‫افغانستان اسالمي جمهوریت‬

‫د لوړو زده کړو وزارت‬

‫بینوا پوهنتون‬

‫د انجنیري پوهنځی‬

‫د سیول انجنیري څانګه‬

‫په کندهار والیت کي د‬

‫(‪ )Zero Energy Building‬د ودانیو جوړولو تخنیکونه او هندسی‬
‫ډیزاین‬

‫راټولونه او اډونه ‪ :‬نذیراحمد‪ ،‬عبدالله ‪ ،‬محمد شفیق‪ ،‬محمد داود‪ ،‬حبیب الرحمن‬

‫الرښود استاد ‪ :‬حامد احمد‪٬٬‬راحل‪٬٬‬‬

‫بسم اللّه الرحمن الرحیم‬
 ‫دڅېړنې لنډیز‬
‫کندهار د افغانستان د لویو والیتونو له جملې څخه دی‪،‬چريي چي په ژمي کي د حرارت درجه )‪ (1°C – 22°C‬او دويب کي د حرارت‬
‫درجه )‪ (25°C - 39°C‬ته تغیر کوي‪ .‬ددې لپاره چي خلک په تعمیرونو کي دحرارت څخه متاءثره نيس نو ځکه( ‪Zero Energy‬‬
‫‪ )Building‬ودانیو کی موږ د فعال او غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونه تر څیړنې الندي نیويل تر څو خلکو ته دا وښیو چي‬
‫د فعال او غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونه په عميل کولو رسه په یو تعمیرکي څومره د انرژي مرصف راکميږي‪.‬‬

‫هر انسان دا هیله لري چي ارام او مسرتیح ژوند ولري تر څو د هوا په مختلفو حاالتو کي یعني ګرمي او یخني کي په نورمال ډول‬

‫خپل ژوند پر مخ بوزي‪ .‬دې هدف ته د رسې دو له پاره انسانان دبیال بیلو تخنیکونو څخه په استفاده دايس د اوسيدلو ځای برابر‬

‫وي چي هلته ارام ژوند ولري‪ .‬ددي لپاره موږ غواړوچی داسی یوه ودانی چی هغه ‪ Zero energy building‬ته ډیر نژدی وی‬

‫یعنی د انرژی مرصف یی ډیرزیات کم وی وڅیړو په دي څیړنه کی هغه تخنیکونه چی په کندهار والیت کی کوالی سو هغه استعامل‬

‫کړو او اقتصادی وی چي یو له دغو تخنیکونو څخه غیر فعال دیخولو او ګرمولو تخنیکونه ( ‪(Passive Cooling and‬‬

‫‪ Heating Techniques‬دي‪ .‬چي د نوموړي تخنیکونو په مرسته انسانان کوالی يش چي ځان ته دايس د استوګني چاپیریال‬

‫برابر کړي چي د ګرمی په موسم کي د ګرمی احساس په کي ونه کړي او د یخنی په موسم کي د یخ احساس په کي ونه کړي بلکي‬

‫په هر حالت کي یو ارام او هوسا ژوند ولري‪.‬‬

‫دا چي د استوګنيځی و تعمیرونو تودول او یخول په ترتیب رسه په ژمي او اوړي کي د انرژي د مرصف کچه ډېره لوړه کړې ده چي‬

‫په ټوله نړۍ کي د ابتدائی انرژي یوه زیاته برخه یواځي د استوګنيځو تعمیرونو په تودولو او سړولو کي مرصفېږي‪.‬‬

‫همدارنګه انرژي اوس په نړيواله کچه د خلکو او حکومتونو توجه ځان ته جلب کړې ده چي اوس هر هیواد کوښښ کوي ترڅو په‬

‫انرژي د ځان د بسيا کېدو لپاره دايس الري چاري ولټوي چي هم د (جینوا تړون) ته چي د شني کوړیزو ګازونو تولید محدودوي‬

‫ژمن پاته يش او هم د خپل هیواد د خلکو د ژوند د سطحي د لوړولو لپاره په کايف اندازه انرژي تولید کړي‪.‬‬

‫ځکه نو په ‪ Zero Energy Building‬کی د غیر فعال د تودولو او یخولو تخنیکونه ‪(Passive Cooling and Heating‬‬

‫) ‪ Techniques‬اوس په ډېرو هیوادونو کي د انرژي د پالیيس لپاره یو اساس ایښودل شوی دی چي په ترڅ کي يې ټول هغه‬

‫استوګنيځ تعمیرونه چي ودانيږي باید نوموړي معیارونه په نظر کي ونیول يش او‬

‫ټول نوي جوړېدونکي تعمیرونه د یادو معیارونو په نظر کي نیولو رسه جوړ يش ‪ .‬چي له یوې خوا په ټوله کي د انرژي مرصف راکم‬

‫يش او له بيل خوا د اقتصادي نګاه نه هم مؤثره پریوځي‪.‬‬

 ‫د تائيد سوي هیئت پاڼه‬

‫دا څیړنه د بینوا پوهنتون د انجنريي پوهنځی د څلورم ټولګۍ د سیول د څانګي محصلينو (د څلورم ګروپ غړو) هر یو لکه‪:‬‬
‫نذیراحمد ولد حاجی محمد‪ ،‬عبدالله ولد ‪ ،‬محمد شفیق ولد ‪ ،‬محمد داود ولد ‪ ،‬حبیب الرحمن ولد ‪ ،‬لخوا د ) ‪Zero Building‬‬
‫‪)Energy‬تر عنوان الندي د لیسانس دورې پایلیک د علمي‪ ،‬اعتبار لرونکو‪ ،‬مؤثقو‪ ،‬ډاډمنو‪ ،‬خورا بډایو او نویو رسچینو او‬
‫مأخذونو څخه د خپل الر ښود استاد حامید احمد (راحل) تر مستقيمي الرښوونې الندي په بریالیتوب رسه تر رسه کړ‪ .‬او د بیا‬
‫کتني‪ ،‬اصالح او کمپیوټري کارونو څخه وروسته زموږ د تائيد وړ وګرځيده‪.‬‬

‫په درنښت‬

‫د الرښود استاد تائید‪:‬‬

‫السلیک‬

‫د څانګي د آمر تائيد‪:‬‬

‫السلیک‬

‫د ارزیابی د کمیټې د غړو تائيد‪:‬‬

‫السلیک‬

‫د پوهنځی د څېړنيز مرکز تائيد‪:‬‬

‫السلیک او ُمهر‬
 ‫څرګندتیا )‪(Declaration‬‬

‫‪ ،‬حبیب الله ولد د انجنیري پوهنځی‬ ‫‪ ،‬محمد داود ولد‬ ‫موږ هر یو نذیراحمد ولد حاجی محمد‪ ،‬عبدالله ولد ‪ ،‬محمد شفق ولد‬
‫محصلین دا ژمنه کوو‪ ،‬چي دغه څېړنه او محتویات زموږ د ځانګړو هلو ځلو او کوښښونو نتیجه ده‪ ،‬موږ د کوم بل لیکوال له‬
‫اثارو څخه د نامه له ذکر کولو پرته ګټه نه ده اخیستې‪.‬‬

‫په درنښت‬
 ‫مننلیک‬

‫د لوی او مهربانه خدای ډېر حمد او ثنا وایو چي موږ ته يې ددې تو فیق راکړ چي خپله دينې او اسالمي دنده(الطلب العلم ولوکان‬

‫فی الصین)ادا کړو او موږ ته يې دلسانس تر درجې د زده کړو تو فیق راکړ‪.‬‬

‫اما بعد‪:‬‬

‫د انجیرنی پوهنځی له ټولو محرتمو استادانو څخه چي واقعاً يې د څلور کلني دورې په جریان کي په خالصه ټنده ‪،‬متقابل احرتام‪،‬پاک‬

‫نیت او اخالص رسه دتدرېس سرت مسولیت تررسه کړی دزړه له تله مننه کوو او د الزیاتو بریاوو په هیله يې یو‪ .‬همدارنګه له خپل‬

‫الر ښود استاد حامید احمد «راحل» څخه چي واقعاً يې زموږ رسه د څېړنې په جریان کي په پاکه او له اخالصه ډکه روحیه رسه خپله‬

‫همکاری رسته رسولې خاصه مننه کوو‪.‬‬

‫له خپلو کورنيو او هغه دوستانو څخه چي تل يې راته دهر مشکل د حل لپاره ځانونه قربانۍ ته حارض کړي‪،‬تل يې راته له رب‬

‫العاملین ذات څخه د کامیابیو دعاوي کړي او تل يې زموږ مالتړ کړی د اجر او ثواب غوښتونکي یو‪.‬‬

‫په پای کي له خپلو ټولو استادانو‪،‬والدینو‪،‬دوستانو اوملګرو څخه چي زموږ رسه يې دتحصیل په څلورکلنه دوره کي په مستقیم او‬

‫غیري مستقیم ډول خپله همکاري نه ده سپمولې نړۍنړۍ مننه کوو او تل يې ددعاګانو په هیله یو‪.‬‬
 ‫د مطالبو نوملړ‬
‫‪ 1.1‬پېژندنه )‪................................................................................................................................ (Introduction‬‬

‫‪ 2.1‬د ستونزي بیانیه )‪................................................................................................... (Statement of Problem‬‬

‫‪ 3.1‬د څېړنې هدف )‪........................................................................................................... (Research Objective‬‬

‫‪ 4.1‬دڅيړنې کړنالره (‪.................................................................................................. (Research Methodology‬‬

‫‪ 5.1‬د څېړنې سوالونه)‪……………………………………………………………………….(Research Questions‬‬

‫‪ 6.1‬څېړنې ته اړتیا )‪......................................................................................................... (Needs for Research‬‬

‫‪ 7.1‬د څېړنې ساختامن )‪....................................................................................................... (Research Structure‬‬

‫دوهم څپرکی ‪...........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1.2‬مخکنیو څېړنو ته کتنه )‪................................................................................................. (Literature Review‬‬

‫‪2.2‬افغانستان‪.....................................................................................................................................‬‬
‫‪ 3.2‬په افغانستان کی د)‪ (Zero Energy Building‬ودانیو جوړولو تخنیکونه ‪….…………………..................‬‬

‫‪ 3.2‬په افغانستان کي غیر فعال د یخولو او تودولو تخنیکونه )‪......... (Passive Cooling and Heating Techniques‬‬

‫‪1.4.2‬د زیات بر لرونکو خټینو دېوالونو جوړول‪...........................................................................................................‬‬

‫‪ 2.3.2‬د راسته خونو جوړول (د ودانيو مخونه د جنوب په طرف)‪................................................................................... :‬‬

‫‪ 3.3.2‬د زېرخانو جوړول ‪..........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 4.3.2‬د خونو په لوړو برخو کي د کړکيو جوړول‪.........................................................................................................‬‬

‫‪ 5.3.2‬په خامو رنګونو د ودانيو رنګول ‪......................................................................................................................‬‬

‫‪ 6.3.2‬په تېزو رنګونو د ودانيو رنګول ‪.......................................................................................................................‬‬

‫‪ 7.3.2‬د ودانیو چارچاپېره د شني ګیاه کرل ‪.................................................................................................................‬‬

‫‪ 8.3.2‬د کوچنیو کړکيو جوړول ‪................................................................................................................................‬‬

‫‪ 9.3.2‬په ودانيو کي د کاک (‪ )Insulation‬کارول ‪.....................................................................................................‬‬

‫‪ 10.3.2‬د ژمي په موسم کي د کړکيو پر مخونو د روښانه پالسټیکونو ټکوهل ‪.................................................................‬‬

‫‪ 4.2‬کندهار‪............................................................................................................................................................‬‬
‫‪5.2‬په نړۍ کي په غیر فعاله توګه د تعمیراتو دګرمولو او یخولو تخنیکونه ‪......................................................................‬‬

‫‪ 1.5.2‬په طبعي ډول رسه د تعمیراتو د هوا تبادله )‪.................................................................. (Natural ventilation‬‬

‫‪ 2.5.2‬د کتلوي موادو پواسطه د ودانيو یخول او ګرمول )‪................ (Cooling and Heating with Thermal mass‬‬

‫‪ 3.5.2‬په مستقیم او غیر مستقیم تبخیر باندي د تعمیراتو یخول )‪...............(Direct/Indirect evaporating Cooling‬‬

‫‪ -4.5.2‬ټرومب دېوال )‪.................................................................................................................. (Trombe wall‬‬

‫‪ -5.5.2‬ملریزي برخي )‪........................................................................................................................ (Sunspaces‬‬

‫‪ -6.5.2‬دوه الیه هنداري )‪................................................................................................. (Double Glaze Glass‬‬

‫‪ -7.5.2‬حالت بدلوونکي مواد )‪.................................................................................... (Phase Change Material‬‬

‫‪ -8.5.2‬عایق )‪................................................................................................................................... (Insolution‬‬

‫‪ -9.5.2‬پیک )‪................................................................................................................................... (Overhang‬‬

‫‪ 6.2‬په ایران کي غیر فعال د ګرمولو او یخولو تخنیکونه (‪.. )Passive Heating and Cooling Techniques in Iran‬‬

‫‪7.2‬د کاناډا په هیواد کي د غیر فعال ګرمولو او یخولو تخنیکونه‪....................................................................................‬‬

‫‪ 1.7.2‬له ملر څخه ګټه اخيستل ( ‪...................................................................... )Harness the Power of the Sun‬‬

‫‪ 2.7.2‬ملر کنرتولوونکي هنداري (‪.......................................................................................... )Sun Control Films‬‬

‫‪ 3.7.2‬مرکبي هنداري (‪...................................................................................................... )Combination Films‬‬

‫‪ 4.7.2‬په طبعي ډول د هوا انتقال )‪...................................................................................... (Natural Ventilation‬‬

‫‪ 8.2‬د ډیزاین رشایط )‪.......................................................................................................... (Design Conditions‬‬

‫‪ 1.8.2‬داخيل حرارت )‪...................................................................................................... (Indoor Temperature‬‬

‫‪ 2.8.2‬نسبي رطوبت )‪......................................................................................................... (Relative Humidity‬‬

‫‪ 3.8.2‬د تازه هوا مقدار )‪......................................................................................................... (Ventilation Rate‬‬

‫‪ 4.8.2‬په یوه ساعت کي د هوا تبادله )‪................................................................................ (Air change per Hour‬‬

‫‪ 5.8.2‬د هنداري د حرارت د انتقال ظرفیت )‪.............................................................................. (U Value of Glass‬‬

‫‪ 6.8.2‬د خازن د تعادل فکټور )‪..................................................................................................... :(Ballast Factor‬‬

‫‪ 9.2‬د انرژي معلومول )‪....................................................................................................... (Energy Estimation‬‬

................................................................................................ :(Rule of Thumb Method) ‫ تقریبي میتود‬1.9.2

