ICS 13.

160 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN ISO 5349-1

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN ISO 5349-1
Aralık 2005

ICS 13.160

MEKANİK TİTREŞİM – KİŞİLERİN MARUZ KALDIĞI, ELLE

İLETİLEN TİTREŞİMİN ÖLÇÜLMESİ VE
DEĞERLENDİRİLMESİ – BÖLÜM 1 : GENEL KURALLAR

Mechanical vibration – Measurement and evaluation of human

exposure to hand-transmitted vibration – Part 1 : General
requirements

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 5349-1 (2001) standardı esas alınarak, TSE
Mühendislik Hizmetleri İhtisas Grubu’nca TS ENV 25349 (1998)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE
Teknik Kurulu’nun 27 Aralık 2005 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

İçindekiler
Giriş................................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ......................................................................................... 2
3 Terimler, tarifler ve semboller .............................................................................................................. 2
3.1 Terimler ve tarifler ............................................................................................................................... 2
3.2 Semboller ............................................................................................................................................ 2
4 Elle iletilen titreşimin özellikleri ........................................................................................................... 3
4.1 Genel değerlendirmeler....................................................................................................................... 3
4.2 Elle iletilen titreşim için ölçme donanımı ............................................................................................. 3
4.3 Elin titreşim kaynağına bağlanması .................................................................................................... 5
4.4 Ölçülecek büyüklükler ......................................................................................................................... 5
4.5 Çok eksenli titreşim ............................................................................................................................. 5
5 Elle iletilen titreşime maruz kalma ile ilgili özelliklerin belirlenmesi................................................ 5
5.1 Genel................................................................................................................................................... 5
5.2 Günlük titreşime maruz kalma süresi.................................................................................................. 5
5.3 Günlük titreşime maruz kalma............................................................................................................. 6
6 Rapora kaydedilecek bilgiler................................................................................................................ 7
Ek A (Bilgi için) Frekans ağırlıklandırma ve bant kısıtlama filtreleri .......................................................... 8
Ek B (Bilgi için) Elle iletilen titreşimin sağlıkla ilgili etkileri hakkındaki kılavuz ..................................... 11
Ek C (Bilgi için) Titreşime maruz kalma ile sağlık üzerindeki etkileri arasındaki ilişki .......................... 16
Ek D (Bilgi için) Çalışma şartları altında elle iletilen titreşime maruz kalma ile ilgili etkileri
etkilemesi muhtemel faktörler............................................................................................................. 19
Ek E (Bilgi için) Çalışma yerindeki sağlık ve güvenlik ile husulardan sorumlu kişiler
tarafından uyarlanacak koruyucu tedbirler........................................................................................ 20
Ek F (Bilgi için) İlâve bilgilerin rapor edilmesi için kılavuz........................................................................ 22
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 24
Ek ZA Atıf yapılan uluslar arası standardlar ile bu standardlara karşılık gelen Avrupa standardları... 25
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Mekanik titreşim – Kişilerin maruz kaldığı, elle iletilen titreşimin

ölçülmesi ve değerlendirilmesi – Bölüm 1: Genel kurallar

Giriş
Titreşimli aletlerden, titreşimli makinalardan veya titreşimli iş parçalarından, kullanıcının ellerine ve kollarına
yoğun bir titreşim iletilebilir. Bu gibi durumlar, örneğin, bir kişi, hava basınçlı, elektrikli, hidrolik veya içten
yanmalı motor ile tahrik edilen zincirli testereler, darbeli el aletleri veya öğütücüler gibi aletleri tutarak
kullandığında meydana gelir.

İşin tipine ve yerine bağlı olarak, titreşim, sadece tek kola gelebileceği gibi aynı anda iki kola da iletilebilir ve
el ve kol vasıtasıyla omuza da ulaşabilir. Vücut bölümlerinin titreşimi ve alınan titreşim, çoğu zaman,
rahatsızlık ve muhtemelen beceri azalmasının bir nedeni olabilir. Bir çok titreşimli el aletinin sürekli ve
alışkanlık hâlinde kullanılmasının, kan damarları, sinirler, kemikler, eklemler, kaslar veya el ve ön kola irtibatlı
bağlantı dokularını etkileyen farklı hastalıkların türleri ile bağlantılı olduğu anlaşılmıştır.

Bu aksaklıklara neden olan titreşime maruz kalmanın, titreşimin genliği ve frekans dağılımı ile veya günlük ya
da birikerek çoğalan maruz kalma süresi ile ilgili olduğu tam olarak bilinmemektedir. Bu standardda verilen
kılavuz bilgiler, ele iletilen titreşime karşı insan tepkisini dikkate alan uygulama tecrübelerinin ve lâboratuvar
deneylerinin her ikisinden elde edilen ve mevcut maruz kalma şartları ile ilgili olan sınırlı bilgiler hakkındaki
sınırlı sayısal verilerden ortaya çıkarılır. Bu nedenle, titreşime maruz kalmanın değerlendirilmesi için
kapsamlı bir metot önermek oldukça zordur. Bununla birlikte, bu standardda verilen bilgilerin kullanımı, elle
iletilen titreşimle ilgili olan ciddî sağlık bozulmalarına karşı çalışanların büyük çoğunluğunu korumalıdır. Bu
bilgilerin kullanımı, titreşimlerin sebep olduğu sağlık etkilerine ait riskin azaltılması amacıyla elle çalıştırılan
motorlu yeni el aletlerinin geliştirilmesine de yardımcı olabilir. Bu bilgiler, titreşimin sebep olduğu
rahatsızlıkların oluşamadığı güvenli maruz kalma aralıklarını tanımlamaz.

Bu standardın kullanımı, meslekle ilgili güvenliğin geliştirilmesi amacıyla birbiriyle tutarlı verilerin bir araya
getirilmesine katkı sağlayacaktır. Özellikle, bu şekildeki verilerin, doz-etki ilişkisi ile ilgili olarak mevcut
bilgilerin geliştirilmesinde fayda sağlayacağı beklenmektedir.

Bu standard, elle iletilen titreşime insanın maruz kalmasının ölçülmesi ve değerlendirilmesi için genel
kuralları kapsar. Bu standarda, uygun ölçme ve değerlendirme tekniklerinin iş yerinde uygulanması için
uygulamaya yönelik kılavuzu içeren ISO 5349-2’de verilmiş bilgiler eklenmiştir. ISO 5349’a uygun olarak
yapılan ölçmelerde kullanılacak cihazlar, ISO 8041’de tam olarak tanımlanmıştır.

ISO 5349’a göre frekans ağırlıklı ivme değerinin ölçülmesi amacıyla gerekli olan, frekans ağırlıklandırması
Wh ve bant kısıtlayan filtreler için tarifler Ek A’da verilmiştir.

Ek B’de, elle iletilen titreşimin neden olduğu sağlık etkileri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Ek C, maruz kalma
sınırlarının ve gerektiğinde alınacak tedbir işleminin seviyelerinin tarif edilmesinden sorumlu olan uzman
otoritelere yardım edebilecek bir kılavuzu içermektedir. Elle iletilen titreşime karşı insan tepkisini etkileyebilen
diğer faktörler hakkındaki bilgiler Ek D’de ve meslekle ilgili sağlık ve güvenlikten sorumlu olan uzman
otoriteler için koruyucu tedbirler ile ilgili kılavuz Ek E’de verilmiştir.

Bu alanda daha fazla ilerleme sağlamak ve maruz kalma verilerinin sayısal olarak mukayese edilmesine
imkân vermek amacıyla, elle iletilen titreşime insanın maruz kalmasını ölçmek ve raporlara kaydetmek için
aynı şekildeki metotların kullanılması istenir. Daha ayrıntılı bilgiler Ek F’de verilmiştir.

1 Kapsam
Bu standard, birbirine dik olan üç eksende elle iletilen titreşime maruz kalmayı ölçmek ve rapora kaydetmek
ile ilgili genel kuralları kapsar. Bu standard, ölçmelerin aynı şekildeki mukayesesine imkân veren bir frekans
ağırlıklandırmayı ve bant kısıtlayan filtreleri tarif eder. Elde edilen değerler, 8 Hz’den 1000 Hz’e kadar olan
oktav bantların kapsamına giren frekans aralığı içinde, elle iletilen titreşimin zararlı etkilerini tahmin etmek
için kullanılabilir.

Bu standard, periyodik ve rastgele veya periyodik olmayan titreşimlere uygulanır. Geçici olarak bu standard,
tekrarlanan şok tipi artışlara (darbelere) da uygulanabilir.

1
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Not 1 - Tekrarlanan şoklara verilen insan tepkisi için zamana bağımlılık, tam olarak bilinmez. Bu gibi
titreşimlere bu standardın uygulanması, dikkatlice yapılmalıdır.

Bu standard, bir frekans ağırlıklı titreşim ivmesi ve günlük titreşime maruz kalma açısından belirlenen, elle
iletilen titreşime maruz kalmanın değerlendirilmesi için bir kılavuzu kapsar. Bu standard, güvenli titreşime
maruz kalmanın sınırlarını tarif etmez.

Not 2 - Sağlık etkilerine neden olduğuna inanılann titreşime maruz kalmanın farklı karakteristiklerine ait
göreceli yaklaşık önem dereceleri Ek C’de dikkate alınmıştır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO 2041 Vibration and shock - Vocabulary TS 2774 Titreşim ve şok - Terimler ve tarifler
ISO 5349-2 Mechanical vibration - Measurement TS EN ISO Mekanik titreşim – Kişilerin maruz kaldığı,
and evaluation of human exposure 5349-2 elden vücuda iletilen titreşimin ölçülmesi
to hand-transmitted vibration - Part 2 ve değerlendirilmesi – Bölüm 2 : İş
: Practical guidance for yerlerinde ölçme yapmak için pratik
measurement at the workplace kılavuz
ISO 8041 Human response to vibration- TS ENV Titreşime karşı insan tepkisi – Ölçme
measuring instrumentation 28041 düzeneği
IEC 61260 Electroacoustics – Octave-band and TS EN
fractional-octave-band filter 61260*

3 Terimler, tarifler ve semboller

3.1 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından, ISO 2041’de verilen terimler ve tarifleri uygulanır.

Not - Bu standardın kullanıcılarının, uygun şekilde kullanımı sağlamak amacıyla, tıbbî şartlarla ilgili olan
ilâve terimler, Ek B’de verilmiştir.

3.2 Semboller
Bu standardda, aşağıda verilen semboller kullanılmıştır:

ahw(t) : (m/s2) cinsinden ifade edilen, t zamanındaki frekans ağırlıklı, elle iletilen titreşimin tek
eksendeki anlık ivme değeri,

ahw : (m/s2) cinsinden ifade edilen, t zamanındaki frekans ağırlıklı, elle iletilen titreşimin tek
eksendeki anlık ivmesinin k.o.k. (karelerin ortalamasının karekökü) değeri,

ahwx, ahwy, ahwz : (m/s2) cinsinden ifade edilen, sırayla, x, y ve z olarak adlandırılan eksenlerdeki ahw değerleri

ahv : (m/s2) cinsinden ifade edilen, frekans ağırlıklı k.o.k. ivme değerinin toplam titreşim değeri
(bazen, frekans ağırlıklı ivmelerin toplamı veya vektör toplamı olarak bilinir); bu değer, üç
eksende ölçülen titreşim için ahw değerlerinin karelerinin toplamının kareköküdür,

ahv (eşit, 8 saat) : (m/s2) cinsinden ifade edilen, günlük titreşime maruz kalma (8 saat’lik titreşime maruz
kalmaya eş değer toplam titreşim değeri),

1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
∗ işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır.
2
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

A(8) : Günlük titreşime maruz kalma, ahv (eşit, 8 saat) , için uygun olan alternatif bir terim,
Dy : Yıl cinsinden, toplam maruz kalma süresinin grup ortalaması (ömür),
T : Günlük toplam titreşime, ahv , maruz kalma süresi,
To : 8 saatlik (28800 saniyelik) referans süre,
Wh : Elle iletilen titreşim için frekans ağırlıklandırma karakteristiği.

