د طنز لیکلو هنر

‫‪1‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬
‫د طنز ليکلو هنر‬
‫ليکوال‪ :‬عبدالنافع همت‬

‫‪ ۱۳۹۵‬ش کال‬
‫‪Ketabton.com‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬
‫د طنز ليکلو هنر‬

‫ليکوال‪ :‬عبدالنافع همت‬
‫برېښناليک‪an_himmat@yahoo.com :‬‬
‫د موبايل شمېره‪0795252652 :‬‬
‫خپرندوی‪ :‬اکسوس کتابپلورنځی‬
‫کمپوز او ډیزاین‪ :‬حسیب الرحمن‬
‫تصحيح‪ :‬خليل احمد څارن‬
‫د چاپ کال‪ ۱۳۹۵ :‬ش‬
‫چاپځی‪ :‬وایګل چاپ‬
‫ددغه کتاب د چاپ او هر ډول خپرولو حق له خپرندوی رسه خوندي دی‪.‬‬

‫ډالۍ‪:‬‬
‫دا کتاب هغه چاته ډالۍ کوم چې په هرني وسله پر‬
‫اجتامعي فساد بريد کوي‪.‬‬
‫(عبدالنافع همت)‬

‫لړلیک‬
‫د طنز لیکلو هرن ‪5 .........................................................................‬‬
‫د ښاغيل رس محقق زملي هېوادمل ياداښت‪5 ......................................... :‬‬
‫زه څه وايم؟‪7 ................................................................................‬‬
‫د پوهاند پښتون آقا شېرزاد ياداښت‪7 ................................................... :‬‬
‫د خندا زرین کاڼي ‪10 .....................................................................‬‬
‫دڅېړنوال عبدالغفور لېوال ياداښت‪10 ..................................................:‬‬
‫د طنز ليکلو هرن ولې او د څه لپاره؟ ‪15 ................................................‬‬
‫د ليکوال خپل ياداښت‪15 ............................................................... :‬‬
‫په پښتو ژبه کې د طنز ليکلو لنډ تاريخ ‪20 ..............................................‬‬
‫د طنز پېژندګلوي ‪27 .......................................................................‬‬
‫بلکې په ټولو ژبو کې يو پېچلی هرن بلل کېږي‪28 ..................................... .‬‬
‫د طنز هدف ‪38 .............................................................................‬‬
‫د طنز ارزښت‪45 ...........................................................................‬‬
‫طنز اديب ژانر که اديب سبک؟ ‪53 ......................................................‬‬
‫د طنز سبکونه ‪64 ..........................................................................‬‬
‫د طنز بنسټونه ‪68 ..........................................................................‬‬
‫د خندا الملونه ‪76 ..........................................................................‬‬
‫د خندا په اړه بېالبېلې تيورۍ ‪79 ........................................................‬‬
‫په ټولنه کې ځانګړی تناسب او انساين تصور ‪84 ......................................‬‬
‫د انسان په ذهن کې د جوړ شوي تناسب ډولونه ‪86 ...................................‬‬
‫طنز ته ورته خېلونه ‪96 .....................................................................‬‬
‫د طنز بڼې ‪108 .............................................................................‬‬
‫د طنز قالبونه ‪117 ........................................................................‬‬
‫د طنز ليکلو تخنيکونه ‪134 ...............................................................‬‬
‫د طنز ژبه ‪161 ..............................................................................‬‬
‫د طنز ليکلو عميل پړاوونه ‪166 ...........................................................‬‬
‫ماخذونه‪178 .............................................................................. :‬‬
‫د طنز لیکلو هرن‬

‫د ښاغيل رس محقق زملي هېوادمل ياداښت‪:‬‬
‫کله چې د شلمې پېړۍ په دوران کې پښتنو اديب مطالعات پیلل کلړل‬
‫نو د پښتو ادبیاتو د ژانر شناسۍ په مباحثو کې یو و نيم ځای د طنلز و‬
‫مزاح په باب خبې شوي او وررسه یې د معارص دوران د طنلز لیکونکیلو‬
‫یادونې هم کړي دي‪ .‬مرحوم اجمل خټک مرحوم ایوب صلابر محقلق‬
‫حبیب الله رفیع رس محقق دوکتور سید محی الدین هاشمي او ځینلې‬
‫نللور لیکللوال دي چ لې مللو د دوی پلله ځینللو آ للارو ک لې د طنللز پللر‬
‫اهمیت رضورت او جوړښت په باب یادونې موملو خلو د طنلز لیکنلې د‬
‫هرن تاریخچې هدف اهمیت جوړښتونو او ارزښتونو د ښوولو په بلاب‬
‫تر اوسه په پښتو کې زما تر نظر بل ا ر نه دی تېر شوی ‪.‬‬
‫د خوښۍ ځای دی چې دا تشه ښاغلې عبدالنافع همت ډکه کړه او ( د‬
‫طنز لیکلو هرن) تر رسلیک الندې یې دا مستقل ا ر ولیکله او تلر کومله‬
‫ځایه چې ورته ممکنه وه د موضوع پر بېالبېلو اړخونلو یلې بحثونله کلړي‬

‫یلې د طنلز پله پېژندنله هلدف‬ ‫دي‪ .‬د طنز لیکنلې د تلاریخ تلر څنل‬
‫ارزښت او د طنز لیکنې پر اصولو او سبک ښه بحثونه کړي دي‪ .‬د دې‬
‫ا ر له لیکلو رسه زمو په اديب مطالعاتو کې یوه ښه اضافه وشلوه او د‬
‫په الره کې یو مفید ګام اوچت شو‪ .‬په‬ ‫پښتو د اديب مطالعاتو د پرمخت‬
‫کار ده چې زمو هغه ځوانان او نور ښاغلې چې له پښتو مطالعاتو رسه‬
‫شوق لري په مطالعاتو کې دي هغو موضوعاتو ته توجه وکړي چې تر‬
‫اوسه هيڅ نه دي څېړل شوي لږ څېړل شوي او يا زیات تحقیق ته يې‬
‫رضورت لیدل کېږي لکه ښاغيل همت چې دا کار کلړی دی‪ .‬زه هملت‬
‫صاحب ته د دې کار له امله مبارکي وایم او د دې ليکنلې لله الرې لله‬
‫خپلللو نللورو ښللاغلیو څخلله هللم غللواړم چلې د پښللتو د اديب مطالعللاتو د‬
‫لپاره د ډېرو موضوعاتو مطالعې ته متوجله ي او پلر تکلراري‬ ‫پرمخت‬
‫زړو او ژوولیو مضامینو باندې له شلخوند وهللو ځانونله وژغلوري‪ .‬ملو د‬
‫مضامینو او موضوعاتو له فقر رسه نه یو مخامخ بلکې د خپللو مطالعلاتو‬
‫لپاره وسیع میدان لرو یوازې زمو کار شوق ذوق او له سهل انګارۍ‬
‫نه پرهېز مو خپل هدف ته نژدې کوي او په دې توګه بله ملو د خپللو‬
‫ځوانو څې ړونکیو په همت د خپلو مطالعاتو نویو کوللو او بشلپړتیا خواتله‬
‫پرمخ والړشو او ورو ورو به هغه هدف ته نژدې شو چې زمو هېوادوال د‬
‫پښتو آ ارو د مطالعې رضورت احساس کړي‪.‬‬
‫همت دې زمو د ځوانانو مل وي‪.‬‬
‫په درناوي‬
‫رس محقق زملی هېوادمل‬
‫زه څه وايم؟‬
‫د پوهاند پښتون آقا شېرزاد ياداښت‪:‬‬
‫پخوا به پښتنو د مړو قدر کاوه مړه به يې يادول مړه به يلې ملانځلل د‬
‫مړو پاتې ا ار به يې چاپول چې دا هم ښه کار و او که اوس هم څوک دا‬
‫ژونلدي‬ ‫کار کوي ښه کار کوي خو له نېکه مرغه اوس د ملړو تلر څنل‬
‫هم ملانځل کېږي د هڅو او مثبتو کارونو قدردانی يلې کېلږي چلې لله‬
‫دې قدرمنو نله يلو هلم تکلړه ژورناليسلت شلاعر او ليکلوال عبلدالنافع‬
‫همت دی‪.‬‬

‫همللت صللاحب ډې لر کاملونلله لللری خللو زمللا ي لې طنزونلله تللر ټولللو ډې لر‬
‫خوښېږي‪ .‬زما په اند چې د شعر لنډو کیسلو او نلورو هلرني ا لارو پله‬
‫پرتله د طنز ليکل ستونزمن کار دی ځکه که چېري طنز ليکلل اسلانه‬
‫کار وای نو مو به په پښتو ژبه کلې د ګوتلو پله شلمېر طنلز ليکلوال نله‬
‫درلودای‪ .‬طنز ليکوال عبدالنافع همت پنځه کاله زما محصلل و زه يلې‬
‫په ټوله مانا پېژنم د درنو خصوصياتو لرونکلی انسلان و بلرده بلار و تلر‬
‫ټولو ټولګيوالو په اديب مسايلو ښه پوهېده خو کله چې به په ټولګي کې‬
‫د طنز خبه راياده شوه نو همت به همت وکړ د طنز په اړه به يې دومره‬
‫دقيق معلومات ورکول تا به ويل چې د طنز په اړه يې ځلانګړې فاکولتله‬
‫لوستې ده‪.‬‬
‫همت صاحب د ټولګي د هڅاندو ټولګيوالو له ډلې څخه و زما هم هغه‬
‫محصل تر نورو ډېر خوښېږي چې خوځښت ولري په ټلولګي کلې غللی‬
‫ناست وي پر ځای پوښتنې وکلړي او اسلتادان پلر خوځښلت او حرکلت‬
‫راويل چې دغه کامل همت صاحب درلود او تل به يې له استادانو څخه‬
‫د اړوندو دريس موضوعاتو پله اړه پوښلتنې کلولې او خپلله هلم پله ډېلرو‬
‫مسايلو پوهېده ځريک او با استعداده شخص و‪.‬‬
‫ما چې کله دا ا ر ولوست نو راته څرګنده شوه چې هملت صلاحب پله‬
‫رښتيا د طنز د تيورۍ په اړه ډېر ښه مواد ترتيب کلړي او پله دې اړه يلې‬
‫ډېر زيار ګاللی دی‪ .‬د طنز په اړه يې جامع او هر اړخيزه څېړنه کړې د‬
‫طنز په مختلفو اړخونه يې بحث کړی او په ځينو ځايونو کې يې له اړتيا‬
‫رسه سم د طنز نرثي او منظومي بېلګې هم راوړي دي‪.‬‬

‫زما په اند دا يو غنيمت ا ر دی او فکر کوم چې تر اوسه به په پښتو ژبله‬
‫کې بل چا د طنز د تيلورۍ پله اړه تلر هملت صلاحب پورتله کلار نله وي‬
‫کړی‪ .‬زه په پای کې همت صاحب ته د دې ګټور ا لر د چلاپ مبلارکي‬
‫وايم او هيله لرم چې نور ا ار هم وپنځوي او د پښتو ژبې مينله واللو تله‬
‫يې وړاندې کړي‪.‬‬
‫د عبدالنافع همت د برياوو په هيله‬
‫پوهاند پښتون آقا شېرزاد‬

‫ښوونې او روزنې پوهنتون ادبياتو پوهنځي د پښتو څانګې مرش‬
‫د خندا زرین کاڼي‬

‫دڅېړنوال عبدالغفور لېوال ياداښت‪:‬‬
‫یو ولس چې څلوېښت کاله د غم په بټۍ کې نینې شوی اوښکې یلې‬
‫وچې شوي او سپېرو شونډو یې خندا هېره کړې وي د هغه ولس رواين‬
‫حالت به څنګه څېړل کېږي؟ اوس دې نو اوتریيش زېګموند فرویلد او‬
‫یا الفرد ادلر اریک برن یا کوم بل‬ ‫د هغه شاګردان کارل ګوستاو یون‬
‫یو د نوي زمانې ارواپلوه راي چلې د دې مخللوق پله سلوځېدلو ارواوو‬
‫کې څه موندالی ي؟‬
‫ارواپوهان له یوه اړخه د خوبونو پربنسټ اروا څېړنه کوي هغه ملت چې‬
‫څلوېښت کاله کېږي خوبونه نله ي لیلدالی څنګله یلې ارزوئ؟ هغله‬

‫ملت چې ښايي دیوې موسکا لپار ه هلم نلړۍ تله د سلوال السلونه لپله‬
‫کوي او خوبونه په خیرات کې غواړي‪.‬‬
‫ما با ید د ښاغلی عبدالنافع هملت پلر جاللب او خلورا ابتکلاري کتلاب‬
‫خپله لیکنه له جدي مسایلو راپیل کړې وای ښايي کره کتونکي به راته‬
‫ووايي چې تا خو له پیله په غمجنو او شاعرانه ځګېرویو او سلاندو خلبه‬
‫راپیل کړه د دې ساندو له طنز او ( د طنز لیکلو هرن) رسه څه کار؟‬
‫( ‪ )Incongruity‬تضلاد (‬ ‫رښتیا به وي خو ما ولوستل چلې تنلاق‬
‫‪ )Ambiguity‬د طنز ځانګړنې دي او که یو څه ستاسو د متې پرخالف‬
‫راپیل شول او تاسو ته یې د رسچپه پیل و پای پوښتنه پیدا نله کلړه پله‬
‫دې کې د طنز جوهر مه لټوئ‪ .‬زه پوهېږم چې طنز نه لیکم بلکې د‬
‫طنز پوهنې پر یو داسې څېړنیز کتاب د څه لیکلو تکل لرم چلې ملا پله‬
‫خپله هم ډېر څه ورڅخه زده کړل‪.‬‬
‫طنز او د طنزي پېښو له امله د خندا جلوهر زملو پله اروا کلې نغښلتی‬
‫دی او کوم بهرنی عیني وجود نه لري‪ .‬په طبیعت کې اشیا او پله ټولنله‬
‫کې انسانان زمو له تصوراتو بهلر او خپللواک دي طنلز زملو پله اروا‬
‫کې د واقعیتونو انعکاس دی هر کله چې دا انعکلاس د منطقلي متلې‬
‫پر خالف د تضاد تناق یا هم رسچپه ِهرم په توګه راڅرګنلد ي ملو‬
‫خاندو او طنز زېږي‪.‬‬
‫بېرته ورګرځم د خپلې لیکنې د پیل کرښلو تله‪ .‬افغانلانو د تلاریخ پله تلر‬
‫ټولو ترخو شپو ورځو کې طنزونه تولید کړل‪ .‬زما یادېږي چې د کابلل‬
‫کوڅه کوڅه یوه له بلې رسه جنګېلده او د یلوه کلور بلام د بلل کلور پلر‬
‫وړاندې سنګر ګرځېدلی و کابلیانو به سلیايس طنزونله پله کوڅلو کلې‬

‫تولیدول طنزي نظمونله طنلزي پېښلې ټلوکې هلزل هجلو او آن د‬
‫ماشومانو طنزي سندرې ‪:‬‬
‫قوقو قو برگ چنار‬
‫رهبا شیشته قطار ‪....‬‬
‫او دا هامغلله ورځلې وې چلې د کابللل و لښللتي پلله وینللو النللده و او‬
‫کوڅه ډبو سپیو یوازي د مړو شویوکابلیانو غوښې خلوړلې او بلس‪ .‬دا پله‬
‫دې مانا چې طنز و طنز شته او طنلز بله وي‪ .‬پله هغلو شلپو او ورځلو‬
‫کې چې طنز ورک نه شو هېڅکله به هم ورک نه ي‪.‬‬
‫څو ورځې مخکې مې د استاد شاعر واصف باخرتي شهکار شعر ( بیلان‬
‫نامه وار ان زمین) یوځل بیا ولوست‪ .‬استاد ورته بل نوم هم ایښی دی‪( :‬‬
‫شکرخند درمنت یک گریۀ تلخ ) ‪:‬‬
‫((گوش فرا دارید‬
‫ای عوام کااالنعام!‬
‫مارا زبانی خاص است ‪))...‬‬
‫له کلونو کلونو مې په خپلو افغاين ادبیاتو کې د طنز برخلیک تله سلودا‬
‫وه ما ویل دا اديب ځېل لکه چې هېر شو؟ خو د اسلتاد پله دې شلهکار‬
‫منظوم طنز کې د دري ادبیاتو له اړخله او د ښلاغيل هملت پله څېلر د‬
‫ګڼو پښلتنو طنلز لیکونکیلو د طنزونلو پله لوسلتلو رسه چلې ګل یلې د‬
‫فیسبو ک په مجازي دنیا کې خپرېږي بېرته ډاډه شوم چلې طنلز پله‬
‫خپل ټول قوت رسه ال ژوندی دی‪.‬‬
‫تر دې ال بل ښه زېری دا وګڼئ چې نه یوازي طنز بلکې طنزڅېړنه هم‬
‫ژوندۍ او ګړندۍ ده بیا هم پله دري کلې زملا د مرشل دوسلت ښلاغلی‬

‫جالل نوراين (هرنطنزپردازی) او په پښتو کې د محملود نظلري (طنلز‬
‫څه شی دی؟) او دا دی تر ټولو نوی یې همدغه ستاسلو پله الس کلې‬
‫کتاب ( د طنز لیکلو هلرن ) زېلری راکلوي چلې پله تیوریلک او څېړنیلز‬
‫ډګر کې هم طنز تر نورو اديب ځېلونو وروسته نه دی پاتې‪.‬‬
‫د ښاغيل همت کار زما لپاره څو داسې ځانګړنې لري چې تر نورو یلې‬
‫توپیرونه او نوښتونه را په ګوته کوالی ي‪ .‬ښاغيل همت په خپل کتاب‬
‫کې د طنز اړیکه له خندا رسه او په انساين اورګانیزم کې د خندا عوامل‬
‫هم څېړيل دي‪ .‬دا کټ مټ د شعر په اړه څېړنې ته ورته دی چلې شلعر‬
‫له کوم ځایه راهستېږی او چېرته زغمل کېلږي ( جلذبیږي) ؟ د طنلز پله‬
‫اړه له دې لیدلوري بحث ما ته په مخه نه و راغلی‪.‬‬
‫مو ولې خاندو؟ که د دې ځواب مو ومونلده نلو د طنلز هغله ځلانګړنې‬
‫چې پله انسلاين اروا کلې ښله تلرا زغملل کېلدالی ي پله اسلانۍ رسه‬
‫موندالی شلو‪ .‬د هلرن پله اړه انتزاعلي بحثونله د اوسلنیو انسلانانو لپلا ره‬
‫قناعت بښونکي نه دي‪ .‬تجريب (‪ )Empirical‬میتود دلته هلم د تطبیلق‬
‫وړ دی اوس بایللد پلله دې پسللې وګرځللو چللې د انسللاين اروا کللومې‬
‫ځانګړنې هرن را جذبوي دا څه ډول اړیکه ده؟‬
‫د ښاغيل همت کار له دې اړخله پله زړه پلورې دی چلې طنلز یلې لله‬
‫ادبیاتو څخه ور پورته د هرن په پراخه زمینه کې څېړللی دی ځکله د ده‬
‫په نظر طنز یوازي یو اديب ځېل ( ژانلر ‪ )Genre‬نله بلکلې داسلې یلوه‬
‫هرني تومنه ده چې په ګڼو ځېلونو او خېلونو کې ځان راڅرګندوي‪ .‬که‬
‫یللوازي اديب لیکن لې طنللز وبولللو نللو پلله متثللیيل تصللویري غږیللزو او‬
‫ترسیمي هرنونو کې طنز څه وبولو ؟‬

‫زمو څېړونکی په خپله استقرايي ( ‪ )Inductive‬شېوه دې پوښتنې تله‬
‫ځواب وايي له همدې کبله مو ګورو چې د هلرن او ادبیلاتو تلرمن د‬
‫طنز لپاره یو نوی ځای پرانیستل کېږي‪ .‬د دې کتاب لیکوال پخپلله یلو‬
‫پياوړی طنز لیکونکی دی له همدې کبله په دې کتاب کې هره نظریله‬
‫د خپلو تجربو په زرینو کاڼو تيل او که کومله نظریله یلې لله تجربلو رسه‬
‫جوړه نه وي خپل نظر وايي‪ .‬په څېړنه کې پر تجربو اتکا د دې ترڅن‬
‫چې د څېړونکلي ځانبلاوري ښليي څېړنله د متعلددو نظرونلو تلرمن د‬
‫رسګردانۍ له ابهام څخه ژغوري او که بله الره نه وي څېړونکی د خپلې‬
‫تجربې له لیدلوري څخه پایلې ته نږدې کېږي‪.‬‬
‫کلله یللو مهللال د جګللړې د او ده دوران ادبیللات روانکللاوي کېلږي نللو د‬
‫د هامغلې زملانې تحقیقلي‪ -‬تحللیيل‬ ‫تخلیقي ‪ -‬هرني ا ارو تلر څنل‬
‫ا ار هم وررسه کتل کېږي زه باور للرم چلې زملو د غمجنلې زملانې د‬
‫طنز لیکنې د تحلیل پرمهال به د ښاغيل همت دغه غنیمت کتاب هم د‬
‫یوه په زړه پورې السوند په توګه د پښتو طنزلیکنې په برخه کې له مهمو‬
‫رسچینو څخه وګڼلل ي‪ .‬د ټوللو هېلواد واللو پرشلونډو د یلوې تلپلاتې‬
‫موسکا په دعا او ښاغيل عبدالنافع همت ته د تخلیق او تحقیق په برخه‬
‫کې د نورو زړورو ګامونو د پورته کولو په هیله او مته ‪.‬‬
‫درنښت‬
‫څېړنوال عبدالغفور لېوال‬
‫د تلې لومړۍ نېټه ‪ ۱۳۹۵‬ملریز کال‬
‫کرغه کابل‬
‫د طنز ليکلو هرن ولې او د څه لپاره؟‬

‫د ليکوال خپل ياداښت‪:‬‬
‫اديب ا ار لومړی زېږي او بيا يې تيوري ليکل کېږي‪ .‬د اديب تيورۍ يلوه‬
‫برخلله د ادبپوهللانو اديبللانو کللره کتونکللو او ټللولنيزو علومللو کارپوهللانو‬
‫نظريات په خپله ملنه کې رانغاړي او بله برخه يلې خپلله لله اديب ا لارو‬
‫څخه را ايستل کېږي‪ .‬په پښتو ژبه کې که څه هم د اديب تيورۍ په اړه‬
‫کتابونه ليکل شوي خو د هر اديب ژانر سبک او هلر اړ پله اړه ليکلل‬
‫شويو کتابونه شمېر خورا لږ دی‪.‬‬
‫د اديب ا ارو په لړ کې يو هم طنز دی چې پښتو ژبې ته نوی راغلی دی‪.‬‬
‫طنز که څه هم ډېر مينه وال لري او ډېری ليکوال غلواړي طنلز وليکلي‬
‫خو څرنګه چې د طنز په اړه تيوريک ا ار لږ لرو نو له هملدې املله پله‬

‫تول پوره طنزونو شمېر هم لږ دی‪ .‬هغه څله چلې دا مهلال پله الس کلې‬
‫لرو ډېری يې ژباړې او يا دبهرنيو تيوريو په رڼا کې ليکل شوي دي‪ .‬پله‬
‫دې ا للارو ک لې د افغللاين ټللولنې ټللولنيز او فرهنګللي جوړښللت للله پاملله‬
‫غورځول شوی او يوازي د بهرنيو پوهانو پر نظريلاتو تکيله شلوې ده‪ .‬بلله‬
‫نيمګړتيا يې دا ده چې پښتو طنز د تيورۍ په کلاڼي تللل شلوی خلو د‬
‫طنز تيوري د طنزي ا ارو په تله نه ده تلل شوې همدا المل دی چې په‬
‫پښتو ژبه ليکل شوي تيوريک ا ار له طنز رسه منطقلي تلړاو نله للري او‬
‫ځوانو ليکوالو ته په عميل ډګر کې الره نه ي ورښووالی‪ .‬ډېری ځلوان‬
‫ليکوال نه يوازې دا چې غواړي طنز وليکي بلکې له دې رسه هلم مينله‬
‫لري چې د طنز په تيورۍ ځانونه پوه کړي‪.‬‬
‫لکه څنګه چې طنزي سبک په پښتو ادبياتو کې نوی دود شوی دغيس‬
‫د طنز تيوري هم نوی بحلث دی او ډېلری ليکلوال څله چلې آن ځينلې‬
‫طنزليکوال هم د طنلز د تيلورۍ پله اړه کلره معلوملات نله للري‪ .‬ځينلې‬
‫ځوان ليکوال د طنز په نوم يو څه ليکي او بيا يې په يوه اديب غونډه کې‬
‫لويل او يا يې په ټولنيزو رسنيو کې خپلروي چلې خلورا تلود هرکللی يلې‬
‫کېږي خو وروسته خبېږي چې ليکنه يې طنز نه بلکې کوميډي هزل‬
‫يا هجوه ده آن دا چې داسې کتابونه هم چاپ شوي چې پر پښتۍ يلې‬
‫طنز ليکلی خو که د طنز په تله يې وتلو نو طنز نه شو ورته ويالی‪.‬‬
‫زه له شلو کالو راهييس طنز ليکم د کره کتنې ډېرو بانلډارونو تله تلللی‬
‫يم له ډېرو ليکوالو او کره کتونکو رسه مې د طنز د تيورۍ په اړه بحثونه‬
‫کړي خو داسې څه مي نه دي مونديل چې د معلارص طنلز ليکنلې پله‬

‫برخه کې دي د ځوانو ليکوالو السنيوی وکړی ځکه نو ما هوډ وکړ چلې‬
‫( د طنز ليکلو هرن) کتاب وليکم‪.‬‬
‫دا کار په لومړي رس کې اسانه راته ښکاره شو خو کله چلې ملې عمليل‬
‫څېړنه پيل کړه نو پوه شوم چې يو ډېر ګران کار تله ملې الس وراچلولی‬
‫دی ځکه په نړيوالو ژبو زه نه پوهېدم او د افغانستان په ميل ژبلو کلې د‬
‫طنز په اړه معلومات خورا لږ وو‪ .‬د ماخذونو په پيدا کولو پسې مې ډېرې‬
‫منډې وکړې او ډېرې ستړياوي مې وګاللې‪ .‬په لومړي پړاو کې ملې پله‬
‫دې برخه کې پښتو او بيا مې دري او اردو ا ار ولوستل‪ .‬بيا ملې د ځينلو‬
‫دوستانو په مرسته له ځينو عريب او انګلیيس کتابونو څخه معلومات تلر‬
‫السه کړل او په پای کې مې له طنز ليکواللو کلره کتونکلو او ادبپوهلانو‬
‫رسه مرکې وکړې‪.‬‬
‫ما په دې کتاب کې هڅه کړې چې پښتو طنز لومړی د افغلاين ټلولنې‬
‫په دننه کې مطالعه کړم او بيلا يلې د تيلورۍ پله تلله وتللم‪ .‬د طنلز هغله‬
‫اړخونه مې هم څېړيل چې تر ما مخکې لږ څېړل شوي او يا خو بيخي‬
‫پام نه دی ورته شوی‪ .‬په دې لړ کې د طنز په اړه يو نستباً جامع تعریلف‬
‫يو اسايس اړتيا ده چې ما په دې اړه پلوره هڅله کلړې ده‪ .‬طنلز تله ورتله‬
‫خېلونه څېړل او هغه ډلبندي کول يو ډېر رضوري کلار دی چلې تلر دې‬
‫مهاله دومره پام نه و ورته شوی‪ .‬د نوي ټيکنالوژۍ په راتلو رسه د طنز په‬
‫تصويري برخه کې د طنز کورته نوي مېلامنه راغلې او له دې تنې څخله‬
‫نوي څانګې هم رازرغونې شوي چلې بايلد وڅېلړل ي‪ .‬ډېلری ليکلوال‬
‫اوس هم د پخوا په شان تصوري طنز يوازي کارټون او کاريکلاټور بلويل‬

‫حال دا چې دا ساحه اوس ډېره پرخله شلوې او بايلد ټلويل څلانګې يلې‬
‫وڅېړل ي چې ما دې برخې ته ډېر پام کړی دی‪.‬‬
‫دغه ډول نژدې ټولو ليکوالو داسې انګېرله چې ګواکي طنز يو خپلواک‬
‫اديب ژانر دی په داسې حال کې چې طنز ژانر نه بلکې اديب سلبک‬
‫دی‪ .‬ما هڅه کړې چې په دې برخه کې ډېر داليل وړاندې او دا موضوع‬
‫پوره وڅېړم‪ .‬د طنزي سبکونو په اړه هم تر دې مهاله چا څه نه وه ليکيل‬
‫چې زما په اند يوه تشه بلل کېده‪ .‬د طنز ليکلو تخنيکونه يوه ډېره مهمله‬
‫موضوع ده خو چا په تفصيل بحث نه و وربانلدې کلړی‪ .‬پله طنلز کلې‬
‫خندوونکی انځور يو مهم بحث دی چې د طنز لله دوو بنسلټونو څخله‬
‫بلل کېږي خو دومره نه و څېړل شوی‪ .‬دغه ډول د طنز قالبونه هلم يلوه‬
‫اسايس موضوع ده چې تر دې مهاله پوره پام نه و ورته شوی‪ .‬دغله ډول‬
‫د طنز ژبه هم يو رضوري بحث دی خو لله پامله غورځېلدلې و‪ .‬د طنلز‬
‫ليکلو عميل پړاوونه هم يوه ارزښلتاکه موضلوع ده ځکله ځلوان ليکلوال‬
‫غواړي پوه ي چې طنز ليکل څنګه پيل او څنګه يې پای ته ورسلوي؟‬
‫دا ټول هغه موضوعات دي چې ما په دې څېړنه کې پوره پام ورتله کلړی‬
‫دی‪.‬‬
‫څرنګه چې ما د خپل اديب ژوند ډېره برخه طنز ته ځانګړې کړې نو پله‬
‫دې څېړنه کې مې خپلو تجربو ته هم پوره ځای ورکلړی دی‪ .‬زه دا ادعلا‬
‫نه کوم چې په دې څېړنه کې ټولې خبې نوي دي خو د نويو خبو تلر‬
‫هرې موضوع ته لږ تر لږه له نوي زاويې کتل شلوي دي هيلله ده‬ ‫څن‬
‫وځللوي د نلورو‬ ‫چې زما کتاب به د طنلز پله تيلورۍ کلې يلو نلوی رنل‬

‫ليکوالو به دې موضوع ته پام ي او په دې برخله کلې بله نلور ا لار هلم‬
‫وليکي‪.‬‬
‫په پای کې الزمه ګڼم چې له ځينو دوستانو او اسلتادانو څخله د زړه لله‬
‫کومي مننه وکړم‪ .‬په دې لړ کې د دري ژبې تکړه طنلز ليکلوال ښلاغيل‬
‫استاد جالل نوراين د احسلان خلورا ډېلر پلوروړی يلم‪ .‬د دې کتلاب پله‬
‫ليکلو کې مې هم د ده له کتابونو او هم مشورو څخه پوره ګټه اخيستې‬
‫ده‪.‬‬
‫دغه ډول د استاد رسمحقق زملي هېوادمل پوهاند پښلتون آقلا شلېرزاد‬
‫او څېړنوال عبدالغفور لېوال يې هم ډېر ډېر کور ودان چې پر دې کتاب‬
‫يې ياداښتونه وليکل او له دې الرې يې خپل نظريلات هلم زملا او هلم د‬
‫دې کتاب له لوستونکو رسه رشيک کړل‪.‬‬
‫ورپسې يې د تکړه ډيرايرن او مخلص دوسلت رضلا پارسلا هلم کلور ودان‬
‫چې زما د نورو کتابونو په شان يې د دې کتاب پښتۍ هلم راتله ډيلزاين‬
‫کړه او په دې برخه کې يې ډېر زيار وکيښ‪ .‬دغه ډول خپل بل انلډيوال‬
‫ليکوال او شاعر خليل احمد څارن تله هلم کلورودانی وايلم چلې د دې‬
‫کتاب پروف يې وکتل او د کتاب پله ډيلزاين او ترتيلب کلې يلې مرسلته‬
‫رارسه وکړه‪ .‬هيله لرم چې زما او دې دوستانو زيار به نتيجله ورکلړي او دا‬
‫کتاب به لوستونکيو ته ګټور متام ي‪.‬‬
‫په درنښت‬
‫عبدالنافع همت‬
‫د جدي دوهمه ‪۱۳۹۵‬ش کال‬
‫خوشال خان مېنه کابل‬
‫په پښتو ژبه کې د طنز ليکلو لنډ تاريخ‬

‫د طنز تر ټولو پخوانۍ بېلګې د ژويو کيسې بللل شلوي چلې تلر ملیالد‬
‫شپږ پېړۍ مخکې په يونلان کلې ايلزوپ )‪ (Aesop‬لليکيل دي‪ .‬تلر هغله‬
‫راوروسته د نامتو ډرامه ليکوال (اريستوفان) آ ار د يادولو وړ دي چې لله‬
‫(‪ )۲۴‬ډرامو څخه يې يوازې (‪ )۱۱‬ډرامې تر ملو پلورې رارسلېديل دي‪.‬‬
‫دا ډرامې که څه هم هغه مهال کوميډي بلل کېلدې او اوس يلې ځينلې‬
‫ادبپوهان طنزي کوميډي بويل خو د نوي وېش له مخې کوميډي جال‬
‫او طنللز جللال سللبکونه دي‪ .‬د نللوي نللوېش او تعریللف للله مخ لې طنللزي‬
‫کوميډي هغه طنز ته ويل کېږي چې انتقاد يې للږ او د خنلدا پلله يلې‬
‫درنه وي‪۲۵ :۳۴( .‬مخ)‬

‫که د معارص طنز يا معارص طنزته ورته سبک خبه کوو نو لومړی مو د‬
‫لرغوين روم دوه نوميايل طنزي شاعران (جووينال) او (هوراس) نومونه‬
‫ذهللن تلله راځللي‪ .‬دې دوو شللاعرانو تللر نللن پللورې ګ ل شللمېر الرویللان‬
‫درلوديل او اوس هم هر طنلز ليکلوال پله يلو ډول نله يلو ډول د دوی د‬
‫سبک الروی بلل کېږي‪ .‬د هوراس کتلاب تلر مليالد (‪ )۳۵‬کالله مخکلې‬
‫ليکل شوی چې لومړين سيايس طنزونه ورته ويالی شو‪ .‬دا آ ار که څله‬
‫هم تر ډېره حده پورې هجوې ته ورته دي خو هغله مهلال ټوللو طنزونلو‬
‫درلللود او ورو ورو ي لې وده وکللړه چ لې اوسللنی طنللز ځن لې‬ ‫هجويلله رن ل‬
‫راوزېږ ېد‪ ۸ :۴۶( .‬مخ)‬
‫ادبپوهان باور لري چې طنز له يوناين ژبې څخه عريب او له عريب څخله‬
‫پښتو ته د ژباړې له الرې راغلی دی‪ .‬د دې خبې د وضاحت لپاره بله د‬
‫عريب ادبياتو شپږ دورې يادې کړو‪:‬‬
‫‪ :۱‬د جاهليت دوره چې تر بعثلت يلونيم سلل کالله مخکلې کلونله بللل‬
‫کېږي‪.‬‬
‫‪ :۲‬د صدر اسالم دوره چې تر څلوېښتم هجري کال پورې دوام کوي‪.‬‬
‫‪ :۳‬اموي دوره چې تر (‪۱۳۲‬ه ق) پورې کلونه بلل شوي دي‪.‬‬
‫‪ :۴‬عبايس دوره چې (‪۶۵۶‬ه ق) پورې کلونه ورته ويالی شو‪.‬‬
‫‪ :۵‬فرتت يا ترکي دوره چې تر (‪ ۱۲۱۳‬ه ق) کال پورې دوام کوي‪.‬‬
‫‪ :۶‬نهضت يا معارصه دوره چې تر اوسه پورې ادامه لري‪.‬‬
‫عرب ادبپوهان باور لري چلې تلر عبلايس دورې مخکلې پله علريب ادب‬
‫کې له ځينو ټوکو هجويه او هزليله ا لارو پرتله د طنلز څلرک نله ليلدل‬
‫کېږي خو په عبايس دوره کې وينو چې طنز ته څه ناڅه پاملرنله شلوې‬

‫ده‪ .‬څرنګه چې په عبايس دوره کې د يونان اکرثه اديب ا ار علريب ژبلې‬
‫ته ژباړل شوي نو اټکل کوالی شو چې طنز به هم لله لله يونلاين څخله‬
‫عريب ژبې ته د ژباړې له الرې راغللی وي‪ .‬پله دې دوره کلې د نوميلايل‬
‫شاعر (ابن خالد) يا (ابوالعیناء) نوم د يادونې وړ دی چې په بغداد کې‬
‫اوسېده او په ظرافت کې يې ډېر شهرت درلود‪ ۴۵۳ :۱۱( .‬مخ)‬
‫په درميه هجري پېړۍ کې نامتو افغان عامل ابومحمد هاشم رسواين د‬
‫خپل استاد (ابن خالد) يو طنزي ډوله نظم پښتو تله راوژبلاړه‪ .‬ارواښلاد‬
‫رسواين په (‪۲۲۳‬ه ق) کال د هلمند په رسوان سيمه کې زېږېدلی او بيا‬
‫د ديني زده کړو لپاره بغداد ته تللی دی‪ .‬هلته يې له ابن خلالد څخله د‬
‫عريب ژبې د فصاحت او بالغلت پله برخله کلې زده کلړې کلړي او بريتله‬
‫خپل وطن ته راستون شوی دی‪ ۵۸ :۴۹( .‬مخ)‬
‫دا چې د ارواښاد رسواين يا بل ليکوال او شاعر ليکلې طنزي بېلګله پله‬
‫الس کې نه لرو نو همدا ژباړه په پښتو کې لومړنی طنز ګڼالی شلو‪ .‬دا‬
‫ژباړه که څه هلم د معلارص طنلز ټلول خصوصليات نله للري هلرني او‬
‫خندوونکی اړ يې کمزوری دی خو که د خپل وخت په تول يې وتلو‬
‫نو د طنز ابتدايي بڼه ورته ويالی شو‪.‬‬
‫د پښتو ادبياتو لرغونې دوره له دوهمې هجري پېړۍ څخه پيل او بيا تر‬
‫يوولسمې هجري پېړۍ يلاين روښلانيانو پلورې دوام کلوي‪ .‬د دې دورې‬
‫موضوعات ملانځنې قومي وياړنې ويرنلې مينله بېلتلون او اخالقلي‬
‫تعليامت دي چې چندان للوړ تخيلل او اديب صلنعتونه نله للری‪ .‬د دې‬
‫دورې ا ار که څه هم ښکال لري خو اکرثه يې تش نظمونه او پله وچلو‬
‫الفاظو رسه هدف بيان شوی دی‪.‬‬

‫(‪ ۸۳ - ۵۰:۸۲‬مخونه)‬
‫د دې دورې ځينې شاعران او ليکوال په دربارونو کې اوسلېديل دي‪ .‬د‬
‫هغه مهال درباري شاعرانو معموالً د پاچاهانو پله سلتاينه کلې قصليدې‬
‫ويلې او درباري امتيازات به يې تر السه کول خو کوم شاعر چې به تش‬
‫الس پاته شو نو په هجوه او بدو ويلو به يې خوله پورې کلړه نلو لله دې‬
‫امله درباري اديبلانو طنلز تله پلام نله دی کلړی‪ .‬کله لله دربلارونو څخله‬
‫دباندې نورو پښتنو شاعرانو او ليکوالو ته راشو نو اکلرثه يلې صلوفيان‬
‫او عارفان تېر شوي دي‪ .‬څرنګه چلې صلوفيان اکلرثه برشلي ټلولنې تله‬
‫دومره پام نه کوي له خلکو ګوښه اوسېږي او په خپل رياضت او عبادت‬
‫بوخت وي نو له دې امله يې طنزونه نه دي ليکيل‪.‬‬
‫بله خبه دا ده چې د هرې ژبلې ادبيلات د خپللو ګاونلډيو ژبلو رسه يلو‬
‫ځای پر مخ ځي‪ .‬هغه مهال د پښتو په ګاونډيو ژبو کې طنز دوملره چلا‬
‫نه پېژانده او هزليه ا ارو ډېر رواج درلود‪ .‬پله امتله هجلري پېلړۍ کلې د‬
‫ايران مشهور ليکوال او شاعر عبيد زاکلاين څلو منظلوم او منثلور هزليله‬
‫ا ار وليکل چې د فاريس ژبې ادبپوهان يې د اوسني طنز معادل ګڼي او‬
‫زاکاين ته د طنز پالر وايي نو ويالی شلو چلې پله لرغلونې دوره کلې تلر‬
‫ښاغيل رسواين راوروسته په پښتو ژبه کې د طنز څرک نه ليلدل کېلږي‬
‫او دا بهري په ټپه والړ ښکاري‪.‬‬
‫د پښتو ادبياتو منځنۍ دوره له شپاړسمې ميالدي پېړۍ څخه پيل او تر‬
‫شلمې پېړۍ پورې دوام کوي چې په روښاين ادبياتو پيل کېږي‪ .‬د دې‬
‫دورې ادبيات په عمده ډول تبليغ ته ځانګړي شوي او عرفاين ادبيلات د‬
‫وسيلې په توګه کارول شوي دي‪ .‬په دې دوره کې د هرنيت پر ځلای پلر‬

‫کې وړانلدې شلوی چلې‬ ‫پيغام ټينګار شوی او پيغام هم په عرفاين رن‬
‫اصيل هدف يې د خلکو يو موټی کېدل و‪.‬‬
‫ل‬ ‫په منځنلۍ دوره کلې تلر روښلانيانو وروسلته د خوشلال بابلا اديب ع‬
‫کې پښتو ادبيات د مضمون او شکل له پلوه تر پخوا‬ ‫راځي‪ .‬په دې ع‬
‫ډېر غني شول‪ .‬د فاريس ژبلې ټلول قالبونله او اديب صلنعتونه پله پښلتو‬
‫ادب کې تجربه شول‪ .‬د نظامي مبلارزې تاکتيلک هلم بلدلون ومونلد‪ .‬د‬
‫پښتنو د راويښلولو او يلو ملوټی کېلدلو لپلاره د تصلوف پلر ځلای قلومي‬
‫ارزښتونو ته پام وشو‪ .‬د پښتنو اجتامعي نيمګړتياوو ته ګوته ونيول شلوه‬
‫انتقادي تفکر وده وکړه او د پخوا په پرتله هرنيت ته ډېره پاملرنله وشلوه‪.‬‬
‫څرنګه چې انتقادي تفکر ظرافت او اصالح غوښتنه د طنز رغنده توکي‬
‫بلل کېږي او خوشال بابا په دې دريو واړو ډګرونو کې مخکښ و نو هغه‬
‫دی چې په ا ارو کې يې طنز هم تېغونه ووهل‪.‬‬
‫که د خوشال بابا په ا ارو کې طنزونه ولولو ځينې يې د معارص طنلز پله‬
‫تول پوره خېژي نو ويالی شو چې د طنز بنسټ د خوشال با با په وخت‬
‫کې ایښودل شوی دی‪ .‬څرنګله چلې هغله مهلال د پښلتو ژبلې پله ټوللو‬
‫ګاونډيو ژبو کې طنز له هجوې او هزل څخه پوره الره نه وه جال کلړې‬
‫للري‪ .‬لله‬ ‫نو د خوشال بابا اکرثه طنزي شعرونه هم هجويه او هزليه رن‬
‫خوشال بابا څخه رانيولې بيا د شلمې پېړۍ تر وروستۍ نياميي پورې د‬
‫بېالبېلو ليکوالو او شاعرانو په ا ارو کې طنزي څرک ليدل کېږي خلو د‬
‫نوي طنز په تول پوره او مستقل طنزي ا لار نله دي ليکلل شلوي او کله‬
‫ليکل شوي هم وي نو زمو الس ته نه دي راغليل‪ .‬کلله چلې د شللمې‬
‫ميالدي پېړۍ په وروستۍ نياميي کلې د پښلتو ادبيلاتو نلوې دوره پيلل‬

‫کېلږي نللور وررسه سللم طنللز هللم بريتله نللوې سللا اخلليل او د اجتامعللي‬
‫رسالت لپاره د يوې مو رې وسلې په توګه غوره کېږي‪.‬‬
‫د معارصې دورې په ادبياتو کې نوي فکري او سيايس متايالت رامن ته‬
‫شول لکه برشي ارزښتونه وطنپالنله ملتپالنله ولسلواکي خپللواکي او‬
‫داسې نور‪ .‬په دې دوره کې له لويدي ادب څخه پښتو ژبې ته نوي اديب‬
‫ژانرونه ميتودونه او سبکونه هم راغلل چې په دې بهري کلې پښلتو طنلز‬
‫هم بلوغ ته ورسېد‪ ۴۲ - ۳۸ :۱۶( .‬مخونه)‬
‫پخواين طنزونه اکرثه د نظم په بڼه ليکل شوي خو په دې دوره کې يلې‬
‫نرث ته هم الره وموندله‪ .‬په لسګونو شاعرانو او ليکوالو په تول پوره طنزونه‬
‫وليکللل او يللا يلې وژبللاړل لکلله اسللتاد الفللت اسللتاد بېنللوا غنللي خللان‬
‫عبداالحد وحيد ډاکټر ارسار سعدالله جان برق منلان ملګلری کاتلب‬
‫پاڅون عبدالباري جهاين او داسې نور يادوالی شو‪ .‬په دې وختونو کې‬
‫نه يوازې دا چې پښتنو ليکوالو او شلاعرانو د خپلل وخلت پله تلول پلوره‬
‫طنزي ا ار وليکل بلکې نړيوال شاهکار طنزونه يې هم پښتو ته راوژباړل‬
‫چې يوه بېلګه يې د ترکي شلاعر او ليکلوال عزيلز نسلن ا لار دي‪.‬د دې‬
‫دورې طنزونه نه يوازې دا چې د تخيل هرنيلت او اجتامعلي پيغلام لله‬
‫پلوه ډېلر پيلاوړي دي بلکلې پله ډېلره زړه ورتيلا رسه د ټلولنې لويلو بلې‬
‫عدالتيو ته د انتقاد ګوته پکې نيول شوې ده‪.‬‬
‫د دې دورې طنزونللو يللوه نيمګړتيللا هللم درلللوده چ لې هغلله د متعهللدو او‬
‫ګوندي ليکوالو سیايس متلايالت وو‪ .‬ګونلدي ليکواللو طنلز د سليايس‬
‫مفکورې لپاره د آلې په توګه کارولی دی‪ .‬اجتامعلي نلاخوايل يلې يلوې‬
‫خوا ته پرې ايښي او يوازې يې خپل سليايس مخلالفن د طنلز پله ژبله‬

