Tarih

DERSİ SUNULARI
(9-10-11-12. Sınıf)

Bilgi Sarmal Yayınları Tarih Zümresi

 10. Sınıf
TARİH
2. Ünite: BEYLİKTEN DEVLETE
OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
Bu ünitede
neler var?
1302-1453 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER
DEVLETLEŞME SÜRECİNDE OSMANLI-BİZANS
İLİŞKİLERİ
OSMANLI DEVLETİ’NİN RUMELİ’DEKİ İSKÂN VE
İSTİMÂLET POLİTİKASI
ANADOLU’DA TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİ SAĞLAMA
ÇABALARI
 DEVLETLEŞME
SÜRECİNDE
OSMANLI-BİZANS
İLİŞKİLERİ
XIII. Yüzyılın Sonlarında Anadolu’da Türkler
XII. yüzyıldan itibaren Anadolu’ya yerleşen Türkmen
boyları ilk zamanlar Selçuklu hâkimiyetinde
yaşasalar da Kösedağ Savaşı’ndan sonra bağımsız
birer siyasi teşekkül hâline gelmeye başlamışlar ve
Anadolu’da “İkinci Beylikler” Dönemi başlamıştır.
Osmanlı, Germiyan ve Karamanoğulları gibi
beyliklerin yer aldığı bu beylikler de Türkiye
Selçukluların yerini alabilmek için hem birbirleriyle
hem de Bizans’la mücadele etmeye başlamışlardır.
XIV. Yüzyılın Başında Anadolu ve Balkanlar
XIV. Yüzyılın Başında Yakın Doğu ve Avrupa
XIII. Yüzyılın Sonlarında Anadolu ve
Çevresinde Önemli Güçler
Bizans İmparatorluğu (330-1453)
Bizans bu dönemde taht kavgaları, Anadolu’daki Türk akınları
ve Balkanlardaki devletlerin saldırıları karşısında oldukça
sıkıntılı bir süreç yaşıyordu.

Moğol İlhanlı Devleti (1256-1335)

Kösedağ Savaşı’nda Türkiye Selçuklularını mağlup etmiş ve
Anadolu’yu vergiye bağlamıştır. İran merkezli bir devlet olan
İlhanlı Devleti, düzenli ve teşkilatçı bir yapıya sahip olmadığı
için XIV. yüzyıldan itibaren etkinliğini kaybetmiştir.
Memlûklu Devleti (1250-1517)
Mısır’da kurulan ve saltanat anlayışına dayalı bir yönetim
benimsemeyen Memlûklular, Haçlılar ve Moğollara karşı İslam
dünyasını korumuşlardır. Yavuz’un Mısır Seferi sonrası
yıkılmışlardır.

Altın Orda Devleti (1227-1502)

Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından Hazar Denizi ve
Karadeniz’in kuzey kesimlerinde kurulmuştur. Rusların güneye
inerek güçlenmesine engel olmuştur. Ancak Timur Devleti’nin
düzenlediği seferlerle zayıflamış, Ruslar da güçlenerek Rus
Çarlığı’nı kurmuşlardır.
Osmanlı Beyliği’nin Menşei (Kökeni)
Osmanlıların; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı Günhan
Soyu’nun Kayı Boyu’na mensup olduğu kabul edilmekte
ancak Kayı Boyu’nun tam olarak ne zaman Anadolu’ya
geldiği ile ilgili net bilgilere ulaşılamamaktadır.