4 Elle iletilen titreşimin özellikleri

4.1 Genel değerlendirmeler
Bu standardda belirlenen metot, çalışma şartlarında elle iletilen titreşime insanın maruz kalması sonucunda
meydana gelen etkileri oluşturduğu bilinen aşağıdaki faktörleri dikkate alır:

a) Titreşimin frekans spektrumu,

b) Titreşimin genliği,
c) Her bir iş gününde maruz kalma süresi,
d) Belirli bir tarihe kadar birikerek artan maruz kalma,

Titreşime maruz kalma sonucundaki etkileri meydan getiren, ancak raporlama için standard hâle getirilmiş
metotların henüz mevcut olmadığı durumlar için diğer faktörler, Ek D’de listelenmiştir.

4.2 Elle iletilen titreşim için ölçme donanımı

4.2.1 Genel
Elle iletilen titreşimin ölçülmesi, ISO 8041’de verilen kurallara uygun olan cihazlar kullanılarak yapılmalıdır.
Bu donanımın, kullanımdan önce ve sonra doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Kalibrasyon, akredite
edilmiş bir lâboratuvar tarafından kullanılan kabul edilmiş bir standarda göre izlenebilir olmalıdır.

4.2.2 Titreşim transduserleri

Titreşim transduseri, (darbeli olmayan el aletleri için) genel titreşim ölçmelerini yapmak amacıyla
tasarımlanan veya özel olarak darbeli el aletleri tarafından oluşturulan ivmeler gibi büyük tepe değerine sahip
ivmeler için tasarımlanabilen bir ivme ölçer olabilir.

Titreşim transduserleri, titreşim genliklerinin bulunduğu aralıktaki değerlere dayanabilmeli ve kararlı

karakteristiklere sahip olmalıdır. Transduserlerin boyutları, makinanın çalışmasını etkilemeyecek ve ölçme
noktasının yeri, kolayca tanımlanabilecek şekilde olmalıdır.

ISO 5349-2, transduserlerin seçimi ile ilgili daha ayrıntılı kılavuz bilgileri kapsamaktadır.

4.2.3 Transduserlerin yeri ve yönü

Ele iletilen titreşim, Şekil 1’de tanımlandığı gibi olan bir dik koordinat sisteminin üç ekseninde ölçülmeli ve
rapora kaydedilmelidir.

Uygulamalı titreşim ölçmeleri için koordinat sisteminin yönü, örneğin, elle tutulan bir titreşim oluşturan
tertibatı, iş parçasını, kolu veya kumanda cihazını temel alan (Şekil 1’e bakınız) uygun bir taban merkezli
koordinat sistemine yapılan atıf ile birlikte tanımlanabilir (daha ayrıntılı bilgi için ISO 8727’ye bakınız).

Üç yönde bulunan titreşim, tercihan eş zamanlı olarak ölçülmelidir. Üç eksenin her birinde sırayla yapılan
ölçmeler, ölçme şartlarının üç ölçmenin tamamı için benzer olması şartıyla kabul edilebilir. Ölçmeler,
makinanın, el aletinin veya iş parçasının tutma merkezine olabildiğince yakın olan titreşim yüzeyi üzerinde
yapılmalıdır. Transduserlerin yeri, rapora kaydedilmelidir.

Not - Titreşim genliği, titreşim yüzeyi üzerindeki konuma göre dikkate değer ölçüde değişiklik gösterebilir.

Transduserin konumlandırılması ile ilgili daha ayrıntılı kılavuz bilgiler, ISO 5349-2’de verilmiştir.

4.2.4 Transduserlerin yerleştirilmesi

Transduserler, rijit olarak yerleştirilmelidir. Bir ivme ölçerin yerleştirilmesi ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler ISO
5348 ve ISO 5349-2’de verilmiştir. Zor olan konumlara (esnek yüzeyler üzerindeki veya titreşimin darbesi
bulunan yerler gibi) transduserlerin yerleştirilmesi ve elle tutulan adaptörlerin kullanımı ile ilgili uygulamaya
yönelik kılavuz bilgiler, ISO 5349-2’de verilmiştir.

3
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

a) “Elle tutma” konumu (bu konumda, el, bir silindir biçimli çubuk üzerindeki standard bir tutamağı
kavrayacak bir şekli alır)

Açıklama
Biyodinamik koordinat sistemi
Taban merkezli koordinat sistemi

b) “El ayasının düz” olduğu konum (bu konumda, el, bir kürenin üzerinden düşey olarak bir basınç
uygulayacak bir şekli alır)

Not - Biyodinamik koordinat sisteminin orijini, elin üçüncü parmağının bağlandığı tarak kemiğinin üst
kısmıdır (merkezden en uzaktaki parmak). zh – ekseni (başka bir deyişle, el ekseni) elin üçüncü
parmağının bağlandığı tarak kemiğinin uzunlamasına ekseni olarak tanımlanır ve pozitif olarak,
parmağın ucuna doğru yönlendirilir. xh – ekseni, orijinden geçer, zh – eksenine diktir ve el, normal
anatomik konumunda (el ayası öne doğru baktığında) olduğu zaman ileriye doğru olan yönde
pozitifitir. yh – ekseni diğer iki eksene diktir ve beşinci parmağa (baş parmağa) doğru olan yönde
pozitiftir. Uygulamada, taban merkezli koordinat sistemi kullanılır: genel olarak, yh – ekseni el eksenine
paralel olacak şekilde, bu koordinat sistemi, y-z düzlemi üzerinde döndürülür.

Şekil 1 – El için koordinat sistemi

4
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

4.3 Elin titreşim kaynağına bağlanması

Hâlihazırda titreşime maruz kalmanın özelliklerini belirlemede, esas büyüklük olarak el ile temas hâlinde olan
yüzeye ait ivmenin kullanılmasına rağmen, biyolojik etkilerin, büyük ölçüde, titreşim kaynağı ile el arasındaki
bağlama yapısına bağlı olduğu kabul edilebilir. Bu bağlamanın ölçülen titreşim genliklerini büyük ölçüde
etkileyebileceği de kayıt altına alınmalıdır.

Titreşim ölçmeleri, titreşim veren motorlu el aletinin veya işlemin tipik çalışması ensasında bu motorlu aletin,
kolun veya iş parçasının ele bağlantısını temsil eden kuvvetler ile yapılmalıdır.

Tutma bölgesi ile el arasındaki kuvvetler ölçülmeli ve rapora kaydedilmelidir.1) Her bir ortam şartı ve/veya
çalışma işlemleri için kullanıcının duruş şeklinin tarifinin de rapora kaydedilmesi tavsiye edilir (Ek D ve Ek
F’ye bakınız).

4.4 Ölçülecek büyüklükler

Titreşim genliğini belirlemekte kullanılan ana büyüklük, (m/s2) cinsinden ifade edilen frekans ağırlıklı ivmenin
k.o.k. değeri olmalıdır.

Frekans ağırlıklı ivmenin ölçülmesi, bir frekans ağırlıklandırmaya sahip bant kısıtlayan filtrelerin
uygulanmasını gerektirir. Frekans ağırlıklandırma, Wh, elin yaralanmasına neden olma hususu ile ilgili olarak
farklı frekanslar için tahminî önem derecesini içerir. Frekans ağırlıklandırmanın, Wh, karakteristikleri ve bant
kısıtlama metotları Ek A’da verilmiştir.

Bir doğrusal toplama metodu kullanılarak k.o.k. değeri ölçülmelidir. Toplam süre, titreşim sinyaline ait temsilî
bir numune kullanılacak şekilde seçilmelidir (ISO 5349-2’ye bakınız).

Diğer ilâve amaçlar (araştırma yapılması, önlem alınması, titreşimin teknik olarak azaltılması) için, frekans
spektrumunun elde edilmesi önemle tavsiye edilir (daha ayrıntılı bilgi için Ek F’ye bakınız).

4.5 Çok eksenli titreşim

Bir çok motorlu el aleti üzerinden ele geçen titreşimin, üç yönde yapılan ölçmelere katkıda bulunduğu
bilinmektedir. Bu üç yünün her birindeki titreşimin eşit olarak zararlı olduğu kabul edilir. Bu nedenle,
ölçmeler, bu üç yönde de yapılmalıdır. x-, y- ve z- eksenlerindeki frekans ağırlıklı k.o.k. ivme ve ahwz
değerleri, ayrı olarak rapora kaydedilmelidir (Ek F’ye bakınız).

Bununla birlikte, tireşime maruz kalmanın değerlendirilmesinde (Madde 5’e bakınız), üç eksenin tamamını
birleştiren bir büyüklük esas alınır. Bu büyüklük, toplam titreşim değeri (ahv) olup, üç bileşen değerin
karelerinin toplamının karekökü olarak tanımlanır :

ahv = ahwx
2
+ ahwy
2
+ ahwz
2
(1)

Bazı durumlarda, üç eksende titreşim ölçmelerini yapmak mümkün olmayabilir. Titreşim ölçmeleri sadece bir
veya iki eksende yapılırsa, en büyük titreşimin bulunduğu eksen, dikkate alınmalıdır (bu durumun
tanımlanabileceği yerlerde). Toplam titreşim değeri, mevcut olan ölçülmüş değerler ve dikkate alınan çarpım
faktörü kullanılarak tahmin edilmelidir. En büyük titreşimin bulunduğu eksendeki titreşimin genliği, toplam
titreşim değerini elde etmek amacıyla 1,0 ile 1,7 aralığındaki bir çarpım farktörünün bulunmasını gerektirir
(daha ayrıntılı öneriler için ISO 5349-2’ye bakınız). Bir çarpım faktörünün toplam titreşim değerini tahmin
etmek amacıyla kullanıldığı yerlerde, bu çarpım faktörü ve bu çarpım faktörüne ait değerin seçimine yönelik
gerekçeli açıklama, ölçülen bileşen değeri/değerleri ile birlikte rapora kaydedilmelidir.

5 Elle iletilen titreşime maruz kalma ile ilgili özelliklerin belirlenmesi

5.1 Genel
Titreşime maruz kalma, titreşimin genliğine ve maruz kalma süresine bağlıdır. Ek C’de verilen sağlık etkileri
ile ilgili kılavuz bilgileri uygulamak amacıyla, titreşim genliği, toplam titreşim değeri ahv ile temsil edilir.

5.2 Günlük titreşime maruz kalma süresi

Günlük titreşime maruz kalma süresi, elin/ellerin bir çalışma günü boyunca titreşime maruz kaldığı toplam
süredir. Titreşime maruz kalma süresi, bir kişinin motorlu el aletleri veya iş parçaları ile çalıştığı süreden

5
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

daha kısa olabilir. Farklı çalışma şartları ve süreleri ve bunların aralıkları için uygun temsilî numuneler
üzerindeki toplam günlük titreşime maruz kalmaya ait tahminleri temel almak oldukça önemlidir (daha
ayrıntılı bilgi için ISO 5349-2’ye bakınız).

5.3 Günlük titreşime maruz kalma

Günlük titreşime maruz kalma, titreşimin genliğinden (toplam titreşim değeri) ve günlük titreşime maruz
kalma süresinden elde edilir.

