ห น้ า | 2

บทที่ 3
พีระมิด กรวย และทรงกลม
ในชีวิตประจำวันของเรำ สิ่งรอบตัวหลำยสิ่งมีส่วนประกอบที่มีลักษณะคล้ำยรูปเรขำคณิตสำมมิติ เช่น
ขนมเทียนมีลักษณะใกล้เคียงกับพีระมิด แป้งอบกรอบที่ใช้สำหรับใส่ไอศกรีมมีลักษณะใกล้เคียงกับกรวย และ
ก้อนไอศกรี มมีลั กษณะใกล้ เคีย งกับ ทรงกลม ควำมรู้เรื่องปริมำตรและพื้นที่ผิ วของรูปเรขำคณิตสำมมิติมี
ประโยชน์อย่ำงมำกในกำรคำนวณหำปริมำณต่ำงๆ เช่น ปริมำณคอนกรีตที่ใช้ในกำรก่อสร้ำง ปริมำณสีที่ใช้ใน
กำรทำผนังอำคำร
ทบทวนความรู้ก่อนเรียน
 ปริซึม
ปริมำตรของปริซึม = พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
พื้นที่ผิวของปริซึม = พื้นที่ของด้ำนข้ำงทั้งหมด × พื้นที่ของฐำนทั้งหมด

 ทรงกระบอก

ปริมำตรของทรงกระบอก =  r 2 h
พื้นที่ผิวของทรงกระบอก = พื้นที่ผิวด้ำนข้ำง + พื้นที่หน้ำตัดทั้งสอง
= 2 rh  2 r 2

 ทฤษฎีบทพีทำโกรัส
สำหรับรูปสำมเหลี่ยมมุมฉำกใดๆ กำลังสองของควำมยำวของด้ำนตรงข้ำมมุมฉำก เท่ำกับผลบวก
ของกำลังสองของควำมยำวของด้ำนประกอบมุมฉำก
เมื่อ c แทนควำมยำวของด้ำนตรงข้ำมมุมฉำก
a และ b แทนควำมยำวของด้ำนประกอบมุมฉำกแต่ละด้ำน
จะได้ c2 = a2 + b2
 ห น้ า | 3

3.1 ปริมาตรและพื้นที่ผิวของพีระมิด
โดยทั่วไปเมื่อกล่ำวถึง พีระมิด เรำมักจะนึกถึงและเข้ำใจว่ำพีระมิดจะต้องมีฐำนเป็นรูปสี่เหลี่ยม
จัตุรัสเช่นเดียวกับฐำนของพีระมิดในประเทศอียิปต์เสมอ แต่ในทำงคณิตศำสตร์ฐำนของพีระมิดไม่จำเป็นต้อง
เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสเท่ำนั้นและในชีวิตประจำวั น นักเรียนอำจพบสิ่งก่อสร้ำงที่ส่วนประกอบมีลักษณะคล้ำย
พีระมิด เช่น

ในทำงคณิตศำสตร์ รูปเรขำคณิตสำมมิติที่มีฐำนเป็นรูปเหลี่ยมใดๆ มียอดแหลมที่ไม่อยู่บนระนำบ

เดี ย วกั น กั บ ฐำนและหน้ ำ ทุ ก หน้ ำ เป็ น รู ป สำมเหลี่ ย มที่ มี จุด ยอดร่ ว มกั นที่ ย อดแหลมนั้ น เรี ย กว่ ำ พี ระมิ ด
(pyramid)
เรำเรียกชื่อพีระมิดชนิดต่ำงๆ ตำมลักษณะของฐำนของพีระมิด เช่น

ในบทเรียนนี้จะกล่ำวถึงเฉพำะพีระมิดตรง ซึ่งเป็นพีระมิดที่มีส่วนสูงตั้งฉำกกับฐำนที่จุดศูนย์กลำง
ของฐำนรูปหลำยเหลี่ยมนั้นๆ และเรียกจุดดังกล่ำวว่ำ เซนทรอยด์ (centroid)
สำหรับพีระมิดตรงที่มีฐำนเป็นรูปหลำยเหลี่ยมด้ำนเท่ำมุมเท่ำ เรียกว่ำ พีระมิดปรกติ (regular
pyramid) พีระมิดปรกติใดๆ จะมีสันทุกสันยำวเท่ำกันเสมอ
 ห น้ า | 4

ปริมาตรของพีระมิด

ปริมำตรของพีระมิด = 1 ของปริมำตรของปริซึม ที่มีฐำนเท่ำกับพื้นที่ฐำนของพีระมิดและมี

3
ควำมสูงเท่ำกับควำมสูงของพีระมิด

= 1 × (พื้นที่ฐำนของปริซึม × ควำมสูงของปริซึม)
3

= 1 × (พื้นที่ฐำนของพีระมิด × ควำมสูงของพีระมิด)
3

โดยทั่วไปสูตรกำรหำปริมำตรของพีระมิดเป็นดังนี้

ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง

3

ตัวอย่ำงที่ 1 พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 4 ฟุต สูง 9 ฟุต พีระมิดนี้มีปริมำตรเท่ำไร

