Çayeli Bakır Maden Standard-110426-Tahkimat..M.YAZICI

1 çb
ÇAYELİ BAKIR İŞLETMELERİ A.Ş.

MÜHENDİSLİK BÖLÜMÜ SANDARTLARI
KONU: Ç.B.İ. SIRA NO:
Ç.B. İ. TAHKİMAT STANDARTLARI 04
BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

MÜHENDİSLİK / MADEN 01/11/2002 25/04/2011
Ç.B.İ.
TAHKİMAT
STANDARTLARI
Sayfa 1 / 92
1 çb

İÇİNDEKİLER
1 KONU........................................................................................................................................................4
2 AMAÇ.......................................................................................................................................................4
3 UYGULAMA............................................................................................................................................4
4 GENEL HÜKÜMLER...............................................................................................................................4
5 MADEN BÖLÜMÜ VE KAYA MEKANİĞİ MÜHENDİSLERİ ARASINDAKİ İLETİŞİM..........5
6 TAHKİMATLI ALAN TANIMI...............................................................................................................6
7 ANA TAHKİMAT ELEMANLARI.........................................................................................................6
7.1.1 Püskürtme Beton........................................................................................................................6
7.1.2 Normet Robotla Uygulanacak Yaş Püskürtme Beton................................................................7
7.1.3 Paus Mikserle Uygulanacak Yaş Püskürtme Beton.................................................................14
7.1.4 Kuru Püskürtme Beton.............................................................................................................15
7.1.5 Cıvatalar...................................................................................................................................16
7.1.6 Galvanizli Split Set..................................................................................................................16
7.1.7 Swellex.....................................................................................................................................17
7.1.8 Çimentolu Ribar.......................................................................................................................18
7.1.9 Reçineli Ribar..........................................................................................................................19
7.1.10 Cable Bolt (Kablolu Cıvata)....................................................................................................20
7.1.11 Kendinden Delmeli Cıvata.......................................................................................................22
7.1.12 Süren........................................................................................................................................23
7.1.13 Paraşüt Ribar............................................................................................................................24
7.1.14 CT-Bolt....................................................................................................................................25
7.1.15 4m’lik Ribar.............................................................................................................................25
7.1.16 Çelik Hasırlar...........................................................................................................................26
7.1.17 Hasır Kemer (Hasır Strap).......................................................................................................27
8 YARDIMCI TAHKİMAT ELEMANLARI............................................................................................27
8.1.1 Kemerler..................................................................................................................................27
8.1.2 Çelik Kuşaklar.........................................................................................................................28
9 YERALTI GALERİLERİNDE TAHKİMAT.........................................................................................28
9.1.1 Üretim Galerileri......................................................................................................................29
9.1.2 Birincil Üretim Galerileri.........................................................................................................29
9.1.3 İkincil Üretim Galerileri..........................................................................................................30
9.1.4 Kuzey-Güney Cevher Nakliye Galerileri................................................................................30
9.1.5 Kuzey-Güney Merkezi Galeriler.............................................................................................30
9.1.6 Ana Rampa..............................................................................................................................31
9.1.7 Diğer Galeriler.........................................................................................................................31
9.1.8 Tavantaşında Sürülen Galeriler...............................................................................................31
9.1.9 Tabantaşında Sürülen Galeriler...............................................................................................31
10 HAVALANDIRMA KUYULARINDA TAHKİMAT...........................................................................32
10.1.1 Temiz Hava Kuyuları...............................................................................................................32
10.1.2 Egzoz Hava Kuyuları...............................................................................................................32
11 KATLARARASI ÜRETİMDE TAHKİMAT.........................................................................................32
12 TAMİRAT...............................................................................................................................................33
12.1.1 Kavlak Alma............................................................................................................................33
12.1.2 Püskürtme Beton......................................................................................................................33
12.1.3 Cıvata.......................................................................................................................................34
12.1.4 Konsolidasyon Enjeksiyonu....................................................................................................34
Sayfa 2 / 92
1 çb

12.1.5 Kablolu Cıvata.........................................................................................................................34

13 BETON....................................................................................................................................................34
13.1.1 Taban Betonu...........................................................................................................................34
13.1.2 Havalandırma Kuyusu Betonu.................................................................................................35
13.1.3 Enjeksiyon Amaçlı Beton........................................................................................................36
13.1.4 DOLGU...................................................................................................................................36
13.1.5 Macun Dolgu...........................................................................................................................36
13.1.6 Dolgu Aşamaları ve Yükselme Hızı.......................................................................................38
13.1.7 Çimento ve Çimento Oranları..................................................................................................38
13.1.8 Flaş (P/F boru hattının temizlenmesi)......................................................................................38
13.1.9 Kör Stoplar...............................................................................................................................39
13.1.10 Kamera ile Gözlemleme......................................................................................................40
13.1.11 Kalite Kontrol......................................................................................................................40
13.1.12 Çimentolu Kaya Dolgu........................................................................................................40
13.1.13 Çimentolu Pasa Dolgu.........................................................................................................41
13.1.14 Pasa Dolgu...........................................................................................................................41
14 BARİKATLAR........................................................................................................................................42
14.1.1 Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı...................................................................................42
14.1.2 Pasa Barikatı............................................................................................................................44
Şekil 1: ISO Standardına Göre İdeal Tane Boyu Dağılımı Grafiği.............................................................46
Şekil 2: Bozuk Zeminlerde Süren Uygulaması............................................................................................47
Şekil 3: Aşırı Bozuk Zeminlerde Süren Uygulaması...................................................................................48
Şekil 4: HEB 100 Çelik Kuşak profili.........................................................................................................49
Şekil 5: 7x5m Üretim Galerilerinde Takimat..............................................................................................50
Şekil 6: 5x5m CVO Galerilerinde Tahkimat...............................................................................................51
Şekil 7: 5x5m Kuzey-Güney Cevher Nakliye Galerilerinde Tahkimat.......................................................52
Şekil 8: 5x5m Kuzey-Güney Merkezi Galerilerinde Tahkimat...................................................................53
Şekil 9: 5x5m Tabantaşındaki Ana Rampada Tahkimat (Kavşaklar Hariç)................................................54
Şekil 10: 5x5m Tavantaşı-Tabantaşında Sürülen Galerilerde Tahkimat.....................................................55
Şekil 11: Temiz Hava Kuyularında Tahkimat.............................................................................................56
Şekil 12: Egzoz Kuyularında Tahkimat.......................................................................................................57
Şekil 13: Katlar Arası Alt ve Üst Galeri Girişlerine Çakılacak Kesme Kablolu Civataları........................58
Şekil 14: Katlar Arası Üretime Geçmeden Önce Geniş Galerinin Sağlamlaştırılması................................59
Şekil 15: 7X5m Galeride Aynaya Çakılacak Civata Düzeni.......................................................................60
Şekil 16: 7X5m Tavantaşı Galerilerinde Tamirat için Yapılacak Civata Düzeni........................................61
Şekil 17: 5X5m Cevher nakliye Galerilerinde Tamirat için Yapılacak Civata Düzeni...............................62
Şekil 18: 7X5m Tavantaşı Galerilerinde Uygulanacak Konsolidasyon Enjeksiyonu Düzeni.....................63
Şekil 19: 5X5m Cevher Nakliye Galerilerinde Uygulanacak Konsolidasyon Enjeksiyonu Düzeni..........64
Şekil 20: Örnek Macun Dolgu Bilgisi.........................................................................................................65
Şekil 21: Örnek Macun Dolgu Basma Kuralları..........................................................................................66
Şekil 22: Normal (Üstten Açık) ve Kör Stopların Macun Dolgu ile Doldurulması....................................67
Şekil 23: Pasa Dolgu Barikatı (ikiye bölünen stoplar için).........................................................................68
Şekil 24: 1. Bölüm Stoplar İçin Pasa içine Enjeksiyon...............................................................................69
Şekil 25: 2. Bölüm Stoplar için Pasa İçine Enjeksiyon...............................................................................70
Şekil 26: Robotlar için ‘Nordoser Injection Settings’.................................................................................71
Şekil 27: Su/Çimento Oranı: 0,35................................................................................................................72
Sayfa 3 / 92
1 çb


Şekil 32: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Genel Görünüş..............................................................77
Şekil 33: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Kesit Görünüşü..............................................................78
Şekil 34: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Çeklisti..........................................................................79
Şekil 35: 800 katı altındaki stoplarda tavantaşı kablolu cıvata paterni örneği – kesit görünüş...................80
Şekil 36: 800 katı altındaki stoplarda tavantaşı kablolu cıvata paterni örneği – plan görünüş....................81
Şekil 37: Paraşüt ribar..................................................................................................................................82
Şekil 38: Kablolu Civata Plakası Kesit Görünüşü.......................................................................................83
Şekil 39: 25mm’lik kubbeli ve yuvarlak rebar plakası................................................................................84
Şekil 40: 20mm’lik kubbeli ve yuvarlak rebar plakası................................................................................85
Şekil 41: FWC’lerde 4m’lik rebar yapılması...............................................................................................86
Şekil 42: Hasır Kemer (Hasır Strap)............................................................................................................87
Şekil 43: İkincil Üretim Galerilerinde Kablolu Civata Düzeni...................................................................88
Şekil 44:Galvanizli Yuvarlak Split Set Plakası...........................................................................................89
Şekil 45:Robotların Şiving Pompa Eleği.....................................................................................................90
Şekil 46: İkincil Stoplar için Pasa Enjeksiyon Sonuç Planı........................................................................91
1 KONU
Tahkimat standartlarının oluşturulması ve uygulama esnasında görev alacak bütün çalışanların bu
standartlara uygun şekilde hareket etmelerinin sağlanmasıdır.
2 AMAÇ
Tahkimat standartlarının amacı, Çayeli Bakır İşletmeleri’ndeki yeraltı galerileri için gerekli olan minimum
tahkimat gereksinimlerini belirlemek ve tahkimatın daha emniyetli ve verimli bir şekilde yapılmasını
sağlamaktır.
Tahkimat standartlarının bir diğer amacı da, yeraltında eleman çalıştıran tüm bölümlerin ve müteahhitlerin,
tahkimat konusundaki değerlendirmelerinde tek standart altında karar vermelerini sağlamaktır.
3 UYGULAMA
 Bu standartlar, yeraltında tahkimat ile ilgili görev alacak tüm Maden Bölümü ve müteahhit çalışanları
tarafından uygulanacaktır.
 Bu standartlar, yeraltındaki mevcut galerileri ve gelecekte açılması planlanan galerileri kapsar.
4 GENEL HÜKÜMLER
 Tahkimat standartlarının takip edilmesi, Çayeli Bakır İşletmeleri’nde yeraltı ile ilgili çalışan tüm personelin
ve müteahhit çalışanlarının sorumluluğudur.
 Mühendislik bölümü, herhangi bir çalışma yeri için burada belirlenmiş olan tahkimat standartlarından farklı
bir tahkimat uygulanmasına karar verirse, bu kararı yazılı olarak maden bölümüne bildirir ve maden
bölümünün de onayıyla yeni karar uygulamaya konulur.
Sayfa 4 / 92
1 çb

 Tahkimat standartlarında yapılacak herhangi bir değişiklik, mutlaka kaya mekaniği bölümünden yazılı onay
gerektirir.
 Kaya mekaniği bölümü gerekli gördüğünde diğer ilgili bölümlerin de görüşlerini alarak bu standartları
güncelleyebilir.
5 MADEN BÖLÜMÜ VE KAYA MEKANİĞİ MÜHENDİSLERİ ARASINDAKİ
İLETİŞİM
 Maden Bölümü kaptanları, aşağıdaki konularla ilgili kendi edindikleri ya da vardiya amirleri ve işçileri
vasıtasıyla edindikleri bilgileri kaya mekaniği mühendisine yazılı olarak en kısa sürede aktaracaktır:
 Yeraltında duyulan kaya sesleri (yer, saat bilgileri ve tahmini şiddet, hasar bilgileri ile birlikte)
 Zemin hareketine dair diğer belirtiler (şatkritte çatlak/yarık, plaka atması, zemin düşmesi vs.)
 Kaya mekaniği standartları dışında yapılmış/yapılması düşünülen tahkimat işleri (örneğin torklanamayan
cıvata, sulu püskürtme beton, dışbükey macun dolgu barikatı vs.)
 Kaya mekaniği açısından emniyetsiz bir çalışma ortamı yaratan/yaratacak durumlar (örneğin ayna tavanında
çatlak düzlemi vs.)
 Yeraltında şiddetli zemin sesleri duyulduğunda aşağıdaki şekilde hareket edilecektir:
 Ses duyduğunuz zaman çalışan makine varsa stop edip sesi 2-3 dakika dinleyerek sesin nereden
kaynaklandığını tespit edilir.
 Ses, üst katta çalışan kepçe kovasını yere vurması veya sürtmesi, cevher kuyularına dokülen malzeme,
yakından geçen drenaj, macun dolgu boru hattı ya da taktağın çalışması vs. nedenlerden kaynaklanabilir.
 Bu ve buna benzer nedenlerden kaynaklanmıyorsa sırasıyla aşağıdakı işlemleri yapın:
o Sesin çalışan araçlardan değil de, zeminden geldiğini tespit ettikten sonra kesinlikle 2-3 dakika
sessizce dinlemeye devam edilir.
o Ses ara ara aynı tonda devam ediyorsa vardiya amirine haber vererek bölgeye gelmesini sağlanır.
Şayet ses artarak devam ederse bölgeden hemen uzaklaşarak vardiya amirine haber verilir.
o Vardiya amiriyle birlikte yapacağınız ikinci kontrol sonucu ses halen devam ediyorsa bulunulan bölge
kapatılarak terk edilir.
o Düşme yoksa veya olmayacağını tahmin ediyorsanız çalıştırdığınız makineyi bölgeden alarak çıkın,
ancak makine etrafında düşme başlamışsa kesinlikle girmeyin.
o Seri şekilde ve sesle birlikte döküntü, düşme oluyorsa çalışma alanını hemen terk edin.
o Çalışma bölgesinde vardiya başı yapılan atım eğer çalıştığınız aynanın yakınındaysa sesin belli bir
süre sonra azalacağını veya duracağını unutmayın.
o Ayna atımlarında tahkimat yaparken tavandan sürekli ses geliyorsa şiddeti az da olsa aynadan çıkarak
sesin kesilmesini bekleyin.
Sayfa 5 / 92
1 çb

o Ses gelen bölgelerle ilgili kararı vardiya amiriyle birlikte gerekli incelemeleri yaptıktan sonra verin.
o Sesi duyduğunuz yerin kesin saat, dakika bilgilerini ve tahmini şiddet, hasar bilgilerini amirlerinize
bildirin.
 Kavlak olan, cıvata olmayan ya da tahkimatı zayıf olan bölgelerde çalışma yapmadan önce gereken
tahkimatı tamamlama, ya da aynayı durdurma gibi müdahalelerin vardiya amirleri tarafından anında
yapılması gerekir. Kaya mekaniği mühendisine bilgi verilmesi ve gelip müdahale etmesinin istenmesi ikinci
aşamada beklenmelidir. Bu tür durumlarda vardiya amiri maden kaptanı ile görüşecektir.Görüşmeler sonuçu
vardiya amiriyle birlikte karar verilemiyorsa , maden kaptanı da gerekli gördüğü takdirde kaya mekaniği ile
görüşüp bilgi alarak, ya da bölgenin incelenmesi sonucu edinilen bilgiler doğrultusunda son kararı
uygulamaya koyacaktır.
6 TAHKİMATLI ALAN TANIMI

 Bir kazı, yalnızca o bölgenin maden standartlarına göre püskürtme betonu ve civatalaması (bolt) yapıldıktan
sonra, TAHKİMATLI ALAN olarak tanımlanır.
 Eğer püskürtme beton ya da civatalar bozulursa ve betonun gevşemesi veya kaya düşmesi riski ve bu
düşmenin yaralamaya veya hasara neden olma riski varsa, etkilenen bölge tekrar TAHKİMATSIZ ALAN
olarak sınıflandırılacaktır.
 TAHKİMATSIZ bir alan, aşağıdaki koşulda TAHKİMATLI olara kabul edilir.
 Tüm gevşek malzemeden arındırılmış ve o bölgede planlanan hedef için malzeme düşmesiyle
oluşabilecek yaralanma veya hasar riski kabul edilebilir seviyede düşüktür.
 Bir bölgenin TAHKİMATSIZ olduğunu düşünüyorsanız veya şüpheniz varsa, Maden Süpervizörüne,
Kaptana veya Kaya Mekaniği Mühendisine danışın.
 Emin olmadığınız durumlarda o bölgeyi TAHKİMATSIZ olarak ele alın.
7 ANA TAHKİMAT ELEMANLARI

Ana tahkimat elemanları; püskürtme beton, cıvatalar (boltlar), çelik hasırlar ve çelik kuşaklar olarak
sınıflandırılmıştır:
7.1.1 Püskürtme Beton

 Yeraltında bütün galerilerde püskürtme beton uygulanması zorunluluğu vardır.
 Üretim galerileri ve havalandırma kuyuları hariç bütün galerilerde çelik tel donatılı püskürtme beton
uygulanır. Bu yeni sürülen galeriler ve tamirat yapılan galerileri de kapsar. Üretim galerileri, macun dolgu,
pasa dolgu ve çimentolu pasa dolgu barikatları ile havalandırma kuyularında ise aksi belirtilmedikçe normal
püskürtme beton uygulanır.
Sayfa 6 / 92
1 çb

