Neler Öğreneceğiz?

8. ÜNİTE

• Malzemelerde mekanik özelikler?

• Gerilme birim şekil değiştirme?
• Malzemenin iç yapısı?

0
 MEKANİK ÖZELLİKLER

1
 • Cisimlerin uygulanan dış kuvvelere karşı gösterdiği tepkiye mekanik davranış denir.

• Malzemeler kuvvet etkisinde önce şekil değiştirir, sonra kırılırlar. Şekil değiştirme yeteneği ve
taşıyabileceği yük bir malzemenin iki temel mekanik özelliğini gösterir.

• Birim alana gelen yüke “Gerilme”;

• Birim boydaki değişmeye ise “Şekil değiştirme” adı verilir.

2
 Sürekli artan kuvvet altında malzemede önce şekil değiştirme meydana gelir.

Düşük yük altında şekil değiştirirken elastik davranış gösterir, yük artarsa bazı
malzemelerde kalıcı veya plastik şekil değiştirme meydana gelir. Yük belli bir sınırı
aşarsa kırılma olur.

3
 Birim hacimdeki cismi kırmak için gerekli enerjiye de TOKLUK denir.

Malzemelerin Plastik Şekil Değiştirme yeteneğine süneklik denir.

4
 MALZEMENİN İÇ YAPISI

5
6
 Gerilme, birim yüzeye etkiyen kuvvetin ölçüsüdür.
1 Newton (N) = 1kg lık kütleye 1 m/sn 2 lik ivme kazandıran bir büyüklüktür.
(1m 2 lik alanda 1 N luk kuvvetin sebep olacağı gerilme Pascal şiddetindedir.)

1Pa=1 N/m2

1MPa = 106 N/m2 = 1N/mm2

1 GPa = 109 N/m2 = 1kN/mm2

(1 kPa ≡ 1000 Pa)

1 kN = 1000 N

7
 • Kristalli bir malzeme olan çeliğin mekanik özellikleri çekme deneyi ile belirlenir. Çekme deneyinde, çubuk
biçiminde bir çelik numune yavaş yavaş ve giderek artan çekme kuvvetine maruz bırakılır. Bu esnada bir
yandan artan kuvvet etkisiyle çubuğun boyu uzarken, bir yandan da enkesiti daralır ve numune kopuncaya
dek kuvvet arttırılmaya devam edilir (Şekil 3.a).

8
   Eğrisine bağlı olarak malzemenin mekanik
özelliklerinin belirlenmesi ;
Poisson oranı:
y

b

9
 Orantılık Sınırı : Orantılık sınırı gerilmelerin şekil değiştirmelere orantılı olduğu bölgenin en büyük gerilme değeridir.

y
 Poisson oranı

b

Elastik Sınır : Kalıcı şekil değiştirme olmadan malzemenin dayanabileceği en büyük gerilme değeridir.

Akma Dayanımı: Malzemenin kalıcı şekil değiştirmeye başladığı gerilme değeridir.

Akma Noktası : Gerilme sabit olduğu halde şekil değiştirmede ilk artışın görüldüğü noktadır.

10
11
12
 Çekme Dayanımı : Malzemenin kopmadan evvel dayanabildiği en büyük kuvvetin ilk alana
bölünmesiyle bulunur.

Akma noktalarından sonra şekil değiştirmenin devam edebilmesi için gerilmenin artırılması
sonucu malzemede pekleşme görülür (Eğim artar).

Kopma Dayanımı : Kırılma anında uygulanan yükün ilk alana bölümüdür.

Başlangıçta diyagram doğru şeklindedir. Yani orantılıdır. Bu orantı sabitine E modülü denir.

1
3
 Çubuğun kesit alanı d2
A 
4
A=Numune Kesit Alanı
P= Numunenin kırılmasına kopmasına yol açan maksimum kuvvet
L= Numunenin ilk boyu

(E): Malzemenin elastik sınırına kadar olan eğrinin eğimi malzemenin Elastisite modülünü verir.
Malzemenin kuvvet altında elastik şekil değiştirmesinin ölçüsüdür
14
 REZULYANS MODÜLÜ : Malzemenin yük altında ne kadar enerji emdiğini (absorbe) gösterir. - eğrisinde (orantı
sınırındaki gerilme tam olarak bulunamadığı zaman) akma sınırına kadar olan bölge lineer elastik kabul edilir ve
bu eğrinin altında kalan alan malzemenin Rezulyans Modülünu verir. Rezülyans, malzemenin tokluğu hakkında bilgi
verir.

1 
Re   A   A 
2 E

 2
Re  A

2E

A= Akma noktasındaki şekil değiştirme

A = Akma gerilmesi ,
15
 Örnek :12 mm çaplı çaplı bir çubuğa 3 kN çekme kuvveti uygulanıyor. Çeliğin elastisite modülü 210 000 Mpa.
Çubukta oluşan gerilme ve Çubukta oluşan şekil değiştirme nedir ?

16
 Örnek :12 mm çaplı çaplı bir çubuğa 3 kN çekme kuvveti uygulanıyor.Çeliğin elastisite
modülü 210 000 Mpa. Çubukta oluşan gerilme ve Çubukta oluşan şekil değiştirme nedir ?

17
18
19
20
21
22
 15 x 15 cm küp

çapı: 15cm ve yüksekliği: 30cm olan numunedir

23
24
25
26
 Örnek: Çapı 12 mm olan 40 cm boyutundaki bir çekme çubuğu gevrek bir malzeme olan dökme
demirden yapılmıştır. Eğer çubuk 7 kN luk çekme kuvveti etkisinde 0,2 mm boy uzaması yapıyorsa,
dökme demirin elastisite modülünü hesaplayınız.

27
 Örnek: Çapı 12 mm olan 40 cm boyutundaki bir çekme çubuğu gevrek bir malzeme olan dökme demirden
yapılmıştır. Eğer çubuk 7 kN luk çekme kuvveti etkisinde 0,2 mm boy uzaması yapıyorsa, dökme demirin
elastisite modülünü hesaplayınız.

28
 Örnek :16 mm çaplı bir çelik çubuğa çekme deneyi uygulanıyor. 40 kN etkisinde 10 cm boyda 0,1 mm artış oluyor, 50 kNda
akma başlıyor ve en fazla 70 kN yük taşıyarak kopuyor.;

a)Çeliğin elastisite modülünü,

b)Aynı çelikten 24mm çaplı 50 cm boyunda bir çubuğun 50 kN etkisinde son boyunu bulunuz,

29
 Örnek :16 mm çaplı bir çelik çubuğa çekme deneyi uygulanıyor. 40 kN etkisinde 10 cm boyda 0,1 mm artış oluyor,
50 kNda akma başlıyor ve en fazla 70 kN yük taşıyarak kopuyor.;

a)Çeliğin elastisite modülünü,

b)Aynı çelikten 24mm çaplı 50 cm boyunda bir çubuğun 50 kN etkisinde son boyunu bulunuz,

30
 Bugünkü dersi özetleyelim.

31
 Yararlanılan Kaynaklar

• Yapı malzemesi ve beton M.SELÇUK GÜNER ders kitabı

• Yapı Malzemesi I .Doç Dr. Hayri ÜN ders notları

32
 Teşekkürler!

33