‫ځپيل دي خو کله چې د ډاکټر نجيب الله حکومت ونړېد او وررسه سم‬
‫په افغانستان کې د جهادي تنظیمونو تر من جګړې پيل شلوې نلو د‬
‫آيډيالوژيکي سيالۍ ميدان هم تش پاته شو او ټولو ليکوالو په ګډه ميل‬
‫ارزښتونو ته پام وکړ‪ .‬بې له دې چې د خپلل ګونلدي سليال د ځپللو پله‬
‫فکر کې ي هر هغه څوک او هر هغه عمل يې په نښه کړ چې د مليل‬
‫ګټو په الر کې خنډ و‪ .‬اوس پښتو ژبه نه يوازې دا چې په لسګونو طنزي‬
‫ا ار لري بلکې د طنز د تيورۍ اړ هم پوره بډای شوی دی‪.‬‬
‫د طنز پېژندګلوي‬
‫په دې بحث کې غواړو طنز تعريف کړو خو دا کار خورا ګران دی ځکه‬
‫چې طنز هرن او د هرن تعريف او اندازه کول اسانه کار نله دی او ځينلې‬
‫ادبپوهان خو باور لري چې هرن ګردرسه تعريف کېلدای نله ي‪ .‬د دوی‬
‫اسللتدالل دا دی چللې هللرني کيفيللت درک کې لدای ي خللو تعريللف‬
‫کېدای نه ي‪.‬‬
‫د هرنمند کار د ساينسپوه له کار رسه توپري لري‪ .‬يو ساينس پلوه کلوالی‬
‫ي چې د يوې تابلو مساحت معلوم او هغه په ارقلامو او شلمېرو واړوي‬

‫خو د ښکال معلوموللو لپلاره دايس دقيلق مقيلايس واحلد نله للرو‪:۱۷ ( .‬‬
‫‪۱۰‬مخ)‬
‫په هر صورت د طنز پېژندګلوۍ ته راځو‪ .‬طنز د عريب ژبې کلمه ده چې‬
‫لغوي مانا يې ناز نخره پېغور مسخره کول او ترټل دي‪ .‬په پښلتو کلې‬
‫عام او مناسب نوم نه ورته لرو او په همدې نوم يې يادوو‪ .‬په فاريس کلې‬
‫هم طنز ورته وايي‪ .‬په نوې عريب ژبه کې يې (األدب السلاخر) اردو ژبله‬
‫کې (طنز و مزاح) او په انګلېيس ژبه کې يې )‪ (Satire‬بويل‪ .‬پله پښلتو‬
‫ژبه کې لکه څنګه چې طنز لږ ليکل شوی دغه ډول يې په اړه معلوملات‬
‫هللم لللږ دي‪ .‬کلله يللو څللوک پلله کوڅلله بللازار او وليس ل بانللډار ک لې يللو‬
‫خندوونکی حرکت وکړي يا يوه خندوونکې جملله ووايلي نلو خللک يلې‬
‫هڅللوي او وايللي چللې واه واه! ډېللر ښللکلی طنللز و‪ .‬د دې غللري علمللي‬
‫قضاوتونو اصيل المل دا دی چې ډېری اديبلان آن دا چلې ځينلې طنلز‬
‫ليکوال هم د طنز په اړه کايف معلومات نه لري‪ .‬طنز يوازې په پښتو کې‬
‫نه بلکې په ټولو ژبو کې يو پېچلی هرن بلل کېږي‪.‬‬
‫طنز پوه (لينارډفن برګ) په خپل کتاب (طنز پېژندنه) کې وايي چلې‬
‫طنز يو دايس ظريف او بدلېدونکی هرن دی چې د دوو پوهانو تعريفونله‬
‫هم په سلو کې سل رسه ورته نه دي‪ .‬د ايټاليا وتللی ليکلوال (ليونلارډو‬
‫شاشا) وايي چې په طنز باندې پوهېدل تر ټولو ګران کار دی‪ .‬دی وايي‬
‫چې طنز يوازينی هرن دی چې تر اوسه پوره نه دی کشف شلوی او نلورو‬
‫څېړنو ته هم اړتيا لري‪ ۷۰ -۶۶ :۴۷(.‬مخونه)‬
‫دلته به د طنز څو تعريفونه وړاندې کړو او بيا به هر تعريلف پله لنلډ ډول‬
‫وڅېړو وروسته به وګورو چې د تعريفونو تر من کوم مشرتک ټکي ليدل‬

‫کېږي؟ بيا د همدې مشرتکو ټکيو په رڼا کې کوالی شلو چلې يلو نسلبتاً‬
‫جامع او د قناعت وړ تعريف وړاندې کړو‪ ۴:۲۱ ( .‬مخ)‬
‫‪ :۱‬طنز په واقعيت کې له کرکې او نفرت څخله ډکله خنلدا ده دا خنلدا‬
‫که له يوې خوا مقابل لوری‬
‫( ليدونکی لوستونکی اورېدونکی) خندوي نو پله علن وخلت کلې د‬
‫بدو او ناوړو کارونو په مقابل کې د هغه قهر او کرکله هلم راپلاروي‪:۵۲( .‬‬
‫‪ ۱۰۰‬مخ)‬
‫‪ :۲‬روسی ليکوال نيکالی ګوګول‪ :‬طنز د نلامريي اوښلکو پله ملن کلې‬
‫خندا ده‪.‬‬
‫‪ :۳‬انګرېز ادبپوه جانسن‪ :‬طنز هغه وينا ده چلې پلر اجتامعلي فسلاد او‬
‫نادودو باندې نيوکه کوي‪ ۱۵۸ -۱۵۷ :۱۹( .‬مخونه)‬
‫‪ :۴‬سلليمون کللريچيل‪ :‬د طنللز وظيفلله يللوازې د خلکللو مسللخره کللول او‬
‫شخيص عقدې پالل نه بلکې په ټولنه کې له عملومي فسلاد رسه کرکله‬
‫ښوول دي‪ ۲۵ :۳۵ ( .‬مخ)‬
‫‪ :۵‬ديان جک‪ :‬طنز د انتقاد محصول دی هغه انتقاد چې په هلرن بلدل‬
‫شوی دی‪.‬‬
‫‪ :۶‬ډاکټر عيل رشيعتي‪ :‬طنز يو واقعي هرن دی‪ .‬که څه هم مو بل ډول‬
‫هم خندې دالی شو خو دا ډول خنلدا د انسلاين معنويلت محصلول ده‪.‬‬
‫طنز د خندوونکو شيانو بيان نه کوي بلکې په خندا کې غمجنې خبې‬
‫کوي‪.‬‬
‫‪ :۷‬ايرانللی ليکللوال او شللاعر ډاکټللر شللفيع کللدکنی‪ :‬طنللز د ټللولنې د‬
‫نيمګړتياوو هرني انځور دی‪.‬‬

‫‪ :۸‬ايرانی عامل فريدون تنکابنی د طنز پر هرنيت او ښکال ټينګلار کلوي‬
‫او وايي‪ :‬طنز د هرني اړ په پام کې نيولو رسه په رملز او کنايله رسه پلر‬
‫اجتامعي نيمګړتياوو انتقاد کوي‪.‬‬
‫‪ :۹‬طنز په خپل ذات کې يو اجتامعي فعاليت دی چې پله ځلان کلې د‬
‫اعرتاض او بغاوت تومنه لري‬
‫‪ :۱۰‬نوميالی رومي طنز ليکوال او شاعر هوراس‪ :‬غواړم چې حقيقت پله‬
‫خندا ووايم‪.‬‬
‫‪ :۱۱‬ميشل ريګن‪ :‬طنز ځانګړي روشنفکرانه مسخرې دي‪.‬‬
‫‪ :۱۲‬آرتورډ پوالرډ‪ :‬طنز اخالقي او اجتامعي رسالت ادا کلوي ځکله خلو‬
‫نړيوال اعتبار لري‪.‬‬
‫(‪ ۷ :۹‬مخ)‬
‫‪ :۱۳‬چاريل چاپلن‪ :‬طنز په ټولنه کې د وېلرې او نفلرت لله منځله وړللو‬
‫لپاره تر ټولو غوره زهر دي‪.‬‬
‫‪ :۱۴‬پاکستانی طنزپوه ډاکټر ظفر علامل ظفلري‪ :‬طنلز بايلد خامخلا څله‬
‫ولري‪ ۲۱ :۲۷( .‬مخ)‬ ‫ناڅه د ملنډو او تريخوايل عن‬
‫‪ :۱۵‬يوری ب بوريف‪ :‬طنز ډميوکراټيک خوی لري ځکه د خندا برخله‬
‫يې له ټولنې څخه رسچينه اخيل‪.‬‬
‫‪ :۱۶‬د‪ .‬ايچ الرنس‪ :‬طنز هغه خواخلو ي ده چلې زملو پله ذهلن کلې‬
‫ګرځي راګرځي او بااالخره د طنز په بڼه بيانېږي‪.‬‬
‫‪ :۱۷‬جاننت سويفټ‪ :‬طنز هغه هينداره ده چې هر څوک له ځانه پرتله د‬
‫هر چا څېره پکې ليدای ي‪.‬‬

‫‪ :۱۸‬الکسانډر پوپ‪ :‬طنز د اعرتاض له غريزې څخه زېږېدلی او پله هلرن‬
‫تبديل شوی دی‪.‬‬
‫‪ :۱۹‬هوګارټ‪ :‬په ځمکه کې د انسان ژوند له خورا ډېرو خوښليو غمونلو‬
‫او کړکېچونو څخه ډک دی‪ .‬دې ژوند ته له ډول ډول زاويو کلتالی او پله‬
‫بېال بېلو الرو يې بيانوالی شو‪ .‬په دې لړ کې تر ټولو مهم او په زړه پلورې‬
‫الره دا ده چې انسان ته د طنزي عينکو له الرې وګورو‪ .‬که د انسان کړه‬
‫وړه په ځري رسه وګورو نو خامخا د خندا وړ دي‪.‬‬
‫‪ :۲۰‬جورج تست‪ :‬طنز هغه اديب ا لر دی چلې د ټلولنې بلداخالقي بلد‬
‫کړه وړه او اشتباهات په غري مستقيم ډول مسخره کوي‪.‬‬
‫‪ :۲۱‬طنز هغه ا ر دی چې په هغه کې د آيروين يا پېغور له تخنيک څخه‬
‫کار اخيستل شوی او د خلکو پر ځينو کړنو بريد شوی وي‪.‬‬
‫‪ :۲۲‬افغان طنز پوه استاد جالل نوراين د طنز لپاره دوه اسلايس ارکلان‬
‫په ګوته کوي چې يو خندا او بل انتقاد دی‪.‬‬
‫‪ :۲۳‬رسمحقق دوست شينواری‪ :‬طنز هغه هلرني ا لر دی چلې پله هغله‬
‫کې د ژوند ناوړه او منفي اړخونه انځور شوي او د لوسلتونکو د کرکلې وړ‬
‫ګرځېدلی وي‪ ۲۱۱ :۲۲( .‬مخ)‬
‫‪ :۲۴‬د انګلستان روملان ليکلوال دانيلال دفلو وايلي چلې د طنلز هلدف‬
‫اصالح ده‪ ۹۳ -۴۹ :۴۲( .‬مخونه)‬
‫‪ :۲۵‬ډاکټر سريوس شميسا وايي چې طنز اجتامعلي او اصلالح طلبانله‬
‫هدفونه لري‪ ۲۳۸ :۲۳( .‬مخ)‬
‫په لومړي تعريف کې له قهره ډکه خندا وينو چې په ټولنه کې د ناخوالو‬
‫له امله راپيدا شوې ده‪ .‬د نيکوالی ګوګول په تعريف کې د قهر تر څن‬

‫اوښکو ته هم اشاره شوې ده خو دا اوښکې نه ليدل کېږي بلکې يوازې‬
‫يې حالت احساس کېږي‪ .‬د جانسن په تعريف کې لله فسلاد رسه کرکله‬
‫کول اسايس توکی بلل شوی دی هغه فساد چې خلک يې پلر وړانلدې‬
‫خپله کرکه د ژړا پر ځای د خندا په بڼه څرګنلدوي‪ .‬ګوګلول خنلدا او ژړا‬
‫رسه تړلې ګڼي‪ .‬رښتيا هم ليديل به مو وې چې يو څلوک لله ډېلر درد او‬
‫قهر څخه خاندې او مو يې ترخه خندا بولو‪ .‬سيمون کريچيل هم د طنز‬
‫وظيفه پر فساد نيوکه ګڼي خو ټينګار کوي چې بايد په دې نيوکله کلې‬
‫شخيص عقدې و نه پالل ي او عمومي فساد په نښه ي‪ .‬که پله طنلز‬
‫کې شخيص عقدو ته ځای ورکړو نو طنز بلې الرې کېلږي او پله هجلوه‬
‫اوړي‪.‬‬
‫ديان جک هم ښه په تول پور ه خبه کوي او وايلي چلې انتقلاد بايلد پله‬
‫هرني بڼه وي ځکه چې طنز له ادبياتو رسه اړه للري او ادب هلرن دی‪.‬‬
‫ګڼي او طنزي خندا‬ ‫ډاکټر عيل رشيعتي په طنز کې خندا يو مهم عن‬
‫د انسان لله معنلوي نلړۍ رسه تړللې بلويل‪ .‬ډاکټلر شلفيع کلدکني هلم‬
‫جانسن ته ورته نظر للري او د طنلز موضلوع پله ټولنله کلې پلر فسلاد او‬
‫ناخوالو باندې انتقاد کول ګڼي‪.‬‬
‫فريدون تنکابنی هم د ديان جک غوندې د طنز پر هرنيت ټينګار کلوي‬
‫او په انتقاد کې د رمز او کنايې خلبه مطلرح کلوي‪ .‬پله دې نظلر کلې د‬
‫هرني ا ر يوه مهمه ځانګړتيا وينو ځکه د هرني ا ر يوه نښله دا ده چلې‬
‫خبه په رمز او اشاره کوي‪.‬‬
‫د ښاغيل تنکابنی تر تعريف وروسلته پله بلل تعريلف کلې انقلاليب رنل‬
‫وينو‪ .‬دی وايي چې په طنز کې بايد د اجتامعي ناخوالو او اسلتبداد پلر‬

‫وړانللدې اعللرتاض او بغللاوت نغښللتی وي‪ .‬نوميللالی رومللي طنللز ليکللوال‬
‫هوراس هم په طنز کې خنلدا تله تلرجيح ورکلوي خلو هغله خنلدا چلې‬
‫حقيقتونه بيانوي‪.‬‬
‫ميشل ريګن هم په طنز کې انتقاد تله اشلاره کلوي خلو د انتقلاد لپلاره‬
‫اخالقي مسئوالنه او روشنفکرانه حدود وضع کلوي‪ .‬د ريګلن نظلر هغله‬
‫اساس دی چې طنز له شخيص عقدو او کرکې څخله جلال او لله ټلولنې‬
‫رسه يې تړي‪ .‬که په طنز کې اخالق او اجتامعي مسلئوليت نله وي نلو‬
‫طنز له هجوې رسه ګډېږي‪ .‬چاريل چلاپلن هلم پله طنلز کلې د انتقلاد‬
‫خبه کوي خو د بريد او سزا خبه هم وررسه غوټه کوي‪ .‬دی بلاور للري‬
‫چې بايد زهر په خو و کې ونغښتل ي او بيا په ټولنه کې پله مفسلدينو‬
‫ل‬ ‫باندې وخوړل ي‪ .‬ډاکټر ظفلري هلم پله طنلز کلې د تريخلوايل عن‬
‫رضوري ګڼي خو د زهرو غوندې وژونکو ترخو توکو خبه نه کوي‪.‬‬
‫يوری ب بوريف هم پر خندا ټينګار کوي خو له نورو رسه يې تلوپري دا‬
‫دی چې خندا ډميوکراټيک ارزښت بويل‪ .‬دی وايي چې د ډميوکراسلۍ‬
‫بنسټ پر اکرثيت والړ دی څرنګه چې په ټولنه کې هر څلوک خانلدي‬
‫نو دا يو هرني اکرثيت دی او بايلد چلې هلر طنلز خنلدا وللري‪ .‬د‪ .‬ايلچ‬
‫د خواخو ۍ خبه هم کوي چې‬ ‫الرنس بيا په طنز کې د کرکې تر څن‬
‫دا خبه ډېره پر ځای ده‪ .‬يو خو دا چې پله طنلز کلې د هجلوې غونلدې‬
‫شخيص عقده ځای نه للري او بلل دا چلې ملو پله ټولنله کلې هلره بلې‬
‫عدالتې له دې امله غندو چې د يو چا حق تر پښو الندې شوی دی‪ .‬پله‬
‫ټولنلله کلې د نللاخوالو غنللدل پلله دې مانللا دی چلې للله هغللو خلکللو رسه‬
‫خواخو ي ښيو چې د بې عدالتۍ قرباين شوي دي‪.‬‬

‫جاننت سويفټ هم د انتقاد خبه کلوي خلو يلوه نلوې خلبه هلم وررسه‬
‫غوټه کوي‪ .‬دی وايي چې په طنز کلې پلر ځلان انتقلاد نله ي کېلدای‬
‫ځکه چې طنز انفرادي نه بلکې اجتامعي ناخوالو تله نغوتله کلول دي‪.‬‬
‫الکسانډر پوپ هم په طنز کې هغه انتقاد او اعرتاض ته اشاره کوي چې‬
‫په هرني انداز کې وړاندې شوی وي‪ .‬هوګارټ په طنلز کلې خلورا مهمله‬
‫موضوع مطرح کوي چې هغه ظرافت دی‪ .‬ظرافت ځکه مهم دی چې په‬
‫وينا او ليکنه کې اکرثه وخت د خندا المل ګرځي‪ .‬د هوګارټ په اند طنز‬
‫ليکوال په انتقادي بڼه د انسان کړه وړه خورا په دقت څاري او وللس تله‬
‫هغه څه ورښيي چې عادي خلک يې نه ويني‪.‬‬
‫جورج تست هم د نورو طنزپوهانو غوندې بلاور للري چلې بايلد د ټلولنې‬
‫ناخوايل په غري مستقيم ډول مسخره ي‪ .‬په غري مسلتقيم ډول يلو ي‬
‫پيدا کلوي چلې دا ډول تخنيلک‬ ‫ته اشاره کول په ليکنه کې هرني رن‬
‫يوه مهمه اديب ځانګړنه بللل کېلږي‪ .‬تلر جورتسلت وروسلته نظلر کلې د‬
‫انتقاد يوه خاصه بڼه ياده شوې چې هغه پېغلور دی‪ .‬پيغلور د انتقلاد تلر‬
‫ټولو زيږه او ترخه بڼه ده‪ .‬د پېغور له الرې يو څوک ډېر ژر غبګون ښليي‬
‫او ځان ته متوجه کېږي‪ .‬استاد جالل نلوراين بيلا پله دې بلاور دی چلې‬
‫طنز له دوو اسايس توکو څخه جوړ دی چې يلو ظرافلت يلا خنلدا او بلل‬
‫انتقاد دی‪ .‬رسمحقق دوست شلينواری پله طنلز کلې د منفلي اړخونلو د‬
‫ځلولو هدف دا ښيي چې خلک کرکه ځنلي وکلړي‪ .‬د انګلسلتان روملان‬
‫ليکوال (دانيال دفو) بيا د طنز ليکلو هدف د ټولنې اصالح ګڼي‪ .‬ډاکټر‬
‫سريوس شميسا هم د طنز هدف عمومي اصالح ګڼي‪ .‬د ډاکټر شميسلا‬

‫او دفللو غونللدې لسللګونه ليکللوال او طنزپوهللان د طنللز هللدف د ټللولنې‬
‫اصالح بويل‪.‬‬
‫په پورتني بحث کې مو د طنز بېالبېل تعريفونه ولوستل او وموليدل چې‬
‫په هر تعريف کې د طنز يو اسايس يا فرعي رکن ياد شلوی دی خلو پله‬
‫دې تعريفونو کې لس ټکي خورا مهلم دي او لله ملو رسه مرسلته کلوي‬
‫چې يو نسبتاً جامع تعريلف وللرو هغله ټکلي دا دي‪ (( :‬کرکله انتقلاد‬
‫فساد ظرافت خندا قهر ټولنه هرني ډول اجتامعي اخالق يلا مليل‬
‫او اصالح))‪ .‬په دې لړ کې لومړی تلوکی کرکله ده چلې انسلاين‬ ‫فرهن‬
‫هيجان بلل کېږي او له هرن رسه ډېلرې نلژدې اړيکلې للري‪ .‬د علملي او‬
‫اديب ژبې تر من يو عمده توپري دا دی چې علمي ژبله تعليملي او اديب‬
‫ژبه پاروونکې وي‪ .‬د علمي ژبې په مرسته له يلو ي خبېلږو خلو اديب‬
‫ژبه اغېز راباندې کوي او عواطف مو راپاروي نو ويالی شو چلې اديب او‬
‫هرني ا ار تر ډېره بريلده د عقلل پلر ځلای د انسلان لله عواطفلو رسه اړه‬
‫لري‪.‬‬
‫انساين عواطف د هرن بنسټ بلل کېږي او د ادبياتو سرته وظيفه هلم د‬
‫عواطفو انتقال دی همدا عواطف دي چې انسلان هڅلو او کوښلښ تله‬
‫چمتو کوي‪ .‬د انساين عواطفوپه لړ کې کرکه مينه خوشايل خندا ژړا‬
‫او داسې نور يادوالی شو‪ .‬کله چې انسان خوشلاله يلا خفله ي نلو دا‬
‫حالت په بېالبېلو بڼو او شکلونو رسه څرګنلدېږي چلې علاطفي غبګلون‬
‫بلل کېږي‪ .‬عاطفي عکس العملونله درې عملده ځانګړتيلاوي للري لکله‬
‫ذهني او ضمريي فعاليت په جسمي حرکاتو کې بلدلون او د وجلود پله‬
‫ځينو برخو کې تغريات‪ .‬د بېلګلې پله ډول خوشلايل پله بېالبېللو نښلو او‬

‫عالميو رسه ښوول کېږي چې يوه يې هم خندا ده‪ .‬دغيسل خفګلان هلم‬
‫عالميو رسه څرګندېږي چې يوه نښه يې ژړا ده خو کله کله‬ ‫په رنګارن‬
‫بيا د خوښۍ او خواشينۍ عاليم رسه ګډېږي مثال يلو څلوک د خوښلۍ‬
‫پر مهال ژاړي او د خواشينۍ يا قهر پر مهال خاندي چې مو يلې ترخله‬
‫خندا بولو‪.‬‬
‫يې کرکه‬ ‫هغه توکي چې مو له بېالبېلو تعريفونو راوايستل لومړی عن‬
‫ده چې انساين هيجان بلل کېږي او د انتقاد په بڼه څرګندېږي‪ .‬د طنلز‬
‫خندا ده‪ .‬خندا هم ځان ته عوامل لري‪ .‬اسايس عاملل يلې‬ ‫دوهم عن‬
‫دا دی چې مو په ټولنه کې د هر موجود په اړه پله خپلل ذهلن کلې يلو‬
‫تصوير لرو دا تصوير د وخت په تېرېدو رسه پله يلو تناسلب اوړي او ملو‬
‫وررسه عادت کېږو‪ .‬کله چې مو د دې تناسلب خلالف يلو څله وينلو نلو‬
‫خندا راځي خو دا چې د دې ناانډولۍ يا عدم تناسب شا ته فساد وينو‬
‫نو خندا مو له قهر رسه ګډه او د فساد پر ضد مو کرکه راپارېږي‪.‬‬
‫په طنز کې بل مهم توکی ظرافت دی چلې د خنلدا سلبب کېلږي‪ .‬طنلز‬
‫ليکوال مو ته په ټولنه کې يو فوق العاده او زمو د تصور خلالف حاللت‬
‫راښيي چې په نتيجه کې ملو تله خنلدا راځلي‪ .‬کله د دې حاللت شلاته‬
‫فساد نه وي نو خندا تر پايه يوازې خندا پاته کېږي او که يې شلاته بلې‬
‫عدالتي او د هغه عامل وينو نو خندا ملو پله قهلرجن او ژړغلوين حاللت‬
‫بدلېږي‪ .‬د کرکې او قهر تر من توپري دا دی چې قهر د کرکلې غبګلون‬
‫او نښه بلل کېږي‪ .‬په کوميډي کې هم خندا لرو خو هلته خنلدا هلدف‬
‫او په طنز کې وسيله ده‪ .‬بل توپري يې دا دی چې پله طنلز کلې د خنلدا‬
‫هدف خندول او خوشلايل کلول نله بلکلې د فسلاد مسلخره کلول دي‪.‬‬

‫طنزي خبه په کنايه رمز او غري مستقيم ډول وي‪ .‬دغه ډول سېمبوليک‬
‫او خيللايل کرکټرونلله هغلله څلله دي چ لې طنللز تلله هللرني او اديب رن ل‬
‫ورکوي‪ .‬څرنګه چې طنز له هرن او ادبيلاتو رسه اړه للري نلو بايلد انتقلاد‬
‫هرني بڼه ولري‪.‬‬
‫د انتقاد وړ لوری هم ډېر مهم دی‪ .‬بايد د انتقاد ګوته ځلانګړي شلخص‬
‫ته نه بلکې د ټولنې عمومي فساد تله ونيلول ي ځکله چلې د واقعلي‬
‫شخص تورنول قضايي او عديل بڼه غوره کوي‪ .‬که مو پر واقعي شلخص‬
‫باندې تور پورې کوو نو بايد د خپل تور د ا بلات لپلاره واقعلي اسلناد او‬
‫شواهد پيدا کړو‪ .‬کله چې مو په طنز کې نومونه ځايونه نېټې پېښلې‬
‫اسناد او د موضوع ټول اړخونه په واقعي بڼه بيان کلړل ليکنله هلرني او‬
‫اديب ارزښت له السه ورکوي او ژورنالستيکه بڼه غوره کوي‪.‬‬
‫بل مهم توکی اجتامعي اخالق يا د ټولنې اصيل ارزښتونه دي‪ .‬کله چې‬
‫په ټولنه کې فسلاد او بلې علدالتي غنلدو نلو بايلد د ټلولنې اخالقلي او‬
‫فرهنګي ارزښتونه په تېره بيا د ژبې عفت مراعت کړو‪ .‬د طنز وروسلتی او‬
‫اسايس توکی هدف دی‪ .‬کله چې فساد غندو او عدالت غواړو نو ښکاره‬
‫خبه ده چې د ټولنې اصالح غواړو او يا مو نيت دا وي چې په ټولنه کې‬
‫د خلکو پام فساد او بې عدالتۍ ته راوګرځوو‪.‬‬
‫تر دې ځايه مو په بېالبېلو تعريفونو کې د طنز اسايس تلوکي وپېژنلدل‬
‫اوس کوالی شو چې دا توکي رسه يو ځای او د طنز لپلاره دايس تعريلف‬
‫وړاندې کړو‪ :‬طنز هغه اديب سبک دی چې په هغه کې د اصلالح لپلاره‬
‫په هرني ظريفانه او خندوونکي ډول د ټلولنې د اخالقلي معيلارونو پله‬
‫پام کې نيولو رسه پر اجتامعي فساد انتقاد شوی وي‪.‬‬
‫د طنز هدف‬
‫طنز له ادب او ادب له هرن رسه اړه لري‪ .‬د طنز تر هدف مخکې رضوري‬
‫ده چې د هرن هدف هم څه ناڅه وپېژنو‪ .‬کله چې په هلرن کلې د هلدف‬
‫خبه کوو نو دوې مشهورې تيورۍ مو مخ ته راځي‪ .‬يو دا چې‬
‫( هرن د ژوند لپاره ) او بل ( هرن د هرن لپاره)‪ .‬اپالتون به شاعران له دې‬
‫امله محکومول چې اجتامعي مکلفيتونو او اخالقي ارزښتونو تله پلام نله‬
‫کوي خو د اپالتون شاګرد ارستو بيا په هرن کې پر ښکال ټينګار کوي او‬
‫التزام له پامه غورځوي‪ .‬تر ارستو وروسته په دې اړه ډېرو پوهلانو بحثونله‬
‫کړي خو املانی عامل (اميانويل کانت) لومړنی فيلسوف دی چې د نګه‬
‫يا سوچه هرن لپاره يې تيوريکي بنسټ کښېښود‪ .‬دی وايي چې هلرن پله‬
‫خپللله هللدف دی بايللد د هلليڅ ډول هللدف لپللاره د وسلليلې پلله توګلله‬
‫اسللتخدام نلله ي‪ .‬دا شللعار تللر ډې لره حللده د نللامتو فرانسللوي ليکللوال‬
‫(ويکټور هوګو) له خوا دود شو‪ .‬تلر هوګلو وروسلته بلل فرانسلوي علامل (‬
‫تيوفيل ګوتيه) هم په هرن کې د التزام او مکلفيلت موضلوع رد کلړه‪ .‬دی‬

‫وايي مهمه نه ده چې هرن دي ګټه ولري‪ .‬ايا دا کفايت نه کلوي چلې يلو‬
‫اديب ا ر ښکلی دی؟ د ګالنو عطرونلو مرغيلو او ټوللو هغلو شليانو پله‬
‫ډول ښکلی هرن چې انسان له خپللې خوښلې رسه سلم بلدلون نله ي‬
‫ورکوالی‪ ۸۱ - ۳۳ :۱۷( .‬مخونه)‬
‫( هرن د ژوند لپلاره) پلويلان بيلا د ګټلور هلرن او ريلاليزم موضلوع مطلرح‬
‫کللوي‪ .‬د دې نظريللې رسالری فرانسللوي نللامتو ليکللوال (بللالزاک) او د‬
‫انګلستان مشهور ليکوال (چارلس ډيکنز) دی‪ .‬دوی وايي چلې د ژونلد‬
‫پېښې په مجرد ډول نه مطالعه کېږي بايد ټول هغه عوامل وڅېلړل ي‬
‫چې د پېښو پر کميت او کيفيت اغېز لري‪ .‬د دې تيورۍ تر ټولو مشلهور‬
‫پلوی سن سيمون (‪ )Saint Simon‬دی‪.‬‬
‫دی وايي چې د هرني ا ارو هدف د ټولنې د افرادو تر ملن د همکلارۍ‬
‫او خواخو ۍ د احساس پيدا کول دي نو بايد هرن د ټولنې خلدمت تله‬
‫وقف ي‪ .‬نامتو ارواپوه ( زيګمونډ فرويډ) هم د هرن لپلاره هلدف ټلاکي‪.‬‬
‫دی وايي چې انساين غريزې بايد صيقل ي چې هرن په دې برخه کې‬
‫ښه خدمت کوالی ي‪ ۳۹ :۲۲( .‬مخ)‬
‫تر دې ځايه مو د هلرن پلر هلدفونو خلبې وکلړې اوس د طنلز هلدف تله‬
‫راځو‪ .‬طنز يو داسې هلرن دی چلې د دواړو تيوريلو پلويلان وررسه موافلق‬
‫دي ځکلله چ لې طنللز هللم خونللد او تفللريح لللري او هللم پلله هللرني بڼلله‬
‫اجتامعي پيغام رسوي‪ .‬البته دا د لوستونکو په اړتيلا او سلليقه پلورې اړه‬
‫لري چې کوم اړ يې خوښوي يا کوم اړ ته يې ډېره اړتيا للري لکله د‬
‫غره په ملنه کې يوه ښکلې او مېوه لرونکې ونه چې يو سيالين يې ښکال‬
‫ستايي يو ستړی شپونکی يې په ټکنده غرمه کې سيوري ته دمله کلوي‬

‫او يو و ی الروی يې خو ه مېوه خوري‪ .‬مو پله دې بحلث کلې د طنلز د‬
‫هدف په اړه د بېالبېلو طنز ليکواللو او ادبپوهلانو نظريلات راوړو او بيلا د‬
‫دوی تر من مشرتک ټکي راباسو وروسته به څرګنلده ي چلې د طنلز‬
‫هدف څه دی؟‬
‫په طنز کې معموالً اصالح غوښتونکی هلدف نغښلتی وي‪ .‬پله پيلل کلې‬
‫داسې برېښي چې طنز يوازې د خندا او شوخۍ لپاره دی خلو وروسلته‬
‫څرګندېږي چې ليکوال د ټولنې له نادودو او بدمرغيو څخه ځلورېږي او‬
‫د دې پر ځای چې خپل دغه درد د ګيلې يا نصليحت پله ژبله ووايلي د‬
‫خندا په قالب کې يې وړاندې کوي او په دې ډول ظاملان او مفسدين‬
‫د ريشخند په نېښ وهي‪ ۱۳ :۱۵ ( .‬مخ)‬
‫انګرېز شلاعر درايلدن وايلي‪ :‬د طنلز اصليل هلدف دا دی چلې رذالتونله‬
‫اصالح او ترميم ي‪ ۶۷ :۴۷( .‬مخ)‬
‫د انګلستان رومان ليکوال دانيال دفلو وايلي‪ :‬د طنلز هلدف اصلالح ده‪.‬‬
‫ښاغلی دفو بل ځای وايي چې د طنز هدف له حق څخه دفاع او ناولتيا‬
‫اصطالح ده‪ .‬نوميلالی روملي طنلز ليکلوال (هلوراس ) د طنلز لپلاره دوه‬
‫عمده هدفونه ټاکي چي يو تعليم او بل تفريح ده‪ ۷۹ -۹:۷۸( .‬مخونه)‬
‫د طنز هدف شخص نه بلکي پر عمومي فساد او عيبونو بريلد کلول او‬
‫اصالح کول دي‪۲۵ :۳۵( .‬مخ)‬
‫د طنز هدف د ملنډو له الرې د ټولنې اصالح کول دي‪ ۲۰ :۲۷( .‬مخ)‬
‫جاننت سويفټ وايي‪ :‬څرنګه چې زما هدف د برشي ټولنې اصالح ده نو‬
‫بايد لږ تر لږه ډاډه واوسم چې زما کار د علديل او قضلايي ادارو پله ګټله‬
‫دی او بايد زما د انتقادونو درناوی وي‪.‬‬

‫ډاکټر خرسو فرشيد وايي‪ :‬طنز هغه لطيف او زهر لرونکلی اعلرتاض دی‬
‫چې هدف يې د ټولنې اصالح ده‪.‬‬
‫د‪ .‬ايچ الرنس وايي‪ :‬طنز د سيايس او اجتامعي وضعيت د اصالح کوللو‬
‫وسيله ده‪.‬‬
‫يوري ب بوريف وايلي‪ :‬طنلز يلو اجتامعلي نقلد دی چلې هلدف يلې د‬
‫عمللومي افکللارو تنظيمللول او ښللکال پېژنللدل دي‪ .‬ميخاليللل سللالتيکوف‬
‫شيدرين وايي‪ :‬د طنز هدف د عيبونو له منځه وړل دي‪۴۸۱ -۴۶۸ :۴۲( .‬‬
‫مخونه)‬
‫د طنز هدف اجتامعي ناخوالو ته د خلکو پام وراړول دي‪ ۲۵ :۴( .‬مخ)‬
‫په پورتنيو نظرياتو کې د طنز لس هدفونله يلاد شلول چلې پله دې ډول‬
‫دي‪:‬‬
‫‪ -‬د اجتامعي ناخوالو اصالح کول‪.‬‬
‫‪ -‬له حق څخه دفاع کول‪.‬‬
‫‪ -‬تعليم ورکول‬
‫‪ -‬د فساد او اجتامعي ناخوالو مشخص کول‬
‫‪ -‬د مفسدينو او رياکارو خلکو رسوا کول‬
‫‪ -‬د عامه افکارو تنظيمول‬
‫‪ -‬ښکال پېژندل او له بدرنګۍ څخه جال کول‬
‫‪ -‬د فساد مسخره کول‬
‫‪ -‬اجتامعي ناخوالو ته د خلکو پام ور اړول‬
‫‪ -‬تفريح‪.‬‬

‫د اجتامعي ناخوالو او مفسلدينو مشلخص کلول مسلخره کلول او رسلوا‬
‫کول اجتامعي ناخوالو ته د خلکو پام ور اړول د عامه افکارو تنظيمول‬
‫خلکو ته تعليم ورکول او له حق څخه دفلاع کلول ټلول اصلالح غوښلتنه‬
‫ده په دې مانا چلې د طنلز ليکللو اسلايس هلدف د اجتامعلي نلاخوالو‬
‫دوه نور فرعي هدفونه هم لري چلې‬ ‫اصالح ده خو طنز د دې تر څن‬
‫يو ښکال او بل تفريح ده‪.‬‬
‫ښکال نه يوازې دا چې په عمومي ډول د هرن روح بلل کېلږي بلکلې پله‬
‫طنز کې هم خاص ځای لري‪ .‬په دې مانا چلې طنلز معنلوي او ظلاهري‬
‫بدرنګي غندي چې په نتيجه کلې يلې ښلکال سلوچه او د خلکلو پلام ور‬
‫اړوي‪ .‬لکه يو باغوان چلې د ګلل لله بلوټي څخله وچلې پلاڼې او اضلايف‬
‫څانګې پرې کوي له شاوخوا څخله يلې هلم اضلايف بلوټي او هغله څله‬
‫لريي کوي چې پر ګل سيوري غوړوي او تاوان ورته رسوي‪ .‬د دې کار په‬
‫نتيجه کې ګل وده کوي او ښکال يې سوچه کېږي‪.‬‬
‫د ښکال په اړه خورا ډېر تعريفونه وړاندې شوي خو هغه تعريلف چلې لله‬
‫طنز رسه نژدې اړيکې لري په دې ډول دی‪ :‬په کايناتو کلې هامهنګلۍ‬
‫ترتيب او تنظيم ته ښکال وايي‪ .‬ښلکال زملاين مکلاين او فرهنګلي پلويل‬
‫لري‪ .‬يو شی نن بدرنګه خو پرون ښکلی بللل کېلده يلو شلی يلو ځلای‬
‫کلې ښلکلی او بلل‬ ‫ښکلی او بل ځای بدرنګه بلل کېږي په يوه فرهنل‬
‫ک لې بدرنګلله ګڼللل کې لږي‪ .‬هغلله ښللکال چ لې د يللوې ځللانګړي ټللولنې د‬
‫قضاوتونو محصلول وي اجتامعلي ښلکال بللل کېلږي‪ .‬دا ښلکال د يلوې‬
‫اخالقلو او عقايلدو پلله تلله تلللل‬ ‫ټلولنې د مليل ارزښللتونو مليل فرهنل‬

‫کېږي‪ .‬کله چې په يوه ټولنه کې دغله تناسلب او نظلم ګلډوډ ي نلو د‬
‫نوموړي ټولنې له نظره بدرنګي بلل‪ ۷۹ -۷۸ :۲۵( .‬مخونه)‬
‫په برشي ټولنه کې ظلم بې عدالتي او فساد هغله تيلارې دي چلې پلر‬
‫انساين ارزښتونو يې سيوری غوړولی دی‪ .‬د طنز هدف له همدغو تيارو‬
‫او ناخوالو رسه مبارزه ده‪ .‬که اجتامعي ناخوايل ر سوا ي خلک کرکله‬
‫ځنې وکړي او په نتيجه کې کرکه محوه ي نو برشي ارزښلتونه سلوچه‬
‫او ځلېږي‪ .‬کله چې انسان سوچه او ښکيل ارزښتونه خپل کړل نو خپل‬
‫معراج ته رسېږي‪ .‬دا فطلري خلبه ده چلې کلله انسلان خپلل هلدف تله‬
‫ورسېږي نو دا کار د تفريح او خوشالۍ سبب ګرځي‪.‬‬
‫په طنز کې دوه ډوله تفلريح او خوشلالۍ وي چلې يلو وسليله او بلل يلې‬
‫هدف دی‪ .‬يو دا چې کله انسان په ټولنه کې لله طبيعلي تناسلب څخله‬
‫وتلی شی يا وضلعيت وينلي نلو خنلدا ورځلي‪ .‬د وخلت پله تېرېلدو رسه‬
‫انسان په خپل چاپېريال کې له دې تناسب رسه علادت شلوی وي چلې‬
‫انسان پر دوو او حيوان پر څلورو پښو ځي که انسان په عام محرض کې‬
‫پر څلورو پښو روان وي نو دا حالت د خندا سبب ګرځي‪ .‬دا خنلدا لنلډ‬
‫مهاله بې هدفه او له هجوې او کوميډي رسه مشرتکه خندا ده‪ .‬خو که‬
‫يو انسان له کوم جسمي معلوليت پرته پر څلورو پښو روان وي او د دې‬
‫کار شاته د هغه ناپوهي بې پروايي او برشي ارزښتونو له پامه غورځېدل‬
‫وښودل ي نو تر خندا وروسته د ليدونکي قهر راپارېږي خندا يلې پله‬
‫ژيړغوين حالت اوړي د انتقاد بڼه غوره کوي او په دې ډول پر اجتامعي‬
‫ناخوالو بريد کېږي‪.‬‬

‫کله کله په طنز کې خندوونکی حالت طبيعي نه وي بلکې طنز ليکوال‬
‫يې د معنوي او لفظي صنايعو په مرسته انځوروي‪ .‬دا حاللت لوسلتونکی‬
‫خندوي او د تفريح سبب هم ګرځي خو د طنز اصيل تفريح تلر کسلات‬
‫اخيستلو وروسته راځي‪ .‬هر انسان خامخا په ټولنه کې له يو ډول ظلم او‬
‫بې عدالتۍ څخه ځورېږي‪ .‬کله چې په کلوم طنلز کلې هامغله ډول بلې‬
‫عدالتي غندل شوې وي نو لوستونکی طنلز ليکلوال د ځلان ملګلری او‬
‫خواخو ی ګڼي ډېر خوشاله کېږي چې يو څوک ده ته ورته خبه کلوي‬
‫يا د ده پر دښمن بريد کوي‪.‬‬
‫په طنز کې تفريح پر دوه ډوله ده‪ :‬يو لنډ مهاله تفريح ده چې د انسلان‬
‫په ظاهري بڼه کې څرګندېږي او بله هم او دمهاله او پټه تفريح ده چې‬
‫د انسان وجدان او روح اراموي‪ .‬هغه لوسلتونکی چلې ارام ژونلد للري د‬
‫ظلم قرباين شوی نه وي په طنز کې ظرافتونه او هرني پوښونو کې پټ‬
‫پيغامونه نه ي ليدای يا يوازې د تفريح پله لټله کلې وي پله طنلز کلې‬
‫ګډوډ حالت تله خانلدي او د تفلريح لله الرې د لنلډ وخلت لپلاره ذهنلي‬
‫سکون پيدا کوي‪ .‬دوهم هغه حساس او خو من لوسلتونکي دي چلې د‬
‫خندا په بهري کې ډېر ژر په نښه شوي برشي ناخوايل وينلي‪ .‬دلتله وينلو‬
‫چې دواړه ډلې لوستونکي خوشاله کېږي‪ .‬للومړی لوسلتونکی پله ټولنله‬
‫کې د خپل انتظلار خلالف حاللت وينلي او خوشلاله کېلږي خلو دوهلم‬
‫لوستونکی ځکه خوشاله دی چې ليکوال ده ته ورته دريل للري نلو د‬
‫دې بحث په نتيجه کې ويلالی شلو چلې طنلز يلو اسلايس او دوه فرعلي‬
‫هدفونه لري‪ :‬اسايس هدف يلې د ټلولنې اصلالح او فرعلي هدفونله يلې‬
‫ښکال ځلول او د لوستونکو تفريح ده‪.‬‬
‫د طنز ارزښت‬
‫له کومې ورځې راهيسې چلې انسلان د ځمکلې پلر ملخ پلل ايښلی نلو‬
‫وررسه سم د بېالبېلو ناخوالو او ظلمونو لړۍ هم پيل شلوې خلو د دغلو‬
‫ناخوالو او فساد پر وړاندې د مبارزې ډګر هم تلش نله دی پاتله شلوی‪.‬‬
‫چا يې پر وړاندې توره چلولې چا مال ښندلی چا قلم پورته کړی او چا‬
‫بيا په ژبه مبارزه کړې ده خو طنزي مبارزه تر ټولو مو ره او او ده سلابقه‬
‫لري چې له بابا آدمله تلر دې دمله دوام للري‪ .‬پله برشلي تلاريخ کلې بله‬
‫دايس ديکتاتور فاسد او ظامل نه وي تېر شوی چې د طنز په ژبه دي نه‬
‫وي ټکول شوی‪ ۶۵ :۴۲( .‬مخ)‬
‫فاسدو او ظاملو کړيو تل هڅه کړې چې تورياليلان تلر سلتوين ونييسل‬
‫شوی قلم او‬ ‫خو د طنز مخه هيچا هم نه ده نيولې‪ .‬که ليکوال ډېر تن‬