 Püskürtme beton cıvatasız bir şekilde tek başına tahkimat yerine geçmez.
 Püskürtme beton vurulduktan en az 2 saat sonra cıvata delmeye başlanabilir. İlk 2 saat boyunca püskürtme
betonun altına araç girmesi yasaktır.
 4 saat geçtikten sonra ise insan girebilir ve Swellex çakmaya başlanabilir.
 Cıvataların çakma sırası, tahkimatlı bölgeden tahkimatsız bölgeye doğru olacaktır.
 ÇBİ’de Normet robotlarla ve Paus mikserle yaş püskürtme beton uygulanır. Ayrıca kuru püskürtme beton da
uygulanabilir.
7.1.2 Normet Robotla Uygulanacak Yaş Püskürtme Beton
Kullanım Alanları
 Tabantaşı ve tavantaşında sürülen ana rampa, kros katlar, kuzey-güney cevher nakliye galerileri, birincil-
ikincil üretim galerileri, havalandırma galerileri, havuzlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri ve diğer
bütün ceplerde yaş püskürtme beton uygulanır. Ayrıca, macun dolgu, pasa ve çimentolu pasa dolgu
barikatlarında da yaş püskürtme beton uygulanır.
 Birincil-ikincil üretim galerilerinde, macun dolgu, pasa dolgu ve çimentolu pasa dolgu barikatlarında normal
püskürtme beton, diğer bütün galerilerde ise çelik tel donatılı püskürtme beton uygulanır.
Karışım Dizaynı
 Püskürtme betonun dizaynından kaya mekaniği mühendisi sorumludur ve onun izni olmadan karışımda
herhangi bir değişiklik yapılamaz.
 ÇBİ’deki, trans mikserden alınan püskürtme beton küp mukavemetleri 28 günde min. 35 MPa’dır. Bu da
beton standartlarına göre C 30 sınıfı beton olarak kabul edilmektedir.
 Püskürtülmüş betondan alınmış (hızlandırıcı katılmış) karot numunelerinin mukavemetleri 28 günde
minimum 22.5 MPa olmalıdır. Yani priz hızlandırıcı nihai mukavemeti %25’ten fazla düşürmemelidir.
 Kaya mekaniği mühendisi tarafından aksi belirtilmedikçe, ÇBİ beton santralinden verilecek ve kum
kovasından katılacak (çelik fiber gerekli görüldüğünde pan mikserden katılabilir) 1m3’lük yaş püskürtme
beton için aşağıdaki karışım kullanılacaktır:
o Düz (1m3):
 Çimento: 460 kg CEM II/A-M 42,5 R
 Kum (%60 0-5mm - %40 5-9mm): 1800 kg 0-9 mm (%8’i nem)
 Su: 230 kg (kum içindeki nem ile birlikte toplam) (ampermetre 10’u gösterecek şekilde ayarlanacak)
 Su /çimento oranı: 0.50 (yaklaşık)
 Silika füme: Sadece ıslak zeminlerde 46 kg (çimento ağırlığının %10’u)
 Akışkanlaştırıcı – İksanit Polycar-300: 4,14 kg (çimento ağırlığının % 0,9’u)
 Geciktirici – İksanit Hidrakon: 1,84 kg (çimento ağırlığının % 0,4’ü)
 Slump: 15-20 cm (santral çıkışı)
Sayfa 7 / 92
1 çb

 Priz hızlandırıcı – İksanit AS 60: 32,2 kg (çimento ağırlığının % 7’si)

o Çelik tel donatılı (1m3):
 Çimento: 460 kg CEM II/A-M 42,5 R
 Kum (%60 0-5mm - %40 5-9mm): 1740 kg 0-9 mm (%8’i nem)
 Su: 230 kg (kum içindeki nem ile birlikte toplam) (ampermetre 10’u gösterecek şekilde ayarlanacak)
 Su / çimento oranı: 0.50 (yaklaşık)
 Çelik tel donatı: 40 kg (istendiğinde 2 adet 20kg'lık poşet)
 Silika füme: Sadece ıslak zeminlerde 46 kg (çimento ağırlığının %10’u)
 Akışkanlaştırıcı – İksanit Polycar-300: 4,14 kg (çimento ağırlığının % 0,9’u)
 Geciktirici – İksanit Hidrakon: 1,84 kg (çimento ağırlığının % 0,4’ü)
 Slump: 15-20 cm (santral çıkışı)
 Priz hızlandırıcı – İksanit AS60: 32,2 kg (çimento ağırlığının % 7’si)
 Beton santrali bakımda olduğunda, dışardan (yüklenici firmalardan) alıncak 1m 3’lük yaş püskürtme beton
için aşağıdaki karışım kullanılacaktır.(Dışardan (yüklenici firmalardan) alınacak yaş püskürtme betonda
orta derece akışkanlaştırıcı kullandığı için çimento 20 kg fazladır) (1m3):
 Çimento: 480 kg CEM II/A-M 42,5 R (orta derece akışkanlaştırıcı kullandıkları için 20 kg fazla)
 Kum (%60 0-5mm - %40 5-9mm): 1615 kg 0-9mm (kuru)
 Su: 240 kg (toplam)
 Su/çimento oranı: 0.50 (yaklaşık)
 Çelik tel donatı: 40 kg (istendiğinde 2 adet 20kg’lık poşet)
 Akışkanlaştırıcı: 4.14 kg (yüklenici firmanın kullandığı akışkanlaştırıcı) (Çimento ağırlığının
%0.6'sı)
 Slump: 15-20 cm (şantiyede)
 Mukavemet: 28 günde en az 35 MPa (mikserden alınan küp numuneleri)
a) Çimento
 CEM II/A-M (P-LL) 42,5 R tipinde olacaktır. Çimentonun standartlara uygunluğunu, kaya mekaniği
mühendisi takip edecektir.
b) Kum
 Beton santrali operatörleri, vardiyada en az bir kez kum stok sahasını kontrol edecekler ve malzemenin
neminde veya tane boyutunda anormal bir durum görürlerse, amirlerine bildireceklerdir.
 Kumun nem tayini ve elek analizleri ayda bir kez olmak üzere kaya mekaniği tarafından yapılacaktır. Kum
kalitesinde gözle görülür herhangi bir değişiklik tespit edilirse anında elek analizi yapılabilir. Yapılan elek
analizi sonucu, malzeme standartlara uygun değilse, beton santrali amiri ve kum üretici firma, Satın alma
bölümü aracılığı ile bilgilendirilip malzemenin standart kaliteye getirilmesi sağlanacaktır.
Sayfa 8 / 92
1 çb

 Kum ve agrega, ISO standartlarına göre istenilen tane boyutuna sahip olacaktır. Şekil 1’deki grafikte ideal
tane boyu dağılımı gösterilmiştir.
 Malzeme, çok iyi yıkanmış dere çakılı veya kırma taş olacaktır. İçinde kil ve çamur
olmayacaktır.Malzemenin içinde yabancı madde (ağaç, iri taş vb.) bulunmayacaktır.
 Malzemenin nem oranı %8’den fazla olmayacaktır.
 Kum ve agreganın temiz dere malzemesinden sağlanması tercih edilecektir.
 0-9mm kumun: %60’ı 0-5mm , %40’ı 5-9mm kumdan oluşacaktır.0-24mm çakılın %70’i 0-9mm , %30’u
9-24mm çakıldan oluşacaktır.
c) Su
 Karışıma eklenecek su miktarı malzemenin nemine göre değişebilir.Bu nedenle beton santralındaki nem
ölçme cihazi çalışir konumda olacaktır.
 Bu karışımla 0.50 civarında su:çimento oranı elde edilir. Bu oran hesap edilirken yaklaşık %8 nem hesap
edilmiştir.
 Püskürtme betonun santral çıkışı slump (kıvam) aralığı 15-20 cm olarak kabul edilmiştir. Bu değerlerin
dışına kesinlikle çıkılmayacaktır. Yeraltında vurulmak üzere olan betonun kıvamı ideal olarak 15 cm
olmalıdır.
 Beton santrali operatörleri, püskürtme betonun çok koyu veya sulu olduğundan şüphelenirlerse slump
(kıvam) ölçümü yapacaklardır. Püskürtme betonun istenilen kıvamda olması için beton santrali kontrol
panelindeki ampermetre göstergesi dikkate alınacaktır. Ampermetre göstergesi 10 civarında olacaktır. Beton
santrali operatörü ayrıca, pan mikseri kontrol ederek hazırladığı ürünün gözle kalite kontrolünü yapacaktır.
d) Çelik Tel Donatı
 Kullanılacak çelik tel markası ve tipi Dramix RC 65/35 BN’dir (kanca uçlu, 65 boy/en oranlı, [35 mm boy,
0,55 mm çap] suda çözünen yapışkanla birbirlerine tutturulmuş). Kanca ucun avantajı çelik tellerin betondan
çekilirken düzelerek direnç sağlamasıdır. Seçilecek telin boyu minimum kum boyunun en az 3 katı
olmalıdır. Boy/en oranının yüksek olması telin performansını arttırır (daha küçük çap birim ağırlıktaki fiber
sayısını arttırır) ancak uygulamada karışımı ve vurulması daha zor olur. Tellerin birbirlerine yapışık olması
tellerin beton içinde dağılımı için önemlidir.
 Beton santralindeki hareketli kum kovasının her hareketine (0.5m3) bir poşet (20kg) çelik tel, homojen bir
şekilde dökülecektir. Mikser operatörü aşırı paslanmış çelik telleri kullanmayacak ve beton santrali amirine
bilgi verecektir.
e) Silika Füme
 Sadece ıslak zeminlerde çimento ağırlığının %10’u kadar (46 kg) uygulanacaktır.
 Uygulamada, beton santrali kum kovası yanındaki plastik kovalar kullanılacaktır.
Sayfa 9 / 92
1 çb

f) Akışkanlaştırıcı
 Akışkanlaştırıcı olarak İksanit Polycar-300 kullanılacaktır. Akışkanlaştırıcı kullanımı:
o Daha az suyla daha akışkan şatkrit
o Kıvam koruma
o Daha kolay pompalama
o Daha erken priz alma
o Daha yüksek mukavemetler
o Daha az su kullanıldığından daha az çimento kullanma imkanı verir.
 Polycar-300 katkı dozajlaması beton santralindeki dozaj pompası, sayıcı ve kumanda ile
yapılacaktır.Kumanda üzerinde 4 adet düğme vardır. Bunlara basılıp bırakılmasıyla pompa sayıcı üzerinden
çalışmaktadır.Sayıcı panodaki düğmelere kesinlikle basılmayacaktır. Kumanda düğmeleri soldan sağa
doğru:
o 1. düğme: Her periyoda bir kere basılacaktır (1,95 litre veriyor)
o 2. düğme: Boş.
o 3. düğme: Boş.
o 4. düğme: Boş.
o Bu, zaman ayarları 6 ayda bir kalibre (beton santralı amiri tarafından ettirilmeli) edilmelidir.
 Akışkanlaştırıcı pan miksere kum, çimento ve su eklenip yaklaşık 5 saniye karıştıktan sonra ilave
edilecektir. Bu şekilde malzeme suyu emecek, katkıyı emmeyecektir. Toplam 40 saniye karışmanın
sonunda, pan mikser kapağı açılmadan ampermetrede 10 değeri görülmelidir.
g) Geciktirici
 Geciktirici olarak İksanit Hidrakon kullanılacaktır.
 Bu katkının asidik (yakıcı) özelliği vardır.
 Bu kimyasalın kullanımıyla ilgili tüm bölüm ve kullanıcılara eğitim amaçlı sunum yapılmıştır.Bu kimyasalla
ilgili yeni çalışacak olan elemanlara bölüm amirleri tarafından mutlaka eğitim verilmeli - verdirilmelidir.
 Kontrolünden beton santrali amiri, kullanımından beton santrali operatörleri sorumludur.
 Hidrakon beton geciktirici için katkı dozajlaması beton santralindeki dozaj pompası, sayıcı ve kumanda ile
yapılacaktır.Kumanda üzerinde 4 adet düğme vardır. Bunlara basılıp bırakılmasıyla pompa sayıcı üzerinden
çalışmaktadır.Sayıcı panodaki düğmelere kesinlikle basılmayacaktır.Kumanda düğmeleri soldan sağa
doğru:
o 1. düğme: Her periyoda bir kere basılacaktır (0,83 litre veriyor)
o 2. düğme: Boş.
o 3. düğme: Boş.
Sayfa 10 / 92
1 çb

o 4. düğme: Boş.
o Bu zaman ayarları 6 ayda bir kalibre (beton santralı amiri tarafından ettirilmeli) edilmelidir.
h) Priz Hızlandırıcı
 Priz hızlandırıcı olarak İksanit AS-60 kullanılacaktır.
 ÇBİ’de 17 Nisan 2006 tarihinden itibaren alkali içermeyen ( ph’ı 3,5 olan ) priz hızlandırıcı kullanılmaya
başlanmıştır. Bu katkılar aluminat bazlı katkılara göre insan sağlığına ve çevreye ( 5-6 saat sonra etki etmeye
başladığından ve temizleme firsatı tanıdığından) daha az zararla sorun halledilebilir. Çalışma ortamında
daha az toz ve Daha az geri sekme olur. Püskürtme betonun mukavemet gelişimi de daha iyidir.
 Alkali içermeyen priz hızlandırıcılar tamamen zararsız değildir. Bu yüzden aluminat bazlı priz hızlandırıcılar
için yürürlükte olan tüm ESÇ tedbirleri geçerli olacaktır:
o Tam yüz maske kullanılacak, (toz maskesi ve ya yarım yüz maskesi kullanılmayacak),
o Gaz filtresi yerine toz filtresi kullanılacak,
o Deri ve göz ile temas durumunda en az 15 dakika boyunca yıkanacak,
o Çevreye dökülmesi durumunda “spill” tedbirleri geçerli olacaktır.
o Aktarım elemanları (hortum,vana ve dirsekler) krom olmalıdır.
 Eğer püskürtme beton, mikser santralden çıktıktan sonraki 2 saat içinde vurulamayacaksa:
o Beton santralinden alınacak mavi bidonlar içine Polycar 300 akışkanlaştırıcı konacak ve bu bidonlar
her miksere 2 adet olacak şekilde mikserler üzerinde bulundurulacaktır.
o 5-6 m3’lük bir miksere çeyrek bidon konulacak ve mikser 3 dakika boyunca hızlı devirde iyice
karıştırılacaktır. Bu şatkritin kıvamını açacaktır. İhtiyaç olursa bir çeyrek bidon daha konulacaktır, su
kesinlikle ilave edilmeyecektir.
o Eğer yine de kullanılamayacaksa vardiya amirinin belirteceği bir yere dolgu amaçlı vurulacak ya da
taban betonu olarak dökülecektir.
 Yeraltında uygulama:
o Mikser aşağı inerken sulu beton öne aktığı, arka kapaktan su aktığı ve konik kısımda iyi karışma
olmadığı için mikserden ilk dökülen püskürtme beton daha kuru olabilir. Böyle bir durumda
vurulmadan önce mikser her iki tarafa döndürülerek bir süre karıştırılacaktır.
o Normal şartlarda çimento ağırlığının %6’si oranında kullanılacaktır. Yan duvara, %5 ile vurulacak,
düşme oluyorsa oran artırılabilir.
o Islak zeminlerde tavandan düşme oluyorsa, tavana 1cm. kadar püskürtme beton uygulanacak yan
duvarlara geçilecek, 6-7 dakika sonra tekrar tavana geçilerek tavan tamamlanacak.Yani ıslak
zeminlerde tavana bir defasında 7cm. kalınlık elde edilmeye çalışılmayacak.Eğer zeminden çok su
geliri varsa tavana yapılan püskürtme beton uygulama aşaması artırılacaktır.
Sayfa 11 / 92
1 çb

o Robotların otomatik priz hızlandırıcı dozajlama ünitesine kaydedilen rakamlar, kaya mekaniği
mühendisinin onayı alınmadan kesinlikle değiştirilmeyecektir (Şekil 32).
i) Katkı Tankları
 1,4 tonluk Polycar-300 beton akışkanlaştırıcı tankı beton santrali önüne konulmuştur.
 1,4 tonluk Hidrakon beton geciktirici konteynırları beton santrali önüne konulmuştur.
 2 adet 27 tonluk AS 60 priz hızlandırıcı tankları shaft bölgesinde, priz hızlandırıcı istasyonundadır.
 AS 60’ın depollanmasında, dikine iki adet 27 tonluk tank kullanılacaktır.Bu tanklardaki pompaların,
panodaki anahtarları “otomatik” konumda olduğu zaman, 2 saatte 1 saat çalışarak devir-daim yaparlar, yani
katkıyı tanktan alıp tekrar geri tanka boşaltırlar. Bu da katkının karışarak tanklar içinde çökmesini engeller.
Bu yüzden anahtarlar sürekli “otomatik” konumda bırakılmalıdır.
 Panolardaki ana şalter her zaman açık konumda bulunmalıdır. ([0] kapalı, [1] açık)
 Tankların çevresinde sigara gibi ateş kaynakları sokmak yasaktır.
 Bu pompalara 2,5 inçlik hortumlar bağlıdır. Bu şekilde bir Spraymec tankı yaklaşık 6-7 dakika içinde
dolmaktadır.
 Yerüstü AS 60 tanklarından robotlara ve boş konteynırlara AS 60 doldurmak için talimat tank yanına
asılmıştır:
o Dolum hortumunu bağla vanasını aç, sağlamlığından emin ol.
o Tankın pompasını, pano üzerindeki anahtarı çevirerek “sirkilasyon” konumdan “boşalt” konuma getir.
o Boşaltım hortumu ucundaki otomatik vana 8-9 saniyede açarak robotu doldurur.
o Robot dolunca boşaltım vanasını kapat.Eğer dökülme olursa,dökülen AS 60’ları boş bir kovada topla.
o Pano üzerindeki anahtarı “boşalt” konumundan “sirkilasyon” konuma getir.
o Etrafın temiz olduğundan emin ol.
Uygulama
 Püskürtme beton uygulanmadan önce mutlaka kavlak kontrolü yapılacaktır. Eğer kavlak varsa
temizlendikten sonra püskürtme işlemine başlanacaktır.
 Püskürtme beton vurulacak yerin tabanında gevşek malzeme olmayacaktır. Etekler, yani taban kısımları
temizlendikten sonra püskürtme beton vurulabilir.
 Tamirat bölgelerinde ve ikinci kat püskürtme beton vurulacak yerlerde mutlaka yüzey temizliği yapılacaktır.
Bu temizlik kloritik bazalt, tüf gibi akan aynalarda hava ile, diğer aynalarda su ile yapılacaktır.
 Operatörler, püskürtme beton vurulacak aynada mutlaka patlayıcı kontrolü yapacaktır. Eğer patlamamış
patlayıcı (misfire) varsa amirine haber verecektir.
 Robot operatörü, püskürtme betonun kıvamına bakmadan püskürtme işlemine başlamayacaktır. Beton, avuç
içine alınıp ters çevrildiğinde düşmeyecek kıvamda olacaktır.
Sayfa 12 / 92
1 çb