Kayılar Anadolu’ya geldikten sonra ilk

olarak Ahlat Sürmeli Çukur bölgesine
daha sonra Karacadağ’a (Ankara) ve
en son olarak da Bitinya
(Marmara’nın doğusu) bölgesindeki
Söğüt ve Domaniç’e yerleşmişlerdir.
Oğuzlar
Osman Gazi Dönemi (1302-1324)
Osmanlı Beyliği Osman Gazi zamanında ilk etapta Bizans
tekfurları ile iyi ilişkiler kurmuş ancak daha sonra fetih
hareketlerine hız vererek bazı şehirleri ele geçirmiştir.
Osman Gazi ilk olarak Kulacahisar’ı ele geçirmiş daha
sonra İnegöl tekfuru ile yaptığı Domaniç Beli Savaşı’nı
kazanarak Karacahisar Kalesi’ne hâkim olmuştur.
Beyliğin merkezini Karacahisar’a taşıyan Osman Gazi
Dursun Fakih’i de ilk Osmanlı kadısı olarak buraya
atamıştır.
Osman Gazi bu tarihten sonra sistemli fetih hareketlerine
girişmiş ve 1299’da İnegöl’ü ardından Bilecik’i
fethetmiştir.
Osmanlı Beyliği’nin kurucusu olan Osman Gazi bir boy beyidir. Özellikle XIII. yüzyıl
başlarındaki Moğol istilasından kaçan çok sayıda Oğuz boyu, Anadolu’nun farklı
bölgelerine dağılmışlardır. Ertuğrul Gazi’ye bağlı olan boylar da Anadolu
Selçukluları tarafından Bizans’a sınır olan Söğüt ve Domaniç bölgesine
gönderilmiştir.
Bu bilgiden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Moğol istilası Anadolu’daki siyasi düzeni bozmuştur.
B) Osmanlı Beyliği, Kuzeybatı Anadolu’da kurulmuştur.
C) Oğuzlar, Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili olmuştur.
D) Anadolu’da büyük göç hareketleri yaşanmıştır.
E) Moğollar, Anadolu’nun uç bölgelerinde kalıcı egemenlik kurmuştur.

2022 / TYT
Osman Gazi 1301’de İznik’i kuşatmıştır. Bu kuşatma Bizans ile
Osmanlıları karşı karşıya getirmiş ve taraflar arasında Koyunhisar
Savaşı yaşanmıştır. Savaşı Osmanlı Beyliği kazanmıştır. Koyunhisar
zaferinden sonra Bursa’ya yoğunlaşan Osman Gazi, uzunca bir süre şehri
abluka altına almış fakat çok yaşlandığı için şehri alamadan beyliği oğlu
Orhan Gazi’ye bırakmıştır.

Koyunhisar (Bafeus) Savaşı (1302)

✔ Osmanlı-Bizans arasındaki bu ilk savaşla, İzmit yolu Türklere

açıldı, Bursa’ya çıkan yolların büyük bölümü kontrol altına
alındı.
✔ Büyük bir prestij ve güç kazanan Osmanlılar için 1302 tarihi
devletin kuruluş tarihi olarak kabul edildi.
Orhan Gazi Dönemi (1324-1362)
Orhan Gazi babasının başlattığı kuşatmayı sonlandırarak 1326’da Bursa’yı
fethetmiştir.
Orhan Gazi daha sonra İznik’i kuşatmış fakat burayı kaybetmek istemeyen
Bizans ile Osmanlı kuvvetleri arasında Palekanon Savaşı yaşanmıştır. Savaşı
Osmanlılar kazanmıştır.
Orhan Gazi 1331’de de İznik’i fethederek beyliğin merkezini geçici bir süre
buraya taşımış daha sonra da 1337'de İzmit’i alarak Kocaeli Yarımadası’nın
kontrolünü sağlamıştır.

Palekanon (Maltepe) Savaşı (1329)

✔ Osmanlıların İslam dünyasındaki itibarı arttı.

✔ Bizans’ın Anadolu’ya dair umutları sona erdi.
OSMANLI DEVLETİ’NİN
RUMELİ’DEKİ İSKÂN VE
İSTİMÂLET
POLİTİKASI
(BALKAN FETİHLERİ)
Balkan Fetihleri
Orhan Gazi Dönemi (1324-1362)
Osmanlı Beyliği’nin Bizans’taki taht kavgalarına müdahil
olması ve Karesioğullarını alması, kuruluş döneminde
Rumeli’ye geçişi kolaylaştırmıştır.
Orhan Gazi, hem yaşanan taht kavgalarında hem de
Sırplara karşı mücadelesinde Bizans İmparatoru
Kantakuzenos’a (Kantakuzen) yardım etmiştir. Bu
yardımlarından dolayı da Bizans, Gelibolu’daki Çimpe
Kalesi’ni Osmanlılara vermiştir (1353). Çimpe Kalesi
Rumeli’nin fethinde bir üs olarak kullanılmıştır. Orhan
Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa; Malkara, Bolayır ve
Tekirdağ’a kadar olan bölgeleri ele geçirmiştir.
 Aklında Kalsın