Farklı sürelere sahip günlük titreşime maruz kalmalar arasında mukayeselerin yapılmasını kolaylaştırmak
amacıyla, günlük titreşime maruz kalma, (2) numaralı bağıntıda gösterildiği gibi, 8 saatlik enerjiye eş değer
olan frekans ağırlıklı toplam titreşim değeri, ahv (eşit, 8 saat) , ile ifade edilmeldiir. Kolaylaştırmak amacıyla,
ahv (eşit, 8 saat), yerine A(8) kullanılmıştır :

T
A(8) = a hv (2)
T0

Burada;
T : Günlük toplam titreşime, ahv , maruz kalma süresi,
T0 : 8 saatlik (28800 saniyelik) referans süre
dir.

Çalışma, günlük toplam titreşimin, farklı titreşim genlikleri bulunan farklı çalışmalardan oluştuğu şekildeki gibi
ise, titreşime maruz kalma, A(8), (3) numaralı bağıntı kullanılarak elde edilmeldir :

n
1
A(8) =
T0
∑a
i =1
2
hvi Ti (3)

Burada;
ahvi : i’nci çalışma için toplam titreşim değeri,
n : her bir titreşime maruz kalma sayısı,
Ti : i’nci çalışmanın süresi
dir.

A(8)’i etkileyen her bir katkı, ayrı olarak rapora kaydedilmelidir.

Örnek : 1 saatlik, 3 saatlik ve 0,5 saatlik (aynı gün içerisinde) maruz kalma süresi için toplam titreşim
değerleri, sırasıyla 2,5 m/s2, 3,5 m/s2 ve 10 m/s2 ise,

A(8) =
1 

8 saat 
(2m / s2 )2
(
x 1 saat + 3,5 m / s 2 )
2
( )
x 3 saat + 10 m / s 2 x 0,5 saat  = 3,4 m / s 2
2


olur.

Not - Yukarıda verilen örnekteki hesaplamanın sonucu iki önemli hususu ortaya çıkarır. Bu durum, eş değer
ölçme doğruluğu anlamına gelmez, ancak, bu husus, hesaplamalardan elde edilir. Normal ölçme
durumlarında, A(8) değerini, % 10’dan daha iyi bir doğrulukla elde etmek için büyük bir dikkat gerekli
olacaktır.

Kabul edilebilir titreşime maruz kalma için kriterlerin belirlendiği durumlarda, bu kriterlerin, A(8) değerleri gibi
belirlenmesi tavsiye edilir.

6
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

6 Rapora kaydedilecek bilgiler

Elle iletilen titreşime maruz kalmanın değerlendirmesi, bu standarda göre yapılacağı zaman, aşağıda verilen
bilgiler rapora kaydedilmelidir :
− Değerlendirilen maruz kalma ile ilgili olan konu,
− Titreşime maruz kalmaya neden olan çalışmalar,
− Dikkate alınan motorlu aletler, yerleştirilen aletler ve/veya iş parçaları,
− Transduserlerin yeri ve yönü,
− Ölçülen tek eksenli frekans ağırlıklı ivmelerin her bir k.o.k.değeri,
− Her bir çalışma için toplam titreşim değeri,
− Her bir çalışmanın günlük toplam süresi,
− Günlük titreşime maruz kalma.

Ölçmelerin, üç eksenin tamamında yapılamadığı durumlarda, toplam titreşim değerini tahmin etmek için
kullanılan çarpım faktörü ve bu çarpım faktörünün seçilmesine ait gerekçeli açıklama da rapora
kaydedilmelidir.

Not - ISO 5349-2’de, rapora kaydedilecek olan tavsiye edilmiş bilgilerin daha kapsamlı bir listesi verilmiştir
(Ek D ve Ek F’ye bakınız)

7
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek A

Frekans ağırlıklandırma ve bant kısıtlama filtreleri

A.1 Frekans ağırlıklandırma ve bant kısıtlama filtrelerinin özellikleri
ahw’nin ölçülmesi, frekans ağırlıklandırma ve bant kısıtlama filtrelerinin uygulanmasını gerektirir. Frekans
ağılıklandırma, Wh, ele zarar verilmesine neden olan farklı frekansların tahminî önem derecesini içerir.
Ölçülen değerlerin, titreşim nedeniyle oluşan yaralanmaların (Ek C’ye bakınız) tahmin edilmesine yönelik
olarak uygulama aralığı, 8 Hz’den 1000 Hz’e kadar (başka bir deyişle, 5,6 Hz’den 1400 Hz’e kadar olan
anma frekans aralığı) olan oktav bantların kapsadığı çalışma frekansı aralığı ile sınırlıdır. Bant kısıtlayan
yüksek geçirgenlikli ve alçak geçirgenlikli filtreler, frekansa bağımlılık konusunda henüz anlaşmaya
varılamayan yerlerde, yukarıda verilen bu aralık dışında bulunan titreşim frekanslarının ölçülen değeri ile ilgili
olan etkiyi sınırlandırır.

Not - Titreşime verilen tepkilerin frekansa bağımlı olma durumları, bütün eksenlerde muhtemelen aynı
olmayabilir. Bununla birlikte, farklı eksenler için farklı frekans ağırlıklandırma yapmanın tavsiye
edilmesi, henüz uygun değerlendirilmemektedir.

Frekans ağırlıklandırma ve bant kısıtlama filtreleri, analog veya sayısal metotlar kullanılarak
gerçekleştirilebilir. Frekans ağılıklandırma ve bant kısıtlama filtreleri, filtre tasarımcılarının aşina oldukları bir
matemetiksel şekille Çizelge A.1’de tanımlanmıştır ve grafik eğrisi, bir şematik usûlde Şekil A.1’de grafiksel
olarak gösterilmiştir.

Çizelge A.1 – Frekans ağılıklandırma Wh için bant kısıtlama ve frekans ağırlıklandırma filtrelerinin
karakteristikleri

Bant kısıtlama a Frekans ağırlıklandırma a)

f1 f2 Q1 f3 f4 Q2 K
6,310 1258,9 0,71 15,915 15,915 0,64 1
Bant kısıtlama filtresi, filtreye ait aktarma fonksiyonu, Hb(s) ile tanımlanır :

s 2 4π 2 f22
Hb (s) =
(s 2 + 2πf1s / Q1 + 4π 2 f12 ) (s 2 + 2πf2 s / Q1 + 4π 2 f22 )

Burada; s = j 2 π f , Laplace dönüşümü değişkenidir.

Bant kısıtlama filtreleri, iki kutuplu bir filtre ile gerçekleştirilebilir.

Frekans ağırlıklandırma filtreleri, filtreye ait aktarma fonksiyonu, HW(s) ile tanımlanır :

(s + 2π f3 ) 2π K f 42
H w ( s) =
(s 2 + 2 π f 4 s / Q 2 + 4π 2 f 42 ) f3

Burada, s = j 2 π f , Laplace dönüşümü değişkenidir.

Frekans ağırlıklandırma filtreleri, iki kutuplu bir filtre ile gerçekleştiirlebilir.

Toplam frekans ağırlıklandırma fonksiyonu, H(s) = Hb(s) . HW(s)’dir.

a)
fn değerleri, rezonans frekanslarını tanımlar (n = 1 ilâ 4); Qn, seçilebilirliği tanımlar (n = 1 ilâ 2); K, sabit
kazançtır.

8
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Şekil A.1 – Bant kısıtlama dâhil, elle iletilen titreşim için frekans ağırlıklandırma eğrisi, Wh, (şematik)

A.2 1/3 oktav bant verilerinin frekans ağırlıklı ivmeye dönüştürülmesi

Wh filtresinin kullanlmasına bir alternatif olarak, 1/3 oktav bant analizinden elde edilen k.o.k. ivme değerleri,
karşılık gelen frekans ağırlıklı ivmeyi elde etmek için kullanılabilir.

Frekans ağırlıklı ivmenin (ahw) k.o.k. değeri, aşağıdaki gibi hesaplanır :

a hw = ∑ (W
i
hi a hi ) 2 (A.1)

Burada;
Whi : Çizelge A.2’de gösterildiği gibi, i’nci 1/3 oktav bant için ağırlıklandırma faktörü,
ahi : (m/s2) cinsinden, i’nci 1/3 oktav bant içinde ölçülen k.o.k. ivme değeri
dir.

6,3 Hz’den 1250 Hz’e kadar olan 1/3 oktav bant frekansları, esas frekans aralığını oluşturur ve yukarıdaki
(A.1) numaralı bağıntı kullanılarak ahw’nin hesaplanması, bu frekans aralığı içerisindeki bütün 1/3 oktav
bantları kapsar. Bu esas frekans aralığının dışındaki frekanslar (başka bir deyişle, Çizelge A.2’de verilen gri
bölgelerde gösterilen frekanslar), genel olarak, ahw değerine önemli bir katkı sağlamaz ve bu frekans
aralığının en yüksek ve en düşük değerlerinde önemli titreşim enerjisinin bulunmadığının bilinmesi şartıyla,
hesaplamalardan çıkarılabilir.

Frekans ağırlıklı ivme değeri, frekans aralığının en yüksek ve en düşük değerlerindeki önemli bileşenlerden
etkilenirse, titreşime maruz kalma verilerinden elde edilen parmak renginin solmasının (parmaktan kan
çekilmesi) tahmin edilmesi için Ek C’de verilen kılavuz, dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.

Not - Spektrum, baskın olan tek frekanslı bileşenleri içerirse, yukarıda verilen işlemler, frekans ağırlıklı
ivmenin hesaplanan ve doğrudan ölçülen değerleri arasında farklılıklara neden olabilir. Bu bileşenler,
bir 1/3 oktav bandının merkezî frekansından farklı olan frekanslarda ise, uyumsuzluklar oluşur. Bu
nedenle, ağırlıklandırma filtresinin, Wh, kullanılması veya daha dar bant ölçmelerini temel alan
hesaplamaların kullanılması tercih edilir. Daha dar bant ölçmelerini temel alan hesaplamaların
kullanılması durumunda, bir belirli frekans, f, veya bir merkezî frekansa, f, sahip dar bir frekans bandı
için, ağırlıklandırılmamış titreşim ivmesi a(f) verildiği zaman, karşılık gelen ağırlıklandırılmış ivme ah(f),
ah(f) = a(f) H (j 2 π f ) olacak şekilde hesaplanır.

9
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Çizelge A.2 – 1/3 oktav bant büyüklüklerinin frekans ağırlıklı büyüklüklere dönüştürülmesi için bant
kısıtlaması a) bulunan elle iletilen titreşim için frekans ağılıklandırma faktörleri Whi

Frekans bant sayısı b) Merkezî frekansın anma değeri Ağırlıklandırma faktörü

i Hz Whi
6 4 0,375
7 5 0,545
8 6,3 0,727
9 8 0,873
10 10 0,951
11 12,5 0,958
12 16 0,896
13 20 0,782
14 25 0,647
15 31,5 0,519
16 40 0,411
17 50 0,324
18 63 0,256
19 80 0,202
20 100 0,160
21 125 0,127
22 160 0,101
23 200 0,0799
24 250 0,0634
25 315 0,0503
26 400 0,0398
27 500 0,0314
28 630 0,0245
29 800 0,0186
30 1000 0,0135
31 1250 0,00894
32 1600 0,00536
33 2000 0,00295
a)
Filtre toleransları ve tepkileri için, ISO 8041’e bakınız.
b)
i indisi, IEC 61260’a göre olan frekans bant sayısıdır.

