiziğin Temelleri (David HALLIDAY, Robert RESNICK,
Jearl WALKER)
 http://yunus.hacettepe.edu.tr/~polat/FIZIK-I-DERS-
NOTLARI.pdf
 http://nsankir.etu.edu.tr/nsankir/Fiz101_Ders_Notlar.html