วิธีทำ จำกสูตร ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3

ดังนั้น ปริมำตรของพีระมิด = 1 × (4 × 4) × 9
3

= 48 ลูกบำศก์ฟุต
ตัวอย่ำงที่ 2 จงหำปริมำตรของพีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ มีด้ำนยำวยำว 12 เซนติเมตร ด้ำนกว้ำงยำว
10 เซนติเมตร และมีควำมสูงยำว 15 เซนติเมตร
วิธีทำ จำกสูตร ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3
1
ดังนั้น ปริมำตรของพีระมิด = × (12 × 10) × 15
3
= 600 ลูกบำศก์เซนติเมตร
ตัวอย่ำงที่ 3 พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 12 เมตร และควำมสูงของพีระมิดเป็น 8 เมตร จง
หำควำมสูงเอียงของพีระมิด
วิธีทำ ให้ x แทน ควำมสูงเอียง
x2 = 62 + 82
8
x2 = 36 +64
6
x2 = 100
12
x = 10 เมตร
 ห น้ า | 5

แบบฝึกหัด 3.1 ก

1) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 4 เมตร สูง 6 เมตร จงหำปริมำตรของพีระมิดนี้

วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ มีด้ำนยำว 8 นิ้ว กว้ำง 6 นิ้ว ควำมสูงยำว 10 นิ้ว จงหำปริมำตรพีระมิดนี้
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3) พีระมิดฐำนสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ มีด้ำนยำวด้ำนละ 20 เซนติเมตร ควำมสูงยำว 30 เซนติเมตร จงหำ
ปริมำตรพีระมิดนี้
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส ซึ่งมีฐำนยำวด้ำนละ 30 เมตร สูงเอียงยำว 25 เซนติเมตร จงหำว่ำพีระมิด
นี้มีส่วนสูงเท่ำไหร่
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 6

ตัวอย่ำง 4 พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีปริมำตร 144 ลูกบำศก์เมตร มีควำมสูง 12 เมตร จงหำว่ำ

พีระมิดนี้มีฐำนยำวด้ำนละกี่เมตร
วิธีทำ ให้ y แทนควำมยำวของฐำนแต่ละด้ำน
จำกสูตร ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3

แทนค่ำ 144 = 1 × (y × y) × 12
3
144 1 2
= y
12 3
1 2
12 = y y= 6 แต่เนื่องจำก y แทนควำมยำว
3
คำตอบจึงเป็นจำนวนเต็มบวก
y2 = 36
y=6
ดังนั้น พีระมิดนี้มีฐำนยำวด้ำนละ 6 เมตร
ตัวอย่ำง 5 พีระมิดแห่งหนึ่งมีฐำนเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 6 เมตร สูงเอียง 5 เมตร จงหำ
ปริมำตรของพีระมิด
วิธีทำ จำกสูตร ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3

5 ให้ h แทน สูงตรง

3 หำค่ำ h โดยให้ทฤษฎีบทพีทำโกรัส
จะได้ว่ำ 52 = 32 + h2
6 25 = 9 + h2 h = 4 แต่เนื่องจำก h แทนควำม
h2 = 16 สูงคำตอบจึงเป็นจำนวนเต็มบวก
h=4
แทนค่ำ ปริมำตรของพีระมิด = 1 × (6 × 6) × 4
3
= 48 ลูกบำศก์เมตร
 ห น้ า | 7

แบบฝึกหัด 3.1 ข
1) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ มีปริมำตร 80 ลูกบำศก์นิ้ว มีด้ำนยำวยำว 5 นิ้ว ด้ำนกว้ำงยำว 4 นิ้ว
จงหำว่ำพีระมิดนี้มีควำมสูงกี่นิ้ว
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) พีระมิดฐำนสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ มีปริมำตร 64 3 ลูกบำศก์เมตร มีควำมสูง 12 เมตร จงหำว่ำ
พีระมิดนี้มีฐำนยำวด้ำนละกี่เมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
3) พีระมิดแห่งหนึ่งมีฐำนเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 10 เมตร สูงเอียง 13 เมตร จงหำ
ปริมำตรของพีระมิด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 8

4) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ กว้ำง 6 เซนติเมตร ยำว 8 เซนติเมตร ตำมลำดับ สูงเอียงยำว 3 17

เซนติเมตร จะมีปริมำตรเท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 9

พื้นที่ผิวของพีระมิด
กำรหำพื้นที่ผิวของพีระมิดสำมำรถคำนวณหำได้จำกพื้นที่ของรูปคลี่ของพีระมิด เช่นเดียวกับกำรหำ
พื้นที่ผิวของปริซึมและทรงกระบอก
พิจำรณำกำรหำพื้นที่ผิวของพีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมมุมฉำกจำกรูปคลี่ของพีระมิด ดังต่อไปนี้

จำกรูป พื้นที่ของส่วนที่แรเงำทั้งหมด คือพื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด และถ้ำนำพื้นที่ของส่วนสีขำวที่เป็น