............................................................................................................................. CLTD/CLF Method 2.9.2

............................................................. (Cooling Load Calculation) .‫ د ودانۍ د یخولو د بار محاسبه کول‬4.9.2

...................................... (Heating load Calculation of Building). .‫ د ودانۍ د تودولو د بار محاسبه کول‬5.9.2

........................................................................................ (Duct System Design) .‫ د هوا د کانالونو ډیزاین‬6.9.2

.................................................................................................... (Economic Analysis) ‫ اقتصادي تحلیل‬7.9.2

.................................................................................................. Research limitations ‫ د څېړنې محدودیتونه‬2.5

........................................................................................................................................................ ‫سپارښتني‬3.5
 ‫د شکلونو نوملړ‬

‫‪ 1.1‬شکل‪ :‬خټین کورونه‪...........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 2.1‬شکل‪ :‬نوي عرصي ودانۍ‪...................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1.2‬شکل‪ :‬د افغانستان نقشه‪....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 2.2‬شکل‪ :‬په مختلفو موسمونو کي د ملر موقیعت‪.........................................................................................................‬‬

‫‪ 3.2‬شکل‪ :‬د کندهار والیت د هوا حالت ‪....................................................................................................................‬‬

‫‪ 4.2‬شکل‪ :‬د کندهار والیت لپاره د یخولو درجې‪........................................................................................................‬‬

‫‪ 5.2‬شکل‪ :‬د کندهار والیت لپاره د ګرمولو درجې ‪.......................................................................................................‬‬

‫‪ 6.2‬شکل‪ :‬د هوا طبعي تبادله‪.................................................................................................................................‬‬

‫‪ 7.2‬شکل‪ :‬د باد دحرکت پواسطه د هوا تبادله ‪..............................................................................................................‬‬

‫‪ 8.2‬شکل‪ :‬د صعودي قوې پواسطه د تعمیر د هوا تبادله ‪...............................................................................................‬‬

‫‪ 9.2‬شکل‪ :‬د اوړي په موسم کي د کتلوي موادو پواسطه د تعمیراتو یخول‪.....................................................................‬‬

‫‪ 10.2‬شکل‪ :‬د ژمي په موسم کي د کتلوي موادو پواسطه د تعمیراتو یخول‪.....................................................................‬‬

‫‪11.2‬شکل‪ :‬په مستقیمه تبخیرباندی د ودانۍ یخول‪...................................................................................................‬‬

‫‪12.2‬شکل‪ :‬په غیر مستقیم تبخیر باندۍ د ودانۍ یخول‪..............................................................................................‬‬

‫‪ 13.2‬شکل‪ :‬ټرومب دیوال‪................................................................................................... ..................................‬‬

‫‪ 14.2‬شکل‪ :‬د ملریزي برخي یوه منونه د (ورځ) ‪...........................................................................................................‬‬

‫‪15.2‬شکل‪ :‬د ملریزي برخي یوه منونه د (شپه)‪.............................................................................................................‬‬

‫‪ 16.2‬شکل‪ :‬دوه الیه هنداري‪..................................................................................................................................‬‬

‫‪ 17.2‬شکل‪ :‬حالت بدلوونکي مواد‪...........................................................................................................................‬‬

‫‪ 18.2‬شکل‪ :‬عایق د سپیرې په ډول‪............................................................................................... .........................‬‬

‫‪ 19.2‬شکل‪ :‬عایق د سفنج په ډول‪............................................................................................................................‬‬

‫‪ 20.2‬شکل‪ :‬پیک‪................................................................................................................................................‬‬

‫‪ 21.2‬شکل‪ :‬دفابریکې څخه تعمیرته دپیپونو دانتقال جوړښت‪......................................................................................‬‬

‫‪ 22.2‬شکل‪ :‬دګرمو اوبو پیپونه داطاق په فرش کي ‪.....................................................................................................‬‬

‫‪ 23.2‬شکل‪ :‬دملر وړانګي اطاق ته په مستقیم ډول‪......................................................................................................‬‬

‫‪ 24.2‬شکل‪ :‬په غیري مستقیم ډول دملر وړانګي وه اطاق ته داخلېدل‪..............................................................................‬‬

‫‪ 25.2‬شکل‪ :‬ترځمکي الندي بادي برج ‪...................................................................................................... ...............‬‬

‫‪ 26.2‬شکل‪ :‬دباد برج ‪...........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 27.2‬شکل‪ :‬په ایران کي دهر کور د انرژي مرصف ‪.....................................................................................................‬‬

‫‪ 38.2‬شکل‪ :‬د یوه اطاق له مختلفو برخو څخه د حرارت انتقال‪......................................................................................‬‬

‫‪ 29.2‬شکل‪ :‬په کاناډا کي په استوګنیځو کورونو کي د انرژي مرصف‪..........................................................................‬‬

‫‪ 1.4‬شکل‪ :‬د لومړي حالت د مختلفو ساعتونو لپاره د دتودولو او یخولو بار مقدار‪............................................................‬‬

‫‪ 2.4‬شکل‪ :‬د لومړي حالت لپاره دتودولو او یخولو اعظمي بار‪.......................................................................................‬‬

‫‪ 3.4‬شکل‪ :‬په دوهم حالت کي د مختلفو ساعتونو لپاره د دتودولو او یخولو بار مقدار‪.......................................................‬‬
 ‫د جدولونو نوملړ‬

‫‪ 1.2‬جدول‪ :‬د ‪ 20cm‬دېوال تخنیکي خصوصیات ‪.......................................................................................................‬‬

‫‪ 2.2‬جدول‪ :‬د ځینو مشخصو ځایونو لپاره داخيل د حرارت درجه‪....................................................................................‬‬

‫‪ 3.2‬جدول‪ :‬د تازه هوا مقدار ‪...................................................................................................................................‬‬

‫‪ 4.2‬جدول‪ :‬د مختلفو هندارو لپاره د حرارت د انتقال ظرفیت )‪...................................................... (U Value of Glass‬‬

‫‪ 5.2‬جدول‪ :‬د مختلفو اندازه لرونکو هندارو لپاره د سایي رضیب )‪......................................................................... (SC‬‬

‫‪ 6.2‬جدول‪ :‬د مختلف ډوله ګروپانو لپاره بالسټ فکټور ‪...............................................................................................‬‬

‫‪ 7.2‬جدول‪ :‬د مختلف ډوله ایرکنډیشنانو لپاره د موسمي انرژي د مؤثریت نسبت‪...............................................................‬‬

‫‪ 8.2‬جدول‪ :‬د ځینو مشخصو ځایونو لپاره د یخولو د لوډ مقدار ‪......................................................................................‬‬

‫‪ 8.2‬جدول‪ :‬د مختلفو فعالیتونو لپاره د حرارت د تولید مقدار‪........................................................................................‬‬

‫‪ 9.2‬جدول‪ :‬د مختلف ډوله االتو لپاره د حرارت د تولید مقدار ‪.......................................................................................‬‬
 ‫لومړی څپرکی‬

‫‪ 1.1‬پېژندنه )‪(Introduction‬‬
‫هر انسان دا هیله لري چي ارام او مسرتیح ژوند ولري تر څو د هوا په مختلفو حاالتو کي یعني ګرمي او یخني کي په نورمال ډول‬

‫خپل ژوند پر مخ بوزي‪ .‬دې هدف ته د رسې دو له پاره انسانان دبیال بیلو تخنیکونو څخه په استفاده دايس د اوسيدلو ځای برابر‬

‫وي چي هلته ارام ژوند ولري‪.‬نوپه )‪ (Zero Energy Building‬ودانیو کی چی کوم تخنیکونه استعاملیږی دهغه څخه باید‬

‫کارواخستل سی چي یو له دغو تخنیکونو څخه هم غیر فعال دیخولو او ګرمولو تخنیکونه ‪(Passive Cooling and Heating‬‬

‫) ‪ Techniques‬دي‪ .‬چي د نوموړي تخنیکونو په مرسته انسانان کوالی يش چي ځان ته دايس د استوګني چاپیریال برابر کړي‬

‫چي د ګرمی په موسم کي د ګرمی احساس په کي ونه کړي او د یخنی په موسم کي د یخ احساس په کي ونه کړي بلکي په هر حالت‬

‫کي یو ارام او هوسا ژوند ولري‪.‬‬

‫دا چي د استوګنيځیو تعمیرونو تودول او یخول په ترتی ب رسه په ژمي او اوړي کي د انرژي د مرصف کچه ډېره لوړه کړې ده چي‬

‫په ټوله نړۍ کي د ابتدائی انرژي یوه زیاته برخه یواځي د استوګنيځو تعمیرونو په تودولو او سړولو کي مرصفېږي‪.‬‬

‫همدارنګه انرژي اوس په نړيواله کچه د خلکو او حکومتونو توجه ځان ته جلب کړې ده چي اوس هر هیواد کوښښ کوي ترڅو په‬

‫انرژي د ځان د بسيا کېدو لپاره دايس الري چاري ولټوي چي هم د (جینوا تړون) ته چي د شني کوړیزو ګازونو تولید محدودوي‬

‫ژمن پاته يش او هم د خپل هیواد د خلکو د ژوند د سطحي د لوړولو لپاره په کايف اندازه انرژي تولید کړي‪.‬‬

‫ځکه نو په ‪ )Zero Energy Building‬ودانیو کی د غیر فعال د تودولو او یخولو تخنیکونه ‪(Passive Cooling and Heating‬‬

‫) ‪ Techniques‬اوس په ډېرو هیوادونو کي د انرژي د پالیيس لپاره یو اساس ایښودل شوی دی چي په ترڅ کي يې ټول هغه‬

‫استوګنيځ تعمیرونه چي ودانيږي باید نوموړي معیارونه په نظر کي ونیول يش او ټول نوي جوړېدونکي تعمیرونه د یادو معیارونو‬

‫په نظر کي نیولو رسه جوړ يش ‪ .‬چي له یوې خوا په ټوله کي د انرژي مرصف راکم يش او له بيل خوا د اقتصادي نګاه نه هم مؤثره‬

‫پریوځي‪ .‬نو په هم دې خاطر هڅه کېږي چي په ‪ Zero Energy Building‬کی د )‪(Passive Cooling and Heating Techniques‬‬

‫په دايس ډول په تعمیراتو کي عميل يش چي په مټ يې هم اقتصاد ته ګټه ورسېږي او هم د انرژي کم مرصف شوی وي‪.‬‬
 ‫‪2.1‬د ستونزي بیانیه )‪(Statement of Problem‬‬
‫زموږ ګران هيواد افغانستان چي د وچ او تاوده اقليم لرونکي دی‪ ،‬او د ژمي په موسم کي يي يخ بی ساری دی‪ ،‬ددې لپاره چی د‬
‫ګرمۍ او يخنۍ په موسمونو کي د زيايت ګرمي او يخني څخه يئ ځانونه ساتيل وي نو خلګو په تريو وختونو کی د ودانيو په‬
‫جوړولو کی يو لړ تخنيکونه کارول چي يو هغو څخه د زيات بر لرونکو خټينو ديوالونو او زيات ضخامت لرونکو چتونو جوړول‬
‫وه‪.‬‬

‫شکل‪1.1 :‬‬

‫پخواين خټین کورونه‬

‫ي اده کړنه د خپل وخت يو مؤثره تخنيک ؤ خو د نفوس په زياتيدو‪ ،‬د استګنيځو مځکو په ګرانيدو او د ژوند د طرز په اوښتو رسه‬

‫خلګ اوس نسی کوالی چی د نوموړي تخنيک څخه کار واخيل‪.‬‬

‫په اوسني وخت کی خلګ بی له دې چي د منطقي آب و هوا په نظر کی ونييس خپيل ودانۍ پخي او څو پوړيزي جوړوي‪ ،‬چي په‬

‫نتيجه کی په اوړي کی ډيري ګرمي ا وپه ژمی کی ډيري يخي وي‪.‬په دويب کی يي په يخولو او په ژمي کی يي په تودولو زياته‬

‫انرژی او پيسی مرصفيږي‪.‬‬

 ‫‪ 2.1‬شکل‪ :‬نوي عرصي ودانۍ‬

‫د پورته مشکالتو په نظر کي نيولو رسه موږ الزمه وګڼل چي په کندهار واليت کي د يو مثايل ودانۍ (د رسنیو عمليايت مرکز) په‬

‫نظر کي نيولو رسه د تودولو او يخولو دايس تخنيکونه چي انرژي نه مرصفوي او د ودانيو د تودولو او يخولو د بارونو په کمولو‬

‫کي مرسته کوي د تخنيکي او اقتصادي اړخه وه ارزوو‪.‬‬

‫‪ 3.1‬د څېړنې هدف )‪(Research Objective‬‬

‫یاده څیړنه د درو اهدافو د الس ته راوړلو لپاره تر رسه شوی ده‪.‬‬

‫‪ .1‬په کندهار والیت کی د (‪)zero energy building‬د ودانیو د جوړولو تخنيکونو ته کتنه او ارزونه‪.‬‬

‫‪ .3‬په کندهار والیت کی د (‪ )zero energy building‬مهندسی ډیزاین‪.‬‬

 ‫‪ 4.1‬دڅيړنې کړنالره (‪(Research Methodology‬‬
‫دغه څېړنه هم د یوې څرګندي کړنالري په رڼا کي تر رسه کېږي‪ .‬چي نوموړې کړنالره په ترتیب رسه په دې ډول ده‪.‬‬

‫‪ .1‬په لومړی مرحله کي ټول هغه تخنیکونه چی د )‪ (Zero Energy Building‬ودانیو لپاره کارول کیږی تر څیړنی الندي‬

‫نیول کیږی‬

‫‪ .2‬په دوهمه مرحله کي د)‪ (Zero Energy Building‬لپاره مهندسی ډیذاین تررسه کیږی‪.‬‬

‫‪ 5.1‬د څېړنې سوالونه )‪(Research Questions‬‬

‫ددې څېړنې په جریان کي ځینو هغو پوښتنو ته ځوابونه لټول شوي چي ددې څېړنې د محتوا اړوند دي‪ .‬نوموړي پوښتنی په الندي‬

‫ډول دي‪.‬‬

‫‪ .1‬په افغانستان کی د )‪ (Zero energy building‬په ودانیو کی د کومو تخنیکونو څخه استفاده کیږی؟‬

‫‪ .2‬د غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونو په عميل کولو کي د عایق ( ‪ )Insulation‬تأثیرات څه ډول دي؟‬

‫‪ .3‬کوم ډول تخنیک تر ټولو زیات د حرارت د انتقال د مخنیوې سبب ګرځي؟‬

‫‪ .4‬کوم ډول کړکۍ د حرارت د انتقال په مخنیوي کي زیايت مؤثري دي؟‬

‫‪ .5‬د کړکيو پر رس پیک یا ‪ Overhang‬ودانۍ ته د حرارت د انتقال په مخنیوي کي څومره موثره دي؟‬