Balkan devletleri arasındaki siyasi

ve dinî çekişmeler, Osmanlı
Beyliği’nin Rumeli’de ilerlemesini
kolaylaştırmıştır.
1359’dan sonra Edirne-Çorlu
arasındaki kaleler ele geçirilmiştir.
Daha sonra Çorlu ve Lüleburgaz da
alınmıştır.
1361’de şehzade Murad, Bizans’ı
Sazlıdere Savaşı’nda mağlup
etmiştir. Orhan Gazi’nin 1362’de
vefat etmesi üzerine tahta I. Murad
geçmiştir.
1340’larda Osmanoğullarının egemenlik
alanını gösteren bu haritaya göre
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Anadolu’da Beylikler Dönemi’nin devam
ettiği
B) Selanik’in, Bizans hâkimiyetinde bulunduğu
C) Osmanoğullarının topraklarının gaza için
uygun konumda olduğu
D) Osmanoğullarının Rumeli’ye geçtiği
E) Kuzey Ege’deki bazı adaların Bizans’a ait
olduğu
2018 / TYT
Osmanlı Devleti’nin kuruluş sürecinin konu edildiği derste Mert
Öğretmen, öğrencilerine aşağıdaki bilgileri verir:
• Çimpe Kalesi onun zamanında alınmıştır.
• “Gaziler Sultanı” unvanını kullanmıştır.
• Devletin ilk medresesini İznik’te yaptırmıştır.
Mert Öğretmen’in hakkında bilgi verdiği Osmanlı padişahı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Orhan Bey B) I. Murad
C) Yıldırım Bayezid D) Çelebi Mehmed
E) II. Murad 2022 / TYT
I. Murad Dönemi (1362-1389)
1363’te Edirne fethedilmiştir. Edirne’nin
fethinden sonra Lala Şahin Paşa, önce Filibe’yi
ertesi yıl da Gümülcine’yi Osmanlı
topraklarına katmıştır. Devletin merkezi
Edirne’ye taşınmıştır.
Sırplarla 1371’de yapılan Çirmen Savaşı’nı
Osmanlılar kazanmış ve böylece
Makedonya’nın fethi kolaylaşmıştır.
 Dİpnot

Sırp Sındığı Savaşı Meselesi

Bu savaşı yazan tarihî kaynaklar çok daha sonra kaleme
alınmıştır ve savaşın tarihi ile ilgili farklı bilgiler mevcuttur.
Bu savaştan bahseden yabancı kaynaklar 1371 tarihini
verirler. Bu yüzden Sırp Sındığı Savaşı diye adlandırılan
savaşın Çirmen Savaşı olduğu kabul edilebilir.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi Murad I Maddesi, AÖF Ders Kitapları
Osmanlı akıncılarının Ploşnik Savaşı’nda Sırp ve Bosna kuvvetlerine
yenilmesinden cesaret alan Avrupalı devletler büyük bir Haçlı ordusu
hazırlamıştır. 1389 tarihinde Haçlı birlikler ile Osmanlı ordusu
arasında I. Kosova Savaşı gerçekleşmiştir.