ฐำนของพีระมิดมำรวมด้วย เรำจะเรียกพื้นที่ทั้งหมดว่ำ พื้นที่ผิวของพีระมิด
พื้นที่ของส่วนที่แรเงำ + พื้นที่ของส่วนที่ไม่แรเงำ = พื้นที่ผิวของพีระมิด
หรือ พื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด + พื้นที่ฐำนของพีระมิด = พื้นที่ผิวของพีระมิด
โดยทั่วไปสูตรกำรหำพื้นที่ผิวของพีระมิดเป็นดังนี้
พื้นที่ผิวของพีระมิด = พืน้ ที่ผิวข้ำงของพีระมิด + พื้นที่ฐำนของพีระมิด

1
พื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2

ตัวอย่ำง 1 พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีด้ำนยำวยำวด้ำนละ 9 นิ้ว และสูงเอียง 12 นิ้ว มีพื้นที่ผิวกี่ตำรำงนิ้ว

1
วิธีทำ พื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2
1
= × (9 × 4) × 12
2

= 216 ตำรำงนิ้ว พื้นที่ของรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส = ด้ำน × ด้ำน

พื้นที่ฐำน =9×9
= 81 ตำรำงนิ้ว
ดังนั้น พื้นที่ผิวของพีระมิด = 216 + 81 = 297 ตำรำงนิ้ว
 ห น้ า | 10

ตัวอย่ำง 2 จงหำพื้นที่ผิวพีระมิดฐำนสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ มีด้ำนยำวยำวด้ำนละ 8 เมตร และสูงเอียง 10 เมตร

1
วิธีทำ พื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2
1
= × (8 × 3) × 10
2
3
= 120 ตำรำงเมตร พื้นที่ของรูปสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ = × (ด้ำน)2
4

3
พื้นที่ฐำน = × (8)2
4

= 16 3 ตำรำงนิ้ว
ดังนั้น พื้นที่ผิวของพีระมิด = 120 + 16 3 ตำรำงเมตร
ตัวอย่ำง 3 จงหำพื้นที่ผิวพีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ มีด้ำนยำวยำว 18 เมตร ด้ำนกว้ำงยำว 10 เมตร และสูง
12 เมตร
วิธีทำ ควำมสูงเอียงด้ำนกว้ำง a2 = 122 + 92
a2 = 144 + 81
a2 = 225
a = 15 เมตร

ควำมสูงเอียงด้ำนยำว c2 = 122 + 52
c2 = 144 + 25
c2 = 169
c = 13 เมตร

1
พื้นที่ผิวข้ำงด้ำนกว้ำงของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2
1
= × (10 × 2) × 15
2

= 150 ตำรำงเมตร
1
พื้นที่ผิวข้ำงด้ำนยำวของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2
 ห น้ า | 11

1
= × (18 × 2) × 13
2

= 234 ตำรำงเมตร
พื้นที่ฐำน = 18 × 10
= 180 ตำรำงเมตร
ดังนั้น พื้นที่ผิวของพีระมิด = 150 + 234 + 180 = 564 ตำรำงเมตร
ตัวอย่ำงที่ 4 พีระมิดฐำนห้ำเหลี่ยมด้ำนเท่ำมุมเท่ำซึ่งมีฐำนยำวด้ำนละ 8 เซนติเมตร และมีพื้นที่ผิวข้ำง 120
ตำรำงเซนติเมตรจะมีส่วนสูงเอียงยำวเท่ำใด
1
วิธีทำ พื้นที่ผิวข้ำงของพีระมิด = × ควำมยำวรอบฐำน × สูงเอียง
2
1
120 = × (8 × 5) × สูงเอียง
2

240 = 40 × สูงเอียง
240
ดังนั้น สูงเอียง = = 6 เซนติเมตร
40

แบบฝึกหัด 3.1 ค
1) พีระมิดฐำนสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีด้ำนยำวยำวด้ำนละ 8 นิ้ว และสูงเอียง 15 นิ้ว มีพื้นที่ผิวกี่ตำรำงนิ้ว
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) จงหำพื้นทีผ่ ิวของพีระมิดแห่งหนึ่งทีม่ ีฐำนเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ยำวด้ำนละ 6 เมตร สูงเอียง 5 เมตร และ
สูงตรง 4 เมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 12

3) จงหำพื้นที่ผิวของพีระมิดที่มีฐำนเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ำ ซึ่งมีด้ำนประกอบมุมฉำกยำว 32 เซนติเมตร และ

10 เซนติเมตร และมีควำมสูง 12 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4) พีระมิดฐำนสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำมุมเท่ำซึ่งมีฐำนยำวด้ำนละ 7 เมตร และมีพื้นที่ผิวข้ำง 168 ตำรำงเมตร จะ
มีส่วนสูงเอียงยำวเท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 13