‫کاغذ ځنې اخيستل شوی او يا په مرګ تهديد شوی نو بيا هم الس تلر‬
‫زنه نه دی کښېناستلی خپل انتقاد يې د خندا په پوښ کلې نغښلتی او‬
‫په وليس بانډارونو کې يې ويلی چې په دې ډول يلې فسلاد تله د خلکلو‬
‫پام ور اړولی ملنډې يې په وهيل او په نهايت کې يې خپله کرکه وررسه‬
‫ښوولې ده په نتيجه کې همدا طنز په شفاهي ډول په وليسل بانلډارونو‬
‫کې الس پر الس شوی د طنزي ټوکې بڼله يلې غلوره کلړې د ظامللانو‬
‫غو ونو او دربارونو ته رسېدلی او هغوی يې ناارامه کلړي دي نلو ويلالی‬
‫شو چې د طنز بهري د فساد پر وړاندې له مبارزې رسه پر يوه وخت پيل‬
‫شوی او د واټن يې وهلی او تر مو پورې رارسېدلی دی‪.‬‬
‫د طنز بل ارزښت تلوسه ده‪ .‬پله هلره اديب ليکنله کلې للومړۍ ليکلې او‬
‫پاراګراف خورا مهلم وي‪ .‬کله پله لومړيلو کرښلو کلې د لوسلتونکي ذهلن‬
‫ښکار نله ي او پلام يلې ليکنلې تله ور وا نله وړي نلو سلتړی کېلږي او‬
‫کې لدای ي چ لې ليکنلله ب لې ارزښللته ورتلله ښللکاره ي او لوسللتل ي لې‬
‫پرېږدي ځکه نو اکرثه ليکوال هڅه کوي چلې ليکنله يلې تلوسله وللري‬
‫چې لوستونکی تر پايه له ځان رسه وسايت‪ .‬د ليکنې په پيل کلې دايس‬
‫پوښتنې پيدا کړي چې لوستونکی يې پله ځوابونلو پسلې تلر پايله پلورې‬
‫ليکنه ولويل‪ .‬طنزي ليکنې هم تلوسه لري او هم د خنلدا خلوا ه‪ .‬طنلز‬
‫ليکوال په همدې لومړيو کرښو کې د لوستونکو خوله ورخلو وي او هغله‬
‫مجبوروي چې ليکنه په نياميي کې پلرې نله دي او تلر پايله پلورې يلې‬
‫ولويل‪.‬‬
‫طنز د اروايي سکون يوه ښه وسيله ګڼل کېږي‪ .‬په هغه ټولنه کلې چلې‬
‫جګړه تېره شوې يا اوس هم روانه وي د بې کارۍ او بې وزلۍ کچه لوړه‬

‫وي هلتلله خلللک پلله ډول ډول اروايللي نللاروغيو اختلله وي‪ .‬اکللرثه وخللت‬
‫ارواپوهان دوی ته مشوره ورکوي چې وخاندي او ځان خوشاله وسايت‪ .‬د‬
‫دې هېوادونو خللک د ځلان خوشلاله سلاتلو لپلاره مېللو تله مخله کلوي‬
‫کوميللډي فلمونلله او ډراملې ګللورې خللو څرنګلله چلې انسللان اجتامعللي‬
‫موجود دی او د اکرثه ناروغيو الملونه يې هم اجتامعي ريښلې للري نلو‬
‫يوازي خندا د هغوی درملنه نه ي کوالی او رضوري ده چې د خندا تلر‬
‫د ټولنې لوړې ژورې هم وويني‪ .‬طنز د خفګان يو ډېلر ښله درملل‬ ‫څن‬
‫ګڼل کېږي ځکه طنز د ځان په وژلو رسه يو دايس درملل جلوړوي چلې‬
‫ناروغ په خپل وجود کې ناروغۍ ته متوجله کلوي نلو لله هملدې کبلله‬
‫طنزي فلمونه ډرامې او ليکنې د هغوی لپاره ډېلر ښله درملل دي‪:۳۵( .‬‬
‫‪ ۱۲۱‬مخ)‬
‫هغه هيوادونه چې هلته خلک ډېر کار کوي تفلريح تله للږ وخلت للري‬
‫څوک د اوونۍ په اخري کلې او څلوک بيلا خپلله کلنلۍ رخصلتۍ داسلې‬
‫تنظيموي چې يلوه برخله يلې تفلريح تله ځلانګړې شلوې وي‪ .‬دغله ډول‬
‫خلک چې له يوې خوا له ذهني پلوه ستړي او له بللې خلوا مطلالعې تله‬
‫اړتيا لري د دوی لپاره طنزي ليکنې لوسلتل ګټلوره الره ده ځکله چلې‬
‫طنزي ليکنې په خپله ملن کې هلم تفلريح او هلم د ټلولنې د للوړو ژورو‬
‫انځورونه لري‪ .‬هغه خلک چې د تفريح لپاره هيڅ وخت نله للري کلوالی‬
‫ي چې په خپل دفرت او کار کې طنزي فضا جوړه کلړي څرنګله چلې‬
‫طنز انسان کار ته چمتو کوي نو بايد طنز له ځلان رسه خپلل دفلرت او‬
‫کارځای ته يووړل ي‪.‬‬

‫د طنز بل ارزښت په تفريحلي بڼله زده کلړه ده‪ .‬طنلزي ليکنلې تلر ډېلره‬
‫حده اصالحي او تعليمي پيغامونه للري‪ .‬پله نلوې پيلډاګوژۍ کلې د زده‬
‫کوونکي يا لوستونکي خپلواکي يو مهم اصل ګڼل کېږي‪ .‬د زده کړې په‬
‫بهري کې خپلواکې بېالبېل ډولونه لري چلې يلو ډول يلې هلم تفلريح ده‬
‫چې معموال خندا وررسه مل وي‪ .‬د ښوونې او روزنې کارپوهان هڅه کوي‬
‫چې تعليم او تربيه د و نصيحت او خبو پر ځلای د تفلريح بڼله وللري‪.‬‬
‫څرنګه چې له تفريح رسه تل خندا مل وي نو ويالی شو چلې خنلدا نله‬
‫يوازي دا چې په خپلواک ډول انساين اړتيا ده بلکلې د زده کلړې بهلري‬
‫هم ګړندی کوي‪.‬‬
‫ارواپوه (زيګمونډ فرويډ) په دې اند دی چي د خندا له الرې د انسان له‬
‫وجود څخه ګ شمېر اندېښنې او ګرومونه (غمونه) وزي چي پله نتيجله‬
‫کي يې د انسان ذهن سپک او فعاليت تله چمتلو کېلږي‪ .‬ددې عمليلې‬
‫فزيکي دليل دا دی چي انسان د خندا پر مهال ډېر اکسلېجن جلذبوي‬
‫او په نتيجه کي ډېره انلرژي اخليل نلو پله هملدې اسلاس نلن تعليملي‬
‫ارواپوهان تفريح او خندا د زده کړې لپاره يوه ښه وسيله ګڼي‪.‬‬
‫طنز د ديکتاتورۍ او تشدد په وخت کې د ځان خونديتوب يوه غوره الره‬
‫ده‪ .‬په هغو ټولنو کلې چلې د بيلان ازادي نله وي او د ليکلوال ژونلد تله‬
‫خطر متوجله وي يلا نله ي کلوالی چلې پله مسلتقيمه توګله اجتامعلي‬
‫ناخوالو په تېره بيا لوړپوړو فاسدو چارواکو او زورواکانو ته ګوتله ونييسل‬
‫نو په دې ډول وضعيت کې طنز يوه ډېره مو ره وسله ده ځکه چې طنلز‬
‫د رصاحت پر ځای د رمزونو کنلايو اشلارو او سلمبولونو پله بڼله خلبې‬

‫کوي په دې ډول طنز ليکوال هم خپل لوستونکی پوهوي هم فاسد ته‬
‫درد رسوي او هم ځان له خطر څخه ژغوري‪.‬‬
‫د طنز بلله ښلېګڼه دا ده چلې پلر مقابلل للوری ژر اغېلز کلوي‪ .‬ځينلې‬
‫انسانان به مو ليديل وي چې څوک زر نصيحتونه هم ورته وکړي نلو رس‬
‫نه خالصوي او ځان ته هيڅ نه متوجه کېږي خو که تربور يلا بلل سليال‬
‫پيغور ورکړي نو ډېر ژر خپلو نيمګړتياوو ته پام کلوي او پله ځلان کلې د‬
‫بدلون راوستلو پرېکړه کوي نو د طنز له الرې هغه خلک ډېر ژر اصلالح‬
‫کېږي چې دغه ډول خوی او خصلت لري‪.‬‬
‫طنزي ليکنې ليکوال خالق او نوښتګر روزي‪ .‬ځينې خلک يوازې په يوه‬
‫قالب يا لوښي کې ليکنې کوي‪ .‬د وخت په تېرېلدو رسه يلې لله هملدې‬
‫قالب څخه زړه تور ي او غواړي چې په بلل قاللب کلې ليکنلې وکلړي‪.‬‬
‫کله نا کله يوه موضوع په يوه قالب کې نه ځايېږي يا له هامغه قالب رسه‬
‫سمه نه لګېږي او رضوري برېښي چې بايلد د موضلوع لله ډول او حجلم‬
‫رسه سم قالب غوره ي خو دا چې ليکوال تر دې مهاله پله يلوه قاللب‬
‫کې مترين کړی او يوازې په دې ډګر کې تجربه لري نو ورتله ګرانله وي‬
‫چې د قالب له امله تر پايه پوري د هامغله يلوې موضلوع ملنله ونييسل‬
‫پايله يې دا راووزي چې موضوعات يې سلولېديل کليشله يلي او سلتړي‬
‫کوونکي ښکاري خو طنزلیکوال په بېالبېلو قالبونو کې ليکنلې کلوي او‬
‫په دې ډول نوښتګر روزل کېږي‪.‬‬
‫د طنز بل ارزښت دا دی چې مينه وال يې ډېر دي‪ .‬لوستونکي بېالبېلل‬
‫ذوقونه لري څوک شعر څوک نرث څوک لنډه کيسه ناول سفرنامه او‬
‫څوک بيا اديب ټلوټې او نلور فورمونله خوښلوي‪ .‬دغله ډول خللک د هلرن‬

‫وړاندې کولو د بڼې او شکل له مخې هم رسه وېشلل شلوي دي‪ .‬څلوک‬
‫چاپي څوک تصويري او څوک بيا متثييل هرني ا لار خوښلوي‪ .‬د طنلز‬
‫ښېګڼه دا ده چې هم ليکلې هم شفاهي هم تصلويري او هلم متثلييل‬
‫بڼه لري په هر هرني فلورم او شلکل کلې راتلالی ي نلو پله دې ډول‬
‫ويالی شو چې د طنز ملن د نورو هرنونو په پرتله پراخه او ډېر مينله وال‬
‫لري‪.‬‬
‫د طنز بله ګټه دا ده چې په ټولنه کې د اصالح غوښتنې روحيه پيلاوړې‬
‫کللوي‪ .‬د طنللز اسللايس هللدف د ټللولنې اصللالح او روغتيللا ده‪ .‬طنللز د‬
‫اجتامعي طبيب حيثيت لري چي د ټولنې ډېرې کلوچنۍ نيمګړتيلاوي‬
‫په ادبيلاتو کلې‬ ‫هم پېژين او درملنه يې کوالی ي‪ .‬د سياست تر څن‬
‫هم د محافظه کار انقاليب او اصالح غوښتنې مبارزې موضوع د بحلث‬
‫للري‪.‬‬ ‫وړ ده او ټول ادبيات له همدې دريو رنګونو څخه خامخلا يلو رنل‬
‫محافظه کار ادبيات هر څه پر خپل حال پرېږدي او نيمګړتياوو ته ګوتله‬
‫نه نييس‪ .‬انقاليب ادبيات بيا د يلوې شلپږې لپلاره ټلول پوسلتن اور تله‬
‫اچوي و او النلده ټلول يلو ځلای سلوځوي لکله توپلان د ټلولنې ټلول‬
‫بنسټونه له بېخه بايس خو دا تضمن نه ي ورکوالی چې دا بنسټونه‬
‫بريته جوړوالی ي او يا يې تر پخواين حالت ښه جوړوي‪ .‬سمون پلاالن‬
‫بيا معتدله الره غوره کوي نه د ټولنې پر ټولو ناخوالو سرتګې پټوي او نه‬
‫هم هر څه له رسه جوړوي د ټولنې جوړ ځايونه پر خپل پخواين حاللت‬
‫پرېلږدي او يللوازي يلې نيمګللړي او تخريللب شللوي برخلې اصللالح کللوي‪.‬‬
‫څرنګه چې د طنز هدف د ټولنې اصالح ده نو ويلالی شلو چلې طنلز د‬
‫اصالحي ادبياتو رسالری ګڼل کېږي‪.‬‬

‫د طنز بل اهميت په دې کې دی چې ښکال له بدرنګيو راجال او سلوچه‬
‫کوي‪ .‬طنز ښکال ته د لوستونکو پام ور اړوي د دې لپاره چې ښکال نوره‬
‫هم وځلې ږي سوچه ي نور هم ارزښت پيدا کړي نو بايد لله بلدرنګۍ‬
‫څخه بېله ي‪ .‬طنز له يوې خلوا انتقلاد پله ښلکيل او هلرني انلداز کلې‬
‫وړاندې کوي او له بيل خوا بدرنګي غنلدي او لله ښلکال څخله يلې جلال‬
‫کوي چي په نتيجه کې يې ښکال سوچه او د خلکو پام ور اوړي‪.‬‬
‫د طنللز للله الرې پلله ټولنلله ک لې انتقللادي تفکللر وده کللوي او اجتامعللي‬
‫ناخوايل مشخص کېدای ي‪ .‬طنزي انتقاد د درملو حيثيت لري‪ .‬هغله‬
‫درمل چي په لومړي رس کي درد لري خو نتيجه يې روغتيا ده‪ .‬کله څله‬
‫هم انتقلاد کلول او منفلي ليلد للوری کلوم درد نله ي دوا کلوالی خلو‬
‫نيمګړتياوي ښه تلرا مشلخص کلوالی ي‪ .‬تلر هغلو چلې پله ټولنله کلې‬
‫نيمګړتياوي مشخص نه ي نو د اصالح لپاره يې هليڅ ډول سلرتاتيژي‬
‫او پالن نه ي جوړېلدای‪ .‬کله انتقلاد نله وي نلو ګل شلمېر اجتامعلي‬
‫نيمګړتياوي ناخوايل او ظلمونه بله پلټ پاتله وي ظلامل بله ځکله رسې‬
‫سرتګې ګرځي چې نه به ولس او نه به دولت خب وي خو په هره اندازه‬
‫چې د ټولنې ډېرې نيمګړتياوي رسوا او مشخص ي نو په هامغه کچه‬
‫يې د اصالح الرې چارې اسانه کېږي‪ ۸۲ :۴( .‬مخ)‬
‫د طنز بله ګټه دا ده چې لوستونکي خندوي او خندا د انسلان اړتيلا ده‪.‬‬
‫ظرافت او خندوونکی انځلور هلم يلو مهلم‬ ‫په طنز کې د انتقاد تر څن‬
‫ګڼل کېږي او دا هم يو حقيقت دی چې خندا تل لله سلولې رسه‬ ‫عن‬
‫تړلې وي‪ .‬په کومله ټولنله کلې چلې د انتقلاد کوللو زړه ورتلوب او انتقلاد‬
‫زغملو کلتور حاکم وي هلته د اصالح لپاره هڅې کېږي او چېلري چلې‬

‫خلک خاندې هلته جګړه نه وي‪ .‬د ترکيلې نوميلالی طنلز ليکلوال عزيلز‬
‫نسن وايي چې طنز لږ تر لږه انسان خندوي او هغه څوک چې خاندې‬
‫هيڅکله هم جګړه نه کوي نو افغاين ټولنه چې خورا ډېرې ناخوالې يې‬
‫ګاليل او اوس هم له ګ شمېر بدمرغيو رسه الس او ګرېوان ده دا اړتيا‬
‫ليدل کېږي چې د اصالح په نيت دې ناخوالو ته د انتقلاد ګوتله ونيلول‬
‫ي خو که دا انتقاد د خندا پله بڼله وي نلو ال بله ښله وي ځکله چلې‬
‫افغاين ټولنه هم اصالح او هم خندا ته اړتيا لري‪ .‬څېړنلو ښلوولې چلې د‬
‫تراژيدي فيلم کتل يا ليکنې لوستل د طنزي او کوميډي ا لر پله پرتلله د‬
‫وينې جريان چټک کوي او انسان خوشاله سايت‪ ۵ :۹( .‬مخ)‬
‫طنز اديب ژانر که اديب سبک؟‬

‫ځينې ليکوال په دې اند دي چې طنز ځان ته اديب فورم صنف يا ژانر‬
‫)‪ (Genre‬دی او نور يې بيا سبک )‪ (Style‬بويل‪ .‬همدا ګروهه او بلاور د‬
‫دې المل شوی چې اوس ډېلری ادبپوهلان د اديب ا لارو پله ډلبنلدۍ او‬
‫وېش کې د طنز ځای سم نه ي مشخص کوالی‪ .‬للومړۍ عقيلده ډېلره‬
‫مشهوره ده ځکه نو ډېر پلويان هم لري‪ .‬مو په دې بحث کلې للومړی‬
‫اديب ژانر او بيا سبک په لنډ ډول څېړو تر دې وروسته بله وګلورو چلې‬
‫طنز له کومې ادعا رسه سم لګېږي؟‬

‫د اديب ژانرونو د ډلبندۍ هدف د شکل او محتوا بېللول دي‪ .‬کله غلواړو‬
‫چې يو اديب ا ر وڅې ړو نو بايد للومړی مشلابه اديب ا لار پله يلوه ډلله او‬
‫کورنۍ پورې وتړو او بيا يې تحليلل کلړو‪ .‬د هلر اديب ژانلر پله اړه ځينلې‬
‫قراردادونه او معيارونه موجود دي‪ .‬که اديب ا ار ډلبندي نله کلړو نلو پله‬
‫هغه تله او کاڼي يې نه شو تلالی چې په اديب تيورۍ کلې د هغله لپلاره‬
‫وضع شوی وي‪ .‬له بلې خوا د علم يوه مهمه ځانګړنه دا هم ده چې بايد‬
‫ډلبندي ي او دا وېش په ټولو علومو کې دود دی‪ ۱۸۳ :۵۳( .‬مخ)‬
‫نوميايل فيلسوف ارستو د للومړي ځلل لپلاره اديب ا لار پلر دريلو عملده‬
‫برخو ووېشل لکه حاميس يا داستاين تغزيل يا سندريز او ډراماټيک يا‬
‫متثييل ادبيات‪ .‬د وخت په تېرېدو رسه ادب وده وکړه ادبپوهانو د ارستو‬
‫پر وېش بحثونه وکړل او په نتيجه کې نلوي ډلبنلدۍ جلوړې شلوې‪ .‬دا‬
‫وېش په لوېديځه او ختيځه نړۍ کې رسه جال دی‪ .‬په ختلي او لوېلدي‬
‫کې هم هره ژبه داسې وليس ژانرونه لري چې په هغله کلې دا وېلش نله‬
‫مراعت کېږي او هر ژانلر جلال قراردادونله او معيارونله للري او د هغله لله‬
‫مخې يو ا ر ښه يا کمزوری ګڼل کېږي‪ .‬د نوي وېلش لله مخلې د ارسلتو‬
‫ژانرونه لوی ګروپونه بلل کېږي چې هر ګروپ يې پر څلو ژانرونلو وېشلل‬
‫شوی او هر ژانر بيا په خپل ځان کې کوچنۍ څانګې لري چې کلوچنی‬
‫ژانر يا )‪ (Sub Genre‬يې بويل‪ .‬د بېلګې په ډول چاربيته د پښتو وليسل‬
‫ادب يو ډول دی چې په غنايي يا سندريز ګروپ پورې اړه للري خلو پله‬
‫دې کورنۍ کې ځنځلريي چاربيتله هلم للرو چلې کلوچنۍ څانګله ورتله‬
‫ويالی شو‪.‬‬

‫له ارستو رانيولې بيا تر اوسه پورې نه يوازې دا چلې پلر پخوانيلو ډولونلو‬
‫نوي ژانرونه ورزيات شوي بلکې له پخوانۍ زړې تنې څخه نوي څانګې‬
‫هم راټوکېديل او يا دوې څانګې رسه يلو ځلای او نلوی ژانلر ځنلې جلوړ‬
‫شوی دی مثال له قصيدې څخه غلزل جلوړه شلوه لله پخوانيلو جنلايي‬
‫روملللانونو څخللله د داستايوفسلللکي رومانونللله وزېږېلللدل رويس شلللاعر‬
‫اليکسانډر بلوک له لرغونو کليوايل ترانو څخه الهام واخيست او په خپلو‬
‫شعرونو کې يې پخوانۍ محتوا په نوې بڼه وړاندې کړه‪.‬‬
‫پخوا په لويدي کې کوميډي او تراژيدي جال محتوا بلل کېده خو اوس‬
‫په يوه قالب کې هم راتالی ي او کوميډي ‪ -‬تراژيدي يې بلويل‪ .‬دغله‬
‫ډول په پښتو کې ځوان فورم ټپييزه درواخله چې د پښتو تر ټولو قوي او‬
‫مشهور شعري فورم (لنډۍ يا ټپې) پر بنسټ روغه شوه‪.‬‬
‫که څه هم د ارستو وېش او د هغله وخلت لله زړې تنلې څخله رازرغلونې‬
‫شوي څانګې اوس هم ګ شلمېر الرويلان او پلويلان للري خلو ځينلي‬
‫ادبپوهان په تېره بيا ښکال پېژندونکي وايي چلې دا ډلبنلدي اوس زړه او‬
‫تر وخت تېره ده‪ .‬دوی وايي چي دې طبقه بندۍ د ادبياتو د نوي تاريخ‬
‫فضا مسمومه کړې او د ښکال پېژندنې په برخه کې يې له مو څخه ګل‬
‫شمېر حقايق پټ کړي دي‪ .‬دوی استدالل کوي چې ډېر ځلله يلو نابغله‬
‫هرنمند له دې امله د کره کتونکو له نيوکو رسه مخ او شاهکار ا ر يې له‬
‫پامه غورځول کېږي چلې ويل يلې د اديب ډولونلو وېلش نله دی مراعلت‬
‫کړی‪ ۳۰ -۲۹ :۲۳( .‬مخونه)‬
‫د اديب ډولونو تر وېش وروسته د اديب ژانر د شکل او محتوا موضلوع تله‬
‫راځو‪ .‬د هر اديب ا ر شکل او محتوا تر خپل من نه بېلېدونکي اړيکلي‬

‫لري‪ .‬يو اديب ژانر چې شکل يې له محتوا رسه سلمون و نله للري يلا يلو‬
‫شکل خپله محتوا ترشيح نه کړای ي ګردرسه هرني ارزښت نله للري‪.‬‬
‫د هند د نيمې وچې نابغه ليکلوال او شلاعر رابنلد نلاټ ټلاګور پله خپلله‬
‫مقاله (د ادب مضمون) کې په دې اړه داسې وايي‪ (( :‬بهرنۍ نړۍ زملو‬
‫په احساساتو او خياالتو کې بله نړۍ جوړوي‪ .‬دغه نړۍ نه یوازې له هغو‬
‫رنګونو کرکټرونو غږونو او هغو شيانو څخه ډکه ده چې له دباندې نړۍ‬
‫څخه ورته راځي بلکې د ښو او بدو په اړه زمو ډار زړه ورتلوب تعجلب‬
‫خوښۍ او خواشينۍ رسه هم ژورې اړيکې لري))‪.‬‬
‫د هرې موضوع د بيان لپاره ځانګړی قالب موجود دی مثال د تغزيل يلا‬
‫سندريز ادب لپاره قصيده غزل څلوريزه لنډۍ چاربيته او دايس نلور‬
‫شللعري قالبونلله مناسللب دي‪ .‬دغلله ډول د داسللتاين موضللوعاتو لپللاره‬
‫مثنوي لنډه کيسه ناول او رومان مناسب قالبونه دي‪ .‬دلته ګلورو چلې‬
‫محتوا او شکل تر خپل من يو تناسب لري يوه او ده کيسه د لنډۍ يلا‬
‫غزل په فورم کې نه شو وړانلدې کلوالی خلو مثنلوي بيلا د او دو کيسلو‬
‫لپاره ډېر ښه قالب دی‪ .‬که غواړو چلې هملدا او ده کيسله پله نلرث کلې‬
‫وليکو نو لنډه کيسه ناول او رومان غوره قالبونه دي‪.‬‬
‫کله کله خو مضمون او شکل دايس رسه غوټه شوي وي چې ګردرسه نله‬
‫رسه بېلېږي‪ .‬د تخليقي ا ر قالب بايد دايس و نه ګڼل ي لکه لوښی او‬
‫اوبه‪ .‬اوبه د لوښي له جنس څخه نه دي ځکه نو کوالی شو چلې د يلوه‬
‫لوښي اوبه په بل لوښي کې واچوو خو که له يوه مضمون څخه د هغه د‬
‫افادې شکل لريي کړو امکان لري چې بل شلی ځنلې جلوړ ي‪ .‬ملثال‬
‫غواړو يوه محتوا د رومان په قاللب کلې وړانلدې کلړو‪ .‬کله وغلواړو هملدا‬

‫محتوا د ژورناليستکي مقالې يا ډرامې په بڼه وړاندې کړو نو نه يوازې دا‬
‫چې د تخليقي مضمون د افادې فورم مو بدل کړ بلکې يو نوی مضمون‬
‫مو په نوي شکل کې ځای کړ او آن دا چې د هلرن لله ډګلره ووتلو‪:۲۲( .‬‬
‫‪ ۸۵ - ۸۳‬مخونه)‬
‫زمو فرهنګي دود داسې دی چې ټلول اديب ا لار پله للومړي رس کلې د‬
‫بڼې له مخې پر دوو برخو وېشل کېږي چې يو يلې نظلم او بلل يلې نلرث‬
‫دی‪ .‬په دې وېش کې هم نظلم او هلم نلرث خپلل تخنيکلي جوړښلت او‬
‫قراردادونه لري مثال د پښتو ژبې لنلډۍ بايلد دوې مرسلې وي د څپلو‬
‫شمېر يې بايد (‪ )۲۲‬وي چې لومړۍ مرسه يې نهه او دوهمه يې ديارلس‬
‫څپې وي‪ .‬بايد قافيه و نه لري او دوهمه مرسه يې په‬
‫(نه) يا (مه) پای ته رسېدلې وي‪ .‬که دا خصوصيات و نه لري نو لنلډۍ‬
‫نه شو ورته ويالی‪ ۱۰۷ :۳( .‬مخ)‬
‫ګورو چې طنز نه د ارستو په دريو لويو ګروپونو کې ياد شوی او نه هم په‬
‫هغه لړ کې د خپلواک اديب ژانر په توګه راتالی ي چلې دې لويلو ډللو‬
‫ته منسوب شوی دی خو که ورته ځري شو نو له هر ګروپ رسه اړه للري‬
‫او په ټولو هغو اديب ژانرونو کې راتالی ي چې له دې لويو ګروپونو رسه‬
‫اړه لري‪ .‬لنډه دا چې طنز په هره بڼله راتلالی ي لکله د وينلا ليکنلې‬
‫رسم تياتر راډيويي او ټلويزيوين ډرامو په بڼه‪.‬‬
‫ځينې ادبپوهان اديب ژانرونه د موضوع او محتوا په نوم هم يادوي لکله‬
‫انتقادي ادبيلات عرفلاين ادبيلات تعليملي ادبيلات او دايس نلور‪ .‬ملو‬
‫مخکې وويل چې د اديب ژانرونو هدف د شکل او محتوا بېلول دي خلو‬
‫په موضوعي وېش کې نه يوازې دا چې د شکلونو او قالبونو وېش له پامه‬

‫غورځول کېږي بلکې محتوا هلم پله روښلانه ډول نله رسه جلال کلوي‪ .‬د‬
‫بېلګې په توګه انتقادي ادبيات به راواخلو چې له طنز رسه نژدې خپلوي‬
‫لري‪ .‬د انتقاد ساحه تر اديب ژانر لويله ده انتقلاد هلم پله اديب او هلم‬
‫ژورنالستيکو ژانرونو کې راتلالی ي آن دا چلې د ادبيلاتو تلر پوللو هلم‬
‫اوړي انتقاد کېدای ي چې د کارټون په بڼله وي چلې کلارټون تله بيلا‬
‫ادبيات نه شو ويالی‪.‬‬
‫ځينې ليکوال طنز له انتقادي ادبياتو رسه تړي‪ .‬که دا فرضليه ومنلو نلو‬
‫په ډېرو اديب او ژورنالستيکو ليکنو کې به د ټولنې ناخوالو تله د انتقلاد‬
‫ګوته نيول شوې وي خو هر انتقاد ته طنز نه شو ويالی‪ .‬طنلز د انتقلاد‬
‫او ظرافت هغه مخلوط دی چې هرني ځال او ښکال للري دا ځلال او رڼلا‬
‫په هر اديب قالب کې لوېدای ي او دې قالب ته د هغې هيندارې بڼله‬
‫ورکوي چې په هغه کې د ټولنې نيمګړتيلاوي خلورا واضلح ښلکاري‪ .‬پله‬
‫پورتنۍ فرضيه کلې وينلو چلې پله انتقلادي ادبيلاتو کلې د طنلز لله دوو‬
‫اسايس ارکانو څخه يوازې يو رکن ياين انتقاد ليدل کېلږي خلو د طنلز‬
‫بل رکن چې ظرافت دی له پامه غورځول شلوی دی نلو پله دې اسلاس‬
‫ويللالی شللو چلې د اديب ا للارو موضللوعي وېلش يللوازې اديب موضللوعات‬
‫اوډالی ي خو د اديب ژانرونو د شکل او محتوا په وېش کې مرسته نله‬
‫ي کوالی‪.‬‬
‫مخکې مو وويل چې ادبيات د بڼې له مخې پلر دوو عملده برخلو وېشلل‬
‫کېږي چې يو نظم او بل يې نرث دی‪ .‬ګورو چې طنز هم په نظلم او هلم‬
‫نرثي بڼه ليکل کېدای ي‪ .‬دغه ډول مو د هر اديب ژانر لپلاره د بهلرين‬
‫موجوديت ياين قالب خبه وکړه‪ .‬څرنګه چې طنز د هر ژانر په قالب کې‬

‫راتالی ي نو ويالی شو چې طنز بهرنی وجود او قالب نه لري او يوازې‬
‫محتوا ده‪.‬‬
‫د طنزساحه تر اديب ژانلر لويله ده ځکله چلې اديب ا لار يلوازې د خپلل‬
‫قالب په بڼه وړاندې کېږي خلو طنلزي ا لار پلر شلفاهي او ليکللې بڼله‬
‫رسبېره په تصويري او متثييل بڼه هم وړاندې کېدای ي‪ .‬مثال کارټون‬
‫طنز دی خو ادبيات نه شو ورته ويالی‪ .‬طنزي رومان اديب ا ر دی خو‬
‫د ټلويزيوين رسيال متثيل شوې بڼه يې ادبيات نه شو ګڼالی‪ .‬دلته وينو‬
‫چې رومان متثيل شوی او د الفاظو پر ځای يې د تصوير بڼه غوره کړې‬
‫او د ادب له دايرې وتلی خو په نوې بڼه کې بيلا هلم طنلز بللل کېلږي‪.‬‬
‫اوس که همدا طنزي رومان کارټوين بڼې ته واړوو نو لله ادبيلاتو څخله‬
‫وزي خو له طنز رسه خپلوي نه پرې کوي او په نلوې بڼله بيلا هلم طنلز‬
‫يادېږي‪.‬‬
‫د اديب ژانر يوه ځانګړنه دا ده چې کله يې يو ملت لله بلل څخله پله پلور‬
‫اخيل او تقليد يې کوي نو په شکل يا محتوا کې يلې خامخلا څله ناڅله‬
‫بدلون راځي‪ .‬د بېلګې په ډول جاپانۍ هايکو به راواخلو چې نوې پښلتو‬
‫شاعرۍ ته راغلې ده‪ .‬هايکو په جاپانۍ شلاعرۍ کلې درې مرسلې للري‬
‫چې لومړۍ او دوهمه مرسه يې پنځه او دوهمه يې اووه څپې للري خلو‬
‫په پښتو شاعرۍ کې يې د مرسيو تر من د څپو شمېر مهم نه دی بس‬
‫يوازې يې بايد د مرسيو شمېر درې وي ‪ .‬هايکو د تخنيکي اړ تر څن‬
‫د محتوا له مخې هم خلوراډېرې بلاريکۍ او نزاکتونله للري‪ .‬پله جاپلانۍ‬
‫شاعرۍ کې تر ډېره بريده د طبيعت ښکال انځوروي خو پله پښلتو کلې‬
‫چې تر دې مهاله څومره هايکوګاين ليکل شوي نو هر ډول محتوا پکې‬

‫ليدل کېږي‪.‬د هايکو غوندې طنز هم له نورو ژبو څخه پښلتو تله راغللی‬
‫دی نو که چېري طنز اديب ژانر وای او يلا يلې بهرنلی وجلود درللودای‬
‫خامخا يې څه ناڅه بدلون کاوه خو ګورو چې د طنز دوه اسايس رکنونه‬
‫ياين انتقاد او خندوونکی انځور پر ځای پاتله او پله هلره ټولنله کلې يلې‬
‫ساتلی دی‪ .‬که څه هم په ځينلو بهرنيلو طنزونلو کلې داسلې‬ ‫همدا رن‬
‫رسه سلمون نله للري خلو د هغله‬ ‫خبې راغيل وي چې زمو له فرهن‬
‫اصيل علت د طنز جوړښت نه بلکې اجتامعي ارزښتونه دي طبعاً چې‬
‫د يوې ټولنې ارزښتونه له بلې رسه توپري لري‪ .‬په ژانر کې شکل اسايس‬
‫دی آن دا چې اديب ژانر له شکل پرته بيخي زېږېدالی نله ي‬ ‫عن‬
‫خو په طنز کې قالب د طنز برخه نه ګڼل کېږي‪.‬‬
‫په اديب ژانر کې وينو چې قالب د موضلوع او محتلوا د کميلت دواړو لله‬
‫مخې مهم دی خو طنز په هر ژانر کې راتالی ي آن دا چلې پلر ادب‬
‫رسبېره په ژورناليستيکو ژانرونو کې هم وړاندې کېدای ي او قالب يلې‬
‫يوازې د محتوا د کميت له مخې غوره کېږي‪ .‬مثال د شپاړسمې ملېالدي‬
‫پې لړۍ د نوميللايل اسللپانوي طنللز ليکللوال رسوانتلليس ( دون کيشللوت)‬
‫رومان به ياد کړو‪ .‬دا ا ر هم رومان او هم طنلز دی‪ .‬رسوانتليس غوښلتل‬
‫چې د شپاړسمې پېړۍ پر رومانتيکو ادبياتو نکلونو افسانوي پهلوانانو‬
‫درواغجنو کيسو او خرافايت عقايلدو بانلدې پله اديب بڼله انتقلاد وکلړي‪.‬‬
‫څرنګه چې هدف يې د ادبياتو او تاريخ يوه لويه برخه نقد کول او محتوا‬
‫يې ډېره لويه وه نو رسوانتيس الزمه وګڼله چې د دې محتلوا لپلاره للوی‬
‫لوښی ياين د رومان ژانر غوره کلړي‪ .‬دون کيشلوت روملان پله دوه ټوکله‬
‫کې ليکل شوی چې هر ټوک يې تقريبا شپږ سوه مخه لري‪ .‬د دې لپاره‬

‫چې د کتاب ژبه وچه او ستړې کوونکې نه ي ليکوال غوره ګڼللې چلې‬
‫خپل فکر په طنزي ډول بيان کړي‪ .‬دلته ګورو چلې ا لر د اديب ژانلر لله‬
‫مخې رومان دی خو سبک يې طنزي دی‪ .‬دغله ډول د چلارلس ډيکنلز‬
‫ا ار د ژانر له مخې رومانونه خو د محتوا او سبک له مخې طنزونله دي‪.‬‬
‫(‪ ۴۰ :۲‬مخ)‬
‫د طنز په اړه وروستۍ خبه د سبک ده‪ .‬سبک په لغت کې رسه يا سپن‬
‫زر وييل کلول او پله قاللب کلې اچلول دي او پله اديب اصلطالح د بيلان‬
‫خاص طرز ته وايلي‪ .‬سلبک د اديب نقلد او اديب تيلورۍ لپلاره بنسلټونه‬
‫ګڼل کېږي ځکه يو خود ادبياتو د ماهيت په پېژندلو کلې مرسلته رارسه‬
‫کوي او بل د يوه شاعر يا ليکوال کمزورۍ هم راښليي‪.‬په سلبک کلې د‬
‫لغتونو د انتخاب طرز د جملو د جوړښت ډول خيال انځلورول وزن د‬
‫بديعي صناي عو راوړلو طریقه او نورو ژبني خصوصیاتو تکرار او يا يلوه اړ‬
‫ته ډېر ارزښت ورکول يې عمده ځانګړتياوي دي‪ ۵۲ :۱( .‬مخ)‬
‫څرنګه چې په سبک کې د ژبنيو توکو تکرار د مالتري ګڼل کېږي نلو پله‬
‫طنز کې هم تل انتقاد او خندا په خپل ځلانګړي تناسلب او هرنمندانله‬
‫انداز غاړه په غاړه او بېالبېلو بڼو تکرارېږي‪ .‬هر ليکوال د خپلې عقيدې‬
‫لله مخلې يللو شلی رد او یلا تاليللدوي‪ .‬د يلوې سلتونزې د حللل لپلاره يللوه‬
‫ځانګړې الره غوره کوي او بياهمدا مفکوره د ليکوال په ا ارو کې پله يلوه‬
‫او بله بڼه تکرارېږي نو د هغو خصوصياتو مجموعه چلې لله يلوې خلوا د‬
‫يوه ليکوال ا ار له نلورو څخله جلال او لله بللې خلوا د ده پله ا لارو کلې‬
‫تکرارېږي سبک بلل کېږي‪ .‬که څه هم ټول سبکي خصوصيات په طنز‬

‫پورې اړه نه للري خلو ځينلې سلبکي ځلانګړنې شلته چلې اديب ليکنله‬
‫طنزي کوالی ي‪ ۵۴ -۲۲ :۳۱( .‬مخونه)‬
‫سبک اووه ډولونه لري چې يو ډول يې د هدف او مقصد په نوم يادېږي‪.‬‬
‫په احساسايت سبک کې ليکوال غواړي چې د لوسلتونکو احساسلات او‬
‫هيجانات راوپاروي چې طنز هم په دې ډول سبک پورې اړه للري‪ .‬طنلز‬
‫ليکوال غواړي چې د لوستونکي احساسات راوپاروي هغوی وخنلدوي‬
‫خو په دې خندا کې هغوی تله دټلولنې ځينلې نلاخوايل او نيمګړتيلاوي‬
‫هم وروښيي‪ .‬سبک د کمي او کيفي اړخونو له پللوه هلم د بحلث وړ دی‬
‫چې طنز يې په کيفي ځانګړتياوو کې راځي‪ ۹۹ :۱۷( .‬مخ)‬
‫ځينې اديب سبکونه د لويو ليکوالو او شاعرانو په نوم هم يلادېږي او نلور‬
‫يې تقليد کوي لکه د خوشال بابلا سلبک د روښلانيانو سلبک او داسلې‬
‫نور‪ .‬دغيس په طنز کې هم دوه مشهور سبکونه شته چې يو (هورايس)‬
‫او بل (جووينايل) سبک نومېږي‪ .‬هوراس او جووينال د لرغوين روم دوه‬
‫مشللهور شللاعران ول چ لې هللر يللوه ي لې ځللان تلله طنللزي سللبک درلللود‪.‬‬
‫جووينايل سبک تله تلور يلا تلريخ سلبک هلم وايلي‪ .‬پله دې سلبک کلې‬
‫ظرافت يا خندا لږ او انتقاد ډېر وي خو بلرعکس پله هلورايس طنزونلو‬
‫کې بيا خندا ډېره او انتقاد لږ وي ځکه يې سپن يا خوا ه طنزونله هلم‬
‫بويل‪ ۵۱ :۲۶( .‬مخ)‬
‫د طنز ليکوالو تر من هم د سبک موضوع د بحلث وړ ده چلې انفلرادي‬
‫سبک بلل کېږي‪ .‬د بېلګې پله توګله يلو شلاعر يلا ليکلوال د طنلز لپلاره‬
‫سلليايس او بللل يللو فرهنګللي موضللوع غللوره کللوي‪ .‬يللو ليکللوال د ټللولنې‬
‫لوړپوړې چارواکې په نښه کوي او بل بيلا ټیلټ رتبله ملامورينو تله ګوتله‬

‫نييس‪ .‬يو ليکوال د خپيل ليکنې لپاره د لنډې کيسې او بل بيا د راپلور‬
‫فورم غوره کوي‪ .‬يو ليکوال د الفاظو په مرسته طنز جوړوي خلو بلل بيلا‬
‫معنوي صنعتونو ته ترجيح ورکوي‪ .‬يو ليکوال او دې او بل لنډې جملې‬
‫ليکي‪ .‬يو ليکوال يو ډول قضاوت کوي او د بل ليکوال قضلاوت بيلا بېلل‬
‫وي نو تر دې بحث وروسته دې نتيجلې تله رسلېږو چلې طنلز خپللواک‬
‫اديب ژانر نه بلکې اديب سبک دی‪.‬‬
‫د طنز سبکونه‬
‫سبک )‪ (Style‬عريب کلمه ده چې په لغت کې د رسو او سپينو زرو وييل‬
‫کولو او قالب کلې اچوللو تله وايلي خلو پله اديب اصلطالح د يلوه فکلر‬
‫بيانولو طلرز تله سلبک ويلل کېلږي چلې بنسلټ يلې تکلرار دی لکله د‬
‫موضوع قالب جملو جوړښت خيال انځورول لفظي او معنوي صلنايعو‬
‫او نورو ژبنيو خصوصياتو تکرار يا يوه اړ ته ډېر ارزښت ورکلول د سلبک‬
‫عمده ځانګړتياوي بلل کېږي‪ .‬يو ليکوال که هر څومره د يو چا د سلبک‬
‫تر اغېز الندې راي يا په شلعوري ډول وغلواړي چلې د بلل ليکلوال پلر‬
‫سبک برابره ليکنه وکړي په نتيجه کې به يې يو سبک بل ته ورتله ي‬
‫خو کټ مټ يو سبک نه بلل کېږي‪.‬‬

‫سبک د ليکوال له فکر رسه نه بېلېدونکي اړيکې لري او هر ليکوال جال‬
‫فکر لري مثال يو ليکوال انتقادي تفکر )‪ (Critical thinking‬لري خلو‬
‫بل بيا محافظه کار وي يو ليکوال بلاغي او بلل محتلاط وي‪ .‬کله فلرض‬
‫کړو چې دوه ليکواالن يو ډول فکر کلوي نلو د موضلوعاتو انتخلاب يلې‬
‫توپري رسه کلوي‪ .‬پله افغانسلتان کلې پخوانيلو طنلز ليکواللو ډېلر علادي‬
‫موضوعات مطرح کول د ټولنې ډېرو کوچنيلو نيمګړتيلاوو تله يلې ګوتله‬
‫نيول د نظام يا واکمن پلوړ ډېلر کلوچني چلارواکي يلې پله نښله کلول‬
‫مثال پر ټرافيکي پوليس کاتب مريزا چوکيدار او داسې نورو په اړه بله‬
‫يې طنزونه ليکل حال دا چې که د ټولنې دا پوړ اصالح شوی هم وای‬
‫د خلکو پر ژوند يې چندان اغېز نه درلود خو نن اکرثه طنلز ليکلوال لله‬
‫رليسانو او وزيرانو نيولې بيا تر ولسمرش پورې کرکټرونه پله نښله کلوي او‬
‫په خپلو طنزونو کې د ټولنې ډېر اسايس موضوعات رانغاړي‪.‬‬
‫که فرض کړو دوه ليکلواالن هلم يلو ډول فکلر کلوي او هلم زړه ور دي‬
‫دواړه غواړي چې په ټولنه کې پر اداري فساد طنز وليکي او دواړه غواړي‬
‫چې يو فاسد وزير په نښه کړي‪ .‬ايلا دواړه بله وکلوالی ي چلې د خپلل‬
‫طنللز لپللاره يللو ډول قالللب غللوره کللړي؟ کلله فللرض کللړو چلې دواړه طنللز‬
‫ليکونکي پر لنډه کیسه السبي دي او دا قالب يې غوره کړ دوی به پله‬
‫دې قالب کې ف کر يو ډول ځای پر ځای کړي؟ ايا دوی بله وکلوالی ي‬
‫چې يو ډول الفاظ غوره کړي؟ د دوی د جملو سکښت او جوړښت به يلو‬
‫ډول وي؟ ايللا يللو ډول طنللزي تخنيکونلله بلله وکللاروي؟ طنللز د انتقللاد او‬
‫خندوونکي وضعيت يا ظرافت څخه جوړ دی د ځينلو ليکواللو پله طنلز‬
‫کې د انتقاد او د ځينو ليکوالو په طنز کې بيا د ظرافت پله درنه وي ايا‬

‫دوه ليکواالن به وکوالی ي چې خپل طنلز تله د انتقلاد زهرجنله دوا او‬
‫ظرافت خوا ه په يوه انلدازه ورګلډ کلړي؟ ښلکاره خلبه ده چلې دا کلار‬
‫ناممکن دی نو ويالی شو چې سبک فردي ځانګړنه ده‪ .‬لکه څنګه چلې‬
‫د انسللانانو فکرونلله او رنګونلله رسه جللال دي دغلله ډول د دوو ليکوالللو‬
‫سبکونه هم يو ډول نه دي‪.‬‬
‫که څه هم هر ليکوال ځلان تله جلال سلبک للري خلو د ځينلو ليکواللو‬
‫سبکونه ډېر پاخه جالب او ډېر لوستونکي لري ځکه نور ليکوال هم د‬
‫دوی تر اغېز الندې راغيل او د دوی تقليد کوي چې پله دې ډول ځينلو‬
‫سلبکونو پېلړۍ پېلړۍ دوام کللړی دی لکلله د هلومر سللبک د شکسللپېر‬
‫سبک د خوشال بابا سبک د حميد بابا سبک او داسې نور‪.‬‬
‫لومړی خو طنز خپله يو اديب سبک دی چلې مخکلې ملو پله دې اړه پله‬
‫تفصيل بحث کړی دی په دې سلبک کلې بيلا دننله هلر ليکلوال خپلل‬
‫ځانګړی سبک لري نو ويالی شو چې طنز ډېر سبکونه لري خلو تلور‬
‫او سپن سبکونه يې ډېر مشهور او هر طنز ليکوال په يو ډول نه يو ډول‬
‫د دې دوو سبکونو الروی بلل کېږي‪ .‬دا سبکونه د طنلز د دوو اسلايس‬
‫توکيو په تناسب پورې اړه لري چې يو انتقاد او بل خندوونکی وضعيت يا‬
‫ظرافت دی‪ .‬تور طنز ته تريخ يلا جووينلايل طنلز هلم وايلي‪ .‬جووينلال د‬
‫لرغوين يونلان طنلزي شلاعر و‪ .‬د ده پله طنزونلو کلې بله انتقلاد ډېلر او‬
‫ظرافت لږ و ځکه خو د ده طنزونو ته تور يا تريخ طنز هم وايلي‪ .‬سلپن‬
‫سبک د لرغوين يونان له يو بل شاعر هوراس لله نلوم رسه تړللی دی‪ .‬د‬
‫هوراس په طنز کې بيا د جووينال بر عکس انتقاد لږ او خنلدا يلې ډېلره‬
‫ده ځکه نو پر دې سبک برابر ليکل شويو ليکنو ته خو طنز هم وايي‪.‬‬