 Mikser operatörü, püskürtme betonu yeraltına indirmeden önce beton santralinde gözle kontrol yapacak,
uygunsa yeraltına gidecektir.
 Püskürtme beton karışımına, üretim sonrası hiç bir koşulda su eklenmeyecektir.Betonda kıvam kaybı
gözlenirse akışkanlaştırıcı ilave edilerek kıvam açılacaktır.
 Püskürtme beton kalınlığı min. 7cm olacaktır.
 Püskürtme beton vurma işlemine tabandan başlanacak, yan duvarlara ve tavana doğru devam edilecektir.
Ancak, zeminde akma varsa önce tavandan başlanabilir. Düşen tavanlarda şatkrit, önce omuzlara, sonra
tavana vurulacaktır.
 Bir defada 7cm’lik kalınlığa ulaşılmayacak, nozul sürekli gezdirilerek tabakalar halinde vurulacaktır.
Nozulun bir hareketinde yaklaşık 3cm’lik bir püskürtme beton kalınlığı elde edilir.
 Nozul ile püskürtme beton vurulacak yüzey arasındaki mesafe 1-1.5m arasında olacaktır. Nozul, vurulacak
yüzeye dik tutulacaktır.
 Püskürtme beton vurulacak yüzeyde su geliri varsa karışıma kesinlikle silika füme eklenecek ve priz
hızlandırıcı oranı %6’dan %7’ye çıkarılabilir.
 Bu koşullarda ribaund (geri sekme) yaklaşık %5 olarak hedeflenmiştir.
 Galeri şeklinin düzelmesi için boşluk doldurma yapılmayacak, her yere ortalama 7 cm vurulmaya
çalışılacaktır.
 Amir istemediyse, ayna bitmemişse, akmıyorsa, ıslak değilse, ayna yüzüne vurulmayacaktır.
 Vardiya bitimine 1 saat kala amir birşey demediyse mikser istenmeyecek ve temizlik yapılacaktır.
 Kullanılacak şatkrit miktarı pasa ve cevherde: 9 m3’tür (ayna 4 m almış, genişlememiş ve yükselmemiş,
zemin akmıyor, su geliri yok, arkada fazladan vurulacak yer yoksa). Bu tip sorunlar varsa şatkrit miktarını
disto ile ölçerek belirleyecek, 1 m ilerleme için 2,5 m3 şatkrit istenecektir.
 Örneğin, 6+6=12 m3 şatkrit alındıysa 9 m3’ü vurulacak, gerisi tamirat amaçlı kullanılacak ya da diğer
aynaya gidilecek. Vardiya sonuysa, gidecek başka ayna yoksa 6 m3 değil 4,5 m3 alınacak.
Vardiya amirinin sorumlulukları
 Vardiya amiri aynada püskürtme beton işini planlamadan önce kesinlikle gerekli incelemeyi yapacaktır.
Kendi vardiyasında kontrol fırsatı bulamadıysa, işi devredeceği amire aynayı kontrol edemediğini iletecektir.
 Vardiya amiri püskürtme beton vurulacak yere gittiğinde, gerekli olan hava, su ve hortumlarını, jumbo
box’ın yeterli mesafede olup olmadığını kontrol edecektir.
 Vardiya amiri aynanın kuru olup olmadığını, aynadan kavlak alınıp alınmadığını, aynanın tabanlarının açılıp
açılmadığını, tabandaki suyun basılıp basılmadığını, aynada soket olup olmadığını, son atımdan geriye doğru
tahkimat bozulması oluşup oluşmadığını kontrol edecektir.
 Kavlak varsa, taktağın püskürtme betondan önce aynaya girip kavlak almasını ve yan duvar diplerinin
açılmasını organize etmelidir.
 Taktak operatörüne ayna kontrol çeklist formunu doldurtmalıdır.
Sayfa 13 / 92
1 çb

 Herhangi bir cevher aynasının son atımına püskürtme beton için gidilecekse, eğer o aynanın giriş
topuklarında veya aynadan geride yan duvarlarında püskürtme betonda bir bozulma ya da düşme varsa önce
oraların püskürtme betonunun vurulması planlayacaktır.
 Üretim için vurulan, tamirat için vurulan ve yere dökülen püskürtme beton miktarlarını ayrı ayrı
kaydedecektir.
Robotçunun sorumlulukları
 Robotçu püskürtme beton vurulacak olan alana gelip her şeyin müsait olduğunu gördükten sonra beton
santralını arayıp mikserin doldurulmasını söyleyecektir.
 Robotçu aynada düşme yoksa vardiya amiri söylemediği müddetçe aynaya kesinlikle vurmayacaktır. Şayet
vuracaksa soket olan deliklere lastik hortum koyduktan sonra vuracaktır.
 Robotçunun aynanın hazır olmadığı durumlarda püskürtme beton vurmama yetkisi vardır.
 1. mikseri vurmaya başlamadan 2. mikseri istemeyecektir.
 Vurduktan sonra püskürtme betonun yeterli olup olmadığını ve aynanın son durumunu amirine bildirecektir.
 Robotçu vardiya başı yaptığı çeklistte, robotun eleğinin Şekil 45’teki gibi olduğunu kontrol etmek
zorundadır.
Miksercinin sorumlulukları
 Miksere dökülen betonun dökülmesi esnasında kıvamına bakacak, anlayamazsa betonu aldıktan sonra
kapağı kapatıp ileri alacak, 2-3 dakika karıştırıp, kapağı açıp betonun durumuna bakacaktır.
 Çelik fiber koyarken, pas geçtiği periyot için sonraki periyoda fazladan torba koymayacaktır.
 Her periyoda 1 çuval (20kg) çelik fiber koyacaktır.
7.1.3 Paus Mikserle Uygulanacak Yaş Püskürtme Beton
Kullanım Alanları
 Galeri kesitinin dar olması nedeniyle Normet robotun kullanılmasının mümkün olmadığı yerlerde (sığınma
istasyonları, havalandırma kuyuları, eski araştırma galerisi vb.) Paus mikserle yaş püskürtme beton
uygulanır.
 Kullanılan priz hızlandırıcı (İksanit AS60) PH’ı düşük beton katkısı olduğundan, uygulamada tam yüz
maskesi ve sıvıyı geçirmeyen iş elbiseleri kullanılmalıdır.
 Kısım 7.1.2’de anlatılan Normet robotla uygulanacak yaş püskürtme beton standartları ve karışım dizaynı,
Paus mikserle uygulanacak yaş püskürtme beton için de geçerlidir. Sadece şu farklılıklar vardır:
o Uygulama şekli farklıdır. Püskürtme işlemi hortum vasıtasıyla elle yapılır.
o Priz hızlandırıcı, Paus mikserde otomatik dozajlama ünitesi olmadığı için elle ayarlanır.
o Paus mikserle uygulanacak yaş püskürtme beton, çelik tel donatılı olamaz.
Sayfa 14 / 92
1 çb

7.1.4 Kuru Püskürtme Beton

Kullanım Alanları
 ÇBİ’de kuru püskürtme beton, tamirat amaçlı uygulanabilir. Kaya mekaniği, kuru püskürtme beton
uygulanabilecek bölgeleri kısıtlayabilir.
Karışım Dizaynı
 Kaya mekaniği bölümü tarafından aksi belirtilmedikçe, ÇBİ beton santralinden kuru püskürtme beton için
alınacak 1m3’lük karışım aşağıdaki gibi olacaktır:
Çimento 400 kg CEM II A-M 42,5 R

0-9mm agrega 1800 kg
Priz hızlandırıcı 20 kg Çimento ağırlığının %5'i kadar (Sigunit TOZ ya da benzeri)
 Kısım 7.1.2’de anlatılan Normet robotla uygulanacak yaş püskürtme beton standartları, kuru püskürtme
beton için de geçerlidir. Sadece şu farklılıklar vardır:
o Uygulama şekli farklıdır. Püskürtme işlemi hortum vasıtasıyla elle yapılır.
o Kum-çimento-priz hızlandırıcı karışımı püskürtme makinesine kürek vasıtasıyla beslenir.
o Priz hızlandırıcı, nozulda elle ayarlanır.
o Yaklaşık 20 MPa’lık küp mukavemeti elde edilebilir.
o Bu koşullarda ribaund (geri sekme) yaklaşık %20 hedeflenmiştir.
o Çelik tel donatı kullanılmaz.
Püskürtme Betonun Kalite Kontrolü
 Püskürtme betonun kalite kontrolü, sırasına göre beton santrali operatörleri ve amiri, robot ve mikser
operatörleri , yeraltı vardiya amirlerinin ve kaya mekaniği birimi sorumluluğundadır.
 Yeraltında, püskürtme betonun standartlara uygun yapılmasının sağlanması maden kaptanları ve vardiya
amirlerinin sorumluluğundadır. Kaya mekaniği birimi de yeraltında düzenli kontrollerini yapacaktır.
 Kaya mekaniği birimi, ayda bir kez olmak üzere 6 adet küp numunesi alacak ve bu numunelerin 3, 7 ve 28
günlük mukavemetlerini tayin edecektir.
 Gerektiğinde karot alma makinesiyle yerinde karot alınıp mukavemet tayin edilecektir.
 Kaya mekaniği, haftada bir kez slump (kıvam) testi yapacaktır. Ancak gözle yapılan kontrollerde betonun
koyu veya sulu olduğuna dair şüphe varsa anında slump (kıvam) testi yapılacaktır.
 Maden bölümü ve beton santreli operatörleri ayda bir kez yapacağı gözlemlerde mikserlerin kapasiteleri
kadar m3 beton alıp almadıklarını kontrol edecektir. Bu şekilde santralin tartı sisteminde bir hata olup
olmadığı anlaşılacaktır.
Sayfa 15 / 92
1 çb

7.1.5 Cıvatalar
 Yeraltında uygulanacak cıvatalar split set, swellex, reçineli ribar,çimentolu ribar,kablolu cıvata, kendinden
delmeli cıvata (işebek), süren ve paraşüt ribar olarak belirlenmiştir. Bu cıvataların özellikleri, çakma
aralıkları ve hangi tür zeminlerde uygulanacağı, kısım 11.1.3’ten itibaren anlatılacaktır.
 Cıvataların delme işlemine, püskürtme beton vurulduktan en az 2 saat sonra başlanacaktır. Swellex,
yerleştirme işlemine başlamak için püskürtme beton vurulduktan sonra 4 saat geçecektir.
 Split set ve swellex tipi cıvatalar, yeraltında 6 aydan fazla açık kalacak galerilerde kullanılmayacaktır.
 1 yıldan daha fazla açık kalacak galerilerde ise kablolu cıvata uygulama zorunluluğu vardır.
 Cıvata çakma sırası, tahkimatlı bölgeden tahkimatsız bölgeye doğru olacaktır. Yani çalışanlar, cıvatasız
bölgede çalışmayacaklardır.
 Paraşüt enj. ribar yerleştirildikten min.5 saat sonra yük almış olacağından, ancak 5 saat sonra altında insan
sokarak çalışma yapılabilir.
 Son cıvata sırası, aynadan en fazla 60cm geride olabilir.
 Atım yapılan galerinin cıvataları çakılmadan bir sonraki atıma müsaade edilemez.
 Kablolu cıvata plakaları da enjeksiyon yapıldıktan en az 1 vardiya sonra gerdirilecektir.
 Süper swellex ve çimentolu ribarların delgisi, ayna delgisiyle aynı zamanda yapılmayacaktır. Yani cıvatalar
çakılmadan bir sonraki atımın ayna delgisi yapılamaz.
 Bütün cıvataların delme açıları, jeolojik düzlemleri ve tabakaları dik kesecek şekilde olacaktır.
 Bütün cıvataların plakaları 4 ucundan zemine temas edecek şekilde çakılacaktır. Bu yüzden operatör,
engebeli yüzeylere cıvata delgisi yapmaktan kaçınacaktır.
 Herhangi bir nedenle çalışmayan cıvata, çakılmamış sayılacak ve yanına yenisi çakılacaktır.
 Bütün cıvataların çamurlu ve aşırı paslı olmamasına dikkat edilecektir.
 Cıvata çeşitleri, özellikleri, kullanım alanlarıyla ilgili standartlar, aşağıda detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
7.1.6 Galvanizli Split Set
Kullanım Alanları
 Sadece 6 aydan kısa süreli açık kalacak birincil-ikincil üretim galerilerinde ve havalandırma kuyularında
kullanılacaktır. Sarı, siyah veya klastik cevherde sürülen üretim galerilerinde kullanılacaktır.
 Ancak, 33mm’lik bit kullanılmasına rağmen, zeminin çok yumuşak olması nedeniyle delik çapında büyüme
olup, split setler sürtünme yaratmıyorsa yani deliğin içine çok rahat giriyorsa split set yerine swellex ya da
paraşüt ribar tipi cıvatalar kullanılacaktır.
 Swellex yada paraşüt rebar tipi boltların kullanılmasında sorun yaşanırsa Split set içine enjeksiyon yapılarak
split set uygulanır.
 Çalışma süresi 6 ayı geçen bölgelere yeniden Split set uygulanır.
Sayfa 16 / 92
1 çb

Split Set Özellikleri

 AS1594 malzeme standardına uygun, minimum 420 MPa akma ve 500 MPa çekme mukavemetine sahip
olacaktır.
 Malzeme kalınlığı 2,3mm, uzunluğu 2,40m. çapı 39mm (SS-39 tipi) olacaktır.Galvaniz ile kaplandığında et
kalınlığında 1-2mm artış olacaktır.
 Ayrıca, çelik hasırları sabitlemek için 45cm’lik split setler de kullanılabilir.
Plaka Özellikleri
 Plakalar st 37 metal özelliklerinde, 8,5ton yük çekebilen, 27,35mm bombe açısına sahip, galvaniz kaplamalı
olacaktır.
 Split set plakaları yuvarlak - bombeli, 5mm kalınlığa sahip ve 15 x 15cm ebatlarında olacaktır. Plakaların
delik çapı ise 41mm olacaktır(Şekil 44).
Uygulama
 Püskürtme beton veya çelik hasır yapılmış bölgenin üstüne enaz 2saat sonra boltır veya jumbo ile delinip
çakılacaktır.
 Split setlerin çakma aralığı 1 x 1m olacaktır.
 Kullanılacak bit çapları yumuşak zeminlerde (sarı cevher) 33mm, orta sert zeminlerde 35mm (siyah cevher),
sert zeminlerde (klastik cevher) ise 37mm olarak seçilecektir.
7.1.7 Swellex
Kullanım Alanları
 Sadece birincil-ikincil üretim galerilerinde kullanılacaktır.
 Sarı veya siyah cevherde sürülen üretim galerilerinde, split setlerin çalışmadığı durumlarda kullanılacaktır.
 CVO tipi zeminde sürülen galerilerde standart olarak çakılacaktır.
 35mm’lik bit kullanılmasına rağmen, zeminin çok yumuşak olması nedeniyle delik çapında
büyüme olup, swellexler şişirilmesine rağmen sürtünme yaratmıyorsa paraşüt ribar kullanılacaktır.
 Çalışma süresi 6 ayı geçen bölgelere yeniden Swellex uygulanır.
Swellex Özellikleri
 EN 10 025-S355JR malzeme standardına uygun, minimum 90 kN kopma yüküne, 110 kN çekme yüküne ve
minimum %20 uzama oranına sahip olacaktır.
 Malzeme kalınlığı 2mm, çapı 28mm, uzunluğu 2.4m olan swellex cıvatalar (Mn12 tipi) kullanılacaktır.
Plaka Özellikleri
 Swellex plakaları 7cm kalınlığa sahip ve 15 x 15cm ebatlarında olacaktır. Plakaların delik çapı ise 29mm
olacaktır.
Uygulama
 Püskürtme beton uygulanmış bölgenin üstüne jumbo ile delinip, swellex pompası kullanılarak şişirilecektir.
 Swellexlerin çakma aralığı, sarı ve siyah cevherde, CVO tipi cevherde sürülen galerilerde 1 x 1m olacaktır.
Sayfa 17 / 92
1 çb