‫‪ .6‬د نوموړو تخنیکونو په تطبیق کولو رسه څومره مقدار انرژي سپمېږي؟‬

‫‪ .7‬د یادو تخنیکونو په عميل کولو باندي د اضايف لګښت د بیرته راګرځېدو موده څومره ده؟‬
 ‫‪ 6.1‬څېړنې ته اړتیا )‪(Needs for Research‬‬
‫لکه څرنګه چي د ستونزي په بیانیه کي مو ولیدل چي په کندهار کي د نفوس په ډیروايل‪ ،‬د استوګني د ځمکي د بيي په لوړ وايل‪،‬‬

‫پخو او څو پوړیزو ودانیو په رواج رسه اوس خلګ نيش کوالي د پخوا په شان خټیني وداين جوړي کړي تر څو د ژمي د یخنۍ او‬

‫د دويب د ګرمۍ څخه په امن وي‪ .‬په اوسني وخت کي خلګ پخي او څو پوړیزي ودانۍ په دايس حال کي جوړوي چي د انرژي‬

‫مؤثریت ته پکښي هیڅ پام نه کیږي‪.‬‬

‫دا په دايس حال کي ده چي کندهار والیت تر اوسه پوري کامالً بريښنا ته الرسسی نه لري‪ .‬او خلګ په یادو ودانیو کي د حراريت‬

‫اسرتاحت لپاره زیايت انرژي ته رضورت لري‪ .‬چي د زیاتو پیسو په مرصف رسه يي تأمینوي او یا حراريت ناخوښه رشایط تحملوي‪.‬‬

‫نو ددي لپاره چي په پخو او څوپوړیزو ودانیو کي خلګ د یوي خوا په دويب او ژمي کي په اسرتاحت او د بلې خوا د زیاتې انرژي‬

‫د مرصف مخنیوی شوي وي نو موږ الزمه وګڼل چي په یوي منونيې ودانۍ کي څو ټاکل شوي غیر فعال د تودولو او یخولو‬

‫تخنیکونه په تخنیکي او اقتصادي ډول وڅیړو‪.‬‬

‫‪ 7.1‬د څېړنې ساختامن )‪(Research Structure‬‬

‫د څېړنې ساختامن په الندي ډول دی‪:‬‬

‫لومړی څپرکی‪ :‬په دې فصل کي د موضوع پیژندنه‪ ،‬د ستونزي بیانیه‪ ،‬د څیړنې هدف‪ ،‬د څېړنې کړنالره‪ ،‬د څېړنې‬ ‫‪‬‬

‫سوالونه‪ ،‬څېړنې ته اړتیا تر بحث الندي نیول سوي دي‪.‬‬

‫دوهم څپرکی‪ :‬په دي فصل کي تېرو څېړنو ته کتنه او څېړنې عمومي میتودولوجي تر بحث الندي نیول شوي ده‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دریم څپرکی‪ :‬په دي فصل کي د (‪ )Zero Energy building‬ودانیو هندسی ډیذاین تر رسه سوی دی‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫‪ 8.1‬د څېړنې محدودیتونه ‪Research limitations‬‬
‫هغه محدودیتونه چي د نوموړي څېړنې د تررسه کيدو په مهال موجود وو په الندي ډول دي‪:‬‬

‫دا څېړنه یوازي د کندهار د آب هوا د رشایطو لپاره د صدق وړ ده او د نورو ځایونو لپاره صدق نه کوي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 9.1‬سپارښتني‬
‫د ا څېړنه د نورو څېړنو د تررسه کيدو په منظور الندي سپارښتني لري‪.‬‬

‫د افغانستان د مختلفو والیتونو د آب هوا په نظر کي نیولو رسه نوري څېړنې تررسه کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ځینو نورو غیر فعال تودولو او یخولو تخنیکونو ارزونه تر څو خلکو ته ددې تخنیکونو ارزښت ال نور هم څرګند يش‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د دولتي ادارو لخوا د یادو تخنیکونو د عميل کیدو لپاره د قوانینو تصویب‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫دوهم څپرکی‬
‫‪ 1.2‬مخکنیو څېړنو ته کتنه )‪(Literature Review‬‬
‫په افغانستان او ځینو نورو هیوادونو کي په استوګنيځو ودانيو کي د ‪(Passive Cooling and Heating‬‬

‫) ‪ Techniques‬یعني غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونو ته یوه لنډه کتنه کوي‪.‬‬

‫‪ 2.2‬افغانستان‬
‫افغانستان د جنويب کرې مرکزي او په وچه کي یو ایسار هیواد دی‪ .‬شامل ته يې ترکمنستان‪ ،‬تاجکستان او ازبکستان‪ ،‬لویدیځ ته‬

‫يې ایران‪ ،‬ختیځ او جنوب ته يې پاکستان او په شامل ختیځ کي د چني له سنکيانګ ایالت رسه رسحد لري‪.‬مساحت يې ‪652225‬‬

‫کيلو مرته مربع دی‪ .‬او په ‪ 2222‬مېالدي کال کي يې نفوس ‪ 42655522‬تنه اټکل سوی دی ‪(Afghanistan population‬‬

‫))‪ . (2022-worldometer‬په ‪ 34.5333‬شاميل عرض البلد او په ‪ 69.1333‬ختیځ طول البلد کي واقع دی‪ .‬وچ او صحرايي اقلیم‬

‫لري‪ .‬ژمی يې یخ او واورين او اوړی يې تود او وچ وي‪ .‬د لند بل موسم يې په ژمي کي رشوع او په پرسيل کي پای ته رسېږي‪.‬‬

‫عموماً ويالی شو چي دغه هیواد وچ دی‪ .‬او اقلیم يې صحرايي دی‪ .‬په جنوب لویدیځ او کښته مناطقو کي د واوري اندازه ډېره کمه‬

‫ده مګر له اکتوبر څخه تر اپرېل پوري په غرنیو شاميل او جنوب رشقي مناطقو کي په زیاته اندازه واوره اوري چي د ارتفاع په تغیر‬

‫رسه تغیر کوي‪.‬‬

‫‪1.2‬شکل‪ :‬د افغانستان نقشه‬

‫افغانستان په اتو حوزو او ‪ 34‬والیاتو وېشل شويدی‪ .‬شاميل حوزه ( فاریاب‪ ،‬جوزجان‪ ،‬رسپل‪ ،‬بلخ او سمنګان)‪ ،‬شامل ختیځه‬

‫حوزه(بغالن‪ ،‬کندز‪ ،‬تخار او بدخشان)‪ ،‬لویدیځه حوزه (هرات‪ ،‬فراه‪ ،‬او بادغیس)‪ ،‬مرکزي لویدیځه حوزه (غور او بامیان)‪ ،‬مرکزي‬

‫حوزه(کابل‪ ،‬پروان‪ ،‬پنجشري‪ ،‬کاپیسا‪ ،‬لوګر او وردګ)‪ ،‬جنويب حوزه (پکتیا‪ ،‬پکتیکا‪ ،‬خوست او غزنی)‪ ،‬ختیځه حوزه (ننګرهار‪ ،‬لغامن‪،‬‬

‫کنړ او نورستان) او جنوب لویدیځه حوزه (کندهار‪ ،‬هلمند‪ ،‬زابل‪ ،‬ارزګان او دایکندي)‪ .‬هر والیت بیا په یو شمېر ولسوالیو وېشل‬

‫شوی دی‪.‬‬

‫د افغانستان اقلیم ته په کتلو رسه ځیني سيمي (کندهار‪ ،‬هلمند‪ ،‬ننګرهار او دايس نوري سيمي) شته چي هوا يې په اوړي کي ډېره‬

‫توده وي چي د سانتي ګریډ په حساب تر ‪ 42‬درجو پوري رسېږي‪ .‬ځکه نو په یادو مناطقو کي خلک د استوګنيځو ودانيو لپاره د‬

‫ژمي په نسبت زیات د ګرمی د مخنیوي له پاره الري چاري لټوي‪ .‬او همدارنګه د افغانستان جغرافیايي موقعيت ته په کتلو رسه‬

‫ددغه هیواد مرکزي‪ ،‬شاميل او شاميل لویدیځي منطقې د ژمي په موسم کي ډېري یخي وي‪ .‬د ژمي په موسم کي چي د سایربیا سړې‬

‫څپې پردغو منطقو راځي چي په نتېجه کي پر نوموړو ساحو زیايت واوري او بارانونه اورېږي‪ .‬چي آن واوري يې دومره زیايت وي‬

‫چي د اوړي په موسم کي هم پريت وي‪ .‬او اوړی يې تقریباً معتدل وي‪ .‬ځکه نو ددې منطقو اوسېدونکي د ګرمی په نسبت د یخنی‬

‫د دفع کولو لپاره دايس الري چاري لټوي تر څو په استوګنيځو ودانيو کي د یخنی اغېزې راکمي کړي‪ .‬د یخنی د اغېزې راکمول‬

‫په دې معنی چي په ودانۍ کي تولید شوی حرارت د باندي هوا ته انتقال نه يش‪ .‬ځینی هغه تخنیکونه چي په نوموړو مناطقو کي د‬

‫ګرمی او یخنی د اغېزې د راکمولو لپاره په استوګنيځو ودانيو کي عميل کېږي په الندي ډول دي‪.‬‬
 ‫‪ 3.2‬کندهار‬
‫کندهار د افغانستان د جنوب لویدیځو والیتونو له جملې څخه دی چي د بهر له سطحي څخه ‪ 1146 m‬مرته لوړوالی لري‪ .‬د هوا د‬

‫رطوبت اندازه يې په ژمي کي تر ‪ 59.8%‬او په اوړي کي ‪ 17.6%‬پوري رسېږي‪ .‬او د حرارت درجه يې د اوړي په موسم کي‬

‫)‪104.4 °F (40.2°C‬ته او د ژمي په موسم کي تر )‪ 32 °F (0 °C‬پوري رسېږي‪.‬‬

‫‪2.2‬ګراف‪ :‬د کندهار والیت د هوا حالت‬

‫رسچينه‪(Weather Atlas, 2018) :‬‬

‫کندهار د خپل جغ رافیايي موقعيت او ګرمي هوا په درلودلو رسه د کال په اوږدو کي زیات شمېر د ګرمی ورځي لري‪ .‬چي ددغو‬

‫زیات شمېر ګرمو ورځو په درلودلو رسه د ودانيو د یخولو لپاره زیاته اندازه انرژي هم د اوړي په موسم کي مرصفېږي‪ .‬چي د کال‬

‫ټويل ګرمي ورځي يې د یخولو د درجو )‪ (Cooling Degree Days‬په حساب ‪ 3,457‬ته رسېږي‪.‬‬
 ‫‪700‬‬

‫‪Cooling Degree Days‬‬ ‫‪600‬‬

‫‪500‬‬
‫‪400‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪587‬‬ ‫‪637‬‬ ‫‪588‬‬
‫‪470‬‬ ‫‪461‬‬
‫‪200‬‬
‫‪288‬‬ ‫‪268‬‬
‫‪100‬‬
‫‪73‬‬ ‫‪84‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪Month‬‬

‫‪ 3.2‬شکل‪ :‬د کندهار والیت لپاره د یخولو درجې‬

‫همدارنګه د دې والیت د ژمي موسم بیا ډېر لنډ او نسباً معتدله هوا لري‪ .‬همدا علت دی چي د کمو یخو ورځو په درلودلو رسه يې د‬

‫ودانيو د ګرمولو درجې )‪ (Heating Degree Days‬هم کمي دي چي تر ‪ 1,371‬پوري رسېږي‪.‬‬

‫‪450‬‬
‫‪Heating Degree Days‬‬

‫‪400‬‬
‫‪350‬‬
‫‪300‬‬
‫‪250‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪405‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪308‬‬ ‫‪328‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪175‬‬ ‫‪156‬‬
‫‪50‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪Month‬‬

‫‪4.2‬شکل‪ :‬د کندهار والیت لپاره د ګرمولو درجې‬

‫‪ 4.2‬د)‪ (Zero Energy Building‬ودانیو جوړولو تخنیکونه‬

‫‪ 1.2‬ښه مهندسی ډیذاین‬

 ‫‪ 2.2‬دساختمان ډیر نه لوړول‬

‫ځکه ددی چانس ډیریږی چی د ملر یا ورځی د روښنایی څخه استفاده وکو د هغه خالصو ساحو په واسطه چی په ساختامن کی‬

‫وی او همدارنګه زیاتی هنداری یا سولر سسټم د بام پر رس ایښوالی سو هغه انرژی چی موږ ورته رضورت لرو هغه ځنی تر‬

‫السه کوو که چیری ودانی تر ‪ 3‬یا ‪ 4‬منزله اضافه سی نو د هنداری یا سولر سسټم لپاره ساحه کمیږی‪.‬‬

‫‪ 6.2‬شکل‬
 ‫‪ 3.2‬د زیات بر لرونکو خټینو دېوالونو جوړول‬

‫د افغانستان په ګرمو او یخو سيمو کي خلک په استوګنيځو ودانيو کي د حرارت د انتقال د مخنیوي په منظور د ودانيو دېوالونه‬

‫زیات ضخیم جوړوي‪ .‬چي په دې کار رسه نوموړي ودانۍ ددې جوګه ګرځي چي د اوړي په موسم کي تر ډېره حده پوري ودانۍ ته‬

‫د حرارت د انتقال مخه ونیيس او بر عکس په ژمي کي بیا نوموړي ودانۍ ددې جوګه ګرځي چي تر ډېره حده پوري د ودانۍ داخيل‬

‫تولید شوي حرارت د انتقال مخه ونیيس‪ .‬ځکه خاوره د حرارت د انتقال په مقابل کي ډېر مقاومت لري او نه پرېږدي چي حرارت‬

‫ورځيني تېر يش‪.‬‬

‫‪ 7.2‬شکل‬
 ‫‪ 4.2‬د زېرخانو جوړول‪:‬‬

‫د افغانستان په یخو او ګرمو سيمو کي خلک په استوګنيځو ودانيو کي د حرارت د اغېزې د راکمولو په هدف ودانۍ د ‪ 1‬څخه تر ‪2‬‬

‫مرته پوري کښته په ځمکه کي جوړوي‪ .‬دا ځکه چي د اوړي په موسم کي د باندي هوا ډېره توده وي خو د ځمکي د حرارت درجه‬

‫نظر هوا ته کښته وي چي ددې حرارت د کموايل په سبب ودانۍ ته د حرارت د انتقال اندازه هم کمه وي‪ .‬نو همدا علت دی چي‬

‫زېرخانې په اوړي کي نظر نورو عادي خونو ته یخي وي او برعکس د د ژمي په موسم کي د باندي هوا ډېره یخه وي خو د ځمکي‬