I. Kosova Savaşı (1389)

✔ I. Murat savaş meydanında şehit olurken Tuna Nehri’nin güneyi Osmanlı

egemenliği altına girdi.
✔ Balkanlarda Osmanlı karşısında direnebilecek tek güç Macar Krallığı oldu.
✔ I. Kosova Savaşı’nda şehit olan I. Murat’ın yerine I. Bayezid (Yıldırım) tahta
çıktı.
 Aklında Kalsın

I. Kosova Savaşı’nda Osmanlı ordusu

ilk kez top kullanmıştır. Ancak
buradaki amaç topun sesiyle
düşmanı korkutmak olmuştur.
Yıldırım Bayezid Dönemi (1389-1402)
1391 ve 1395 tarihlerinde Yıldırım Bayezid tarafından İstanbul iki defa
kuşatılmıştır. Yıldırım, ikinci İstanbul Kuşatması’nda Anadolu (Güzelce)
Hisarı’nı yaptırmıştır.
Osmanlı Devleti’nin batı yönündeki ilerleyişini engellemek isteyen Haçlılar
(Macar, Fransız, Alman, İngiliz, Belçikalı, İtalyan ve Hollandalı askerler) ile
Osmanlı Devleti arasında 1396 yılında Niğbolu Savaşı yaşanmıştır.

Niğbolu Savaşı (1396)

✔ Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı ve Abbasi halifesi Yıldırım

Bayezid’a “Sultan-ı İklim-i Rum” unvanını verdi.
✔ Avrupalılar 1444 Varna Savaşı’na kadar Osmanlıların karşısına çıkmaya
cesaret edemedi.
 Aklında Kalsın

I. Bayezid Neden Yıldırım Unvanı Aldı?

I. Bayezid, Batı kaynaklarında isminden ziyade “Yıldırım” lakabıyla
anılır. Bazı Fransız yazarlar, bu lakabın yerine “L’Eclair” yani
“şimşek” kelimesini kullanırlar. Sultanın daha şehzâdeliği
döneminden itibaren aldığı bu unvan ile ilgili çeşitli rivayetler vardır.
Bu konuda en kuvvetli rivayet ise I. Murad’ın 1387’de Karamanoğulları
üzerine düzenlediği ve Şehzâde Bâyezid’in de katıldığı seferde,
Bayezid’in süratli ve cesur tavırlarıyla bu unvanı aldığı yönündedir.
I. Mehmed (Çelebi) Dönemi (1413-1421)
Fetret Devri sonrasında, Çelebi
Mehmet; Erdel, Macaristan ve Mora
üzerine akınlar düzenledi.
1417 tarihinde Akçahisar ve Avlonya
fethedilerek, Eflak ve Bosna vergiye
bağlandı.
1416 tarihinde Venediklilerle ilk deniz
savaşı yapıldı ancak Osmanlılar bu
savaşı kaybetti.
 II. Murad Dönemi (1421-1444 / 1446-1451)
II. Murad Balkanlarda hakimiyet kurmak için Sırbistan ve
Macaristan’a sefer düzenlemiş, bu seferlerin sonucunda
1444’de Balkan krallıkları ile Edirne Segedin Antlaşması
yapılmıştır.

Edirne Segedin Antlaşması (1444) (II. Murat) (Osmanlı – Haçlı)

✔Tuna Nehri sınır olacak ve taraflar on yıl boyunca birbirleriyle

savaşmayacaktı.
✔ Sırbistan, Osmanlı Devleti’ne vergi veren bağımsız bir krallık hâline gelecekti.
✔ Eflâk, Macaristan’ın himayesine girmekle birlikte Osmanlılara vergi ödemeye
devam edecekti.
 II. Murad Dönemi (1421-1444 / 1446-1451)
Edirne-Segedin Antlaşması ile batıyı güvence altına
aldığını düşünen II. Murad, tahtı II. Mehmed’e (Fatih)
bırakmıştır.
12 yaşındaki bir çocuğun tahtta olmasını fırsat bilen
Haçlıların harekete geçmesi üzerine devlet
adamlarının isteğiyle II. Murad ordunun başına
geçmiş, 1444’teki Varna Savaşı’nda Haçlılar mağlup
edilmiştir.
Osmanlı’yı Balkanlardan atmak isteyen Haçlılar ile
1448’de II. Kosova Savaşı yapılmıştır. Bu savaşı da
kazanan Osmanlı’nın Balkanlardaki hâkimiyeti
kesinleşmiştir.
 Aklında Kalsın