3.2 ปริมาตรและพื้นที่ผิวของกรวย
สิ่งต่ำงๆ ที่ส่วนประกอบมีลักษณะคล้ำยกรวย เช่น

ในทำงคณิตศำสตร์ รูปเรขำคณิตสำมมิติที่มีฐำนเป็นรูปวงกลม มียอดแหลมที่ไม่อยู่บนระนำบ

เดียวกันกับฐำนและเส้นที่ต่อระหว่ำงจุดที่เป็นยอดแหลมและจุดใดๆ บนขอบของฐำนเป็นส่วนของเส้นตรง
เรียกว่ำ กรวย (cone)

ในบทเรียนนี้จะกล่ำวถึงเฉพำะกรวยตรง (right cone) ซึ่งเป็นกรวยที่มีแกนตั้งฉำกกับฐำนที่จุด

ศูนย์กลำงของฐำนเท่ำนั้นกรวยและส่วนของเส้นตรงที่ลำกจำกยอดของกรวยตรงไปยังจุดบนเส้นรอบวงของ
ฐำน เรียกว่ำ ส่วนสูงเอียงของ
 ห น้ า | 14

ปริมาตรของกรวย
นักเรียนทรำบมำแล้วว่ำ สำหรับรูปหลำยเหลี่ยมด้ำนเท่ำมุมเท่ำ ยิ่งมีจำนวนด้ำนมำกขึ้นเท่ำใดก็ยิ่ง
จะมีรูปร่ำงใกล้เคียงกับวงกลมมำกขึ้นเท่ำนั้น ดังนั้นกรวยจึงมีลักษณะใกล้เคียงกับพีระมิดที่มีบำนเป็นรูปหลำย
เหลี่ยมด้ำนเท่ำมุมเท่ำที่มีจำนวนด้ำนมำกๆ ในบำงครั้งจึงเรียกพีระมิดว่ำ กรวยเหลี่ยม

ควำมสัมพันธ์ระหว่ำงปริมำตรของพีระมิดกับปริมำตรของปริซึม ที่มีพื้นที่ฐำนเท่ำกันและมีควำมสูง
เท่ำกันมำแล้ว ในทำนองเดียวกันปริมำตรของกรวยมีควำมสัมพันธ์กับปริมำตรของทรงกระบอกในทำนอง
เดียวกันกล่ำวคือ
1
ปริมำตรของกรวย = ของปริมำตรของทรงกระบอก ที่มีพื้นที่ฐำนเท่ำกับพื้นที่ฐำนของกรวยและมี
3
ควำมสูงเท่ำกับควำมสูงของกรวย
1
= × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3
1
=  r 2  h เมื่อ r แทนรัศมีของฐำนของกรวย และ h แทนควำมสูง
3
ของกรวย
โดยทั่วไปสูตรกำรหำปริมำตรของกรวยเป็นดังนี้
1 2
ปริมำตรของกรวย = r h
3

เมื่อ r แทนรัศมีของฐำนของกรวย และ h แทนควำมสูงของกรวย

ตัวอย่ำงที่ 1 จงหำปริมำตรของกรวย ซึ่งสูง 24 เซนติเมตร และเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 14 เซนติเมตร
14
วิธีทำ รัศมี = = 7 เซนติเมตร
2
ปริมำตรของกรวย = 1  r 2 h
3
1 22
=   7  7  24
3 7
= 1,232 ลูกบำศก์เซนติเมตร
 ห น้ า | 15

ตัวอย่ำงที่ 2 นำฬิกำทรำยอันหนึ่งมีลักษณะเป็นกรวยสองอันที่มียอดแหลมเชื่อมต่อกันโดยมีทรำยบรรจุอยู่ ดัง

รูป จงหำว่ำทรำยในนำฬิกำทรำยนี้มีปริมำตรเป็นเท่ำใด
10
วิธีทำ ทรำยในนำฬิกำทรำยมีลักษณะเป็นกรวยที่มีรัศมียำว = 5 มิลลิเมตร
2
สูง 24 มิลลิเมตร
1 2
จำก ปริมำตรของกรวย = r h
3

1
ดังนั้น ปริมำตรของทรำยในนำฬิกำทรำย =  3.14  52  24
3
= 628 ลูกบำศก์มิลลิเมตร

แบบฝึกหัด 3.2 ก
1) จงหำปริมำตรของกรวย ซึ่งสูง 27 เซนติเมตร และมีรัศมี 14 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) กรวยมีฝำปิดอันหนึ่ง รัศมีปำกกรวย 6 เซนติเมตร และกรวยสูง 14 เซนติเมตร กรวยนี้มีปริมำตร
เท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 16

3) กรวยกลมอันหนึ่งมีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงของฐำนยำว 70 นิ้ว สูง 12 นิ้ว จงหำปริมำตรของกรวยกลมอัน