 Swellexler, 300 bar’lık (30 MPa) bir su basıncı ile şişirilecektir.Şişirildiğinde çapı 41mm olacaktır.
 Kullanılacak bit çapları yumuşak ve orta sert zeminlerde (sarı, siyah ve CVO tipi cevher) 35mm olarak
seçilecektir.
7.1.8 Çimentolu Ribar
Kullanım Alanları
 Tabantaşı ve tavantaşında sürülen ana rampa, kros katlar, kuzey-güney cevher nakliye galerileri,
havalandırma galerileri, havuzlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri ve diğer bütün ceplerde
çimentolu veya reçineli ribar uygulanacaktır.
 Üretim galerilerinde sadece swellexlerin delik büyümesi nedeniyle çalışmadığı durumlarda ve 6 aydan fazla
açık kalacak galerilerde uygulanacaktır.
 Macun dolgu barikatlarında da kullanılır.
 Tamirat çalışmalarında da çimentolu veya reçineli ribar uygulanacaktır.
 Ç.B.İ.de öncelikle enj. paraşüt ribar kullanılacaktır.
Ribar Özellikleri
 Ribarlar, TSE BÇ-III-A nervürlü çelik demirler standardına uygun, minimum 420 MPa akma ve 500 MPa
kopma yüküne sahip olacaktır. Yük altında uzama oranı ise %10-20 arasında olacaktır.
 Ribar çapı 20mm ve ya 25mm olup, uzunluğu 2.4m olacaktır. Ribarların bir ucu 45 derecelik bir açıyla
kesilmiş ve paraşütlü ribara kanat kaynak edilmiş , diğer ucu ise 10cm boyunca 1 inç sol diş açılmış
durumda olacaktır.
Somun Özellikleri
 1 inçlik sol diş şapkalı kubbeli ve ya 1 inçlik sol diş şapkalı kubbesiz M20 somun kullanılacaktır.
Plaka Özellikleri
 20mm ve 25mm ribar plakaları 0,8mm kalınlığa sahip 15x15cm ebatlarında olacaktır.Plakaların delik çapı
ise 20mm ribar için 23-25mm , 25mm ribar için 27-30mm olacaktır.Plakalar bombeli ve yuvarlak olacaktır
(Şekil 39 – Şekil 40).
 Plaka ST 37 metal özelliklerini taşıyacaktır.
Enjeksiyon Özellikleri
 CEM I 42,5 R tipi 25 kg’lık torba çimentolar kullanılacaktır. Çimentolar kuru ve üstü kapalı bir alanda
stoklanacak ve üst üste 10 torbadan fazla istif edilmeyecektir.
 Karışımın su:çimento oranı 0.40 olacaktır (Şekil 28). Yani avuç içine alınıp ters çevrildiğinde düşmeyecek
şekilde olacaktır.
 Enjeksiyon yapan işçiler, büyük tip enjeksiyon gözlüğü kullanacaklardır.
 Kullanılacak enjeksiyon hortumu 3/4 inç iç çaplı, 1 inç dış çaplı sert plastik olacaktır.
Uygulama
Sayfa 18 / 92
1 çb

 Çimentolu ribarların çakma aralığı 1 x 1m olacak, tamirat amaçlı çakılan ribar aralıkları ise 2 x 2m
olacaktır.
 Kullanılacak bit çapı yumuşak zeminlerde 33mm, sert zeminlerde 35mm olacaktır.
7.1.9 Reçineli Ribar
Kullanım Alanları
havalandırma galerileri, havuzlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri ve diğer bütün ceplerde öncelikle
enjeksiyonlu ribar yoksa reçineli ribar uygulanacaktır.
 6 aydan fazla açık kalacak üretim galerilerinde,ve tüm galerilerde ribar uygulanacaktır.
 Tamirat çalışmalarında da çimentolu veya reçineli ribar uygulanacaktır .
Ribar Özellikleri
 Ribar özellikleri, Kısım 6.1.8’de anlatılan 25mm’lik çimentolu ribar ile aynı olacaktır.
Somun Özellikleri
 Somunlar, kubbe şeklinde şapkalı olup, 1 inçlik sol diş açılmış olacaktır. Tork değeri 90ft.lbs (pound foot)
(122N.m)’de şapkası kırılacak şekilde olacaktır. Şapkalı somun en fazla 29.5 tonluk bir yükte kırılacaktır.
Plaka Özellikleri
 Plaka özellikleri, Kısım 7.1.8’de anlatılan çimentolu ribar ile aynı olacaktır.
Reçine Özellikleri
 Reçineler, karışımdan sonra en az 80MPa’lık bir basınç ve 15MPa’lık bir eğilme dayanımına sahip olacaktır
 Çapları 25mm, uzunlukları ise 30cm olacaktır. Donma süresi ise 22 C derecede 60 saniye olacaktır.
Reçineler, 15 saniyelik bir karıştırma süresine sahip olacaktır.
 El ile reçineli cıvata uygulamasında paraşütlü reçineler kullanılacaktır.
Uygulama
 Püskürtme beton uygulanmış bölgenin üstüne boltır ile delinip reçineler otomatik olarak (yeni boltır)
fırlatıldıktan veya elle yerleştirildikten sonra boltır ile ribarlar çakılacaktır.
 Reçinelerin delik içine verimli bir şekilde yerleştirilebilmesi için delik içi çok iyi bir şekilde yıkanacaktır.
 Bir deliğe yaklaşık 10 adet reçine yerleştirilecektir. Deliğin tamamının reçine ile doldurulduğundan emin
olunacaktır.
 Ribar, deliğin içine döndürülerek sürülecek ve tamamı sürüldükten sonra 5 saniye daha döndürülmeye
devam edilecektir. Toplam karıştırma süresi 15 saniyeyi geçmeyecektir.
 Reçinelerin donması için 1-1.5 dakika beklenecek ve şapkalı somun kırılacaktır.
 Eğer reçineli cıvata çalışmamışsa yani şapkalı somun kırılamamışsa, yeni çakılacak ribarın plakası, eskisinin
üzerine gelecektir.
 Raf ömrü (6 ay) geçmiş reçineler kesinlikle kullanılmayacaktır.
Sayfa 19 / 92
1 çb

 Reçineli ribarların çakma aralığı 1 x 1m olacak, tamirat amaçlı çakılan ribar aralıkları ise 2 x 2m olacaktır.
 Kullanılacak bit çapı kırıklı ve yumuşak zeminlerde 33mm diğer tür zeminlerde ise 35mm olacaktır.
7.1.10 Cable Bolt (Kablolu Cıvata)
 Tavantaşında yeni ilerleyen galerilerde her 20m’de bir kablolu cıvata uygulanacaktır. Yani kablolu cıvatasız
ilerleme mesafesi en fazla 20m olacaktır. Bu mesafe, tabantaşındaki bütün galerilerde (ana rampa hariç) de
geçerlidir.
 Tabantaşında yeni ilerleyen ana rampada her 50m’de bir kablolu cıvata çakılacaktır. Yani kablolu cıvatasız
ilerleme mesafesi en fazla 50m olacaktır.
 Gerdirme amaçlı yapılanlar hariç diğer bütün kablolu cıvatalar, çift sırmalı olacaktır.
 Tavantaşında tamirat amaçlı yapılan bütün kablolu cıvata boyları 9m olacaktır.
 Tavantaşında yeni ilerleyen bütün galerilerde kablolu cıvata boyu 9m olacaktır.
 Tabantaşında yeni ilerleyen ana rampa dahil bütün galerilerde kablolu cıvata boyu 7m olacaktır.
 Üçlü ya da dörtlü kavşak şeklinde açılacak galerilerin önünün kablolu cıvatası , kavşak aynalarının ilk
atımları yapılmadan tamamlanacaktır.
Kullanım Alanları
havalandırma galerileri, havuzlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri ve diğer bütün ceplerde kablolu
cıvata uygulanacaktır.
 1 yıldan fazla açık kalacak üretim galerilerinde de standart olarak uygulanacaktır.
 Ayrıca kaya mekaniği ve maden bölümünün ortaklaşa aldığı karar sonucunda zemini çok zayıf olan üretim
galerilerinde de uygulanabilir.
 Üretim stoplarının alt ve üst galerilerinin giriş (kafa) kısımlarına slot patlatması yapılmadan önce kesme
kablolu cıvataları 2 olarak çakılacaktır.Şekil-13
 Kablolu cıvatalar, katlar arasında veya topuklarda gerdirme amaçlı da kullanılabilir.
 800 ve altındaki katlarda, slotun atılmasından sonra açığa çıkacak tavan taşının, üretim tamamlanana kadar
ayakta durabilmesi için Ayna yüzeyine 2 sıra ve tavan en az 1 sıra hw kontağına dik c.bolt
delinecektir.Şekil-35
 Açılan tüm ikincil diriftlerin kablolu civatasız ilerleme mesafesi 12m.’dir yani her üç atımda bir kablolu
civata yapılacaktır. İkincil driftlerde yapılacak olan c.boltlar 2x2 paternine uygun ve tavana yataydan 90°
açılı olarak delinecektir.
Sırma Özellikleri
Sayfa 20 / 92
1 çb

 Sırmalar, ASTM A-416 standartlarına göre, 270K sınıfında, 7 sarımlı, 0.6 inç (15.2mm) çaplı ve bombeli
olacaktır. Her bir sırmanın akma yükü 24 ton, kopma yükü ise 25 ton olacaktır. Sırmalar üzerindeki
bombelerin aralığı 1m olacaktır. Bombe çapı ise 25mm olacaktır.
 Yeraltında 9m’lik ve 7m’lik kablolu cıvatalar çift sırmalı olarak uygulanacaktır. 9m’lik kablolu cıvata için
8.7m ve 9.3m’lik iki adet sırma, bombeleri 50cm aralık bırakacak şekilde birbirine demir tel ile
bağlanacaktır. 7m’lik kablolu cıvatanın sırma boyları ise 6.7m ve 7.3m olacaktır.
Plaka Özellikleri
 Plakalar, 1cm kalınlıkta, yuvarlak bombeli ve galvanizli olacaktır.Plakaların toplam çapı 32cm, sırmanın
geçeceği delik çapı ise 18mm olacaktır.Plakaların eksen boyunca en alt kısmı ile en üst kısmı arasındaki
mesafe 4cm olacaktır, yani bombe mesafesi 3cm olacaktır.Plakalar basma testinde min. 13,5 ton yüke
dayanabileceklerdir. (Şekil 38).
Yüzük ve Tırnak Özellikleri
 Kablolu cıvata yüzükleri 1040 sınıf çelikten, 54mm uzunluk ve 45mm dış çapta olacaktır. İç çapı ise üstten
30mm, alttan ise 20mm olacak şekilde konik olacaktır.
 Yüzük içinde kullanılacak tırnaklar 3 parçalı olacak ve üstten bir yay ile birbirlerine tutturulacaktır.
Tırnakların uzunluğu 45mm, çapı ise 15mm olacaktır. Tırnakların diş kalınlığı 1mm olacaktır. 25 tonluk bir
yükte kaymayacak şekilde olacaktır.
 Yüzükler ve tırnaklar aynı firmadan satın alınacaktır.
 Karışımın su/çimento oranı 0.40 olacaktır (Şekil 28). Yani avuç içine alınıp ters çevrildiğinde düşmeyecek
Uygulama
 Kablolu cıvata delikleri, püskürtme beton uygulanmış bölgenin üstüne Simba,jumbo veya solomatik ile
delinecektir.
 Kullanılacak bit çapı 64 veya 76mm olacaktır.
 Kablolu cıvataların çakma aralığı, yeni ilerleyen ve tamirat yapılan bütün galerilerde 2 x 2m olacaktır.
Ancak, stopların giriş (kafa) kısımlarına çakılacak kablolu cıvataların aralıkları 1m olacaktır.
 Enjeksiyonun dolma yönü, delik ağzından delik ucuna doğru olacaktır.
 İki adet sırma ve ucu 45 derecelik bir açıyla kesilmiş enjeksiyon hortumu, demir tel ile birbirine sıkıca
bağlanacaktır.
Sayfa 21 / 92
1 çb

 Enjeksiyonun kolay akabilmesi için hortum ucu, sırmaların ucundan 10cm aşağıda bırakılacaktır.
 Sırmalar, ağaç takozlarla delik ağzına sıkı bir şekilde sabitlenecektir.
 Enjeksiyona başlamadan önce hortumun içine su verilerek hortumun temizlenmesi sağlanacaktır.
 Enjeksiyon, delik ağzından tutarlı bir şekilde akana kadar devam edecektir.
 Plakalar çakıldıktan sonra 30cm’den uzun sırmalar kesilecektir. Yani sırmaların en fazla 30cm’i dışarıda
kalacaktır.
Plaka Gerdirme
 Plakaların gerdirme yükü 10 ton (4000psi) olacaktır.
 Enjeksiyon yapımından en az bir vardiya sonra plaka çakma işine başlanacaktır.
 Bu en ideal değerdir. 20 ton geçildiğinde sırma zarar görür. 10 tonun altında kalındığında yeteri kadar
gerdirme olmaz çünkü plaka gerdirme makinesiyle uygulanan 10 tonun ancak yaklaşık 4 tonu makineyi
çektikten sonra sırma üzerinde kalır.
7.1.11 Kendinden Delmeli Cıvata
Kullanım Alanları
 Yeni ilerleyen bütün galerilerde ve bütün tamirat çalışmalarında zemin çok kırıklı ise, yani jumbo, solomatik
veya boltır ile delinen delikler göçüyorsa kendinden delmeli cıvata (işebek-ibobolt) kullanılacaktır.
Kendinden Delmeli cıvata Özellikleri
 Cıvatalar, ortalama 650 MPa akma ve 800 MPa kopma yüküne sahip ve R25N tipinde olacaktır.
 Cıvatalar, uzunluğu boyunca diş açılmış ve içi delikli olacak, dış çapı 25mm ve iç çapı 14mm olacaktır.
 Kendinden delmeli cıvataların uzunluğu 4m olacaktır. Kablolu cıvata amaçlı çakılanlar ise uç uca eklenerek
8m olarak kullanılacaktır.
Somun Özellikleri
 35mm uzunluğunda ve 41mm’lik anahtara göre olacaktır.
Manşon Özellikleri
 36mm çapında ve 15cm uzunluğunda olacaktır.
Bit Özellikleri
 R25/42 tipinde ve kros bit olacaktır.
Plaka Özellikleri
 Çimentolu ribar plakaları kullanılacaktır. Bunlar, 1cm kalınlığa sahip ve 15 x 15cm ebatlarında olacaktır.
Plakaların delik çapı ise 30mm olacaktır.
Sayfa 22 / 92
1 çb


Uygulama
 Püskürtme beton uygulanmış bölgenin üstüne jumbo ile delinip çakıldıktan sonra adaptör vasıtasıyla cıvata
ağzından enjeksiyon yapılacaktır.
 Enjeksiyonun delik ağzından aktığı görüldüğünde delik ağzı tıkanacak ve daha sulu kıvamda basılmaya
devam edilerek enjeksiyonun çatlaklara yayılması sağlanacaktır.
 Kendinden delmeli cıvataların çakma aralığı 1 x 1m olacak, tamirat amaçlı çakılanların aralıkları ise 2 x 2m
olacaktır.
7.1.12 Süren
Kullanım Alanları
 Yeni ilerleyen bütün galerilerde zemin çok zayıf, kırıklı ise ve göçmesi ihtimali varsa süren uygulaması
yapılacaktır.
Süren Özellikleri
 Süren olarak, Kısım 7.1.11’de anlatılan kendinden delmeli cıvatalar ya da 4m uzunluğunda ve 32mm
çapında ribarlar kullanılacaktır. Ribarlar, TSE BÇ-III-A nervürlü çelik demirler standardına uygun olacaktır.
Uygulama
 Bozuk zeminlerde ribar ile süren yapılacaktır. Jumbo ile delik delindikten sonra enjeksiyon yapılacak ve
ribarlar delik içine sürülecektir.
 Aşırı bozuk zeminlerde ise kendinden delmeli cıvata ile süren yapılacaktır. Jumbo ile delinip çakıldıktan
sonra adaptör vasıtasıyla cıvata ağzından enjeksiyon yapılacaktır.
 Bozuk zeminlerde sürenler, atım yapılacak galeriye doğru, yataydan 6 derece yukarıya olacak şekilde 50cm
aralıklarla çakılacak ve omuzdan 1m aşağıya kadar indirilecektir (Şekil 2). Bit çapı 51mm olacaktır.
 Aşırı bozuk zeminlerde ise sürenler, atım yapılacak galeriye doğru, yataydan 6 derece yukarıya olacak
şekilde 40cm aralıklarla çakılacak ve omuzdan 1.5m aşağıya kadar indirilecektir (Şekil 3). Bit çapı 64mm
olacaktır.
 Sürenlerin uzunluğu 4m olacaktır.
 Sürenlere plaka takılmayacaktır.
7.1.13 Paraşüt Ribar
Kullanım Alanları
Sayfa 23 / 92
1 çb