10
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek B
(Bilgi için)

Elle iletilen titreşimin sağlıkla ilgili etkileri hakkındaki kılavuz

B.1 Genel
Kullanıcın ellerini titreşime maruz bırakan motorlu aletler ve bu aletlerle yapılan işlemler, birçok sanayi
faaliyetlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Elle iletilen titreşime meslekî olarak maruz kalma, imalât
sanayinde, taş ocaklarında taş çıkartmada, madenlerde ve inşaatlarda, ormancılık ve tarımda, halka hizmet
vermede ve diğer çalışma işlemlerinde kullanılan, dönen ve/veya darbeli elle tutulan motorlu aletlerden
kaynaklanabilir. Elle iletilen titreşime maruz kalma, kullanıcının elleri ile tuttuğu titreşim veren iş parçasından
ve motorsikletin kumanda kolları veya araçların direksiyon simidi gibi elle tutulan, titreşim veren
kumandalardan da kaynaklanabilir.

Elle iletilen titreşime aşırı maruz kalma, parmaktaki kan akışında ve elin ve kolun nörolojik ve motor
fonksiyonlarında istenmeyen etkiler oluşturabilir. Avrupa ülkelerindeki ve Amerika Birleşik Devletlerindeki
çalışanların % 1,7’si ilâ % 3,6’sının, potansiyel olarak zararlı olan elle iletilen titreşime maruz kaldığı tahmin
edilmektedir. “El-kol titreşim sendromu” (HAVS) terimi, yaygın olarak, elle iletilen titreşime maruz kalma ile
ilişkili olan çevresel kan dolaşımı, nörolojik ve kas ve iskelet sisteminin tamamı ile ilgili olan rahatsızlıklara
atıf yapmak için kullanılır. Elle iletilen titreşime maruz kalan çalışanlar, nörolojik ve/veya kan dolaşımı
rahatsızlıklarından ayrı ayrı veya eş zamanlı olarak etkilenebilir. Elle iletilen titreşim nedeniyle oluşan kan
dolaşımı rahatsızlıkları ve kemik ve eklem anormallikleri, bir çok ülkede meslekî hastalıklar olarak tanımlanır.
Bu rahatsızlıklar, bilinen meslekî hastalıklar listesinde yer almaktadır.

B.2 Kan dolaşımı hastalıkları

Elle iletilen titreşime maruz kalan çalışanlar, genellikle soğuğa maruz kalma nedeniyle oluşan solgun veya
kan çekilmiş parmak bölümlerinden şikayet edebilirler. Parmaklara olan kan dolaşımının geçici olarak
yapılamaması nedeniyle oluşan bu rahatsızlık, Reynaud hastalığı (bu rahatsızlığı, 1862’de ilk olarak
tanımlayan Fransız fizikçi Maurice Reynaud’un adına ithafen) olarak adlandırılır. Titreşimin, soğuğun
damarları büzüştürme ve kan basıncını artırma etkisine karşı hassas yapan parmak damarlarını (kan
dolaşımının debi değerlerini) etkilediğine inanılır. Titreşime maruz kalan çalışanlarda, soğuk nedeniyle
oluşan Reynaud hastalığını açıklamak amacıyla, bazı araştırmacılar, parmak damarlarında titreşim nedeniyle
oluşan lokal (yerel) değişikliklerin rolünü vurgulamaya yönelmesine rağmen, bazı araştırmacılar ise, zararlı
titreşime uzun süreli maruz kalma nedeniyle oluşan, bir abartılmış merkezî damarları büzüştürme ve kan
basıncını artırma refleksini öne çıkarırlar. Titreşim nedeniyle oluşan kan dolaşımı rahatsızlıklarını tanımlamak
için bir çok eş anlamlı kelimeler kullanılmıştır. Solgun veya kan çekilmiş parmak, meslek nedeniyle oluşan
Reynaud hastalığı, travmatik damar spazm hastalığı ve en son olarak, titreşim nedeniyle oluşan kan çekilmiş
parmak (VWF). Titreşim nedeniyle oluşan kan çekilmiş parmak, bir çok ülkede, önceden tanımlanmış bir
meslekî hastalıktır.

Başlangıç olarak, kan çekilme durumları, bir veya daha fazla parmağın uçlarında başlar, ancak, titreşime
maruz kalmanın devam etmesiyle, kan çekilmesi parmakların üstüne doğru genişleyebilir. Bazı durumlarda,
kan çekilme durumunu bir morarma, başka bir deyişle, parmak damarlarındaki yavaş kan dolaşımından
kaynaklanan oksijen miktarının daha fazla azalması nedeniyle, etkilenen parmakların renginin mavimsi
olarak değişmesi takip eder. Isıtmak suretiyle yaygın olarak hızlandırılmış veya lokal (yerel) masajın
bulunduğu iyileşme aşamasında, nihaî olarak tüylerin diken diken olması ve/veya acı ile ilişkili olarak renkte
bir kırmızıya dönüş, deriye yakın olan damarlardaki kan akışının tepki olarak artmasının sonucu olarak
etkilenen parmaklar üzerinde görülebilir. Kan çekilme durumları, yaz mevsimine göre kışın daha yaygındır ve
bir kaç dakikadan bir saatten daha fazla olabilen bir süreye kadar devam eder. Bu süre, uyarıcıları tetikleme
yoğunluğuna ve damar spazm hastalığının şiddetine göre değişir ve kan çekilmesi durumu, genel olarak
bütün vücut ısıtıldığı zaman ortadan kalkar. Titreşime maruz kalma devam ederse, kan çekilme durumu da
daha sık oluşur ve bütün yıl boyunca meydana gelebilir. Nadir olarak ilerlemiş durumlarda, tekrar eden ve
aşırı kan çekilme durumları, parmak uçlarındaki deride kan beslemesi değişimlerine (yaralanmalara veya
kangrene) neden olabilir. Çalışma esnasında kan çekilme durumundan etkilenen çalışanlar, çalışma işlemleri
ile ilgili ara yüzü sağlayan dokunma hissinin ve hareket etme yeteneğinin tamamen kaybedilmesi ile karşı
karşıya kalabilirler. Böylece, bu durum, kazalar nedeniyle oluşan tehlikeli bir şekilde yaralanma riskini
artırabilir.

11
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Meslekî olarak kullanılan ilâçlarda, titreşim nedeniyle oluşan kan çekilmiş parmak sınıflandırması için farklı
aşama oluşturma sistemleri geliştirilmiştir. Stockholm Çalışma Birimi Göstergesi (Skalası) (1986), el-kol
titreşim sendromunda soğuk nedeniyle oluşan Reynaud hastalığını sınırlandırmak amacıyla uluslar arası
olarak bilinen bir derecelendirme sistemidir. Bu gösterge (skala), parmaktan kan çekilme durumunun
kapsamına, sıklığına ve şiddetine göre dört aşamadan oluşur ve Çizelge B.1’de tanımlanmıştır. Farklı
parmaklardan kan çekilmesine (Kaynaklar [13]’e bakınız) ait değerleri temel alan bir gösterge de
hazırlanmaktadır

Farklı lâboratuvar deneyleri, parmaklardan kan çekilmesi durumunu objektif olarak belirlemek amacıyla
kullanılır. Bu deneylerin büyük bir çoğunluğu, soğuk uygulanmasını ve parmakların ve ellerin
soğutulmasından önce, soğutulması esnasında ve soğutulmasından sonra parmak derisi üzerindeki
sıcaklığın veya parmak damarındaki kan akışının veya basıncının ölçülmesini temel alır.

Salgın hastalıklarla ilgili çalışmalar, titreşime maruz kalan bir çalışan grubunda bulunan her bir çalışanda
titreşim nedeniyle kan çekilmesi ile ilgili yayılmanın % 0’dan % 100’e kadar geniş bir aralıkta da oluştuğunu
göstermiştir. Parmaktan kan çekilmesi sendromunun oluşması ihtimali ve şiddeti, titreşime maruz kalma
karakteristikleri (frekans, genlik, yön, darbeli olma özelliği, süre), el aleti ve çalışma işleminin tipi, çevre
şartları (sıcaklık, hava debisi, nem, gürültü), bazı biyodinamik ve ergonomik faktörler (tutma kuvveti, besleme
kuvveti, kolun duruşu) ve farklı bireysel özellikler [hassasiyet (etkilenebilirlik), hastalıklar ve ajanlar, örneğin
nikotin ve parmak çevresindeki kan dolaşımını etkileyen belirli ilâçlar] gibi bir çok faktöre göre değiştiği
bilinmektedir. Bu nedenle, titreşime maruz kalma ile parmaklardan kan çekilmesi sendromunun gelişmesi
arasında karmaşık bir ilişki vardır. Salgın hastalıklarla ilgili çalışmalarda, titreşim nedeniyle parmaktan kan
çekilmesi durumunun oluşumu, titreşime maruz kalma süresinin artmasıyla birlikte arttığı kabul edilmektedir.
Parmaklardan kan çekilme durumunun oluşmasından önceki toplam titreşime maruz kalma, yaklaşık olarak
maruz kalınan titreşimin genliği ile ters orantılı olduğuna yönelik bazı deliller vardır (başka bir deyişle, titreşim
genliği iki katına çıkarılırsa, aynı etkiyi oluşturmak amacıyla, titreşime maruz kalınan yılların yarıya indirilmesi
gereklidir).

1970’li yılların sonundan bugüne kadar, diğer zararlı çalışma ortamı faktörlerini (örneğin, soğuk nedeniyle
oluşan ve fiziksel gerilmeler) azaltmak amacıyla yapılan çalışmalar ile birlikte titreşimsiz zincirli testerelerin
kullanılmaya başlanmasından ve testere kullanım süresini azaltan idarî tedbirlerin alınmasından Avrupa’nın
ve Japonya’nın her ikisinde bulunan ormanda çalışanlar arasında parmaktan titreşim nedeniyle kan çekilme
durumunun oluşma sıklığında bir azalma olduğu rapor edilmiştir. Emekli olmuş orman çalışanları arasında,
parmaktan titreşim nedeniyle kan çekilme durumunda iyileşme olduğu da rapor edilmiştir. Benzer bulgular,
diğer el aleti tipleri için henüz elde edilmemiştir.

Çizelge B.1 – Stockholm Çalışma Birimi Göstergesi (skalası) (1986)

Kan dolaşımı ile ilgili bileşenler

Aşama Derece Tarif
0 - Kan çekilmesi durumu oluşmaz.
1V Hafif Sadece bir veya daha fazla parmağın uçlarını etkileyen, nadiren oluşan kan
çekilmesi durumu
2V Orta Bir veya daha fazla parmağın uç veya orta (nadiren de ele bağlanan) parmak
kemiklerini etkileyen nadiren oluşan kan çekilmesi durumu
3V Şiddetli Bir çok parmağın bütün parmak kemiklerini etkileyen, sıkça oluşan kan
çekilmesi durumu
4V Çok şiddetli Parmak uçlarındaki kan beslemesi değişimleri birlikte Aşama 3’te olduğu gibi

Algılama sinirleri ile ilgili bileşenler

Aşama Tarif
0SN Tireşime maruz kalma, ancak semptonlar (belirtiler) bulunmaz
1SN Tüylerin diken diken olması veya olmaması ile birlikte aralıklı oluşan hissizlik
2SN Aralıklı veya sürekli oluşan hissizlik, azaltılan duyulara ilişkin algılar
3SN Aralıklı veya sürekli oluşan hissizlik, dokunma duyusu ile ayrım oluşturmanın ve hareket etme
yeteneğinin azalması

12
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

B.3 Nörolojik hastalıklar

Elle iletilen titreşime maruz kalan çalışanlar, ellerinde ve parmaklarında hissizlik ve tüylerin diken diken
olması ile karşı karşıya kalabilir. Titreşime maruz kalma durumu devam ederse, titreşime bağlı semptonlar,
daha da kötüleşebilir ve çalışma kapasitesi ve ömür hesaplamaları ile ilgili bir ara yüz oluşturabilir.Titreşime
maruz kalan çalışanlar, klinik incelemelerde eli kullanma yeteneğinde zayıflamanın yanısıra, dokunma ve
sıcaklığın normal olarak algılanmasında bir azalmaya sebep olabilirler. Elle iletilen titreşimin diğer bir etkisi
olarak, parmak uçlarının derisindeki titreşim hassasiyetinde bir azalma da bulunabilir. Titreşime maruz kalan
çalışanlar üzerinde yapılan salgın hastalıklarla ilgili çalışmalar, nörolojik hastalıkların yayılması, titreşime
maruz kalan bir çalışan grubundaki her bir kişinin çok küçük yüzdelerinden % 80’ninden daha fazlasına
kadar değiştiğini ve duyulardaki algılama kayıplarının geniş bir aralıktaki el aleti tiplerinin kullanıcılarını
etkilediğini göstermektedir.