‫د حرارت درجه نظر هوا ته لوړه وي چي ددې حرارت د زیاتوايل په سبب ودانۍ ته د حرارت د انتقال اندازه هم کمه وي‪ .‬نو همدا‬

‫علت دی چي زېرخانې په ژمي کي نظر نورو عادي خونو ته تودې وي‪.‬‬

‫‪ 5.2‬د خونو په لوړو برخو کي د کړکيو جوړول‪ :‬په ګرمو منطقو کي په خاص ډول په کلیوايل سيمو کي خلک د استوګنيځو‬

‫ودانيو د جوړولو پر مهال د ودانۍ په لوړه برخه کي د تازه او نسبتاً یخي هوا د راتګ لپاره سوري یا کوچني کړکۍ جوړوي‪ .‬چي‬

‫یادي کړکۍ نه یواځي د تازه هوا د راتللو مقصد رسته رسوي بلکي ودانۍ ته د روښنايي په داخلولو کي هم پراخه ونډه لري‪.‬‬

‫‪ 8.2‬شکل‬
‫‪ 6.2‬په خامو رنګونو د ودانيو رنګول‪ :‬د تودو سيمو اوسېدونکي په استوګنيځو ودانيو کي د حرارت د مخنیوي لپاره خپيل‬

‫ودانۍ په سپین ته ورته یا خامو رنګونو رسه رنګوي‪ .‬ځکه سپین رنګ دايس خاصیت لري چي د ملر وړانګو ته انعکاس ورکوي او‬

‫یوازي ډېره لږه اندازه يې جذبېږي‪ .‬نو همدا علت دی چي هغه ودانۍ چي سپین رنګ لري نسبتاً یخي وي نظر هغو ودانيو ته چي تېز‬

‫رنګ درلودونکي وي‪.‬‬

‫‪ 9.2‬شکل‬
 ‫‪ 7.2‬په تېزو رنګونو د ودانيو رنګول‪:‬‬

‫د یخو سيمو اوسېدونکي په استوګنيځو ودانيو کي د ملر د وړانګو د راجذبولو لپاره خپيل ودانۍ په تور ته ورته یا تېزو رنګونو‬

‫رسه رنګوي‪ .‬ځکه تې ز رنګ دا خاصیت لري چي د ملر د وړانګو زیاته برخه جذبوي او یوازي یوه وړه برخه يې انعکاس کېږي‪ .‬نو‬

‫همدا علت دی چي د ژمي په موسم کي هغه ودانۍ چي په تېزو رنګونو رسه رنګ شوي وي تودې وي نظر هغو ودانيو ته چي په‬

‫خامو رنګونو رسه رنګ شوي وي‪.‬‬

‫‪10.2‬شکل‬
 ‫‪ 8.2‬د ودانیو چارچاپېره د شني ګیاه کرل‪:‬‬

‫د شني ګیاه په کرلو رسه د اوړي په موسم کي د ودانۍ دباندینۍ هوا د حرارت درجه راکمېږي چي په دې رسه ودانۍ ته د‬

‫حرارت د انتقال اندازه کمېږي چي په نتیجه کي ودانۍ ته لږه اندازه حرارت داخلېږي‪.‬‬

‫‪11.2‬شکل‬

‫‪12.1‬شکل‬
 ‫‪ 9.2‬د کوچنیو کړکيو جوړول‪:‬‬

‫په ګرمو مناطقو کي ودانيو ته د حرارت د انتقال د مخنیوي لپاره د غیر فعال د یخولو تخنیکونو ()‪Passive Cooling Techniques‬‬

‫د عميل کولو له جملې نه یو هم په ودانيو کي د کوچنیو کړکيو جوړول دي‪ .‬ودانيو ته د حرارت زیاته اندازه د کړکيو له الري‬

‫داخلېږي دا ځکه چي د کړکيو ښیښې د حرارت د انتقال په مقابل کي زیات مقاومت نه لري‪ .‬ځکه نو په اکرثه کلیوايل سيمو کي‬

‫کوښښ کېږي چي د ودانيو کړکۍ کوچنۍ جوړي يش تر څو ودانۍ ته د حرارت د انتقال اندازه کمه يش‪.‬‬

‫‪13.2‬شکل‬

‫‪14.2‬شکل‬
 ‫‪ 10.2‬په ودانيو کي د کاک (‪ )Insulation‬کارول‪:‬‬

‫په ګرمو او یخو منطقو کي په خاص ډول په ښاري سيمو کي ډېر لږ خلک د استوګنيځو ودانيو د جوړولو پر مهال د ودانۍ په‬

‫ساختامين جوړښت کي کاک کاروي‪ .‬د کاک طبعي خاصیت دايس جوړ دی چي د حرارت د انتقال په مخ کي سخت مقاومت ښيي‪.‬‬

‫نو په همدې خاطردغه تخنیک د غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونو )‪ (Passive Cooling and Heating Techniques‬له‬

‫جملې نه یو له اسايس تخنیکونو څ خه دی‪ .‬او یاد تخنیک نه یواځي په افغانستان کي بلکي په ډېرو نورو هیوادونو کي هم استفاده‬

‫کېږي‪.‬‬

‫‪15.2‬شکل‬
 ‫‪ 11.2‬د ژمي په موسم کي د کړکيو پر مخونو د روښانه پالسټیکونو ټکوهل‪:‬‬

‫په یخو سيمو کي د غیر فعال د تودولو د تخنیکونو )‪ (Passive Heating Techniques‬د عميل کولو له جملې څخه یو هم د کړکيو‬
‫پر مخونو د روښانه پالستیکونو ټکوهل دي‪ .‬روښانه پالسټیکونه ودانۍ ته د یخي هوا د ننوتلو مخنیوی کوي خو برعکس ودانۍ‬
‫ته د ملر د وړانګو او روښنايي د ننوتلو مخنیوی بیا نه کوي‪ .‬د ودانۍ څخه د حرارت د انتقال اندازه هم کموي‪.‬‬

‫‪16.2‬شکل‬

‫‪ (Natural ventilation) 12.2‬په طبعي ډول رسه د تعمیراتو د هوا تبادله‬

‫دا هغه تخنیک یا پروسه ده کوم چي په غیر فعاله توګه تعمیراتو ته په طبعي ډول د دباندي محیط څخه دهوا داخلول دتعمیراتو د‬

‫یخولو یا د تعمیراتو دننه د هوا د تبادله کولو لپاره او د تعمیراتو څخه دګرمي او ناخوښي هوا ایستل دي‪ .‬مېخانیکي سيسټم څخه‪.‬‬

‫یا هغه تخنیک دی کوم چي په تعمیراتو کي د غوښتني وړ او مناسبه هوا برابروي بېله ددې تخنیک په استعامل رسه په تعمیراتو‬
‫کي د انرژي مرصف راکمېږي او هم د هوا کيفیت ښه کېږي‪ .‬دا پروسه د داخيل خالیګاه او بهرنۍ هوا دفشار دتفاوت څخه او د‬

‫طبعي قواوو د ډېرېدو په اثر منځته راځي‪.‬‬

‫‪17.2‬شکل‪ :‬د هوا طبعي تبادله‬

‫طبعي تبادله په دوه ډوله ده‬

‫‪ (a‬دباد د حرکت پواسطه دتعمیراتو د هوا تبادله )‪ (Wind Driven Ventilation‬په عمومي ډول د تعمیراتو د هوا تبادله د باد‬

‫دحرکت یا د باد د چلېدو پواسطه تازه او یخه هوا چي تعمیر ته د کلکينانو لخوا ور داخلېږي او د تعمیر د بل طرف د کلکینانو‬

‫پواسطه د باندي ایستل کېږي‪(Natural ventilation, 2010) .‬‬

‫‪ 18.2‬شکل‪ :‬د باد‪.‬دحرکت پواسطه د هوا تبادله‬

 ‫‪ (b‬دصعودي قوې پواسطه دتعمیر د هوا تبادله (‪(Buoyancy Driven Ventilation‬‬
‫دا ډول پېښه د تعمیر د داخيل او بهرنۍ تودوخي دتغیر له امله منځته راځي‪ ،‬او یا د هوا د کثافت د تغیر له امله په وجود راځي کله‬

‫چي یو تعمیر د زیات پوړونو درلودونکی وي نو په هغه تعمیرکي د هوا د وتلو نل جوړېږي ترڅو په تعمیرکي د هوا تبادله په ښه‬

‫ډول صورت ونیيس دا دهوا د وتلو نل ددې سبب ګرځي تر څو په کايف اندازه رسه صعودي قوه منځته راوړي تر څو تعمیرته د‬

‫رضورت وړ هوا ور پوره کړي‪ ،‬نودا ډول تعمیراتو ته په ډېروځایونو کي د )‪ (Breathing Building‬یا ساه اخیستلو تعمیرونه‬

‫وايي‪(Natural ventilation, 2010) .‬‬

‫‪8.2‬‬

‫‪19.2‬شکل‪ :‬د صعودي قوې پواسطه د تعمیر د هوا تبادله‬

‫رسچينه‪(Awbi, 2010) :‬‬

‫څنګه کوالی سو د طبعي هوا )‪ (Natural Ventilation‬تبادله په تعمیراتو باندي عميل کړوپه تعمیراتو کي دطبعي هوا تبادله یو‬
‫خاص ډیزاین ته رضورت لري‪ ،‬او دا دتعمیراتو په ډول او په هغه ساحه کي چي تعمیر جوړېږي د هغه ساحې په اقلیم پوري اړه لري‪.‬‬
‫د طبعي هوا د )‪ (Natural Ventilation‬تبادلې مقدار د تعمیراتو په دقیق ډیزاین‪ ،‬د تعمیر داخيل خالیګاه‪ ،‬سایز‪ ،‬او د کلکينانو په‬
‫موقیعت پوري اړه لري‪ .‬او په تعمیراتو کي يې ګټه داده چي د کانويکشن او طبعي باد د جریان پواسطه د یخولو بار ( ‪Cooling‬‬
‫‪ )load‬را کموي‪(Natural ventilation, 2010).‬‬
 ‫‪ 13.2‬شاوخوا (‪)Orientation‬‬

‫د غیر فعال د یخولو او تودولو د تخنیکونو ‪(Passive‬‬ ‫د راسته خونو جوړول (د ودانيو مخونه د جنوب په طرف)‪:‬‬
‫)‪ Cooling and Heating Techniques‬له جملې څخه یو هم د راسته ودانيو جوړول دي‪ .‬په راسته ډول (د جنوب په طرف) د‬

‫ودانيو جوړولو ګټه داده چي د ژمي په موسم کي چي د ملر د ډ کلینې‬

‫شن زاویه ډېره کوچنی وي نو د ملر وړانګي په زیاته اندازه ودانۍ ته داخلېږي او برعکس د اوړي په موسم کي چي د ملر د ډ‬

‫کلینېشن زاویه زیاته وي نو د ملر وړانګي د کړکيو د پیک پواسطه راګرځول کېږي او نه پرېښودل کېږي چي ودانۍ ته داخيل‬

‫يش‪ .‬نو همدا علت دی چي په ګرمو او یخو سيمو دواړو کي د دغه ډول تخنیکونو څخه استفاده کېږي‪.‬‬

‫‪ 20.2‬شکل‬
 ‫‪ 14.2‬دورځی روښنایی (‪)Day lighting‬‬

‫‪21.2‬شکل‬
 ‫‪ 15.2‬دسولر سسټم نصبول )‪(Installing Solar Sestem‬‬
‫په (‪ )Zero Energy Building‬ودانیوکی د نورو تخنیکونو څخه وروسته هغه اضافه انرژی چی یوه ودانی ورته رضورت لری‬

‫هغه باید د سولر هنداری څخه ترالسه سی ځکه کندهار والیت په کال کی ډیری ملریزی ورځی لری نو د انرژی ترالسه کولو ترټولو‬

‫ښه وصیله ده ‪.‬‬

‫‪22.2‬شکل‬
 ‫‪ 23.2‬شکل‬

‫‪ 1.2.2‬په نړۍ کي په غیر فعاله توګه د تعمیراتو دګرمولو او یخولو تخنیکونه‬

‫په نړۍ کي په غیر فعاله توګه د تعمیراتو د ګرمولو او یخولو لپاره دري اسايس پایداره او نه ختمېدونکي دانرژيو منابع وجود لري‬

‫چي هغه د ملر‪،‬ځمکي‪ ،‬او امتوسفېر څخه عبارت دي‪ .‬دا د انرژيو منابع په تعمیراتو کي دانسانانو د ژوند کولو لپاره مناسبي دي‪ .‬او‬

‫په تعمیراتوکي د انرژي مرصف هم راکموي‪ .‬خو دغیر فعال تخنیکونو په اساس د تعمیراتو دیخولو او ګرمولو لپاره نه یوازي د‬

‫تعمیراتو د انرژيو مرصف راکموي بلکي د انسانانو لپاره د ښه او مناسب ژوند کولورسبېره صحت ته هم ډېره ګټه رسوي‪ .‬په عمومي‬

‫توګه په نړۍ کي ځیني تخنیکونه د تعمیراتو د یخولو او ګرمولو لپاره استعاملېږي چي هر یو يې په الندي ډول په تفصیل رسه‬

‫واضح سوی دی‪.‬‬

 ‫‪24.2‬شکل‬

‫‪ 2.2.2‬د کتلوی موادو پواسطه د ودانیو یخول او ګرمول ‪(Cooling and Heating with‬‬
‫)‪thermal mass‬‬

‫دا تخنیک په غیر فعاله توګه د تعمیراتو د یخولواو ګرمولو لپاره استاملېږي‪ .‬دکتلوي موادو پواسطه رسه کوالی سو د تعمیراتو‬

‫حرارت دايس وساتو چي د ټوله کال په اوږدوکي د ژوند کولو امکانات مناسب او ښه وي‪ .‬د اوړي په موسم کي د ګرمو او یخو‬

‫اقلیم لرونکي منطقو کي دا کتلوي مواد د کانکریټو رسه یوځای په تعمیراتوکي استعاملېږي‪،‬په ګرمو منطقو کي تعمیرات د زیات‬

‫حرارت څخه سايت اوپه یخو منطقو کي د ملر حرارت جذبوي او د تعمیراتو د ګرمولو تقاضا پوره کوي‪ ،‬د ښه او مناسب ژوند کولو‬

‫زمینه مساعده کوي‪.‬‬

 ‫‪25.2‬شکل‬

‫‪ : a‬د تعمیراتو یخول )‪(Cooling of Buildings‬‬

‫په ګرم اقلیم لرونکو منطقوکي د ورځي لخوا د تعمیراتو د یخولو لپاره کتلوي مواد د کانکریټو رسه یوځای په دېوالونو اوچتونو کي‬