 Cevher içinde ya da pasada ilerleyen tüm aynalarda, split set, swellex, çimentolu ribar ve reçineli ribar
yapılması gereken yerlerde kullanılacaktır. Her tür zeminde uygulanabilir.
Ribar Özellikleri
 Ribarlar, TSE BÇ-III-A nervürlü çelik demirler standardına uygun, minimum 420 MPa akma ve 500 MPa
kopma yüküne sahip olacaktır. Yük altında uzama oranı ise %10-20 arasında olacaktır.
 Ribar çapı 20mm olup, uzunluğu 2.4m olacaktır. Ribarların bir ucu 45 derecelik bir açıyla kesilmiş, diğer
ucu ise 10cm boyunca M20 sol diş açılmış ve üzerlerine Şekil 37’deki gibi paraşütler kaynak edilmiş
durumda olacaktır.
Somun Özellikleri
 Şapkalı kubbesiz M20 sol diş somun kullanılacaktır.
Plaka Özellikleri
 Paraşüt ribar plakaları 8mm kalınlığa sahip ve 15 x 15cm ebatlarında olacaktır. Plakaların delik çapı ise
25mm olup plakalar bombeli ve yuvarlak olacaktır (Şekil 40).
 Karışımın su:çimento oranı 0.35 olacaktır (Şekil 27). Yani dört torba çimento için boltır kazana 35 litre su
çekilecektir. Enjeksiyon avuç içine alınıp ters çevrildiğinde düşmeyecek şekilde olacaktır .
Uygulama
 Püskürtme beton yapılmış bölgenin üstüne boltır ile delinip çakılacaktır.
 Kullanılacak bit çapı yumuşak zeminlerde 33mm, sert zeminlerde 35mm olacaktır.
 Paraşüt ribarların pasada çakma aralığı 1 x 1m, cevher içinde 1.2 x 1.2m, tamirat amaçlı
çakılanlarda ise 2 x 2m olacaktır.
 Ribar üzerinde kaynak edilen metal kanatlar delik çapları göz önüne alınarak yeterince açılacak,
yani ribar deliğe sürülürken kanatlar deliğin yan duvarlarına sürtünecek ve ribar deliğe kolay
girmeyecek.
 Ribarı itmeden önce plaka konulup somun en az 5 diş geçene kadar sıkılarak hazırlanacak.
 Delik içerisine önce enjeksiyon basılıp sonra ribar itilerek bırakılacak.
 Ribar plakasının tavana yapışık olmasına dikkat edilecek çünkü sonradan torklanmayacak.
 Çimento enjeksiyonun kuruyup yeterli yükü alması için en az 5 saat geçmesi gerekmektedir. Bu
yüzden aynanın tavan boltlarının yapılışından en az 5 saat sonra altına girilebilecek.
 Zaman kazanmak için önce aynanın tavanından başlanacak, daha sonra yan duvarlar boltlanacaktır.
7.1.14 CT-Bolt
Kullanım Alanları
Sayfa 24 / 92
1 çb

 Cevher içinde ya da pasada ilerleyen tüm aynalarda, paraşüt rebar yapılamayan (boltır arızalı olduğunda)
yerlerde ct-bolt uygulanır.
CT-bolt özellikleri
 Boltlar, CT-M20 standardına uygun, minimum 140 kN kopma ve maximum 170 kN çekme yüküne sahip
olacaktır.Yük altında uzama oranı ise %10-20 arasında olacaktır.
 CT-bolt çapı 20mm olup, uzunluğu 2.4m olacaktır. Boltların bir ucu yapraklı kafalık (I bolt) için M20 sağ
diş açılmış, diğer ucu ise somun için 10cm boyunca M20 sol diş açılmış olacaktır.
Somun Özellikleri
 M20 sol diş somun kullanılacaktır.Somunda enjeksiyon borusu için bağlantı deliği olacaktır.
Plaka Özellikleri
 CT-bolt plakaları 7mm kalınlığa sahip ve 15 x 15cm ebatlarında olacaktır. Plakaların delik çapı ise 54mm
olup plakalar bombeli ve yuvarlak olacaktır.
 Enjeksiyonun dışarı çıkabilmesi için plakada, 1 adet 14mm’lik kare enjeksiyon çıkış deliği olmalıdır.
 Karışımın su:çimento oranı 0.35 olacaktır (Şekil 27). Yani dört torba çimento için boltır kazana 35 litre su
çekilecektir. Enjeksiyon avuç içine alınıp ters çevrildiğinde düşmeyecek şekilde olacaktır .
Uygulama
 Püskürtme beton yapılmış bölgenin üstüne Jumbo ile delinecektir.
 Kullanılacak bit çapı 45mm olacaktır.
 CT-boltun pasada çakma aralığı 1 x 1m, cevher içinde 1.2 x 1.2m, tamirat amaçlı çakılanlarda ise
2 x 2m olacaktır.
 Bolt deliğe sürüldükten sonra, kafa kısmındaki yapraklı kafalığın tam açması ve plakanın zemine
tam temas etmesi için somun iyice çevrilecektir.
 Enjeksiyon çıkış deliğinden enjeksiyon gelene kadar enjeksiyon basılacaktır.
7.1.15 4m’lik Ribar
Kullanım Alanları
 5. üretim bloğunda (685’ten 760’a kadar) sürülmüş ve sürülecek FWC’lerin tabantaşı duvarında
uygulanacaktır.
Ribar özellikleri
 Kısım 7.1.8’de anlatılan 25mm’lik çimentolu ribar ile aynı olacaktır, sadece ribarın boyu 4m.
olacaktır.
Sayfa 25 / 92
1 çb

Somun Özellikleri
 Somunlar, kubbesiz ve şapkalı olup, 1 inçlik sol diş açılmış olacaktır. Şapkalı somun en fazla 29.5
tonluk bir yükte kırılacaktır.
Plaka Öezllikleri
 Plakalar 20mmx20mm ebatlarında olup 1cm kalınlıkta kare plaka olacaktrır.
 CEM I 42,5 R tipi 25 kg’lık torba çimentolar kullanılacaktır.
 Arazi çok kırıklı ise su:çimento oranı 0,50 yapılacaktır (Şekil 30).
Uygulama
 685 FWC – 700 FWC – 715 FWC – 730 FWC – 745 FWC ve 760 FWC’lerin tabantaşı duvarında (FW)
uygulanacaktır.
 Zeminden 0,5m yükseklikte 1,2 x 1,2 aralıkla çakılacaktır.
 İlk sıraya 3 ikinci sıraya 2 adet olacak şekilde şaşırtmalı uygulanacaktır (Şekil 41).
 Araç lastikerinin zarar görüceği düşünülen yerlerde, en alt sıradaki ribarın dışarıda kalan kısmı
kesilip plakaya kaynak edilecekdir.
Civataların Kalite Kontrolü
 Yeraltında zemin şartlarına göre doğru cıvatanın seçimi ve standartlara uygun bir şekilde
yapılmasının sağlanması vardiya amirlerinin sorumluluğudur. Kaya mekaniği birimi de yeraltında
düzenli kontrollerini yapacaktır.
 Kaya mekaniği birimi, üç ayda bir kez olmak üzere cıvatalara çekme testi uygulayarak
raporlayacaktır. Gerektiğinde bu süre azaltılabilir.
7.1.16 Çelik Hasırlar
Kullanım Alanları
 Havalandırma kuyularının tahkimatında split set’lerle birlikte kullanılacaktır.
 Tavantaşı ve tabantaşındaki kuzey-güney cevher nakliye galerilerinin tahkimatında püskürtme
beton ile birlikte kullanılacaktır.
 Macun dolgu ve çimentolu kaya dolgu barikatlarında kullanılacaktır.
Sayfa 26 / 92
1 çb

 Ayrıca 800 altında özel kullanılan, 7mm kalınlığında ST37’den yapılan uzunluğu 3010mm.
genişliği 2170mm olan hasır tamirat amaçlı kullanılacaktır.
Çelik hasırın özellikleri
 Havalandırma galerileri ve kuzey-güney cevher nakliye galerilerinde kullanılacak çelik hasırlar, 5.5mm
demir kalınlığına, 3.5 x 1.5m ebatlara ve 10 x 10cm göz aralığına sahip olacaktır.
 Çimentolu kaya dolgu barikatlarında kullanılacak çelik hasırlar ise 5.5mm demir kalınlığına, 3.5 x 1.5m
ebatlara ve 5 x 7.5cm göz aralığına sahip olacaktır.
 Püskürtme betonlu pasa ya da çimentolu pasa dolgu barikatlarında kullanılacak çelik hasırlar ise 5.5mm
demir kalınlığına, 4.95 x 2.1m ebatlara ve 15 x 15cm göz aralığına sahip olacaktır.
Uygulama
 Uygulama detayları, Kısım 9’da anlatılacaktır.
7.1.17 Galvanizli Hasır Uygulaması
 Galvanizli Hasırlar aşırı hareketli bölgelerde oluşan kavlakların düşmeden tutulması

için yeraltında boltlarla birlikte çakılacaktır.
 Galvanizli Hasırlar p.betonsuz olarak yerleştirilecektir.
 Hasırlar yalnızca tavan ve omuzlara yerleştirilecek, tabana kadar inmeyecektir.
 Uygulama yötemleri;
Yöntem 1: Tamirat Bölgesinden kavlak alınacak, ihtiyaç varsa yüzey 7 cm

püskürtme beton ile kaplalanacak, hasır yerleştirilecek ve son olarak 1,5mX1,5m
paternine uygun olarak rebar çakılacaktır (Şekil 47)
Yöntem 2: Tamirat Bölgesinden kavlak alınacak, ihtiyaç varsa yüzey 7 cm

püskürtme beton ile kaplalanacak, hasır yerleştirilecek ve mümkünse daha önce
çakılmış ribarlara 2.plaka konularak hasır sabitlenecektir. Hasırın yüzeye 2.plakalar
ile sabitlenmesinde eksiklik varsa yeni bolt çakılarak işlem tamamlanacaktır.(Şekil
47)
7.1.18 Hasır Kemer (Hasır Strap)
Sayfa 27 / 92
1 çb

Kullanım Alanları
 Katlar arası üretime geçilmeden önce alt ve üst galeri girişlerine kesme kablolu civatalar ile kullanılacaktır.
 Değişik amaç için kullanımı kaya mekaniği bölümünün onayı ile olacaktır.
Hasır kemerin özellikleri
 Katlar arası üretime geçmeden önce kesme kablolu civatalar ile kullanılacak hasır kemerler, 3.5m boyunda
30cm genişliğinde 10x10 göz aralığında hasırlardan yapılacaktır.
 Hasırın göz aralıklarından kablolu civata plakaları çakılacak şekilde yerleştirileceklerdir.
Uygulama
 3.5m boyunda 30cm genişliğinde 2 adet hasır kesilir.Hasırın köşelerinde çıkıntı olmayacaktır.
 Üst üste konulan 2 hasır tüm köşelerinden demir tel ile birbirine tutturulur, daha önce stop önüne çakılan
kesme kablolu civatalardan geçirilerek üzerlerine kablolu civata plakası çakılır (Şekil 42).
8 YARDIMCI TAHKİMAT ELEMANLARI
Yardımcı tahkimat elemanları; kemerler, çelik kuşaklar ve köpük olarak uygulanacaktır.
8.1.1 Kemerler
Kullanım Alanları
 Havalandırma kuyularının tahkimatında püskürtme beton uygulanmış bölgeye, kablolu cıvatalarla birlikte
sabitlenecektir.
 Gerektiğinde kablolu cıvatalarla birlikte, yüzeysel tahkimat oluşturmak için de kullanılabilir.
Kemer Özellikleri
 4m uzunluğunda ve 20cm genişliğinde, 4mm kalınlığa sahip saçlar kullanılacaktır. Kemer boyunca her
60cm’de bir elips şeklinde delikler olacak ve cıvatalar bu deliklerden çakılacaktır.
Uygulama
 Uygulama detayları, Kısım 8’de anlatılacaktır.
8.1.2 Çelik Kuşaklar
Kullanım Alanları
 Zemin şartları çok zayıf olan, bir kaç kez tamirat yapılmasına rağmen bozulmanın durdurulamadığı ve uzun
süre ayakta kalması gereken galerilerde uygulanabilir.
 Tavanında göçük oluşmuş bölgelerde kalıp amaçlı uygulanabilir.
 Göçük oluşmuş bir bölgeyi geçmek için hem kalıp, hem de tahkimat elemanı olarak kullanılabilir.
Çelik Kuşak Özellikleri
 5 m genişlik (içten içe) x 5 m yükseklik (yerden dışa) ebatlarında kullanılacaktır. Daha küçük galerilerde ise
4 x 4m ebatlarında ya da 5x4,8m ebatlarında kullanılacaktır.
 Çelik kuşaklar HEB 100 profilinde (20.8 kg/m) olacaktır (Şekil 4).
Sayfa 28 / 92
1 çb

 Çelik kuşaklar at nalı şeklinde 3 parçalı olarak bükülmüş ve DIN 1025 standartlarına göre imal edilmiş
olacaktır. 350 MPa akma ve 450 MPa kopma dayanımına sahip olacaktır.
 Çelik kuşak ayaklarında 1cm kalınlığında ve 20 x 20cm ebatlarında kaynak edilmiş plakalar bulunacaktır.
 Çelik kuşakları birbirlerine U demirle tutturmak için, üzerlerine kuşağın iki tarafına da gelecek şekilde 6’şar
adet L demir kaynak ettirilecektir. U demirler her kuşak için 6 adet olacak ve gerektiği uzunlukta (1-1,5 m)
ve 10 cm kanca boyunda olacaktır.
 3 parçalı çelik kuşakları birbirine sabitlemek için bağlantı noktalarında plaka kaynağı ve 4’er adet 15mm’lik
delik olacaktır.
 Bu deliklere uyacak şekilde her kuşak için 8’er adet M14 cıvata ve somun olacaktır.
Uygulama
 Çelik kuşak yerleştirilecek zemin düzgünce tesviye edilecek ve iksa ayaklarının gevşek zemin üzerine
konması engellenecektir.
 Kalıp amaçlı uygulanacak çelik kuşakların aralıkları 1.5m olacaktır. Göçük geçme ve sağlamlaştırma amaçlı
yerleştirilecek çelik kuşakların aralıkları ise 1m olacaktır.
 Kuşakların ayaklarındaki plakalara, yanlardan gelen basınçta bozulmamaları için 60 cm’lik ribar
çakılarak çimento enjeksiyonu yapılacaktır (40 cm içeride 20 cm dışarıda). Bunun dışında ayaklar
taban betonu içine de gömülebilir.
9 YERALTI GALERİLERİNDE TAHKİMAT
 Tahkimat elemanları, Kısım 6 ve 7’de anlatıldığı gibi uygulanacaktır.
 Her ateşlemede 4m’den fazla ilerleme yapılamaz.
 Bir aynanın, patlatıldıktan sonraki en geç 5 vardiya sonunda, birincil cıvatalama dahil tahkimatı bitmiş
olmalıdır. Bu süre içinde tahkimatının yapılacağından emin olunmayan aynalar patlatılmamalıdır.
 İlerlemesi biten aynaların tahkimatı, ayna yüzeyleri de dahil olmak üzere yapılacaktır.
 800 katının altında sürmekte olduğumuz üretim galerilerinin ilerlemesi bittiğinde tavantaşı kontağı
üzerimize geldiğinden, birincil cıvatalamanın peşinden hemen kablolu cıvata yapılacaktır. Detaylı plan,
tavantaşı açısına bakılarak, kaya mekaniği mühendisi tarafından hazırlanacaktır. Bu kablo cıvatalara plaka
yapılmasına gerek yoktur.
 Yeraltı galerileri başlığı altında; üretim galerileri, kuzey-güney cevher nakliye galerileri, kuzey-güney
merkezi galeriler, ana rampa ve diğer galeriler (kros katlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri,
havuzlar, havalandırma galerileri, elektrik istasyonları) anlatılacaktır.
 Eski, ikincil diriftlerde birincil boltlar 6 aydan sonra yenilenecek, eksik olan ikincil boltlarda bu aşamada
tamamlanacaktır.
Sayfa 29 / 92
1 çb

9.1.1 Üretim Galerileri

9.1.2 Birincil Üretim Galerileri
Galeri Ebatları
 7 x 5m ebatlarında olacaktır.
Cevher Türlerine Göre Tahkimat Tipi
a) Sarı ve Siyah Cevher
Ortalama min.7cm kalınlığında normal püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla, 2.4m uzunluğunda
split set kullanılacaktır (Şekil 5). Ancak, cevherin çok yumuşak, kırıklı veya sulu olması ve
faylanma görülmesi nedeniyle split set’lerin çalışmadığı durumlarda swellex’ler
kullanılacaktır.Swellex de çalışmıyorsa çimentolu ribar kullanılacaktır.
b) Klastik Cevher
Ortalama 7cm kalınlığında normal püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla, 2.4m uzunluğunda split
set kullanılacaktır (Şekil 5).
c) CVO Galerilerinde Tahkimat
 Galeri ebatları 7x5m olacaktır.
 Minimum 7cm kalınlığında normal püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla, 2.4m uzunluğunda
 rebar kullanılacaktır (Şekil 6). Eğer delik çaplarında büyüme oluyorsa swellex kullanılacaktır.
 Eğer zemin çok yumuşaksa ve tavanda düşmeler oluyorsa süren kullanılacaktır (Şekil 3).
 Gerektiğinde kablolu cıvatalar da sadece galerinin tavanına çakılabilir (2x2 paterni ile).
 HW ve CVO tipi galerilerde ayna ilerlemesi bittiğinde ayna yüzeyi püskürtme beton ve birincil
bolt ile sağlamlaştırılacaktır.
CVO tipi zeminlerde, maden bölümü ve kaya mekaniği mühendisi ortak kararı gereği farklı bir
tahkimat yöntemi uygulanmadığı sürece, ilerlemelerin tahkimatı (her atımda) p.beton + p.bolt +
hasır+ p.beton veP. Bolt (Birincil driftlerde p.bolt, İkincil driftlerde c.bolt ) şeklinde yapılacaktır.
9.1.3 İkincil Üretim Galerileri
Galeri Ebatları
 İkincil üretim galerilerinde sadece galeri tavanına 2 x 2m aralıkla genişliğe bağlı olarak gerekli
kablolu civata yerleştirilecektir.(Şekil 43).
 İkincil üretim galerilerinde giriş ilk 3 atımda formasyon olduğundan ilk 15m önceliklet kablolu
civata yapılacaktır.Drift ilerlemesi tamamlanınca tavan komple kablolu civata yapılarak
bırakılacaktır.
Sayfa 30 / 92
1 çb