II. Murad’ın Tahtı Terk Etmesi ve II. Mehmed’in İlk Saltanatı

II. Murad, Balkanlarda yaşanan başarısızlıklar, kendisine karşı oluşan
muhalefet ve büyük oğlu Alaeddin Bey’in ölümünün etkisiyle 1444’te tahtı 12
yaşındaki oğlu II. Mehmed’e bıraktı. Ancak bunu fırsat bilen Balkan Devletleri
Osmanlı’ya karşı saldırıya geçince bazı devlet adamlarının çağrısıyla ordunun
başına geçti ve Varna Savaşı’nın muzaffer komutanı oldu. Bu dönemde
padişah hala II. Mehmed idi. 1446 yılında Vezirazam Çandarlı Halil’in de
kışkırttığı bir yeniçeri isyanı (Buçuktepe Vakası) ile II. Mehmed tahttan
indirildi ve II. Murad tekrar tahta çıktı.
II. Mehmet’in küçük yaşta tahta geçmesinden yararlanmak isteyen Avrupa
devletlerinin, Edirne Segedin Antlaşması’na uymayarak Macarlar ve
Lehlilerin önderliğinde kurdukları Haçlı ordusunun ilerlemesi nedeniyle II.
Murat’ın ordunun başına geçtiği savaş aşağıdakilerden hangisidir?
A) Varna Savaşı
B) Birinci Kosova Savaşı
C) Çirmen Savaşı
D) İkinci Kosova Savaşı
E) Niğbolu Savaşı

2022 / AYT
 Osmanlıların Rumeli ve Balkanlara
Yerleşmesini Kolaylaştıran Etmenler
İskân Siyaseti
Balkanlarda yeni fethedilen yerlerin daha uzun süre elde kalması
için Anadolu’daki Türk ailelerinin bu bölgelere yerleştirilmesidir.
İlk kez Orhan Gazi’nin Rumeli’ye geçişinden sonra uygulanmaya
başlanmıştır. İskâna tabi tutulanların bütün ihtiyaçları belli bir
süre devlet tarafından karşılanmış ve devlet, halkı iskâna teşvik
etmiştir.
İskâna tabi olanlara toprak verilmiş, onlardan belirli bir süre vergi
alınmamıştır ve iskân edilenlerin, geçerli bir sebep olmadan eski
yerlerine dönmelerine izin verilmemiştir.
 İskân politikasının amaçları şunlardır:
✔ Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını
sağlayarak o bölgelerde kalıcı olmak
✔ Konargöçer Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek
✔ Gayrimüslimlerin isyan hareketlerine engel olmak
✔ Kavgalı olan iki aileden biri iskân ettirilerek Anadolu’da
asayişi sağlamak
✔ Sefere çıkan orduya lojistik destek sağlamak ve fetihlerde
sürekliliği sağlamak
İstimalet Politikası
Gönül alma, cezbettirme
anlamlarına gelen istimalet
siyaseti ile Müslüman olmayan
ahali çeşitli vaatlerle kazanılmaya
çalışılmıştır. Bu politika ile
Balkanlardaki gayrimüslim
ahalinin dinlerine müdahale
edilmemiş, kilise ve manastırlara
vergi muafiyeti getirilmiştir.
 Dervişler ve Ahilerin Desteği
Dervişler ve ahilerin öncülük ettiği
Gaziyân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Abdalân-ı
Rûm ve Bâcıyân-ı Rûm gibi gruplar
fetihlerde Osmanlı’ya büyük destek
sağlamışlardır. Ayrıca bu derviş ve ahiler,
Rumeli’de tekke ve
zaviyeler açarak Türk İslam
kültürünü yaymışlardır.
Balkanların Siyasi-Ekonomik Durumu
XIV. yüzyılda Balkanlardaki küçük
krallıklar ve feodal senyörlerin
aralarındaki rekabet ve çekişmeler
Osmanlılara karşı
birlik olmalarını
engellemiştir.
Fetih Siyaseti
Osmanlılar öncü akınlar düzenleyerek
bölgedeki güçleri haraca bağlamış,
uygun zamanın geldiği düşünüldüğünde
de o bölgeyi hâkimiyeti altına almıştır.
Hâkimiyet altına alınan bölgede de eski
düzen ve kanunlar kısmen korunmuş,
tımar ve iskân siyaseti ile bölge,
Osmanlı Devleti’ne bağlı hâle
getirilmiştir.
 İmar Faaliyetleri
Osmanlılar ele geçirdikleri bölgelerde han,
hamam, köprü, medrese, zaviye, imaret,
tekke, cami ve mescit gibi Türk İslam
eserleri inşa etmişlerdir.
Bu faaliyetler, bölge
halkının Osmanlı’ya
bağlılığını artırmıştır.
ANADOLU’DA TÜRK
SİYASİ BİRLİĞİNİ
SAĞLAMA
ÇABALARI
Osmanlıların Anadolu Siyaseti
Orhan Gazi ve I. Murad, gaza anlayışına uygun bir
biçimde Anadolu beyliklerini kontrol altına almışlar ve
vassallık (daha güçlü bir devletin koruması altına girme)
statüsünde bu beylikleri Osmanlı’ya bağlamışlardır.
I. Bayezid bir cihan devleti kurma hayaliyle birçok
Anadolu beyliğinin topraklarını savaş yoluyla almıştır.
Yıldırım Bayezid’in gaza anlayışına uygun olmayan
Anadolu politikası, Anadolu’daki Türk ve Müslüman
ahalinin tepkisini çekmiştir.
 Aklında Kalsın

