12.11.

2022

Eğitim ortamının fiziksel

özellikleri
Dr. Betül Karaduman

Sınıfın fiziki düzeni

sizce neden
önemlidir?

Sizce ideal bir sınıfın

fiziki yapısı nasıl
olmalıdır?

1
 12.11.2022

Sınıf etkinliklerinin yer aldığı ortam,

öğrencinin, öğretmenin en yakın
çevresi, sürekli, etkileyici ve
değişkendir.
Bu ortam öğrenci güdüsünü, devamını,
öğretmen- öğrenci ilişkisinin kalitesini
etkiler.
Fiziksel ortama ilişkin her değişken,
eğitime destek veya engel olur.
Yalnızca ortamda var olanlar değil,
bunların düzenlenişi, görünüşü(estetiği)
de eğitsel açıdan etkileyicidir.

■ Öğrencilerin her yönden kendilerini rahat ve huzur

içinde hissettikleri, çekici, iyi düzenlenmiş bir sınıf,
öğrencilerin öğrenmeye karşı olumlu tutum
geliştirmesine, başarılı olmasına ve kendine
güvenmesine yardımcı olur.

■ Öğrencinin fiziksel ve psikolojik

yönden kendini rahat hissetmediği,
dağınık, kırık dökük sınıflarda etkili
bir eğitim öğretim gerçekleştirilemez.

2
 12.11.2022

Sınıf düzenlemesine ilişkin faktörlerin öğrenci

başarısına katkısı (%)

Fiziksel Ortamın Değişkenleri

Öğretim
Renk: Materyal
ve
Araçları:
Işık: Isı:

Öğrenci
Sayısı

Sınıfın
Büyüklüğü Temizlik:

Gürültü: Görünüm
(Estetik):

3
 12.11.2022

Sınıfın
Büyüklüğü:
Sınıfın büyüklüğü öğrenci sayısına uygun
olmalı, öğrenciye dolaşabileceği,
eşyalarını koyabileceği, etkinlik
yapabileceği boş alan bırakılmalıdır. Bu
alanlar, öğretmenin de öğrenciler
arasında dolaşmasını ve onlarla yakından
ilgilenmesini kolaylaştırır.

4
 12.11.2022

Öğrenci
Sayısı:

5
 12.11.2022

Işık: ● Sınıf, görme ve okumanın

rahatça yapılabileceği kadar
aydınlık olmalıdır.
● Işık, tahtayı ve öğrencilerin
okuyup yazdıkları materyalleri
parlatmamalı, öğrencinin
gözünü rahatsız etmemelidir.
● doğal ışıktan yararlanılmalıdır.
● Işığın az veya çok oluşu, gözü
yorar, dikkatsizlik, sinirlilik ve
edim düşüklüğü yapar

6
 12.11.2022

Isı:

7
12.11.2022

8
 12.11.2022

Bir sınıfın rengi çocukların bir bilgiyi ne

Renk:
kadar aldıklarını ya da alamadıklarını
etkileyebilmektedir.
Geçmişte ve günümüzde yapılan
çalışmalar daha açık renklerin,
koyu renklere nazaran öğrenmeyi
daha fazla desteklediğini
göstermektedir

Renk:
● Mavi ve yeşil, insanlarda rahatlık
hissini oluşturur.
● Kırmızı ve turuncu uyarıcı
renklerdir.
● Sınıflar için renk belirlemede
öğrencilerin özellikleri göz önünde
bulundurulmalıdır.
● İlköğretim için; sıcak renklerden
sarı, pembe, şeftali rengi,
● ortaöğretim ve sonrası için; mavi ve
mavi-yeşil tonları önerilmektedir.

9
12.11.2022

10
 12.11.2022

Temizlik:

Temizlik:

11
 12.11.2022

Gürültü:
Sınıftan kaynaklanan gürültünün
engellenmesinin temel yolu, sınıf
kurallarının iyi belirlenmesi ve bunlara
özenle uyulmasıdır.
Gürültülü sınıfta öğrenci, öğretmenin
dediğini anlayamaz, eksik veya yanlış
anlayabilir.
Gürültü nedeniyle öğretmenin tekrar etmek
zorunda kalması zamanın boşa
harcanmasına neden olur.

Görünüm (Estetik):

• Sınıf ölçülerinin uyumu,

• tavanın basık olmaması,
• duvarların boyalı,
• eşya ve duvar renklerinin uyumlu,
• pencerelerin geniş,
• perde, çiçek, masa örtüleri vb. ile albenili
bir sınıf ortamı yaratılmalıdır.