 İkincil galerilerde ilerleme kaya mekaniği ve planlama mühendisleri bilgisi dahilinde hazırlanan
plana göre yapılacaktır.
 Yeraltında tüm bölgelerde çakılacak olan swellex ve split set aralıkları rebar gibi 1mx1m aralığında
olacaktır.
Cevher Türlerine Göre Tahkimat Tipi
Kısım 8.1.2’de anlatılan birincil galerilerle aynıdır.
9.1.4 Kuzey-Güney Cevher Nakliye Galerileri
 Tavantaşı ve tabantaşının paralelinde sürülen galerileri kapsar.
 Bu galerilerin ilerleme yönü jeoloji bölümünün kontrolünde olacak ve tavantaşı veya tabantaşı omuz
hizasında olacak şekilde ilerleyecektir.
Galeri Ebatları
Tahkimat Tipi
 Bütün cevher türlerinde ortalama min. 7cm kalınlığında püskürtme beton, 2.4m uzunluğunda çimentolu veya
reçineli cıvatalar kullanılacaktır.
 Her 20m’de bir kablolu cıvata uygulanacaktır. Yani kablolu cıvatasız ilerleme mesafesi en fazla 20m
olacaktır. Kablolu cıvatalar sadece tavantaşı/tabantaşı duvarına ve tavana, 2 x 2m aralıklarla çakılacaktır
(Şekil 7).
9.1.5 Kuzey-Güney Merkezi Galeriler
Galeri Ebatları
Tahkimat Tipi
 Bütün cevher türlerinde ortalama min. 7cm kalınlığında çelik telli püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla,
2.4m uzunluğunda çimentolu veya reçineli cıvatalar kullanılacaktır.
 Her 20m’de bir kablolu cıvata uygulanacaktır. Yani kablolu cıvatasız ilerleme mesafesi en fazla 20m
olacaktır. Kablolu cıvatalar sadece tavana 2 x 2m aralıklarla çakılacaktır (Şekil 8).
9.1.6 Ana Rampa
 Ana rampa, tabantaşında sürülecektir.
Galeri Ebatları
Tahkimat Tipi
 Ortalama min. 7cm kalınlığında çelik telli püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla, 2.4m uzunluğunda
çimentolu veya reçineli cıvatalar kullanılacaktır.
Sayfa 31 / 92
1 çb

 Tabantaşında yeni ilerleyen ana rampada her 50m’de bir kablolu cıvata çakılacaktır. Yani kablolu cıvatasız
ilerleme mesafesi en fazla 50m olacaktır.
 Her 50m’de bir taban betonlaması yapılacaktır.
9.1.7 Diğer Galeriler
 Tavantaşı ve tabantaşında sürülen, kros katlar, sığınma istasyonları, araştırma galerileri, havuzlar,
havalandırma galerileri ve elektrik istasyonlarını kapsar.
9.1.8 Tavantaşında Sürülen Galeriler
Galeri Ebatları
Zemin Türlerine Göre Tahkimat Tipi
 Her 20m’de bir kablolu cıvata uygulanacaktır. Yani, kablolu cıvatasız ilerleme mesafesi en fazla 20m
olacaktır.
 Kırmızı ve Yeşil Tüf
 Ortalama min. 7cm kalınlığında çelik telli püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla, 2.4m uzunluğunda
çimentolu veya reçineli cıvatalar kullanılacaktır (Şekil 9).
 Kloritik Bazalt
 Kırmızı ve yeşil tüfte kullanılan tahkimat elemanları kloritik bazalt için de geçerlidir. Tek farklılık,
sürenlerin standart olarak kullanılacak olmasıdır.
 Kloritik bazaltta sürülen galerilerde tahkimat için delinen deliklerde göçmeler oluyorsa, 4m uzunluğunda
kendinden delmeli cıvatalar kullanılacaktır.
 Ayrıca zemin aşırı kırıklı ise konsolidasyon enjeksiyonu yapılacaktır.
 Bütün bu tahkimat türleri uygulanmasına rağmen zeminde deformasyon veya kavlak oluşuyorsa çelik
kemerler kullanılacaktır.
9.1.9 Tabantaşında Sürülen Galeriler
Galeri Ebatları
Tahkimat Tipi
 Zemin türü ne olursa olsun, ortalama min.7cm kalınlığında çelik telli püskürtme beton ve 1 x 1m aralıklarla,
2.4m uzunluğunda çimentolu veya reçineli cıvatalar kullanılacaktır (Şekil 9).
 Her 20m’de bir kablolu cıvata uygulanacaktır. Yani, kablolu cıvatasız ilerleme mesafesi en fazla 20m
olacaktır.
10 HAVALANDIRMA KUYULARINDA TAHKİMAT
 Tahkimat elemanları, Kısım 6 ve 7’de anlatıldığı gibi uygulanacaktır.
 Yeraltı havalandırma kuyuları başlığı altında, temiz ve egzoz hava kuyuları anlatılacaktır.
Sayfa 32 / 92
1 çb

10.1.1 Temiz Hava Kuyuları

Kuyu Çapı
 Kazı çapı 4m olacaktır. Tahkimat yapıldıktan sonra kalan nihai çap 3m olacaktır.
Tahkimat Tipi
 Her patlatmada 1.5m ilerleme sağlanacaktır.
 Kazı hattı, 10x10cm göz aralığına sahip çelik hasırlarla sarılıp, Paus mikserle 20cm kalınlığında yaş
püskürtme beton atılacaktır.
 1m aralıklarla, 1.6 - 2.4m uzunluğunda split set ve ya enjeksiyonlu ribar çakılacaktır.
 Enine 1m, boyuna 1.5m aralıklarla, 4m uzunluğunda kablolu cıvatalar, kemerlerle birlikte çakılacaktır.
 Kalıp kurulup min. 30cm kalınlığında beton dökülecektir (Şekil 10).
10.1.2 Egzoz Hava Kuyuları
Kuyu Çapı
 Kazı çapı 2.4m olacaktır. Tahkimat yapıldıktan sonra kalan nihai çap 2m olacaktır.
Tahkimat Tipi
 Her patlatmada 1.5m ilerleme sağlanacaktır.
 Kazı hattı, 10x10cm göz aralığına sahip çelik hasırlarla sarılıp, Paus mikserle 20cm kalınlığında yaş
püskürtme beton atılacaktır.
 1m aralıklarla, 1.6 - 2.4m uzunluğunda split set çakılacaktır.
 Enine 1m, boyuna 1.5m aralıklarla, 4m uzunluğunda kablolu cıvatalar, kemerlerle birlikte çakılacaktır (Şekil
11).
11 KATLARARASI ÜRETİMDE TAHKİMAT
 Katlar arası üretime geçilmeden önce alt ve üst galeri girişlerine 1m arayla kesme kablolu cıvataları
çakılacaktır (Şekil 12).
 Katlar arası üretim yapılacak alt ve üst galerilerin kuzey-güney cevher nakliye galerilerine denk gelen
kısmının, 7m ilerisi ve gerisinin standart tahkimatı (shotcrete, çimentolu/reçineli ribar ve kablolu cıvata)
tamamlanmış olacaktır.
 Katlar arası üretim yapılacak stopun alt ve üst galerilerin kuzey-güney cevher nakliye galerilerine denk
gelen kısımlarındaki genişlik 8m’den büyükse ilave kablolu cıvata veya kesit daraltmak için dolgu
yapılacaktır.
 Katlar arası çalışılacak galerilerin tahkimatları tamamlanmamışsa delme ve patlatma yapılmayacaktır.
 Katlar arası üretim yapılacak alt ve üst galerilerin giriş topukları püskürtme betonla sarılmış olacaktır.
 Katlar arası üretim yapılacak stopun üst galerisinin aynası cıvatalanmış olacaktır (Şekil 14).
 820 ve üzerindeki katlarda, katlararası üretim yapılacak birincil ve ikincil stopların uzunluğu en fazla 25m
olacaktır. 800 ve altındaki katlarda, stop yüksekliği 20m’den 15m’ye düştüğünden, stop uzunluğu
tabantaşından tavantaşına kadar olabilir.Buna ortaklaşa karar verilecek.
Sayfa 33 / 92
1 çb

 800 ve altındaki katlarda, slotun atılmasından sonra açığa çıkacak tavantaşının, üretim tamamlanana kadar
ayakta durabilmesi için, Şekil 35 ve 36’dakine benzer bir kablolu cıvata paterni ile desteklenecektir. Detaylı
plan, her stop öncesinde, tavantaşı açısına bakılarak, kaya mekaniği mühendisi tarafından hazırlanacaktır.
Bu kablo cıvatalara plaka yapılmasına gerek yoktur.
 Katlar arası üretim yapılacak üçüncül stopların uzunluğu 900 katında en fazla 15m olacaktır.
 İkincil stoplar alınırken üst kat pasa dolgu ile dolmuş ise, stop alınmadan önce pasa içine enjeksiyon
uygulanacaktır.Enjeksiyon planı kaya mekaniği mühendisi tarafından hazırlanacak ve enjeksiyon sürecinde
Şekil 46’daki enjeksiyon sonuç planı doldurulacaktır.
12 TAMİRAT
 Tamirat işlem sırası, kavlak alma, püskürtme beton vurma, cıvata çakma, konsolidasyon enjeksiyonu yapma
ve kablolu cıvata çakma şeklinde olacaktır.
 Ancak, zeminin çok kırıklı olması nedeniyle cıvata delikleri göçüyorsa, kaya mekaniği
mühendisinin onayı alınarak konsolidasyon enjeksiyonu yapıldıktan sonra cıvata çakma işlemine
geçilebilir.
12.1.1 Kavlak Alma
 İnsan veya ekipman emniyeti için tehlike arz eden çatlayıp ayrılmış kaya, cevher veya püskürtme beton
parçalarının temizlenmesi için kavlak çubuğu (sivriç) veya tak tak kullanılacaktır.
 Kavlak alınırken insan ve ekipmanın emniyetli bir yerde durduğundan emin olunacaktır.
 Kavlak tavanda ise ve sivriç ile alınacaksa platform kullanılacaktır.
 Kavlak sivriç ile alınamayacak kadar büyükse tak tak ile temizlenecektir.
 Kaygan veya akma ihtimali olan zeminlerde (kloritik bazalt gibi) kavlak alınmadan önce robot ve mikser
kavlak alınacak bölgede hazır bulundurulacaktır.
12.1.2 Püskürtme Beton
 Kavlağı temizlenen bölgeye, Kısım 6.1.1’de anlatıldığı gibi püskürtme beton uygulanacaktır.
 Tamirat amaçlı vurulan bütün püskürtme betonlar çelik tel donatılı olacaktır.
12.1.3 Cıvata
 Kısım 7.1.8’de anlatılan çimentolu ribar kullanılacaktır.
 Tamirat amaçlı uygulanacak bütün çimentolu ribarların aralıkları 2x2m olacaktır.
 Aynı bölgeye bir defada 45 adetten fazla delik delinmeyecektir. Yani en fazla 45 adet cıvata deliği
delinecek, enjeksiyon ve yerleştirme işlemi tamamlandıktan sonra tekrar delgi işlemine başlanacaktır.
 Şekil 16 ve Şekil 17’de sırasıyla, 5x5m tavantaşı galerilerinde, 7x5m tavantaşı galerilerinde ve 5x5m kuzey-
güney cevher nakliye galerilerinde uygulanacak çimentolu ribar düzenleri gösterilmiştir.
12.1.4 Konsolidasyon Enjeksiyonu
 Enjeksiyonun su:çimento oranı 0.55 olacaktır (Şekil 31). Enjeksiyona 0.75 su/çimento oranı ile başlanacak,
10 çuval çimento basıldıktan sonra oran kademeli olarak 0.55’e indirilecektir.
Sayfa 34 / 92
1 çb

 Delik boyları 4m olacaktır.

 Kullanılacak bit çapı 45mm olacaktır.
 5x5m ve 6x5m’lik tavantaşı galerilerinde, her 3m’lik galeri boyunca, 2 adet yan duvarlar, 1 adet tavan olmak
üzere toplam 3 adet konsolidasyon enjeksiyonu yapılacaktır (Şekil 18).
 5x5m cevher nakliye galerilerinde, her 3m’lik galeri boyunca, 1 adet yan duvar ve 1 adet omuz olmak üzere
toplam 2 adet konsolidasyon enjeksiyonu yapılacaktır (Şekil 19).
 Enjeksiyon basıncı en fazla 10 bar olacaktır.
 Aynı bölgeye bir defada 35 adetten fazla delik delinmeyecektir. Yani en fazla 35 adet konsolidasyon deliği
delinecek, enjeksiyon işlemi tamamlandıktan sonra tekrar delgi işlemine başlanacaktır..
 CEM I 42,5 R tipi 25 kg’lık torba çimentolar kullanılacaktır.Çimentolar kuru ve üstü kapalı bir alanda
12.1.5 Kablolu Cıvata
 Kısım 6.1.10’da anlatılan kablolu cıvatalar kullanılacaktır.
 Tamirat amaçlı uygulanacak bütün kablolu cıvataların aralıkları 2x2m olacaktır.
 Aynı bölgeye bir defada 30 adetten fazla delik delinmeyecektir. Yani en fazla 30 adet kablolu cıvata deliği
delinecek, enjeksiyon ve yerleştirme işlemi tamamlandıktan sonra tekrar delgi işlemine başlanacaktır.
 Şekil 16 ve Şekil 17 ’de sırasıyla, 5x5m tavantaşı galerilerinde, 6x5m tavantaşı galerilerinde ve 5x5m kuzey-
güney cevher nakliye galerilerinde uygulanacak kablolu cıvata düzenleri gösterilmiştir.
13 BETON
 Taban betonunun dizaynından kaya mekaniği mühendisi sorumludur ve onun izni olmadan karışımda
herhangi bir değişiklik yapılamaz.
 ÇBİ’deki beton küp mukavemetleri 28 günde minimum 35 MPa’dır. Bu da beton standartlarına göre C-30
sınıfı beton olarak kabul edilmektedir.
13.1.1 Taban Betonu
Kullanım Alanları
Tabantaşında sürülen ana rampada ve kros katlarda uygulanacaktır.
Karışım Dizaynı
 Kaya mekaniği mühendisi tarafından aksi belirtilmedikçe, ÇBİ beton santralinden veya başka firmalardan
alınacak 1m3’lük taban betonu için aşağıdaki karışım kullanılacaktır:
 Çimento: 400 kg CEM II/A-M 42,5 R
 Agrega: 1800 kg 0-24 mm (%60 0-9mm - %40 9-24mm) (%8’i nem)
 Su: 200 kg (kum içindeki nem ile birlikte toplam) (ampermetre 10’u gösterecek şekilde ayarlanacak)
 Su/çimento oranı: 0.50
Sayfa 35 / 92
1 çb

 Plastik tel donatı: 10 kg (gerektiğinde, pan mikserden katılacak)

 Akışkanlaştırıcı – İksanit Polycar-300 : 3,6 kg (çimento ağırlığının % 0,9’u)
 Slump: 15-20 cm (santral çıkışı)
 Bu karışımla 2.5 gün sonunda 20 MPa küp mukavemet elde edilir. Bu da herhangi bir yeraltı aracının beton
üzerinden geçebilmesi için yeterlidir.
Uygulama
 Ana rampada her 50m’de bir taban betonlaması yapılacaktır.
 Beton kalınlığı 20cm olacaktır.
 Kaya mekaniği mühendisi tarafından plastik fiberli beton da önerilebilir.
 Taban betonu yapılacak yer düzgünce tesviye edilecek, gevşek malzemelerden, su ve çamurdan
arındırılacaktır.
 Haritacılar tarafından beton üst kotu yan duvarlara işaretlenecektir.
 Yüksek yerler varsa tak tak ile kırılacak, alçak olan yerler ise çimentolu kaya dolgu ile doldurulacaktır.
 Yan duvar tahkimatının beton içinde kalmasına dikkat edilecektir.
13.1.2 Havalandırma Kuyusu Betonu
Kullanım Alanları
Sadece ana havalandırma kuyularında kullanılacaktır.
Karışım Dizaynı
Kısım 12.1.1’de anlatılan taban betonu dizaynıyla aynıdır.
Uygulama
 Havalandırma kuyuları için dökülecek beton 30cm kalınlığında olacak ve beton kalıbı kullanılarak
uygulanacaktır.
 Beton döküldükten sonra üst tarafı pürüzlü bırakılacaktır.
 Kalıbı sökmeden önce bir vardiya beklenecek ve beton kontrol edilecektir.
 Döküm sırasında beton içindeki hava kabarcıklarının alınması ve beton yüzeyinin pürüğzsüz olması için
havalı vibratör kullanılacak ve aşağıdaki talimatlara uyulacaktır:
o Vibratör tutulan yere bir daha vibratör tutma.
o Vibratörü kalıba değdirme, çabuk arızalanır.
o Vibratörü düşey doğrultuda kullan, yayma amaçlı kullanma, betonun homojenliği bozulur.
o Vibratörü yarım metre ara ile daldır.
o Vibratör dikine olarak kendi ağırlığı ile betonun içine bırakıp, içerde 15-20 saniye tuttuktan sonra
yavaşça çek.
13.1.3 Enjeksiyon Amaçlı Beton
Kullanım Alanları
Sayfa 36 / 92
1 çb

 Yeraltında göçük veya herhangi bir nedenle açılmış küçük boşlukları sağlamlaştırmak ve/veya doldurmak
için kullanılır.
Karışım Dizaynı
 Kaya mekaniği mühendisi tarafından aksi belirtilmedikçe, ÇBİ beton santralinden veya başka firmalardan
alınacak 1m3’lük enjeksiyon amaçlı beton için aşağıdaki karışım kullanılacaktır:
Çimento 200 kg CEM II/A-M 42,5 R