นี้
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4) นรีทำขนมเค้กเพื่อให้วันเกิดเพื่อนคนหนึ่ง เธอใช้กรวยกระดำษไขสำหรับใส่ไอซิง ซึ่งเป็นส่วนผสมของ
ครีมโรยหน้ำขนมเค้ก ซึ่งสำมำรถบรรจุไอซิงคิดเป็นปริมำตร 66 ลูกบำศก์เซนติเมตร ซึ่งกรวยอันนี้มี
รัศมี 3 เซนติเมตร จงหำว่ำกรวยไอซิงนี้สูงเท่ำไหร่
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5) ฝำชีครอบลังนึ่งของชำวจีนเป็นรูปกรวย มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงฐำนปำกเปิดยำว 8 นิ้ว มีปริมำตรของ
กรวยฝำชี 64  ลูกบำศก์นิ้ว จงหำควำมสูงของกรวยอันนี้
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 17

พื้นที่ผิวของกรวย
ถ้ำตัดกรวยกระดำษอันหนึ่งตำมแนวส่วนสูงเอียง แล้วคลี่กระดำษออก รูปคลี่ของกรวยจะมีลักษณะ
เป็นรูปสำมเหลี่ยมฐำนโค้ง หรือเรียกว่ำ เซกเตอร์ดังรูป

พื้นที่ของรูปคลี่ของกรวยกระดำษข้ำงต้น คือ พื้นที่ผิวข้ำงของกรวย

ถ้ำเป็นกรวยกระดำษที่มีฝำปิดจะได้ฝำวงกลมเป็นฐำนของกรวย และพื้นที่ของรูปวงกลมจะเป็นพื้นที่
ฐำนของกรวย
พื้นที่ผิวของกรวย = พื้นที่ผิวข้ำงของกรวย + พื้นที่ฐำนของกรวย

โดยทั่วไปสูตรกำรหำพื้นที่ผิวของกรวยเป็นดังนี้

พื้นที่ผิวของกรวย = rl  r 2
เมื่อ r แทนรัศมีของฐำนของกรวย และ l แทนส่วนสูงเอียงของกรวย

ตัวอย่ำงที่ 1 จงหำพื้นที่ผิวทั้งหมดของกรวยกลมที่สูงเอียง 7 เซนติเมตร มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 28

เซนติเมตร
28
วิธีทำ รัศมี = = 14 เซนติเมตร
2
พื้นที่ผิวข้ำง = rl
22
=  14  7
7
= 308 ตำรำงเซนติเมตร
พื้นที่ฐำน = r 2
 ห น้ า | 18

22
=  14  14
7
= 616 ตำรำงเซนติเมตร
พื้นที่ผิวทั้งหมด = พื้นทีผ่ ิวข้ำง + พื้นที่ฐำน
= 308 + 616
= 924 ตำรำงเซนติเมตร
ตัวอย่ำงที่ 2 ฝำชีครอบอำหำรที่สำนด้วยตอกไม้ไผ่มีลักษณะใกล้เคียงกับกรวย ถ้ำฝำชีอันหนึ่งมีเส้นผ่ำน
ศูนย์กลำงยำว 32 เซนติเมตร และส่วนสูงเอียงยำว 20 เซนติเมตร จงหำว่ำฝำชีสูงกี่เซนติเมตร และส่วนที่สำน
ด้วยตอกไม้ไผ่มีพื้นที่กี่ตำรำงเซนติเมตร
32
วิธีทำ รัศมี = = 16 เซนติเมตร
2
และมีส่วนสูงเอียงของฝำชียำว 20 เซนติเมตร
ให้ h แทนควำมสูงของฝำชี
จะได้ h2 = 202 – 162 = 144
h = 12
ดังนั้น ฝำชีสูง 12 เซนติเมตร
จำก พื้นที่ผิวข้ำง = rl
= 3.14 × 16 × 20
= 1,004.8 ตำรำงเซนติเมตร
ดังนั้น ส่วนที่สำนด้วยตอกไม้ไผ่มีพื้นที่ประมำณ 1,004.8 ตำรำงเซนติเมตร
ตัวอย่ำงที่ 3 จงหำพื้นที่ผิวของกรวย ซึ่งสูง 24 เซนติเมตร และเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 14 เซนติเมตร
14
วิธีทำ รัศมี = = 7 เซนติเมตร
2
หำควำมสูงเอียง (l) จำก ∆ABO
l2 = 242 + 72
l2 = 625
l = 25 เซนติเมตร
พื้นที่ผิวข้ำง = rl
22
=  7  25
7
= 550 ตำรำงเซนติเมตร
พื้นที่ฐำน = r 2
22
= 77
7
= 154 ตำรำงเซนติเมตร
 ห น้ า | 19

พื้นที่ผิวทั้งหมด = พื้นที่ผิวข้ำง + พื้นที่ฐำน

= 550 + 154
= 704 ตำรำงเซนติเมตร

แบบฝึกหัด 3.2 ข
1) จงหำพื้นที่ผิวทั้งหมดของกรวยกลมที่สูงเอียง 5 เซนติเมตร มีรัศมีของฐำนยำว 21 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) จงหำพื้นที่ผิวของกรวย ซึ่งสูงเอียง 6 เซนติเมตร และเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 14 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3) จงหำพื้นที่ผิวข้ำงของกรวยสังกะสีอันหนึ่งที่มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงของฐำนยำว 10 เซนติเมตร และสูง
12 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 20