‫د پخوا په ډول اوسني طنزونه هم پر تور او سپن رسه وېشل شوي دي‬
‫ځينې طنزونه دومره خوا ه او لوستونکي دوملره خنلدوي چلې خللک د‬
‫چاکلېټو په سرتګه ورته ګوري ځکه په دې چاکلېټو کلې اغښلل شلوي‬
‫درمل دومره لږ دي چې هر لوستونکی يې خوند نه ي احساس کوالی‬
‫خو ځينې طنزونه بيا دومره ترخه دي چې خندا يې د هيڅ برابره ده‪.‬‬
‫په طنز کې د انتقاد او ظرافت تر من تناسلب سلاتل خلورا رضوري کلار‬
‫دی‪ .‬که يو طنز لوستونکی و نه خندوي او د خندا پر ځای يلې وژړوي‬
‫طنز نه شو ورته ويالی خلو کله يلو طنلز يلوازې لوسلتونکی وخنلدوي او‬
‫انتقاد و نه لري بيا هم طنز نه ګڼلل کېلږي‪ .‬کله د انتقلاد او ظرافلت تلر‬
‫من تناسب ته پام و نه ي د طنز بنسټونه نړېږي‪ .‬ملو او تاسلې هلره‬
‫ورځ انتقادي ليکنې لولو خو ادبيات يې نه ګڼو ځکله چلې هرنيلت نله‬
‫لري دغه ډول داسې ليکنې هم لولو چې خندوي مو خو د اجتامعلي‬
‫ناخوالو يوه ګوښه مو سرتګو ته نه دروي‪ .‬تر ټولو بريالی طنز ليکوال هغه‬
‫دی چې د دې دوو توکيو تر ملن تناسلب وپېلژين او پله مناسلب ډول د‬
‫دې دوو توکو يو ځای کول يې زده وي‪.‬‬
‫د طنز بنسټونه‬
‫کله چې غواړوطنز وپېژنو نو لومړی مو دا پوښتنه په ذهن کې راګرځي‬
‫چې طنز له څه ي څخه جوړ شوی دی؟ ډېر ځله به مو د کره کتنې په‬
‫بانډارونو کې اورېديل او کتابونو کې به مو هم لوستي وي چې ادبپوهان‬
‫ځينې اديب ليکنې په طنز کې نه شاملوي خو ليکوال يې طنز بويل‬
‫ان دا چې ځینې ليکوالو پر خپلو کتابونو پله غټلو تلورو طنلزي شلعرونه‬
‫طنزي لنډې کيسې يا دې ته ورته نومونه ليکيل وي خو ادبپوهان يلې‬
‫په طنز کې نه شمېري‪.‬‬
‫اوس پوښتنه دا ده چې له ادبپوهانو رسه کوم معيار شته چې يوه ليکنله‬
‫طنز ګڼي او بله د طنز له دايرې څخه بايس؟ مخکې تر دې چلې د دې‬
‫پوښتنې ځواب ته راشو يو مثال راوړو‪ (H2O) .‬د اوبو کېميلاوي ترکيلب‬
‫دی‪ .‬په دې ترکيب کې هايدروجن او اکسيجن د يو خلاص تناسلب لله‬

‫مخې رسه يو ځای شوي او اوبه ځنې جوړې شوي دي‪ .‬اوس که لله دې‬
‫مرکباتو څخه يو يې هم کم يا ډېر ي اوبه نه شو ورته ويالی‪ .‬دغه ډول‬
‫طنلللز هلللم پلللر دوو پښلللو يلللا دوو بنسلللټونو بانلللدې والړ دی چلللې يلللو‬
‫انتقاد)‪(Criticism‬او بل یې هم ظرافت )‪ (Elegance‬يا خالف العلادت‬
‫)‪ (Abnormal‬حالت دی‪ .‬که يوه ليکنه يوازې لوستونکی وخندوي خلو‬
‫انتقاد و نه لري طنز نه بلل کېږي دغه ډول کله يلوازې انتقلاد وللري او‬
‫خندوونکی وضعيت نه وي پکې انځور شلوی بيلا هلم طنلز نله شلو ورتله‬
‫ويالی نو ويالی شو چې طنز له دې دوو توکيو څخه جوړ دی او په دې‬
‫دوو معيارونو او کاڼو يې تلالی شو‪.‬‬
‫په طنز کې د انتقاد او ظرافت ارزښت پله دې کلې دی چلې ظرافلت د‬
‫انسان عواطف او انتقاد يې عقل را پاروي‪ .‬کله چې لوسلتونکی پله طنلز‬
‫کې ظريف انځور ويني نو د خندا په بڼه غبګون ښيي‪ .‬کله چې يې پله‬
‫انځور کې د ټولنې ناخوالو ته پام شو نو عقل يې راپارېږي او په انځلور‬
‫کې د اجتامعي ناخوالو او بدمرغيو په اړه قضاوت کوي چې وروسلته دا‬
‫قضاوت د قهرجن غبګون بڼه نييس ځکه خو د طنز خندا د کوميلډي‬
‫هزل او هجوې په پرتله ډېر دوام نه کوي او ډېر ژر په ژړغوين او قهلرجن‬
‫حالت اوړي‪.‬امريکايي طنز ليکوال ملارک ټلوين )‪ (Mark Twain‬وايلي‬
‫چللې د ظرافللت او خنللدا اصلليل شللکل خوشللاله کللوونکی نلله بلکللې‬
‫ځوروونکی دی‪ ۱۷۲ :۴۲(.‬مخ )‬
‫د لوستونکي عقيل غبګون دوه پړاوه لري چې لومړی قضاوت او دوهلم‬
‫قهر او نفرت دی‪ .‬په طنز کې ظرافت او د لوستونکي خندول هلدف نله‬
‫بلکې وسيله بلل کېږي‪ .‬د ظرافت په مرسته په ټولنه کې بې علدالتي او‬

‫شاته پلټ علاملن د لوسلتونکو سلرتګو تله درېلږي چلې پله نتيجله کلې‬
‫لوستونکی د هغه په اړه معقول او منطقي قضلاوت کلوي‪ .‬پله دې بحلث‬
‫کې پر انتقاد خنلدوونکي وضلعيت خنلدا او خنلدا پلر الملونلو بانلدې‬
‫خبې کوو‪.‬‬
‫‪ :۱‬انتقاد)‪:(Criticism‬‬
‫انتقاد د ظلم او بې عدالتيو پر وړاندې د انسان عقيل او وجداين عکلس‬
‫العمل دی‪ .‬طنز له انتقاد او انتقاد په ټولنه کې له ناخوالو او نادودو رسه‬
‫تړلی دی‪ .‬انتقاد په حقيقلت کلې لله برشلي نلاورين رسه د خلکلو کرکله‬
‫ښيي‪ .‬کله چې په يوه ټولنه کې برشي ارزښتونه تر پښو الندې کېلږي او‬
‫خلک خپله کرکه د انتقاد په بڼه ښيي دا مانا لري چې خلک له برشلي‬
‫ارزښتونو څخه دفاع کوي او اصالح غواړي‪.‬‬
‫طنزي انتقاد لکه ميکروب ضد درملل )‪ (Antibiotics‬چلې د خونلد لله‬
‫مخې زهرجن او ترخه دي خو هدف يلې د ميکروبونلو لله منځله وړل او‬
‫برشي روغتيا ده‪ .‬د انتقاد ساحه ډېره پراخله ده خلو طنلزي انتقلاد لله‬
‫نورو انتقادونو څخه جال او خپلې ځانګړتياوي لري چې په دې ډول دي‪.‬‬
‫په طنز کې د مشخص فرد پر ځای پر ناخوالو بريد کېږي ځکه چلې پلر‬
‫مشخص فرد کورنۍ او ادرس انتقاد کول حقوقي بڼه پيلدا کلوي او پله‬
‫حقوقي برخه کې بايد کره شواهد او اسناد وړاندي ي‪ .‬په اديب ليکنله‬
‫کې چې په هره اندازه کرکټرونه پېښې نومونه ادرسونه نېټلې مکلان‬
‫او زمان په واقعي توګه معريف کېږي په هامغه اندازه د ليکنلې هرنيلت‬
‫او تخيل ته زيان رسېږي‪ .‬که په يوه ليکنه کلې هلر څله واقعلي او بربنلډ‬

‫ويل شوي وي هغه هرني ليکنه نله بلکلې ژورناليسلتيک راپلور ګلڼالی‬
‫شللو ځکلله چلې د ژورناليسللتيکو ليکنللو بنسللټ واقعيللت او اديب ليکنللو‬
‫بنسټ تخيل دی‪ .‬ځينې داسې طنزونله هلم شلته چلې پله هغله کلې د‬
‫سټالن هيټلر او موسولوين نومونه ياد شوي او غندل شلوي دي خلو‬
‫دا کرکټرونه د خپلو شخصيتونو لله مخلې نله بلکلې د خپللو فکرونلو لله‬
‫مخې غندل شوي يا په بله مانا دا کرکټرونه سيمبولونه بللل کېلږي چلې‬
‫هدف يې د انسان وژنې تراهګرۍ ديکتلاتورۍ نژادپلالنې او فاشليزم‬
‫غندنه ده‪ ۳۴ :۲۷( .‬مخ)‬
‫په ټولنه کې ناخوالې هر چا ته ښکاره او قربانيان يې هم له هيچا څخله‬
‫پټ نه دي خو د ظاملانو مفسدينو او انسانيت دښمنان هلر څلوک نله‬
‫پېژين ان دا چې کېدای ي د يوه برشي ناورين شاته پټ السونه هيچا‬
‫ته هم معلوم نه وي مثال په يوه ښار کې درنه چاودنه کېږي چې په پايله‬
‫کې يې په سلګونو ملکي خلک مړه کېږي خو هيڅوک نه پوهېږي چلې‬
‫په دې چاودنه کې د چا الس و؟ نو که مو د معلومو اشخاصو پلر ځلای‬
‫پر بې عدالتيو باندې انتقاد وکړو د ټول ملت آن دا چې د ټلول برشليت‬
‫خواخللو ي بلله رارسه وي ځکلله چللې للله جنللايتونو رسه هيڅللوک هللم‬
‫خواخو ي نه لري خلو کېلدای ي چلې لله جنايتکلارانو رسه د هغلوی‬
‫خپلوان قوم قبيله او ملګري خواخو ي وللري او کېلدای ي د توجيله‬
‫کولو لپاره يې بېالبېل داليل ولري‪ .‬د طنز موضوع انتقاد او هدف يلې د‬
‫ټولنې اصالح ده‪ .‬که د بريد هدف معلوم شخص وي نو دا ليکنله طنلز‬
‫نه بلکې هجوه ده ځکه چې په هجوه کې هر څه بربنلډ ويلل کېلږي او‬
‫کرکټرونه يې هم واقعي وي‪ ۴:۴۳( .‬مخ)‬

‫د شخيص عقدې لله مخلې پلر يلو چلا بريلد کلول او د هغله سلپکاوی د‬
‫هجوې عمده ځانګړنه ده خو څرنګه چې په طنز کې پر معلوملو افلرادو‬
‫تېری نه کېږي نو د طنز مينه وال ورځ په ورځ ډېرېږي خو هجويه ا لار‬
‫ورو ورو له صحنې وزي ليکوال او شاعر يې په چاپولو رشمېږي او آن دا‬
‫چې اکرثه معارص کره کتونکي يې په ادبياتو کې هم نه شاملوي‪.‬‬
‫کله چې په ټولنه کې ناخوالو ته اشاره کوو نو سمدالسله لله ځلان رسه‬
‫قضاوت کوو او په نتيجه کې يې انتقاد هم کوو چې د دې انتقاد پايله له‬
‫يوه عمل يا فکر څخه کرکله ده خلو ښله او معقلول قضلاوت هغله وخلت‬
‫کېدای ي چې په هغه کې قضاوت د عدالت له مخې شلوی وي‪ .‬کلله‬
‫چې د قضاوت لپاره د عدالت معيار منو نو عدالت دا ايجابوي چې په‬
‫خپل انتقاد کې انساين کرامت او برشي ارزښتونو ته درناوی وکړو او لله‬
‫شخيص عقدې او سپکاوي څخه ځانونه وساتو‪.‬‬
‫‪ :۲‬خالف العادت وضعيت )‪:(Abnormal Situation‬‬

‫کله چلې طنلز ليکلوال پله خپلله ليکنله کلې د هلرني قلوت پله ملټ د‬
‫اجتامعي ناخوالو داسې ظريف اړخونه انځور کړي چلې خلکلو تلر اوسله‬
‫پورې نه وي ليديل او خالف العادت ورته ښکاره ي نو تعجب کلوي او‬
‫خپل تعجب د خندا په بڼه څرګندوي‪ .‬په کوميډي هلزل او هجلوه کلې‬
‫هم د خالف العادت انځور په ليدلو رسه خلکو ته خندا ورځلي خلو پله‬
‫طنزي ظرافت کې د ټولنې ناخوالې هم ليدل کېږي‪.‬‬
‫ځينې ادبپوهان د ظرافت پر ځای خندا د طنز رکن يا بنسټ بولې خو‬
‫زه فکر کوم چې خندا د طنز داخيل توکی نه بلکې د طنز پر وړانلدې د‬

‫لوستونکو عاطفي غبګون دی‪ .‬طنز په خپل داخيل جوړښت کې خندا‬
‫نه بلکې ظرافت لري چې د خندا سبب ګرځي مثال کله چې د انسان‬
‫پزې ته د نسوارو بوی ورسېږي نو غبګون ښيي او پرنجېږي‪ .‬دلته نسوار‬
‫د انسان د شامي سيستم برخه نه ده بلکې د نسلوارو بلوی د دې الملل‬
‫کېږي چې د انسان شامي سيسټم عکس العمل وښيي نو خندا هم لله‬
‫طنز څخه دباندې د لوستونکي عاطفي غبګون دی چلې الملل يلې پله‬
‫طنللز کللې نغښللتی ظرافللت دی نللو راشللئ چللې لللومړی خنللدا او بيللا‬
‫خندوونکی وضعيت وپېژنو‪.‬‬
‫خندا‪:‬‬
‫خنداپېژندنه يا جيالټولوجي )‪ (Gelatology‬هغه په زړه پورې برخله ده‬
‫چې خندا څېړي اوپله دې وروسلتيو وختونلو کلې يلې د ډېلرو پوهلانو او‬
‫ليکوالو پام ځان ته رااړولی دی خو تر اوسله پلورې هيچلا هلم د خنلدا‬
‫اصيل او اسايس علت نه دی موندلی او پله دې اړه څېړنلې رواين دي‪.‬‬
‫(‪ ۱۵ :۱۲‬مخ)‬
‫خندا د ځينو پېښو پر وړاندې د انسان فيزيولوژيکي غبګون دی چې د‬
‫حرکاتو او غږونو په بڼه څرګندېږي‪ .‬په سرتګو کې خوښي ښکاره کېدل‬
‫مسکی کېدل تندی غوړېدل يا ورين کېدل د شونډو حرکات غاښلونه‬
‫ښکاره کېدل قهقهله يلا لله خوشلاليه تلر خولله للوړ اوازونله ايسلتل د‬
‫پښتورګو درد د سرتګو اوښکي او ځينلې وختونله ادرار د خنلدا عملده‬
‫نښې نښانې ګڼل کېږي خو يوازي هغه مسکا له طنز رسه اړه لري چلې‬
‫په پای کې په ژړغونی او قهرجن حالت پای ته ورسېږي‪.‬‬

‫خندا دوه ډوله ده چلې يلوه واقعلي او بلل مصلنوعي خنلدا ده‪ .‬واقعلي‬
‫خنللدا د يللوې پېښ لې پللر وړانللدې د انسللان عللاطفي غبګللون دی خللو‬
‫مصنوعي خندا يوازې د خندا متثيل دی لکه په کوميډي فيلمونو ډرامو‬
‫او تياتر کې چې ممثلن د خلکلو د خوشلاله کوللو لپلاره پله مصلنوعي‬
‫ډول خاندي څرنګه چې خندا ساري خوی لري نو نندارچيانو تله هلم‬
‫رسايت کوي او هغوی هم خاندي‪.‬‬
‫دا چ لې خنللدا سللاري ده پلله دې اړه نللامتو ارواپللوه رابللرټ پللروواين (‬
‫‪ )Robert Provine‬د خنللدا سللاينس پلله نللوم يللوه پلله زړه پللورې مقاللله‬
‫ليکلې چې پله نننلۍ ارواپوهنله ويلب پاڼله کلې خپلره شلوې ده‪ .‬دی د‬
‫خپلې خبې د بوت لپاره د تانزانيلا د نجونلو د ښلوونځي يلوه کيسله را‬
‫اخلليل او وايللي‪ (( :‬د ( ‪ ۱۹۶۲‬م ) کللال د جنللوري پللر دېرشللمه نېټلله د‬
‫ښوونځي په یوه لیليه کې دریو نجونو غوښتل چې ښوونځی د لنډ مهال‬
‫لپاره رخصت ي‪ .‬هغوی تر خپلل ملن پلر دې خلبه وخنلدل‪ .‬د دوی‬
‫خندا ورو ورو پسې ډېرېده او اخري دومره ډېره شوه چې هر وار به یې یو‬
‫بل ته کتل نو له خنلدا بله ړنګلې شلوې او پلر پښلتورګو بله يلې السلونه‬
‫ونيول‪ .‬دې خندا په څو شلېبو کلې د ليليلې ( ‪ )۹۵‬نلورو نجونلو تله هلم‬
‫رسايت وکړ او هغوی هم په خندا پيل وکړ‪ .‬د نجونو دې حالت ته په کتو‬
‫رسه د ښوونځي اداره اړه شوه چې ښوونځی رخصت کړي‪ .‬کله چلې دا‬
‫خب د منځنۍ افریقا نورو ښوونځیو ته ورسېد نو هلته هم زده کوونکو د‬
‫ښوونځي د رخصت کېدو له امله خنلدا پيلل کلړه‪ .‬دې خنلدا هملدايس‬
‫دوام وکللړ او پلله نتيجلله کللې يللې زرو تنللو زده کوونکللو پلله زوره زوره‬
‫وخندل))‪ .‬ډاکټر پروواين وايي چې انسان په دملاغ کلې د خنلدا لپلاره‬

‫یوه ځانګړې کڅوړه للري چلې خنلدا کشلف کلوونکی عصلبي ميکلانيزم‬
‫)‪ )Neurological mechanism of laugh detection‬نلللومېږي‪.‬‬
‫داکڅللوړه پلله خپللل ځللان کللې یللوه کشللف کللوونکې آللله لللري چللې‬
‫(‪ )Detector‬نومېږي‪ .‬کله چې څوک په خپل چاپېريال کې د خنلدا وړ‬
‫څه وويني يا بل څوک خاندي نو دا آله په اوتومات ډول کڅوړې ته امر‬
‫کوي چې خندا توليد کړي‪.‬‬
‫د خندا الملونه‬
‫که غواړو چې په طنلز کلې ظريلف انځورونله وللرو او د دې انځورونلو پله‬
‫وسيله لوستونکي وخندوو نو بايد لومړی د خندا الملونه وپېژنو‪ .‬که يوه‬
‫لوحه په څو رنګونو ښکلې شوې او بيا پر هغه باندې پيغلام ليکلل شلوی‬
‫وي د ليدونکي پام ډې ر ژر ځان ته رااړوي او د رنګونلو لله املله پيغلام‬
‫هم په ډېلر شلوق او ليوالتيلا للويل خلو د دې لپلاره چلې خللک پيغلام‬
‫خوښ کړي بايد لومړی د لوستونکو ذوق او شوق ځان ته معلوم کړو‪ .‬پله‬
‫طنز کې هم بايد لومړی پوه شو چې خللک وللې خانلدي؟ کله د خنلدا‬
‫الملونه مو وپېژندل بيا کوالی شو چې په طنز کې هغله څله ورګلډ کلړو‬
‫چې خلک خندوي‪.‬‬

‫خندا په عمومي توګه دا څلور ډولونه لري‪:‬‬
‫‪ :۱‬فزيکي عوامل‪ :‬د انسان جسم داسې حساس ځايونه لري چې که‬
‫د بل چا الس وررسه ولګېږي نو پارېږي او د خندا سبب کېلږي ملثال د‬
‫ځينو خلکو تخرګونه نلس او پونلدې د بلل چلا لله الس رسه حساسليت‬
‫لري که الس وررسه ولګېږي نو تخنېږي او خندا ورځي‪.‬‬
‫‪ :۲‬کېمياوي عوامل‪ :‬ځينې کيمياوي مواد شته چې که چېرې د پلزې‬

‫للله الرې د انسللان وجللود تلله ننللوزي د خنللدا المللل ګرځللي لکلله ځينلې‬
‫ګازونه نشه يي توکي زعفران او داسې نور‪.‬‬
‫‪ :۳‬عصبي ناروغۍ‪ :‬ځينې خلک له دې پرته چلې پله خپلل چاپېريلال‬

‫کې څه وويني خاندي يا کله کله يو څه وويني نلو عصلبي سيسلټم يلې‬
‫ګډوډ ي او بې اختياره خاندې‪ .‬مثال يو څوک د خپل زوی للور پلالر‬
‫مور يا بل تېروين دوست د مړينې خب واوري يا يې مړی وويني نو د ژړا‬
‫پر ځای ناڅاپه خندا رشوع کړي کله کله خو دا خندا دوملره دواملداره‬
‫وي چې کنټرولول يې ګران کار وي‪.‬‬
‫هيله مندي هم د خندا يو عامل کېدای ي‪ .‬ملثال يلوه‬ ‫د ډار تر څن‬
‫ماشوم اشتباه کړې ده پالر يې په قهلر دی او پله ماشلوم پسلې منلډې‬
‫وهي پالر غواړي ماشوم ونييس او سزا ورکړي‪ .‬په دې وخت کې ماشوم‬
‫منډې وهي او خاندي ماشوم ځکه خاندي چې ځان ازاد احساسوي او‬
‫فکر کوي چې پالر يې نه ي نيوالی خلو کله ماشلوم د پلالر ګوتلو تله‬

‫وري نو د ماشوم خندا په ناهيلۍ اوړي او په ژړا پيل کلوي‪ .‬دغله ډول‬
‫د ځينو عصبي ناروغانو خندا هم له چاپېريال او ټولنې رسه اړه نه للري‬
‫بلکې اصيل علت يې عصبي ناروغۍ دي‪.‬‬
‫‪ :۴‬فکري عوامل‪ :‬دا عوامل مستقيم يا غري مستقيم د انسان پر ذهلن‬

‫اغېز کوي او خنلدوي يلې‪ .‬فکلري عواملل خلورا مهلم دي ځکله چلې د‬
‫انسان له عقل فکر عقايدو منطقو قضلاوت او ټلولنې رسه اړه للري او‬
‫ساحه يې ډېره لويه ده‪ .‬څرنګه چې طنز هم د انسلان لله فکلر او ذهلن‬
‫رسه اړه لري نو يوازې د خندا فکري عوامل له طنز رسه اړه لري او ملو‬
‫هم يوازې د خندا همدا عوامل څېړو‪.‬‬
‫د خندا په اړه بېالبېلې تيورۍ‬
‫ارواپوهان له ډېره وخته راهيسې هڅه کوي پلوه ي چلې يلو علادي او‬
‫روغ انسان ويل خاندي؟ په دې اړه ګ شمېر څېړنې شلوي او د خنلدا‬
‫ځينې عوامل هم مشخص شوي دي خو ال تر اوسه پورې څېړونکلي نله‬
‫دي توانېديل چې د خندا اصيل الملل پيلدا کلړي ځکله نلو پله دې اړه‬
‫نورې څېړنې هم رواين او په دې اړه نوي تيورۍ هم وړاندې کېږي‪ .‬ملو‬
‫په دې بحث کلې د خنلدا د الملونلو پله اړه د بېالبېللو پوهلانو تيلورۍ را‬
‫اخیستي او غواړو چې د دې تيوريو تر من ګډ ټکي پيلدا او د خنلدا يلو‬
‫نسبتاً اصيل عامل وپېژنو‪.‬‬
‫‪ :۱‬د لوړوايل احساس )‪:(Superiority‬‬

‫ارستو وايي چي کله عاقل انسان د ناپوهانو کړه وړه وويني يا خپل سيال‬
‫مات کړي نو خندا ورځي مثال کله چې يو لوستی سړی ويني چې يلوه‬
‫نالوسللتي سللړي کتللاب رسچپلله نيللولی وي نللو لوسللتي سللړي تلله خنللدا‬
‫ورځي ځکه چې ځان لوړ او هوښيار ورته ښکاره ي‪.‬‬
‫)‪:(Incongruity‬‬ ‫‪ :۲‬تناق‬
‫کله چي د شکل او محتوا ظرف او مظروف ظاهر او باطن پيل او پای‬
‫موجود وي د خندا سبب کېږي مثال کله يلو‬ ‫عمل او وينا تر من تناق‬
‫بوډا سړی د موسيقۍ په محفل کې د ځوانانو غوندې نڅا کلوي نلو پله‬
‫ليدو يې خلکو ته خندا ورځي ځکه چې د بلوډا عملر او نڅلا تلر خپلل‬
‫لري‪.‬‬ ‫من تناق‬
‫‪ :۳‬ماشيني تکرار )‪: )Mechanical repetition‬‬

‫فرانسوي فيلسوف (برګسن) وايي چي (( ماشيني تکرار د خندا اصيل‬
‫المل دی لکه تکيه کالم يوه خبه څو څو واره تکرارول د يو خاص نظم‬
‫له مخې پزه کشلول يلا ژبله ژر ژر راايسلتل او ننله ايسلتل او داسلې نلور‬
‫حالتونه چې ماشيني تکلرار وللري د خنلدا وړ ګرځي))‪.‬برګسلن زيلاتوي‬
‫چي يوازې د انسان کړه وړه د خندا وړ دي‪ .‬مو پر حيوانلاتو او بلې سلا‬
‫شيانو باندې يوازې هغه وخت خاندو چې انسان ته ورتله کارونله کلوي‪.‬‬
‫کله چې يو ريبوټ د انسان په ډول کار کوي د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫‪ :۳‬تضاد‪:‬‬
‫کلې يلو‬ ‫ته نژدې ده توپري يې دا دی چلې پله تنلاق‬ ‫دا تيوري تناق‬
‫حالت له بل رسه سم اړ نه لګوي خو په تضاد کې يلو حاللت مطللق د‬
‫بل حالت ضد وي‪ .‬مثال که د ډاکټر د کلينيک لوحه د قصاب پر دوکان‬
‫راځوړند کړو د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫‪ :۴‬حارض ځوايب‪:‬‬
‫ته ورته ده‪ .‬کله چې له يو چا څخله پوښلتنه وکلړو خلو‬ ‫دا تيوري تناق‬
‫هغه زمو د توقع يا عادت خالف ځواب راکړي مو ته خنلدا راځلي‪ .‬پله‬
‫دې اړه به د انګلستان د مشهور سياستوال چرچل مثلال راوړو‪ (( .‬وايلي‬
‫چې يوه ورځ چرچل په يوه نرۍ کوڅه کې تېرېده چې خپل يو سليايس‬
‫مخالف يې په مخله ورغلئ دواړو يلو بلل تله رډ رډ رسه وکتلل د چرچلل‬
‫مخالف وويل‪ :‬زه نه شم کوالی چې پر يوه اړ شم او يو احمق تېلر ي‪.‬‬
‫چرچل په داسې حال کې چې پر يوه اړ کېلده وويلل‪ :‬خلو دا دی زه دا‬
‫کار کوم))‪ .‬په حارض ځوابۍ کې زمو ذهن د يو ډول ځلواب وړاندوينله‬
‫کړې وی‪ .‬په حارض ځوابۍ کې مو ته ځکه خنلدا راځلي چلې د خپللې‬
‫وړاندوينې خالف ځواب ترالسه کړو‪ ۲۹۳ :۴۷( .‬مخ)‬
‫‪ :۵‬سوء تفاهم يا ناسم پوهاوی‪:‬‬

‫ته ورته ده‪ .‬د موضلوع د ښله وضلاحت لپلاره بله يلو‬ ‫دا تيوري هم تناق‬
‫مثال راوړو‪ .‬يو ځوان سينام ته تللی دی‪ .‬شاته يې ښځه او مېلړه ناسلت‬
‫دي او تر خپل من په لوړ اواز خبې رسه کلوي‪ .‬ځلوان د دوی د خلبو‬

‫له السه د فيلم ډايالګونه سم نه ي اورېلدای‪ .‬اخلري يلې زړه تنګېلږي‬
‫ښځې او مېړه ته وايي‪ :‬ډېر وبخښئ تاسې ښې خلبې کلوئ خلو زه پله‬
‫دې حالت کې سم نه شم اورېدای‪ .‬ښځې فکر وکړ چې د ځلوان هلدف‬
‫دا دی چې زمو خبې سمې نه ي اورېدای هغه و چې له قهلره رسه‬
‫او شنه واوښته او په لوړ اواز يې وويل‪ :‬زما يې د بلال چلې زملو خلبې‬
‫سمې نه شې اورېدای ‪ .‬مو خو د خپل کور خبې کوو ته نله رشمېلږې‬
‫چې زمو کورنۍ خبې اورې؟‬
‫‪ :۶‬د توقع خالف حالت‪:‬‬

‫ته ورته ده‪ .‬مثال د پنځوس کلن سړي د زېږېدو‬ ‫دا تيوري هم تناق‬
‫کليزه وي‪ .‬په دې مناسبت يې په يوه شانداره هوټل کې مېلمستيا جوړه‬
‫کړې او دوستانو يې ډول ډول سوغاتونه ورته راوړي وي‪ .‬سړی د مېلمنو‬
‫په مخ کې يوه يوه تحفه خالصوي او هيله لري چې تحفه به د ده له‬
‫ژوند او شخصيت رسه برابره وي‪ .‬په دې لړ کې د تحفې يو پاکټ‬
‫خالصوي ګوري چې د توقع خالف له پاکټ څخه د ښځو لب‬
‫سريين سينه بند او ماشومانو چوشک او چوټه (پمپر) راوزي‪.‬‬
‫‪ :۷‬اروايي سکون‪:‬‬
‫هربرټسپنرس )‪ (Herbert Spencer‬باور لري چې کله د انسان ذهن لله‬
‫غم او اندېښنو څخه تش يا په يو کار کې بريالی ي نو خنلدا ورځلي‬
‫مثال يو مجرم په شل کاله بند محکوم شوی او په زندان کې پلروت دی‪.‬‬
‫ناببه په ټلويزيون کې خب راځي چې کودتا وشوه او نوی حکومت ټول‬

‫بنديان خوي کوي‪ .‬په دې وخت کې زنداين خوشاله کېږي او پله زوره‬
‫زوره خاندي‪ .‬دلته وينو چې زنلداين ځکله خانلدې چلې د خپللې توقلع‬
‫خالف خب يې واورېد خو که همدا زنداين په زندان کې شل کاله بند‬
‫پ وره کړي او اخريي ورځ له زندان څخه وزي نه خاندي ځکله مخکلې‬
‫ال خللب دی چ لې د بنللد مللوده ي لې پللوره شللوې او خللوي کې لږي‪ .‬هغلله‬
‫خوشايل چې له انسان رسه په دوامداره توګه ملګرې وي د خنداپله بڼله‬
‫نه څرګندېږي‪ .‬مثال يو ځوان له داسې نجلۍ رسه واده کلوي چلې ډېلره‬
‫يې خوښه ده‪ .‬دا ځوان که څله هلم ډېلر خوشلاله دی خلو بيلا هلم نله‬
‫خاندي‪ .‬کېدای ي يوازې هغه وخت له خوشلاليه وخانلدي چلې خلب‬
‫ي نجلۍ له ده رسه واده کولو ته چمتو شوه نو په لنډ ډول ويالی شو‬
‫چې د پورتنيو تيوريو تر من ګډ ټکی خالف العاده وضلعيت دی‪ .‬کلله‬
‫چې انسان په خپل ژوند کې له خالف العاده وضعيت رسه ملخ ي نلو‬
‫خندا ورځي‪.‬‬
‫په ټولنه کې ځانګړی تناسب او انساين تصور‬
‫مو په نړۍ کي انسانان حيوانات نباتات غرونه سيندونه ځنګلونله‬

‫ښارونه کيل او نور موجودات وينو‪ .‬د هغوی تر من اړيکلي د هلر يلوه‬
‫ځانګړتياوي اغېزې فزيکلي جوړښلت حرکلات وظلايف او نلور اړخونله‬
‫يلا‬ ‫وينو او سوکه سلوکه وررسه علادت کېلږو‪ .‬پله شلعوري او يلا هلم ار‬
‫کلتوري ډول دا واقعيتونه منو بااالخره د هر ي پله اړه پله خپلل ذهلن‬
‫کي يو تناسب ټاکو او په همدې باور ژوند کوو‪ .‬کله چي کوم وخلت يلو‬
‫شی له همدې تناسلب څخله وتللی راتله ښلکاره ي نلو ملو تله خنلدا‬
‫راځي‪ .‬کېدای ي دې ډول وضعيت ته خالف العادت يا ‪(Abnormal‬‬
‫)‪ Satuation‬ووايو‪ .‬مثالً پييش تل پر بامونو ګرځي او هيچا ته د خندا وړ‬
‫خبه نه ده ځکه چې ټول خلک وررسه عادت شلوي دي خلو کله کلوم‬

‫وخت د يوې څو پوړيزې ودانۍ پلر بلام خلر والړ وي کېلدای ي ډېلر‬
‫خلک تعجب وکړي او په خندايې نندارې ته راټول ي‪.‬‬
‫خالف العادت وضعيت د تل لپاره انسان نه خندوي‪.‬مثال که هملدا خلر‬
‫د ډېر وخت لپاره پر بام پاته ي او يابيخي يې همدا بام د اوسېدو ځای‬
‫وي نو ورو ورو خلک وررسه عادت کېږي‪ .‬لکه يلوه ټوکله چلې د للومړي‬
‫ځل لپاره انسان ډېر خندوي خو دوهم ځل يې لږ خنلدوي دريلم ځلل‬
‫يې بيخي لږ خندوي او څلورم ځل ښايي بيخي د خندا وړ نه وي‪.‬‬
‫خالف العادت وضعيت جغرافيايي حدود هم لري‪ .‬يوه صحنه بله پله يلوه‬
‫هيواد کې د خندا وړ خو بل ځای کې به عادي کار وي‪ .‬په اروپا کې په‬
‫سپي باندي ګاډۍ کشول معمويل خلبه ده خلو پله افغانسلتان کلې د‬
‫خندا وړ خبه بلل کېږي‪ .‬دغه ډول زمان هم پر خندوونکي وضعيت اغېز‬
‫لري‪ .‬يو کار به يو وخت معمول و خو اوس د خندا وړ خبه ده چې ښله‬
‫مثال يې موډ او فيشن دی‪ .‬که يو څوک خپل کلايل د زر کالله پخلواين‬
‫موډ رسه سم جوړ کړي د خندا وړ خبه ده‪.‬‬
‫د ط نز مخاطلب انسلان او خنلدا هلم انسلاين ځانګړنله ده‪ .‬انسلان درې‬
‫عمده اړخونه لري چې له دې الرې ښه څېړل کېدای ي لکه جسمي‬
‫ذهني او اجتامعي اړخونه‪ .‬مو د انسان همدې دريو اړخونو ته پام کوو‬
‫د وخت په تېرېدو وررسه عادت کېلږو او بيلا يلې پله خپلل ذهلن کلې يلو‬
‫تناسب انځوروو‪ .‬کله چې په دې دريو برخو کې يوه برخه يې له تناسلب‬
‫څخه وتلې راته ښکاره ي نو مو ته خندا راځي‪.‬‬
‫د انسان په ذهن کې د جوړ شوي تناسب ډولونه‬

‫د برشي ټولنې تر ټولو اسايس واحد انسان دی چې په عمومي ډول يې‬
‫درې اړخونه د څېړنې وړ دي لکه جسمي ذهني او اجتامعي اړ ‪ .‬کله‬
‫چې غواړو د يلو چلا پله اړه معلوملات الس تله راوړو نلو دا درې اسلايس‬
‫پوښتنې مو په ذهن کې راګرځي چې لله جسلمي پللوه څنګله دی؟ زوړ‬
‫دی کلله ټيللټ؟ د‬ ‫دی کلله ځللوان؟ چللاغ دی کلله ډنګللر؟ پلله ونلله ج ل‬
‫يې سپن تور سور او که ژيړ دی؟ له ذهني پلوه لېونی‬ ‫پوستکي رن‬
‫دی که پر سد ؟ لوستی دی که نالوستی؟ هوښليار دی کله کلم عقلل؟‬
‫اليق او که تنبل دی؟ چاالک دی که ساده؟ کلله چلې ملو يلې دا دوه‬
‫اړخونه وپېژنلدل درميله پوښلتنه د هغله د اجتامعلي کرکټلر پله اړه ده‪.‬‬
‫نوموړی څه وظیفه لري؟ معلم متعلم مامور سلوداګر مجلرد متاهلل‬

‫سياستوال شتمن او که بېوزله دی؟ کله چې مو دا معلوملات حلافظې‬
‫ته وسپارل د وخت په تېرېدو رسه زمو په ذهن کې يو تناسب جوړېږي‪.‬‬
‫دا چې په دې تناسب کلې ګلډوډي يلا خلالف العلاده وضلعيت څنګله د‬
‫خندا المل ګرځي په دې بحث کلې بله د جسلمي ذهنلي او اجتامعلي‬
‫تناسب څو بېلګې وړاندې کړو‪.‬‬
‫‪ :۱‬جسمي تناسب‪:‬‬
‫جسمي يا فزيکي تناسب څو ډولونه للري لکله د انسلان د وجلود د غلړو‬
‫تناسب جنيس ځانګړتياوي حرکات او سکنات خبې کلول او داسلې‬
‫نور ډولونه لري چې دلته يې هر ډول په لنډ دول بيا نوو‪.‬‬
‫الف‪ :‬د بدن غړي‪:‬‬

‫انساين حواس د انسان د بدن له غړو رسه عادي شوي او زمو پله ذهلن‬
‫کې يې يو تناسب جلوړ کلړی دی‪ .‬کله هلر غلړی يلې لله تناسلب څخله‬
‫ووځي نو د خندا وړ ګرځي‪ .‬که د يو چا پزه د کوتان د مښوکي غونلدي‬
‫او ده وي غو ونلله يلې د وزې غونللدي او ده او ځړېلديل وي رس ي لې د‬
‫غويي غوندي غټ او مال يې د مېږي پله شلان نلرۍ وي نلو د خنلدا وړ‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫ب‪ :‬جنيس ځانګړتياوي‪:‬‬

‫نر ځان ته خپل او ښځه خپل ځانګړي فزيکي خصوصيات لري‪ .‬که يلوه‬
‫ښځه يره ولري د نر کايل واغوندي يلا نلر د ښلځي کلايل واغونلدي يلا‬

‫ښځينه سينګار وکړي نو خلک يې په ليدو خاندي آن دا چي که د نر‬
‫اواز د ښځي غونلدي نلری وي هلم خلکلو تله خنلدا ورځلي‪ .‬ښلځې پله‬
‫بيولوژيکي لحاظ دايس جوړښلت للري چلې ماشلوم زېلږوالی ي خلو‬
‫نارينه دايس جوړښت نه لري نو که په رسنيو کې يو داسلې خلب خپلور‬
‫ي چې کوم نارينه اميدواره شوی يا يې ماشوم زېږولی په رښتيا چې‬
‫د خندا وړ خبه ده‪.‬‬
‫په بيولوژيکي لحاظ تلر بللوغ وروسلته د نارينله يلره او برېتونله راشلنه‬
‫کېږي خو ښځه يره او برېتونه نه لري نو که کومه ښلځه يلره وللري د‬
‫خندا سبب کېږي‪ .‬که يو څوک او ده يره ولري او بيا يې وخريي نلو پله‬
‫لللومړي ځللل ليللدو سللړي تلله خنللدا ورځللي‪ .‬ښللځې د رس وېښللتان او ده‬
‫پرېږدي او خپل ځانګړی موډ لري خو که کومه ښځه رس پاک وخريي يا‬
‫نارينه له يرې څخه کوڅۍ جوړه کړي د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫ج‪ :‬حرکات او سکنات‪:‬‬

‫لوی کوچنی نر ښځه ځوان او زوړ انسلان خپلل ځلانګړي حرکلات او‬
‫سکنات لري‪ .‬که دا حرکات او سکنات تبديل يا له خپلل تناسلب څخله‬
‫ووځي د خندا وړ ګرځي‪ .‬که د انسلان حرکلات او سلکنات حيلوان يلا د‬
‫حيوان دا انسان ته ورته ي بيا هم د خندا وړ ګرځي مثال خلرس لکله‬
‫انسان پر دوو پښو روان ي انسان لکه آس پر څلورو پښو حرکت وکړي‬
‫او شيشنی رشوع کلړي شلامپانزي بيلزو لکله انسلان پيتلاوي تله څنل‬
‫وهلی او په هينداره کي خپل مخ ګوري دا ټول خالف العلادت حالتونله‬
‫دي چې د خندا وړ ګرځي‪.‬‬

‫د‪ :‬د خبو ډول‪:‬‬
‫هر انسان د خپل ذهن عقيدې عقلل او اجتامعلي موقلف رسه برابلرې‬
‫خبي کوي‪ .‬پر لېوين باندې خلک راټول وي او ورباندې خاندي او کله‬
‫کله لېونی هم پر خلکو باندې خاندي ځکه لېوين ته د خلکو او خلکلو‬
‫ته د لېوين خبې خالف العادت ښکارېږي‪ .‬که ولسمرش پوډري غوندي‬
‫خبې وکړي يا يو عامل د نالوستو خلکو غوندي د کلامتو تلفظ ناسلم ادا‬
‫کړي يا د يوې کلمې پر ځای بله کلمله راوړي د خنلدا وړ ګرځلي‪ .‬ملثال‬
‫که يو باسلواده سلړی پاکسلتان فاکسلتان اسلايس قلانون هساسلی‬
‫کانون او عشق (هشک) تلفظ کړي د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫‪ :۲‬ذهني او عاطفي تناسب‬

‫لکه څنګه چې د انسان له جسمي تناسب رسه اشنا شوي يو دغيسل د‬
‫هر پوړ انسانانو له ذهني او عاطفي وضعيت په اړه هم په خپل ذهن کې‬
‫يو تصوير لرو‪ .‬هر عادي او جوړ انسان عقل لري او زمو توقع هم دغه ده‬
‫چې بايد هر عاقل او بالغ انسان معقول او معمول کړه وړه ولري خو که‬
‫مو په خپل دې تصوير کې لږ بدلون هم احساس کړو نو خندا راځي‪.‬‬
‫مثال يو سياستوال معملوالً سليايس مفکلوره او تګلالره للري خلو کله يلو‬
‫ګوندي سړی په ګونلدي دفلرت کلې ووايلي چلې‪ :‬د خلدای پلر پلار دلتله‬
‫سياست مه کوئ نو خلکو ته پر دې خبه خندا ورځي‪ .‬کله يلو څلوک د‬
‫دې پر ځای چې د وزې غوالنځه ولوي دلوشلو په نيامت وزه تلر لکلۍ‬
‫کشوي د خندا سبب کېږي‪.‬‬

‫انسانان چي څنګه په ظاهره ښکاري نو د خلکو په ذهن کلي د هغله د‬
‫فکر په اړه هم يو انځور جوړېږي او له ظلاهر څخله يلې هامغيسل هيلله‬
‫لري‪ .‬مثال له روحاين شخص څخه د تقوا لله نظلامي افرسل څخله د زړه‬
‫څخه د عاجزۍ له باسواده څخه د سواد او لله ډاکټلر‬ ‫ورتوب له ملن‬
‫څخه د طبي پوهې هيله کېږي خو که دا خلک د خپل ظلاهري شلکل‬
‫او مسلک خالف کوم عمل وکړي د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫عواطف د انساين جوړښت يو بل مهم اړ دی‪ .‬خندا ژړا مينه کرکه‬
‫ډار او زړه ورتيا انساين عواطف ګڼل کېږي چې هر يو يې پر خپل وخت‬
‫او ځای راڅرګندېږي‪ .‬که يلو جلرنال د جګلړې پلر مهلال پله غلو و کلي‬
‫ګويت نيويل او د مرګ له ويري ژاړي خلکو ته خندا ورځي خلو کله پله‬
‫هامغه جګړه کې يو ملکي سړی د مرګ له ويري ژاړي د خندا خبه نله‬
‫ده‪ .‬دغه ډول که يو څوک د خندا پلر ځلای ژړا او د ژړا پلر ځلای خنلدا‬
‫رشوع کړي هم د خندا وړ ګرځي‪.‬‬
‫‪ :۳‬اجتامعي تناسب‬
‫انسان يو اجتامعي موجود دی په ټولنه کې ژوند کوي او له ټولنې رسه‬
‫ګ شمېر اړيکې لري‪ .‬اجتامعي جوړښلت د يلو للړ اخالقلي فرهنګلي‬
‫عقيدوي فکري سيايس او اقتصادي متايالتو محصلول دی‪ .‬دا اړيکلي‬
‫د وخت په تېرېدو رسه د خلکو پله ذهلن کلې تناسلب جلوړوي او خللک‬
‫وررسه عادت کېږي‪ .‬که دا اړيکي للږ بلدلون وملومي نلو پله للومړي وار‬
‫ليدو يې سړي ته خندا ورځي‪ .‬د يلادوين وړ ده چلي اجتامعلي تناسلب‬
‫اخالقي او جغرافيايي پويل لري مثال که په افغاين ټولنه کې د جنازې‬