Algılama sinirlerindeki etkilerin, muhtemelen farklı patolojik mekanizmaları içeren, titreşim nedeniyle oluşan
diğer hastalıkların bağımsız olarak gelişebileceği bilinmektedir. Dokunma duyusu ile ayrım oluşturma,
titreşim nedeniyle dokunma duyusundaki algılama ve tam olarak hareket etme yeteneği gibi algılama
sinirlerinin klinik incelemesinin ve psikofiziksel (fiziğin psikoloji ile ilgili bölümü) olarak deneye tâbi tutmanın
sonuçlarına ve şikayet edilen semptonlara göre üç aşamadan oluşan “el kol titreşim sendromunun (HAVS)”
algılama sinirleri ile ilgili bileşenleri için bir sınıflandırmayı, Stockholm Çalışma Birimi (Çizelge B.1’e bakınız),
1986’da tavsiye etmiştir.

Titreşime maruz kalan çalışanlar, kol kaslarını harekete geçiren sinirin, bilek içindeki anatomik bir kanaldan
geçtiği gibi, bu sinirin sıkışması nedeniyle oluşan bir hastalık olan el bileğinin içindeki bilek kanal siniri
sendromu (CTS) gibi beyne giden sinirlerin sıkışmasına ait belirtileri ve semptonları gösterir. Bilek kanalı sinir
sendromunun, taş parçalayıcı ve düzleştirici aletleri kullanan kişiler ve ormanda çalışanlar gibi titreşim veren
aletleri kullanan bazı meslek gruplarında oluşabileceği kabul edilmektedir. Titreşim ile birlikte ele ve bileğe
etki eden ergonomik olarak gerginlik kaynaklarının (tekrarlı hareketler, kuvvetlice tutma, uygun olmayan
duruş şekilleri), titreşim veren aletleri kullanan çalışanlarda, bilek kanalı sinir sendromu’na (CTS) neden
olabileceğine inanılmaktadır.

B.4 Kas sistemi ve iskeletle ilgili rahasızlıklar

B.4.1 İskelet ile ilgili rahatsızlıklar

Daha önceden yapılmış olan radyolojik araştırmalar, titreşime maruz kalan çalışanların ellerindeki ve
bileklerindeki kemiklerde sıvı içeren boşlukların ve kistlerin yüksek derecede yaygın olduğunu ortaya
çıkarmıştır, son yapılan çalışmalar ise, titreşime maruz kalmayan elini kullanarak çalışan işçiler ile ilgili olarak
önemli bir artışın bulunmadığını göstermiştir. Kası kemiğe bağlayan dokunun bağlantı yerlerindeki
sertleşmenin (kemikleşmenin) yanısıra bilek ve dirseklerdeki osteoforozun (kemik erimesinin) aşırı
oluşmasına, pnömatik darbeli aletlerden yayılan yüksek genlikli (< 50 Hz) şoka ve düşük frekanslı titreşime
maruz kalan madencilerde, yol yapımında çalışan işçilerde ve metal işleri ile uğraşan işçilerde
karşılaşılmıştır.

Kienböck hastalığının (bilek içinde bulunan ay şeklindeki kemik etrafındaki dokunun yumuşaması) ve bilek
içindeki, baş parmak tarafında yer alan en büyük kemiğin pseudoporozunun (kemiğin eğilmesi veya
kırılmasını takiben oluşan kemik erimesi) aşırı yayılması, bir kaç araştırmacı tarafından da rapor edilmiştir.
Zincirli testerenin çalışmasından veya öğütme işlemlerinden kaynaklanan orta veya yüksek frekanslı
titreşime maruz kalan çalışanların sağ ve sol kollarındaki (eller dâhil) dejenerasyona neden olan kemik ve
eklem hastalıklarının artan bir oranda yayılmasına ait küçük bir delil vardır. Darbeli el aletlerini kullanan
çalışanlarda karşılaşılan iskeletle ilgili yaralanmaların daha yüksek oranda yayılması ile ilişkili olarak, fiziksel
ağır çalışma, çok kuvvetli tutma ve farklı biyomedikal faktörler dikkate alınabilir. Lokal ağrılar, şişmeler ve
eklemin sağlamlığı ve şekil bozukluğu, kemik ve eklem dejenerasyonu ile ilgili radyolojik bulgular ile birlikte
değerlendirilebilir. Bazı ülkelerde (örneğin Fransa, Almanya, İtalya), elle tutulan, titreşim veren el aletlerini
kullanan çalışanlarda oluşan kemik ve eklem hastalıkları, meslek hastalığı olarak dikkate alınır ve bu
durumdan etkilenen çalışanlara telâfi edici yönde haklar verilir.

B.4.2 Kas sistemi ile ilgili rahatsızlıklar

Uzun süreli olarak titreşime maruz kalan çalışanlar, kas sisteminin zayıflığından, ellerinde ve kollarından ağrı
bulunmasından ve kas gücünün azalmasından şikayet edebilirler. Titreşime maruz kalmanın, elin tutma
kuvvetinin azalması ile de ilgili olduğu tespit edilmiştir. Doğrudan mekanik yaralanmalar veya çevresel sinir
sistemindeki hasarlar, benzer kas semptonları için hastalığa neden olan muhtemel faktörler olarak dikkate
alınmıştır.

13
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Tendinitis (ellerde ve kollarda bulunan kas dokularındaki şişme) ve tenosivitis (bilekteki kası kemiğe
bağlayan dokunun şişmesi) (başka bir deyişle kas dokusunun ve kas ile kemik bağlantı dokusunun şişmesi)
ve el ayasının düz dokularının bir hastalığı, Dupuytren kasılması veya gevşemesi gibi çalışma ile ilgili diğer
hastalıkların, titreşime maruz kalan çalışanlarda bulunduğu rapor edilmiştir. Bu hastalıkların, elle yapılan ağır
işlerden kaynaklanan ergonomik olarak gerginlik faktörleri ile ilgili olduğu kabul edilmektedir ve elle iletilen
titreşimin değerlendirmesinin yapılması, bütün şüpheleri ortadan kaldırmaz.

B.5 Diğer rahatsızlıklar

Parmaktan titreşim nedeniyle kan çekilme durumundan etkilenen çalışanlarda, işitme kaybının, titreşim veren
cihazlardan yayılan gürültüye maruz kalma ve yaşlanma temel alınarak belirlenen işitme kaybından daha
büyük olduğu bazı çalışmalarda gösterilmektedir. Parmaktan titreşim nedeniyle kan çekilme durumu ile ilgili
konuların, iç kulağa besleme yapan kan damarlarının titreşim sebebiyle daralması ve kan basıncının artması
nedeniyle ilâve işitme azalması riskini içerebileceği dikkate alınmaktadır. İkinci derecede önemli olan
hastalıklara ilâve olarak, titreşime maruz kalan çalışanların endokrin (hormon ile ilgili) ve merkezî sinir
sistemlerini içeren sağlıkla ilgili diğer istenmeyen etkiler, Rus ve Japon araştırmacılar tarafından rapor
edilmiştir. “Titreşim hastalığı” olarak adlandırılan klinik görünüm, beynin üst merkezlerinin uygun olmayan
fonksiyonu ile ilgili olan belirtileri ve semptonları (örneğin, sürekli yorulma, baş ağrısı, aşırı alınganlık, uyku
düzensizlikleri, iktidarsızlık, beyin grafisinin anormallikleri) içerir. Bu bulgular, dikkatlice açıklanmalı ve elle
iletilen tireşime maruz kalma ile merkezî sinir sistemindeki hastalıklar arasında bir ilişkinin bulunduğu
hipotezini doğrulamak amacıyla, daha ayrıntılı ve dikkatli bir şekilde tasarımlanmış salgın hastalıklarla ilgili
olan ve klinikte yapılan araştırmalara ihitiyaç duyulur.

B.6 Konuyla ilgili terimler

Kemik kisti : Kemik yapısında bulunan normal olmayan boşluk.

Bilek kanalı sinir sendromu : Çoğu zaman gece oluşan, bilek (el üstü) kemiklerinin oluşturduğu bir anatomik
kanaldan geçtiği gibi kol kaslarını harekete geçiren sinirin sıkışmasının veya tahriş olmasının neden olduğu,
hissizlik, tüylerin diken diken olması ve baş, işaret, orta ve yüzük parmaklarının parmak izinin bulunduğu
yüzeyler üzerinde bulunan yanma acısı şeklindeki semptonlar. Zarar gören el fonksiyonunun ve el kullanma
yetersizliğinin belirtileri gelişebilir.

Morarma (Cyanosis) : Deri yüzeyindeki kılcal damarlarda kanın oksijensiz olarak kalması nedeniyle oluşan
derinin veya diğer dokuların renginin mavimsi olarak değişmesi

Dupuytren kasılması : Parmakların, esas olarak yüzük ve küçük parmağın, düz bir doğrultuda bulunmasını
önleyen ve el ayasının üzerindeki çizgilerin kalınlaşmasına neden olan kasılma.

Epidemiyoloji (salgın hastalıkları inceleyen bilim dalı) : Bir toplum içinde hastalıkların veya rahatsızlıkların
oluşumunu – tekrar oluşumunu ve yayılmasını – inceleyen bilim dalı. Meslekî olan salgın hastalıkları
inceleyen bilim dalı, çalışma riski faktörlerine maruz kalma ile bu faktörlerin sağlık üzerindeki uygun olmayan
etkileri arasında bulunabilecek ilişkileri araştırır.

El-kol titreşim sendromu : Elle iletilen titreşim nedeniyle oluşan rahatsızlıklarla ilgili (nörolojik, kan dolaşımı ile
ilgili ve kas sistemi ve iskeletle ilgili) karmaşık belirtiler ve semptonlar.

Kienböck hastalığı : Bilek içinde bulunan ay şeklindeki kemiğin etrafında bulunan dokunun (yumuşaması)
mineralizasyonu (mineral maddelere dönüşmesi) sonucu ortaya çıkan hastalık.

Tekrarlama oranı : Belirlenen bir zaman süresi içinde bir toplumda bir hastalığın veya rahatsızlığın yeniden
ortaya çıkma sayısı.

Osteoporoz : Kemik ve eklem dejenerasyonu.

Yayılma : Belirlenen bir zaman süresi içinde belirlenmiş bir toplumda bir hastalığın veya rahatsızlığın mevcut
olduğu durum sayısı.