Osmanlı Devleti’nin Anadolu hâkimiyeti

konusunda uyguladığı bir diğer yöntem de ele
geçirilen topraklara şehzadelerin sancakbeyi
(askerî vali) olarak gönderilmesidir. Bu sayede
bölge halkının Osmanlı yönetimine
ısındırılması sağlanmıştır.
Osmanlı’ya Katılan İlk Beylikler
Orhan Gazi Dönemi’nde Karesioğulları Beyliği’nin
Osmanlıların hâkimiyetine girmesi (1345) Anadolu
siyasi birliğini kurma yolundaki ilk adımdır.
I. Murat Dönemi’nde çeyiz yoluyla
Germiyanoğullarından Kütahya, Emet, Simav ve
Tavşanlı alınmış, satın alma ile
(80.000 altın) Hamitoğullarından
Akşehir, Beyşehir, Seydişehir,
Yalvaç ve Karaağaç ele geçirilmiştir.
Osmanlı Karamanoğulları Mücadelesi
Karamanoğulları beyliği kendisini Anadolu Selçuklu
devletinin varisi olarak görmüştür. Gaza
politikasına önem verdiğini göstermek için 1367
yılında Latinlerin elindeki Gorigos Kalesi’ne (Mersin
Kız Kalesi) sefer düzenlemiş ancak başarısız
olmuştur.
1397 tarihinde de Anadolu hâkimiyeti için Osmanlı
ile girdiği mücadeleyi kaybetmiştir. Bu durum da
Osmanlıların Anadolu’daki nüfuzunu arttırmıştır.
 Aklında Kalsın