‫استعاملېږي تر څو د تعمیر داخيل حرارت جذب کړي او حرارت په تعمیر کي په تعادل کي وسايت‪ ،‬دا ځکه په کتلوي موادو کي دا‬

‫قابلیت سته چي په زیاته اندازه حرارت جذب کړي او تعمیر یخ وسايت‪ .‬د شپې لخوا د تعمیر یخول‪ ،‬هغه حرارت چي د ورځي په‬

‫جریان کي د دېوالونو او چت پواسطه جذب سوی و د شپې لخوا چي نسبتا هوا یخه ده د تعمیر د دېوالونو او چت څخه هغه جذب‬

‫سوی حرارت محیط ته آزادېږي او په تعمیراتو کي ژوند کول هوساه کوي‪ ،‬دا کتلوي مواد د کانکریټو رسه تعمیر ته دا توانايي‬

‫ورکوي چي ټوله ورځ دا دوران جاري وسايت‪ .‬ځکه د پیک )‪ (Overhang‬په موجودیت رسه د تعمیر په جنوب طرف کي تعمیر د‬

‫زیات حرارت څخه سايت‪ ،‬دا ډول تخنیک موږ کوالی سو د اوړي په موسم کي په نورو مناطقو کي چي د اقلیم تاثیرات يې زیات‬
‫وي استعامل کړو‪ .‬کتلوي مواد د تعمیر درانده او مرتاکم مواد دي‪ .‬نو ځکه په تخنیکي توګه ورته )‪ (Thermal mass‬یا کتلوي‬

‫مواد وايي‪ ،‬دا کتلوي مواد عبارت دي له کانکریټ‪ ،‬بلوک‪ ،‬او ډبري څخه‪.‬‬

‫)‪(Rinaldi, 1970‬‬

‫‪26.2‬شکل‪ :‬د اوړي په موسم کي د کتلوي موادو پواسطه د تعمیراتو یخول‬

‫‪ :b‬د تعمیراتو ګرمول )‪(Heating of Buildings‬‬

‫د ژمي په موسم کي د کتلوي موادو استعامل د سون د موادو تقاضا را کموي‪ ،‬ځکه چي دملر زاویه د ژمي په موسم کي ډېره کوچنۍ‬

‫کېږي د ملر وړانګه په زیاته اندازه د جنوب طرف کلکينانو لخوا تعمیر ته داخلېږي او تعمیر ګرموي‪.‬د ورځي په یوه برخه کي د ملر‬

‫زیات حرارت د کتلوي موادو پواسطه په دېوالونو او چتونو کي جذبېږي او ذخېره کېږي‪،‬او د شپې له طرفه دغه جذب سوی حرارت‬

‫په تعمیر کي خپرېږي او تعمیر ګرم سايت‪ .‬دغه دواړه سایکلونه یا دورانونه استعامل که هغه د تعمیراتو یخول وي یا ګرمول یوشان‬

‫دي په دواړو موسمو کي فرق يې یواځي دومره دی چي د ژمي په موسم کي په مستقیم ډول د ملر د حرارت څخه استفاده کېږي او‬

‫کلکينان هم د شپې بند ساتل کېږي او پردې را کشېسږي تر څو د تعمیر داخيل حرارت ضایع نيس‪.‬‬
‫)‪(Rinaldi, 1970‬‬
 ‫ژمی‬
‫ورځ‬

‫ژمی‬
‫شپه‬

‫‪ 27.2‬شکل‪ :‬د ژمي په موسم کي د کتلوي موادو پواسطه د تعمیراتو یخول‬

‫رسچينه‪(Rinaldi, 1970) :‬‬

‫‪ 3.2.2‬په مستقیم او غیر مستقیم تبخیر باندي د تعمیراتو یخول ‪(Direct/Indirect evaporating‬‬
‫)‪Cooling‬‬
‫پدې دوو تخنیکونو رسه کوالی سو په غیر فعاله توګه تعمیرونه یخ کړو‪ .‬دهغه تعمیراتو او ساحو لپاره کوم چي مرکزي د هوا د‬

‫یخولو سيسټمونه نه لري نو د الندي تخنیکونو څخه چي ډېر ارزانه‪ ،‬موثره او کم مرصفه دي استفاده کوو‪.‬‬

‫‪ :a‬په مستقیمه توګه د تعمیراتو یخول) ‪( Direct Evaporating Cooling‬‬

‫په دې ډول تخنیک کي لومړی ګرمه او وچه هوا د خاشو څخه تېروو دا خاشې چي د کوچني پمپ پواسطه لندې سوي دي دهوا رسه‬

‫په متاس کي کېږي نو هوا یو څه لنده کېږي په دې وخت کي یو څه اوبه بخارېږي ځکه هغه تودوخه چي په وچه هوا کي موجوده‬

‫وي د اوبو پواسطه جذبېږي او هوا یخېږي‪(Rinaldi, 1970) .‬‬

 ‫ددې تخنیک میخانیکيت او جوړښت په الندي ډول دی ‪.‬‬

‫په ‪ 5.2‬شکل کي يې وينی چي د یو بکس غوندي شکل لري او د پنځو عمده برخو څخه جوړ شوي دي‪.‬‬

‫د اوبو ذخېره (‪ :)small reservoir‬تقریبا د (‪ )42-22‬لېرته پوري اوبه په ځان کي ذخېره کوي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کوچنی د اوبو پمپ (‪ :)small pump‬تقریبا د )‪ (10w-3w‬پوري طاقت لري چي په یو متوسطه فشارد نېزل د الري‬ ‫‪‬‬

‫هغه مطلوب ځای ته اوبه پمپوي‪.‬‬

‫خايش )‪ :(Pad‬تقریبا د (‪ )4-1‬سانتي مرته پوري ضخامت لري او همېشه لندې وي‬ ‫‪‬‬

‫پنکه (‪ :)Fan‬د )‪ (80w-65w‬پوري طاقت لري د هوا د داخلولو لپاره ترې استفاده کېږي‬ ‫‪‬‬

‫کوتۍ (‪ :)Casing‬دا ټولې برخي په دې کوتۍ کي رسه یوځای سوي دي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 28.2‬شکل‪ :‬په مستقیمه توګه د تعمیراتو یخول‬

‫رسچينه‪(Rinaldi, 1970) :‬‬

‫دوهم ‪ :‬په غیرمستقیمه توګه د تعمیراتو یخول )‪( Indirect Evaporating Cooling‬‬

‫په دې ډول تخنیک کي لومړی د دباندي هوا د مستقیم تبخیر پواسطه یخوو او بیا دغه هوا پر یو بل کانال باندي چي په هغه کي‬

‫کرمه او نامرطوبه هوا وي پمپوو چي په نتیجه کي د نوموړي کانال هوا بغیر له دې چي رطوبت یي زیات يش هوا یخیږي‪.‬‬

‫)‪(Rinaldi, 1970‬‬
 ‫‪29.2‬شکل‪ :‬په غیر مستقیمه توګه د تعمیراتو یخول‬
‫رسچينه‪(Rinaldi, 1970) :‬‬
‫‪ - 4.2.2‬ټرومب دېوال )‪(Trombe wall‬‬
‫ددې تخنیک څخه په غیر فعاله توګه د ژمي او د اوړي په موسم کي د تعمیراتو د یخولو او ګرمولو لپاره استفاده کېږي‪ .‬دا دېوال‬
‫په تعمیراتو کي جنوب خواته جوړېږي‪ ،‬دا دېوال نسبت نورو دېوالونو ته ډبل جوړېږي او تور رنګ ورکول‬
‫کېږي ترڅو حرارت په ښه ډول جذب کړي‪ .‬هغه هیوادونه چي په جنويب نیمه کره کي پراته دي د هغوي لپاره دا دېوال‬
‫د تعمیراتو په جنوب طرف کي جوړېږي‪ .‬ددې دېوال ومخته یوه لخته ښيښه ورکول کېږي او د دېوال او ښيښې ترمنځ لږ واټن د‬
‫سانتي مرت په حساب په نظر کي نیول کېږي‪ .‬د ژمي په موسم کي دا دېوال د ورځي په جریان کي حرارت په ځان کي ذخېره کوي‬
‫او د یو هواکښ له الري يې خوين ته هم ورکوي او خونه هم ګرمه سايت او د ښيښې ښه والی په دې کي دی چي بیرته حرارت په‬
‫آسانۍ رسه د خوين څخه د باندي نه پرېږدي‪ .‬او د شپې لخوا دا دېوال هغه جذب سوی حرارت خوين ته ورکوي او تعمیر ګرم سايت‪.‬‬
‫همدارنګه دا دېوال د اوړي په موسم کي د تعمیراتو د یخولو لپاره هم استعاملېږي‪ .‬عموما دا دېوال په لوړه خوا کي یا په رس کي‬
‫یو هوا کښ لري چي دا هوا کښ دوه کلکينان لري چي یوکلکني يې د اوړي په موسم کي د باندي خواته خالص وي او بل کلکني‬
‫يې د ژمي په موسم کي د خوين د ننه خالص وي چي دا کلکني د اوړي په موسم کي بند وي‪ ،‬دا دېوال یو پیک هم لري چي د اوړي‬
‫په موسم کي تعمیر ته د ملر د زیاتو وړانګو د ننوتو مخنیوی کوي نو د پیک او خالص کلکني موجودیت اصال د تعمیر څخه د‬
‫حرارت د وتلو نل رامنځته کوي چي د طبعي تبادلې په اساس د نوموړي نل څخه د تعمیر حرارت د باندي ایستل کېږي او تعمیر‬
‫یخ پاتېږي‪ .‬دا تخنیک د لومړي ځل لپاره په ‪1881‬م کال کي د ‪ Edward Sylvester Morse‬کس لخوا اخرتاع سو‪ ،‬او وروسته‬
‫په ‪1691‬م کال کي د ‪ Felix Trombe‬فرانسوي انجنري لخوا ونومول سو‪ ،‬او په ‪1691‬م کال د ‪ Los Alamos‬په ښارکي د ميل‬
‫البراتوار په جنوب خواکي جوړسو‪ ،‬نو د هغه وخت څخه تر اوسه پوري د ښه وايل لپاره نورکارونه پکښي وسوه او ډېر مشهوره‬
‫سو‪ .‬او په اوسني وخت کي د هر ډول موسم او اقلیم لپاره ګټه ترې اخیستل کېږي‪ .‬دا دېوال په عامه توګه د کانکريټو څخه چي‬
‫تقریبا د (‪)40 – 20‬سانتي مرتو پوري ضخامت لري جوړېږي‪ .‬او نوموړې ښيښه د کانکریټي دېوال څخه تقریبا د (‪ )15 -2‬سانتي‬
‫مرتو پوري فاصله باید ولري تر څو ددوی ترمنځ د هوا خالیګاه په وجود رايس ځکه کله چي د ملر وړانګی د ښيښې څخه تېري يس‬
‫نو د کانکریټي دېوال پواسطه جذبېږي او په دېوال کي ذخېره کېږي‪ .‬او بیا دا تودوخه دهدایت په طریقه انتقالېږي او مربوطه ساحه‬
‫ګرموي‪ ،‬داښيښې دګرم سوي دېوال څخه د باندي د حرارت د وتلو مخنیوی کوي اوهمدارنګه حرارت د دېوال څخه د تشعشع په‬
‫طریقه د وتلو کوښښ کوي خو د هوا دخالیګاه پواسطه د هغه مخنیوی کېږي‪ ،‬نو که چېري د دې دېوال ضخامت د (‪ )40‬سانتي‬
‫مرتو په اندازه رسه وي بیانو په تعمیر کي هغه خوين چي د ملر څخه چپي دي د (‪ )10-8‬ساعتونو پوري به ګرمي پايت يس‪ .‬نو دا په‬
‫دې معنی رسه ده چي د ملر د کښینستو څخه وروسته د تعمیر هغه برخي چي د ملر څخه چپي دي د انسانانو د اوسېدو لپاره تقریبا د‬
‫لسو ساعتو لپاره مناسبي دي‪(wikispaces.com, n.d.) .‬‬

‫‪ 30.2‬شکل‪ :‬ټرومب دېوال‬

‫رسچينه‪(wikispaces.com, n.d.) :‬‬

 ‫ دېوال تخنیکي خصوصیات‬20cm ‫ جدول کي د‬1.2

Technical Specifications Value

orientation South
Wall area ratio (%) 0-50
Windows shading coefficient 0.90-0.95
Wall height (m) 3-3.5
Wall thickness (m) 0.25-0.30
Wall thermal conductivity (W/m c) 1.75
Wall specific heat x density (KJ/m c) 1932
Wall solar absorbance 0.9
Glazing emittance 0.9
Window R-value (m2 c/W) 0.333
Space between wall and glazing (m) 0.15-0.20
Number of glazing 1-2

(Sunspaces) ‫ ملریزي برخي‬-5.2.2

‫ ددې برخي تخنیک عموما په‬.‫په تعمیراتو کي ملریزي برخي هغه برخي دي چي په زیاته اندازه باندي په هندارو پوښل سوي دي‬

‫تعمیراتو کي دايس استعامل لري چي په زیاته اندازه د ملر څخه حرارت جذبوي اود تعمیراتو نوري برخي ګرموي تر څود ښه او‬

(Watkins.Garden, 1987) .‫مناسبي اوسېدين زمینه مساعده يس‬

)‫ د ملریزي برخي یوه منونه (ورځ‬:‫ شکل‬31.2

 ‫‪ 6.2.2‬دوه الیه هنداري )‪(Double Glaze Glass‬‬
‫یو د ډېرو مهمو تخنیکونو څخه د تعمیراتو د انرژيو د مرصف د را کمېدو لپاره د تعمیراتو د کړکيو دوې اليې دي‪ .‬چي یو ډیزایرن‬

‫يې باید په ډېر مهارت رسه ډیزاین کړي د یو تعمیر د کړکيو اليې کيدای يس یو یا څو طبقې ولري خو په مجموع کي یوه بهرنۍ‬

‫او بله داخيل طبقه لري چي دا طبقې عموما د هوا د تبادلې او تعمیر ته دملر د حرارت د وتولواو را ننوتولو مخنیوی کوي‪.‬‬

‫‪ 32.2‬شکل‪ :‬دوه الیه هنداري‬

 ‫‪ -7.2.2‬حالت بدلوونکي مواد )‪(Phase Change Material‬‬
‫دا مواد دايس خاصیت لري چي کله د محیط د حرارت درجه لوړه يس نو په دې موادو کي چي کومه کيمیاوي رابطه موجوده ده‬
‫هغه ماتېږي د جامد حالت څخه په مایع حالت باندي اوړي یعني خپل فاز ته تغیر ورکوي چي دغه پروسې ته )‪(Endothermic‬‬
‫پروسه وايي اوپه نتیجه کي ښه حرارت جذبوي‪.‬کله چي دمحیط دحرارت درجه کښته يس بیرته دمایع حالت څخه جامد حالت ته‬
‫اوړي او حرارت نه جذبوي‪(Watkins.Garden, 1987) .‬‬