Kum (0-9mm) 1000 kg
Su 70~100 kg
Uygulama
 Paus mikserle boru vasıtasıyla basılır.
 Taban betonu ve havalandırma kuyuları betonunun kalite kontrolü, Kısım 6.1’de anlatılan püskürtme beton
kalite kontrolüyle aynıdır.
13.1.4 DOLGU
 Birincil stoplarda macun dolgu ve/veya çimentolu kaya/pasa dolgu, ikincil ve üçüncül stoplarda ise pasa
dolgu uygulanacak ve bitişik bir üçüncül stopta açığa çıkacak kısım içine enjeksiyon yapılacaktır. Tüm kör
stoplarda macun dolgu uygulanacaktır.
 Tüm dolgular, kaya mekaniği mühendisinin hazırladığı “Haftalık Dolgu Raporu”nda belirtilen öncelik
sırasına göre yapılacaktır.
13.1.5 Macun Dolgu
 Stoplarda macun dolgu basma kuralları Şekil 21’de ki tabloya göre uygulanacaktır. Bu tabloda “Kat kapalı”
ile kasıt o güney ya da kuzeyin, plastik hasır ya da pasa barikatla kapatılmasıdır.
 Stop önünde 200 m mesafe varsa sadece plastik barikatla kapanacaktır (B-Tipi, uyarıcı barikat (turuncu
plastik hasır sicimle asılı) ve “Macun dolgu basılıyor” tabelası).
 Stop önünde 200 m mesafe yoksa “uygun yerden” pasa barikat yapılacaktır. Bu pasa miktarı her bir pasa
barikatı için 7 kamyondan fazla olmayacaktır.
 Kör stoplara ek olarak, risk değerlendirmesini Kaya Mek. Müh., Planlama Müh. ve Tahkimat Kaptanının
birlikte yapacakları düşme riski olan açık stoplar da kör stoplar gibi değerlendirilecektir.
 Kör stoplarda, dolgu delikleri için Cubex’in müsait olmadığı durumlarda, 1. aşama için Solomatik ile delik
delinip borular sırma ile stop içine çekilebilir. Bu durumda deliğin stop içinden çıktığı yer barikat
seviyesinin en az 3 m üstünden olmalıdır.
 Açık ya da kör tüm dolguların ilk aşamaları devam ederken yakın civarda (aynı ya da bir alt/üst
kuzey/güneyde) patlatma yapılmayacaktır.
 Barikat yapımı sırasında tahkimat vardiya amirlerinin kullanacağı ve birbirlerine devredecekleri çeklist
kullanılacaktır.
Sayfa 37 / 92
1 çb

 Dirift ya da yan duvar dolgularında, dolacak yerin tavanına üstten dolgu yapıldığında , dolgu seviyesinin
belirlenmesi için hava boruları dışında alttan bir adet 4 inç, içinden macun dolgu akacak şekilde tavana boru
bırakılacaktır.
 Drift yada yan duvar dolgu planları dolgudan sorumlu maden kaptanı ile kaya mekaniği mühendisi
tarafından hazırlanacaktır.
 1 aşaması dolan bir stopun, 7 gün bekleme süresi dolduğunda 2. aşama için basma hızı stop dolana kadar
saatlik 45m3. olacaktır.
 Kaya mekaniği mühendisi, her stop için gerekli olan bilgileri (Şekil 20), macun dolgu tesisi amiri, macun
dolgu tesisi operatörleri, tahkimat kaptanı ve tahkimat vardiya amirlerine, dolgu başlamadan önce elektronik
posta ile dağıtacaktır. Kaya mekaniği mühendisinin onayı alınmadan bu değerler değiştirilmeyecektir:
 0,35 ya da 0.43 m/saat sınırının aşılmaması için gerekli olan azami basma hızı,
 Aşamalar için çimento değerleri;
Slump (kıvam) değeri,
CMS sonucuna göre stop hacmi ve macun dolgu basılacak hacim,
1. aşama için bekleme süresi,
Barikat tipi,
Dolgu tipi,
Dolgunun hangi kattan yapılacağı,
Üstten basılan kör stoplarda hava deliklerinin kontrolünün başlayacağı hacim,
Kat kapatılacaksa plastik hasır/pasa barikat yeri ve yüksekliği (bu yer sabit tutulmaya çalışılacaktır)
Macun dolgu barikatı yapılmış stopun dolgusuna, son püskürtme beton vurulması üzerinden en az 24 saat
geçtikten sonra başlanacaktır.
Macun dolgu operatörü, tahkimat vardiya amirinin onayını almadan üretime başlamayacaktır.
 Macun dolgunun slump (kıvam) değeri 7 inç, (17-18cm) olacaktır. Ancak bazı durumlarda, macun dolgunun
daha iyi bir yayılma sağlaması için slump değeri kaya mekaniği mühendisinin onayı ile yükseltilebilir.
 Stop içine akan çevre suları engellenecektir. Stop içinde su geliri varsa barikatın tabanına su çıkışı için
hortum konabilir.
13.1.6 Dolgu Aşamaları ve Yükselme Hızı

 1.aşama (tıkaç) dolgu 9 m yükseklikte olacaktır (barikat seviyesinin 3 m üstü).
 Kaya Mek. Müh., Planlama Müh. ve Tahkimat Kaptanının birlikte yapacakları değerlendirmeye göre
aşağıdaki gibi durumlarda aşama sayısı arttırılabilir;
o Ana yola yakın stoplarda (stop önünde 200 m’lik kapatma mesafesi olmayan yerlerde)
o Barikatı sorunlu olan (10 m’den geniş, 7-8 m’den yüksek vs.) stoplarda
o Macun dolgu basma hızının 20 m3/saat altında olması gereken küçük stoplarda
o Küçük cep ya da ayna dolgularında
Sayfa 38 / 92
1 çb

o Macun dolgu basarken, azami dolgu yükselişi, 1. aşama için 0,35 m/saat’i, ikinci aşama için 0.43
m/saat’i geçmeyecektir.
13.1.7 Çimento ve Çimento Oranları
 Macun dolguda kullanılacak çimento CEM II/AM(PLL) 42,5R olacaktır.
 Çimento oranları aşağıdaki tablodaki gibi olacaktır:
İLK 8
M KALANI
BİRİNCİL STOP ALTI ALINACAK %8,5 %6,5
(AÇIK/KÖR) ALTI ALINMAYACAK %6,5 %6,5
İKİNCİL/ÜÇÜNCÜL ALTI ALINACAK %8,5 %5
STOP (AÇIK/KÖR) ALTI ALINMAYACAK %6,5 %5
 Altı alınacak stopların birinci partisi 10m macun dolgu ile doldurulacaktır.
 Bir günden fazla sürecek off-spec (sadece klastik, sadece siyah ya da klastik-siyah karışımı) mill
beslemelerinde çimento oranı %1 artırılacaktır. Ancak, İkincil ve üçüncül stopara P/F basılırken çimento
miktarı spec ve ya klastikde %5 olarak sabit tutulacaktır.
 Açık stoplarda Maden ve Mühendislik bölümü ortak yaptığı planlama toplantılarının sonucuna göre, dolgusu
yapılan açık bir stopun, dolgusu bittikten hemen sonra bir üstündeki stop üretime alınacaksa, dolgusu
yapılan stopun son bir metresinde çimento oranı %9’a çıkartılacaktır. Böyle bir durum söz konusu
olduğunda kaya mekaniği mühendisi bu durumu stop dolgusu ile ilgili bilgilerin sonuna not olarak
ekleyecektir. Yeraltı tahkimat vardiya amiri stop dolmasına son bir metre kala macun dolgu santrali
operatörüne bilgi vererek çimento oranını arttıracaktır.
13.1.8 Flaş (P/F boru hattının temizlenmesi)
 Macun dolgu operatörü üretime başlamadan önce, yeraltı tahkimat vardiya amirinin yada belirleyeceği bir
kişinin kontrolü altında macun dolgu hattını stop içine flaş edecektir.
 Duruşlardan sonra eğer delik tıkanması, basınç yükselmesi gibi bir durum söz konusu değilse veya belirtilen
hacim dolduğu halde stop tam dolmamışsa ve aynı delikten basmaya devam edilecekse, deliğin ve hattın
açık kalması için hat az miktarda su ve bol hava ile en az iki kez flaş edilecektir.
 Flaşlar normal olarak stop içine yapılacaktır. Sadece kör stopların 2. aşama sonu flaşları ve galeri, cep vs
gibi kör olarak değerlendirilebilecek küçük hacimli yerlerin flaşları, stop içine basınç vermemek için deliğin
girişindeki vanalı sistem kullanılarak dışarı yapılacaktır.
 Hat değişimi ya da arıza olduğu zamanlardaki gibi duruş kalkışlarda, macun dolgu hattının
tıkanmaması için en fazla 1 saat beklenecek, aksi halde hat flaş edilecektir.
13.1.9 Kör Stoplar
 Stop geometrisi ve uygunluğa bağlı olarak, alt ya da üst kattan, biri dolgu deliği, diğer ikisi hava deliği
olmak üzere 3 adet 5 inç delik delinecektir. Dolgu deliğine 4 inç demir boru sürülecektir. Hava deliklerine
Sayfa 39 / 92
1 çb

en az 3 inç demir ya da PVC borular sürülecektir. Bu hava delikleri olmadan kesinlikle macun dolgu
basılmayacaktır.Hava deliklerinden enaz birine delik boyunca boru tam olarak sürülecektir.
 Alt (barikat önüne) ve Üst (basılan bölgede) katta kamera olmadan kesinlikle basmaya
başlanmayacaktır.Basma esnasında kamera bozulursa basma durdurulacaktır.
 Delme planı Mühendislik Bölümü tarafından hazırlanarak Maden Bölümü’ne verilecektir. Aşağıdan yukarı
delinen deliklerde, delik içine sürülen borular stop tavanına değdikten sonra 0.5 m aşağı çekilecektir.
Yukarıdan aşağı delinen deliklerde, delikler stop tavanında, pratikte mümkün olan en yüksek yerden çıkacak
şekilde planlanacaktır.
 Delikler delindikten sonra çıktıkları yer kontrol edilecek (yani barikat yapılmadan delikler delinmelidir.) ve
eğer istenen yerden çıkmadıkları anlaşılırsa deliklerin doğrultuları, eğimleri ve boyları ölçülerek kontrol
edilecek ve gerekirse mühendislik bölümünden yeni plan istenerek yeniden delinecektir.
 Düşme riski olan stoplarda 1. aşama dolgusu iki kademe olarak verilecektir.
 Aşağıdaki hallerde dolgu macun dolgu operatörü tarafından derhal durdurulacak ve tahkimat vardiya amiri
bilgilendirilecektir:
o Havalandırma deliği tıkanır ya da delikten macun dolgu geldiği görülürse,
o Boru basıncının 40 bara yükselmesi ya da ani bir boru basıncı yükselmesi ile karşılaşıldığında (~ilave 10
bar).
o Üstten basılan kör stoplarda, dolgu hacminin %90’ına ulaşıldıktan sonra, hava deliklerinin açık
olup olmadığının kontrolü için bir gözcü bırakılacaktır. Kontrolün başlayacağı hacim, bahsedilen
elektronik posta ile gönderilecektir.
13.1.10 Kamera ile Gözlemleme
 Hem barikat önüne, hem de, açık stoplarda borunun ucunu, kör stoplarda ise borunun olduğu yeri ve hava
deliklerini görecek şekilde 2 adet kamera yerleştirilecek ve macun dolgu kontrol odası operatörü tarafından
görülmesi sağlanacaktır. Bu iki yere projektör konularak aydınlatmaları sağlanacaktır.
 Barikatın bulunduğu ve macun dolgu basılan katta kamera bulunmuyorsa ya da var olan kameradan yeterli
görüntü alınamıyorsa macun dolgu basılmayacaktır.
 Barikat önüne konacak kamera herhangi bir çatlak ya da sızıntıyı fark edebilmek için, tüm barikatı
görebilecek şekilde yerleştirilecektir.
 Barikatın kameradan görüşü olmadan kesinlikle üretime başlanmayacaktır. Barikatta çatlak ya da macun
dolgu sızması gören macun dolgu tesisi operatörü üretimi hemen durduracak ve flaş yapmadan önce
tahkimat vardiya amirini arayarak bilgi verecektir. Böyle bir durumda kat kapalı değilse barikatın olduğu
kuzey ya da güney galerisi kroskat girişinden plastik hasır barikat ile kapatılacaktır. Dolguya tekrar
başlamak için en az 24 saat beklenecektir.
Sayfa 40 / 92
1 çb

 Katın kapalı olduğu durumlarda barikat hakkındaki karar sadece kamera görüntüsüyle verilecektir. Kamera,
projektör, pf hattı problemi, fan problemi vs olduğunda barikat arkasına girilmeyecektir.
 Açık stoplarda dolgu yapılırken borunun ucundan malzeme akışı görünmüyorsa tesis derhal durdurulacak ve
tahkimat vardiya amirine bilgi verilecektir.
 Kamera arızası durumunda sadece stopların üst kattan basıldığı durumlarda üst kata bir kişi gözcü olarak
görevlendirilebilir. Gözcü, macun dolgu operatörü ile irtibat halinde olacak ve herhangi bir sorunla
karşılaştığında santrali hemen uyaracaktır.
13.1.11 Kalite Kontrol
 Macun dolgu tesisi kontrol odası operatörü günlük kayıt formunu doldurmaya devam edecektir.
 Tesiste her saat başı kıvam değeri ölçülecek ve o anki çimento oranı ve basınç değerleriyle birlikte
kaydedilecektir.
 Macun dolgu tesisinde günde üçer numune alınacak ve eski galeriye bırakılacaktır.
 Mühendislik Bölümü, macun dolgu sırasında alınan silindir numunelerini, macun malzemesinde
herhangi bir kalite kontrol sorunu olmadığını teyit etmek için 28. günlerde test edecektir.
13.1.12 Çimentolu Kaya Dolgu
 Çimentolu kaya dolgu işleminde 0-20 mm ve 20–100 mm arasındaki çakıl taşları, çimento
enjeksiyonu ile aşağıda belirtilen oranlarda karıştırılarak kamyonlar vasıtasıyla yeraltında birincil,
ikincil veya üçüncül stoplarda dolgu olarak kullanılacaktır. İtme bekfil olarak da galerilerin
doldurulmasında kullanılabilir.
 Kaya mekaniği bölümü tarafından aksi belirtilmedikçe kullanılacak çakıl taşları, 0-20 mm arası
%40, 20-100 mm arası ise %60 oranında olacaktır. Çakıl taşlarının yıkanmış olmasına dikkat
edilecek ve kum, kil benzeri malzemelerin fazla olmamasına özen gösterilecektir. Çakıl taşlarının
kalite kontrolünden beton santrali amiri, kaya mekaniği mühendisi, maden bölümü vardiya amirleri
sorumludur.
 Enjeksiyon işlemi, yerüstündeki 4 m3 kapasiteli tanktan yeraltındaki aynı kapasitedeki tanka boru
sistemiyle basılacaktır. 1 m3’lük enjeksiyon karışım oranı aşağıdaki gibi olacaktır:
Çimento 1200 kg CEM V/A(P-S)32,5 R

Su 720 kg
13.1.13 Çimentolu Pasa Dolgu

 Yeraltında çimentolu pasa (CWF) yapmak için; 770 katında ki kuyuya karışım için uygun olan kuru
pasa konulur.
 Gerekli kontroller ve bakımlar yapıldıktan sonra beton santralinden şerbet alınır.
Sayfa 41 / 92
1 çb

 Çimento oranı, pasanın ağırlıkça %5’idir.

