1.

Wstęp teoretyczny
Celem ćwiczenia jest sporządzenie charakterystyki przelewu mierniczego Q = Q(H) i dużego
otworu Q= Q(H2) oraz wyznaczenie współczynnika wydatku µ.

Przelew jest to część przegrody na strumieniu cieczy o zwierciadle swobodnym, przez którą
przelewa się ciecz. Charakterystyką przelewu jest krzywa określająca zależność przepływu od
wysokości spiętrzania w przelewie mierniczym.

Duży otwór to pionowy wymiar otworu, który jest porównywalny z wysokością słupa cieczy
nad osią otworu.

Wydatek – natężenie przepływu, które definiuje się jako objętość płynu przepływającego
przez daną powierzchnię w danej jednostce czasu. Zależy on między innymi od :

 materiału, z którego wykonana jest ścianka,

 rodzaju cieczy,
 kształtu otworu,
 położenia otworu,
 sposobu ukształtowania krawędzi otworu,
 ewentualnych dodatkowych przystawek.
2. Stanowisko pomiarowe
2.1 Rysunek

1. Zbiornik dolny 2. Podziałka milimetrowa 3. Zbiornik górny 4. Igła pomiarowa

5. Rura napełniająca 6. Przegroda
 2.2 Stanowisko pomiarowe
Stanowisko pomiarowe stanowi zbiornik zaopatrzony w przelew, dzięki któremu
utrzymywany jest stały poziom zwierciadła wody. Do ściany bocznej w miejscu
przegrody wstawiamy duży otwór lub przelew mierniczy. Po doprowadzaniu
cieczy (wody) do zbiornika górnego przepływa ona poprzez przegrodę do
zbiornika dolnego, a jej nadmiar jest odprowadzany za pomocą przelewu, którego
wysokość można regulować. W celu określenia poziomu cieczy w górnym
zbiorniku umieszczona jest ruchoma podziałka milimetrowa.

Pomiary
3.1 Opis przyrządów

3.2 Opis metody pomiarowej

Do obliczenia współczynnika wydatku  potrzebujemy
odczytać ustabilizowany wynik Q rz z wodomierza.
n
1
Następnie trzeba wyznaczyć H WGśr = ∑ H i H=| H WGśr −H p|⇒ H=H WGśr, gdzie H WGśr-
n i=1 WGi
3 3
m cm
, H- ,. Jak wyznaczymy H, to zmieniamy jednostki Q rz z na . Następnie
h s
potrzebujemy z proporcji obliczyć b(h). Na koniec zostało nam policzyć Q t które dla przelewu
4
trójkątnego ma swój własny wzór Q t = μbh √ 2 gH . Zostało nam wyliczyć a współczynnik
15
Qrz
wydatku  ze wzoru μ= .
Qt
3. Obliczenia
3.1 Obliczanie wartości współczynnika μ (dla przelewu mierniczego
trójkątnego)
n
1 7,014+ 6,844+6,807
H WGśr = ∑ H WGi H WGśr = =6,888 [ cm ]
n i=1 3
3 3
H=| H WGśr −H p|⇒ H=H WGśr =6,888 [ cm ]Q rz =3 , 64 m =1011, 11 cm
h s
H
b ( h )=28 × =8,036 [ cm ] ( z proporcji )
24

[ ]
3
4 4 cm
Qt = μbh √ 2 gH= ×1 × 8,036 ×24 √ 2 ×981 ×6,888=5979 ,24
15 15 s
Qrz 1011,11
μ= = =0,1691dla dużego otworu (kwadrat):
Qt 5979 ,24
3 3
2
Qt = √ 2 g b (H 2 2 −H 1 2 )
3
3.2 Charakterystyka przelewu mierniczego Q = Q(H) (wykresy)
 3.3 Błędy pomiarowe
dla przelewu mierniczego trójkątnego:
1
δ Q rz=±4%rdg+1dgt = Qrz ×0,04+ =40,4544
100

√
2 2 2
( H 1 – H średnie ) + ( H 2 – H średnie ) + ( H 3 – H średnie )
uA ( H )= =0,0901
3
ΔH
Δ H =0,001 cmu B ( H )==0,00058u A ( H ) +u B ( H )=δ H =0,9071
√3
4 g 1 Q
δ Q t= μbh × δH=39,3702 δμ= ×δ Q rz + rz2 ×δ Q t =0,00677 μ=0,1691± 0,00677 d
15 √2 gH Qt Qt

la dużego otworu kwadratowego: δ Q t= ( 32 √ 2 g b × −32 × √ H ) × δ H=16,676

2

1 Qrz
δμ= ×δ Q rz + 2 ×δ Qt =0,0225 μ=0 ,61626 ± 0,0225
Qt Qt

4. Analiza otrzymanych wyników

Zgodnie z założeniami współczynnik wydatku w każdym badanym przypadku
wyszedł mniejszy od 1. Otrzymane wyniki współczynnika dla przepływu mierniczego
mieszczą się w przedziale 0,16-0,32 a dla dużego otworu 0,60-0,61. Błędy pomiarowe
podczas wykonywania doświadczenia są niskie i nie wpływają znacząco na wartości
współczynnika.
5. Wnioski i spostrzeżenia końcowe
Analizując otrzymane wykresy możemy zauważyć, że natężenie przepływu wody w
przelewie trójkątnym przy takiej samej wysokości jest większe niż w otworze
kwadratowym. Współczynnik wydatku dla przelewu jest znacząco mniejszy od
otworu dużego. Wykres charakterystyki przelewu mierniczego ustawia się
logarytmicznie zgodnie ze skryptem.