‫‪33.2‬شکل‪ :‬حالت بدلوونکي مواد‬

‫رسچينه )‪(NAIMACANADA.CA, 2018‬‬

‫‪ 8.2.2‬عایق )‪(Insolution‬‬
‫د عایق )‪ (Insulation‬طبعي خاصیت دايس جوړ دی چي د حرارت د انتقال په مخ کي سخت مقاومت ښيي‪ .‬نو په همدې خاطر دغه‬
‫تخنیک د غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونو )‪ (Passive Cooling and Heating Techniques‬له جملې نه یو له اسايس‬
‫تخنیکونو څخه دی‪ .‬او یاد تخنیک نه یواځي په افغانستان کي بلکي په ډېرو نورو هیوادونو کي هم استفاده کېږي‪.‬‬
 ‫‪34.2‬شکل‪ :‬عایق د سپېري په ډول‬

‫ډول‬
‫‪ -9.2.2‬پیک )‪(Overhang‬‬
‫د کړکیو په رس باندي پیک دا ګټه لري چي کله د ژمي په موسم کي چي د ملر د ډ کلینېشن زاویه ډېره کوچنی وي نو د ملر وړانګي‬

‫په زیاته اندازه ودانۍ ته داخلېږي او برعکس د اوړي په موسم کي چي د ملر د ډ کلینېشن زاویه زیاته وي نو د ملر وړانګي د کړکيو‬

‫د پیک پواسطه راګرځول کېږي او نه پرېښودل کېږي چي ودانۍ ته داخيل يش‪ .‬نو همدا علت دی چي په ګرمو او یخو سيمو دواړو‬

‫کي د دغه ډول تخنیکونو څخه استفاده کېږي‪.‬‬

‫‪ 35.2‬شکل‪ :‬پیک رسچينه‪Google :‬‬

 ‫‪ 10.2.2‬دلوړ ولټیج لرونکي ایرکنډیشن نصبول ‪High voltage Air Condation System‬‬

‫(‪Installitaion of)HVAC‬‬

‫د یوي یا څوپوړیزو ودانیو د یخولو او ګرمولولپاره تری کار اخستل کیږی ددي ایسی قیمت او انسټالیشن نسبتا زیات دی‬
‫ددي سسټم فنی خلګ هم کم دي‪.‬‬

‫‪36.2‬شکل‬
 ‫‪ 1.3.2‬په ایران کي غیر فعال د ګرمولو او یخولو تخنیکونه ( ‪Passive Heating and‬‬
‫‪)Cooling Techniques‬‬
‫ایران دافغانستان ګاونډی او دافغانستان وه لویدیځ طرف ته پروت هیواد دی‪ .‬داهیواد افغانستان ته ورته د مختلفو اقلیمونو‬

‫درلودونکی دی‪ .‬خلک يې په دويب او ژمي کي داستوګنيځوتعمیرونو دتودولو اویخولو لپاره زیاته اندازه انرژي مرصفوي‪ .‬د‬

‫انرژي د ساتلو لپاره اویاهم د ملرد وړانګوڅخه دانرژي السته راوړلولپاره د زیاتوغیر فعال دګرمولو او یخولو تخنیکونو ( ‪Passive‬‬

‫‪ )Heating and Cooling Techniques‬څخه استفاده کوي‪ .‬موږ ددې لپاره په ایران کي د غیر فعال د ګرمولو او یخولو‬

‫تخنیکونو څېړنه کوو ترڅو په افغانستان کي ورڅخه استفاده وکړو‪.‬‬

‫هغه غیر فعال د ګرمولو او یخولو تخنیکونه چي په ايران کي د ژمي او دويب په موسمونوکي ورڅخه کاراخيستل کيږي عبارت‬

‫دي له‪:‬‬

‫‪ :-1‬دګرمواوبو پیپونه په دېوالونو او چتونوکي (‪ :)Hot water pipes in wall and ceiling‬له دغه تخنیکونوڅخه د ژمي په موسم‬

‫کي زیاتره په هغوسيموکي چېري چي زیات شمېر فابریکې موجودي وي ګټه اخيل‪ .‬کله چي د یوې فابریکې څخه وروسته تر‬

‫استعامله هغه ګرمي اوبه چي راوځي هغه دپيپو له الري وه کورنوته انتقالوي چي په )‪ (22.2‬شکل کي لیدل کېږي وروسته د کور‬

‫د اطاق په دېوالونو‪ ,‬فرشونواو چتونو کي پیپونه تېروي ترڅو دهغه څخه د ژمي په موسم کي ګرمي اوبه تېري کړي او په اساين‬

‫رسه حرارت وه اطاق ته انتقال يش چي په )‪ (22.2‬شکل کي لیدل کېږي‪(Beggs, 2009) .‬‬

‫‪ 37.2‬شکل‪ :‬دفابریکې څخه تعمیرته دپیپونو دانتقال جوړښت‬

 ‫رسچينه‪(Beggs, 2009) :‬‬

‫‪ 38.2‬شکل‪ :‬دګرمواوبوپیپونه داطاق په فرش کي‬

‫رسچينه‪(Beggs, 2009) :‬‬

‫‪ :-2‬زرغونه خونه (‪ :(Green House‬له دې ډول تخنیک څخه د استو ګنیځو تعمیرونو دګرمولو لپاره چي د ګرمي خوين‬

‫(‪ )Greenhouse‬په شان کارکوي ورڅخه ګټه اخيل داد تعمیر پر بام جوړېږي چي هم تعمیرته رڼا ورکوي اوهم د تعمیرد ګرمولو‬

‫باعث کېږي اوپه ځيني حاالتوکي د تعمیرونوتر څنګ هم جوړيږي‪ .‬چي دیو کانال په واسطه هغه ګرمه هوا چي په ګرمي خوين کي‬

‫ګرمېږي هغه استو ګنیځ تعمیر ته انتقال کړي‪.‬‬

‫‪ : -3‬دملر وړانګي وه اطاق ته (‪:)Solar Radiations to Room‬‬

‫د ملر د وړانګو څخه په استوګنيځو تعمیرونوکي استفاده دغیر فعال د ګرمولو تخنیکونو له جملې څخه دی‪ .‬او دا کارموږ په دوو‬

‫تخنیکونو رسه کوالي شو‪:‬‬

‫‪ - (a‬دملر وړانګي جذب په مستقم ډول )‪: (Solar Radiation Direct Gain‬‬

‫کله چي موږ د ملر د وړانګوڅخه په دايس ډول استفاده وکړو چي کله د ملر وړانګي داطاق پرکړکۍ ولګېږي په په دغه حالت کي د‬

‫ملر وړانګي اطاق ته په مستقم ډول داخلېږي دغه تخنیک ته د ملر دوړانګي په مستقم ډول استوګنيځ تعمیرته داخلېدل وايي لکه‬

‫چي په (‪ )24.2‬شکل کي لیدل کېږي‪.‬‬

 ‫د ورځي لخوا‬

‫‪39.2‬شکل‪ :‬دملر وړانګي اطاق ته په مستقم ډول‬

‫رسچينه‪(Beggs, 2009) :‬‬

‫‪ -(b‬دملر وړانګي په غیري مستقم ډول داخلېدل )‪(Solar Radiation Indirect Gain System‬‬

‫دژمي په موسم کي د ملر وړانګي اویا هم که ووایو د ملر دوړانګوحرارت وه استوګنيځو تعمیرونو ته په غیري مستقیم ډول داخلېدالی‬

‫يش داطریقه دايس ده کله چي دملر وړانګي په کړکۍ ولګېږي په نتيجه کي هواګرمېږي چي دلته دوه والونه سته یوالندي اويوهم‬

‫لوړ چي دواړه اطاق ته ورخالص دي کله چي هوا ګرمه شوه هوا دلوړ وال نه اطاق ته ځي او دالندي خوا څخه د اطاق نه یخه هوا‬

‫کړکۍ ته راځي چي دا عمليه دايس دوام لري لکه چي (‪ )25-2‬شکل کي لیدل کېږي‪(Beggs, 2009) .‬‬

‫د شپي لخوا‬ ‫د ورځي لخوا‬

‫‪ 40.2‬شکل‪ :‬په غیري مستقم ډول دملر وړانګي وه اطاق ته داخلېدل‬

‫رسچينه‪(Beggs, 2009) :‬‬

 ‫‪ :- 2.3.2‬بادي برجونه (‪:)Wind Towers‬‬

‫د دويب په موسم کي چي کله د يو تعمیر هوا غواړو تازه او یخه وساتو نو د هغه لپاره یو بادي برج ډیزاينو چي دایران خلک هم‬

‫همدغه تخنیک څخه کار اخيل چي داستوګنيځ تعمیر څخه لېري يو بادي برج جوړېږي او وروسته دهغه څخه یو کانال د هوا د‬

‫انتقال لپاره استوګنيځ تعمیر ته جوړېږي ترڅو تازه هوا تعمیرته انتقال کړي‪ .‬دکانال داخيل برخه دايس جوړښت لري چي کومه هوا‬

‫ورڅخه تېرېږي هغه په دوامداره ډول یخه وسايت چي په نتيجه کي دغه تازه هوا استوګنيځ تعمیرته انتقالېږي اوکومه زړه هوا چي‬

‫په استوګنيځ تعمیرکي ده هغه د تعمیر د دروازو او کړکيو له الري خارجېږي ‪.‬‬

‫‪ 41.2‬شکل‪ :‬ترځمکي الندي د باد برج‬

‫په ځينو حاالتوکي بادي برج د تعمیر پر رس یا بغل ته هم جوړېږي چي دا نظر هغه د باد برج ته چي تر ځمکي الندي جوړېږي لږ‬

‫مصارف غواړي ‪.‬‬

 ‫‪ 42.2‬شکل‪ :‬دکوربادي برج‬

‫رسچينه‪(Jomehzadeh, 2016) :‬‬

‫د ایران خلګ ودانۍ د جهت (‪ )Orientation‬په لحاظ مخ پر جنوب جوړوي‪ .‬او دروازې دايس ډیزاینوي ترڅوپه دويب او ژمي کي‬

‫خپله انرژي ثابته وسايت‪ .‬کلکينانو ته دايس پيک (‪ )Overhang‬ډیزاینوي ترڅو استوګنيځ تعمیر لپاره په ژمي او دويب‬

‫دواړوموسمي حالتو کي ګټورمتام يش‪ .‬او ددې لپاره چي استوګنيځ تعمیرته د حرارت د داخلېدلو یاخارجېدلو مخنيوی وکړي نو د‬

‫زیاتو دروازو او کړکيو د ورکولو څخه مخنيوی کوي‪ .‬دا ځکه چي که زیايت دروازې او کړکۍ ورکړو نوپه زیاته اندازه انرژي به‬

‫مو دالسه ورکړې وي ‪ .‬او همدا ډول ډبيل هنداري لرونکي کړکۍ کاروي ‪ ،‬د دېوالونو جوړښت يې د ډبلو لېرونو خښتو څخه چي په‬

‫منځ کي يې عایق (‪ )Insulation‬یا هوا کرار لري جوړوي‪(Beggs, 2009) .‬‬

 ‫‪Heating Cooling‬‬
‫‪7%‬‬
‫‪Lighting‬‬
‫‪Other‬‬ ‫‪13%‬‬
‫‪29%‬‬

‫‪Electronics‬‬
‫)‪(TV,DVD,atc‬‬ ‫‪Refrigerator/Freezer‬‬
‫‪8%‬‬ ‫‪21%‬‬

‫‪Dishwasher‬‬
‫‪3%‬‬
‫‪Hot Water‬‬ ‫‪Cooking‬‬ ‫‪Washing Machines‬‬
‫‪4%‬‬ ‫‪6%‬‬ ‫‪9%‬‬
‫‪ 43.2‬شکل‪ :‬په ایران کي دهر کور د انرژي مرصف‬

‫رسچينه‪(Beggs, 2009) :‬‬

‫‪ 1.4.2‬د کاناډا په هیواد کي د غیر فعال ګرمولو او یخولو تخنیکونه‬

‫)‪(Passive Heating and Cooling Techniques in Canada‬‬
‫نوموړی هیواد هم یخ او هم ګرم فصلونه لري نو ځکه د غري فعال یخولو او تودولو ‪(Passive Cooling and Heating‬‬

‫)‪ TechniqueS‬تخنیکونو څخه کار اخيستل کېږي چي ځيني تخنیکونه په الندي ډول دي ‪(Wimmers, 2010) .‬‬

‫) ‪(Harness the power of the sun‬‬ ‫‪ )1‬له ملر څخه د حرار ت جذب‬

‫)‪( Seal the leaks‬‬ ‫‪ )2‬د درزونو بندول (محکم کول)‬

‫) ‪( Clean the window‬‬ ‫‪ )3‬دکلکينانو په ښه ډول پاکول‬

‫) ‪( Insulation‬‬ ‫‪ )4‬دېوالونو اوکلکينانو ته د حرارت د انتقال ضد پوښ ور کول‬

 ‫له عایق شوی کور څخه د حرارت انتقال‬
‫‪ 26%‬دبام له طریقه انتقالیږی‪.‬‬

‫‪ 33%‬د دیوال له طریقه انتقالیږی‪.‬‬

‫‪ 18%‬د کلکین له طریقه انتقالیږی‪.‬‬

‫‪ 11%‬ددروازو له طریقه انتقالیږی‪.‬‬

‫‪44.2‬شکل‪ -‬د یوه اطاق (‪ ROOM‬له مختلفو برخو څخه د حرارت انتقال‪.‬‬
‫سرچینه‪Google :‬‬
 ‫‪ 2.4.2‬له ملر څخه ګټه اخيستل (‪)Harness the Power of the Sun‬‬
‫په دغه طریقه کي موږ کوالی شو خپل کورونه د کال په یخو په ځانګړي ډول د ژمي په یخو میاشتو کي په مستقیم ډول دخپلو‬

‫کورنو داخيل برخه توده او ګرمه کړو په دغه طریقه رسه کوالی سو چي د لويو لويو کلکينانو په کارولو رسه خپل کورونه او‬

‫تجاريت ځایونه ګرم وساتو‪ .‬په دغ ه طریقه کي باید کلکينان د جنوب طرف ته ورکول يش تر څو ملر زیات وخت د اطاقونو داخل‬

‫ته وريش‪(Wimmers, 2010) .‬‬

‫‪ 3.4.2‬ملر کنرتولوونکي هنداري (‪)Sun Control Films‬‬

‫دغه نازکه ملر منعکس کوونکې پرده یوازي د ملر وړانګي منعکس کوي ℅ ‪ 02‬د ملر وړانګي دفع يا منعکس کوي خو د رڼا‬

