Saka Güzeli Hikayesi

Hazırlayan
2/B
Bayram Yıldırım
22054082702

DERS ADI
Türk Halk Edebiyatı
 SAKA GÜZELİ HİKAYESİNİN TAHLİLİ

Giriş:
Billur Köşk masalları, Türk edebiyatında köklü bir geçmişe sahip olan geleneksel
hikayelerdir. Bu masallar, genellikle zengin mitolojik unsurlar ve derin sembollerle örülüdür.
Bu rapor, özellikle “Saka Güzeli” hikayesini ele alarak, masalın mitolojik tahlilini incelemeyi
sağlayarak, Saka Güzeli’nin karakteri, doğa, aşk, kader ve kahramanlık gibi temel mitolojik
temalara odaklanıp, masalın daha geniş bir kültürel özgünlüğünü ortaya çıkarmayı
hedeflemektedir.

Saka Güzeli Hikayesi Billur Köşk Masalları içerisinde bulunan birçok masaldan birisidir.
Saka Güzeli Hikayesi kıskançlık, yanlış anlamalar ve sıra dışı olaylarla dolu bir öyküdür.
Hikâye, padişahın kızının vezirin kızını kıskanması, bu kıskançlığın bir tuzakla sonuçlanması
ve vezirin kızının bu suçlama sonucu yaşadığı bir dizi serüveni içerir. Hikâyenin sonunda kız
şehzadeye sığınır ve ona kötülük yapanlardan intikamını alır. Her masalda olduğu gibi yine
iyiler kazanır ve kötüler cezalandırılır.

“Saka Güzeli” eski bir halk masalıdır. İçeriğinde toplumsal eleştiriler içerir. Hikâye, sıradan
bir kadının yaşadığı toplumdaki yeri ve karşılaştığı zorlukları işleyerek sosyal dokuya ayna
tutar. Hikaye yazıldığı dönemin yani 19. Yüzyılın sosyal ve kültürel dinamiklerine ışık tutar.

19.yy. Osmanlısı her yönüyle çalkantılılı bir dönemdir. Osmanlı bu dönemde yaptığı reformlar
ve savaşlarla batıya yönelmiş ve bu değişimler edebiyata da etki etmiştir. Özellikle toplumsal
ahlak, batılılaşma ile oluşan yozlaşma ve çıkarcılık bu dönemde edebiyat eserlerinde
eleştirilmiştir. Saka Güzeli Hikayesi de bu yönden toplumsal eleştiriler içermektedir.
İnceleme:

Zihniyet: Saka Güzeli masalında , diğer tüm masallarda olduğu gibi belli bir akış içinde
gerçekleşen

Olağanüstü olayları, zaman ve mekânın bir arada düşünüldüğü bir zihniyetle

Birlikte vermek esastır. Masalda geçen “evvel zaman içinde”, “az gitmişler, uz
Gitmişler, dere tepe düz gitmişler”, “birlikte ölünceye kadar mutlu yaşamışlar”
Gibi ifadeler, bize tarihi belli olmayan çok eski bir zamanda geçen olayları hatırlatır.
“Her masal, olağanüstü unsurlarla ve çeşitli motiflerle örülür ve bunlar bize masalın nasıl bir
zihniyetle yazıldığını gösterir” (Aktaş, 2013:100). Bu Masalın olağanüstü unsurları şunlardır:
Kıskançlık ve Tuzaklar: Padişahın kızının vezirin kızını kıskanması ve bir tuzak kurarak onu
kötü duruma düşürmesi olayı, hikayeye gizem ve dramatizm katmaktadır. Sihirli Unsurlar:
Çeşmenin suyunun sihirli olduğu iddiası, sudan içen kötülerin fenalaşıp bayılması ve şehzade
tarafından hapsedilmesi.. Bu, hikayeye fantastik bir öğe katar. Balık ağına takılan vezirin kızı:
Vezirin kızı, Saka Güzelinin onu öldürmeye kalkışmasıyla kendini camdan atar ve suya
kapılır. Balıkçıların ağına takılır ve birbirleriyle bu güzel için kavga eden balıkçılardan fırsat
bulunca kaçar. Kızın suyun altında balıkçı ağına takılması gerçeküstü bir durumu temsil eder
ve hikayenin gidişatını değiştirir. Yahudi’nin Taciz Edici Rolü: Yahudi karakterinin kızı taciz
etme ve onunla çatışma yaratma rolü, hikayeye bir düşmanlık belirsizliğini eklemektedir. Saka
Güzelinin Yetenekleri: Güzel saka karakterinin olağanüstü izleme yeteneği, vezirin kızını
odasında temizlik yaparken bulması hikayenin ilerlemesini ve karakterin önemli bir figür
haline gelmesini sağlar. Şehzade ve Sihirli Su: Şehzade’nin gördüğü hayaller ve sihirli su,
hikayeye romantik ve mistik ayrıntılar eklemektedir. Bu unsurlar, “Saka Güzeli” hikayesine
masalsı ve fantastik bir atmosfer katmaktadır. Vezirin kızının güzelliği hikayede her daim
başına bela olur. Karşılaştığı kişiler onun güzelliğini görünce onu ister fakat vezirin kızı aklını
kullanarak onları atlatır. Hikayenin sonunda da hayatın kaynağı olan su ile şehzadeye bir
çeşmeyi tamir ettirtir. Hikayenin sonunda Şehzade, vezirin kızını saka güzeline verir ve mutlu
sonla biter.