4) ลูกตุ้มเหล็กมีลักษณะเป็นกรวยสูง 4 เซนติเมตร และมีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำว 6 เซนติเมตร ลูกตุ้ม

ลูกนี้มีพื้นที่ผิวเท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5) ต้องกำรทำหมวกกระดำษรูปกรวยสำหรับงำนเลี้ยงปีใหม่ ให้มีควำมยำวรอบฐำนหมวก 62.8
เซนติเมตร และส่วนสูงเอียงยำว 30 เซนติเมตร หมวกแต่ละใบต้องใช้กระดำษอย่ำงน้อยกี่ตำรำงเซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6) หมวกของชำวเวียดนำมมีลักษณะเป็นกรวย โครงภำยในหมวกทำด้วยเส้นไม้ไผ่เหลำกลมขดเป็น
วงกลมยึดด้วยใบลำน ถ้ำหมวกใบหนึ่งมีควำมยำวของเส้นรอบวงของฐำนหมวก 128 เซนติเมตร และส่วนสูง
เอียงยำว 27 เซนติเมตร พื้นที่ของใบลำนซึ่งเป็นผิวข้ำงของกรวยเท่ำกับเท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 21

3.3 ปริมาตรและพื้นที่ผิวของทรงกลม
ทรงกลมเป็นรูปเรขำคณิตสำมมิติอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งอำจพบเห็นได้จำกส่วนประกอบที่มนุษย์สร้ำงขึ้น
นอกจำกนี้สิ่งที่มีอยู่ในธรรมชำติบำงอย่ำงก็อำจมีลักษณะคล้ำยทรงกลมด้วย ไม่ว่ำจะเป็นพืช สัตว์ ตลอดจนจุล
ชีพที่ไม่สำมำรถเห็นได้ด้วยตำเปล่ำ

ในทำงคณิตศำสตร์ รูปเรขำคณิตสำมมิติที่มีผิวโค้งเรียบ และจุดทุกจุดบนผิวโค้งอยู่ห่ำงจำกจุดคงที่จุด

หนึ่งเป็นระยะเท่ำกัน เรียกว่ำ ทรงกลม (sphere)
จุดคงที่นั้นเรียกว่ำ จุดศูนย์กลางของทรงกลม ระยะที่เท่ำกันนั้นเรียกว่ำ รัศมีของทรงกลม
นอกจำกนี้ ระยะจำกเส้นรอบวงลำกผ่ำนจุดกึ่งกลำงไปยังเส้นรอบวงอีกฝั่ง เรียกว่ำ เส้นผ่ำนจุดศูนย์กลำง หรือ
เส้นผ่ำนศูนย์กลำง ซึ่งมีควำมยำวเป็น 2 เท่ำของรัศมี
ภำพต่อไปนี้แสดงส่วนประกอบต่ำงๆ ของทรงกลม
 ห น้ า | 22

ปริมาตรของทรงกลม
กำรหำปริมำตรหรือควำมจุของทรงกลม เรำอำจหำได้จำกควำมสัมพันธ์ระหว่ำงทรงกลมกับ
ทรงกระบอกที่มีรัศมีของทรงกลมเท่ำกับรัศมีของฐำนของทรงกระบอก ที่มีส่วนสูงเป็น 2 เท่ำของรัศมีของทรง
กลม หรือมีส่วนสูงเท่ำกับควำมยำวของเส้นผ่ำนศูนย์กลำงของทรงกลม

จำกรูป หำกเรำตักทรำยใส่ภำชนะครึ่งทรงกลมที่มีรัศมียำว r หน่วย เทใส่ภำชนะทรงกระบอก ที่มีรัศมี

เท่ำกัน และมีควำมสูงเป็น 2r พบว่ำ ต้องตักทรำยถึง 3 ครั้ง จึงจะเต็มทรงกระบอก แสดงว่ำ
สำมเท่ำของปริมำตรของครึ่งทรงกลม = ปริมำตรทรงกระบอก
3(ปริมำตรของครึ่งทรงกลม) = r2 (2r)
3 × ปริมำตรของครึ่งทรงกลม = 2r3
2
ปริมำตรของครึ่งทรงกลม = r 3
3
2
2 × ปริมำตรของครึ่งทรงกลม = 2 × r 3
3
4
ปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
โดยทั่วไปสูตรกำรหำปริมำตรของทรงกลมเป็นดังนี้

4
ปริมำตรของทรงกลม = r 3 เมื่อ r แทนรัศมีของฐำนของทรงกลม
3

22
ตัวอย่ำงที่ 1 จงหำปริมำตรของทรงกลมที่มีรัศมียำว 1.5 นิ้ว (กำหนด   )
7
4 3
วิธีทำ เนื่องจำก ปริมำตรของทรงกลม = r
3
4 22
จะได้ ปริมำตรของทรงกลม    1.53
3 7
 14.13 ลูกบำศก์นิ้ว
 ห น้ า | 23