‫(روښنايي) مانع ګرځي او اطاق تياره ګرځوي‪ .‬نو ځکه دغه په زیاته اندازه نه استعاملېږي چي بیا ځکه د ورځي له خوا هم د ګروپونو‬

‫روښانه کولو ته رضورت وي چي دغه يو اضايف مرصف دی‪(Santamouris, 2016) .‬‬

‫‪ 4.4.2‬مرکبي هنداري (‪)Combination Films‬‬

‫د دوه یا څو نازکو پردو (‪ )films‬څخه جوړ شوي دي دغه د کورنو لپاره زیايت د اهميت وړ دي ځکه د دواړو حاالتو يعني یخنۍ او‬

‫ګرمۍ کي بهرته دي‪ .‬هم د ملر د وړانګو مخنيوی کوي او هم د اطاق د ننه هوا د انتقال مانع ګرځي د ننه هوا په زیاته اندازه نورماله‬

‫سايت او ځانګړنه يې دا ده چي اطاق ته د روښنايي مانع نه ګرځي او د ورځي له خوا د ګروپونو روښانه کولو ته رضورت نشته‪.‬‬

‫‪ 5.4.2‬په طبعي ډول د هوا انتقال)‪(Natural Ventilation‬‬

‫دغه په طبعي ډول باندي د خپلو کورونو د یخولو او ګرمولو يوه طريقه ده کوالی شو د پنکو په استعامل رسه او همدارنګه د کانال‬

‫)‪ (duct‬په کارلو رسه موږ خپل کورونه د ګرمي په موسم کي یخ وساتو او د او د یخنۍ په موسم کي ګرم وساتو‪(Santamouris, .‬‬

‫)‪2016‬‬

‫‪ 6.4.2‬د ډیزاین رشایط )‪(Design Conditions‬‬

‫‪ 7.4.2‬داخيل حرارت )‪(Indoor Temperature‬‬
‫په استوګنيخو ودانيو کي د انسان د ارامتیا ‪ Comport‬لپاره د حرارت درجه په څو فکتورونو پوري اړه لري‪ .‬چي عبارت دي له د‬

‫میتابولیزم مقدار‪ ،‬جامه‪ ،‬فزیکي فعالیت )‪ (Metabolic rate, Clothing and Physical Activity‬څخه‪ .‬چي د یادو فکتورونو‬

‫په نظر کي نیولو ‪ ASHREA Standards‬د ځینو مشخصو ځایونو لپاره د داخيل حرارت درجه ټاکيل ده‪.‬‬
 ‫‪ 2.2‬جدول‪ :‬د ځینو مشخصو ځایونو لپاره داخيل د حرارت درجه‬

‫طبقه بندي )‪(Category‬‬ ‫داخلي ډیزاین شرایط‬

‫)‪(Inside Design Condition‬‬
‫ژمي )‪(Winter‬‬ ‫)‪(Summer‬‬ ‫دويب‬

‫هوټل )‪(Restaurant‬‬ ‫‪70°F to 74°F‬‬ ‫‪74°F to 78°F‬‬

‫دفتر )‪(Office Building‬‬ ‫‪70°F to 74°F‬‬ ‫‪74f to 78F‬‬

‫البراطوار او موزیم‬ ‫‪68°F to 72°F‬‬ ‫‪68°F to 72°F‬‬

‫)‪(Library and Museum‬‬

‫د راډیو او تلویزیون ستوډیو‬ ‫‪74°F to 78°F‬‬ ‫‪74°F to 78°F‬‬

‫)‪(Radio and Television Studio‬‬

‫د هوایې ډګر ترمینل‬ ‫‪70°F to 74°F‬‬ ‫‪74°F to 78°F‬‬

‫)‪(Airport Terminal‬‬

‫رسچينه‪(William J.coad, Harry J.suer, 2013):‬‬

‫‪ 8.4.2‬نسبي رطوبت )‪:(Relative Humidity‬‬

‫د ودانۍ دباندين هوا رطوبت د هري سيمي د هوا په حالت پوري اړه لري خو د ودانۍ داخيل رطوبت د ‪ HVAC‬سيسټم‬

‫په مرسته د کنټرول وړ دی‪ .‬چي د نسبي رطوبت )‪ (Relative Humidity‬معیاري اندازه د )‪ (70% to 40%‬ترمنځ‬

‫قرار لري‪ .‬کچريي دغه اندازه تر ‪ 40%‬کمه يس نو د دې رسه یو شمېر روغتیايې ستونزي راپیداکېږي؛ د مثال په توګه د‬

‫بدن د پوست وچيدل او د سرتګو د اوبو وچيدل‪ .‬او که بیا چريي تر ‪ 70%‬واوړي هم ځیني مشکالت تري راپیداکېږي؛‬

‫لکه پر دېوالونو باندي د رطوبت پریوتل‪.‬‬

‫)‪(ASHAE Standard 55 - 2013‬‬

 ‫‪ 9.4.2‬د تازه هوا مقدار )‪:(Ventilation Rate‬‬

‫په استوګنيځو ودانيو کي د استوګنو کسانو لپاره تازه هوا یو د رضوري لوازمو څخه ګڼل کېږي‪ .‬د یوې ودانۍ لپاره د تازه هوا‬

‫مقدار د استوګنو کسانو او یا مساحت په نظر کي نیولو رسه ټاکل کېږي‪.‬‬

‫‪ 3.2‬جدول‪ :‬د تازه هوا مقدار‬

‫د ساحې په اساس )‪(Area Based‬‬ ‫)‪ (Occupancy based‬د اوسیدونکو کسانو په اساس‬

‫‪ 0.15‬لیټره پر ثانیه پر مرت مربع‬ ‫لیټره پر ثانیه پر کس‬

‫)‪(0.15 L/s per square meter of floor area‬‬ ‫‪3.5 L/s per person‬‬

‫سرچینه‪(ASHRAE, 2013 ):‬‬

‫‪ 10.4.2‬په یوه ساعت کي د هوا تبادله )‪:(Air change per Hour‬‬

‫د ودانۍ د داخيل هوا بدلیدل په واحد دوخت کي عبارت دی له ‪ Air change per hour‬څخه‪ .‬په عادي ډول د ‪ ACH‬مقدار د ټینګو‬

‫یا سختو ساختامنونو لپاره ‪ 0.5 ACH‬دی او د سستو ساختامنونو لپاره ‪ 2 ACH‬ټاکل شوي دی‪ .‬خو د نويو عرصي ودانيو لپاره يې‬

‫مقدار ‪ 0.2 ACH‬ټاکل شوي دی‪(JAN F. KREIDER, 2010).‬‬

‫‪ 11.4.2‬د هنداري د حرارت د انتقال ظرفیت )‪(U Value of Glass‬‬

‫‪ 4.2‬جدول‪ :‬د مختلفو هندارو لپاره د حرارت د انتقال ظرفیت )‪(U Value of Glass‬‬

‫د هنداري ډول )‪(Glazing type‬‬ ‫د هنداري د حرارت د انتقال ظرفیت )‪(U Value of Glass‬‬

‫یوالیه هنداره )‪(Single Glazing‬‬ ‫‪5.91 W/m2.k‬‬

‫دوه الیه هنداري )‪(Double Glazing‬‬ ‫‪3.12 W/m2.k‬‬

‫رسچينه‪(ASHRAE, 2013 ) :‬‬

 ‫‪ 12.4.2‬د سايې رضیب )‪:(Shading Coefficient‬‬

‫د کړکيو د هندارو لپاره د سايې رضیب‪.‬‬

‫‪ 4.2‬جدول‪ :‬د مختلف اندازه لرونکو هندارو لپاره د سايې رضیب )‪(SC‬‬

‫د هنداري ډولونه‬ ‫د هندارو ضخامت‬ ‫‪SC‬‬

‫)‪(Type of glazing‬‬ ‫)‪(Thickness of the glass‬‬ ‫ژمي‬ ‫دويب‬

‫)‪(Winter‬‬ ‫)‪(Summer‬‬
‫‪mm‬‬ ‫‪inch‬‬

‫یوالیه هنداري‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫)‪(Single glazing‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪0.94‬‬ ‫‪0.95‬‬

‫دوه الیه هنداري‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪0.88‬‬ ‫‪0.88‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪0.81‬‬ ‫‪0.82‬‬

‫)‪(Double glazing‬‬

‫رسچينه‪(JAN F. KREIDER, 2010) :‬‬

‫‪ 13.4.2‬د خازن د تعادل فکټور )‪:(Ballast Factor‬‬

‫د ګروپانو لپاره بالسټ فکټور د هغه حرارت څرګندونه کوي کوم چي د ګروپانو د هغه کوچيني ماشني پواسطه تولیدېږي‪.‬‬

‫‪ 5.2‬جدول‪ :‬د مختلف ډول ګروپانو بالسټ فکټور‬

‫د ګروپانو ډولونه )‪(Type of bulb‬‬ ‫د خازن د تعادل فکټور )‪(Ballast Factor‬‬

‫ژیړ ګروپ )‪(Incandescent‬‬ ‫‪1‬‬

‫سپین ګروپان )‪(Fluorescent‬‬ ‫‪1.25‬‬

‫رسچينه‪(JAN F. KREIDER, 2010) :‬‬

 (Energy Estimation) ‫ د انرژي معلومول‬14.4.2
Cooling ‫ محاسبه شو د نوموړو بارونونو په نظر کي نیولو رسه د‬Heating Load ‫او‬Cooling Load ‫وروسته له دې چي د ودانۍ‬

.‫ څخه په استفاده د انرژي مقدار پیداکوو‬Heating Degree Days ‫ او‬Degree Days

(Cooling Energy Estimation) ‫ د یخولو د انرژي محاسبه کول‬:1

q × (CDD) × 24 ‫ معادله‬1.2
E=
1000 × (SEER) × ∆T

E = energy consumed for cooling, KWh

q = design cooling load (kW)

CDD = cooling degree-days

∆T = cooling design temperature difference °C

SEER = seasonal energy efficiency ratio (W/W)

‫ د مختلف ډول ایرکنډیشنانو لپاره د موسمي انرژي د مؤثريت نسبت‬:‫ جدول‬6.2

SEER
Package unite
Size Catagory Efficiency

Single Package > 65000 Btu/h 10 SEER

Single Package ≥ 65000 Btu/h 9.7 SEER

Single Package >135000 Btu/h 8.9 SEER

Single Package ≥135000 Btu/h 8.5 SEER

Single Package > 240000 Btu/h 8.5 SEER

Single Package ≥ 240000 Btu/h 7.5 SEER

Single Package > 760000 Btu/h

(Wang, 2001):‫رسچينه‬
 (Heating Energy Estimation) ‫ د تودولو د انرژي محاسبه کول‬:2

q ×(HDD)×24 ×CD
E= ‫ معادله‬2.2
∆T

Where

E = Energy is in Btu

q = Heating load in (Btu/h)

HDD = heating Degree Days

∆T = Design Temperature Difference °F

CD = 1 if HDD is based on balance temperature

CD = 0.77 if 65 °F is assumed as balanced temperature

‫( د عميل کولو لپاره‬Passive Cooling and Heating Techniques) ‫په دې څېړنه کي د غیر فعال د یخولو او ګرمولو تخنیکونو‬

:‫ چي عبارت دي له‬.‫څلور مرحيل تر رسه کېږي‬

Cooling load Calculation of Building .‫ په ودانۍ کي د یخولو د بار محاسبه کول‬.1

Heating load Calculation of Building .‫په ودانۍ کي د ګرمولو د بار محاسبه کول‬ .2

Duct System Design .‫ د هوا د انتقال لپاره د پیپونو ډیزاین‬.3

‫ د اقتصادي مېتود تحلیل‬.4

‫ عبارت د هغه حرارت څخه دی کوم چي د‬Cooling load Calculation of Building .‫ د ودانۍ د یخولو د بار محاسبه کول‬:1

Cooling load Calculation of ‫ د‬.‫اوړي په موسم کي تعمیر ته د دباندي له خوا داخلېږي او یا هم دننه په تعمیر کي تولیدېږي‬

:‫ چي په الندي ډول دي‬.‫( تخنیکونه موجود دي‬3) ‫ د محاسبه کولو له پاره درې‬Building

1: Rule of Thumb Method

2: CLTD/CLF Method
3: Transfer Function Method (TFM)
 ‫‪ 15.4.2‬تقریبي میتود )‪:(Rule of Thumb Method‬‬

‫د نوموړی تخنیک اساس پر تجربه والړه دی چي د بار د تخمین لپاره په استوګنيځو ځایونو کي د استوګنو کسانو په نظر کي‬

‫نیولو رسه او یا هم د استوګن ځای د مساحت په نظر کي نیولو رسه بار محاسبه کېږي او د بار مطابق ورته یونټ انتخابېږی‪ .‬دغه‬

‫طریقه یواځي د ابتدايئ ډیزاین لپاره ده تر څو د سامان االتو او لګښت تخمین و يش‪ .‬یاده دي وي چي د نوموړی تخنیک په مرسته‬

‫چي د یخولو د بار )‪ (Cooling Load‬کومه محاسبه تررسه کېږي؛ هغه د حقیقي محاسبې رسه ډېره نژدې وي‪.‬‬

‫‪7.2‬جدول‪ :‬د ځینو مشخصو ځایونو لپاره د یخولو د بار مقدار‬

‫‪S/No‬‬ ‫عميل کول )‪(Application‬‬ ‫پر یوه فټ مربع باندي د یخولو د ظرفیت تقاضا‬

‫‪(Required Cooling Capacity (TR) for 1000 ft2‬‬

‫)‪of floor area‬‬

‫‪1‬‬ ‫دفرت )‪(Office Building‬‬

‫‪25% glass: 3.5 TR‬‬

‫خارجې ساحې )‪(External Zones‬‬
‫‪50% glass: 4.5 TR‬‬

‫‪75% glass: 5 TR‬‬

‫‪2.8 TR‬‬

‫داخيل ساحې )‪(Internal Zones‬‬

‫‪2‬‬ ‫د کمپیوټر اطاقونه )‪(Computer Rooms‬‬ ‫‪6 – 12 TR‬‬

‫‪3‬‬ ‫هوټل )‪(Hotels‬‬

‫‪Single room: 0.6 TR per room‬‬

‫د خوب خونه )‪(Bed Room‬‬
‫‪Double room: 1 TR per room‬‬

‫‪5 – 9 TR‬‬

‫رسټورانټ )‪(Restaurants‬‬

‫‪4‬‬ ‫د څانګې اطاقونه )‪(Department stores‬‬

‫‪4.5 – 5 TR‬‬
‫د زیرخانې او ځمکې منزل‬
 ‫)‪(Basement and ground floor‬‬ ‫‪3.5 – 4.5 TR‬‬