12
 12.11.2022

Görünüm
(Estetik):

• Öğrenci dersin bir an önce bitmesini

beklememeli, sınıfta rahat bir ev ortamı
bulabilmeli, sınıfa ve okula isteyerek gelmelidir.
• Sınıfın görünümündeki güzellik ve uyum
öğrencinin moral ve enerjisini artırır.

Sınıfın Yerleşim
Düzeni

13
 12.11.2022

Sınıfın Büyüklüğü ve Şekli

1. Öğrencilerinizin çok fazla zorlamadan tahtayı net bir
şekilde görebildiklerinden emin olun.

1. Daha fazla hareketlilik ve esneklik için duvara

monte edilmiş tahta ve TV’leri; tekerlekli, hareket
ettirilebilir şekle getirilebileceğinizi unutmayın.

Dikkat Dağıtıcı
Unsurlar
● Oyun alanına bakan
pencereler, ● yakınınızdaki etkinlik (müzik, resim
vb.) sınıflarından, koridordan ve
lavabolardan gelen sesler

14
 12.11.2022

Öğrencilerin Yaşı ve Sayısı

● 20 öğrenciden az sınıflar için neredeyse her türlü

sınıf düzeni uygulanabilir. Ancak 20’den fazla
öğrencinin bulunduğu sınıflarda bazı zorluklarla
karşılaşılabilir.
● Ancak, 20 öğrenciden fazla bir sınıfa sahip
olmanız istediğiniz sınıf düzenini
oluşturamayacağınız anlamına da
gelmemektedir. Sadece yaratıcı olmanız gerekir.

Öğretim Yöntemi ve Amaçlar

Sınıf oturma düzeni sizin

öğretim yönteminizi ve
hedeflerinizi ya destekler
ya da sabote eder.

15
 12.11.2022

Merkezde kim olsun istersiniz?

Öğretmen Merkezli Sınıf: Öğrenci Merkezli Sınıf:

Her ikisi de

Sınıfınızın nasıl bir ∙ Minimal: Öğretmen Öğrenci

etkileşimde ∙ Öğrenciden öğrenciye iletişim ve
olmasını istersiniz? tartışma yok denecek kadar azdır.

∙ Küçük Gruplar: Öğrenciler çiftler

veya küçük gruplar halinde
etkileşime girerler.
∙ Büyük Gruplar: Öğrenciler tüm
sınıfla grup tartışmalarına ve
derslere katılırlar.

16
 12.11.2022

Öğrenme hedefleriniz nelerdir?

∙ Bilgi: Bağımsız etkinliği destekleyen ve içeriğe odaklanmayı

vurgulayan yapılandırmaları kullanın.
∙ Beceri Geliştirme: İşbirliği yapma, iletişim kurma, takım
çalışması, ayrıntılı düşünme vb. beceriler için grup çalışmasını
ve tartışmayı teşvik eden düzenler tercih edilir.
∙ Sorun giderme, analiz, dinleme, vb. daha bağımsız beceriler
için, bağımsız çalışmayı destekleyen ve dikkat dağılmalarını en
aza indiren çözümler arayın.

Öğrencilerin sınıf yerleşim düzeni konusunda

düşüncelerinin alınması yararlıdır. Böylece hem
birçok seçenek ortaya çıkar hem de öğrencilerin
sürece katılımları sağlanarak demokratik bir kişilik
yapısı geliştirmelerine katkıda bulunulur.

17
 12.11.2022

Başlıca Sınıf yerleşim düzenleri

Gruplayarak
Sıra ve Sütun
(küme
Biçiminde
şeklinde)
Düzenleme:
Düzenleme:

Daire biçiminde U Biçiminde

düzenleme: Düzenleme

Sıra ve Sütun
Biçiminde
Düzenleme:
• Kalabalık sınıfların yapısına uygun
bir yerleşim düzeni biçimidir.
• Bu düzen dinleme-not alma türü
etkinlikler için uygundur.
• Arka sıralara doğru gidildikçe
öğrencilerin birbirlerinden haberli
olma düzeyi düşer,
• Ders dışı ve bozucu davranışlara
eğilimleri artar