ตัวอย่ำงที่ 2 ถ้ำจะหล่อลูกเหล็กทรงกลมตันที่มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำว 8 มิลลิเมตร จำนวน 12 ลูก จะต้องใช้

เหล็กในกำรหล่อเท่ำใด
8
วิธีทำ ลูกเหล็กเป็นทรงกลม มีรัศมียำว = 4 มิลลิเมตร
2
4
จำก ปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
4
จะได้ ปริมำตรของลูกเหล็ก   3.14  4 3
3
 267.95 ลูกบำศก์มิลลิเมตร
ดังนั้น กำรหล่อลูกเหล็กทรงกลมตัน 12 ลูก ต้องใช้เหล็กประมำณ 12 × 267.95 = 3,215.4
ลูกบำศก์มิลลิเมตร

ตัวอย่ำงที่ 3 จงหำปริมำตรของทรงกลมที่มีเส้นรอบรูปวงกลมใหญ่เท่ำกับ 43.96 นิ้ว (กำหนด   3.14)

วิธีทำ โจทย์กำหนดเส้นรอบวงยำว 43.96 นิ้ว
จำกสูตร เส้นรอบวง = 2r
43.96 = 2 × 3.14 × r
43.96
r=
2  3.14
r=7
4
จำก ปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
4
จะได้ ปริมำตรของทรงกลม   3.14  73
3
 1,432.03 ลูกบำศก์นิ้ว
ตัวอย่ำงที่ 4 จงหำรัศมีของทรงกลมที่มีปริมำตร 36 ลูกบำศก์หน่วย
วิธีทำ โจทย์กำหนดทรงกลมมีปริมำตร 36 ลูกบำศก์หน่วย
4
จำก ปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
4
จะได้ 36 = r 3
3
36  3
r3 =
4
108
r3 =
4
 ห น้ า | 24

r3 = 27
r=3

แบบฝึกหัด 3.3ก
1) จงหำปริมำตรของทรงกลมที่มีรัศมียำว 21 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2) ลูกทุ่มน้ำหนักเหล็กทรงกลมลูกหนึ่ง มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำว 18 เซนติเมตร ลูกทุ่มน้ำหนักนี้มี
ปริมำตรเท่ำใด
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3) ทรงกลมที่มีปริมำตร 4,500  ลูกบำศก์หน่วย จะมีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำวเท่ำไร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 25

4) ลูกฟุตบอลลูกหนึ่งวัดควำมยำวรอบวงกลมได้ 69 เซนติเมตร ถ้ำลูกฟุตบอลทำด้วยหนังที่มีควำมหนำ

0.5 เซนติเมตร จะจุลมได้กี่ลูกบำศก์เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5) แตงโมผลหนึ่งรูปร่ำงใกล้เคียงทรงกลมมำก ควำมยำวรอบวงกลมใหญ่เป็น 55 เซนติเมตร เมื่อผ่ำแล้ว
พบว่ำเปลือกแตงโมหนำ 1 เซนติเมตร เนื้อแดงของแตงโมจะมีปริมำตรกี่ลูกบำศก์เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6) ถ้ำจะหล่อลูกเปตองที่มีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำว 8 เซนติเมตร จำนวน 12 ลูก จะต้องใช้เหล็กในกำร
หล่อเท่ำไร (กำหนด   3.14)
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 26