‫په مراسمو کې موسيقي او نڅا وليدل ي د خندا وړ خبه ده خو پله‬
‫چن کې د يوويشتمې پېړۍ تر لومړۍ لسيزې پورې په يوه سليمه کلې‬
‫دا دود و چې لوڅو نجونلو بله د ملړي د ښلخولو پلر مهلال نڅلا کولله‪ .‬د‬
‫اجتامعي ژوند تناسب خورا ډېر اړخونه لري چې يو څو يلې پله دې ډول‬
‫دي‪:‬‬
‫الف‪ :‬اخالق‪:‬‬
‫اخالق فردي ځانګړتيا بلل کېږي خو کله چې د څو افرادو اخالق رسه‬
‫ورته او پر دې مشرتکو اخالقو ډېر وخت تېر ي د فرد پر ځلای ټلولنې‬
‫ته منسوب او ټولنيز اخالق بلل کېږي‪ .‬ټولنيز اخالق د ټولنې هر وګړی‬
‫پېژين او وررسه عادت شوی وي‪ .‬که د ټولنې په اخالقي تناسب کې لږ‬
‫بللدلون راي د خنللدا وړ ګرځللي‪ .‬مللثال کلله پلله ځينللو عللريب او غللريب‬
‫هيوادونو کي له يو چا څخله پله مجللس کلي بلاد پلرې ي د خنلدا وړ‬
‫خبه نه ده خو په افغانستان کي د خندا وړ څه چې لويله بلد اخالقلي‬
‫ګڼل کېږي‪.‬‬
‫ب‪ :‬لباس‪:‬‬
‫ټول انسانان په يو ډول نه يو ډول جامه اغوندي‪ .‬ښځه خپله او نارينله‬
‫خپل ځانګړی ذوق او فيشن لري چې خلک وررسه عادت شوي دي‪ .‬پله‬
‫رسه عادت دي او د نارينه وو ميل لبلاس‬ ‫هندوستان کې خلک له لون‬
‫ګڼل کېږي خو که په افغانستان کې څوک د لومړي ځل لپاره په لون‬
‫کې وليدل ي د خندا وړ خبه ده‪ .‬په افريقا کې يوه قبيلله ژونلد کلوي‬
‫چې ښځې او نارينه يې لڅ لغړ ژونلد کلوي او هملدايس علادت شلوي‬

‫دي خو که په افغانستان کې څوک للڅ لغلړ وګرځلي د خنلدا وړ خلبه‬
‫ده‪ .‬د افغانستان اکرثه کليوال خلک لنګوټه تلړي خلو پله امريکلا کلې‬
‫لنګوټه تړل دود نه دی‪ .‬که د افغانستان ولسمرشل پله کمليس پرتلوګ او‬
‫لنګوټه کې پارملان ته وينا کوي ډېر دروند وليسل او علادي ښلکاري‬
‫خو که د امريکلا ولسمرشل لنګوټله وتلړي او د کلانګرس غونلډې تله وينلا‬
‫وکړي د خندا وړ خبه ده‪.‬‬
‫ځينې کارکوونکي او مامورين خپل ځانګړی يونيفارم لري لکه پولیس د‬
‫ښاروالۍ کارکوونکي ډاکټر او نور يادوالی شو‪ .‬ځينې خلکلو پله خپلله‬
‫چلې يلو ځلانګړی لبلاس او‬ ‫ځان ته يونيفارم خوښ کړی وي لکه ملنل‬
‫تله د پلوليس يونيفلارم‬ ‫او ملن‬ ‫موډ لري‪ .‬اوس که پوليس ته د ملن‬
‫ورواغوندو د خندا المل ګرځي‪.‬‬
‫ج‪ :‬سينګار‪:‬‬
‫ښځه نر لوی کوچنی کليلوال او ښلاري خللک خپلل ځلانګړی ذوق‬
‫سليقه او د سينګار ډول لري‪ .‬که نارينه د ښځو غلاړګۍ پله غلاړه کلړي‬
‫نوکان او شونډي رسې کلړي وايل پله غلو کلړي رنګله او زريلن کلايل‬
‫واغوندي يا ښځه د نارينه په ډول ځان جوړ کړي د خندا المل ګرځي‪.‬‬
‫د‪ :‬مهال‪:‬‬
‫انسان په ټولنه کې له يو ځانګړي زمان او عمر رسه تړلی دی چې هلره‬
‫دوره يې د خلکو په ذهن کې يو تناسب جوړوي‪ .‬ماشوم ځوان او بلوډا‬
‫په ټولنه کې جال دريځونه او کړه وړه لري‪ .‬خلک د هر چلا لله عملر رسه‬

‫سم د هغه ذهني او جسمي تناسب خپل ذهن تله سلپاري او هغله ډول‬
‫هيله ځنې لري‪ .‬که ماشوم د مور په غېږ کلې پلروت وي او ملور يلې تلی‬
‫ورکوي طبيعي معلومېږي خو که لوی سړی په داسې حالت کې ووينلو‬
‫د کال فصلل موسلم شلپه ورځ او‬ ‫د خندا وړ خبه ده‪ .‬د عمر تر څن‬
‫ځانګړي وختونه هم خپل تناسب لري‪ .‬که يو چا پله دويب کلې د سلاړه‬
‫ژمې کايل اغوستي وي د خندا وړ خبه ده‪ .‬کله مللر راختللی او ملال د‬
‫سهار اذان کوي خلکو ته خندا ورځي‪ .‬که څوک په رڼا ورځ کې څلراغ‬
‫په الس او پر الره روان وي ليدونکو ته خندا ورځي‪ .‬که يو بزګر په خپلله‬
‫ځمکه کې د يوه فصل پر ځلای د بلل فصلل تخلم کلري هلم د خنلدا وړ‬
‫ګرځي‪.‬‬
‫هل ‪ :‬چاپېريال‪:‬‬
‫هر انسان له ټولنې رسه خپلې ځلانګړي اړيکلې للري يلا هلر څلوک پله‬
‫ټولنه کې خپل ځای ځایګی للري چلې خللک وررسه علادت شلوي دي‪.‬‬
‫مامور له دفرت بزګر له کروندې ډاکټر له روغتون دوکاندار لله دوکلان‬
‫او معلم له مکتب رسه اړيکې لري او هر څوک په خپل چاپېريال او کلار‬
‫کې طبيعي او مناسب برېښي‪ .‬که په دوی کې هر يو يې له خپل ځای‬
‫څخه لريي او بل ځای ته يووړل ي د خندا وړ ګرځلي ملثال يلو بزګلر‬
‫چې پايڅې يې رابلډوهيل پله خټلو للړيل پښلې پله دوړو سلپېره او پله‬
‫کلينيک کې د ډاکټر پر ځای ناست وي ښکاره خبه ده چې د خنلدا وړ‬
‫ګرځي‪ .‬دغه ډول که يو ډاکټر د نانوای کايل اغوسلتي پله اوړو سلپېره‬
‫شاوخوا يلې د ډوډۍ پخوللو سلامانونه پراتله او ناروغلان ګلوري هلم د‬

‫خندا وړ خبه ده‪ .‬دغه ډول حيوانات هم ځانګړي چاپېريال ته منسلوب‬
‫دي‪ .‬که په دښت کې د يوې کېږدۍ مخ تله اوښ والړ وي ډېلر طبيعلي‬
‫ښکاري خو که خلک په يوه تاالر کې د يوه سيايس مرش وينا اورېدو تله‬
‫راټول شوي او ناڅاپله يلو اوښ سلټيه تله ودرېلږي او بلړ بلړ رشوع کلړي‬
‫خامخا به خلک خاندي‪.‬‬
‫و‪ :‬طبيعي چاپېريال‪:‬‬

‫طبيعي چاپېريال لکه ځنګلونه غرونه دښتونه سيندونه او ونلې خپلل‬
‫ځانګړی جوړښت لري چې د انسانانو په ذهن کې يې ځانګړی تناسلب‬
‫انځور شوی دی‪ .‬که کوم وخت يلو غلر يلا ونله رسچپله ووينلو د خنلدا وړ‬
‫ګرځي يا که کوم سيند ووينو چې اوبه يې مخ پر لوړه بهېلږي نلو هلم د‬
‫تعجب وړ خبه ده‪.‬‬
‫ز‪ :‬مصنوعي چاپېريال‪:‬‬

‫انسانانو د خپلې خوښې رسه سم ځان ته مصنوعي چاپېريال هلم جلوړ‬
‫کړی دی لکه ښارونه کيل بازارونه واټونه کورونله او داسلې نلور‪ .‬پله‬
‫کور کې دننه هم هر څه خپل ځای او تناسب لري‪ .‬مثال څپلۍ کايل‬
‫او خواړه خپل ځايونه لري‪ .‬که څپلۍ په يخچال کې باالپوښ په دې‬
‫کې او غوړي د کاليو په ماشن کې ووينو خندا راځي‪.‬‬
‫تر دې ځايه مو د خندا الملونه وپېژندل اوس کوالی شلو چلې د خنلدا‬
‫لپاره داسې يو انځور وړاندې کړو چې طنزي خندا وزېږوي‪ .‬طنزي خندا‬
‫دا ده چې په پای کې په ژړغوين حالت پلای تله رسلېږي‪ .‬پله طنلز کلې‬
‫خندا د خندا لپاره نله بلکلې د انتقلاد ځلوللو لپلاره وسليله وي‪ .‬طنلزي‬

‫خندا بايد يوازې د ټولنې هغه نيمګړتياوي روښانه کړي چې په هغه کې‬
‫انسان مالمت وي نه دا چې هغه څلوک پله نښله کلړي چلې د طبيعلي‬
‫پې ښو او اجتامعلي نلاخوالو قربلاين شلوي وي لکله معللولن ناروغلان‬
‫بېوزالن مظلومان او داسې نور‪ .‬دا ډول خلک که څله هلم پله جسلمي‬
‫ذهني او اجتامعي لحاظ له تناسب څخه وتليل او د خنلدا وړ کېلدای‬
‫ي خو څرنګه چې دا ډول حالتونه له اجتامعي بې عدالتۍ رسه اړه نه‬
‫لري نو دطنز موضوعات نه بلل کېږي‪ .‬که پر دې ډول خلکو وخانلدو‬
‫نو دا به طنز نه بلکې هجوه هزل او کوميډي وي‪ .‬په دې ډول ليکنله‬
‫کې نه يوازې دا چې د طنز هدف مو له پامه غورځولی بلکې اخالقي او‬
‫برشي معيارونه مو هم تر پښو الندې کړي دي‪ .‬يو اديب ا ر چې په هلره‬
‫اندازه د خپل ولس او خپلو خلکو ارزښتونو ته پام کوي په هامغه اندازه‬
‫د برشيت لويې کورنۍ ته نژدې برېښي او نړيوال بللل کېلږي‪۴۹ :۲۲( .‬‬
‫مخ)‬
‫طنز ته ورته خېلونه‬

‫هجوه هزل کوميډي او ټوکه په طنز کې د بحث وړ موضوعات نله دي‬
‫خو دا چې د خندا په برخه کې له طنز رسه نژدې خپلوي لري نو ډېری‬
‫لوستونکي او آن ليکوال هم د طنز او يادو خېلونو تر من سم تلوپري نله‬
‫ي کللوالی‪ .‬مللو پلله دې بحللث کلې دا څلللور واړه خېلونلله پلله لنللډ ډول‬
‫معريف او بيا يې له طنز رسه پرتله کوو‪.‬‬
‫‪ :۱‬هجوه‪(Lampoon) :‬‬
‫هجوه عريب کلمه ده چې په لغت کلې ديلو چلا د عيبونلو ويللو غنلدلو‬
‫ښکنځلو پوچوخبو او بد ويلوته وايي او په اديب اصطالح کې هغه نرث يا‬
‫نظم دی چې د چاعيبونه په زيږه او کله کله د ښکنځلو پله ژبله بيلانوي‪.‬‬
‫هجوه ويل په عربو کې زوړ تاريخ لري او پښتو ته هم له عريب ژبې څخه‬

‫راغلې ده ‪ .‬عربو به د خپلو اتالنلو او ويلاړونو يلادولو تله ( مفلاخره) يلاين‬
‫وياړنه او دښمنانو غندلو ته (هجو) ويل‪ .‬مفاخره بله يلوازې پله اشخاصلو‬
‫پورې اړه نه درللوده بلکلې وطلن قلوم تلاريخ بتلان خلدای ګلوټي او‬
‫ځينې نور ارزښتونه هم پکې ستايل کېدل خلو د پاچاهلانو شلتمنو او‬
‫زورواکو خلکو ستاينې ته به يې ( مدح ) او مدح ويونکي شاعر ته به يې (‬
‫مداح ) وايه‪.‬‬
‫هغه شاعر چې د پاچا يا بل واکمن په ستاينه کې به يې شعر وليکه نلو‬
‫پاچا به د انعام په ډول پيسې يا بل مادي امتياز ورکاوه خو کلوم شلاعر‬
‫چې به دغه امتياز تر ګوتو نه کړ او يا بله يلې ونلډه للږ وه نلو د پاچلا پله‬
‫غندلو او سپکولو به يې خوله پورې کړه‪ .‬هجوه لکه طنز اديب سبک دی‬
‫او په خاص اديب ژانر پورې اړه نه لري بلکې پله هلر ژانلر او قاللب کلې‬
‫ليکل کېدای ي خو تر ډېره بريده په نظم کې ويلل کېلږي‪۲۱۰ :۲۲( .‬‬
‫مخ)‬
‫هجوه او طنز يوازې د خندا او ظرافت په برخه کې تر خپل من خپللوي‬
‫لري ياين طنز او هجوه دواړه خلک خندوي خو داسې هجوه هم شلته‬
‫چې له قهره ډکه او چندان خندا نه لري‪ .‬په طنز کې هدف د اجتامعي‬
‫فساد په ګوته کول او غندل دي چې هدف يې اصالح وي خو په هجوه‬
‫کې د فساد پر ځلای معللوم شلخص پله نښله کلول وي چلې هلدف يلې‬
‫سپکاوی شخيص عقده او غچ اخيستل دي‪.‬‬
‫( ‪ ۴۴ -۳۰ :۴‬مخونه)‬
‫په هجوه کې انتقاد مستقيم خو په طنز کې غري مستقيم وي‪ .‬دهجلوې‬
‫پيغام لوڅ او هلرني ارزښلت يلې للږ وي خلو طنلزي پيغامونله ظريفانله‬

‫هرني او په اديب صنعتونوپسولل شوي وي‪ .‬د هجوې ژبه پوچه وي خو‬
‫په طنز کې د ژبې عفت ته پوره پام کېږي‪ .‬په طنز کلې اخلالق يلو مهلم‬
‫اصل ګڼل کېږي خو په هجوه کې د ټولنې اخالقي معيارونو تله پلام نله‬
‫کېږي‪ .‬طنز اجتامعي رسالت لري او دټلولنې يلوه لويله برخله مخاطلب‬
‫کللوي کېلدای ي يللو ملللت او آن ټللول برشلليت مخاطللب کللړي خللو د‬
‫هجوې ساحه کوچنۍ او معملوال فلرد يلا يلوه ډلګلۍ پله نښله کلوي‪:۹( .‬‬
‫‪۷‬مخ)‬
‫څرنګه چې هجوه له پخوا څخه د نظم په بڼه ليکل کېده نو تر اوسه يې‬
‫هم په همدې بڼه ژوند کلړی او نلرثي بېلګلې يلې للږ ليلدل شلوي دي‪.‬‬
‫څرنګه چلې ادب لله اخالقلو رسه نلژدې اړيکلي للري او هجلوه اخالقلي‬
‫معيارونه تر پښو الندې کوي نو ځينلې ادبپوهلان يلې ګلردرسه لله ادب‬
‫څخه دباندې بويل په تېره بيا هغه ليکوال خو هجوه بيخي په هرن کې‬
‫نه شاملوي چې هرن د ژوند لپاره يا ګټور هرن پر تيورۍ باور لري‪.‬‬
‫که له ليکوالو او شاعرانو څخه راتېر شو نو اوس هجوه هغه لوسلتونکي‬
‫او اورېدونکي هم نه خوښوي چې اجتامعي اخالقلو او د ژبلې عفلت تله‬
‫ژمن دي‪ .‬همدا دليل دی چې اوس د هجوې ليکلل للږ شلوي او هجلوه‬
‫يوازې په وليس بانډارونو کې په شلفاهي ډول ويلل کېلږي‪ .‬داسلې ډېلر‬
‫ليکوال او شاعران شته چې هجويه ا ار لري خو له رشمه يې نه چلاپوي‬
‫او ان په خپل اديب ا ارو کې يې هم نه شمېري‪.‬‬
‫په پښتو ژبه کې خوشال بابا غنلي خلان اسلتاد محملد انلور نوميلالی‬
‫سليامن اليق محمداسامعيل اړم جعفر خان اڅکلزی او عصلمت قلانع‬

‫چاپ او ناچاپ هجويه ا ار لري‪ .‬دلته د بېلګې پله ډول د عصلمت قلانع‬
‫مشهور هجويه شعر يو بيت راواخلو چې د پارملان مسخره نومېږي‪:‬‬
‫برېتو په پارملان کې يرور په پارملان کې‬
‫اِخوان هم وررسه دی پروليرت په پارملان کې‬
‫(‪ ۴۰ - ۳۸ :۳۳‬مخونه)‬
‫‪ :۲‬هزل‪Pornography :‬‬
‫هزل عريب کلمه ده چې په لغلت کلې ډنګروللو چټلي او خلوي خلبو‬
‫کولو او فحش ويلو ته وايي خو په اديب اصلطالح کلې هغله نلرث شلعر‬
‫انځور او هرني حرکت ته ويل کېږي چې مضمون يې د انسلان تناسليل‬
‫آالتو جنيس اړيکو او د رشم ځايونو يادول او هدف يې تفريح او کله کله‬
‫د يو چا توهن وي‪۳۷۵ - ۴۲:۲۹۴( .‬مخونه)‬
‫هزل هم د خندا او ظرافلت پله برخله کلې لله طنلز رسه خپللوي للري او‬
‫خلک خندوي‪ .‬په هزل کې هم د هجوې غوندې د اخالقلو او اجتامعلي‬
‫ادابو خالف خبې کېږي او هغه څه ويل کېږي چې پله ټولنله کلې رشم‬
‫ګڼل کېږي‪ .‬هجوه معموال د شعر په قالب کې جوړېږي چې هلم ليکللې‬
‫او هم فولکلوريکه بڼه لري‪ .‬په هزل کې د هجوې په پرتله قهر لږ او خندا‬
‫ډېره وي‪ .‬په هزل کې اسايس هدف تفريح وي خو کله کله د يو معللوم‬
‫شخص غيبت او سپکاوی هم پکې کېږي‪ ۲۷ - ۴۷:۲۶( .‬مخونه)‬
‫هزل له طنلز رسه ښلکاره توپريونله للري‪ .‬پله هلزل کلې هلدف تفلريح او‬
‫سللپکاوی او پلله طنللز کلې هللدف د ټللولنې اصللالح او معلللوم شللخص تلله‬

‫سپکاوی نه کېږي‪ .‬د طنز ژبه په اديب صنعتونو پسوللې او ښکلې شلوي‬
‫وي خو په هزل کې هر څه بربنډ او بې پردې ويل کېږي‪.‬‬
‫پخوا هزل ليکل لکه د نورو ژبو غوندې په پښتو ژبه کې هلم دود و خلو‬
‫اوس نه يوازې دا چې نه ليکل کېږي بلکلې د ادب برخله هلم نله ګڼلل‬
‫کېږي‪ .‬هغه شاعران چې اوس هم هزليه شاعري کوي نه يوازې دا چې‬
‫له رشمه يې نه چاپوي بلکې په خپلو اديب ا ارو کې يې هم نه شمېري‬
‫بس يوازې يې د تفريح لپاره په ځلانګړو بانلډارونو کلې پله شلفاهي ډول‬
‫وايي‪ .‬د دې خبې د بوت لپاره د اسلتاد نوميلالی وينلا را اخللو‪ (( .‬ملا‬
‫خپل بې ادبه ادب ياين هزليه ا ار ښلاغيل سلليامن اليلق عبلدالباري‬
‫جهاين محمد معصوم هوتک عبدالرحيم هاتف ډاکټلر صلادق فطلرت‬
‫ناشللناس او نللورو ليکوالللو او شللاعرانو تلله واسللتول او مشللوره م لې ځن لې‬
‫وغوښته چې ايا دا ا ر د ټولنې په درد خوري که يه؟ ايا چاپ يې کړم که‬
‫يه؟ خو دوی د چاپ مشوره را نه کړه او ځينې يې پټه خوله پاته سول او‬
‫ګرد رسه يې ځواب را نه کړ))‪.‬‬
‫په پښتو ژبه کې خوشال بابا لومړنی شاعر دی چې هزليله شلاعري يلې‬
‫څلو څللو واره چللاپ شللوې ده‪ .‬پلله معللارصه دوره کلې اسللتاد محمللد انللور‬
‫نوميالی سليامن اليق او عصمت قانع نومونه يادوالی شو چې د نلورې‬
‫هزليه شاعري هم لري‪ .‬زه دلته د لوستونکو د معلوماتو‬ ‫شاعرۍ تر څن‬
‫لپاره د خوشال بابا د هزليه شاعرۍ يو بيت راوړم چې وايي‪:‬‬
‫زه د (‪ )...‬له السه چاو ته فرياد کړم‬

‫ملون زما له السه ووځي چې (‪ )...‬ياد کړم‬
‫(‪ ۶۴۶ - ۶۴۵ :۱۴‬مخونه)‬
‫‪ :۳‬کوميډي )‪:(Comedy‬‬
‫کوميډي هغه متثييل او ليکلی ا لر دی چلې د ليلدونکي او لوسلتونکي‬
‫پام ځان ته ور اړوي او د تفريح سبب کېږي‪.‬کوميډي معموالً د داسلتان‬
‫په فورم کې ليکل کېږي لکله لنلډه کيسله ډرامله نلاول او داسلې نلور‪.‬‬
‫ارستو په عمومي ډول ادبيات پر دريوعمده برخو وېيش او يوه برخله يلې‬
‫متثييل هرن بويل‪ .‬وروسته متثييل هرن هلم پلر دوو عملده برخلو وېيشل‬
‫چې يوه برخه يې کوميډي او بله تراژيدي بويل‪.‬‬
‫پخوا چې دلوستو خلکوشمېر لږ او د چاپ اسانتياوي نه وې نو د ليکلو‬
‫ا للارو وې لش او مطالعلله ګللران کللار و ځکلله نللو کوميللډي ا للار متثيللل‬
‫کېدل خو اوس يې هم متثييل اوهلم يلې ليکللې بڼله للرو لکله د دانتله‬
‫آليگريي (الهي کوميډي) رومان او داسې نور‪ .‬نلامتو ارواپلوه (زيګمونلډ‬
‫فرويډ) د کوميډي هدف تفريح بويل او پلر دوو عملده برخلو يلې وېيشل‬
‫چې يوه بې ازاره او بله هدف لرونکې کوميډي بويل‪.‬د کوميډي هدفونله‬
‫هم دوه ډوله بويل چې يوه ته رسوا کوونکی او بل ته ويجاړوونکی هلدف‬
‫وايي‪ .‬رسوا کوونکی هدف لکه په يو چلا ملنلډې وهلل او د هغله عيبونله‬
‫ښکاره کول او ويجاړوونکی هدف لکه يو څوک سپکول او خلکو ته د هغه‬
‫بد انځور وړاندې کول‪.‬‬
‫(‪ ۲۷ - ۲۶ :۴۱‬مخونه)‬
‫اروپايي ادبپوهان کوميډي پر څلورو برخو وېيش‪:‬‬
‫الف‪ :‬رومانتيکه کوميډي‪:‬‬
‫په دې ډول کوميلډي کلې عاشلقانه پېښلې ډېلرې ليلدل کېلږي‪ .‬د دې‬
‫کوميډي اتل که څه هم ډېرې ستونزې ګايل خو داستان په خوښلۍ او‬

‫خوشالۍ پای ته رسېږي‪ .‬لکله د شکسلپېر ( د ژملې پله نيمله شلپه کلې‬
‫خوبونه ليدل ) ډرامه‪.‬‬
‫ب‪ :‬طنزي کوميډي‪:‬‬

‫زما په اند د طنزي کوميډي اصطالح اشلتباه ده‪ .‬کله څله هلم د طنلز او‬
‫ګڼل کېږي خو د طنز نور عنلارص‬ ‫کوميډي تر من خندا مشرتک عن‬
‫او هدف له کوميډي رسه ډېر توپري لري‪ .‬طنزي کوميډي په حقيقت کې‬
‫د طنز متثييل بڼه ده‪ .‬لکه څنګه چې مخکلې ملو وويلل پخلوا کوميلډي‬
‫خلکو په ليکلې بڼه نه مطالعه کوله بلکې يوازې به متثيلل کېلده او کله‬
‫ليکل کېده هم نو پيغام به يې د مطالعې له الرې نه بلکې د متثيل له‬
‫الرې خلکو ته وړاندې کېده او ليکلی منت به يې د ډرامې د سکريپټ په‬
‫بڼه و‪ .‬د دې ا ارو يوه ډېره پخوانۍ بېلګه د لرغلوين يونلان د اريسلتوفان‬
‫کوميډي ډرامې دي چې لومړی پر سټيه متثيل او وروسته چلاپ شلوي‬
‫دي‪.‬البته داسې کوميډي او طنلزي ا لار هلم للرو چلې للومړی چلاپ او‬
‫وروسته په متثييل بڼه وړانلدې شلوي دي لکله د ترکلي عزيلز نسلن او‬
‫اسپانوي ليکوال رسوانتيس ا ار چې تر چاپ وروسته متثيل شوي دي‪.‬‬
‫(‪ ۱۰۳ - ۱۰۰ :۴۳‬مخونه)‬
‫ج‪ :‬رفتاري کوميډي‪:‬‬

‫په دې ډول کوميډي کې د ټولنې عرف عادات او رواجونه ارزول کېږي‬
‫لکه د برناردشاو کوميډي ا ار‪.‬‬
‫د‪ :‬سبکي کوميډي )‪:(Farce‬‬

‫دا ډول کوميډي ليدونکی يا لوستونکی ډېر خندوي‪ .‬اتلل يلې لله خپلل‬
‫اصيل تناسب څخه وتلی ښوول کېږي کله ډېر کوچنی او کله ډېر للوی‬
‫وي چې په دې ډول د خندا وړ ګرځي لکه د فرانسلوي ليکلوال (ملولېر)‬
‫کوميډي ا ار‪ .‬کوميډي هم له طنز رسه د خندا او ظرافت پله برخله کلې‬
‫خپلوي لري خو له طنز رسه يلې توپريونله دا دي چلې کوميلډي يلوازې‬
‫ليدونکی يا لوستونکی خندوي او په ټولنه کې ناخوالو او فساد تله ګوتله‬
‫نه نييس حال دا چې طنز په ټولنه کې پر ناخوالو او فساد بريلد کلوي‪.‬‬
‫په کوميډي کې خندا هدف او طنز کې وسليله وي‪ .‬کوميلډي پله خنلدا‬
‫پيل او خندا پای ته رسېږي خو طنز په خندا پيل او ژړغوين حالت پای‬
‫ته رسېږي‪ .‬په کوميډي کې کله کله افراد هم په نښه کېږي خو په طنلز‬
‫کې د افرادو پر ځای پلر اجتامعلي نلاخوالو او فسلاد بريلد کېلږي‪:۲۳( .‬‬
‫‪ ۱۶۰ - ۱۵۷‬مخونه)‬
‫کوميډي هم لکه طنز اديب سبک دی او په هر ژانر او قاللب کلې ليکلل‬
‫کېدای ي‪ .‬کوميډي په پښتو ژبه کې هم لکه د نلورو ژبلو پله شلان پلر‬
‫متثييل بڼې رسبېره په ليکلې بڼه ډېره ليکل شوې ده په تېره بيا د شعر‬
‫برخه يې ډېره غني ده‪ .‬کوميډي د هجوې او هزل په پرتله طنز ته ډېلره‬
‫نژدې ده ځکه نو عام خلک کوميډي ا لارو تله طنلز وايلي‪ .‬څرنګله چلې‬
‫کوميډي د طنز په پرتله د ټولنې جلدي مسلايل نله مطلرح کلوي او علام‬
‫خلک يې د ټيټ ذوق محصول ګڼي او له بلې خوا په افغاين ټولنه کې د‬
‫طنز غوندې په درنه سلرتګه نله ورتله کتلل کېلږي نلو ځينلې ليکلوال او‬
‫شاعران خپلو کوميډي ا ارو ته د طنز نوم ورکوي‪ .‬دلته د بېلګې په ډول‬

‫د ښاغيل عبدالوهاب مينه يار کوميډي شعر را اخلو چې د مو کانو واده‬
‫نومېږي‪:‬‬
‫دا واورئ مضمون دی د هر قسم حيوانانو‬

‫شوق يې و جوړ کړی و واده د مو کانو‬
‫*****‬
‫خدمت وکړ کوترې ور جارو يې هغه ځای کړ‬
‫تجري جوالګي راوړ او ور پټ يې هغه رسای کړ‬
‫رقعې شوپرک واخيستې خب يې هر اشنای کړ‬
‫دېګونه غونډک پرېولل او دا امر يې پر ځای کړ‬
‫په ګډه ات واچاوه خزدکو منګوړانو‬
‫*****‬
‫بورا د زوم لپاره کنډاله کړه ور ګل پوشه‬
‫څراغان بل کړل هلتې جوړ کړ جم و جوشه‬ ‫پتن‬
‫زنځه ستړې سوې ويل شنې چای کړئ جوشه‬
‫مږه لنګه سوې ورته ناسته وه خاموشه‬
‫غزل ويل غوماي رقص وکړ خڅکانو‬
‫*****‬
‫راغوښتی يې و باز او پر ښه تخت يې کښېنولی و‬
‫پوځ يې د رقم رقم مرغانو را بللی و‬

‫کارغه په تورلباس کې لڅې پښې ترشيف راوړی و‬
‫تويت مينا خاله ته د واده کارډ ورلېږلی و‬
‫له ډېرې خوشاليه عطر کار کړله سويانو‬
‫*****‬
‫په دې شپه کې دمخه وزې رسه کړل خپل السونه‬
‫يږ هم ډېر رقص وکړ غورځوله يې برېتونه‬
‫پسه و ډېر خوابدی ويل ورک سوي مي بوټونه‬
‫تازي بانډار خراب کړ ويل تنبور پرې کړل تارونه‬
‫بانډار چې يې خراب سو رش و کش جوړ کړ مچانو‬
‫*****‬
‫راغی و ميدان ته اوښ الال باجه په غاړه‬
‫ته والړه‬ ‫سورنا وهله چرګې د چغال څن‬
‫غوا مات کړ خپل ډولک اخري پر خپله تړه والړه‬
‫رسمي مېلمه ملخ و چې پريه وه پر والړه‬
‫رضبې پرله پسې وهلې ټولو چنګاښانو‬
‫*****‬

‫واده د حيوانانو و مضمون چې يې انجام سو‬
‫مي متام سو‬ ‫کيسه ډېره او ده ده د قلم رن‬
‫ملر ولوېد مينه ياره بس يې کړه تياره ماښام سو‬
‫د پند مرسۍ لري خو که د چا لږ ور ته پام سو‬
‫ظاهره مزاحيه ده باندې وخاندئ يارانو‬
‫شوق يې و جوړ کړی و واده د مو کانو‪.‬‬
‫( ‪ ۱۱۲-۱۱۶ :۳۹‬مخونه)‬
‫‪ :۴‬ټوکه )‪:(Jock‬‬
‫ټوکه د وليس ادب تر ټولو کوچنی داستاين فلورم دی‪ .‬ټلوکې للومړی د‬
‫يوه شخص يا يوې ډلې له خوا جوړېږي خو د هغه شخص نلوم يلا ډللې‬
‫نوم نه وررسه يادېږي وروسته الس پر الس وليس بانډارونو ته الره مومي‬
‫او د ولللس ګللډ مللال ګڼللل کې لږي‪ .‬ټللوکې د يللوې ټللولنې پللر نللاخوالو او‬
‫اجتامعي نيمګړتياوو باندې د وليس نقد هينداره ده‪ .‬په هره اندازه چلې‬
‫په يوه ټولنه کې ظلم تېری او نادودې ډېرې ي اوخلک نه ي کوالی‬
‫په ازادانه ډول د دغو ناخوالو پر وړاندې خپل غږ پورته کړي يا د خلکو د‬
‫زده کړې کچه ټيټه وي نو هلته ډېرې ټوکې جوړېږي‪.‬‬
‫پر افغانستان باندې د روسانو د پوځي يرغل پر مهال خلکلو پلر جهلادي‬
‫تنظيمونو او واکمن کمونست ګوند ښکاره انتقلاد نله شلوای کلوالی نلو‬
‫هغه و چې خپل غبګون به يې د ټوکې په بڼه ښوده‪ .‬داټوکې که څه هم‬
‫په ظاهره پله وليسل بانلډارونو کلې د تفلريح لپلاره ويلل کېلدې خلو پله‬
‫حقيقت کې يې د وخت له سياستونو رسه د ولس کرکه ښووله‪.‬‬

‫ځينې ليکوال او شاعران د ټوکې هدف يوازې خندا اوتفريح ګڼلي خلو‬
‫زه فکر کوم چې په ټوکه کې د طنلز هجلوې او هلزل درې واړو سلبکونو‬
‫څرک ليدالی شو‪ .‬څرنګه چې د دې څلورو واړو سبکونو ځانګړتياوي ملو‬
‫مخکي بيان کړي نو دلتله يلې بيلا نله تکلراروو او يلوازې د داسلې يلوې‬
‫ټوکې بېلګه راوړو چې طنز ته ورته جوړښت او پيغام لري‪ .‬دا ټوکه د غلري‬
‫مسلکي او هغه معلم انځور وړاندې کوي چې خپل ټولګی نله ي اداره‬
‫کوالی‪.‬‬
‫(( يوه ښوونځي ته د نظارت هيئت يا تفتيش ورغی‪ .‬ګلوري چلې پله يلوه‬
‫ټولګي کې خورا شلور او غاملغلال دی‪ .‬شلاګردان څلوک غېلږې بلايس‬
‫څوک په کړکيو کې ناست دي څوک پله چلت پلورې ځړېلږي او څلوک‬
‫سندرې وايي‪ .‬لنډه دا چې په ټولګي کې د دوړو له السه چنلدان څلوک‬
‫نه ښکاري خبه خو ګردرسه نه اورېدل کېږي‪ .‬د تفتليش يلوه غلړي تله‬
‫سخت قهر ورغی‪ .‬په ټولګي کې تر ټولو مرش هللک يلې تلر غلو ونيلو او‬
‫څو کلکې چپالخې ( څپېړې) يې ورکړې‪ .‬ويل نور که کرشلان دي تله‬
‫خو لوی سړی يې ته د دې پر ځای چې دوی دي غيل کړي وای ته پله‬
‫خپله له دوی رسه کښېوتلی يې او غاملغال دي جوړ کلړی دی‪ .‬بيلا يلې‬
‫زده کوونکو ته وويل چې ښوونکی مو چېرې دی؟ زده کوونکو پله خنلدا‬
‫ورته وويل‪ :‬صاحبه دا تاسې چې تر غو نيولی دی زمو ښوونکی دی‪.‬‬
‫د طنز بڼې‬
‫طنز يو پرا هرن دی چې پر ادبياتو رسبېره له نقاشلۍ سلينام او تيلاتر‬

‫رسه هم خپلوي او نژدې اړيکې لري‪ .‬لکه څنګه چې اوبه د مايع جاملد‬
‫او ګاز په بڼه موندل کېږي دغسې طنز هلم بېالبېللې بڼلې او شلکلونه‬
‫لري لکه شفاهي ليکلی تصويري او متثييل شکلونه‪ .‬دا چلې کومله‬
‫بڼه يې غوره ګټوره او مو ره ده د موضوع په حجم د ليکوالو او مينه والو‬
‫په ذوق سويې امکاناتو او ژوند په رشايطو پورې اړه لري‪ .‬په دې بحث‬
‫کې به د طنز هره بڼه له خپلو ځانګړتياوو اړتياوو او رشايطو رسه په لنډ‬
‫ډول بيان کړو‪:‬‬
‫‪ :۱‬شفاهي طنز‬
‫شفاهي طنز خورا او د تاريخ لري‪ .‬له کومه وخته راهيسې چې انسانانو‬
‫خبې کلول رشوع کلړي نلو وررسه سلم د ظرافلت حلس ‪(Sense of‬‬
‫)‪ humor‬څرکونه هم ليدل شوي دي‪ .‬ځينې خلک د ظرافت يو خاص‬
‫استعداد لري‪ .‬په دغيس خلکو باندې وليس بانډارونه تاوده او خبې يې‬
‫د هر چا خوښلېږي‪ .‬د وليسل ادب پله ټوللو فورمونلو (نظلم او نلرث) کلې‬
‫داسې بېلګې لرو چې د طنز ټولې ځانګړتياوي لري ان دا چلې داسلې‬
‫په تول پوره طنزونه هم لرو چې له ليکيل طنز رسه سليايل کلوالی ي‪.‬‬
‫د شفاهي طنز ښه بېلګه ټوکې دي چې ځينې يې د طنز په کلاڼي پلوره‬
‫خېژي او د ټولنې خورا مهلم موضلوعات پکښلې را اخيسلتل شلوي وي‬
‫ياين هم اجتامعلي انتقلاد هلم ظرافلت او هلم اصلالحي هلدف للري‪.‬‬
‫شفاهي طنز د وړاندې کولو له مخې پلر دوه ډولله وېشلل کېلږي‪ .‬يلو دا‬
‫چې يو څوک په وليس بانډار کلې طنلز خپلله متثيللوي‪ .‬دا ډول متثيلل‬
‫کېدای ي چې د کيسې ويلو يا د حرکاتو په ډول وي‪ .‬دوهم دا چې يو‬
‫وليس سړی په بانډار کې له کوم حرکت پرته يوازې کيسه کوي‪.‬‬
‫د شفاهي طنزونو يو بل ډول هم لرو چې هغه د ليکوالو شفاهي طنزونله‬
‫دي‪ .‬کله چې يو ليکوال له ډاره خپل طنز نله ي چلاپوالی يلا د چلاپ‬
‫امکانات نه لري نو خپل طنز په وليس بانډارونو کې د کيسې پله فلورم‬
‫ورکوي چې ګواکي دا هسې يوه ټوکه او لله بلل‬ ‫کې وايي او داسې رن‬
‫چا څخه يې اورېدلې ده‪ .‬نلور خللک چلې د ليکلوال طنزونله اوري نلود‬
‫ټوکې په ډول يې په وليس بانډارونو کې وايي چلې پله دې ډول دا طنلز‬

‫په شفاهي بڼه خوله پر خوله له يوه نسل څخله بلل نسلل تله ځلي او د‬
‫وخت په تېرېدو رسه د وليس ادب برخه ګرځي‪.‬‬
‫د ليکيل او شفاهي طنز تلر ملن يلو تلوپري دا دی چلې د لليکيل طنلز‬
‫ليکوال معلوم خو د شفاهي طنز ليکوال نامعلوم دی‪ .‬بل تلوپري يلې دا‬
‫دی چې په لیکيل طنز کې پر فرد نه بلکې پر اجتامعي ناخوالو باندې‬
‫انتقاد کېږي خو پله شلفاهي طنلز کلې اکلرثه مشلخص افلراد پله نښله‬
‫کېلږي‪ .‬څرنګلله چلې پلله شللفاهي طنللز کلې ليکللوال نلله دی معلللوم نللو‬
‫موضوع شخيص عقده او غچ اخيستل نه بلل کېږي ځکله چلې انتقلاد‬
‫کوونکی او د انتقاد وړ لوری دواړه ولس دی‪.‬‬
‫‪ :۲‬ليکلی طنز‬
‫تر شفاهي طنز را وروسته ليکلی طنز او د تاريخ لري‪ .‬کلله چلي لیلک‬
‫ايجاد شو او انسان خپل اوازونه افکار او مفاهيم د انځورونلو او تلورو پله‬
‫بڼه پر کاڼو پوستکو او کاغذونو باندې وليکل او بيا د صلحافت صلنعت‬
‫رامن ته شو وررسه سم طنز پر شفاهي بڼې رسبېره په ليکلې بڼله هلم‬
‫رواج وموند‪ .‬لکه څنګه چې ليکيل متنونه پلر نظلم او نلرث وېشلل شلوي‬
‫دغيس ليکيل طنزونه هم پلر هملدې دوو برخلو وېشلل کېلږي‪ .‬للومړين‬
‫الس ته راغيل طنزونه د اريستوفان منظوم ا ار دي چې تر ميالد دمخه‬
‫په لرغوين روم کې ليکل شوي دي‪ .‬طنز د ليکنې په هر فورم او ژانر کې‬
‫ليکل کېدای ي لکه اديب ژورناليستيک او داسې نور فورمونه‪.‬‬
‫‪ :۳‬تصويري طنز‬
‫تصللويري طنللز پللر څلللورو عمللده برخللو وېشللل کې لږي لکلله کاريکللاتور‬
‫کارټون کاريفوټو او طنزي انځور چې په دې بحث کې به هره برخه جال‬
‫جال وڅېړو‪.‬‬
‫الف‪ :‬کاريکاتور )‪(Caricature‬‬

‫د کاريکاټور کلمه د ايټالوي ژبې له )‪ (Caricatura‬څخه راوتلې او‬
‫وروسته په انګلييس ژبه کې دود شوې ده‪ .‬کاريکاتور د انځورګرۍ هغه‬
‫ډول ته ويل کېږي چې د يوه انسان يا ي انځور داسې جوړ ي چې‬
‫په هغه کې مبالغه شوې وي او د انځور ځینې برخې لويې يا کوچنۍ‬
‫وښودل ي او په دې ډول د خندا وړ وګرځي‪ .‬د کاريکاتور پيغام ډېر‬
‫څرګند نه وي لړۍ نه لري بلکې يوازې يو انځور وي يوازې په چاپي‬
‫رسنيو کې خپرېږي او تر ډېره حده په فرد پورې اړه لري‪۱۹۲۶ :۲۸( .‬‬
‫مخ)‬
‫ب‪ :‬کارټون )‪: (Cartoon‬‬

‫کارټون د څو کاريکاتورونو مجموعه يا دڅو نفرو يا څو شيانو هغه انځلور‬
‫دی چې تر خپل من ځانګړي اړيکې لري يا په بله اصطالح ويالی شلو‬
‫چې کارټون هغه غري واقعي او نيمه واقعي انځور دی چې پله ګرافيلک‬
‫کې د طنزي هجويه هزليه او کوميډي هدفونو لپاره جوړېږي‪.‬‬
‫کارټون په منځنيو پېړيو کې د نقاشۍ يوه ځانګړې برخه وبلل شوه چلې‬
‫پر غاليو خټينو دېوالونو ښيښو او لرګيو باندې جوړېده خو په نولسمه‬

‫پېړۍ کې چاپي رسلنيو تله راغلی او پله دې ډګلر کلې خلورا وځلېلده‪ .‬د‬
‫شلمې پېړۍ په لومړيو کې د کوميک سټريپ )‪ (Comic Strip‬پله نلوم‬
‫کارټوين بڼه دود شوه چې د پرله پسې انځورونو په مرسلته يلوه کيسله‬
‫بيانوي‪ .‬کله چې سينام راغله نو کارټون سينام ته هم الره وموندله چې‬
‫اوس پر کارټوين تصويري کيسو رسبېره کارټوين فيلمونه هم جوړ شلوي‬
‫او ډېر مينه وال لري‪ ۵۰ :۳۲( .‬مخ)‬
‫ج‪ :‬کارټوين عکس‬

‫کارټوين عکس ته (کلاريفوټو) يلا (فوټوکلاتور) هلم وايلي چلې اکلرثه پله‬
‫اجتامعللي رسللنيو ک لې خپرې لږي او د کاريکللاتور پللر ځللای کللار ځن لې‬
‫اخيستل کېږي‪ .‬کله چې کمپيوټر او بيلا د رسلامۍ او ګرافيلک سلافټ‬
‫وېرونه جوړ شول نو کارټوين عکسلونو هلم رسلنيو تله الره وموندلله‪ .‬پله‬
‫کارټوين عکس کې د يو چا واقعي عکس له خپل تناسلب څخله ايسلتل‬
‫کېږي اصيل عکس او کارټوين شکل يې رسه ګلډ او نلوی عکلس ځنلې‬
‫جوړېږي‪ .‬کارټوين عکسونه اکرثه د هجوې په موخه جوړېږي چې هدف‬
‫يې د يو چا سپکاوی وي‪ ۱۵۴ :۴( .‬مخ)‬
‫د‪ :‬طنزي انځور‬

‫طنزي انځور د يو چا يا يوه ي واقعي انځور ته ويل کېږي او هيڅ ډول‬
‫ګويت نه پکې وهل کېږي‪ .‬دا ډول انځورونه په افغانستان کې تلازه دود‬
‫شوي او اکرثه يې په اجتامعي رسنيو کې خپرېږي‪ .‬تر دې مهاله چلې‬
‫ما د طنز په اړه څومره څېړنې کړي نو د طنز د دې شکل په اړه مې څه‬