18
 12.11.2022

Gruplayarak (küme
şeklinde) o Grup çalışmalarının çok olduğu eğitimler
için uygundur
Düzenleme: o Resmi olmayan ve aktif katılımı
destekleyen bir ortamdır

o Bir aktiviteyi alt grup aktiviteleri olarak

yapmayı sağlar

o Doğallığı, açıklığı ve içtenliği sağlar

o Eğiticinin aralarda rahat dolaşmasını

sağlar

o Katılımcılar ekranı rahat görebilirler

o Gruplaşmalara yol açabilir

Daire biçiminde düzenleme

oEğitimci-katılımcı etkileşimini sağlar

oBilişsel bir liderliğe gerek duyulmaz
oKatılımcıların aralarında konuşmaları
engellenir, gruplaşmalar azalır, rahat
diyalog gelişir
oKatılımcılar kendilerini eşit hissederler
oGörsel araçların kullanımı uygun değildir

19
 12.11.2022

U Biçiminde Düzenleme
■ 1. Çok farklı amaçlar için
kullanılabilecek bir yerleşim
şeklidir.
■ 2. Öğrenciler rahat çalışabilecekleri
bir çalışma alanı bulurlar.
■ 3. Perdeye yansıtılan her türlü
görüntü rahatlıkla izlenebilir.
■ 4. Öğrenciler birbirleri ile kolaylıkla
yüz yüze iletişim kurabilirler

Başka bir sınıflama da şöyledir:

Geleneksel Bireyselleştirilmiş
yerleşim Düzeni: Yerleşim Düzeni.

Çok Grup
Tek Grup
Yerleşim Düzeni
yerleşim Düzeni:
(Episkop):

20
 12.11.2022

Geleneksel yerleşim Düzeni

■ büyük sınıflarda genellikle
ön sıradaki öğrenciler
derslere daha fazla
katılırken arkadakilerin
dikkati dağılır ve sonuç
olarak eşit olmayan bir
etkileşim ortaya çıkar.
■ Film izlemek, not tutturmak,
yazılı sınav yapmak ve
ayrıca bütün görsel
araçların kullanımı için
uygundur.

Bireyselleştirilmiş Yerleşim Düzeni:

21
 12.11.2022

Bireyselleştirilmiş Yerleşim Düzeni:

■ Öğrencilerin sıralara ve masalara
bağımlı olmadan, kendi başlarına
kullanabilecekleri tek kişilik masa ve
sandalyelerle sağlanabilen oturma
düzenidir.
■ Bilgisayar ve yabancı dil laboratuvarları
bu düzene uygun olarak oluşturulur.
■ Bu oturma düzeninde, öğrenciler değişik
şekillerde oturabilirler.
■ Bireysel öğretim düzeni, her öğrencinin
kendi hızında öğrenmesine imkân
hazırlar.

Tek Grup yerleşim Düzeni:

• Bu düzende sınıfın
tamamı bir grup olarak
ele alınır.
• Öğrenciler, daire, kare,
köşeli U ya da V
şeklinde oturabilir.
• Öğrenciler, öğrenme
sürecine aktif olarak
katılır.

22
 12.11.2022

Çok Grup Yerleşim Düzeni

(Episkop):
Sınıf ortamında, birden fazla küçük
çalışma grupları oluşturularak
gerçekleştirilen sınıf yerleşim
düzenidir.

■ Çok gruplu yerleşim düzeni, öğrencilerin

yardımlaşarak öğrenmesine, liderlik özelliklerini
geliştirmesine, işbirliğini, yardımlaşmayı, katılmayı,
yaparak ve yaşarak eğitilmesine imkan sağlar.
Kalabalık olmayan sınıflarda daha rahat
uygulanabilir

Alternatif Sınıf Oturma

Düzenleri
Bazı eğitimciler için, en yaygın sınıf oturma düzenleri
etkili ve yeterli olmayabilir.

23
 12.11.2022

Alternatif Sınıf Oturma Düzenleri

1. Koşu Yolu (Pist) Oturma Düzeni

Bu düzen ders bazlı sınıflar ve

tartışmalar için mükemmeldir.
Özellikle yarışma, münazara gibi
etkinlikler gerçekleştirilirken sınıfın
iki gruba ayrılması gerektiğinde
kullanılabilecek en uygun
düzendir.

Alternatif Sınıf Oturma Düzenleri

1. Stadyum Oturma Düzeni

öğretmen merkezli dersler için

çok uygundur. Bazı sıralar ve
sandalyeler bitişiktir (2-3
sandalye bitişik durumda).
Bu gibi durumlarda
geleneksel düzenin dışına
çıkılmak istendiğinde
uygulanabilecek düzenlerden
biridir.