พื้นที่ผิวของทรงกลม
เมื่อเรำแบ่งผิวโค้งของทรงกลมออกเป็นรูปหลำยเหลี่ยมหลำยๆ รูป
เช่น แบ่งผิวโค้งของลูกฟุตบอลออกเป็นรูปห้ำเหลี่ยมหรือรูปหกเหลี่ยม โดย
หำกแบ่งเป็นรูปหลำยเหลี่ยมจำนวนไม่มำกนัก รูปหลำยเหลี่ยมแต่ละรูปจะมี
พื้นที่ผิวโค้งไม่แบนรำบ แต่หำกเรำแบ่งเป็นรูปหลำยเหลี่ยมให้มีจำนวนมำกขึ้น
เป็นร้อยรูป พันรูป หมื่นรูป ฯลฯ รูปหลำยเหลี่ยมเหล่ำนั้นก็จะยิ่งมีพื้นที่ผิวที่มี
ควำมโค้งน้ อยลงจนเกือบจะแบนรำบ ท ำให้ ผ ลบวกของพื้นที่ของรูปหลำย
เหลี่ยมเหล่ำนั้นใกล้เคียงกับพื้นที่ผิวของทรงกลม เรำจะใช้แนวคิดนี้ในกำรหำ
พื้นที่ผิวของทรงกลมได้ดังนี้
กำหนดให้ พื้นที่ผิวของทรงกลมเป็น s ตำรำงหน่วย
1. สมมุติว่ำแบ่งพื้นที่ผิวของทรงกลมที่กำหนดให้ออกเป็นรูปหลำยเหลี่ยมจำนวนมำกๆ เช่น 10,000
รูป และให้แต่ละรูปมีพื้นที่เป็น a1, a2, a3, …, a10,00 ตำรำงหน่วยจะได้
s  a1  a2  a3  ...  a10000
2. เนื่องจำกในข้อ 1 มีกำรแบ่งพื้นผิวของทรงกลมเป็นรูปหลำยเหลี่ยมจำนวนมำกๆ จึงทำให้เสมือน
เป็นกำรแบ่งทรงกลมเป็นพีระมิดที่มียอดของพีระมิดอยู่ที่จุดศูนย์กลำงของทรงกลมและแต่ละ
พีระมิดมีส่วนสูงยำวเท่ำกับรัศมีของทรงกลมซึ่งคือ r
3. เนื่องจำกปริมำตรโดยประมำณของทรงกลมจะหำได้จำกผลรวมของปริมำตรของพีระมิดทั้งหมด
และ ปริมำตรของพีระมิด = 1 × พื้นที่ฐำน × ควำมสูง
3
1 1 1 1
จะได้ ปริมำตรโดยประมำณของทรงกลม = a1r  a2r  a3r  ...  a10000r
3 3 3 3
1
= r(a1  a2  a3  ...  a10000 )
3
1
= rs
3
ด้วยแนวคิดนี้ เมื่อเรำแบ่งพื้นผิวของทรงกลมออกเป็นรูปหลำยเหลี่ยมจำนวนมำกพอ เรำจะได้ว่ำ
1
ปริมำตรของทรงกลมที่มีรัศมี r เท่ำกับ rs
3
4
เนื่องจำก ปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
1 4
จะได้ rs = r 3
3 3
ดังนั้น s = 4 r 2
นั่นคือ พื้นที่ผิวของทรงกลมเท่ำกับ 4 r 2 ตำรำงหน่วย
 ห น้ า | 27

โดยทั่วไปสูตรกำรหำพื้นที่ผิวของทรงกลมเป็นดังนี้

พื้นที่ผิวของทรงกลม = 4 r 2 เมื่อ r แทนรัศมีของทรงกลม

ตัวอย่ำงที่ 1 จงหำพื้นที่ผิวของลูกโลกพลำสติก ซึ่งมีรัศมียำว 7 เซนติเมตร

วิธีทำ จำกสูตร พื้นที่ผิวของทรงกลม = 4 r 2
22
จะได้ พื้นที่ผิวของลูกโลกพลำสติก = 4   7  7
7
= 616 ตำรำงเซนติเมตร
ตัวอย่ำงที่ 2 พื้นที่ผิวของทรงกลมเท่ำกับ 452.16 ตำรำงเซนติเมตร ทรงกลมนี้มีรัศมียำวเท่ำไร
วิธีทำ จำกสูตร พื้นที่ผิวของทรงกลม = 4 r 2
จะได้ 452.16 = 4(3.14)r2
452.16
r2 
4(3.14)
r2  36
ดังนั้น r  6 เซนติเมตร
ตัวอย่ำงที่ 3 เต้ยใช้ปูนซีเมนต์ 12,348 ลูกบำศก์เซนติเมตร หล่อเป็นทรงกลม อยำกทรำบว่ำ ทรง
กลมนี้มีพื้นที่ผิวประมำณเท่ำใด
4
วิธีทำ เนื่องจำกปริมำตรของทรงกลม = r 3
3
4
จะได้ 12,348 = r 3
3
12348 3
r3 
4
r  9,261
3

 213
ดังนั้น r  21
จำกสูตร พื้นที่ผิวของทรงกลม = 4 r 2
22
จะได้ พื้นที่ผิวของทรงกลม = 4   21  21
7
= 5,544 ตำรำงเซนติเมตร
 ห น้ า | 28

แบบฝึกหัด 3.3ข
1. จงหำพื้นที่ผิวของทรงกลมซึ่งมีเส้นผ่ำนศูนย์กลำงยำว 28 เซนติเมตร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. ขันครึ่งทรงกลมวัดเส้นผ่ำนศูนย์กลำงภำยนอกปำกขันได้ ยำว 14 นิ้ว ขันใบนี้มีพื้นที่ผิวภำยนอกเท่ำไร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. พื้นที่ผิวของทรงกลมเท่ำกับ 314 ตำรำงเซนติเมตร ทรงกลมนี้มีรัศมียำวเท่ำไร
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 29

4. ทรงกลมลูกหนึ่งมีพื้นที่ผิว 154 ตำรำงนิ้ว จงหำปริมำตรของทรงกลมนี้เป็นเท่ำไร

วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. ลูกบอลลูกหนึ่งมีรัศมียำว 26 เซนติเมตร ส่วนผิวโค้งที่เป็นพลำสติกมี 3 สี สลับกัน รวมทั้งหมด 9
แถบ ดังรูป แต่ละแถบมีพื้นที่ผิวเท่ำกัน จงหำพื้นที่ผิวของพลำสติกแต่ละแถบ
วิธีทำ………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ห น้ า | 30

ตารางบันทึกการส่งงาน

ครั้งที่ วันที่ส่ง เรื่อง ลำยเซ็น