Kadı Burhaneddin Devleti’nin Saf Dışı Kalması

Kadı Burhanettin, Osmanlılara karşı Memlûkler ile
ittifak yapmıştı. Ancak Akkoyunlu Kara Yülük
Osman, kendini yok etmek isteyen Kadı
Burhanettin’i pusuya düşürüp öldürmüştür. Böylece
Osmanlıların Anadolu’daki en önemli rakiplerinden
biri daha saf dışı kalmıştır.
Ankara Savaşı (I. Bayezid-Timur
Mücadelesi) (1402)
Türk tarihinin en önemli savaşlarından biri olan 1402
Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid ile Timur karşı karşıya
gelmiştir.
Esasen Moğol kökenli olan Timur, Türk kültürünü büyük
ölçüde benimsemesi yüzünden Türkleşmiş Moğol kabul
edilir.
Timur, Anadolu’ya gelmeden önce Karadeniz’in kuzeyindeki
Altın Orda Devleti üzerine sefer düzenleyerek bu devletin
zayıflamasına neden olmuştur. Altın Orda Devleti
zayıflayınca da Moskova Knezliği nüfuzunu artırmış ve Rus
Çarlığı hâline dönüşmüştür.
Timur, “han”soyundan gelmediği için “han, hakan, sultan”
yerine “emir” unvanını kullanmıştır.
Bu durumun ortaya çıkmasında;
I. ülüş,
II. kut,
III. töre
kavramlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
2021 / AYT
Osmanlı Devleti’nde Fetret Devri’nin
yaşanmasına sebep olan savaş
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Varna B) Kosova
C) Ankara D) Niğbolu
E) Mohaç
2022 / AYT
1400 yılında Anadolu’ya giren Timur, Sivas’ı
işgal ederek şehri yağmalamıştır. Timur, Yıldırım
Bayezid’e gönderdiği mektuplarda; kendi
hâkimiyetinin tanınmasını, Karakoyunlu
Hükümdarı Kara Yusuf’un teslim edilmesini,
şehzadelerden birinin rehine olarak kendisine
gönderilmesini ve Anadolu beylerinden alınan
toprakların eski sahiplerine geri verilmesini
istemiştir.
Timur’un isteklerini Yıldırım Bayezid’in
reddetmesi üzerine Timur, Ankara’ya kadar
ilerlemiştir.
Ankara Savaşı’nın Sebepleri
Ankara Savaşı
İki ordu 1402 tarihinde
Ankara’nın Çubuk Ovası’nda
karşı karşıya gelmiştir.
Timur’un filleri etkin bir şekilde
kullanması ve Osmanlı
ordusundaki Türkmen
birliklerinin Moğol ordusuna
geçmesi ile Timur savaştan
galip ayrılmıştır.
Yıldırım Bayezid Timur’a esir
düşmüş bir süre sonra da
Akşehir’de hayatını
kaybetmiştir.
Ankara Savaşı’nın Sonuçları
Fetret Devri (1402-1413)
Osmanlı Devleti’nde Ankara Savaşı’ndan I. Mehmed’in
(Çelebi) 1413 tarihinde tahta çıktığı döneme kadar
geçen süre “Fetret Devri” olarak adlandırılır. “Fetret”
gevşeme, zaaf, otorite boşluğu anlamına gelmektedir.
Timur, Ankara Savaşı sonrası Osmanlı topraklarını
Yıldırım Bayezid’in oğulları Süleyman, İsa, Musa
ve Mehmed çelebiler arasında paylaştırdı ve
bu dört kardeş arasında taht kavgaları
başlamıştır. Timur, Şehzade Mustafa’yı yanına
alarak Semerkant’a götürmüştür.
Çelebi Mehmed’in Anadolu’da
Otoritesini Kurması
11 yıl süren Fetret Devri’nde diğer kardeşlerini saf dışı
bırakan Çelebi Mehmed Osmanlı tahtına oturmuştur.
I. Mehmed Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak adına
Saruhanoğullarının topraklarını ele geçirmiştir. II.
Murad Dönemi’nde Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve
Hamitoğulları’na son verilmiş, Karamanoğulları ise II.
Bayezid Dönemi’nde ortadan kaldırılmıştır.
Şeyh Bedreddin İsyanı
Fetret Devri’nde Musa Çelebi tarafından kadıasker
(kazasker) olarak görevlendirilen Şeyh Bedrettin,
Çelebi Mehmet’in iktidarı ele geçirmesinden sonra
İznik’e gönderilmişti.
Ancak müritleri vasıtasıyla çeşitli isyan
hareketlerine başlayan Şeyh Bedrettin,
1420’de yakalanarak idam edildi. Bu isyan,
Osmanlı Devleti’ndeki sosyal ve dinî
karakterli ilk isyan oldu
Mustafa Çelebi ve Şehzade
Mustafa İsyanı
Timur’un ölmesiyle serbest kalıp Anadolu’ya dönen ve
hükümdarlığın kendi hakkı olduğunu savunan Mustafa
Çelebi taht mücadelesine başlamıştır. Bu mücadeleyi
kaybedip Bizans’a sığınmıştır. II. Murat Dönemi’nde
yakalanıp idam edilmiştir.
II. Murat daha sonra bazı Anadolu Türk beyliklerinin
desteğini alarak tahta geçmek için isyan eden kardeşi
Şehzade Mustafa’nın üzerine yürüyüp bu isyanı da
bastırmıştır.
Osmanlı ve Türkçenin Kullanımı
Osmanlı Devleti Türkçeyi ilk dönemlerden itibaren resmî dil olarak
kabul etmiş ve yazışmalarında kullanmıştır.
Edebi ve bilimsel eserlerdeki Arapça ve Farsçanın hâkimiyeti ise
kademe kademe azalmıştır.
Astronomi ve matematik alanında devletin son
dönemlerine kadar Türkçe yazılan eser sayısı, Arapça
başta olmak üzere diğer dillerde yazılan eser
sayısını geçmiştir.
Tarih ve coğrafya gibi alanlarda yazılan Türkçe
eserler ise ilk dönemlerden itibaren diğer dillerde
yazılan eserlerden çok daha fazla olmuştur.
Orhan Bey Dönemi’nde beylikten devlete geçme yolunda önemli adımlar
atılmıştır. Osmanlı Devleti’nin temel kurumlarının çekirdekleri bu
dönemde oluşturulmuştur.
Buna göre aşağıdakilerden hangisinin Orhan Bey dönemine ait olduğu
savunulamaz?
A) İlk Osmanlı eğitim kurumlarının açılması
B) Divan teşkilatının temellerinin atılması
C) Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordunun kurulması
D) İllere ilk kez kadı ve subaşıların gönderilmesi
E) Pençik sisteminin uygulanmaya başlanması
Bilgi Sarmal 10. Sınıf
1402 tarihinde Çubuk Ovası’nda gerçekleşen Ankara Savaşı’nın;
I. II. Mehmed’in tahta çıkması,
II. Fetret Devri’nin yaşanması,
III. Bizans’ın Anadolu siyasi birliğini kurması
gelişmelerinden hangilerinin ortaya çıkmasında etkili olduğu
söylenemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