‫لوړ منزل‬

‫)‪(Upper floor‬‬

‫‪5‬‬ ‫دوکانونه )‪(Shops‬‬ ‫‪5 TR‬‬

‫‪6‬‬ ‫بانکونه )‪(Banks‬‬ ‫‪4.5 – 5.5 TR‬‬

‫‪7‬‬ ‫سینام او نندارتون‬ ‫‪0.07 TR per seat‬‬

‫)‪(Theatres and Auditoriums‬‬

‫‪: CLTD/CLF‬‬ ‫‪Method 16.4.2‬‬

‫د یخولو د بار )‪ (Cooling Load‬د محاسبه کولو لپاره دوهمه طریقه ده چي په لنډ وخت کي تر رسه کېږي او نتیجه يې هم تقریبآ‬

‫دقیقه ده‪.‬‬

‫‪: Transfer Function Method (TFM) 17.4.2‬‬

‫نوموړي طریقه د یخولو د بار )‪ (Cooling Load‬د محاسبه کولو لپاره درېمه طریقه ده‪ .‬ددې طریقې په مرسته د یخولو د بار‬

‫)‪ (Cooling Load‬محاسبه کول ډېر زیات وخت نييس خو نتیجه يې بیا ډېره دقیقه ده‪.‬‬

‫په دې څېړنه کي د یخولو د بار )‪ (Cooling Load‬د محاسبه کولو لپاره د ‪ CLTD/CLF Method‬څخه استفاده شوي ده‪ .‬چي‬

‫پروسه يې په دې ډول ده‪:‬‬

 (Cooling Load Calculation) .‫ د ودانۍ د یخولو د بار محاسبه کول‬18.4.2

:‫ چي هغه دوی الري دادي‬.‫ له دوو الرو عمل کوي‬Cooling load (Sensible + Latent) ‫پر یوه ودانۍ باندي مجموعي‬

A: External Cooling Load (Sensible + Latent)

B: Internal Cooling Load (Sensible + Latent)

.‫ د څو نورو پړاوونو په طي کولو رسه محاسبه کېږي‬External Cooling Load (Sensible + Latent) ‫ باندنی د یخولو بار‬:A

.‫چي په الندي ډول دي‬

.‫ هغه حرارت چي ودانۍ ته د (چت او دېوالونو) له الري انتقالېږي‬.1

Heat Transfer through Opaque Surfaces (Sensible)

Q = U. A. CLTD ‫ معادله‬3.2

Where

U = The overall heat transfer coefficient

A = The heat transfer area

CLTD = The cooling load temperature difference

.‫ هغه حرارت چي ودانۍ ته د کړکۍ له الري د هدایت او تشعشع پواسته انتقالېږي‬.2

Heat Transfer through Fenestration (Sensible)

1: Heat transfer by conduction

Q Opaque = U. A. (TO - Ti) ‫ معادله‬4.2

Where
U = The overall heat transfer coefficient

A = The heat transfer area

(TO - Ti) = The cooling load temperature difference

2: Heat transfer due to solar radiation through window is given by

 Qtrans = A unshaded. SHGFmax. SC. CLF ‫ معادله‬5.2
Where
A unshaded = The area exposed to solar radiation
SHGFmax = Maximum solar heat gain factor
SC = Shading coefficient
CLF = The cooling load factor

.‫ هغه حرارت چي ودانۍ ته د کوچينیو سوریو له الري انتقالېږي‬.3

Heat Transfer due to Infiltration (Sensible + Latent)

1: The sensible heat transfer rate due to infiltration is given by

Qs, inf = V ρ Cp, m (TO - Ti) ‫ معادله‬6.2

Where

V = The infiltration rate in (m3/s)

ρ = The density of moist infiltration air

Cp, m = The specific heat of the moist infiltrate air

(TO - Ti) = The outdoor and indoor dry bulb temperature deference

2: The latent heat transfer rate due to infiltration is given by

Qs, inf = V ρ Cp, m (WO - Wi) ‫ معادله‬7.2

Where

V = The infiltration rate in (m3/s)

ρ = The density of moist infiltration air

hf, g = The latent heat of vaporization of water

(WO - Wi) = The outdoor and indoor humidity ratio deference

‫ او همدارنګه ودانۍ ته د‬.‫ هغه حرارت چي ودانۍ ته د یخي هوا انتقالونکو ډکټونو ته په خپل غزیديل مسري کي داخلېږي‬.4

.‫یخي هوا انتقالونکو ډکټونو د سوری کيدو له امله د یخي هوا ضایع کيدل‬

Heat Transfer and Air Leakage in the Supply Air Ducts (Sensible + Latent)

Qs, duct = Uins. A exposed. (TO - Ti) ‫ معادله‬8.2

Where

A exposed = Surface area of the duct that is exposed to outside air

Uins = U value of insolation

(TO - Ti) = The ambient and conditioned air temperature deference

.‫ هغه حرارت چي ودانۍ ته د تازه هوا د راتللو رسه داخلېږي‬.5

Heat transfer due to ventilation (sensible + latent)

1: Sensible heat transfer

Q s, bypass, vent = m.x. ρ Cp, m (TO - Ti) ‫ معادله‬9.2

Where

V = The ventilation air rate in m3/s

X = Bypass factor

ρ = The density of moist infiltration air

Cp, m = The specific heat of the moist infiltrate air

(TO - Ti) = The outdoor and indoor dry bulb temperature deference

2: Latent heat transfer

Q s, bypass, vent = m.x. ρ Cp, m (WO - Wi) ‫ معادله‬10.2

Where

V = The ventilation air rate in m3/s

X = Bypass factor

ρ = The density of moist infiltration air

hf, g = The latent heat of vaporization of water

(WO - Wi) = The outdoor and indoor humidity ratio deference

‫ هغه حرارت چي د ودانۍ څخه د چټلې هوا انتقالونکو ډکټونو ته په خپل غزیديل مسري کي داخلېږي او همدارنګه د‬.6

.‫ودانۍ څخه د چټلې هوا انتقالونکو ډکټونو د سوری کيدو له امله د نسبتآ یخي هوا ضایع کيدل‬

Heat transfer and air leakage in the return air ducts (sensible + latent)

(The air exchange) .‫ د هوا تبادله‬.7

VO = (ACH). V/3600 (m3/s) ‫ معادله‬11.2

ACH = The number of air change per hour

V = The gross volume of conditioned space in m3

Internal Cooling Load (Sensible + Latent) ‫ داخيل د یخولو بار‬:B

.‫ هغه حرارت چي په ودانۍ کي د استوګنو کسانو د خولې له الري د ساه کښلو او بدن د پوستکي له الري تولیدېږي‬.1

Cooling Load due to Occupants (Sensible + Latent)

1: The sensible cooling load due to occupants

Qs, occupant = (No. of people). (Sensible heat gain / person). CLF ‫ معادله‬12.2

Where

CLF = The cooling load

2: Latent cooling load due to occupants

QL, occupant = (No. of people). (Latent heat gain / person) ‫ معادله‬13.2

 ‫ د مختلفو فعالیتونو لپاره د حرارت د تولید مقدار‬:‫ جدول‬8.2

(Activity) ‫فعالیت‬ Total Sensible Latent

Btu/h W Btu/h W Btu/h W

(Seated at rest) ‫ارامه ناسته‬ 340 100 240 70 100 30

‫سپک دفرتي کار‬ 410 120 255 75 150 45

(Seated, light office work)

‫د والړي کرار کار کول‬ 495 145 255 75 240 70

(Standing or walking
slowly)

‫لږ فزیکي کار‬ 850 250 310 90 545 160

(Light physical work)

‫دروند فزیکي کار‬ 1600 470 630 185 970 285

(Heavy physical work)

(JAN F. KREIDER, 2010) :‫رسچينه‬

.‫ هغه حرارت چي په ودانۍ کي د نصب شويو ګروپانو له الري تولیدېږي‬.2

Cooling Load due to Lighting (Sensible)

The cooling load due to lighting system is given by

Qs, lighting = No. (Installed Wattage). UF.BF.CLF ‫ معادله‬14.2

Where

UF =usage factor

BF= ballast factor

CLF = cooling load factor

 .‫ هغه حرارت چي په ودانۍ کي د موجودو سامان االتو له الري تولیدېږي‬.3

Cooling Load due to Equipment and Appliances (Sensible + Latent)

1: The sensible cooling load due to equipment and appliance

Qs, appliances = No. (Installed Wattage). UF. CLF ‫ معادله‬15.2

UF =usage factor

CLF = cooling load factor

2: The latent cooling load due to equipment and appliance

QL, appliances = (Installed Wattage).(Latent heat fraction) ‫ معادله‬16.2

‫ د مختلف ډول االتو لپاره د حرارت د تولید مقدار‬:‫جدول‬9.2

(Equipment) ‫سامان االت‬ Heat gain

Btu/h W

(Television set) ‫تلویزیون‬ 170 - 330 50 - 100

(Refrigerator) ‫یخچال‬ 340 - 680 100 - 200

Personal ‫شخيص کمپوټر‬ 170 - 680 50 - 200

computer)

(Impact printer) ‫پرنټر‬ 34 - 100 10 - 30

(Laser printer) ‫لیزر پرنټر‬ 510 150

(Copier) ‫کاپي ماشین‬ 500 - 1000 150 - 300

 ‫‪ 19.4.2‬د ودانۍ د تودولو د بار محاسبه کول‪(Heating load Calculation of Building). .‬‬
‫د تودولو بار ‪ Heating load‬چي د ودانۍ څخه د حرارت د ضایع کيدو څخه عبارت دی په خاص ډول د ژمي په موسم کي واقع‬

‫کېږي چي عمومآ په ‪ Steady State‬یعني تغیر نه خوړونکي حالت کي محاسبه کېږي‪ .‬ځکه د تودولو بار ‪ Heating load‬عمومآ‬

‫د شپي له خوا په اعظمي حالت کي وي او څرنګه چي د شپي له خوا ملر نه شته نو په دې خاطر دغه بار تغیر نه خوړونکي بلل‬

‫کېږي‪ .‬او دا بار یواځي په الندي برخو کي واقع کېږي‪.‬‬

‫‪ .1‬دېوال ‪Wall‬‬

‫‪ .2‬چت ‪Roof‬‬

‫‪ .3‬ځمکه ‪Ground‬‬

‫‪ .4‬کړکۍ ‪Window‬‬

‫‪ .5‬دروازه ‪Door‬‬

‫په د تودولو بار )‪ (Heating Load Calculation‬کي د داخلې بار )‪ (Internal Load‬یعني داخيل حرارت تولیدونکي االتو لکه ‪:‬‬

‫ګروپان‪ ،‬کاپي ماشينونه او دايس نور تولیدیدونکي حرارت په نظر کي نه نیول کېږي‪ .‬ځکه د ژمي په موسم کي چي هوا یخه وي‬

‫او موږ د تعمیر د ګرمولو لپاره تدابیر نیسو نو دا داخيل تولیدیدونکي حرارت به د تعمیر په ال ګرمولو کي مرسته وکړي‪ .‬ځکه نو‬

‫د تودولو بار )‪ (Heating Load‬په محاسبه کولو کي دغه داخيل حرارت تولیدونکي االت په نظر کي نه نیول کېږي‪.‬‬
 ‫د څیړنی میتودولوجی‬
‫)‪(Reasearch Methodology‬‬

‫د )‪ (Zero Energy Building‬ودانیو د جوړونی تخنیکو نه او هندسی ډیذاین‬

‫په کندهاروالیت کي د‬
‫په کندهاروالیت کي د‬
‫)‪(Zero Energy Building‬‬
‫ودانیو مهندسی ډیذاین‪.‬‬ ‫)‪(Zero Energy Building‬‬
‫ودانیو د تخنیکونو ارزونه‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫تیرو څیړنو ته کتنه‪:‬‬

‫‪ ‬په افغانستان کي غیر فعال د‬
‫‪ ‬د غیر فعال تودولو او یخولو د‬ ‫یخولو او تودولو مروج تخنيکونه‪.‬‬
‫تخنیکونو په عميل کیدو رسه د ټاکل‬ ‫‪ ‬په نړی کي د غیر فعال د تودولو‬
‫شوي ودانۍ د ساختامين چارو‪ ،‬د‬ ‫او یخولو د مروجو تخنیکونو‬
‫سسټم او انرژي مرصف کنټرولول‪.‬‬ ‫مطالعه‪.‬‬
‫‪ ‬د تخنیکی او اقتصادی ارزونی‬
‫ميتودونه‪.‬‬
 ‫مأخذونه‬

1. ASHRAE Standard 55 - 2013. (n.d.). In Thermal Environmental Conditions for uman

Occupancy (p. 58).
2. ASHRAE. (2013 ). ASHRAE HANDBOOK FUNDAMENTALS. Atlanta, GA 30329
Beggs, C. (2009). Energy management supply and conservation. Elsevier Ltd.
3. Jacobs, J.-P. (2009). General Guidelines for using thermal mass. European Concrete
Platform ASBL.
4. JAN F. KREIDER, P. S. (2010). Heating and Cooling of Buildings Design for Efficiency
(Revised Second Edition ed.). CRC Press.
5. NASA. (2016). Ret Screen. NASA.
6. In W. Andy. (2010).Natural ventilation.
7. Rinaldi, N. (1970). Thermal Mass Night Cooling. New York, USA: McGraw-Hill.
8. Santamouris, M. (2016). Passive Cooling of Building. ISES.
9. Wang, S. K. (2001). HANDBOOK OF AIR CONDITIONING AND REFRIGERATION
(Second Edition ed.). McGraw-Hill.
10. Watkins.Garden, D. (1987). Passive Solar Energy Book. ASES.
11. Weather Atlas. (2018, 2 12). Retrieved from www.Weather Atlas:
12. Werner Lang, A. M. (Ed.). (n.d.). Julia Raish. Thermal comfort designing for people, 10.
13. William J.coad, Harry J.suer. (2013). Design condition. In R. H.Howell, Principles of
Heating Ventilating and Air Conditioning (7th Edition ed., p. 604). Atlanta, GA 30329,
United States of America.
14. Wimmers, D. G. (2010). Passive house in cold climates. PHI.
15. www.wikispaces.com. (n.d.).
16. Leland Blank, P. E. (2012). Engineering Economy (Seventh ed.). Amrican University
of Sharija, United Arab Emirates.

17. http://www.ebay.com/bhp/carrier-rooftop-unit
18. Awbi, P.(2010). Natural Ventilation of Building
19. Jacobs, J.-P. (2009).General Guidelines for using thermal mass..European Concrete
Platform ASBL.
20. Jomehzadeh, F. N .A, (2012) review on windcatcher for passive cooling and natural
ventilation in buildings. 53.
21. Koo,B. (2017) Solar Heat Gain Reduction of Ventilated Double Skin Windows.
22. https://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=1601591.
23. Christian Kohler.)2217/5( Calculating the Effect of External Shading on the Solar Heat
Gain Coefficient of Windows.