 1 m3 pasa için gerekli şerbet karışım oranı aşağıdaki gibidir:

Su 90 kg
 1 m3 şerbet karışım oranı aşağıdaki gibi olacaktır:

Su 624 kg
 Kuyu ağzında pasa sıkışması olduğunda basınçlı hava ile açılmaya çalışılmalıdır.
13.1.14 Pasa Dolgu
 İkincil ve üçüncül stoplarda pasa dolgu uygulanacaktır.
 Bitişik bir üçüncül stopta açığa çıkacak kısım içine Şekil 24 ve Şekil 25’deki gibi enjeksiyon
yapılacaktır.
 Uygulamanın başarılı olabilmesi için aşağıdaki iş sırası takip edilmelidir:
a) Dolgu yapılırken enjeksiyon basılacak olan bölgeye çamurlu malzeme dökülmemesine dikkat
edilecektir.
b) Alt katın yüzeyi, enjeksiyonun akmaması için püskürtme betonla kapatılacaktır.
c) Pasa ile cevher sınırı haritacılar tarafından işaretlenecektir.
d) Alt ve üst galerinin üst üste olmadığı durumlarda kaya mekaniği mühendisi açılı delik planı
hazırlatacaktır.
e) Vardiya amiri enjeksiyon işine başlamadan önce pasa-cevher sınırına ve varsa hazırlanan plana
bakarak delik açılarıyla oynayabilecektir.
f) Bu iş için bir jumbo ve bir enjeksiyon pompası, operatörleriyle birlikte görevlendirilecektir.
g) Delme işi için 10 adet 1.8 m’lik kendinden delmeli cıvata (işebek-ibobolt) kullanılacaktır (bir
adet biti ve 10 adet ara ekleriyle birlikte).
h) Delme işinden sonra 25kg’lık 10 çuval çimento enjeksiyonu basıp bir işebek-ibobolt alınacak ve
işlem bu şekilde devam edecektir. Bu işlem tüm delikler için tek tek uygulanacaktır.
i) Enjeksiyon torba çimento ile yapılacak ve karışımın su çimento oranı 0,5 (1 kg suya 2 kg
çimento) olacaktır.
j) Bu işin daha önce işi yapan kişilere yaptırılmasına dikkat edilecektir.
 Yapılan enjeksiyonun üzerinden en az 1 gün (3 vardiya) geçtikten sonra bitişik bir stopun
alınmasına başlanabilir.
Sayfa 42 / 92
1 çb

14 BARİKATLAR
14.1.1 Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı

 Ahşap kalıp ile yapılacak macun dolgu barikatı Şekil 32 ve Şekil 33’deki gibi olacaktır.
 Barikat hazırlanırken ve dolgu yapılırken vardiya amiri Şekil 34’deki gibi bir çeklist tutacaktır.
Hazırlık:
 Barikat yapılacak yerin tabanı tesviye edilecektir.
 Barikat yapılacak yerde kavlak varsa temizlenecek, topuklarda ve kafa kısmında şatkrit yoksa,
normal şatkrit vurulacaktır.
İşaretleme:
 Boya kullanarak sunta-ribar yerleri işaretlenecektir. İşaretleme, düz bir hat olarak, barikata dışbükey
bir kavis vermeyi engelleyecek şekilde yapılacaktır.
 Yan duvarlardan hiza belirlenerek ip çekilecek veya lazer kullanılarak ve sunta-ribar sıralarının
yerlerine, tavanın ve yan duvarların durumu göz önünde bulundurularak karar verilecektir.
 İşaretleme yaparken, barikatın, önündeki galeri genişliğini en aza indirecek şekilde olmasına
çalışılacaktır. Fakat bunu yaparken, ribar çakılacak yan duvarlar ve tavanda yeterli cevher kalınlığı
olması ve barikat önündeki galeri genişliğinin de en az 5 m olmasına dikkat edilecektir.
 Bu hizaya göre taban boyanacak ve ribar yerleri işaretlenecektir.
 Platform yardımıyla tabandaki boyaya şakul sarkıtılarak tavandaki ve yan duvarlardaki sunta-ribar
yerleri işaretlenecektir.
 Önce ribar sırası işaretlenecek, ribar sırasının 20 cm ilerisine (stop içine doğru) sunta sırası
işaretlenecektir.
 20 mm’lik ribarlar en fazla 1m aralıklarla işaretlenecektir.
Delgi:
 Delme işlemi başlamadan önce vardiya amiri işaretlemeyi kontrol edecektir.
 20 mm’lik ribarlar delikler 33 mm’lik delik çapı ve 1.80 m uzunlukta delinecektir. Ribarların 60
cm’i dışarıda kalması gerektiği için delik boyu 1.80 m olacaktır.
 Ribar delik doğrultuları, yapılacak barikata paralel olacaktır. Fakat yan duvarlar ve tavanda yeterli
cevher kalınlığı olmaması durumunda ribarlar açılı çakılacaktır (bu deliklere çakılan ribarlar daha
sonra platform yardımıyla düzeltilecektir).
Çimentolu ribarların yerleştirilmesi:
 20 mm’lik ribarlar, sunta sırasının 20 cm gerisine (galeri girişine doğru), galeri çevresi boyunca
(tavana, tabana ve yan duvarlara) çimento enjeksiyonu ile yerleştirilecektir.
Sayfa 43 / 92
1 çb

 Taban ribarlarının çimento enjeksiyonu, delik içine çamur, su vb girmeden önce yapılacaktır. Bu
yüzden önce tabanlar delinip enjeksiyon ve yerleştirme yapılacak, daha sonra, tavan ve yan
duvarlar delinecektir.
 Ribar somunları (varsa) daha sonra toplanacaktır.
Ahşap kalıbın hazırlanması:
 10 cm x 5 cm’lik kalaslar tavanla taban arasında dik olarak 60 cm ile 1 m arayla yerleştirilecektir.
Önce tabanla tavan arasına sıkıştırılabilecek uzunluktaki kalaslar dikilecektir. Kalasları koyarken,
çakılmış olan ribarlarla arasında 20 cm kalmasına dikkat edilecektir.
 Dik olarak yerleştirilen kalaslara, stopun iç kısmından, yatay olarak iki sıra, tabandan ve 1,5 m
yükseklikten kalas çakılacaktır.
 Kalasların uzun kenarları basınç yönüne paralel olacaktır.
 Kalasların taban-tavan ve sağ-sol duvar arasında iyice sıkışması için hazır takozlar kullanılacaktır.
 Yatay ve düşey olarak döşenen tüm kalasların bindirme boyları en az 1 m olacaktır.
 Kalasların dik olduklarına su terazisi ile ölçüm yaparak emin olduktan sonra, 150 cm x 300 cm
ebatlarındaki suntalar tabandan yukarıya doğru çakılmaya başlanacaktır.
 Barikatın bir önce sağ ya da sol tarafının suntaları platform yardımıyla çakılacak, sonra platform
manevra edilerek diğer tarafın suntaları çakılacaktır.
 Tabanın düzgün olmadığı durumlarda en alt sıradaki suntalar yerden bir miktar yüksekte çakılacak,
altta kalan boşluk parça sunta ile kapatılacaktır.
 Suntaların birbirleri üzerine bindirme yapılmasına gerek yoktur. Fakat barikatın kenarlarında
zamandan tasarruf için yapılabilir.
 Suntaların yan duvarlara denk gelen kısımları kesilerek, duvarın şekli verilecektir.
 Kesme ve çivi çakma işleri için şarjlı makineler kullanılacaktır.
 Yukarı doğru çıkıldıkça, yatay kalaslar 1,5 m aralıklarla çakılmaya devam edecek, kısa kalan dik
kalaslara bindirme yapılarak tavana kadar çıkarılacaktır.
Donatı ribarlarının yerleştirilmesi
 Ribarlar eğer yapılacak barikata paralel değilse düzeltilecek ve barikata paralel hale getirilecektir.
 Donatı demirleri, suntadan kesitin her alanında minimum 20 cm uzak olacak şekilde döşenecektir.
 Tavan, taban ve yan duvarlardan, uçları 60 cm dışarı çıkmış ribarlara, 28 mm’lik ribar demirleri
donatı şeklinde yerleştirilecektir. Donatı demirleri tüm bu 60 cm boyunca ribarlara tutturulacak ve
demir teliyle bağlanacaktır.
Sayfa 44 / 92
1 çb

 Yatay donatı demirleri 30 cm aralıklarla, dikey donatı demirleri 40 cm aralıklarla yerleştirilip,

birbiriyle temas ettikleri her noktadan demir teliyle bağlanacaktır. Kaynak, zincir v.s.
kullanılmayacaktır.
 Donatı demirlerinin bindirme boyu en az 1 m olacaktır.
Normal şatkrit vurulması
 Şatkrit, 30 cm kalınlığında uygulanacaktır. Donatı demirleri, en az 2 cm şatkritin içinde kalacaktır.
(Şekil 33)
 Şatkrit operatörünün istenilen kalınlığa ulaştığından emin olması için, donatı demirlerindeki uygun
yerlere 30 cm uzunluğunda dik demirler ya da ahşap çubuklar bağlanacaktır.
14.1.2 Pasa Barikatı
 Bu barikat yapımında kullanılan pasanın hiç bir zaman homojen olmaması (değişken malzeme,
değişken yoğunluk, değişken tane boyu, değişken su içeriği, vb.) nedeniyle pasa barikatının,
üzerine gelecek yüke göstereceği direncin kapasitesini hesaplayabilmek için bir mühendislik
yaklaşımı getirmek doğru değildir. Ancak, yurtdışında macun dolgu yapan bir çok madende olduğu
gibi, bizim madenimizde de macun dolgu için pasa barikatı güvenli bir şekilde uygulanmaktadır.
İkiye bölünen stoplarda, birinci bölüm için yapılacak pasa barikatı:
 Pasa barikatının uzunluğu, tepe noktasından ölçülmek üzere en az 7 m olacaktır (Şekil 23). Pasa
konulacak driftin duvarları bu uzaklığa göre önceden işaretlenecektir.
 Pasa, tavana mümkün olduğunca yakın olacak şekilde itme kepçe ile itilecek, minimum boşluk
bırakılmaya çalışılacaktır.
 Pasa, işaretlenen yere kadar itildikten sonra üzerine 25 cm şatkrit vurulacaktır.
 Pasa malzemesi olarak tavan taşı ya da taban taşı pasası ya da düşük tenörlü cevher kullanılacaktır.
Malzemenin kuru olmasına, çamurlu olmamasına dikkat edilecektir.
Stopların ikiye bölünmediği ve Kuzey –Güney nakliye galerileri önüne pasa doldurarak barikat
yapılması gerektiği durumlarda:
 Pasanın, tavana mümkün olduğunca yakın olacak şekilde, stop önünden kuzeye ve güneye doğru en
az 7 m itme kepçe ile itilecektir.
 Pasanın ilk bölümü ve tamamı itildikten sonra üzerine 25 cm şatkrit vurulacaktır.
5x7m Barikat için Kullanılacak Malzeme Miktarı
 Ribar: 18 adet (3 paket çimento ile birlikte)
 Kalas 50*100*5000 mm: 10 adet (3+1 yatay + 6 dikey)
 Sunta 91,5*366*8 mm: 12 adet
Sayfa 45 / 92
1 çb

 Püskürtme Beton: Yaklaşık 16-20 m3
Şekil 1: ISO Standardına Göre İdeal Tane Boyu Dağılımı Grafiği
Sayfa 46 / 92
1 çb

Şekil 2: Bozuk Zeminlerde Süren Uygulaması
Sayfa 47 / 92
1 çb

Şekil 3: Aşırı Bozuk Zeminlerde Süren Uygulaması
Sayfa 48 / 92
1 çb

Şekil 4: HEB 100 Çelik Kuşak profili
Sayfa 49 / 92
1 çb

Şekil 5: 7x5m Üretim Galerilerinde Takimat
Sayfa 50 / 92
1 çb

Şekil 6: 5x5m CVO Galerilerinde Tahkimat
Sayfa 51 / 92
1 çb

Şekil 7: 5x5m Kuzey-Güney Cevher Nakliye Galerilerinde Tahkimat
Sayfa 52 / 92
1 çb

Şekil 8: 5x5m Kuzey-Güney Merkezi Galerilerinde Tahkimat
Sayfa 53 / 92
1 çb

Şekil 9: 5x5m Tabantaşındaki Ana Rampada Tahkimat (Kavşaklar Hariç)
Sayfa 54 / 92
1 çb

Şekil 10: 5x5m Tavantaşı-Tabantaşında Sürülen Galerilerde Tahkimat
Sayfa 55 / 92
1 çb

Şekil 11: Temiz Hava Kuyularında Tahkimat
Sayfa 56 / 92
1 çb

Şekil 12: Egzoz Kuyularında Tahkimat
Sayfa 57 / 92
1 çb

Şekil 13: Katlar Arası Alt ve Üst Galeri Girişlerine Çakılacak Kesme Kablolu Civataları
Sayfa 58 / 92
1 çb

Şekil 14: Katlar Arası Üretime Geçmeden Önce Geniş Galerinin Sağlamlaştırılması
Sayfa 59 / 92
1 çb

Şekil 15: 7X5m Galeride Aynaya Çakılacak Civata Düzeni
Sayfa 60 / 92
1 çb

Şekil 16: 7X5m Tavantaşı Galerilerinde Tamirat için Yapılacak Civata Düzeni
Sayfa 61 / 92
1 çb

Şekil 17: 5X5m Cevher nakliye Galerilerinde Tamirat için Yapılacak Civata Düzeni
Sayfa 62 / 92
1 çb

Şekil 18: 7X5m Tavantaşı Galerilerinde Uygulanacak Konsolidasyon Enjeksiyonu Düzeni
Sayfa 63 / 92
1 çb

Şekil 19: 5X5m Cevher Nakliye Galerilerinde Uygulanacak Konsolidasyon Enjeksiyonu Düzeni
Sayfa 64 / 92
1 çb

Şekil 20: Örnek Macun Dolgu Bilgisi
Sayfa 65 / 92
1 çb

STOPLARDA MACUN DOLGU BASMA KURALLARI

1. AŞAMA BEKLEME 2. AŞAMA
Beklem
Bekle
e Basarke
Basarken Duruş Flaş me Duruş Flaş
Sırasınd n
Süresi
a
Verilen 0-3 Gün
m3'te ya kat
da hava kapalı
deliklerind
Hava deliklerinden
en
birinden pastefill
Alttan birinden Dışa
Kat kapalı İçeri 7 gün Kat açık gelince gidip kapat,
Basılan pastefill rı
4-7 Gün ikinciden gelince
gelince
kat açık dur.
dur
KÖR (hangisi
önce
olursa).
Kat Kat
3 gün Hava deliklerinin
kapalı kapalı
ikisi birden
0-3 Gün
Üstten Verilen tıkanınca dur. Dışa
Kat kapalı İçeri kat
Basılan m3'te Belirtilen hacimden rı
7 gün kapalı Kat açık sonra delikler için
4-7 Gün gözcü ver.
kat açık
Kat Kat
3 gün
kapalı kapalı
0-3 Gün
Düşme Riski Verilen
Kat kapalı İçeri kat Stop dolunca İçeri
Var m3'te
7 gün kapalı Kat açık
4-7 Gün
AÇIK kat açık
Düşme Riski Verilen
Kat açık İçeri 7 gün Kat açık Kat açık Stop dolunca İçeri
Yok m3'te
Tek seferde
Kat kapalı (mutlaka pasa barikatla), duruş stop dolunca, flaş içeri.
basılacak
Şekil 21: Örnek Macun Dolgu Basma Kuralları
Sayfa 66 / 92
1 çb

Şekil 22: Normal (Üstten Açık) ve Kör Stopların Macun Dolgu ile Doldurulması
Sayfa 67 / 92
1 çb

Şekil 23: Pasa Dolgu Barikatı (ikiye bölünen stoplar için)
Sayfa 68 / 92
1 çb

Şekil 24: 1. Bölüm Stoplar İçin Pasa içine Enjeksiyon
Sayfa 69 / 92
1 çb

Şekil 25: 2. Bölüm Stoplar için Pasa İçine Enjeksiyon
Sayfa 70 / 92
1 çb

Şekil 26: Robotlar için ‘Nordoser Injection Settings’
Sayfa 71 / 92
1 çb

Şekil 27: Su/Çimento Oranı: 0,35
Sayfa 72 / 92
1 çb

Sayfa 73 / 92
1 çb

Sayfa 74 / 92
1 çb

Sayfa 75 / 92
1 çb

Sayfa 76 / 92
1 çb

Şekil 32: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Genel Görünüş
Sayfa 77 / 92
1 çb

Şekil 33: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Kesit Görünüşü
Sayfa 78 / 92
1 çb

Şekil 34: Ahşap Kalıp İle Macun Dolgu Barikatı Çeklisti
Sayfa 79 / 92
1 çb

Şekil 35: 800 katı altındaki stoplarda tavantaşı kablolu cıvata paterni örneği – kesit görünüş
Sayfa 80 / 92
1 çb

Şekil 36: 800 katı altındaki stoplarda tavantaşı kablolu cıvata paterni örneği – plan görünüş
Sayfa 81 / 92
1 çb

Şekil 37: Paraşüt ribar
Sayfa 82 / 92
1 çb

Şekil 38: Kablolu Civata Plakası Kesit Görünüşü
Sayfa 83 / 92
1 çb

Şekil 39: Galvanizli 25mm’lik kubbeli ve yuvarlak rebar plakası
Sayfa 84 / 92
1 çb

Şekil 40: Galvanizli 20mm’lik kubbeli ve yuvarlak rebar plakası
Sayfa 85 / 92
1 çb

Şekil 41: FWC’lerde 4m’lik rebar yapılması
Sayfa 86 / 92
1 çb

Şekil 42: Hasır Kemer (Hasır Strap)
Sayfa 87 / 92
1 çb

Şekil 43: İkincil Üretim Galerilerinde Kablolu Civata Düzeni
Sayfa 88 / 92
1 çb

Şekil 44:Galvanizli Yuvarlak Split Set Plakası
Sayfa 89 / 92
1 çb

Şekil 45:Robotların Şiving Pompa Eleği
Sayfa 90 / 92
1 çb

Şekil 46: İkincil Stoplar için Pasa Enjeksiyon Sonuç Planı
Sayfa 91 / 92
1 çb

Şekil 47: Tamirat Bölgelerinde Galvanizli Hasır Uygulaması
Sayfa 92 / 92

Çayeli Bakır Maden Standard-110426-Tahkimat..M.YAZICI

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çayeli Bakır Maden Standard-110426-Tahkimat..M.YAZICI

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 çb

ÇAYELİ BAKIR İŞLETMELERİ A.Ş.

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

12.1.5 Kablolu Cıvata.........................................................................................................................34

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

Şekil 29: Su/Çimento Oranı: 0,45................................................................................................................74

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

6 TAHKİMATLI ALAN TANIMI

7 ANA TAHKİMAT ELEMANLARI

7.1.1 Püskürtme Beton

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

 Priz hızlandırıcı – İksanit AS 60: 32,2 kg (çimento ağırlığının % 7’si)

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

7.1.4 Kuru Püskürtme Beton

Çimento 400 kg CEM II A-M 42,5 R

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

Split Set Özellikleri

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

 Enjeksiyon yapan işçiler, büyük tip enjeksiyon gözlüğü kullanacaklardır.

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

7.1.16 Çelik Hasırlar

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

7.1.17 Galvanizli Hasır Uygulaması

 Galvanizli Hasırlar aşırı hareketli bölgelerde oluşan kavlakların düşmeden tutulması

Yöntem 1: Tamirat Bölgesinden kavlak alınacak, ihtiyaç varsa yüzey 7 cm

Yöntem 2: Tamirat Bölgesinden kavlak alınacak, ihtiyaç varsa yüzey 7 cm

7.1.18 Hasır Kemer (Hasır Strap)

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

9.1.1 Üretim Galerileri

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

10.1.1 Temiz Hava Kuyuları

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

 Delik boyları 4m olacaktır.

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

 Plastik tel donatı: 10 kg (gerektiğinde, pan mikserden katılacak)

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

Çimento 200 kg CEM II/A-M 42,5 R

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ

13.1.6 Dolgu Aşamaları ve Yükselme Hızı

BÖLÜM / YER YÜRÜRLÜK TARİHİ: SON GÜNCELLLEME TARİHİ