Yazıldığı dönemin zihniyetini yansıtması açısından ise Saka Güzeli Hikayesi para gözlülük,
kadın namusuna göz dikme, iftira ve güvensizlik gibi devrin batılılaşma ile gelen yanlış ahlaki
tavırlarını eleştirir.
YAPI
Olay Örgüsü: Padişahın kızı sakaya kendisinin mi yoksa vezirin kızının mı daha güzel
olduğunu sorar. Saka da vezirin kızının daha güzel olduğunu söyler. Padişahın kızı bu sözü
kıskanır, yalandan hastalanır ve yataklara düşer. Vezirin kızının öldürülmesini ve kanının
kendisine getirilmesini ister. Vezirin kızının kanı uydurma hastalığına iyi gelecektir. Padişah
vezirden kızını öldürmesini ve kanını getirmesini ister. Vezir kızını öldüremez onun yerine bir
kedi yavrusunu öldürüp kanını bir kâseye koyarak padişaha verir. Kızını da içeriden sürmeli
bir sandığa koyup bitpazarına satılmak üzere gönderir. Saka tesadüfen vezirin kızının olduğu
sandığı satın alır ve evine getirir ama açmaz. Sandık içinde sakanın evine gelen vezirin kızı
iki gün sandıktan çıkıp evi siler süpürür, yatağı toplar. Saka güzeli akşam gelip evi temiz ve
düzenli görünce şaşırır. Üçüncü gün evdeki eti pişirirken saka güzeli onu bulur ve evlenir.
Vezirin kızı annesini ziyarete gittiğinde bir mektupla iftiraya uğrar kocası buna inanır. Saka
güzeli vezirin kızını bıçaklamak ister; kız kendisini pencereden aşağıya atar, nehre düşer ve
bir balıkçı ağına takılır. Kendisi için kavga eden üç balıkçı, sonunda kızı kimin alacağı
konusunda aralarında anlaşırlar; bir ok atacaklar ve atılan oku hangisi önce bulup getirirse kız
onun olacaktır. Vezirin kızı onların çekişmelerinden yararlanarak kaçar. Yolda bir Yahudiye
rastlar. O da kızı bırakmak istemez. Cebinden birkaç altın çıkarıp adama verir ve ondan
kurtulur. Bir çeşme başına gelir. Oranın padişahının oğlu onu görür âşık olur ve kendine
nikâhlar. “Saka Güzeli” hikayesinin ana hatlarını oluşturan bu olay örgüsü, ilişkiler, zor
durumlar, romantizm ve masalsı unsurlardır.

Kişiler: Padişah, elinde güç olan her istediği yerine getirilen ve hikayede çok az bahsedilen
lider. Padişahın kızı, Hikayenin başında yer alan kıskanç karakter. Vezirin kızını kıskanır ve
bir tuzak kurarak onu zor duruma düşürür. Vezirin kızı, Padişahın kızının kıskançlığına maruz
kalan karakter. Saka Güzeli ile evlenir ve hikayenin önemli bir figürüdür. Saka Güzeli,
Hikayenin ana kahramanı. Aklı ve dikkatli olmasıyla kendisini gösterir. Vezirin kızıyla evlenir
ve birçok zorlu durumu başarıyla aşar. şehzade, balıkçılar ve Yahudi kötü özelliklere sahip
karakterdirler. Yahudiler millet olarak ticaretçi bir millet ve parayı seven bir millettir. Bu
yüzden vezirin kızı Yahudi’yi para vererek kendinden uzak tutar. Şehzade ise adaleti temsil
eder. Yahudi ve Balıkçılar hikâyenin sonunda Şehzade tarafından affedilir serbest bırakılırlar.
Karakter bu masalda iyiyi ve kötüyü temsil eder. Her masalda olduğu gibi iyi her daim
kazanır ve karakterler masalda verilmek istenen mesajlar için birer araçlardır.