‫نه دي لوستي ځکه مې نو د ( طنزي انځور ) نوم ورکړ‪ .‬د طنز پله دې‬
‫شکل کلې د ټلولنې تلل پلاتې او همېشلني موضلوعات نله را اخيسلتل‬
‫کېلږي بلکلې اکللرثه يلې لنللډ مهاللله اجتامعللي سلليايس اقتصللادي او‬
‫فرهنګي حاالت بيانوي‪ .‬کېدای ي چې د وخت په تېرېلدو رسه خللک‬
‫د دې ډول طنزونو په پيغام باندې پوه هلم نله ي ملثال پله افغانسلتان‬
‫کلې د ولسمرشلۍ دريلم ځلل انتخابلاتو نتلايه ډېلر وځنډېلدل داسلې‬
‫مجلس به نه و چې هلته به دا موضوع نه يادېده‪ .‬په دې اړه په اجتامعي‬
‫رسنيو کې د اوښ يو انځور خپور شو چې له يوې کنډوالې څخه يلې پلر‬
‫دېوال رس راپورتله کلړی وي او وررسه ليکلل شلوي وه چلې‪(( :‬وا خلکلو!‬
‫هغلله د انتخابللاتو نتللايه څنګلله شللوه؟)) تللر ‪۲۰۱۵‬م کللال وروسللته د‬
‫افغانستان ډېری ځوانانو د کار لپلاره اروپلا تله مخله کلړل‪ .‬پله دوی کلې‬
‫داسې ځوانان هم ول چې هيڅ ډول اقتصادي او امنيتي ستونزې يې نه‬
‫درلودې بس هيس د اروپا ژوند يې خلوښ و‪ .‬پله دې وخلت کلې د يلوه‬
‫خره انځور خپور شو چې خاوند يې له غوجلې څخله دبانلدې راکشلوي‬
‫خو خر شاته زورونه وهي‪ .‬وررسه ليکل شوي و چې‪ (( :‬زه له اروپلا پرتله‬
‫ځای کار نه کوم))‪.‬‬
‫طنزي انځورونه پر دوو برخو وېشل کېږي چې په دې ډول دي‪:‬‬
‫الف‪ :‬يوازې انځور‬

‫دا ډول انځورونه واقعي وي لکله کلارټوين انځلور ګلويت نله پکلې وهلل‬
‫کېږي خو پله خپلل ځلان کلې داسلې دوه متضلاد حالتونله للري چلې‬
‫ليدونکو ته خندا ورويل مثال د وليس جرګې يو وکيل د غونډې پر مهال‬

‫په درانه خوب ويده دی‪ .‬په يوه سټوډيوم کې کانرسټ جوړ شوی دی‪ .‬د‬
‫ته د پوليسو يو جلرنال پله رسلمي يونيفلارم کلې وين تله‬ ‫سټوډيوم څن‬
‫ختلی او د کانرسټ ننداره کوي‪.‬‬
‫ب‪ :‬انځور او تب ه‬
‫په دې شکل کې انځور د خندا وړ نه دی خو له انځور رسه ليکل شوي‬
‫تب ې انځور د خندا وړ ګرځولی دی‪ .‬مثال يو عسکر په مورچل کې پله‬
‫درانه خوب ويلده دی او ( ويښ زمللی) وررسه ليکلل شلوی دی‪ .‬د يلوې‬
‫ډېرې فيشني نجللۍ لله نيمله للڅ عکلس رسه ليکلل شلوي چلې‪(( :‬دا‬
‫نجلللۍ ډېلره بېوزللله ده آن دا چلې بېچللارګۍ د اغوسللتو کللايل هللم نلله‬
‫لري))‪.‬‬
‫‪ :۴‬متثييل طنز‬
‫متثييل هرن له ډېلرو پخلوا زملانو راهيسلې د ادبيلاتو پله تلاريخ کلې يلو‬
‫ځانګړی او مهم بحث دی‪ .‬دا بحث د ادبپوهانو له خلوا د متثلييل هلرن‬
‫داستاين ادب او ډراماټيک ادب په نومونو يلاد شلوی خلو پله وروسلتيو‬
‫وختونو کې دا وېش تر پخوا دقيق شوی دی‪ .‬هغه داستان چې د کاغذ‬
‫پر مخ ليکل شوی وي داستاين ادب ورتله ويلالی شلو خلو کلله چلې د‬
‫سټيه پر رس متثيل ي فيلم يا ډرامه ورباندې جوړه ي د ادبياتو لله‬
‫ډلې څخله وزي او د هلرن د يلوې بللې کلورنۍ غلړی بللل کېلږي چلې‬
‫متثييل هرن يې بويل‪ ۱۲۵ :۳۸(.‬مخ)‬
‫که څه هم اوس مهال هره ډرامه تياتر او فيلم د يوې ليکيل کيسې له‬
‫مخې متثيل کېږي خو له ياده کيسې يا نکلونله کلول خلورا او د تلاريخ‬

‫لري‪ .‬په لرغوين يونان کې د راپسودونه )‪ (Rhapsodes‬په نوم يلوه ډلله‬
‫نکلچيان اوسې دل‪ .‬دوی به خلکو ته د (ايلياد) او (اوديسه) او داسې نلور‬
‫شفاهي نکلونه کول چې خلکو به ډېر خوښول‪ .‬دې نکلچيانو به يلوازې‬
‫نکلونه نه کول بلکې ځينې حرکات بله يلې هلم وررسه اجلرا کلول چلې‬
‫اوسنی متثيل ورته ويالی شو‪ ۴ :۴۳(.‬مخ)‬
‫نو ويالی شو هغه طنزي کيسله چلې پله ژونلدۍ بڼله پلر سلټيه بانلدې‬
‫متثيل ي فيلم ورباندې جوړ ي ډرامه وربانلدې جلوړه ي او يلا د‬
‫سينام يا ټلويزيون له الرې نندارې تله وړانلدې ي متثلييل طنلز بللل‬
‫کېږي‪ .‬په متثييل طنزونو کې نه يوازې دا چې د ليکوالو متثييل پارچې‬
‫طنزي لنډې کيسې او طنزي ناولونه راځي بلکې هغه وليس يا شفاهي‬
‫طنزي کيسې هم د متثييل طنز برخه بلل کېږي چې د وليس خلکو له‬
‫خوا متثيل کېږي‪ .‬په پښتني وليس ادب کې ګ شلمېر داسلې کيسلې‬
‫لللري او د ټللولنې خللورا مهللم موضللوعات پکښلې‬ ‫لللرو چلې طنللزي رنل‬
‫رانغاړل شوي وي‪ .‬دا ډول کيسې په مېلو او ښاديو کې هم د نارينه وو او‬
‫هم ښځمنو له خوا متثيل کېږي‪ ۱۴۰ :۵۱(.‬مخ)‬
‫د طنزي ممثلينو له ډللې څخله يلو هلم عبلدالخالق و چلې پله (سلنګر‬
‫حوالدار) رسه يې شهرت درلود او له نن څخه نژدې اويا کاله پخوا يې په‬
‫کندهار کې د ښادۍ محفلونه تاوده ساتيل وو‪ .‬سنګر حواللدار بله پله‬
‫مېلو ښاديو او کانرسټونو کې د مونوالګ پله بڼله ځينلې وليسل کيسلې‬
‫متثيل کولې چې يوه بېلګه يې د شکور ماما کيسه ده‪.‬‬
‫پخوا يې د ارګ يا پاچا ساتونکي ته ( شاهي) ويل‪ .‬کله چې دسقاو زوی‬
‫حبيب الله کلکاين کابل ونيو او غلازي املان اللله خلان لله کابلل څخله‬

‫ووت نو شاهیان هم خپلو کورونو ته والړل‪ .‬په دې تښتېدليو عسکرو کې‬
‫شکور ماما هم شامل و چې له خپلو څو ملګرو رسه کنلدهار تله روان و‪.‬‬
‫شکور ماما دوی په رسه ژمي کې غزين ته ورسېدل او هلته يلوه مسلجد‬
‫ته ورغلل چې شپه تېره کړي‪ .‬مسجد تاوخانه درلوده او شکور ماملا دوی‬
‫ښه تاوده شول خو ناببه مسجد تله ملال صلاحب راغلی او شلکور ماملا‬
‫دوی ته يې وويل‪(( :‬بې دينلانو ورسلئ اودسلونه تلازه کلړئ او ملونځونله‬
‫وکړئ!)) شکور ماما د اوداسه لپاره يوه کاريز ته والړ‪ .‬دا چې له يوې خوا‬
‫يې ټوله ورځ پلی مزل کړی او ډېر ستومانه و او لله بللې خلوا اوبله هلم‬
‫ډېرې سړې وې نو استنجا وهل ډېره ځوروونکې ورته وبرېښېده‪ .‬هر وار‬
‫چې به يې لپه له اوبو ډکه کړه نو مال صاحب ته به په قهلر شلو‪ (( :‬ملال‬
‫خدای دي خوار کړه ما او خدای رسه پرېږده چې مللون کلوم او کله‬
‫يې نه کوم ستا يې زما او خلدا تلر ملن څله؟))‪ .‬شلکور ماملا تلر اوداسله‬
‫وروسته مسجد ته راغی او ملون يې وکړ‪ .‬په دې وخت کې د اصغر پله‬
‫نوم يوه خان ډوډۍ ورته راواستول‪.‬‬
‫سنګر حوالدار د شکور ماما په رول کلې ټلول هغله څله بيلانوي چلې لله‬
‫کابل څخه بيا تر کندهار پورې په الره کې ورباندې تېلر شلوي او يلا يلې‬
‫ليديل دي‪ .‬سنګر حوالدار د کيسې د ټولو کرکټرونو رول يوازې لوبوي‬
‫او په کيسه کلې طبيعلي غږونله )‪ (Sound effects‬هلم خپلله تلر خولله‬
‫بايس‪ .‬دا کيسه که څه هم فولکلوريکه يا وليس بڼه للري خوپله املاين‬
‫دوره کې د ارګ د ساتونکو يو روښانه انځور يې بلالی شو‪ ۶۹ :۱۸(.‬مخ)‬
‫د طنز قالبونه‬
‫مخکې مو وويل چې طنز ځکه خپلواک ژانر نه دی چلې د هلر ژانلر پله‬
‫قالب يا لوښلي کلې ليکلل کېلدای ي کله هغله منظلوم او يلا منثلور‬
‫شفاهي يا تحريري اديب يلا ژورناليسلتيک او يلا د ليکنلې نلور قالبونله‬
‫وي‪ .‬پخوانيو ليکوالو طنز پر دوو ډولونو وېشله چلې يلو اديب او بلل يلې‬
‫ژورناليستيک طنز باله‪ .‬د دوی هدف دا و چلې طنلز يلوازې پله اديب او‬
‫ژورناليستيک قالب کې ليکل کېدای ي خو اوس مو ګورو چې طنلز‬
‫د ليکنې په هر قالب کې ليکل کېدای ي لکه طنزي خاطرات طنزي‬

‫قاموس طنزي فلال کتلل طنلزي داللر املعلارف طنلزي ژونلدليک او‬
‫داسې نور‪.‬‬
‫د طنزي قالب او پاروډي تر من يوه نازکه پوله موجوده ده‪ .‬په پاروډي‬
‫کې هم يوه زاړه قالب ته نوې محتوا ور اچول کېلږي او د طنلزي محتلوا‬
‫لپاره هم زوړ قالب غوره کېږي خو توپري يې دا دی چې په پاروډي کلې‬
‫له يوه مشلهور قاللب کمپلوز لحلن لبلاس خلبو او حرکلاتورسه نلوې‬
‫نسخه تړل کېږي خو د طنزي قالب لپاره د پخواين قاللب شلهرت مهلم‬
‫نه دی‪ .‬مثال مو په پښتو ژبه کې يو مشهور متل لرو چې وايي‪(( :‬د خره‬
‫مرګ د سپو اخرت دی))‪ .‬اوس که ووايو چلې‪(( :‬د ملوټرو ټکلر د ترافيکلو‬
‫اخرت دی)) نو دا پاروډي شوه خلو کله يلو طنلز د راپلور خلب مرکلې‬
‫تب ې سفرنامې لنډې کيسې هلايکو څلوريځې او مثنلوي پله قاللب‬
‫کې وليکو پاروډي نه بلل کېږي‪ .‬که څه هلم اديب ژورناليسلتيک او نلور‬
‫قالبونه د سبک له مخې پاروډۍ ته ورته دي خو مطلق پاروډي ځکه نه‬
‫شو ورته ويالی چې د نوي نسخې له مخلې لوسلتونکو تله زړه نسلخه نله‬
‫وريادوي او دوو نسخو تر من توپريونو ته يې پام نه وراوړي‪.‬‬
‫په عمومي ډول يو هرني ا ر له دوو توکو څخه جوړ دی چې يلو محتلوا‬
‫او بل يې شکل يا قالب دی‪ .‬لومړی د ليکوال ذهن ته يوه سلوژه خيلال‬
‫يا مفکوره راځي او بيا د هغه د وړاندې کولو لپاره يو قالب غلوره کلوي‪ .‬د‬
‫ښه هرني ا ر ځانګړتيا دا ده چې محتوا او قالب داسې رسه اغږل شلوي‬
‫او ګډ شلوي وي چلې لوسلتونکی يلې ګلردرسه د بېلتلون احسلاس و نله‬
‫کړي‪ ۲۰۳ - ۲۰۲ :۲۱( .‬مخونه)‬
‫د قالب غوره کولو پر مهال بايد دا دوه ټکي په پام کې ونيول ي‪:‬‬
‫الف‪ :‬د محتوا او قالب تر من تناسب‬

‫د غوړيو جوړولو فابريکه چې بازار ته څومره اندازه غوړي استوي نلو پله‬
‫هامغه اندازه قالب يا لوښی ورته غوره کلوي لکله بېللر حلبلي قطلۍ يلا‬
‫ټيم بوتل ستل او پالسټيکي کڅوړه نو بايد دغه ډول د طنز قالب هم‬
‫د محتوا د حجم له مخې غوره ي‪ .‬که مو يوه کلوچنۍ طنلزي محتلوا‬
‫چې د متل خب څلوريځې او نورو کوچنيو قالبونو په اندازه وي او مو‬
‫يې د لنډې کيسې يا ناول په قالب کې وړاندې کړو داسې ښکاري لکه‬
‫په پنځه کلن ماشوم چې د پالر جامې واغوستل ي يا يوه او ده طنزي‬
‫کيسه چې بايد د ناول يا رومان په قالب کلې وړانلدې کېلدای ي خلو‬
‫مو يې د لنډې نرثي ټوټې په بڼه وړاندې کړو داسلې مثلال للري لکله‬
‫څوک چې غواړي د پنځه کلن ماشوم کايل د هغه پالر ته ورواغوندي‪.‬‬
‫ب‪ :‬د قالب له ځانګړتياوو رسه د ليکوال اشنايي‬

‫کله چې طنز ليکوال د محتوا له حجم او انلدازې رسه سلم قاللب غلوره‬
‫کړ بايد وګوري چې ايا د غوره شوي قالب له ځانګړتياوو رسه بلددی که‬
‫نه؟ مثالً له يو چا رسه درييش ښه اييس او د دريشۍ لپاره يې مناسب‬
‫ټوکر رانيو او بيا يې ګنډونکي ته يووړ خو کله دا ګنلډونکی درييشل نله‬

‫ي جوړوالی د دريشۍ انتخاب ګټه و نه کړه‪ .‬که يو طنز ليکوال شاعر‬
‫نه وي او لږ تر لږه د نظم له ځانګړتياوو او تخنيکونلو رسه بللد نله وي د‬
‫نظم په قالب کې طنلز نله ي لليکالی‪ .‬کله يلو طنلز ليکلوال د لنلډې‬
‫کيسې راپور خب ګردي مېز او نورو قالبونو له ځانګړتيلاوو او تخنيکونلو‬
‫رسه اشنا نه وي واضح خبه ده چلې پله دې قلالبونو کلې طنلز نله ي‬
‫ليکالی نو په کار ده چلې طنلز ليکلوال لله خپلل ټغلررسه سلمې پښلې‬
‫وغځوي او داسې قالب غوره کلړي چلې دی وربانلدې السلبی وي کله‬
‫داسې و نه کړي نو د شکل او محتوا تر من توپري له ورايه ښلکاري او د‬
‫طنز هرني اړ ته زيان رسېږي‪.‬‬
‫په پښتو ژبه کې لکه څنګه چې نظلم تلر نلرث مرشل دی دغيسل د طنلز‬
‫لومړين څرکونه هم په نظلم کلې ليلدل کېلږي خلو د شللمې پېلړۍ لله‬
‫وروستۍ نياميي څخه په نرثي قالبونو کلې طنلز ليکلل دود شلوي دي‪.‬‬
‫دلته په ټولو قالبونو کې د ليکل شويو طنزونلو بېلګلې راوړل بحلث ډېلر‬
‫او دوي نو د بحث د لنلډون لپلاره بله د طنلزي قلالبونو يلو څلو بېلګلې‬
‫راوړو‪.‬‬
‫د نظم بېلګه‪:‬‬
‫د دوو وروڼو وېش‬
‫کرشه وروره هر څه غواړې دا يې ستا‬
‫د بابا د مرياث ښه اشيا يې ستا‬

‫د کور ټول کايل زاړه دي ماتې راکړه‬
‫پتنوسپوښ دی نوی نزی ها يې ستا‬
‫ها پايزېب دي د بې رحمي مريې زما وي‬

‫ها د الس تسبېح د مړه بابا يې ستا‬
‫ها بدخويه ازاري اوښ ما ته راکړه‬
‫مجليس پيشو د ګران بابا يې ستا‬
‫د دوو ورځو فاتحې خرڅ راته راکړه‬

‫غړغړې نارې ماتم ژړا يې ستا‬
‫دا موجودي پيسې ډېري زما په کار دي‬

‫په دباندې کې د پور ادا يې ستا‬
‫ها د درو زړو باغو قباله راکړه‬

‫د اوبو کوزه کارېز کال يې ستا‬
‫ها پنځه وداين ځمکي ما ته راکړه‬

‫اس پسه خر و غويی او غوا يې ستا‬
‫د رسای غولی دي زما تر رشيفې وي‬

‫تر اسامنه د لوړ بام هوا يې ستا‬
‫دي زما وي‬ ‫ها مات څنډی د صابون دې‬

‫ها کاچوغه د خو ې حلوا يې ستا‬
‫شپږ ګډوې دوه صايف ګان کفګري دي زما وي‬

‫لوی ګړونه او سلواغه د څا يې ستا‬
‫مخلص وروره که رايض يې خو به ښه وي‬

‫او که نه يې زما د رس بال يې ستا‪.‬‬
‫(‪ ۱۵۰ - ۱۴۹ :۳۷‬مخونه)‬
‫د څلوريځې بېلګه‪:‬‬
‫تقديريان‬
‫څومره چې مريد کې وي خرتوب هغه پتري خوري‬
‫داسې صدر وايه چې ډوډۍ رسه وزير خوري‬
‫وګوره دې بل ته چې برېتک يې بب کړی دی‬
‫کسب نه هرن شته خان الال يې په تقدير خوري‪.‬‬
‫(‪ ۷۰۳ - ۷۰۲ :۳۰‬مخونه)‬
‫د مثنوي بېلګه‪:‬‬
‫ګوندي په جنت کي‬
‫د شينوارو په مالت کي يو مال و‬

‫هم مشهورپه نصيحت هم په تقوا و‬
‫ورته ناست به کليوال وه په سلګونو‬
‫رارواين وې جوپې د عاملونو‬
‫مسئلې به يې چي هره ورځ کولې‬
‫د ولس له سرتګو اوښکي تويېدلې‬
‫ټول مخلوق دده په خوله دده په زړه وه‬
‫ښځې نر وه که زملي وه که زاړه وه‬
‫که د رس او که د مال پر رس دعوې وې‬
‫فيصلې به د مال صاحب له خولې وې‬
‫يوه ورځ يې کړې کيسې د دوزخونو‬
‫د مارانو لړمانو او اورونو‬
‫ويل يې ښه کوئ له بدو توبه ګار سئ‬
‫او که نه نو په غضب به ګرفتار سئ‬
‫هسې نه چي له شيطان رسه پرالرسئ‬
‫اور لړوين د دوز د رسه انګار سئ‬
‫د يوه ملانځه اويازره غوټې دي‬
‫د دوز ژوري کندي او شېلې دي‬
‫اويا کاله په غوټه کي دي اورونه‬

‫هر يو کال يې زمو اويازره کلونه‬
‫څه به وايم د مارانو لړمانو‬
‫د دوزخه په امان سئ مومنانو‬
‫هر يو مار لري اويا زره رسونه‬
‫په هر رس کي يې اويازره غاښونه‬
‫هر لړم لري اويازره نېښونه‬
‫په هر نيښ کي يې د زهرو خروارونه‬
‫څوک به لوېږي په غاښو کي د مارانو‬
‫څوک به شومه وي د اور د لړمانو‬
‫چې پر الره د ابليس څوک برابر وي‬
‫تر ابده به يې ځاى دغه سقر وي‬
‫خداى ورکړي مومنانو ته باغونه‬
‫پيدا کړي يې فردوس او جنتونه‬
‫پکښي رسوکال تازه خو ې مېوې وي‬
‫جګي وين تکي شنې يخي سايې وي‬
‫د رشبتو او شيدو لري حوضونه‬
‫په ويالو کې يې بهيږي رشابونه‬
‫هر مومن ته دومره ځمکي وررسېږي‬
‫چې اسونه پکښي ځغيل ستړي کېږي‬
‫د ياقوتو زمردو يې ق ونه‬
‫د طال پکښي ځلېږي قنديلونه‬
‫هرمومن ته اوياحوري وي والړي‬

‫ښايستې وي لکه بتي جګي غاړي‬
‫تر بيلوړو يې روښان وي اندامونه‬
‫له وريښمو يې جوړ سوي مړوندونه‬
‫ال اويا ورته والړ ښايسته غلامن وي‬
‫د مومن امر ته ګوري غالمان وي‬
‫يو تر بله وي ښايسته دايس ښکارېږي‬
‫لکه لعل د مرغلرو چي ځلېږي‬
‫کرۍ ورځ د جنتي کړي خدمتونه‬
‫په السو کي يې د رسو ميو جامونه‬
‫او که څوک تر نورو خلکو پرهيزګار وي‬
‫تل مشغول په بنده ګۍ د خپل بادار وي‬
‫ال په برخه به يې نور وي نعمتونه‬
‫غلامن حوري او د رسوزرو ق ونه‬
‫چې په شپه کړي د خالق عبادتونه‬
‫خداى به ورکړي د ښايستو حورو پوځونه‬
‫په دا من کي يو پښتون سو ورته پورته‬
‫خوله يې خالصه کړه په سوال د مال لور ته‬
‫ويل جار سمه د خداى تر نعمتونو‬
‫هم تر حورو هم غلامنو هم ق ونو‬
‫خداى دي مو ته هم نصيب کړي جنتونه‬
‫د شيدو او د رشابو ډک سيندونه‬
‫مګر وايه په جنت کي هم بدي سته؟‬

‫د قومونو له تربرو رسه سيايل سته؟‬
‫يو د بل په دښمنۍ کي وژل کېږي؟‬
‫په بدۍ کي چاته ښځي وررسېږي؟‬
‫مال وويل! سړيه ته غافل يې‬
‫ته روان پر کږو الرو د باطل يې‬
‫چې هرچا ته خپله برخه وررسېږي‬
‫د ګونديو رضورت نه ليده کېږي‬
‫چې نه مرګ نه ناروغي نه غريبي وي‬
‫ال به څوک وي چې په خيال کي يې بدي وي؟‬
‫پښتانه ويل زما نه دي جنتونه‬
‫بې غريتو ته کوه نصيحتونه‬
‫څه توپري دى د انسان او د وزګړي‬
‫چې په چا باندي پور نه لري د مړي‬
‫د هغې بدۍ مزه وي په قرنونو‬
‫چې نيکه يې کيسې وکړي د نيکونو‬
‫ژوند هغه دى چې دي زړه له خروښه ډک وي‬
‫دررسه وي سل ګولۍ ډک دي ټوپک وي‬
‫وي نه تربور وي‬ ‫دا څه ژوند دى چې نه جن‬
‫نه دي الس د خپل تربور په وينو سور وي‬
‫نه د اصل او کم اصل وي خبي‬
‫نه د چا له توري پورته يس بڅري‬
‫نه د (بيټ)نه د (سړبن) خبي کېږي‬

‫نه غلجی نه درانی به معلومېږي‬
‫نه دا ځاى د ميړنو نه پښتنو دى‬
‫چې د بل په خريات پايي د هغو دى‬
‫دا جنت يا د مال يا د مريزا دى‬
‫يا چې نه لري غريت د هغه چا دى‬
‫پښتانه خداى پيدا کړي په بدي کي‬
‫ورور له وروررسه اوسېږي په ګوندي کي‬
‫څوک اصيل څوک پيدا سوي کم اصالن دي‬
‫وايه څنګه په جنت کي په يو شان دي؟‬
‫(‪ ۳۲۰ - ۳۱۵ :۱۰‬مخونه)‬
‫د هايکو بېلګه‪:‬‬
‫چت باندې ناسته وه هالل کمېټۍ‬
‫مو يې په مته و چې مياشت به ګوري‬
‫هغوی له پاسه جينکو ته کتل‪۲۵ :۲۸( .‬مخ)‬
‫د ډرامې بېلګه‪:‬‬
‫د سړک پروژه‬
‫لومړۍ صحنه‪:‬‬
‫انجنري دلب خان‪ ( :‬په وارخطايي) رليس صاحب هيئت راغی‬

‫رليس‪ ( :‬په بې پروايي) نو رادي ي ويل وارخطا يې؟‬
‫انجنري‪ ( :‬په وارخطايي) صاحب د سړک به څه ځواب ورکوو؟‬
‫رليس‪ :‬ويل په سړک څه شوي دي؟‬
‫انجنري‪ :‬بوديجه خالصه شوه او د سړک پنځمه برخه ال هم نله ده جلوړه‬
‫شوې‬
‫رليس‪ ( :‬په خندا) ياره دلبخانه لکه د مرغۍ دومره وړوکی زړه دي دی‬
‫ما ويل چي ته به څومره غټ زړه لرې‬
‫انجنري‪ :‬صاحب په غټوايل مي مه تېروځه په دغيس کارونو کې ډېر بلې‬
‫زړه يم‬
‫رليس‪ :‬زه پوهېږم خو که په یوه بله پروژه کې هم رارسه وې نلو دا وېلره‬
‫به دي نه وي‬
‫انجنري‪ :‬صاحب اوس دا ووايه چې هيئت ته به څه ځواب وايو؟‬
‫رليس‪ :‬د م ف سندونه دي جوړ کړي که نه؟‬
‫انجنري‪ :‬هو سندونه مې جوړ کړي خو که هغوی سلړک وګلوري بيلا بله‬
‫څه کوو؟‬
‫رليس‪ :‬هغه دوه لکه ډالر چي پاته وه هغه خو لرو که نه؟‬
‫انجنري‪ :‬هو هغه لرو خو د يونيم مليون نورو ډالرو ځواب به څنګه ورکوو؟‬
‫رليس‪( :‬په خندا) وا لېونيله! دا دوه لکله ډاللر د هغله دوه مليونلو ډاللرو‬
‫ځواب ويالی ي‬
‫انجنري‪ :‬صاحب پوه نه شوم؟‬

‫رليس‪( :‬په خندا) وا ساده سړيه! له دې دوو لکو څخه بله سمدسلتي يلو‬
‫لک ډالره هيئت ته ورکړو او پاته يو لک به هم وايل صاحب ته ورکړو نور‬
‫څه وايې؟‬
‫انجنري‪( :‬زړه نازړه) وال صاحب هيڅ مي رس په خالص نه شو‬
‫رليس‪ :‬خري دی وروسته به دي رس خالص ي‪.‬‬
‫دوهمه صحنه‬
‫رليس‪ :‬صاحب د سړک کار خو مو وليده؟‬
‫د هيئت مرش‪ :‬هو وموليده خو ډېر لږ ځای مو جوړ کړی او کار ملو ډېلر‬
‫ورو روان دی‬
‫رليس‪ :‬صاحب ته رښتيا وايې خو بوديجه خالصه شوه‬
‫د هيئت مرش‪( :‬په حريانتيا) بوديجه خالصه شوه؟‬
‫رليس‪ :‬هو صاحب! يوازې دغه يلو للک ډاللر پاتله دي او دا ملو ستاسلې‬
‫برخه ساتلې ده ځکه چې په دې يو لک ډالرو هيسل هلم کلوم کلار نله‬
‫کېږي‬
‫د هيئت مرش‪ :‬هو رښتيا واياست ځکه چې حتام به مو د کارګرانو اجوره‬
‫هم لوړه شوې وي‬
‫رليس‪ :‬هو صاحب! باور وکړئ چې اوس يو موټر خاوره تر يو ملوټر خلريه‬
‫هللم ګرانلله ده همداس لې د مللوټرو کراي لې د کللارګرانو مللزدوري او نللور‬
‫درواخله‬

‫د هيئت مرش‪ :‬تاسې مالمت نه ياست اوس والکه څوک تشه خلبه هلم‬
‫بې پيسو وکړي‪ .‬زه حريان يم چې په يلو نليم مليلون ډاللرو ملو پلر پنځله‬
‫کيلومرته سړک باندې څومره ډېرې خاورې اچويل دي؟‬
‫رليس‪ :‬وال صاحب شپه او ورځ مو پلر ځلان يلوه کلړې او کلار تله ملو او ه‬
‫ورکړې ده‬
‫د هيئت مرش‪ :‬ځه غم مه کوه په وزير صاحب حتام تقديرنامه درته اخلم‬
‫او د هغه بل سړک پروژه هم تاسې ته درکوو ځکه چې تاسې د کار ډېره‬
‫ښه تجربه لرئ‬
‫رليس‪ :‬مننه صاحب خدای مو زمو له رسه مه کموه‬
‫د هيئت مرش‪( :‬خاندي) او خدای دي دا توري خلاوري هلم د سلړک لله‬
‫رسه نه کموي‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫رليس او د هيئت مرش دواړه خاندي‬
‫د ډايالګ بېلګه‪:‬‬
‫پوښتنه‪ :‬شاعر او ليکوال څه فرق لري؟‬
‫ځواب‪ :‬هيڅ فرق نه لري بس دومره فرق لري چې ليکوال خپل او شاعر‬
‫‪2‬‬
‫د بل ماغره خوري‪.‬‬
‫‪ :1‬نااشنا ننګيار د ګوړې اچار راډيويي خپرونه ازادۍ راډيو کب لسمه‬

‫‪۱۳۹۴‬ه ش‬
‫‪ :2‬اڅکزی جعفر سواال ځوابا کوټه‬
‫د خب بېلګه‪:‬‬
‫وزيران بايد رزمي ورزش زده کړي‪.‬‬
‫در په دره خبي اژانس خب راکوي چلې تلر دې وروسلته کله کلوم وزيلر‬
‫وليس جرګې ته د تاليد لپاره معريف کېږي نلو بايلد کنګفلو ټيکوانلډو‬
‫پهلواين کراټه سوک وهل او کبډي يې زده او ښه پکې تکړه وي ځکله‬
‫چې هلته د وکيالنو د بريد امکان ډېر دی‪ .‬خب زيلاتوي چلې ورتللونکي‬
‫وزيران دي د خپلو کميسونو تڼۍ هم ښه کلکې وتړي چې د الس اچولو‬
‫پر مهال يې ګرېوان څېري نه ي‪.‬‬
‫د ورزي چارو پوهلان وايلي چلې دا ډېلر ښله زېلری دی ځکله وزيلران‬
‫هسې هم ورزش نه کوي او ورځ په ورځ يې خېټې خټېږي نو کله چې د‬
‫وکيالنو د وهلو او څملولو وېره وررسه پيدا ي ايله به ورزش تله مجبلور‬
‫‪3‬‬
‫ي‪.‬‬
‫د راپور بېلګه‪:‬‬
‫له څو کلونو راپه دې خوا د جراحي ډاکټرانو او قصابانو تر من لوبه کې‬
‫ډاکټرانللو للله قصللابانو څخلله د لللويب ميللدان ګټلللی و خللو د اتلللولۍ پلله‬
‫وروستيو لوبو کې چې د عملياتو په برخه کلې د ښلار د جېلب وهونکلو (‬
‫کيسه برانو) او جراحلي ډاکټرانلو تلر ملن تلررسه شلوې جېلب وهونکلو‬
‫وکوالی شول چې په څو انيو کې د اپنډييس او چلورې عمليلات تلررسه‬
‫ور ‪ ۱۳۹۵‬ه ش‬ ‫‪ : 3‬نااشنا ننګيار د ګوړي اچار ازادۍ راډيو ‪۵‬‬


‫کړي‪ .‬رسګردان باي چې د دې لويب ننداره کوونکی و د خپلو سلرتګو‬
‫ليدلی حال داسې بيانوي‪:‬‬
‫ما په خپلو ګناهکارو سرتګو وليدل چې يو تن جېب وهلونکي پله ښلاري‬
‫بس کې د چورې د ناروغ عمليات په برياليتوب تر رسه کړ‪ .‬همدا راز مې‬
‫په يو بل بس کې وليدل چې د يوه سپريل د جېب په غوڅولو رسه يې د‬
‫هغه د اپنډييس عمليات هم تررسه کړ‪.‬‬
‫ژوري هيئت تر يو لږ بحثونو وروسته د لويب کپ د ښار جېب وهونکو تله‬
‫په دې خاطر ورکلړ چلې ډاکټلران د دې ډول عمليلاتو لپلاره هلم ډېلرې‬
‫پيسې غواړي او هم ناروغان په اوونيو اوونيو په روغتونو او په کتنځيو کې‬
‫په انتظار کې ورته ناست وي خو جېلب وهلونکي دغله ډول عمليلات د‬
‫پيسو او د وخت له ضايع کېدو پرته تررسه کوي‪۳۸ :۶( .‬مخ)‬
‫د ښريا بېلګه‪:‬‬
‫‪ :۱‬خدای دي د ميل وحدت کابينه درڅخه جوړه کړي چې نله ملرې او‬
‫نه رغېږې‪.‬‬
‫‪:۲‬خدای دي د پوهنتون محصل کړه چې د ورځې لله خلوا نجونلو تله د‬
‫کتلو او شپې له خوا د برېښنا د نشتوايل له امله درس نه شې ويالی‪.‬‬
‫‪ :۳‬خدای دي د پارملان وکيل کړه چې د پنځو کالو لپاره د خپل واليت‬
‫کيل او ولس مخ و نه وينې‪.‬‬
‫‪:۴‬خدای دي ماسټر کړه چې نه دولت کار درکوي او نه د خلکو له رشمه‬
‫رېړۍ چلوالی شې‪.‬‬

‫‪ :۵‬خدای دي په کانکور کې د ادبياتو پوهنځي ته کامياب کړه چلې نله‬
‫دي د استادانو امال زده وي او نه يې په څلور کاله کې تا ته درزده کړي‪.‬‬
‫(عبدالنافع همت)‬
‫د طنز ليکلو تخنيکونه‬

‫ټول پوهېږو چې غالۍ له وړيو جلوړه شلوې خلو دا چلې لله وړيلو څخله‬
‫شلوي او بيلا دا تارونله څنګله رسه‬ ‫تارونه څنګه جوړ شوي څنګله رنل‬
‫اوبدل شوي د غالۍ اوبدونکي ځانګړي تخنيکونه )‪ (Techniques‬بللل‬
‫ګالن د ګالنو ډولونه د ګالنو او رنګونو تناسب او‬ ‫کېږي‪ .‬د غالۍ رن‬
‫نور ظرافتونه د ځانګړو تخنيکونومحصول بلل کېږي‪ .‬ملو مخکلې وويلل‬
‫چې طنز له دوو اسايس توکو څخه جوړ دی چې يو خندوونکی انځور او‬
‫بل انتقاد دی خو په دې بحث کې زملو موضلوع دا ده چلې پله ليکنله‬
‫کلې انتقلاد او خنلدوونکی انځلور يللا ظرافلت څنګله پله هللرني ډول رسه‬
‫وګنډو؟ د هر رکن مقدار او د دې دوو ارکانو تر من تناسب څنګله پله‬
‫پام کې ونيسو؟‬
‫لکه څنګه چلې يلو انځلورګر د خپلل هلرني ا لر د تخليلق لپلاره رنګونله‬
‫کاروي دغه ډول يو اديب له لفظونو څخه کار اخيل‪ .‬دا چې الفاظ بايد‬
‫څنګه وکارول ي بېالبېل تخنيکونه لري چلې اديب صلنعتونه هلم ورتله‬
‫ويالی شو‪ .‬په ادبياتو کې اديب صنعتونه خورا او د بحلث او ډېلر ډولونله‬

‫لري خومو په دې بحث کې يو څو اديب صنعتونه را اخلو او د طنز پله‬
‫رڼا کې يې ترشيح کوو‪.‬‬
‫طنلزي تخنيکونلله پله مجمللوع کلې پلر دوه ډوللله وېشللل کېلږي چلې يللو‬
‫معنوي او بل لفظي تخنيکونه دي‪ .‬معنوي او لفظي تخنيکونه هر يو يلې‬
‫خپل اغې ز او مينه وال لر ي خو لفظي تخنيکونه دا نيمګړتيا لري چلې‬
‫يوازې په خپله ژبه کې اغېز لري که بلې ژبې ته وژباړل ي اغېز باييل‬
‫او لوستونکي نه ي خندوالی‪ .‬هغه طنز ليکوال چې ا ار يې په نورو ژبو‬
‫ترجمه شوي او نړيوال شهرت يې موندلی د برياليتوب يو راز يې دا دی‬
‫چې هغوی په خپلو طنزونو کې له معنوي تخنيکونو څخه کار اخيسلتی‬
‫په کوميډي هزل‬ ‫دی‪ .‬د يادونې وړ ده چې دا تخنيکونه د طنز تر څن‬
‫او هجوه کې هم کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ :۱‬پېښې يا تقليد )‪(Parody‬‬

‫هغه اديب تقليلد چلې پله هغله کلې د يلوه اصليل ا لر شلکيل او سلبکي‬
‫ځانګړتيللاوي خونللدي خللو محتللوا او موضللوع يلې بللدلون مونللدلی وي‬
‫پېښې يلا پلاروډي نلومېږي‪ .‬د دې تخنيلک لله مخلې پله يلوه مشلهور او‬
‫پخواين قالب کې نوې محتوا وړاندې کېږي او نوې نسخه داسې نښلې‬
‫نښانې لري چې سړي ته پخوانۍ نسلخه وريلادوي‪ .‬کلله چلې د نلوي او‬
‫پخوانۍ نسخې تر من توپريونو ته د خلکو پام ورواوړي نو خندا ورځي‪.‬‬
‫(‪ ۳-۴ :۴۴‬مخونه)‬
‫پاروډي څلور ډولونه لري چې دلتله يلې هلر ډول پله لنلډ ډول ترشليح‬
‫کوو‪:‬‬

‫الف‪ :‬د اديب سبک پېښې‬
‫د سبک پېښو ډېر رواج موندلی او ډېر لوستونکي لري‪ .‬تر دې مهاله پله‬
‫پښتو کلې د ګل شلمېر هلرني ا لارو سلبکونه پلاروډي شلوي دي‪ .‬لکله‬
‫متلونه لنډۍ وياړنه بابوالله نرشلح د موسليقۍ کمپوزونله او داسلې‬
‫نور‪.‬په پښتو ژبه کې تر ټولو لرغونی السته راغلی هرني ا ر د امري کلروړ‬
‫وياړنه ده‪ .‬امري کروړ د امري پوالد زوی او په دوهمه هجري پېړۍ کې يلې‬
‫اوسنی غور او څېرمه سيمې تر والک الندې وې‪ .‬امريکروړ له خپل پالر‬
‫رسه په څو جګړو کې برخه اخيستې او ډېرې جګړې يې ګټيل دي‪ .‬دی‬
‫شاعر هم و چې خپلې جنګي سلوبې يلې پله‬ ‫د جنګي اتلوالۍ تر څن‬
‫يوه وياړنه کې يادې کړي دي‪ ۴۴ -۱۱ :۴۵(.‬مخونه)‬
‫دوولس سوه کالله وروسلته پله غلور کلې يلو سلرت نلاورين پلېښ شلو‪ .‬د‬
‫(‪ ۱۳۹۴‬ش کللال) د لللړم پلله مياشللت ک لې يللوه شللل کلنلله مې لرمن چ لې‬
‫(رخشانه) نومېده يو چا ته په زوره واده شوه خلو رخشلانې دا واده و نله‬
‫مانه او د خپلې خوښې يو ځوان يې خوښ کړ‪ .‬پله دې ډول د خلکلو لله‬
‫خوا په زنا تورنه او د صحرايي محاکمې په نتيجه کې يلې سنګسلار کلړه‬
‫چې دې سنګسار په ميل او نړيواله کچه غبګونونه راوپارول‪ .‬پله دې للړ‬
‫کې ليکوال او شاعر محمديار يار د امري کروړ د ويلاړنې سلبک پلاروډي‬
‫کړ او په دې ډول يې د رخشانې د سنګسارولو پر وړاندې خپل غبګلون‬
‫وښود‪ .‬د ښاغيل يار شعر تر ډېره بريلده هجويله بڼله للري چلې پله دې‬
‫ډول دی‪:‬‬
‫ﺭخشانې ته ﺩ ﺍمیر کرﻭړﺩ ﺯﻭﯼ ﻭیاړنه‬

‫ﺯه یم ﺯمرﯼ بل ﺩ سنګسار ﺩﺍسې ﺍتلنسته‬
‫ﺩ غوﺭ په غې کې ﺭخشانې ته بل ﺍجلنسته‬
‫ﺩﺍسې غوبل نسته‬
‫له ما ﺍتل نسته‬
‫***‬
‫ﺩ شهوﺕ غشي مې برېښنا ځي پر ښځمنو باندې‬
‫په ﮊﻭبله یونم یرغالم پر ناموسونو باندﯤ‬
‫پر عفتونو باندﯤ‬
‫***‬
‫ﺯما ﺩ ﻭحشت پر خوﻝ تاﻭې ﻱ ﺩﻭ خونه ﺍهاړ‬
‫ﺩ غوﺭ غرﻭﺭ مې پښو کې پرﻭﺕ ﺩﯼ غرﻕ په ﻭینو لتاړ‬
‫کړﻡ ﺍیوﺍﺩﻭنه ﺍﻭجاړ‬
‫***‬
‫ﺯما ﺩ ترﻭﺭ تر توﺭﯤ الندﯤ ﺩﯼ هرﺍﺕ ﻭ تخار‬
‫کړﻡ ﺩ کابل ﺍﻭ سرپل پېغلتوبونه سنګسار‬
‫کوﻱ ﺍبلیس ﺍفتخاﺭ‬

‫اوښکې له سترګو ﺩ ﺍنساﻥ ﺩ پاکې موﺭبهوﻡ‬
‫په هریرﻭﺩ ﺁمو ﺍﺭغند کونړ کې ﺍﻭﺭ بهوم‬
‫ﻭینې هر لوﺭ بهوﻡ‬
‫***‬
‫ﺩ کندﺯ سوبه مې په حکم ﺩ الهوﺭ ﻭکړه‬
‫په ټيټو سرتګو رسټيټي مې د دې ورور وکړه‬
‫سپکه مې موﺭ ﻭکړه‬
‫***‬
‫خپلو ﻭګړﻭ لره غوﺭ کې لوﯼ پېغوﺭجوړﻭﻡ‬
‫د خور پر سرتګو سوداګر ګرځوم شور جوړوم‬
‫ﺩ ﺩین ﺍنځور جوړﻭﻡ‬
‫***‬
‫پر خپلو خلکو باندﯤ قهر له خپل ﺯړه نه کوم‬
‫دوی په پردي سوټي وهم ښه يې ځپنه کوم‬
‫کوﺭ یې سوځنه کوﻡ‬
‫***‬

‫ﺩ غوﺭ ﺩ غرﻭنو پر غرﻭﺭ کوﻡ غوبل ﻭیرغاﻝ‬
‫نړۍ ته ښيم نندﺍﺭه ﺩ خپل ﻭحشت ﻭقتاﻝ‬
‫په ورځو شپو مياشتو کال‬
‫له ما ﺍتل نسته‪.‬‬
‫ب‪ :‬د خبو اواز او حرکاتو پېښې‬

‫هر انسان جال اواز خبو کولو انلداز او خلبو کوللو ځلانګړي حرکلات‬
‫)‪ (Body Language‬لللري‪ .‬پلله دې ډول تخنيللک ک لې د يللوه مشللهور‬
‫شللخص د اواز خللبو کولللو ډول او حرکللاتو پېښ لې کې لږي چ لې دا ډول‬
‫تخنيک تر ډېره بريده په متثييل هرن کې کارول کېږي‪ .‬ځينلې ممثللن‬
‫يلا ناټکيلان د خپلل هېلواد يلا نلړۍ مشلهورو اشخاصلو د اواز خلبو او‬
‫حرکاتو پېښې کوي چې ډېر مينه وال لري‪ .‬ځينې حيوانات هلم داسلې‬
‫روزل شوي چې د انسلانانو پېښلې وکلړي ملثال آس اتل کلوي بيلزو د‬
‫انسان په ډول پر دوو پښلو ځلي يلا د خپلل خاونلد لله رس څخله سلپږي‬
‫رابللايس‪ .‬دغلله ډول يللو شللمېر ممثلللن هللم د حيوانللاتو د اواز او حرکللاتو‬
‫پېښې کوي مثال پر څلورو ځي يا د سپي پله شلان غلاپي يلا د خلره پله‬
‫شان هينګارې وهي‪.‬‬
‫ج‪ :‬د جامو او سينګار پېښې )‪(Travesty‬‬

‫په دې ډول تخنيک کې يو څلوک د يلوه مشلهور شلخص پله ډول کلايل‬
‫اغوندي او ځان هغيس جوړوي‪ .‬مثال چاريل چاپلن به خپل برېتونله او‬
‫نور لباس د هيټلر پر ډول جوړاوه او بيا به يې داسې حرکلات کلول چلې‬
‫هټلر مسخره او سپک کړي‪.‬‬
‫د‪ :‬د فکر او دري پېښې )‪(Burlesque‬‬