Reynaud hastalığı : Genellikle duygusal olarak veya soğuk nedeniyle tetiklenen parmak damarlarındaki
büzüşmenin ve basınç artışının bir sonucu olarak, kanın yetersiz dolaşımı nedeniyle oluşan parmaklardan
kan çekilmesi durumu. Birincil Reynaud hastalığı, parmaklardan kan çekilme durumu herhangi bir özel
sebebe bağlı olmadığı zaman oluşur. İkincil Reynaud hastalığı, bazı sebepler tanımlanabildiği zaman oluşur.

14
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Titreşim nedeniyle oluşan parmaktan kan çekilme durumu, elle iletilen titreşime maruz kalma nedeniyle
oluşan Reynaud hastalığının ikincil bir şeklidir.

Algılama sinirleri ile ilgili hastalıklar : Hafif dokunmayı, acıyı, sıcaklığı, titreşimi ve derindeki (yüzeysel
olmayan) basıncın algılanmasındaki anormallikler, ayırıcı algılama fonksiyonlarındaki (iki noktayı mukayese
ederek ayırma, yüzeyin pürüzlülüğünün, büyüklüğünün ve şeklinin fark edilmesi) zayıflama.

Tendinitis: Kas dokularındaki şişme.

Tenosivitis : Kas dokusunun ve kas ile kemik bağlantı dokusunun şişmesi.

Damarların kasılması (büzüşmesi) ve kan basıncının artması : Özellikle kan damarlarının duvarlarının artan
bir şekilde büzüşmesinin sonucu olarak, kan damarlarının içindeki boşluğun daralması.

15
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek C
(Bilgi için)

Titreşime maruz kalma ile sağlık üzerindeki etkileri arasındaki ilişki

C.1 Değerlendirme metodunun temeli
Bu ek, sağlık üzerinde etkiler oluşturduğuna inanılan, titreşime maruz kalmanın farklı özelliklerinin göreceli
olarak belirlşenen önemi ile ilgilidir. Bu ek’te, güvenli bir şekilde titreşime maruz kalma ile ilgili sınırlar
belirlenmemiştir.

Bu standardda tanımlanan frekans ağırlıklandırma, bu standardın önceki (ISO 4349:1986) revizyonunda

bulunan frekans ağırlıklandırmayı esas alır ve bu frekans ağırlıklandırmanın, eldeki ve koldaki titreşimden
kaynaklanan sağlık üzerine olan etkileri oluşturan farklı frekansların bağıl potansiyeli ile ilgili olarak, mümkün
olan en iyi kılavuz bilgileri sağladığına inanılır.

Bu frekans ağırlıklandırmanın, kan dolaşımı ile ilgili, nörolojik veya kas ve iskelet sistemi ile ilişkili
rahatsızlıkların/bozuklukların oluşması tehlikesini, ayrı ayrı olarak, temsil edip etmediği bilinmemektedir.
Günümüzde, bu frekans ağılıklandırma, elle iletilen titreşimin bütün biyolojik etkilerinin değerlendirilmesi için
kullanılır.

Şekil 1’de verilen dik (birbirine dik) eksenlerde tanımlanmış üç yönün her birindeki titreşimin, eşit ölçüde
zararlı olduğu ve aynı frekans ağırlıklandırmanın, her bir eksen için kullanılabileceği kabul edilmiştir. Bu
nedenle, elle iletilen titreşimin vücuda zarar verme potansiyeli, bu standardda tanımlandığı gibi, elle temas
hâlinde olan bir yüzeydeki üç frekans ağırlıklı bileşen (tek eksenli) ivmelerinden oluşan toplam titreşim
değeri, ahv, kullanılarak tahmin edilir.

Yaklaşık olarak 8 saatlik enerjiye eş değer toplam titreşim değerini elde etmek amacıyla bu standardda
verilen metodun, farklı titreşim genlikleri ve günlük titreşime maruz kalma süreleri arasındaki ilişkileri
kapsadığı varsayılır.

Not 1 - Bu metotta, el-kol titreşim sendromunun oluşması için gereken günlük titreşime maruz kalma
süresinin, frekans ağırlıklı ivmenin karesi ile ters orantılı olduğu kabul edilmiştir. Örneğin, titreşim
genliği yarıya indirilirse, günlük titreşime maruz kalma süresi, aynı etkiyi oluşturmak için dört (4) ile
çarpılabilir.

Not 2 - Günlik titreşime maruz kalmanın sağlık üzerine etkileri ile ilgili bir veri eksikliği mevcuttur. Seçilen
zamana bağımlılık, sabit bir günlük titreşime maruz kalma enerjisine eş değerdir.

Not 3 - Günlük tireşime maruz kalma için zamana bağımlılığa, çok kısa süreler ve büyük ivmeler için
ekstrapolasyon uygulanmamalıdır. Bu şekildeki maruz kalmalar, el-kol sistemindeki diğer tehlikeli
yaralanmalar ile birlikte değerlendirilebilir.

C.2 Genel sağlık etkileri

El-kol titreşim sendromunun (Ek B’ye bakınız) her birine ait semptonların oluşma ihtimali, titreşime maruz
kalan kişinin hassasiyetine, önceden var olan hastalıklarına ve durumuna ve Madde 4.1’de ve Ek D’de
verilen çalışma ile ilgili, çevresel ve kişisel faktörlere bağlıdır. İlâve olarak, her bir kişinin, benzer bir el aletini
veya aletlerini kapsayan ve titreşimin elle iletildiği sanayî işlemlerini içeren eş değer çalışmaları
gerçekleştiren bir kullanıcı grubu içinde bu semptonların yayılması, bu grup içindeki her bir kişinin
özelliklerine ve maruz kalma faktörlerine bağlıdır. Aynı şekilde çalışmaya devam etmeyen kişilerin bulunduğu
gruplar için, titreşim ile ilgili semptonların yayılımı, kişilerin gruptan ayrılma oranından da etkilenir.

Not - El-kol titreşim sendromunun semptonlarının, el ile temas hâlinde olan bir yüzeyde, 2 m/s2’den daha az
olan, 8 saatlik enerjiye eşdeğer bir titreşimin toplam değerine, A(8), maruz kalan kişilerde nadiren
oluştuğu ve 1 m/s2 den daha küçük olan A(8) değerleri için rapora kaydedilmediği, çalışmalarda
varsayılmıştır.

16
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

C.3 Düzensiz olarak oluşan parmaklardan kan çekilmenin yayılması (parmaklardan

titreşim nedeniyle oluşan kan çekilmesi)
Benzer bir el aletini veya aletlerini içeren veya sanayî işlemlerini kapsayan eşdeğer çalışmaları
gerçekleştiren kişilerin oluşturduğu gruplarda, parmaklardan farklı kan çekilmesi durumunun oluşması için
gereken titreşime maruz kalmanın tahmin edilmesi amacıyla bir çok girişimde bulunulmuştur. Titreşime
maruz kalan kişilerin % 10’unda, parmaklardan kan çekilmesi durumunun oluşmasını tahmin etmek amacıyla
kullanılan günlük titreşime maruz kalma, A(8), Şekil C.1’de gösterilmiştir. Bir (1) yıldan on (10) yıla kadar
toplam (ömür boyu) maruz kalmanın grup ortalaması için değerler, Çizelge C.1’de gösterilmiştir. Karşılık
gelen değerler de Çizelge C.1’de gösterilmiştir.

Titreşime maruz kalma şartları için Çizelge C.1’de gösterilen değerler arasında, interpolasyon
uygulanmasına izin verilmiştir. Aşağıda verilen bağıntı, bu amaç için kullanılabilir :

−1, 06
Dy  A(8) 
= 31,8  2  (C.1)
sene  m/s 
Burada;
A(8) : Günlük titreşime maruz kalma (el ile temas hâlinde olan bir yüzeyde, 8 saatlik enerjiye eş değer olan
toplam titreşim değeri),
Dy : Sene(yıl) cinsinden, toplam (ömür boyu) maruz kalma süresin grup ortalaması
dır.

Not 1 - Parmaklardan kan çekilmesi durumu ile titreşime maruz kalma arasındaki kesin olmayan bu bağıntı,
bu standardın önceki (ISO 5349:1986) baskısında yer alan Ek A’daki bağıntı ile uyumludur ve
Kaynaklarda [10] numara ile verilen dokümanı esas alır. Bununla birlikte, bu standardda 8 saatlik
enerjiye eşdeğer olan toplam titreşim değerinin kullanımını dikkate almak amacıyla düzeltme
faktörleri uygulanmıştır.

Not 2 - Bu standardda verilen, titreşimin kan dolaşımı üzerindeki etkileri ile ilgili bir kılavuz, 30 Hz ilâ 50 Hz
aralığının üzerinde baskın frekansları bulunan motorlu el aletlerini (örneğin zincirli testereler,
öğütücüler, taş parçalayıcılar) inceleyen, salgın hastalıklarla ilgili çalışmaları temel alır. Bu nedenle,
düşük, özellikle, yaklaşık olarak 20 Hz’in altındaki frekanslarda bulunan frekans ağırlıklı ivmenin
bileşenlerinin baskın olduğu durumlarda yapılan ölçmeler, dikkatlice incelenmelidir. Bu tipteki motorlu
aletleri kullanan kullanıcılarda, üst koldaki kemikler ve eklemler üzerinde etkilerin (Ek B’ye bakınız)
bulunduğu rapor edilmiştir.

Not 3 - (C.1) numaralı bağıntıda verilen ilişki, bir grup içinde bulunan harhangi bir kişide kan çekilmenin
oluşmasına ait riskin tahmin edilmesinde kullanılmaz.

Not 4 - Meslekî olarak titreşime maruz kalan kişilerin oluşturduğu bir grupta, elle iletilen titreşimin sağlık
üzerindeki tehlikelerini azaltmak amacıyla tasarımlanan maruz kalma kriterlerini tarif etmek amacıyla
Şekil C.1 ve Çizelge D.1 kullanılabilir. Şekil C.1’de ve Çizelge C.1’de verilen değerler, 25 yıla kadar
mesleklerinde 30 m/s2’ye kadar olan, el aletlerinin verdiği titreşim genliğine maruz kalan çalışanların
oluşturduğu gruplar üzerinde yapılan çalışmalardan elde edilmiştir. Çalışmaların yaklaşık olarak
tamamı, titreşimin ele geçtiği sanayide kullanılan işlemler veya belirli bir tipteki motorlu el aletlerini
içeren çalışmanın, yaklaşık ve günlük olarak, gerçekleştirildiği kişilerden oluşturulan gruplar ile
ilgilidir. İvme değerleri, baskın olan tek eksenli frekans ağırlıklı bileşen ivmesinin rapora kaydedildiği
çalışmalardan elde edilir.

Not 5 - Toplam titreşim değerinin tek eksenli en büyük bileşenine oranının, bu standardda verilen tipik
değerlerden büyük ölçüde sapma gösterdiği durumlarda, el aletleri veya işlemler için, Şekil C.1’de ve
Çizelge C.1’de verilen değerlerden sapmalar oluşabilir. Çalışma ile ilgili ve/veya çevresel faktörlerin,
benzer mesleklerde yaygın olarak bulunan faktörlerden farklılık gösterdiği durumlardaki meslekî
gruplar için de Şekil C.1’de ve Çizelge C.1’de verilen değerlerden sapmalar oluşabilir.

Belirlenen bir toplam (ömür boyu) maruz kalma süresi için, günlük titreşime maruz kalma süresi, A(8),
parmaklardan kan çekilmesinin % 10 oranında yayılmasını sağlamak amacıyla gereken titreşime maruz
kalma süresinden daha fazla ise, söz konusu parmaklardan kan çekilmesinin daha büyük oranda yayılması
beklenebilir.