Zaman: Masalda geçen “Zaman-ı kadîmde”, “Kırk gün kırk gece” gibi ifadeler zamanla ilgili
olsa da masalın hangi dönemde geçtiğini anlamamıza yardımcı olmazlar. Masalda zaman çok
hızlı geçer. Bir anda bir yerden başka bir yere gidilir. 40’in bir gerçekliği vardır, kırk bir
eşiktir. Mutlu sonun eşiğidir.

Mekân: Bu masal belirli bir mekan tasviri yapılmışsa da, hikâye tipik olarak masalsı bir
atmosfer içinde geçer. Hikaye, “Evvel zaman içinde” gibi klasik masal başlangıç ifadeleriyle
başlar, bu hikayenin zamanının ve dünyanın gerçek bir gerçekliğin sınırının olmadığına işaret
eder. Ancak hikayede geçen olayların bir kısmı pazarda, sarayda, nehir boyunca ve çeşme
başında gibi belirli olaylar meydana gelir. Bu mekanlarda, hikayenin farklı periyotlarının
ortaya çıkması görülür. Genel olarak “Saka Güzeli” Masalı, gerçek bir coğrafyaya veya
tarihsel bir döneme dayanmaz; bunun yerine masalsı ve evrensel bir döngüsel olarak geçer.
Ayrıca mekân göz açıp kapayıncaya kadar hızlı değişir. Bu, hikayenin zaman ve mekan
sınırlamalarından özgür olduğu, geniş bir hayal gücü ile şekillendiği anlamına gelir.

Tema: Saka Güzeli Hikâyesinin temaları arasında kıskançlık, ihanet, adalet, masumiyet,
doğruluk, sevgi ve temel unsurların yer aldığı karakterler yer alıyor. Hikaye, vezirin kızının
ölümden kaçması nedeniyle ortaya çıkan sorunların yayılması, masumiyetin ve namusun
önemini, adaletin korunması ve sevginin gücü gibi evrensel konular işlemektedir. Aynı
zamanda fantastik gelişmelerle zenginleştirilmiş bir masal olduğu için gerçeküstü bir atmosfer
de içermektedir. Masalda verilmek istenen asıl mesaj kıskançlık, haksız suçlamaların ve
zorlukların karşısında doğruluk, masumiyet, sevgi ve adaletin üstünlüğüdür.

Dil ve Anlatım: Masal; her şeyi duyan, olaylara hakim olan ve her şeyi bilen hâkim bakış
açısıyla anlatılmıştır. Masalda geçen diyaloglar hep iki taraflıdır. Diyaloglara üç’üncü bir
şahıs katılmaz. İki kişi konuşurken diğer herkes sessiz kalır. Ayrıca masalda ayrıntılara fazla
yer verilmez. Daha çok olaylara ve olaylar sonucu gerçekleşen süreçlere odaklanılır. Dilin
anlaşılırlığı yani sadeliği açısından ise masalda açık ve anlaşılır bir dil kullanıldığı
anlaşılmaktadır. Masalda geçen dil yapısı 19.yy Osmanlı Türkçesi’nin çok güzel bir örneğidir.

Sonuç:
Saka Güzeli Hikâyesi; Peyami Safa, Selâmi Münir ve Tahir Alangu tarafından çeşitli zaman
aralıklarıyla Billur Köşk Masalları içerisinde toplanmış ve yayımlanmıştır. Saka Güzeli
Hikâyesi, Billur Köşk masallarının yazıldığı dönemin mitolojik ve kültürel bağlamını
anlamamıza olanak sağlayan zengin bir kaynaktır. Doğa, aşk, kader ve kahramanlık gibi temel
mitolojik temalar, bu masalın o dönemdeki toplumsal, kültürel ve evrensel dinamiklere ışık
tutar. Saka Güzeli Hikâyesi’nin tahlili, sadece masalın özüne değil, aynı zamanda yazıldığı
dönemin derinliklerine inmek isteyenlere bilimsel bir bakış açısı sunmaktadır. Türklüğe özgü
değerler ve mitolojik kavramlardan bahsederek(Çeşmenin sihri, namus ve kıskançlığın ne
kadar kötü bir şey olduğu) içerisinde anlattığı olay örgüsü ile ders veremeye çalışır.