‫په دې ډول تخنيک کلې د يلوه مشلهور شلخص د فکلر او دريل پېښلې‬
‫کې ږي او معموالً يو څوک د خپلل ظلاهري جوړښلت خلالف دريل غلوره‬
‫کوي‪ .‬مثال يو موړ او شتمن سړی د سوالګرانو غوندې موقف نييس يا دا‬
‫چې يلو څلوک د بڼلې لله مخلې سلوالګر او بېوزلله ښلکاري خلو نلاببه‬
‫څرګنده ي چې نوموړی ډېر شتمن سړی دی يا د پوهنتون اسلتاد پله‬
‫ټولګي کې د پوډري غوندې خبې کوي يا پوډري سټيه ته پورته ي او‬
‫د پوهنتون د استاد يا سياستوال غوندې وينا پيل کړي‪.‬‬
‫‪ :۲‬ګروټيسک )‪(Grotesque‬‬
‫لوسلتونکي ډاروي هلم‪.‬‬ ‫په دې تخنيک کې کرکټرونه د خنلدا تلر څنل‬
‫پخوا له دې تخنيک څخه يوازې په کارټون کې کار اخيستل کېده مثال‬
‫انسللان تلله بلله يلې لکللۍ او ده غاښللونه ښللکرونه بللب وېښللتان او ده‬
‫غو ونه او ډاروونکې څېره ورکوله خو اوس دې تخنيک د هرن نورو برخو‬
‫تلله هللم الره مونللدلې ده‪ .‬ګروټيسللک د کوميللډي او تراژيللدۍ خيللال او‬
‫واقعيت مشرتک انځور دی‪ .‬د دې تخنيک په مرسته کوالی شو چلې يلو‬
‫خندوونکی تخيل له واقعيت رسه وتړو‪.‬‬
‫د نامتو رويس ليکوال يوګني زميلاتن )‪ (Yevgeny Zamyatin‬طنلزي‬
‫رومان چې ( د قضا او قدر هګۍ) نومېږي د همدې تخنيک پله مرسلته‬
‫ليکل شوی دی‪.‬د دې رومان مرکلزي کرکټلر د ژويوپلوهنې )‪(Zoology‬‬
‫يو پروفيرس دی چې (پرسيکوف) نومېږي‪ .‬نوموړی غواړي يوه سوربخونه‬

‫شعاع کشف او بيا د دې شعاع په مرسته د ژونلديو موجوداتلو بلدن للوی‬
‫کړي‪ .‬بااالخره بريالی کېلږي چلې ډېلرې للویې چرګلې توليلد کلړي‪ .‬دا‬
‫چرګې خورا لويې هګۍ اچوي خو يوه ورځ نلاببه لله دې هګيلو څخله‬
‫ډېر غټ چرګلان ملاران سمسلارې او نلور حيوانلات راوزي او پروفيرسل‬
‫خوري‪.‬‬
‫(‪ ۳۲ - ۳۰ :۴۹‬مخونه)‬
‫د يو زر و يوه شپه نکلونو يوه برخه (د سيندباد سفرونه) نومېږي‪ .‬په دې‬
‫نکلونو کې سيندباد د خپل سفر خاطرات خپلل يلوه مېلمله تله بيلانوي‪.‬‬
‫دی د خپل سفر په بهري کې له داسې ژونديو موجوداتو رسه ملخ کېلږي‬
‫چې عجيبې او غريبې جولې او بڼې لري‪ .‬مثالً يوه برخه يې دايس ده‪:‬‬
‫(( په يوه جزيره کې مو يوه لويه ماڼۍ وليلده‪ .‬ملاڼۍ تله چلې ورننوتو نلو‬
‫ناببه مويو لوی دېب (دېو) مخ ته ودرېد‪ .‬دېب له رنګه تک تلور او لکله‬
‫يوه جګه ونه دومره لوړ و‪ .‬رس يې د سپي او غو ونه يې ډېر او ده او پر‬
‫او و پراته وو يوازې يوه سرتګه يې درلوده چې هغله هلم د پلزې پلر رس‬
‫وه))‪ ۱۹۱ - ۱۸۹ :۲۲ ( .‬مخونه)‬
‫په وروستيو کې د ګروټيسک تخنيک سيناميي هرن ته هم الر موندلې او‬
‫د دې تخنيک په مرسته ګ شمېر کلارټوين فيلمونله جلوړ شلوي لکله د‬
‫رشيک )‪ (Shrek‬کارټوين فيلم چې مرکلزي کرکټريلې لله جسلمي پللوه‬
‫عجيب او غريب جوړښت لري‪ .‬د متضادو عنارصو ګډ انځور خنلدا ډار‬
‫مبالغلله او غللري عللادي حالتونلله د ګروټيسللک عمللده ځانګړتيللاوي بلللل‬
‫کېږي‪.‬‬
‫‪ :۳‬د ژويو نکلونه )‪(Fable‬‬

‫نکلونه ډېر لرغونی تاريخ او په شفاهي ادب کې خورا لوړ مقام لري لکه‬
‫شفاهي ادبيات‪ .‬تر مليالد اتله پېلړۍ‬ ‫د لرغوين يونان روم هند او م‬
‫مخکې د لرغوين يونان پله ادبيلاتو کلې نکلونلو وړ ځلای درللود چلې د‬
‫هيسوډ )‪ (Hesiod‬نومي شاعر په ا ارو کې د باز او بلبل کيسله يلې يلوه‬
‫بېلګه ده‪ .‬نکلونه نه يوازې دا چې په شفاهي بڼه له يوه نسلل څخله بلل‬
‫نسل ته لېږل شوي او په دې ډول يې زرګونه کاله ژوند کلړی بلکلې يلو‬
‫شللمېر نکلونلله ليکوالللو هللم للليکيل چلې ځينللو يلې دا کللار د سلليايس‬
‫اجتامعي او تعليمي هدفونو لپاره کړی دی‪ ۱۹۱ – ۱۸۹ :۲۲ (.‬مخونه)‬
‫پخوانيو خلکو د سيايس اجتامعي تعليمي او فرهنګي مسلايلو پله اړه‬
‫خپل نظريات په کيسو او افسانو کې خوندي کول‪ .‬د دې ډول ا ارو يوه‬
‫بېلګه (کليله او دمنه ) کتاب دی چلې د لرغلوين اريلايي دورې افسلانې‬
‫پکې خونلدي شلوي‪.‬دا نکلونله پله هندوسلتان کلې (ويشلنو سلارما) پله‬
‫سانسکريټ ژبه راغونډ کړي او د (پنچه تانرته) په نوم شلهرت للري‪ .‬دا‬
‫کتاب چې اکرثه کرکټرونله يلې حيوانلات او تعليملي پيغامونله للري لله‬
‫سانسللکريټ څخلله پلله پهلللوي ژبلله ترجملله او پلله دې ډول ي لې اسللالمي‬
‫هېوادونو ته الره موندلې ده‪ ۲۱ - ۲۰ :۲۰(.‬مخونه)‬
‫نکلونه ځکه زرګونله کالله وروسلته هلم ډېلر مينله وال للري چلې اکلرثه‬
‫کشمکش پېښې او چاپېريلال‬ ‫کرکټرونه يې ژوي او د کرکټرونو تر څن‬
‫خللالف العللاده انځللور وړانللدې کللوي او پلله دې ډول د تعجللب خنللدا او‬
‫تلوسې سبب کېږي‪ .‬نوي داستاين ا ار که څه هم ځينې يې رښلتيا او‬
‫يا رښتيا ته ورته او انساين عقل يې مني خو پله واقعلي کيسلو کلې هلم‬

‫ژوي د سېمبولونو په توګه کارېږي او په کيسه کلې د تخيلل تومنله پيلدا‬
‫کوي‪ .‬په معارص داستاين ادب په تېلره بيلا طنلز کلې حيلواين کرکټرونله‬
‫جوړول د طنز له برياليو تخنيکونو څخه ګڼل کېږي‪ .‬لکله څنګله چلې د‬
‫ژويو نکلونه ډېر لرغوين دي دغه ډول د همدې تخنيک لله مخلې ليکلل‬
‫شلللوي ا لللار هلللم او د تلللاريخ للللري چلللې د اريسلللتوفان (مرغلللان) او‬
‫(چونګوښې) نومي ا ر يې ښه بېلګه ده‪.‬‬
‫په شلمه پېړۍ کې انګرېز طنز ليکوال جورج آرويلل )‪(George Orwell‬‬
‫د ځناورو فارم نومي طنزي ناول هم يوه ښه بېلګه ګڼالی شلو‪ .‬دا کتلاب‬
‫يوه سيايس او اجتامعي کيسه ده چلې کرکټرونله يلې حيوانلان دي‪ .‬پله‬
‫کيسه کې رسکوزان د څو نورو حيوانانو په مرسته انقلالب کلوي د فلارم‬
‫خاوند له فارم څخه شړي د فارم ټول واک په الس کې اخيل او وروسلته‬
‫واکمنه ډله يو د بل په شکنجه کولو او وژلو پيل کوي‪ .‬دا کتاب چې پر‬
‫کمونيزم نقد او د پخواين شوروي اتحاد سليمبوليک انځلور بللل کېلږي‬
‫خورا لوړ شهرت لری او د نړۍ په څو ژبو ترجمه شوی دی‪.‬‬
‫په پښلتو ژبله کلې (سلپي څنګله مډالونله وګټلل؟) طنلز کرکټرونله هلم‬
‫حيوانان دي‪ .‬دا داستان د دوو سپيو خاطرات دي چې يو سپی (جرنال‬
‫براون جيټ) او په افغانستان کې د امريکا له نظامي قواوو رسه کار کوي‬
‫او بل سپی (چارچشمه) نومېږي چې په کابل کې ژوند کلوي‪ .‬د جلرنال‬
‫جيټ وروستۍ دنده د جمهوري رياسلت پله ملاڼۍ (ارګ) کلې د خلکلو‬
‫تالي کول دي‪.‬‬
‫يوه ورځ چارچشمه تر يوې مورۍ يا سوړې ارګ ته ورننوزي او له جلرنال‬
‫جيلټ رسه وينللي‪ .‬جلرنال جيللټ لله چارچشللمه رسه خواخلو ي ښللکاره‬

‫کوي خپلې ځانګړي کوټې ته يې بيايي اوبه او خلواړه ورکلوي او بيلا د‬
‫زړه خواله رسه کوي‪ .‬داستان د ګوانتنامو ابوغريب باګرام او کندهار په‬
‫زنللدانونو کللې د امريکللايي عسللکرو ظلمونلله او کابللل کللې د جهللادي‬
‫تنظيمونو خپلمنځي جګړې او ناخوايل انځوروي‪ ۵۱ - ۳۶ :۵۵(.‬مخونه)‬
‫‪ :۴‬خيايل نړۍ )‪(Utopia‬‬

‫دې تخنيک ته په فاريس کې (ارمان شهر) وايي او معملوال پله داسلتاين‬
‫طنزونللو کلې کللارول کېلږي چلې کرکټرونلله چاپېريللال مهللال خللبې‬
‫کشمکش پېښې او داسې نور اړخونه يې خلارق العلاده او غلري طبيعلي‬
‫وي‪ .‬له دې تخنيک څخه د للومړي ځلل لپلاره تلر مليالد (‪ )۱۲۰‬کالله‬
‫مخکې يوناين مور او ليکوال (لوسيان) کار اخيستی دی‪ .‬د لوسيان‬
‫داستان د (هريودت) او (هومر) د سلبک لله مخلې پلاروډي شلوی چلې‬
‫داسې پيل کېږي‪ (( :‬مو له خپلو پنځوسو ملګرو رسه پله سلمندر کلې‬
‫سفر پيل کلړ‪ .‬اتيلا ورځلې وروسلته ملو کښلتۍ يلوې داسلې جزيلرې تله‬
‫ورسېده چې له عجيبه رازونو څخه ډکه وه‪ .‬له يوه ډبرليک څخه پوه شوو‬
‫چې(هراکلس) تر دې ځايه پورې هم راغلی دی ))‪ .‬په دې داستان کې‬
‫نورې عجيبه پېښې هم راغيل دي مثال وايي چې ((يوه زوروره دوړدوړکه‬
‫(بړبوکۍ) راغله او زمو کښتۍ يې هوا ته پورته کلړه‪ .‬پله هلوا کلې پورتله‬
‫کېدو پورته کېدو پورته کېدو چې اخري سلپو مۍته ورسلېدو‪ .‬هلتله ملو‬
‫وليدل چې د سپو مۍ اوسېدونکي پر غټو غټو مرغانو سپاره او د ملر له‬
‫اوسېدونکو رسه د يوه ستوري د ملکيت پر رس په جګلړه بوخلت دي‪ .‬پله‬
‫ژونلدۍ تلر‬ ‫پای کې زمو کښتۍ بريته سمندر ته راکښلته او يلوه نهنل‬

‫پله خېټله کلې یلو سلمندر اوبله والړې وې‪ .‬د‬ ‫ستوين تېره کړه‪ .‬د نهنل‬
‫سمندر په من کې مو يوه جزيره وليده او په جزيره کې يو للوی ځنګلل‬
‫هم و‪ .‬څرنګه چې مو ډېر وېرېدلو نو په منډه جزيرې ته ورغلو او هلته‬
‫او په جزيره کې مو ځنګله ته‬ ‫پټ شولو‪ .‬يو څه وخت وروسته مو زړه تن‬
‫نس د ځنګله د اور په ملبو وسلوځېد او ملو يلې تلر‬ ‫اور واچاوه‪ .‬د نهن‬
‫خوللله بريتلله راوغورځولللو))‪ .‬پلله سللمندر کللې دا سللفر دوام کللوي او د‬
‫(اوديسه) غونلدې يلوې عجيبله نلړۍ تله رسلېږي‪ .‬داسلتان لله مبلالغې‬
‫درواغو او خيايل انځورونو څخه ډک دی‪ .‬لوسيان غوښتي چې په خپلل‬
‫دې طنز رسه د خپل وخت سليالنيان مسلخره او درواغجلن وښليي‪:۴۲(.‬‬
‫‪ ۵۱۲ - ۴۹۵‬مخونه)‬
‫‪ :۵‬آيروين )‪(Irony‬‬
‫آيروين هغه طنز ته ويل کې چې د کنايې صنعت پکې کارول شوی وي‪.‬‬
‫آيلروين د طنللز ليکلللو لپللاره تللر ټولللو غللوره مللو ر او ګټللور تخنيللک دی‪.‬‬
‫مشللهور امريکللايي ليکللوال (چارلزبرسلللر) وايللي چلې آيللروين د کلامتللو‬
‫داسې استعامل ته وايي چې په ښکاره يو مطلب ورڅخه څرګندېږي خو‬
‫په واقعيت کې د دې کلامتو برعکس مطلب ورڅخه ملراد وي‪ .‬د آيلروين‬
‫اسايس ځانګړتيا د ظاهر او باطن تر من تضاد دی‪ .‬په دې تخنيک کې‬
‫يو کرکټر په خوله يو څه وايي خو اصل واقعيت هغه دی چې دی يې نه‬
‫وايي‪ ۴۷ - ۳۸ :۳۶( .‬مخونه)‬
‫(افغانستان ته د نوبل جايزه ورکول کېږي) طنز هم د آيروين تخنيک لله‬
‫مخې ليکل شلوی دی‪ .‬پله دې طنلز کلې ولسمرشل يلوه کميسليون تله‬

‫وظیفه سپارلې وي چې له فقر او بېوزلۍ رسه د مبارزې کولو لپاره پالن‬
‫جوړ کړي‪ .‬د دې طنز يوه برخه داسې ده‪(( :‬د کميسيون مرش د غونډې‬
‫پر مهال لکه مارته چې شپېلۍ ووهې غاړه او ده کړه او ويې ويل ‪ :‬که په‬
‫افغانستان کې غريب خلک نه وای نو غربت به هم نه وای‪ .‬زما په فکلر‬
‫ترڅو چې مو په افغانستان کې غريب خلک نه وي ختم کړي غربت بله‬
‫هيڅکله هم ختم نه ي‪ .‬له دې خبې رسه سم د کميسيون ټوللو غلړو‬
‫د تاليد په ډول چکچکې وکړې‪.‬‬
‫د دفاع وزارت استازې د خپلې نيکټايي غوټه ټينګه کړه او ويې ويلل ‪ :‬دا‬
‫خو واقعاً ډېر ښه نظر دی خو ايا امريکا به په دې کلار کلې زملو مالتلړ‬
‫وکړي؟ دکميسيون مرش په خندا او ې پورته واچلولې او ويلې ويلل ‪ :‬تله‬
‫هللم عجيبلله خللبي کللوې؟ امريکايللان خپللله هللره ورځ پللر غريب لو خلکللو‬
‫مببارۍ کوي او بل نو دا د غربت ختمولو لپاره تلر ټوللو اسلانه او ارزانله‬
‫الر ده‪ .‬مو وليدل چي کله مو له شېرپور څخه غريب خلک وشړل نلو‬
‫هلته غربت هم خلتم شلو‪ .‬کله ملو لله هغلوی رسه مرسلتې کلوالی نلو‬
‫ميلينونو ډالرو ته اړتيا وه خو اوس يوازې يوه بلډوزر دا اړتيا پوره کړه‪ .‬له‬
‫غربت رسه د مبارزې کولو پالن اسايس ټکی دا دی چلې ټلول وزارتونله‬
‫مکلف دي چې بېوزله خلک وځپي کله چې بېوزالن ختم شول غربلت‬
‫وزارت اسللتازي يللو وار د‬ ‫خپللله خللتم کېللږي‪ .‬د اطالعللاتو او فرهنلل‬
‫کميسيون مرش ته وکتل او بيا يې په ډډ اواز وويل‪ :‬رليس صلاحب ډېلر‬
‫ښه وړانديز مو وکلړ‪ .‬تلايس ګلورئ نړيلوالې ټلولنې لله دې دوملره ډېلرو‬
‫مرستو رسه رسه په افغانستان کي غربت ختم نه کړ خو که مو په خپلو‬
‫لږو امکاناتو دا کار وکوالی شو زه باورلرم چې د سږکال د نوبل جايزه به‬

‫خامخا افغانستان ته ورکړل ي))‪ ۵۷ - ۵۲ :۵۶(.‬مخونه)‬
‫‪ :۶‬تشبيه‬
‫تشبيه عريب کلمه ده چې په لغت کلې ورتله وايل تله وايلي خلو د اديب‬
‫اصطالح له مخې په يوه مانا کې د دوو شيانو ګډون تشبيه بلل کېږي‪ .‬د‬
‫تشبيه غلرض يلا هلدف د مشلبه تعريلف د حلال بيلان سلتايل او بلديو‬
‫ښکاره کول دي خو په طنزي تشبيه کې هدف معموالً د مشبه بلدوالی‬
‫او مسخره کول وي‪ .‬د تشبيه په تخنيلک کلې مبالغله راځلي مشلبه لله‬
‫خپل تناسب څخه وزي او د خندا وړ ګرځي‪ ۵۰ - ۴۲ :۳(.‬مخونه)‬
‫کله چې په طنز کې د يو منفي کرکټر ذهن جسلم او اجتامعلي موقلف‬
‫له يو بد ي رسه تشبيه ي نو د خلکو سرتګو ته هغه بد شی درېلږي‬
‫له يوې خوا خندا ورځي او له بللې خلوا يلې منفلي کرکټلر پله نظلر کلې‬
‫سپک اييس او قهر يې ورته راځلي‪ .‬د طنلزي تشلبيهاتو څلو بېلګلې ((د‬
‫ن و الال واده)) نومي طنز کې موندالی شو‪:‬‬
‫(( ن و الال چې به پر الره روان و نو لکه کبلاړ بايسلکل ټوللو پلرزو يلې‬
‫کړپی او غړنجی کاوه‪ .‬د زنګنو تکليف يې هم درللود لکله غلورازه ملوټر‬
‫بې له ټېله کولو نه چاالنېده‪ .‬عمر يې تر اويا کالو اوښتی و خو دا چلې‬
‫د تارياکو په پيسو مست و نو په ودونو نه مړېده او دا يې څللورم واده و‪.‬‬
‫که څه هم درې نورې ښځې يې ژونلدۍ او پله صلورت جلوړې وې خلو‬
‫ن و الال لکه پوډري په ډېرو ودونو رو دي شوی و‪.‬‬
‫کله چې د آلينه مصحف وخت راغی نو ښځو نارې کلړې چلې هللک‬
‫راولئ‪ .‬ن و الال لکه زعفران له رشمه تک ژیړ واوښت پر يوه او بل انډي‬

‫شو لکه موټر چې ګېر ته نه لوېږي خر خر او غور غور يې پورته شو خو‬
‫بيا هم نه شوای والړېدای‪ .‬په دې وخت کې يې ځوان زوی راغی او هغه‬
‫يې په غېږ کې د ناوي خوين ته بوت‪ .‬په الره کې يې پښې لکه د الوتکې‬
‫ټايرونه چې نه ايله کېږي هامغيس ټولې پاته وې‪.‬‬
‫ته پر تخت ناست و‪ .‬پر ژيړبخونه‬ ‫ن و الال د شپاړس کلنې ناوي څن‬
‫يره يې شنه نسوار داسې ځلېدل لکه د رسلامۍ چټلل نويسله کتابچله‪.‬‬
‫ن و الال لکله د پرتوګلاښ لرګلی داسلې ډنګلر و د اس غونلدې او د‬
‫اوربللوز ي لې د نللاوي خللوا تلله ورکللو کللړی و‪ .‬او ده غو ونلله ي لې داس لې‬
‫پاتله وي‪ .‬د نلاوي‬ ‫ښکارېدل لکله د رکشلې دوې دروازې چلې خلال‬
‫څنګه ته داسې ښکارېده لکه توره پييش چې په سپينه نکيل پياله کلې‬
‫شيدې څټي‪.‬‬
‫ن و الال سګرېټی هم واهه کله چې به يې خبې کولې نو د مسرتيانو‬
‫يې اواز کاوه او سږو يې هم ښه په درز کلې شلپېلۍ وهلله‪.‬‬ ‫خبه رين‬
‫آلينه مصحف ال نه و پيل شوی چې زوم ټوخي شن کړ‪ .‬ټوخی يلې وار‬
‫په وار پسې ډېرېده‪ .‬له ټوخي رسه به يې رس او ې او زنګنونه داسې په‬
‫منظم ډول ښورېدل لکه ټرکټر چې چاالن پاته وي او ميټکاټونه ګېرونله‬
‫يې ښوري‪ .‬د آلينه مصحف نندارچيانو په تېره بيا خرسګنۍ‬ ‫او سټرين‬
‫ته دا اندېښنه ورولوېده چې دايس نه وي خدای مه کلړه زوم لله ټلوخي‬
‫رسه يو ځای له بلې خوا هم وټوخي او پزه مو راپرې کړي‪.‬‬
‫سهار مال اذان د ن و الال مرشلې ملږور د نلاوي د خلونې ور وټکلاوه‪ .‬د‬
‫خونې له دننه څخه يوازې د ن و الال غړومبی اورېدل کېلده‪ .‬د خلونې‬
‫ور للله ټکېلدو رسه سللم خللالص شللو‪ .‬د نللاوي تللر خوللله د ځګونللو نللرۍ‬

‫برېښنده ليکه د زرين بالښت خوا ته تللې او پله ګرېلوان کلې يلې پله‬
‫نسوارو لړلو پالستيکي غاښونو يوه زامه نښتې وه‪ .‬ن و الال لکله مسلت‬
‫اوښ تر خوله ځګونه بادول په دې ځګونو کې يو و نيم زرين خالونه هم‬
‫برېښېدل تور او پنډ شلونډان يلې وښلورول او د مږکلانو ضلد دوا خلايل‬
‫قطۍ ته يې اشاره وکړه‪ :‬ورته وګوره! دې بلدمرغې ځلان پله خپلله وواژه‪.‬‬
‫خپل شل منه تارياک مې ارمان دي چې په ولور کلې ملي ورکلړل‪:۵۷( .‬‬
‫‪ )۴۱۲‬پرله پسې ګڼه)‬
‫‪ :۷‬مبالغه )‪(Exaggeration‬‬
‫مبالغه د ټولو ملتونو په ادبيلاتو کلې ليلدل کېلږي‪ .‬د دې صلنعت مللن‬
‫دومره لويه ده چلې پلر ادبيلاتو رسبېلره پله مجسلمه جوړونله نقاشلۍ او‬
‫سينام کې هم کار ځنې اخيستل کېږي‪ .‬کله چې يو شاعر يلا ليکلوال د‬
‫يوه ي ښه والی يا بلدوالی داسلې حلد تله ورسلوي چلې پېښلېدل يلې‬
‫سخت نادر يا ناممکن وي مبالغه بلل کېږي‪ .‬مبالغله پلر درې ډولله ده‬
‫لکه تبليغ اغراق او غلو‪ .‬په تبليغ کې د يوه ي تصديق يا تکلذيب پله‬
‫داسې ډول کېږي چې تر اوسه پېښ شوی نه وي خو د عقلل او علادت‬
‫له مخې امکان لري‪ .‬په اغراق کې بيا د يو ي ستاينه يا غندل په دومره‬
‫شدت رسه شوې وي چې د عادت له مخې امکان نه لري خو عقلل يلې‬
‫مني‪ .‬غلو بيادې ته وايي چې د يوه ي ستايل او غندل نه عقل مني او‬
‫نه د عادت له مخې امکان لري‪.‬‬
‫څرنګه چې پله طنلز کلې خلالف العلاده انځلور اسلايس رکلن دی نلو د‬
‫مبالغې صنعت د دې کار لپاره خورا مو ر او ګټور تخنيک بلل کېږي‪ .‬په‬

‫طنز کې مبالغه پر تبليغ اغراق او غلو رسبېره دوه نور ډولونه هلم للري‪.‬‬
‫دا ډولونه له دې دريلو ډولونلو رسه تلړاو للري چلې يلو للوی کلول او بلل‬
‫کوچني کول دي‪ .‬د دې تخنيک له مخلې د ټلولنې کلوچني مسلايل يلا‬
‫کوچني کرکټرونه خورا لوی ښودل کېلږي او د ټلولنې پلام ورتله رااوړي‪.‬‬
‫طنز ليکوال لله خپلل قللم څخله ذره بلن جلوړوي او لوسلتونکو تله يلوه‬
‫کوچنۍ سپږه د فيل غوندې غټه ور ښيي‪ .‬دغه ډول يو لوی زورواکلی او‬
‫شتمن سړی خوار او سپک ښيي‪.‬دا کار له څو الرو کېلدای ي‪ .‬يلو دا‬
‫چې په الفاظو کې په نيم يا سپک نوم يادي لکه وزيرګی پاچاګوټی‬
‫وايل ګی چټل خان ملک وشمه او داسې نور نومونو يلاد ي او يلا دا‬
‫چې له لويو حيوانانو رسه تشبيه او په دې ډول سپک معرفلی ي‪ .‬بلله‬
‫الر يې دا ده چې هغوی ته ځينې سپک اصطالحات منسلوب ي لکله‬
‫د کاغللذه دې لب فيللل دی پلله خلفلله تړلللی دی او داس لې نللور نومونلله او‬
‫اصطالحات ورته وکارول ي‪ .‬بله الر يې دا ه چې هغوی په خپل عمليل‬
‫موقف او ژوند کې ناکام کلوچني او سلپک وښلوول ي‪۵۸ - ۵۵ :۴( .‬‬
‫مخونه)‬
‫افغان طنز ليکوال ښاغلی حميد مفيد چې په املان کې اوسېږي او پله‬
‫دري ژبه طنزونه ليکي له دې تخنيک څخه خلورا پله ماهرانله ډول کلار‬
‫اخيل‪ .‬د بېلګې په ډول به د نوموړي له (ادم اوپن) کتاب څخه يو طنلز‬
‫راواخلو‪ (( :‬د املان د هامبورګ ښار په يوه مجلل هوټل کلې پرمتينله او‬
‫شللانداره غونللډه روانلله ده‪ .‬د هللامبورګ ښللاروال خللورا پلله قللاف او الم او‬
‫فاتحانه انداز خبې کوي‪ .‬په غونډه کلې د ماسلکو ريلاض نيويلارک او‬

‫نورو لويلو هېوادونلو ښلارواالن مېلامنله او د چاپېريلال سلاتنې او خپللو‬
‫ښارونو د پاک ساتلو په اړه بحث کوي‪.‬‬
‫په دې وخت کې د (يوهانس مولر) په نلوم يلو اروپلايي چلې د ښلار پله‬
‫واټونو کې د تشناب د نشتوايل له امله د تاالر برنډې ته راغی او داسلې‬
‫فکر يلې کلاوه چلې دا تشلناب دی‪ .‬لله خپلل جېلب څخله يلې کاغلذي‬
‫دسامل راوايست پزه يې په پاکه کړه او بيا يې دسامل الندې واچاوه‪ .‬تر‬
‫دې وروسته يې په ارامله پتللون و ايسلت مللن يلې پلر رس واړولله او پلر‬
‫اودس مات کښېناست‪ .‬د ښيښې شاته د مسکو ښاروال للومړی سلړی و‬
‫چې دا صحنه يې وليده او پله زوره زوره يلې وخنلدل‪ .‬تلر دې وروسلته د‬
‫رياض ښاروال پو وهل او په زوره يې خنلدا رشوع کلړه‪ .‬وروسلته د ټوللو‬
‫ورپام شو او په ګډه يې خندا پيل کړل‪ .‬د هامبورګ ښاروال له رشمه تک‬
‫سور شو د غونډې برخه والو ته يې وکتل ويې ليدل چې ټلول دبانلدې‬
‫ګللوري او ده تلله ي لې پللام نشللته‪ .‬وينللا ي لې پرېښللوده او پللر خپللل ځللای‬
‫کښېناست‪( .‬يوهانس مولر) چې پر کومه الر راغلی و بريته پر هامغه الر‬
‫والړ بس يوازې د ښارونو د پاک ساتلو په خاطر يې د هدفمندو انسانانو‬
‫د روزنې په نړيوال کنفرانس کې چټيل وکړه‪ ۱۵۹ :۴۰( .‬مخ)‬
‫‪ :۸‬د ستاينې په بڼه غندنه ( الذم مبا يشبه املدح)‬

‫په دې اديب صنعت کې یو شاعر يا ليکوال په خپل کالم کې د يوه ي‬
‫غندنه په داسې ډول کوي چې په ښکاره سلتاينه خلو پله حقيقلت کلې‬
‫غندنه وي‪ .‬لکه خوشال بابا چې وايي‪:‬‬

‫عادل پاچا پيدا شو‬
‫شاه د دين غمخور‬ ‫اورن‬
‫خپل پالر تړي په عدل‬
‫په فتوا وژين خپل ورور‪ ۱۵۰ :۵۴( .‬مخ)‬
‫مو په پښلتو ژبله کلې د دې تخنيلک پلر بنسلټ جلوړ شلوي ډېرداسلې‬
‫اصطالحات محاورې متلونه او کنايې لرو‪ .‬مثال يوه اصطالح للرو چلې‬
‫وايي‪ :‬په پک چې ریشخند وهې نو ورته ووايه چې څڼېوره‪ .‬کېدای ي‬
‫داسې بېلګه هم ولرو‪ :‬د ښار په يوه ګڼله ګوڼله ځلای کلې درنله چاودنله‬
‫شوې او سلګونو ملکي خلکو ته يلې تلفلات اړويل دي‪ .‬ولسمرشل د وژل‬
‫شويو خلکو خپلوان ارګ تله د فلاتحې او تسلليت لپلاره وربلليل دي‪ .‬پله‬
‫وربلل شويو خلکو کې يو سپن يری د نلورو پله اسلتازيتوب والړېلږي او‬
‫داسې وايي‪(( :‬جنلاب ولسمرشله! قربلان ملو شلم تاسلې ډېلر مهربانله‬
‫ياست‪ .‬زمو لپاره مو شپه او ورځ پر ځلان يلوه کلړې او مللت تله خلدمت‬
‫کوئ په تېره بيا په امنيتي برخه کې ستاسې خدمتونه له هيچا هم پټ‬
‫نه دي‪ .‬له کومې ورځې راهيسې چې تاسې ارګ تله ترشليف راوړی پله‬
‫ټول افغانستان کې يو ملکی سړی هم نه دی وژل شوی‪ .‬تاسې د سولې‬
‫اتل ياست خدای مو سيوری زمو له رس څخه مه لريي کوه عمرمو ډېر‬
‫شه خدای مو تخت او بخت برقراره لره))‪.‬‬
‫‪ :۹‬انطاق او تجنيس‬
‫تشخيص په لغت کې پې ژندلو او انطاق نطق او خبو کولو ته وايلي خلو‬
‫په اديب اصطالح هغه صنعت دی چې يو بې سا ي ته سلا ورکلړل ي‬

‫او بيا د هغه په ژبه خلبې وررسه وي يلا بلې سلا شليان تلر خپلل ملن‬
‫خبې وکړي او انسان ورباندې پوه ي‪ ۹۷ :۲۴ (.‬مخ)‬
‫دا صنعت په طنلز کلې تخيلل پيلدا کلوي يلو شلی لله خپلل تناسلب او‬
‫طبيعي حاللت څخله بلايس او پله نتيجله کلې د خنلدا الملل ګرځلي د‬
‫بېلګې لپاره به د ښاغيل کاتب پاڅون (د زړه خواله) نومي طنز راواخلو‪:‬‬
‫د کتابتون په يوه املارۍ کې دوو کتابونو په خپلو کلې د زړه خوالله رسه‬
‫کوله‪ .‬لومړی کتاب چې له مخ نه يې خلړې خلاورې دوړېلدلې د څنل‬
‫ګاونډي ته وويل‪ :‬پخوا ښه و د موجودۍ په وخت کې به خاورې اودوړې‬
‫راځنې پاکېدلې خو نن په خړو خاورو کې ډوب يو‪.‬‬
‫دوهم کتاب چې پر شونډو يې دوې ګلوتې خلاورې پرتلې وې پله ځلواب‬
‫کې وويل‪ :‬پر خاورو شکر باسه‪ .‬پر دې ووېرېږه چې سبا د خاورو پر ځای‬
‫په ايرو کې ډوب نه شې‪ .‬د دوهلم کتلاب خلبه رښلتيا شلوه‪ .‬سلبا بلاقي‬
‫لف‬ ‫شوي معتمد کتابتون ته اور واچاوه او د باقيلاتو سلندونه يلې پله م‬
‫مجرا شول‪ ۴ :۷( .‬مخ)‬
‫)‪(Incongruity‬‬ ‫‪ :۱۰‬طباق االضداد يا تناق‬

‫طباق په لغت کې يو ځای کولو او اضداد د ضد جملع ده خلو پله اديب‬
‫اصطالح کې هغه صنعت ته ويل کېږي چې يو شاعر يا ليکوال پله خپلل‬
‫کالم کې دوې مخلالفې يلا متضلادې مانلاوي راوړي وي‪ .‬دا تخنيلک پله‬
‫طنز کې ډېر بريالی او د خندا المل ګرځي‪ .‬مو وويل چې کلله انسلان‬
‫له داسې حالت رسه مخ ي چې له تناسب څخه وتلی او خالف العلاده‬
‫د‬ ‫ورته ښکاره ي نو خندا ورځي لکه د خبو او عمل تر من تنلاق‬

‫د‬ ‫د لفلظ او مانلا تلر ملن تنللاق‬ ‫صلفت او موصلوف تلر ملن تنلاق‬
‫او داسې نور‪ .‬ملثال ملو بلاور للرو چلې‬ ‫موظف او وظيفې تر من تناق‬
‫روغتون د روغتيلا او شلفا ځلای دی‪ .‬پله روغتلون کلې اکرثيلت ناروغلان‬
‫تداوي او جوړېږي خو که مو له رسنيو څخه داسې خب واورو چلې لله‬
‫فالين روغتون څخه د لومړي ځل لپاره دوه ناروغلان روغ ووتلل د خنلدا‬
‫وړ خبه ده‪ .‬په دې اړه د آغيل ماللۍ بشري يوه لنډه کيسله رااخللو چلې‬
‫(غلبېل او کوزه) نومېږي‪ .‬د دې کيسلې نلوم هلم جاللب او د اضلدادو د‬
‫تخنيک ښه مثال دی‪ .‬په کنلدهار کلې اصلطالح ده چلې وايلي‪ :‬غلبېلل‬
‫کوزې ته ويل سورۍ‪ .‬هدف يې دا وي چې غلبېل خپله سوری سوری و‬
‫خو کوزې ته يې پېغور ورکاوه چې ته سورۍ يې‪ .‬په دې کيسله کلې هلم‬
‫يوه بوډۍ خپله چيلم څکوي خو د نورو سګرېټ څکول لويه ګنلاه ورتله‬
‫ښکاري‪ .‬کيسه په دې ډول ده‪:‬‬
‫((پر اوار ټغر ناستې بوډۍ د خټو دېلوال تله شلا ولګولله او مخلامخ والړ‬
‫ځوان له پوښتنو ډکو سرتګو ته يې وکتل‪:‬‬
‫وۍ زويه مور يې داسې ښځه وه چلې خلدای دې ځنلې سلاته! د دايس‬
‫مور به څه لور وي‪.‬‬
‫ځوان‪ :‬ولې مورې؟ په مور يې څه شوي و؟ ښه خلک نه و؟ ژر راته ووايه‬
‫څنګه خلک و؟‬
‫بوډۍ‪ :‬زويه څه درته ووايم؟ کله رښلتيا رابانلدې وايلې زملا خلو يلې ملور‬
‫خوښه نه شوه‪.‬‬
‫ځوان‪ :‬ښه مور يې څه کوې زه خو يې له مور رسه واده نه کوم لور يلې‬
‫څنګه وه؟‬

‫بوډۍ‪ :‬هی زما ساده زويه! د دې مور به څه لور وي‪ .‬هر څومره چې ښه‬
‫ي بيا هم د هغې ملور للور بله وي‪.‬پلوهېږې چلې ملور يلې څله کلول؟‬
‫سګرېټ يې څکول سګرېټ!‬
‫له دې خبې رسه سم بوډۍ په دواړو غو و نيولو رسه د السو چليپا جوړه‬
‫کړه او بيا يې ملسۍ ته ورغږ کړه‪ :‬لورکۍ هغه چيلم مې را سم کړه چلې‬
‫رس مې چوي بيا يې له ځان رسه وويل‪ :‬توبه خدايه توبه!‬
‫(‪ :۵‬پرله پسې امته ګڼه څلورم مخ)‬
‫‪ :۱۱‬بدلون )‪(Distortion‬‬
‫په دې تخنيک کې د يوې کلمې يا عبارت شکل يا مانا تله د خنلدولو يلا‬
‫مسخره کولو لپاره بدلون ورکول کېږي‪ .‬دا ډول بدلون پر درې ډولله دی‬
‫لکه لفظي بدلون معنوي بدلون او ګرامري بدلون چلې دلتله يلې هلر‬
‫ډول لږ لږ ترشيح کوو‪:‬‬
‫الف‪ :‬لفظلي بدلون‪:‬پله دې ډول بلدلون کلې د يلوې کلملې جمللې يلا‬
‫پاراګراف الفاظو ته بدلون ورکول کېږي‪ .‬لکه اجامع په جامع تحصليل‬
‫په تعطيل انتخابات په انتصابات هرنمند په هرنبند او صحت عامله پله‬
‫صللحت خاملله اړول‪ .‬د دې بللدلون يللوه غللوره بېلګلله بلله د درې ناپوهللانو‬
‫)‪ (Three Idiot‬نومي هندي فيلم څخله را واخللو‪ .‬پله دې فليلم کلې د‬
‫محصلينو د فراغت د غونډې لپاره چمتووالی نيول کېلږي‪ .‬غونلډه خلورا‬
‫پرمتينه په پام کې نيلول شلوې چلې د هندوسلتان للومړی وزيلر او نلور‬
‫لوړپوړي دولتي چارواکي هم ورته رابلل شلوي وي‪ .‬د پوهنتلون د ادارې‬

‫له خوا پرېکړه کېږي چې د محصلينو په اسلتازيتوب بله د دې پوهنتلون‬
‫يو بهرنی محصل (چيتور) خبې کوي‪ .‬دکتابتون مسئول د چيتور لپاره‬
‫بيانيه په هندي ژبه ليکلي خلو چيتلور پله هنلدي ژبله نله پلوهېږي نلو‬
‫پرېکړه کېږي چې چيتور به بيانيه ټکي په ټکي يادوي او په غونډه کې‬
‫به يې هم له ياده وايي‪ .‬مخکې تر دې چلې چيتلور ليکلل شلوې بيانيله‬
‫ترالسه او ياد يې کړي د (رنچوړ) په نوم يو ډېر شو او ټوکي محصل په‬
‫غال او چل ول د چيتور کمپيوټر خالصوي او په بيانيه کلې د (چمتکلار)‬
‫کلمه په (بلتکار) اړوي‪ .‬چمتکار په هندي ژبه کې ابتکلار يلا کارنامله او‬
‫بلتکار جنيس تېري ته وايي‪ .‬دا فيلم په کنلدهار کلې ( پلالر پروډکشلن‬
‫کمپنۍ) په پښتو دبله کړی او(کارنامه) کلمه يې په ( ِعامله) اړولې چلې‬
‫په دې ډول يې دا بيانيه نوره هم د خندا وړګرځولې ده‪ .‬د بيانيې پښلتو‬
‫منت په دې ډول دی‪:‬‬
‫(( درنللو حللارضينو ښللاغلو او آغلللو! جاللللتزب لللومړی وزيللر پللري پټللي‬
‫صاحب درنو استادانو او محصلينو! السالم عليکم‬
‫نن که زمو د پوهنتون نوم د ملر په شان ځلېږي نو وياړ يلې يلوازې د‬
‫يوه سړي دی چې هغه زمو د پوهنتلون رلليس ډاکټلر وايلرس دی‪ .‬دی‬
‫ډېر زيارکښ او سرت انسان دی‪ .‬له تېرو دېرشلو کلالو راهيسلې پله دې‬
‫پوهنتون کې پرله پسې ِعامله کوي هيله ده چې بيا به هم عامله کوللو‬
‫ته دوام ورکړي‪ .‬د دې پوهنتون محصلن خو بيخي حريان شوی چې يو‬
‫سړی په خپل ژونلد کلې دوملره عاملله څنګله کلوالی ي هلا؟ ښلاغيل‬
‫ډاکټر وايرس تر ډېرو تجربو وروسته ځان دې ځلای تله رارسلولی دی‪ .‬د‬

‫وخت قدر پې ژندل او وخت په مناسب ډول لګلول خلو بايلد سلړی لله ده‬
‫څخه زده کړي‪.‬‬
‫نن مو محصلن په پوهنتون کې يو خلو سلبا بله پله هيلواد کلې او لله‬
‫هېواد څخه دباندې خپاره شو زه باور لرم چې پله هلر هېلواد کلې چلې‬
‫اوسو نو هلته به هم عامله کوو او د دې پوهنتون نوم به نور هلم ځللوو‪.‬‬
‫نړۍ ته به ښيو چې د عاملې کولو کوم ظرفيت چلې د دې پوهنتلون پله‬
‫محصلينو کې شته هغه د نړۍ په هيڅ ځای کې هم نشته‪.‬‬
‫جاللتزب لومړی وزير صاحب!‬

‫مو عاملې ته ډېره اړتيا درلوده کور مو ودان چې زمو پوهنتون تله ملو‬
‫عامله ورکړې ده‪ .‬که څه هم عامله له هر چا رسه شته خلو زملو رلليس‬
‫صاحب يې بيخلي پله جېلب کلې ګرځلوي او هيچلا تله يلې نله ورکلوي‪.‬‬
‫جاللتزب لومړی وزير صاحب! زه فکر کوم چې اصال دا عامله تاسې ده‬
‫ته په الس ورکړې ده تاسې يې وګورئ چې دی دا عامله څنګه پر ځای‬
‫کاروي))‪.‬‬
‫ب‪ :‬معنوي بدلون‪ :‬په دې بدلون کې يوه کلمه يا عبارت د خپلې اصيل‬
‫مانا پر ځای داسې مانا يا تفسري کېږي چې د خندا وړ ګرځي‪ .‬د بېلګې‬
‫په توګه به د ښلاغيل کاتلب پلاڅون (ورکشلاپ) نلومي طنلز راواخللو‪(( :‬‬
‫ورکشاپ ترکيبي کلمه ده چې له (ورک) او (شاپ) څخه جوړه شوې ده‪.‬‬
‫(ورک) دپښتو ژبې د ورک او الدرکه مانا للري او (شلاپ) پله التينله ژبله‬

‫کې دوکان يا هټۍ ته ويل کېږي نو ويالی شو چې ورکشاپ هغه هټۍ‬
‫ده چې سامان آالت او هر څه پکې ورک وي‪ .‬که ورک هلم نله وي نلو د‬
‫ترميم لپاره مياشتې مياشتې انتظار بايس‪ .‬ډېر ځله داسې هم پېښلېږي‬
‫چې د سامانونو پرزې پکې ورکې ي))‪ ۸ :۸ (.‬مخ)‬
‫ج‪ :‬ګرامري بدلون‪ :‬په دې ډول بدلون کې د يوه لغت ريښې او ګرامري‬
‫جوړښت ته بدلون ورکول کېږي مثالً يو لغت يا جمله په مصنوعي ډول‬
‫عريب انګرېزي يا پښتو بلل کېږي لکه الکمپيوټر املوټر السلورناچيه‬
‫الربابيلله ډوډيتلله املاښللاميه الکبابللت الشللاميه او ضللمنا بوالنيلله او‬
‫شلومبيت الرتويه او تر خوراک وروسته پړمخې پرېوتيه‪.‬‬
‫‪ :۱۲‬رسچپه کول‪(Reversal) :‬‬

‫دا تخنيک هلم بلدلون تله ورتله دی خلو تلوپري يلې دا دی چلې پله دې‬
‫تخنيک کې يوازې يوه کلمه يو مفهوم يو شی او يو عمل رسچپه کېږي‬
‫او په دې ډول له تناسب څخله وزي او د خنلدا وړ ګرځلي‪ .‬ملثال يلو چلا‬
‫پښې پورته نيويل او پر السونو روان وي‪ .‬د خنلدا پلر ځلای ژاړي املري د‬
‫مامور نقش لوبوي مقتدی مالامام ته نصيحت کوي‪ .‬بې سلواد باسلواد‬
‫ته زده کړه ورکوي للوی سلړی د کلوچني کارونله کلوي نارينله د ښلځو‬
‫ځانګړي کارونه کوي‪ .‬د بېلګې لپلاره بله د يب يب يس راډيلو د پخلواين‬
‫خبيال ښاغيل ګوهر رحامن ګوهر خبه راواخلو دی وايي‪ (( :‬يو وخت‬
‫مې په پېښور کې د پاکستان له ميل راډيو رسه د خبيال په توګله کلار‬