Bilgi Sarmal 10. Sınıf

Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi ile ilgili aşağıdaki yargılardan
hangisinin yanlış olduğu söylenebilir?
A) Bizans İmparatorluğu ile gerçekleştirilen ilk mücadele Koyunhisar
Savaşı’dır.
B) Bursa’nın fethedilmesi ile Osman Gazi bağımsızlığını ilan etmiştir.
C) Osman Gazi Dönemi’nde Anadolu beylikleri ile
herhangi bir savaş yapılmamıştır.
D) Maltepe (Palekanon) Savaşı Orhan Gazi zamanında gerçekleşmiştir.
E) I. Kosova Savaşı Edirne’nin fethinden sonra gerçekleşmiştir.

Bilgi Sarmal 10. Sınıf

Deli Mehmet olarak adlandırılan bir Osmanlı askeri, I. Kosova ve Niğbolu
savaşlarında yer almış ancak Niğbolu Savaşı’nın bitimine doğru şehit
olmuştur.
Buna göre Deli Mehmet’in aşağıdaki olaylardan hangisine şahit olması
beklenmez?
A) Osmanlı ordusunda ilk savaş topunun kullanılması
B) I. Murad’ın savaş meydanında hayatını kaybetmesi
C) I. Bayezid’in tahta çıkması
D) Yıldırım Bayezid’in I. İstanbul kuşatmasını gerçekleştirmesi
E) II. Mehmed’in tahta çıkması
Bilgi Sarmal 10. Sınıf
Verilen tabloda boş bırakılan yerler aşağıdaki uygarlıklardan hangileri
ile doldurulmalıdır?
A) Anadolu’daki siyasi boşluk – İslam devletlerinin desteği
B) Haçlı Seferleri – Konargöçer yaşam tarzı
C) İslam devletlerinin desteği – İstimalet politikası
D) İstimalet politikası – Gaza siyaseti
E) Konargöçer yaşam tarzı – Anadolu’daki siyasi boşluk
Bilgi Sarmal 10. Sınıf