17
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Çizelge C.1 - Verilen bir yıl sayısı, Dy, için maruz kalan kişilerin % 10’nunda, parmaklardan kan
çekilmesinin bölümler hâlinde oluşturulması için beklenen günlük titreşim maruz kalma, A(8),
değerleri

Dy , yıl 1 2 4 8
A(8), m/s2 26 14 7 3,7

Şekil C.1 – Titreşime maruz kalan kişilerden oluşan bir grup içinde, titreşim nedeniyle oluşan parmaklardan
kan çekilmesine ait tahmin edilen % 10 oranında yayılma için titreşime maruz kalma

18
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek D
(Bilgi için)

Çalışma şartları altında elle iletilen titreşime maruz kalma ile ilgili etkileri
etkilemesi muhtemel faktörler
Bu standardda tanımlanan titreşime maruz kalmayı değerlendirme metodu, titreşimin genliğini, frekans
içeriğini, bir çalışma gününde titreşime maruz kalma süresini ve belirlenen tarihe kadar toplam titreşime
maruz kalmayı dikkate alır. Çalışma şartları altında elle iletilen titreşime insanların maruz kalmasıyla oluşan
etkiler, aşağıdaki hususlardan da etkilenebilir :

a) Elle iletilen titreşimin yönü,

b) Çalışma metodu ve kullanıcının becerisi,
c) Kullanıcının yaşı ve kullanıcın bünyesini veya sağlığını etkileyen herhangi bir faktör,
d) Geçici maruz kalma biçimi ve çalışma metodu, başka bir deyişle, çalışma ve dinlenme sürelerinin
uzunluğu ve sıklığı; mola vb. esnasında aletin bir kenara bırakılıp bırakılmadığı veya boşta çalıştırılıp
çalıştırılmadığı,
e) El aletine veya iş parçasına 2) kullanıcının elleri vasıtasıyla kullanıcı tarafından uygulanan, kavrama ve
besleme kuvvetleri gibi tutma kuvvetleri ve deriye uygulanan basınç,
f) El ve kolun duruş şekli ve maruz kalma esnasında vücudun duruş şekli (bilek, dirsek ve omuz
eklemlerinin açıları),
g) Titreşim makinaları, el aletleri ve yerleştirilen aksesuvarlar veya çalışma parçasının tipi ve durumu,
h) Ellerin titreşime maruz kalan kısımlarının alanı ve yeri.

Aşağıdaki faktörler, özellikle elle iletilen titreşiminin sebep olduğu kan dolaşımında meydana gelen
değişiklikleri etkileyebilir.

a) İklim şartları ve el veya vücudun sıcaklığını etkileyen diğer faktörler,

b) Kan dolaşımı etkileyen hastalıklar,
c) Çalışma ortamında bulunan nikotin, belirli ilâçlar veya kimyasal maddeler gibi, çevresel kan dolaşımını
etkileyen ajanlar,
d) Gürültü.

Titreşim nedeniyle oluşan rahatsızlıklarının meydana gelmesi ile ilgili olarak verilen bütün faktörlerin önemi,
ayrıntılı olarak yeterince bilinmemesine ve bazı faktörlerin raporlanmasına yönelik standard hâle getirilmiş
metotlar bu standardda tanımlanmamış olmasına rağmen, maruz kalma ile ilgili önemli geçmiş olayları (Ek
F’ye bakınız) biraraya toplamayı mümkün kılmak amacıyla bütün faktörlerin raporlanması arzu edilen bir
husus olarak dikkate alınır.

19
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek E
(Bilgi için)

Çalışma yerindeki sağlık ve güvenlik ile ilgili hususlardan sorumlu

kişiler tarafından uygulanacak koruyucu tedbirler
E.1 Elle iletilen titreşime düzenli olarak maruz kalma ile ilgili tıbbî koruyucu
tedbirler
Aşağıda verilen adımlar takip edilmelidir :

a) Çalışmaya başlamadan önce, elleri titreşime maruz kalabilecek herhangi bir çalışan;
− fiziksel olarak muayene edilmeli ve
− geçmişinde titreşime maruz kaldığına yönelik bir kayda sahip olup olmadığına bakılmalı
dır.

b) Titreşim veren donanımları kullanan bütün personel, elle iletilen tireşime maruz kalma riskine karşı
uyarılmalıdır.

c) Aşağıdaki sağlık durumuna sahip kişiler, yüksek risk altında olabilir ve titreşim veren donanımları
kullanmadan önce dikkatlice değerlendirilmelidir :
− Birincil Reynaud hastalığı,
− Ellere olan kan dolaşımının zayıflaması sebebiyle oluşan hastalık,
− Kan dolaşımındaki düzensizliklere neden olan, elinde bulunan geçmişteki yaralanmalar ve kemiklerin
ve eklemlerin şekil bozukluğu,
− İkincil Reynaud hastalığının diğer sebepleri,
− Çevresel sinir sistemi rahatsızlıkları,
− Kas ve iskelet sistemi ile ilgili rahatsızlıklar.

d) Risk altındaki kişilerin, belirli aralıklarla, tıbbî genel kontrollerinin gerçekleştirilmesi için
düzenlemelerin yapılmasına yönelik ve semptonların raporlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

Bazı ülkelerde, genç insanların (18 yaşın altındaki), titreşim veren belirli aletleri kullanmasına izin verilmez.

Not - Tıbbî terimlere ilişkin tarifler, Madde B.6’da verilmiştir.

E.2 Ellerin titreşime maruz kalması nedeniyle oluşmuş etkileri azaltmayı amaçlayan
teknik koruyucu tedbirler
Aşağıda verilen adımlar takip edilmelidir :

a) Farklı işlemler arasından bir seçim yapma durumunun bulunduğu yerlerde, en düşük titreşime maruz
kalmaya neden olan işlemler kullanılmalıdır.
b) Farklı el aletleri arasından bir seçim yapma durumunun bulunduğu yerlerde, en düşük titreşime maruz
kalmaya neden olan el aleti (aksesuvarları ile birlikte) kullanılmalıdır.
c) Donanımların bakımı, imalâtçının talimatlarına göre dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.
d) El aletleri, kullanıcının elleri ile tuttuğu tutamakların etrafında dolaşacak şekilde olan soğuk gazlara veya
sıvılara karşı korunmalıdır.
e) Mümkünse, titreşim veren donanımın kolları, soğuk ortamlarda çalışıldığı zaman ısıtılmalıdır.
f) Temas alanındaki deri üzerinde yüksek basınçların oluşmasına neden olan tutamak şekillerine sahip el
aletlerinin kullanımından sakınılmalıdır.
g) Bir seçimin yapılmasının mümkün olduğu yerlerde, en küçük temas kuvvetlerini (tutma ve besleme
kuvvetleri) gerektiren el aletleri seçilmelidir.
h) Elle tutulan aletlerin kütlesi, titreşimin genliği veye temas kuvvetleri gibi diğer parametrelerin artmaması
şartıyla asgarî bir değerde tutulmalıdır.

ISO 10819’da tanımlandığı gibi olan titreşimi iletmeyecek şekilde olan eldivenlerin kullanımı, bu standardda
tanımlandığı gibi olan titreşime maruz kalmayı azalttığının gösterilebildiği yerlerde fayda sağlayabilir
(bununla birlikte, titreşimi iletmeyen eldivenlerin, elle iletilen titreşime karşı yeterli olan bir koruma aracı
olarak sağlanması beklenmez).

20
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

E.3 El üzerindeki titreşime maruz kalma etkilerini azaltmayı amaçlayan idarî

koruyucu tedbirler
Aşağıda verilen adımlar takip edilmelidir :

a) Donanımın uygun kullanımına yönelik olarak çalışanlara talimat verilmesi ile ilgili yeterli bir eğitim
sağlanmalıdır.
b) Uzun süreler boyunca sürekli titreşime maruz kalmadan kaçınıldığı zaman, titreşim tehlikelerinin
azaltıldığı varsayılır; bu nedenle çalışma takvimleri, titreşimin bulunmadığı süreleri içerecek şekilde
düzenlenmelidir.
c) Çalışanların üşümemesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

E.4 Titreşim veren el aletlerini kullanan kişilere tavsiyeler

Aşağıdaki tavsiyeler verilmiştir :

a) El aletinin çalışmasına izin verilir ve hafif bir şekilde tutmanın, güvenli çalışma uygulaması ve el aletinin
kontrolü ile uygun olması şartıyla mümkün olabildiğince hafif bir şekilde el aleti tutulur.

Not - Bazı durumlarda, tutma ve besleme kuvvetlerinin arttrılması fayda sağlamamasına rağmen, bu
artırma, ölçülen ivmeyi azaltâbilir.

b) Anormal bir titreşim oluşursa, sorumlu çalışma denetçisine haber verilir.

c) Özellikle çalışıldığı, hareket edildiği veya titreşim veren donanımlar ile bilikte kullanıldığı zaman, kuru ve
sıcak tutacak şekilde olan uygun elbiseler ve eldivenler giyilir.
d) Nikotinin, ellere ve parmaklara olan kan beslemesini azaltması sebebiyle, titreşim veren donanımlarla
çalışmaya başlamadan önce ve çalışma esnasında sigara içilmesinden veya enfiye kullanılmasından
kaçınılır veya bu maddeleri kullanım, en aza indirilir.
e) Parmaklardan kan çekilmesi ve parmakların morarması durumu oluşursa veya uzun süreli olarak tüylerin
diken diken olması ve/veya hissizlik ile karşılaşılırsa, doktora başvurulur.

E.5 İlâve bilgiler

İlâve tavsiyeler, CR 1030-1 ve CR 1030-2’de mevcuttur.

21
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek F
(Bilgi için)

İlâve bilgilerin rapor edilmesi için kılavuz

F.1 Giriş
Elle iletilen titreşime maruz kalmanın şiddetini temsil etmek amacıyla hâlihazırda kullanılan esas büyüklükler,
bu standardda tanımlandığı gibi olan ahv ve A(8)’dir. Bununla birlikte, sağlıkla ilgili rahatsızlıklara neden olan
titreşimin özellikleri tam olarak anlaşılamamıştır; bu hususu anlama oranı arttıkça, frekans ağırlıklandırma,
frekans aralığı, zamana bağımlılık ve çok eksenli titreşime yaklaşım metodu gibi değerlendirme metotlarının
bazı hususlarının değiştirilmesine ihtiyaç duyulabilir. Elle iletilen titreşime insanın maruz kalması ile ilgili farklı
etkiler için farklı analiz metotlarını belirlemek de gerekli olabilir.

Bu standard kullanılarak yapılan titreşim ölçmelerinin gelecekteki değerini azamî hâle getirmek ve elle iletilen
titreşimi etkileri hakkında ayrıntılı bilgi sağlamak amacıyla, ilâve bilgilerin, titreşime maruz kalmanın ölçülmesi
ve değerlendirilmesi yapıldığı zaman rapor edilmesi tavsiye edilir. Bu ek, faydalı ilâve bilgilerin rapor edilmesi
için bir kılavuz sağlar.

F.2 Titreşim kaynağı ve el aletinin çalışması

Titreşim veren bir aletin açık bir tanımlamasında, bu aletin tipi, kaç yıllık olduğu, kütlesi, büyüklüğü ve
çalışma şartları ile bilgiler verilmelidir. Tireşim veren bir aletin titreşim özellikleri, yüksek miktarda değişken
olabilir. Bu nedenle, farklı iş parçalarının ve malzemelerinin, çalışma şartlarının, aleti kullanma metotlarının
ve maruz kalma süresi içindeki maruz kalma biçimlerinin (aralıklar dâhil) rapor edilmesi oldukça önemlidir.