24
12.11.2022

25
 12.11.2022

Alternatif Sınıf Oturma Düzenleri

1. farklı seviyelerde öğrencilerin
olduğu, farklı öğretim yöntemlerinin
kullanıldığı sınıflar için mükemmel
bir çözümdür.
2. İhtiyaçlarınıza ve öğrencilerinizin
yeteneklerine en uygun şekilde her
türlü düzenlemeyi oluşturabilirsiniz.
3. Örneğin, sınıfın bir bölümünü
bireysel çalışmaya odaklanması
gereken öğrencilere, diğer
bölümünü daha fazla tartışmaya
dayalı etkinlikler gerektiren
öğrencilere ayırabilirsiniz.

26
 12.11.2022

■ Sınıf düzeni gibi oturma düzeni de

Öğrencilerin ■
sınıf yönetimini ve eğitsel çabaları
destekler veya engeller.
Öğrenciler cinsiyet, boy, görme,
Oturma işitme, ilgi süresi, ekonomik ve
sosyal durum açılarından farklıdır.
Düzeni ■ Bu farklar, onların sınıfta yerleşimi
için öğretmene ipuçları verir.
■ Bazı durumlarda bir öğrencinin
yerini değiştirmek, sınıfı
değiştirebilir.

Öğrenci Oturma düzeninde şu hususlar göz

önünde bulundurulmalıdır:
■ Mümkün olduğunca zıt özelliklere sahip öğrenciler yan yana
oturtulmalıdır.

■ Örn: İçe dönük-dışa dönük, başarılı-başarısız, ilgili-

ilgisiz
■ Öğretmenin eylem sınırları dışında kalan öğrenciler zamanla yer
değiştirmelidir.

■ Öğrencinin sürekli öğrenmeye elverişsiz yerde

oturması, geri kalmasına neden olabilir.
■ Birbirini olumsuz etkileyen öğrencilerin yeri değiştirilmeli.

27
 12.11.2022

Sizce en iyi tasarım

hangisi?

«En başarılı tasarım öğretime

en iyi hizmet eden
tasarımdır!»

28
 12.11.2022

Sınıfta öğretmenin yeri

neresidir?
Her sınıf, öğretmen, öğrenci ve durum benzersizdir.
İmkânlarınızı, öğrencilerin istek ve ihtiyaçlarını göz önünde
bulundurarak öğretimde kullandığınız yönteme en uygun
sınıf düzenini kendiniz oluşturun.

Ortamın çeşitli bölümleri, farklı amaçlar için

kullanılabilecek birer köşe olmalıdır.

Benzer öğrencilerin oluşturduğu düşünülen

sınıflar, gerçekte kişisel farklılıkları olan
öğrencilerden oluşur. Bu farklılık aynı sınıfta
değişik eğitsel etkinliklere ihtiyaç
duyulduğunun göstergesidir.

29
 12.11.2022

Eğitim ortamı deyince akla ilk gelen yer

sınıftır. Ama eğitim sadece sınıfta
yapılmaz.
Eğitim- öğretim ne kadar farklı mekanda
1- Spor salonlar yapılırsa o kadar yararlı olur. Çünkü çocuklar
2- Kütüphane ya da gençler aynı ortamdan bir müddet sonra
3- Laboratuvar
sıkılmaya başlarlar.
4- Resim odası
5- Müzik odası Hatta sınıf içinde sıra değişikliği bile çok
6- Çok amaçlı salon yararlıdır.
7- Bilişim sınıfı Okulun şartları elverdiği sürece dersin içeriğine
uygun eğitim ortamları oluşturulmalıdır.

● https://www.ogretmensitemiz.com/egitim/sinifinda-oturma-
duzenini-degistirdikten-sonra-hayati-degisen-h13306.html
● Orjinali: https://www.boredteachers.com/post/change-your-
seating-arrangement