Titreşim veren aletlerin ve iş parçası yüzeyinin üzerindeki kullanıcının ellerinin konumları ve yönleri, rapor
edilmelidir. Kullanıcın duruş şekli, özellike kullanıcın elleri ve kollarının duruş şekli, tanımlanmalıdır.

Elle iletilen titreşim enerjisinin etkilerinin tam olarak anlaşılamamasına rağmen, el ve tutma bölgesi
arasındaki temas kuvvetlerinin, elle iletilen titreşim enerjisini etkilemesi muhtemeldir. Gelecekteki titreşim
standardlarının bu kuvvetlerin belirlenmesini gerektirmesi mümkün olabilir. Mümkün olan yerlerde, temas
kuvvetleri ölçülmeli veya tahmin edilmelidir. 3)

İş yerindeki gürültü, sıcaklık, kimyasal ajanlar (maddeler), vb. çevresel faktörler, mümkün olan yerlerde rapor
edilmelidir.

F.3 Cihazlar
Bu standard, ölçme veya kayıt sistemlerinin ISO 8041’de verilen kurallara uygun olmasını gerektirir. Bu
standardda verilen kuralların aşıldığı yerlerde (örneğin, frekans aralığı daha büyükse), cihazların tam bir tarifi
verilmelidir.

El aletinin veya iş parçasının üzerindeki transduserin/transduserlerin konumu, yönü ve yerleştirme metodu,

tam olarak tanımlanmalıdır. Transduserin/transduserlerin ve yerleştirme cihazının toplam kütlesi
belirlenmelidir.

İvme ölçeri yerleştirme metodu, cihazın frekans tepkisine büyük bir katkı sağlayabilir. Herhangi bir rezonans
frekansının, ölçmede kullanılan frekans aralığının üst sınırından yeterince yüksek olmasının sağlanması
oldukça önemlidir.

F.4 Titreşim eksenleri

Bu standard, titreşimin, üç eksende, x, y ve z eksenlerinde ayrı ayrı olarak ölçülmesini ve rapor edilmesini
gerektirir. Bütün ölçme eksenlerine ait verilerin (mümkün olan yerlerde, frekans ağırlıklı k.o.k. büyüklüklerin,
frekans spektrumunun ve zamana bağlı olarak ortaya çıkan değişikliklerin) rapor edilmesi istenen bir
husustur.

Not - Bütün eksenlerle ilgili verilerin rapor edilmesi, aşağıdaki nedenlerden dolayı tavsiye edilir :

a) Bazı değerlendirme metotlarında, ölçülen en büyük tek eksenli titreşim değeri kullanılırken, tavsiye
edilen hâlihazırdaki bazı değerlendirme metotları toplam titreşim değerini esas alır.

22
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

b) Titreşim yönünün sağlık üzerindeki etkileri henüz tam olarak anlaşılamamıştır.

F.5 Titreşimin zaman bağlı değişimleri

İvmeyle ilgili zaman bağlı değişiklikler, kaydedilmeli ve mümkünse, saklanmalıdır. Kaydedilen titreşim ile ilgili
zamana bağlı değişiklikler, bant kısıtlayan filtre özelliklerinin ve bu değişikliklere ait frekans bant sınırlarının
kaydedilmesine kadar, sınırlı olarak kullanımda kalmalıdır.

Not - Zaman bağlı değişiklikler saklanması, aşağıdaki nedenlerden dolayı tavsiye edilir :

a) İnsandan kaynaklanan ölçme hatalarının tanımlanmasının sağlanması (örneğn d.a. sapmaları, aşırı
yükler),
b) Frekans analizinin farklı metotları, aynı veriler üzerinde kullanılabilir,
c) Bu standardın gerekli kıldığı gibi olan, karelerin ortalamasının karekökünün ortalaması, en uygun
değerlendirme metodu olmayabilir, alternatif metotlar (örneğin en büyük ivme değeri (dördüncü
kuvvetlerin), elde edilen dört değerin ortalamasının karekökünün ortalaması), saklanan bir zamana
bağlı değişikliklerden belirlenebilir,
d) Analizin farklı bir şekli, darbeli titreşim için (örneğin darbeli aletler ile) uygun olabilir; örneğin, en büyük
faktörün veya tepe faktörünün analizi faydalı olabilir; bu gibi alternatif metotlar üzerinde henüz bir fikir
birliğine ulaşılamamıştır.

F.6 Frekans analizi

Frekans ağırlıklı büyüklüklere ilâve olarak, ölçme sisteminin frekans aralığı boyunca olan ivme
büyüklüklerinin 1/3 oktav bant içinde karelerin ortalamasının karekökünün (ağılıklandırılmamış) rapor
edilmesi istenen bir durumdur.

İlâve olarak, sabit bant genişliği spektrumu (örneğin güç spektrum yoğunlukları), insan kaynaklı ölçme
hatalarının belirlenmesi ve frekans içeriği ile ilgili inceleme verileri için faydalı bir görsel metot sağlayabilir.
(güç spektrumunun rapor edildiği yerlerde, frekans çözünürlüğünün (frekans ayırma oranının) belirlenmesi
oldukça önemlidir).

Not - Frekans analizin yapılması, aşağıdaki nedenlerden dolayı tavsiye edilir :

a) 1/3 oktav bant verileri ve alternatif bir frekans ağırlıklandırma metodunu kullanan, müteakiben tekrar
edilerek yapılan analiz oldukça basittir (bu durum, titreşim ile ilgili zamana bağlı değişiklikler
saklanamıyorsa, oldukça faydalıdır).
b) Spektrum ile ilgili bilgiler (özellikle, sabit bir bant genişliği analizinden elde edilen), insan kaynaklı
hataların (aşırı yüklemeler veya (düşük frekanslarda açık olan) d.a. sapmaları ve (yüksek frekanslarda
açık olan) transduser yerleştirme problemleri) belirlenmesinde faydalı olabilir.
c) Dar bant frekans analizi, titreşime neden olan mekanizmaların belirlenmesine yardımcı olabilir ve
böylece problem oluşturan frekanslarda titreşimin azaltılması amacına uygun olan araçları
mühendislere sağlayabilir.

F.7 Frekans aralığı

Frekans ağırlıklandırma, Wh, sadece belirlenen bir frekans aralığın içerisinde tanımlanmasına rağmen,
zaman bağlı değişikliklerin ve/veya frekans analizlerinin rapor edilmesi gerekli ise, ölçme frekans aralığının
uygulamada karşılaşıldığı kadar büyük olması tavsiye edilir. Bununla birlikte, yaklaşık olarak 1000 Hz’in
üzerindeki frekanslarda tranduser yerleşiminin tepkisi zorluklara neden olabilir; bu nedenle, yüksek frekanslı
verilerin geçerliliği doğrulanmalıdır.

Not - Bazı araştırmacıların, özellikle darbeli titreşim için, 1250 Hz’in üzerindeki frekansların, bu standardda
belirtilenlerden daha önemli olduğuna inanmaları nedeniyle, daha büyük bir frekans aralığındaki
verilerin rapor edilmesi istenen bir durumdur.

F.8 Salgın hastalıklarla ilgili bilgiler

Titreşime maruz kalma ile (bu standarda göre elde edilen ve bu ek’in içeriğini dikkate alan) sonuç olarak
ortaya çıkan sağlıkla ilgili etkilerin her ikisinin rapor edildiği çalışmaların sürekli olarak kaydedilmesi
nedeniyle, titreşimin sağlık üzerindeki etkilerin anlaşılması (kan dolaşımı ile ilgili, nörolojik ve iskelet ve kas
sistemi ile ilgili etkiler dâhil) artacaktır.

Salgın hastalıklarla ilgili verilerin rapor edilmesi ile ilişkili bir kılavuz, bu ek’in kapsamı dışındadır.

23
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Kaynaklar
[1] ISO 5348, Mechancal vibration and shock – Mechanical mounting of accelerometers

[2] ISO 5805, Mechancal vibration and shock – Human exposure - Vocabulary

[3] ISO 8662 (all parts), hand-held portable power tools – Measurement of vibrations at the handle

[4] ISO 8727, Mechancal vibration and shock – Human exposure – Biodynamic coordinate systems

[5] ISO 10819, Mechancal vibration and shock – Hand-arm vibration – Method for the measurement and
evaluation of vibration transmissibility of gloves at the palm of the hand

[6] CR 1030-1, Hand-arm vibration – Guidelines for vibration hazards reduction – Part 1 : Engineering
methods by design of machinery

[7] CR 1030-2, Hand-arm vibration – Guidelines for vibration hazards reduction – Part 2 : Management
measures at the workplace

[8] CR 12349, Mechanical vibration – Guide to health effects of vibration on human body

[9] BOVENZI, M. Medical aspects of the hand-arm vibration syndrome. International Journal of Indusrial
Ergonomics, 6, 1990, pp. 61-73

[10] BRAMMER, A.J. Dose-relationships for hand-transmitted vibration. Scandinavian Journal of Work
Environment and Health, 12, 1986, pp. 284-288

[11] CHRIST, E. et al. Vibration at wokr (ISSA brochure). International Section Research of ISSA, Institut
national de recherche et de sécurité (INRS), Paris, 1989.

[12] DUPUIS, H., CHRIST, E., SANDOVER, J., TAYLOR, W. And OKADA, A. (eds), Proceedings of 6th
International Conference on Hand-Arma Vibration, Bonn, 1992. HVBG, Sankt Augustin, Germany,
1993

[13] GRIFFIN, M.J. Handbook of human vibration , Academic Press, London, 1990

[14] GRIFFIN, M.J. Measurement, evaluation and assessment of occupational exposures to hand-
transmitted vibration. Occupational and Environmental Medicibe, 54 (2), 1997, pp. 73-89.

[15] Health and Safety Executive HS(G) 88: Hand-Arm Vibartion. HSE Books, Sudbury, Suffolk, United
Kingdom, 1994

[16] NELSON, C.M. Hand transmitted vibration assessment – A comparison of results using single-axis
and triaxial methods. Presented at the United Kingdom Group Meeting on Human Response to
Vibration held at the ISVR, University of Southampton, ISO 5348, United Kingdom, 1997

[17] OKADA, A., TAYLOR, W., and DUPUIS, H. (eds.). Proceedings of the 5th International Conference
on Hand-Arm Vibration, Kanazawa, Japan, 1989, Published 1990.

[18] PELMEAR, P.L., TAYLOR, W. and WASSERMAN, D.E. (eds.). Hand-arm vibration – A
comprehensive guide for accupational health professionals. Van Nostrand Reinhold, New York,
1992.

[19] Stockholm Workshop 86 : Symptomatology and diagnostic methods in the hand-arm vibration
syndrome. Scandinavian Journal of Work, Environment and Health, 4 (special issue), 1987,
pp.271-388

[20] Stockholm Workshop 94 : Hand-arm vibration syndrome – Diagnostic and quantitative relationships
to exposure, 1994. Arbete och Hälsa, 5, 1995

[21] 7th International Conference on Hand-Arma Vibration, Prague, 1995. Central European Journal of
Public Health, 3, Supplement, 1995 and 4, 1996.
24
ICS 13.160 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 5349-1/Aralık 2005

Ek ZA

Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık gelen

Avrupa standardları
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin
içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra
yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf
yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

Not - Uluslar arası bir yayının (mod.) olarak gösterilen yeni düzenlemelerle değiştirildiği yerlerde, ilgili
EN/HD standardları uygulanır.

Standard numarası Yılı Adı EN/HD Yıl

ISO 8041 1990 Human response to vibration - ENV 28041 1993
Measurin instrumentation

25