30

Sınıfında Oturma Düzenini Değiştirdikten
Sonra Hayatı Değişen Öğretmen
Bir öğretmen olarak benim için her zaman en önemli
mücadelelerden biri, sınıfıma 35 sırayı sığdırmaya
çalışmak ve harika bir sınıf ortamı yaratmak olmuştur.
Her yıl aynı mücadeleyi veririm: Okuma köşem, küçük
grup masam, halım, kendi masam, tüm malzemelerimi
koymak için bolca raf ve dolap ve 35 minik insan için
yeterince sıra olması ne kadar mümkün? Gözlerinizi
devirmeye başladınız mı?
Bana, çocukların işbirliği içinde çalışabilmeleri için grup
halinde oturabilecekleri ve aynı zamanda kendi
aralarında çok fazla konuşmayacakları bir oturma
düzenimin olması söylendi. Sınıfımızda tüm bu gerekli
bölümlerin olması ama sınıf içinde kolayca hareket
edebileceğimizden emin olmamız gerekiyordu!
12.11.2022
Bu, benim için bütün bir eğitim yılı boyunca verdiğim
bir mücadele olduğu için en sonunda sınıfımı
düzenlemek için uygun bir yöntem buluyorum. Sorun
şu ki, bir yıl boyunca kullandığım bir yöntem gelecek yıl
işlevini yitirebiliyor. Yine de, sınıfımda başka hiçbir
çalışma düzeninin işe yaramayacağına ikna olsam o
oturma düzenine sadık kalırım.
Bu yıl riski göze alıp yepyeni bir yöntem denemeye
karar verdim. Pinterest‘e girdim ve oturma düzenleri ile
ilgili önerileri araştırdım. Bir süre sonra kendimi,
sayfanın aşağılarına doğru inerken ve “Hayır. Hayır,
çocuk sayısı çok fazla! Bu benim sınıfımda olmaz!
Hayır bu da olmaz, bunu yapamazlar” diye
söylenirken buldum. Bahane üstüne bahane üretirken
birden şunu fark ettim: “Neden bu kadar olumsuz
bakıyorum?” Ve ardından denemeye karar verdim.
Sınıfım için uygun olduğunu düşündüğüm bir
düzenlemeyi seçtim ve sıraları bu şekilde yerleştirdim.
31
 12.11.2022

Ertesi gün öğrencilerim geldi ve gözlerime
inanamadım!. Düzenleme mükemmeldi!
Bu düzenleme şekli ile sınıfta 30’un altında çocuk
varmış gibi görünüyordu. Küçük gruplar öğrencilerin
birbirleriyle konuşmalarını mümkün kılıyordu ama bir
taraftan da onları birbirinden ayırıyordu. Ben de
birbirinden ayrı durması gerekenler arasına mesafe
koyabiliyordum.
Her sınıfın ve her öğrenci grubunun kendi içinde
zorlukları vardır ve bir öğretmenden gelen bir öneri
ya da bir yöntemi kendi öğrencilerinize nasıl
uygulayabileceğinizi görmek güçtür. Elbette her
öneri de işe yaramayacaktır. Her öneri mükemmel
olmayacaktır. İhtiyacınız olan, bir başkasının size
sunduğu fikri alıp onu öğrencilerinizin ihtiyaçlarına
göre en uygun hale getirmektir.

Bulduğum sınıf düzeninin, sınıfıma rahatça çalışması

Ancak kendi deneyimimden yola çıkarak size şunu
için fırsat verdiğini görünce çok mutlu oldum ama söylemek isterim: Lütfen deneyin! Eğer siz de
içimdeki duygular biraz daha karmaşıktı. Kendimden benim gibiyseniz, size gelen bir öneride ilk tepkiniz,
çok rahatsız olmuştum. Neredeyse kimsenin 35 öneriyi dinlerken kafanızda sizin için ne kadar uygun
çocuk için işlevsel bir oturma düzeni fikri olmadığı hakkında gerekçeler üretmek olacaktır. Kısa
olamayacağına o kadar ikna olmuştum ki sınıfım bir süre önce değişmeye karar veren yeni ben olarak
için muhteşem olan bu oturma düzenini az daha size şunu söylemek isterim: Biri size bir öneri ile
gözden kaçırıyordum. Kim bilir kaç kez, “Benim geldiğinde gözlerinizi devirmekten ve zihninizde
sınıfımda işe yaramaz bu” diyerek iyi bir fikri ve nelerin sınıfınız için uygun olmadığının listesini
öneriyi hiç denememeyi seçmiştim. yapmaktan kaçının ve sadece deneyin. Kim bilir belki
siz de bir gün mükemmel oturma düzeniyle
Bu doğru çünkü, biz öğretmenlerin günlük karşılaşabilirsiniz!
mücadelelerden kafayı kaldırıp diğer öğretmenlerin
neler yaptığı ile ilgilenmeye vakti kalmıyor. SarahJammal

32