‫کاوه‪ .‬يوه ورځ په سټوډيو کلې نلوکري وم او د خبونلو راپورونلو مرکلو‬
‫ويناوو او سندرو تر من مې په ژوندۍ بڼه اناونسونه ورکول‪ .‬په دغه ورځ‬
‫مو د نرشاتو په مهلالوېش کلې د پاکسلتان د بابلای قلوم (بابلای مللت )‬
‫محمدعيل جناح وينا هم درلوده‪ .‬د جناح وينا چلې خپلره شلوه نلو ملا‬
‫بايد داسې اناونس ورکړی وای‪ :‬ګرانو اورېدونکو! تاسې د بابای قوم قايد‬
‫اعظم محمد عيل جناح وينا واورېلده اوس بله د ګلنلار بلېګم پله خلوا ه‬
‫اواز کې يوه سندره واورئ خو په اشتباه کې خبه راڅخه رسچپه شوه او‬
‫داسې مې وويل‪ :‬ګرانو اورېدونکو! تاسې د بابای قوم قايد اعظم محمد‬
‫عيل جناح په خوا ه اواز کې سندره واورېده اوس به د ګلنار بېګم وينا‬
‫واورئ))‪.‬‬
‫‪ :۱۳‬دخندا وړ نوم ايښودل‬

‫په دې تخنيک کې پر يوه شخص ادارې کار يا فکر باندې داسې نلوم‬
‫ايښللودل کېللږي چللې د خنللدا او ملنللډو وړ وګرځللي‪ .‬لکلله لوېشللتکی‬
‫جګالښللو ډارن تللورمخی فيشللنتون د تعللرض وزرات کېبللل شللاهي‬
‫سوټه کرايس ټوپکساالري او داسې نور‪ .‬دا ډول نومونه هغه وخت ډېر د‬
‫خندا وړ ګرځي کله چې نوم له شخصيت رسه سمون و نه لري لکه بلې‬
‫سواد ته مريزاخان ډارن ته دالورخان په ونه ټيټ ته چينارګل بلدرن‬
‫ته ښايسته خان او بوډا ته زملی وويل ي‪ .‬دغه ډول ځينو انسانانو ته د‬
‫سپکاوي په نيت د حيوان نوم کلارول هلم د خنلدا وړ ګرځلي لکله خلر‬
‫سپی رسکوزی چرګ مېلږی ګيلدړ سلورلنډی چنګلاښ چونګښله‬
‫خزدکه او داسې نور‪.‬‬
‫‪ :۱۴‬ناسمه امال‬
‫ناسمه امال لفظي تخنيک بلل کېږي چې يو شلمېر طنلز ليکلوال يلې د‬
‫لوستونکو د خندولو لپاره کاروي‪ .‬د لوستونکو د خندا الملل دا دی چلې‬
‫د وخت په تېرېدو رسه د انسان ذهن او سرتګې له ځلانګړي او مشلخص‬
‫ليکدود رسه اشنا او د ليکدود په اړه خپل ذهن ته يلو تصلوير او تناسلب‬
‫سپاري نو کله چې يوه کلمه يلا جملله لله طبيعلي جوړښلت او تناسلب‬
‫څخه وتلې ورته ښکاره ي انسلان تله خنلدا ورځلي‪ .‬د اوبلو او برېښلنا‬
‫وزير ښاغيل ممتازالحق لنډ ژوند ليک د ناسم ليکدود يوه بېلګه ده‪.‬‬
‫د هوبو او برېخنا وظیر شاه خيل مومطاض الهک النډزوندليق‬

‫شاه خلی مومطاض الهک د مرهون رصاج الهک ژوی پله (‪۱۳۴۸‬ه ش)‬
‫قال فه قابل قې دې نرۍ طه سرتګې غرويل دي‪ .‬ابتداعيه طاليامط يې‬
‫د حلمند واليط مرکز لښقرګاه قې فيل او د بقلوريا د پراغط صلند يلې د‬
‫هياللت الرنسلويل شللاونزي چخله ترال له کلړی ډی‪ .‬فلله‬ ‫امريقلا د جلر‬
‫‪۲۰۰۱‬م قال قې يې د بالطيمور فوحنتون چخله فله هيلداره او طجلارط‬
‫کې د ماصټرۍ صند تر ال ه کړ دی‪.‬‬
‫شاه خيل مومطاض الهک سانوي او ليصانث ذده قړي فه فاکسطان کې‬
‫په خسويس ډهول طر ره قړي جي‪ .‬نوموړي د ذده کړې فه بحري کې له‬
‫زينو موصصاتو رسه هم قار کاوه‪ .‬دغه ډول د امريقلا فله ټيقثلاظ هياللت‬
‫کې له يوې غري انتفاهي موصصلې لره د وقيلل او نړيواللو روابتلو کلې د‬
‫هولسمرش سالحکار حم فاته شوی دی‪.‬‬
‫د طنز ژبه‬
‫طنز له ادبياتو او ادبیات له الفاظو رسه اړه للري‪ .‬پله ادبيلاتو کلې ژبله د‬
‫هدف هم وي ځکه چې اديب ښلکال د الفلاظو پله بڼله‬ ‫وسيلې تر څن‬
‫راڅرګنللدېږي او لوسللتونکی تللر اغېلز النللدې راويل‪ .‬انسللان د وخللت پلله‬
‫تېرېدو رسه له الفاظو رسه عادت کېږي او دا الفاظ يې په ذهلن کلې يلو‬
‫تناسب جوړوي چې وليس ژبه هم ورته ويالی شو‪ .‬کله چلې ولسلونه پله‬
‫ژبه کې نوي لغتونه واوري نو نه ورباندې پوهېږي او که پوه هم ي نو‬
‫خپل يې نه ګڼي هغه دی چې په نتيجه کې ژبه له تناسب څخله وتللې‬
‫لله پللوه پلر غو ونلو‬ ‫ورته ښکاري او نوي لغتونه يې د موسيقيت او آهن‬
‫ښه نه لګېږي‪ .‬کېدای ي ولسونه د وخت په تېرېدو رسه له نويو لغتونلو‬
‫رسه عادت او وروسته يې خپل وګڼي خو که په ليکنه کې په لومړي ځل‬
‫له داسې کلامتو رسه مخ کېږي نلو سلتړی کېلږي لله ليکنلې يلې خلوا‬
‫تورېږي او لوستل پرېږدي‪.‬‬

‫که څه هم ساده روانه او وليس ژبه د هرې ښلې ليکنلې ځانګړتيلا ده‬
‫خو په طنز کې اړتيلا بللل کېلږي‪ .‬څرنګله چلې د طنلز لوسلتونکي علام‬
‫خلک دي او اکرثه لوستونکي طنز د تفريح لپاره لويل نو بايد د طنز ژبه‬
‫ساده او وليس وي‪ .‬طنز ليکوال بايلد داسلې الفلاظ غلوره کلړي چلې د‬
‫عامه او څرګنلده مانلا هلم وللري‪ .‬پله طنلز کلې وليسل‬ ‫تر څن‬ ‫آهن‬
‫کنايې محاورې اصطالحات وليس شلعرونه او متلونله کلارول او ځينلو‬
‫کرکټرونو ته جالب تکيه کالمونه ورکول نله يلوازې دا چلې ليکنله پله زړه‬
‫پورې کوي بلکې د هرې سويې د خلکو لپاره يې لوستل اسانه کېږي‪.‬‬
‫د لفظي صنعتونو استعامل هم د طنلزي ژبلې يلوه مهمله برخله ده‪ .‬پله‬
‫لفظي صنايعو کې همدا الفلاظ پله هلرني ډول رسه اوډل کېلږي او پله‬
‫طنز کې د خندا تومنه پيدا کوي‪ .‬په ځينو بانلډارونو کلې بله ملو ليلديل‬
‫وي چې يو څوک په خبو کې اشتباه وکړي يوه کلمه ناسمه تلفظ کلړي‬
‫او خلک يې پر خبو خاندي‪ .‬مو کوالی شو چې په شعوري ډول ځينې‬
‫کلمې يا جملې داسې رسه واړوو چې د خندا وړ وګرځي‪.‬مثال يو نظلامي‬
‫قوماندان وايي‪ :‬مو د کومانډو لپاره داسلې ځوانلان غلوره کلوو چلې لله‬
‫جسمي پلوه پياوړي وي‪ .‬اوس که په دې جمله کې د (جسمي) پر ځای‬
‫(جنيس) کلمه راوړو د جملې مفهوم بدلون مومي او د خندا وړ ګرځلي‪.‬‬
‫استاد نوميالی د (بازسازي) کلمه په (بادسازي) اړوي او د لور د اووملې‬
‫کودتا د طنز په ژبه داسې مسخره کوي‪:‬‬
‫د ټمبه غوايي له بېخه سا وتله په تېزي‬
‫دوی ويل دا ده بازسازي ما ويل دا ده بادسازي‪.‬‬

‫طنز ليکوال ګ شمېر تخنيکونه په واک کې لري چې په مرسته يې پله‬
‫طنللز ک لې خنللدوونکی انځللور جللوړ او کللوالی ي چ لې پلله دې ډول‬
‫لوستونکو تله د ټلولنې ګل شلمېر ظريلف اړخونله وروښليي او هغلوی‬
‫وخندوي خو که و نه توانېږي چې د خپل طنز لپاره داسلې سلوژه پيلدا‬
‫کړي چې په خپل ځان کې د خندا مالګله للري او يلا د خنلدا لپلاره لله‬
‫معنوي صنعت څخه کار واخيل نو لفظي صلنعت اسلانه کلار دی او پله‬
‫طنزي ليکنه کې د خندا برخه پوره کوالی ي‪.‬‬
‫په طنزي ژبه کې بله مهمه خبه پله یلوه موضلوع پلورې تلړيل ځلانګړي‬
‫اصطالحات او ټرمينالوژي ده‪ .‬مو مجبور يو چې د طنز ليکلو پر مهلال‬
‫دا اصطالحات مشخص او پر ځای وکاروو‪ .‬مثالً که غلواړو د معلاينې يلا‬
‫عملياتو پر مهال له ناروغ رسه د ډاکټر غلري مسللکي اخلالق وښليو نلو‬
‫بايد د معاينه کولو يا عملياتو په بهري کې ټول پړاوونه افزار او پرسونل په‬
‫خپلو طبي نومونو معريف کړو که داسې و نه کړو نو لوستونکی باور نله‬
‫کوي چې دا د يوه روغتون انځور دی‪ .‬کله چې د روغتون انځلور نله وي‬
‫نو لوستونکو ته په روغتون کې نيمګړتياوي هم نه شو ورښووالی‪ .‬که پلر‬
‫يوه نظامي موضوع طنز ليکو نو بايد ټول مروج عسکري اصطالحات پله‬
‫پام کې ولرو‪ .‬که په طنز کې يو عسکر خپل قوماندان ته په (اللو ماما)‬
‫ورغږ کړي لوستونکی باور نه کوي چې ګواکي دا دي يوه نظامي قطعله‬
‫وي‪.‬‬
‫په طنز کې د اجتامعي ناخوالو په اړه د لوستونکي قضاوت کول د هدف‬
‫يوه مهمه برخه ده او لوستونکی هغه مهال ښه قضاوت کوالی ي چلې‬
‫د ليکنې تر اغېز النلدې راي او د ليکنلې تلر اغېلز النلدې هغله وخلت‬

‫راتالی ي چې انځور واقعي غوندې ورته څرګند ي‪ .‬کله ليکلوال پله‬
‫يوه موضوع پورې له تړولو ځانګړو اصطالحاتو رسه بلد نه وي نو ښه به‬
‫دا وي چې له يوه مسلکي شخص رسه مشوره وکړي‪.‬‬
‫د طنز لپاره د قالب انتخاب هم د طنز پلر ژبله اغېلز‬ ‫د موضوع تر څن‬
‫کوي‪ .‬په اديب ليکنه کې له ګ شلمېر اديب تخنيکونلو او تخيلل څخله‬
‫کار اخيستالی شو خو په ژورنالستيک ا ر کې هر اديب صلنعت نله شلو‬
‫کاروالی‪ .‬که د احمد پله نلوم د يلوه ځلوان د وژل کېلدو پېښله پله لنلډه‬
‫کيسه کې را اخلو نو ويالی شو چې ( د احمد په مرګ اسامن هم ډېلر‬
‫غمجن و زړه يې تک شن و سپو مۍ هلم پله ويلر لړللې وه نلن يلې‬
‫بيخي مخ انسانانو ته ور ښکاره نه کړ او د تورتم شاته پټه وه) خو که پر‬
‫همدې پېښه راپور جوړوو نو داسې ژبه نه شو کاروالی‪ .‬ژبه په ادب کې‬
‫هم وسيله او هدف دی خو په ژورناليزم کې يلوازې وسليله ده‪ .‬پله اديب‬
‫ا للر کللې الفللاظ د ښللکال او موسلليقيت لپللاره غللوره کېللږي خللو پلله‬
‫ژورنالستيک ا ر کې د ژبلې هلدف يلوازې د موضلوع وضلاحت او پيغلام‬
‫رسول وي نو د طنز لپاره چې هر ډول قالب غوره کوو مجبور يو چې په‬
‫هامغه قالب پورې تړلې ژبه وکاروو‪.‬‬
‫ځينې طنزي تخنيکونه هم ځانګړې ژبه لري چې بايد پام ورتله وي‪ .‬د‬
‫بېلګې په ډول پاروډي په طنز کې يو تخنيک دی‪ .‬که يو کالسيک سبک‬
‫پاروډي کوو بايد ژبله يلې د زړې نسلخې غونلدې وي‪ .‬د بېلګلې پله ډول‬
‫محمديار يار د امري کروړ وياړنه پلاروډي کلړې ده‪ .‬يلار صلاحب تلر ډېلره‬
‫بريده هڅه کړې چې د امري کروړ په وياړنه کې راغليل لغتونله اسلتعامل‬
‫کړي‪ .‬که څله هلم د املري کلروړ پله وياړنله کلې ځينلې لغتونله اوس لله‬

‫استعامله لوېديل او يار صاحب هلم پله خپللو نلورو شلعرونو کلې داسلې‬
‫لغتونه نه کاروي خو د پارډي تخنيک دې ته اړ کړی چې د امري کروړ د‬
‫دورې ژبه استعامل کړي‪ .‬په لنډ ډول ويلالی شلو چلې د طنلز ژبله بايلد‬
‫روانه وليس له موضوع قالب او طنزي تخنيک رسه سمه انتخاب ي‪.‬‬
‫که طنز ليکوال خندوونکې سوژه نه ي پيدا کلوالی يلا معنلوي صلنعت‬
‫سم نه ي کاروالی نو کوالی ي له لفظي صنعت څخه کار واخيل او‬
‫په دې ډول په طنز کې خندوونکی قوت پيدا کړي‪.‬‬
‫د طنز ليکلو عميل پړاوونه‬
‫تر دې ځ ايه مو د طنز پر تيورۍ بحث وکلړ‪ .‬اوس بله د موضلوع دا اړ‬
‫وڅېړو چې په عميل ډول طنز څنګه وليکو؟ کوم کار لومړی او کلوم يلې‬
‫وروستی وکړو؟ له رسه تر پايه کوم ټکي په پلام کلې ونيسلو او لله کوملو‬
‫پړاوونو څخه تېر شو؟ هر ليکوال د ليکلو ځانګړې کړنالره او ډول ولري‬
‫خو د طنز ليکلو پړاوونه له نورو ليکنو رسه تلوپري للري‪ .‬زه غلواړم پله دې‬
‫بحث کې تر ډېره بريده له لوستونکو رسه خپلې شخيص تجربې رشيکې‬
‫کړم‪ .‬زه طنز په پنځو عمده پړاوونو کې ليکم چې په دې ډول دي‪:‬‬
‫‪ :۱‬موضوع غوره کول‬

‫د طنز ليکلو په بهري کې سوژه يا موضلوع غلوره کلول للومړی ګلام دی‪.‬‬
‫موضوع معموال درې رسچينې لري لکله تجربله مشلاهده او مطالعله‪ .‬د‬
‫ليکوال خپللې تجربلې تلر ټوللو ښله رسچينله ګڼلل کېلږي ځکله پېښله‬
‫ورباندې تېره شوې اغېز يې ورباندې کړی ذهن يلې ورناارامله کلړی او‬
‫په پېښه پورې تړيل ټلول اړخونله يلې پله خپللو سلرتګو ليلدلی دي لکله‬

‫مکان زمان کرکټرونه د پېښې عوامل نتيجه او داسې نور اړخونه‪ .‬تلر‬
‫ټولو مهمه دا ده چې ليکوال د پېښې کرکټر پاته شوی دی‪.‬‬
‫په ظاهره د طنز لپاره موضوعات ټاکل اسانه کار برېښي‪ .‬ليکوال کوالی‬
‫ي د اجتامعي ناخوالو يو او د ليست چمتو کلړي خلو پله دې ليسلت‬
‫کې هره موضوع به تش جسد ته ورته وي چې روح يې اجتامعلي انتقلاد‬
‫او د خندا تومنه ده‪ .‬کېدای ي له انتقاد رسه د اديب صنعت په مرسلته‬
‫به يې کمزوری وي نو ښه به‬ ‫خندوونکی انځور هم وتړو خو وليس رن‬
‫دا وي يوه داسې موضوع غوره کلړو چلې وليسل کیسله هلم وررسه تړللې‬
‫وي‪ .‬د دې کار يوه ګټه دا ده چې دا ډول کيسلې پله خپلل ځلان کلې د‬
‫خندا تومنه لري‪ .‬دوهم دا چې پوهېږو موضوع څومره مهمله او د خلکلو‬
‫له ورځني ژوند رسه تړلې ده‪ .‬دريم دا چې موضوع له ولس څخه راوتلې‬
‫ده که د هرن په ګېڼه او لوړ تخيل سينګار او بريته ولس ته وړاندې ي‬
‫ولس خپل انځور پکې ويني او د زړه له تله يې خوښوي‪.‬‬
‫که ليکوال پام وکړي نو په خپل ورځني ژوند کې يې خامخا داسې څله‬
‫تجربه کړي او يا وررسه مخامخ شوی چلې طنلز وربانلدې ليکلل کېلدای‬
‫ي‪ .‬د بېلګې په ډول يو ليکوال پله خپلل موبايلل کلې کريلډيټ جملع‬
‫وهي نو د مخابرايت شلبکې‬ ‫کوي خو کله چې خپل يو دوست ته زن‬
‫له خوا ورته ويل کېږي چې تاسې کايف کريډيټ نه للرئ‪ .‬پله دې وخلت‬
‫کې ليکوال حريانېږي له ځان رسه وايي چې ما خو همدا اوس کريډيټ‬
‫جمع کړ شبکه ويل داسې وايي؟ په دې وخت کې د مخابرايت شلبکې‬
‫وهي او خپله ستونزه وررسه رشيکوي‪ .‬شبکه ورته‬ ‫د شکاياتو منب ته زن‬
‫وايي چې تاسې ( اسالمي معلوملات) نلومي ځلانګړی پيکلېه يلا بسلته‬

‫فعاله کړې ده‪ .‬کله چې په خپل موبايلل کلې کريلډيټ جملع کلوئ نلو‬
‫پيسې يې د هامغه پيجکېه له مخې په اوتومات ډول رشکت تله ځلي او‬
‫تاسې داسې فکر کوئ چې خدای مه کړه زمو شلبکه ستاسلې پيسلې‬
‫غال کوي‪ .‬په دې وخت کې ليکوال په قهر کېږي او د شبکې د خدمايت‬
‫څانګې مامور ته داسې وايي‪ (( :‬درواغ مه وايه ما هيڅکله هم دا پيکېه‬
‫نه دی فعاله کړی بيخي وررسه بلد نه يم او بله خبه داده چې زه هنلدو‬
‫يم نو د اسالمي معلوماتو پيکېه به ولې فعالله کلوم؟ ښلکاره خلبه ده‬
‫چې ستاسې شبکه له مشرتيانو څخه پيسې غال کوي))‪.‬‬
‫ليکوال تر دې تجربې وروسته د نوموړي مخابرايت شبکې غال ته متوجله‬
‫کېږي او غواړي چې دا کار وغنلدل ي‪ .‬د مخلابرايت شلبکو پله اړه بله‬
‫خلک ډول ډول شکايتونه لري خو ليکوال ته دا موضوع ځکه مهمله ده‬
‫چې يو خو يې دی قرباين شوی او بل نو د ده تجربه پکې شلامله ده‪ .‬دا‬
‫تجربه د ليکوال کار اسانه کوي ځکه کيسه په خپل ځان کې انتقلاد او‬
‫د خندا تومنه دواړه لري او په لږ بدلون رسه طنز ورباندې ليکل کېلدای‬
‫ي‪.‬‬
‫د موضوع موندلو بلله رسچينله مطالعله ده‪ .‬دلتله زملو هلدف د چلاپي‬
‫موادو مطالعه نه بلکې ټولې هغه کيسې او پېښې دي چې ليکوال ته د‬
‫خلکو کتابونو او رسنيو له الرې رسېږي‪ .‬د بېلګې په ډول د کورنيو چارو‬
‫وزير د نشه يي توکو پر ضد د مبارزې په اړه مطبوعايت کنفرانس رابلللی‬
‫وي‪ .‬يو خبيال له وزيلر څخله داسلې پوښلتنه کلوي‪ :‬د کابلل پله ډېلرو‬
‫ځايونو کې هريولن په ښکاره ډول او سپينه ورځ خرڅېږي‪ .‬ايا تاسې دا‬
‫خلک نه شئ نيوالی؟ نه پوهېږئ چې دا پوډر چېري جوړېږي له کومه‬

‫ځايه راځي سوداګر يې څوک دي او څلوک الس وررسه للري؟ وزيلر پله‬
‫خندا ورته وايي‪ (( :‬مو د برشي خواخو ۍ له مخې د پوډرو دوکانونه نه‬
‫بندوو ځکه چې په کابل کې زرګونه پوډريان ژوند کوي که مو د پوډرو‬
‫خرڅولو دوکانونه وتړو پوډريانو ته پوډر نه رسېږي او پله تکليلف کېلږي‬
‫ان دا چې کېدای ي مړه ي ځکله هغلوی دوملره تلوان او پيسلې نله‬
‫لري چې پوډر خپلله لله بهرنيلو هيوادونلو څخله راوارد کلړي او يلا دي د‬
‫پوډرو رانيولو لپاره لريي سيمو ته والړ ي))‪.‬‬
‫په رسنيو کې دې ته ورته زرګونه خبونه او راپورونه خپرېږي چې ليکوال‬
‫ته موضوع ورکوي‪ .‬د بېلګې په ډول ليکوال په ټکيس کلې سلپور دی او‬
‫له (الف) راډيو څخه داسې يو خب اوري‪ (( :‬په کابل کې د تور صلمد‬
‫په نوم يوه مشهور غله ځان پوليسو ته وسلپاره‪ .‬تلور صلمد د پوليسلو لله‬
‫خوا د څو نفرو په وژلو او ګ شمېر غالوو تورن شوی دی‪ .‬پوليسو له دوو‬
‫کالو راهيسلې د هغله د نيوللو هڅله کولله آن دا چلې د هغله د وژللو يلا‬
‫ژوندي نيولو پر رس يې لس مليونه افغانۍ نغده جايزه هم ايښې وه خلو‬
‫تور صمد تری تم و او هيڅوک نه پوهېدل چې هغه به چېري پلټ شلوی‬
‫وي‪ .‬تور صمد نن سهار لس بجې په کابل کلې پوليسلو تله تلر سلپارلو‬
‫مخکې (الف) راډيو ته وويل چې دی ځکه ځان پوليسو ته سلپاري چلې‬
‫غواړي د ده پر رس ايښوول شوې جايزه په خپله وګټي‪)).‬‬
‫په دې خب کې که څه هلم د خنلدا تومنله شلته خلو اجتامعلي انتقلاد‬
‫ورپوري تړل نور فکر او کار غواړي‪ .‬کله چې مو د خلکلو لله خلولې يلا‬
‫رسنيو کې داسې خبونه يا راپورونه اورو نو رضور نه ده چې هغله پېښله‬
‫کټ مټ راواخلو داسې کيسې مو ته د اجتامعي انتقاد او خندا اغلږل‬

‫شوي ډېر ښه مواد په الس راکوي کېدای ي په يوه پېښه کې يوازې د‬
‫خندا مالګه موجوده وي خو ليکوال بايد دا مواد په ډېر هرنمندانه ډول‬
‫پاخه ليکنې ته چمتو او پاته اړخونه يې بشپړ کړي‪ .‬ليکوال بايد خامخا‬
‫پلله کيسلله کلې نغښللتی انتقللاد د خنللدا علللت د پېښلې مکللان زمللان‬
‫کرکټرونه او نور اړخونه څه ناڅله بلدل کلړي کله داسلې و نله کلړي نلو‬
‫ليکنې ته يې ټوکه يا شفاهي طنز ويالی شو چې د ليکلوال ملکيلت نله‬
‫بلل کېږي‪.‬‬
‫د موضللوع مونللدلو درميلله رسچينلله مشللاهده او وليس ل باڼدارونلله دي‪.‬‬
‫ليکوال خامخا په ټولنه کې داسې څه په خپلو سرتګو ويني او يا يلې لله‬
‫خلکو اوري چې که لږ بدلون ورکړل ي نو په تول پلوره طنزونله ځنلې‬
‫جوړېدای ي‪ .‬د بېلګې په ډول يو سړی په بانډار کې ناست او د دولتي‬
‫مامورينو له رشلوت څخله رس ټکلوي‪ .‬وايلي لله کوچنيلو ملامورينو څخله‬
‫نيولې بيا تر وزيرانو پوري ټول په فساد ککلړ دي‪ .‬بلل ورپسلې راغبګله‬
‫کړي چې ولسمرش خپله له فاسدو او رشوت خورو رسه رشيلک دی کله‬
‫وررسه رشيک نه وای نو فاسد مامورين به يې نه مقرر کول او يلا بله يلې‬
‫جزا ورکړې وای خدای مي دي غاړه نه بندوي که ولسمرش له هر مامور‬
‫رسه رشيک نه وي نو له وزيرانو رسه خو خامخا رشيک دی هسې درواغ‬
‫وايي چې زه له فساد رسه مبارزه کوم داسې کلوم او هغسلې کلوم‪ .‬بلل‬
‫بانډاري بيا وايي‪ :‬ياره زه خو وايم که ولسمرش رښلتيا هلم لله فسلاد رسه‬
‫مبارزه کوي نو خپل ټول وزيران مرستيال وزيلران رلیسلان واليلان او‬
‫نورې غټ بالوي دي په يوه پلمه ارګ ته وروغواړي او بيلا دي د دوی پله‬

‫من کې ځامنرګي وکړي په دې ډول به لله افغانسلتان څخله فسلاد يلو‬
‫مخ ورک ي‪.‬‬
‫اوس که په دې وليس بانډار کې د خلکو نظريات رسه راغونډ کړو نو نه‬
‫يوازې دا چې د طنز لپاره مو يو ښله موضلوع پيلدا کلړه بلکلې د طنلزي‬
‫کيسې يو ښه پالټ مو هم تر ګوتو کړ‪ .‬په دې کيسه کلې هلم اجتامعلي‬
‫انتقاد او هم د خندا تومنه شته خو دا چې ولسمرش په څه ډول په ارګ‬
‫کې ځامنرګی کوي د خندا پلله يلې نلوره هلم غنلي کېلدای ي‪ .‬زملا د‬
‫ډېری طنزونو موضوعات او کيسې له وليس بانډارونو غوره شوي دي‪ .‬زما‬
‫يو طنز ( په ارګ کلې ځلامنرګی) چلې پله (‪ ۱۳۹۲‬ه ش) کلال ليکلل‬
‫شوی موضوع او پالټ يې د پلورتني وليسل بانلډار څخله غلوره شلوي‬
‫دي‪.‬‬
‫‪ :۲‬د موضوع په اړه څېړنه‬

‫کله چې ليکوال موضوع غوره کړه بايد په ذهن کې يې ښله پخله کلړي‪.‬‬
‫دايس نله ي چلې لکله ډاګللي يلا پوسللته رسلوونکی کيسلې لله وليسل‬
‫بانډارونو څخه راواخيل او بيا يې کټ مټ په هامغه بڼله بريتله وللس تله‬
‫ورسوي‪ .‬ليکوال بايد لکه يو مجسمه جوړوونکی د غره سپېره او زيږه ډبره‬
‫په خپلو هرنمندو ګوتو وتو ي د ولس د خوښې اړتيا ذوق او غوښلتنو‬
‫رسه سم يې وسکڼي او بيا يې ولس ته وړاندې کړي‪ .‬په لومړي ګام کلې‬
‫د موضوع ټولو اړخونو ته د ليکوال پام نه وراوړي نو ښه الره دا ده چلې‬
‫موضوع له ځان رسه ياداښت او هغه اړخونه يې هم وليکلي چلې تلر دې‬
‫مهاله د ده په ذهن کې راګرځي‪ .‬تر ياداښت وروسته که څه هم ليکوال‬

‫په بل کار بوخت کېږي خو ذهن يې له هامغې موضوع رسه تړللی وي‬
‫که لږ وخت وروسته بريته پر هغه موضوع کار وکړي نو موضوع به يې په‬
‫ذهن کې ښه پخه او انکشاف ته چمتو شوې وي‪.‬‬
‫کله چې موضوع په ذهن کې پخه شوه او ليکوال ډاډه شو چې موضلوع‬
‫په ليکنه ارزي نو بايد د موضوع په اړه څېړنه وکلړي‪ .‬ملثال کله موضلوع‬
‫طبي وي نلو بايلد لله ډاکټلر رسه مشلوره وي‪ .‬کله څله هلم ډاکټلر بله‬
‫ليکوال نه وي خو لږ تر للږه پله طبلي اصلطالحاتو کلې مرسلته کلوالی‬
‫له لیکواللو رسه مشلوره کلول‬ ‫ي‪ .‬د موضوع د مسلکي څېړنې تر څن‬
‫هم ډېره ګټه لري‪ .‬که څه هم ځينې ليکوال دا کار رشم ګڼي يا ډارېلږي‬
‫چې څوک به يې موضوع غال او يلا بله ناسلمه مشلوره ورکلړي خلو ملا (‬
‫همت) د ليکوالو لله سلال مشلورو ډېلره ښله نتيجله ترالسله کلړې ده‪ .‬لله‬
‫داسې ليکوالو مې هم ډېر څه زده کړي چې آن د طنز الف و با هلم نله‬
‫پېژين‪ .‬زه ځينې وختونه خپل طنزونه تر خپرېدو مخکې عامو خلکلو تله‬
‫هم لومل او د هغوی غبګون ګورم‪ .‬غواړم پوه شم هغله هلدف چلې ملا د‬
‫طنز لپاره ټاکلی ايا خلک يې احسلاس کلوالی ي؟ ايلا دوی تله خنلدا‬
‫ورځي او د خندا په پای کې اجتامعي ناخوالو ته متوجله کېلږي؟ ايلا د‬
‫طنز ژبه خو ه ساده او د پوهاوي وړ ده؟‬
‫ليکوال بايد له ځانه وپوښتي چې ايا رښتيا يې طنز ليکلی او که يلې پله‬
‫دې نلوم هجلوه هلزل يللا کوميلډي ا لر ليکللی دی؟ ايللا رښلتيا يلې يللوه‬
‫اجتامعللي بلې عللدالتي پلله نښلله کللړې او کلله يلې پلله غللري شللعوري ډول‬
‫اجتامعي ارزښتونه تر پښو الندې کړي دي؟ دې پوښتنو ته ځوابونله پله‬
‫يوازې رس نه شو موندالی نو ښه بله دا وي چلې خپلل ا لار تلر خپرېلدو‬

‫مخکې له ولس رسه رشیک کړو‪ .‬زه داسې څو ليکلوال پېلژنم چلې للس‬
‫شل کاله کاله د طنز په نوم ليکنې کوي خو طنلز نله شلو ورتله ويلالی‬
‫هغه څه چې دوی يې طنز بويل نه يلې خپلله تعريفلوالی ي او نله يلې‬
‫لوستونکي هغيس انګېري‪.‬‬
‫ما څو واره له عامو خلکو څخه ډېر ښه نظريات اورېديل دي‪ .‬آن دا چلې‬
‫ځينې وختونه طنز وليکم او د مشورې لپاره الزم څوک پيدا نه کلړم نلو‬
‫خپلو بچيانو ته يې لومل او د هغوی نظريات اخلم‪ .‬زما په اند دا رضور ده‬
‫چې کله مو کومه ليکنه ټولنې ته وړاندې کوو بايد لومړی يلې امتحلان‬
‫کړو چې مطلوبه نتيجه ورکوي که نه؟ کله يلې الزمله نتيجله نله ورکولله‬
‫بايد له رسه کتنه ورباندې وکړو‪ .‬زما په اند ليکوال بايد تل ځان پوه کړي‬
‫چې خلک د ده د ليکنو په اړه څه نظر لري؟ که دايس و نه کړي نو د‬
‫ليکنو سا به يې له زېږېدو رسه سم ختلې وي‪.‬‬
‫‪ :۳‬د هدفونو غوره کول‬

‫کله چې مو موضوع پله ذهلن کلې پخله او ليکللو تله چمتلو شلوه نلو د‬
‫هدفونو وار رارسېږي‪ .‬په ليکنه کې هدفونله پلر دوو برخلو وېشلالی شلو‬
‫چې يو اسايس او بل فرعي هدفونه دي‪ .‬د بېلګې په ډول غلواړو لله کلم‬
‫عمره نجونو رسه د بوډاګانو سړو واده کول وغندو‪ .‬تر غور وروسته پرېکلړه‬
‫کوو چې طنز د لنډې کيسې په بڼه ليکو‪ .‬غواړو وښیو چې په کيسه کې‬
‫د ن و الال په نوم اويا کلن بلوډا لله يلوې شلپاړس کلنلې نجللۍ رسه د‬
‫هغې له خوښې پرته واده کوي‪ .‬اوس دې هدف ته د رسلېدو لپلاره بايلد‬
‫څو فرعي هدفونه وټاکو‪ .‬د بيلګې په ډول غواړو چې بوډا د لوستونکو په‬

‫نظر کې سپک معريف کړو د هلوس لېلونی يلې وښليو دا کلار يلې بلې‬
‫رضورته وګڼو عمال يې داسې وښيو چې يو ناوړه کار يې کړی باطله الر‬
‫يې غوره کړې او خلک کرکه ځنې کوي پله جسلمي لحلاظ کملزوری او‬
‫آن دا چې پر خپلو پښو د ناوي خونې ته هم نه ي تالی‪ .‬دا ټلول هغله‬
‫څه دي چې زمو مرکزي هدف پياوړی کوي‪.‬‬
‫د پيغام خبه هم خورا مهمه ده‪ .‬هغله څله‬ ‫په طنز کې د هدف تر څن‬
‫چې د ليکنې په هره ليکه او پاراګراف کې د لوسلتونکو پلام هلدفونو تله‬
‫وراړوي پيغام بلل کېږي نو ويالی شو چې پيغام هدف ته د رسېدو لپاره‬
‫لو الال پله جنيسل لحلاظ‬ ‫وسيله ده‪ .‬که يو فرعي هلدف دا وي چلې ن‬
‫کمزوری وښيو نو دې هدف ته د رسېدو لپاره د دې انځلوريز پلاراګراف‬
‫په مرسته پيغام ورکوالی شو‪:‬‬
‫(( ن و الال د ناوي له مخ څخه شال پورته کړ خوله يې ويړه شوه لکله‬
‫د غوجيل مو ي ژيړ او خرين غاښونه يې ښکاره شول په جېبونو کې يې‬
‫ګويت ووهلې‪ .‬د ګوليو څو خرين پاکټونله يلې را وايسلتل يلوې او بللې‬
‫خوا ته يې رسه واړول ببې وروځې يې لکه د تږي خلره راوځړېلدې يلو‬
‫پاکټ يې ورپورته کړ او بيا يې بريته په نورو پاکټونو کې ورواچاوه له دې‬
‫لکله زعفلران ژيلړ واوښلت او لله ځلان رسه وبونګېلد‪:‬‬ ‫رسه سم يلې رنل‬
‫اوففففففففف! هغه زملا د ځلوانۍ ګلولۍ څله شلوې؟ لکله چلې راڅخله‬
‫هېلرې شللوي دي))‪ .‬کللله چ لې ګللورو ن للو الال د جنيس ل قللوت ګللولۍ‬
‫خوري نو په ذهن کې مو د طنز يو فرعي هدف ياين جنيسل کملزوري‬
‫راګرځي له دې رسه سم مو د ښځو مظلوميت سلرتګو تله درېلږي او لله‬
‫ن و الال څخه کرکه کوو‪.‬‬

‫لوستونکی د طنز لوستلو په بهري کې د پيغامونو په مرسته په نوبت يلوه‬
‫يوه فرعي هدف ته متوجه کېږي او لله مرکلزي هلدف رسه تلړاو ورکلوي‪.‬‬
‫کله چې لوستل پای ته رسېږي نو د لوستونکي ذهن پر مرکزي هلدف‬
‫مترکز کوي‪ .‬هدفونه بايد جال پر يوه کاغذ وليکلل ي چلې وروسلته پله‬
‫شعوري ډول هر هدف ته جال جال پام وي خو که هدفونه و نه ليکل‬
‫ي نو کېدای ي يو ډېر مهم هدف راڅخله پاتله ي‪ .‬کله څله هلم د‬
‫لنډکيو طنزونو لپاره د هدفونو ياداښت ته اړتيا نشته خو که طنزي ناول‬
‫يا طنزي راپور ليکو نو بايد هدفونه يې مخکې له ځان رسه ياداښت او د‬
‫ليکنې پر مهال په خپل نوبت پام ورته وکړو‪.‬‬
‫‪ :۴‬د لوښي يا قالب غوره کول‬

‫کله چې مو موضوع څېړنه او هدفونه غوره کلړل د دې وخلت دی چلې‬
‫مناسب لوښی قالب يا چوکاټ ورته غوره کړو‪ .‬بايد پام وکړو چې لوښلی‬
‫د محتوا په اندازه وي‪ .‬که د طنز محتوا په څلوريزه کې ځلايېږي بايلد د‬
‫قصيدې په قالب کې يې وړاندې نه کړو او کله محتلوا د نلاول پله انلدازه‬
‫لويه وي بايد د لنډې کيسې په قالب کې وړاندې نله ي‪ .‬کله کلوچنۍ‬
‫محتوا ته لوی قالب غوره کړو تلاوان يلې دا دی چلې لوسلتونکی سلتړی‬
‫کوي طنز بې خونده و او بې مفهومه ورته ښکاري او پله نتيجله کلې‬
‫يې لوستل پرېږدي‪ .‬دغه ډول که لويه محتلوا پله کلوچني چوکلاټ کلې‬
‫وړاندې کړو د موضوع جزيات نه شو وړاندې کوالی په دې صلورت کلې‬
‫مجبور يو د موضوع ټولو اړخونو ته پام و نه کړو پر هلر څله رسرسي تېلر‬
‫شو چې په نتيجه کې د طنز هرني او ريالستيک اړ کمزوری کېږي‪.‬‬

‫د قالب په غوره کولو کې د لیکوال استعداد او تجربه هم رضور ده‪ .‬کله‬
‫څوک شلاعر نله وي نلو د نظلم پله بڼله طنلز نله ي لليکالی کله پله‬
‫داستاين ليکنو کې برالسی نه وي نو د ناول لنډې کيسې يا سلفرنامې‬
‫په قالب کې ښه طنزونه نه ي ليکالی‪ .‬دغه ډول که څوک خبیال نله‬
‫وي نو په ژورنالیستيک قالب کې ليکلل شلوي طنزونله يلې د خلکلو نله‬
‫خوښېږي نو په کار ده چې ليکوال په هغو قالبونو کلې طنزونله وليکلي‬
‫چې پر هغه پوره حاکميت ولري‪.‬‬
‫‪ :۵‬د طنز ليکلو تخنيکونه غوره کول‬

‫تر قالب يا لوښي وروسته بايد د طنز ليکلو تخنيکونه غلوره ي‪ .‬مخکلې‬
‫مللو ويلليل وه چلې طنللز للله دوو اسللايس ارکللانو څخلله جللوړ دی چلې يللو‬
‫اجتامعي انتقاد او بل خندوونکی انځور دی‪ .‬انتقاد کول ډېر اسان کلار‬
‫دی آن دا چللې عللام خلللک هللم انتقللاد کللوالی ي خللو انتقللاد للله‬
‫خندوونکي انځور رسه تړل او بيا هغه په هرني انداز رسه وړاندې کول په‬
‫طنزي تخنيکونو يا اديب صنعتونو پورې اړه لري‪.‬‬
‫د تخنيکونو غوره کول هم تر يوه بريده د طنز په موضوع او محتوا پلورې‬
‫اړه لري‪ .‬تور طنزونه ځان ته جال او سپن طنزونله جلال تخنيکونله للري‪.‬‬
‫مثال آيروين د ستاينې په بڼه غندنله او ګروټيسلک هغله صلنعتونه دي‬
‫چې په طنز کې د انتقاد خلوا ځللوي او د ترخله يلا تلور طنلز لپلاره ښله‬
‫نتيجه ورکوي‪ .‬دغه ډول پاروډي تشبيه بدلون مبالغه رسچپه کلول او‬
‫ناسمه امال بيا هغه تخنيکونه دي چې په طنز کلې د خنلدا اړ پيلاوړی‬
‫چې له دې ډول تخنيکونو څخه معموال د سپن طنز په ليکلو کلې کلار‬

‫اخيستل کېږي‪ .‬که ليکوال د طنز تلر ليکللو مخکلې خپلل اسلتعداد او‬
‫طنز محتوا ته پام وکړي او بيا په هغه رڼا کې د طنلز لیکللو صلنعتونه لله‬
‫ځان رسه ياداښت کړي نو په تول پوره طنز ليکالی ي‪.‬‬
‫پللای‬
‫ماخذونه‪:‬‬
‫‪ :۱‬الفت ګل پاچا (‪۱۳۳۹‬ه ش) ليکوايل امال او انشا کابل‪ :‬پښتو‬
‫ټولنه‬
‫‪ :۲‬اديب عبدالکايف (‪۱۹۹۰‬م) خورې پاڼې چارسده پښتونخوا‪ :‬ملت‬
‫پبليکېشنز‬
‫‪ :۳‬بېنوا عبدالروف ( ‪۱۳۹۰‬ه ش) اديب فنون کندهار‪ :‬عالمه رشاد‬
‫خپرندويه ټولنه‬
‫نوشخند‬ ‫‪ :۴‬باخرتي منيژه ( ‪ ۱۳۸۸‬ه ش) انګبن نيشخند و رشن‬
‫کابل‪ :‬انتشارات سعيد‬
‫‪ :۵‬بشري ماللۍ (‪ ۱۳۹۵‬ه ش) غلبېل او کوزه کندهار‪ :‬ټاټوبی‬
‫جريده څلورم کال پرله پسې امته ګڼه‬

‫‪ :۶‬پاڅون کاتب ( ‪۱۳۷۶‬ه ش) د ښار په سټيډيوم کې پېښور‪ :‬دانش‬
‫‪ :۷‬پاڅون کاتب (‪ ۱۳۷۶‬ه ش) پندونه او خوندونه پېښور‪ :‬دانش‬
‫‪ :۸‬پاڅون کاتب (‪ ۱۳۷۶‬ه ش) د بنجاره هټۍ پېښور‪ :‬دانش‬
‫‪ :۹‬پوالرډ آرتر ( ‪۱۳۷۸‬ه ش) طنز تهران‬
‫‪:۱۰‬جهاين عبدالباري (‪ ۱۳۹۳‬ه ش) راز و نياز کندهار‪ :‬نارنه‬
‫‪ :۱۱‬حبيبي عبدالحی ( ‪۱۳۸۴‬ه ش) د پښتو ادبياتو تاريخ پېښور ‪:‬‬
‫دانش خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۱۲‬حبيبزی طال (‪۱۳۸۸‬ه ش ) طنز او خندا کابل‪ :‬دانش‬
‫‪ :۱۳‬حليم صفيه ( ‪۱۹۹۴‬م)د سندباد اووه سفرونه پېښور‪ :‬دانش‬
‫‪ :۱۴‬خټک خوشال خان ( ‪۱۳۹۳‬ه ش) د خوشال کليات کابل‪:‬‬
‫دانش خپرندویه ټولنه‬
‫‪ :۱۵‬خموش عبدالقدير (‪ ۱۳۹۰‬ل) په پښتو ادبياتو کې د طنز‬
‫پيدايښت او پايښت ننګرهار‪ :‬ختي خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۱۶‬روهي محمد صديق (‪۱۳۸۴‬ه ش) د پښتو ادبياتو تاريخ پېښور ‪:‬‬

‫‪ :۱۷‬روهي محمد صديق (‪۱۳۸۶‬ش) اديب څېړنې کابل‪ :‬دانش‬
‫‪ :۱۸‬رحامين عبدالرحمن (‪۱۳۹۴‬ه ش) د موسيقۍ رنګونه او‬
‫پيوندونه کابل‬
‫‪ :۱۹‬رشيدي جمشيد ( ‪۱۳۹۱‬ه ش)ادب تيوري کابل‪ :‬انتشارات‬
‫نامي‬
‫‪ :۲۰‬زېری صالح محمد ( ‪ ۱۳۹۰‬ه ش) کليله او دمنه کندهار‪ :‬عالمه‬
‫رشاد خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۲۱‬سادات عاقله ( ‪ ۱۳۹۳‬ه ش) ادبڅېړنه پېښور‪ :‬ميهن خپرندويه‬
‫ټولنه‬
‫‪ :۲۲‬شينواری دوست (‪۱۳۶۵‬ه ش) د ادب د تيورۍ اساسونه کابل‪:‬‬
‫دولتي مطبعه‬
‫‪ :۲۳‬شميسا سريوس ( ‪۱۳۸۶‬ه ش) انواع اديب تهران‬
‫‪ :۲۴‬شېرزاد محمد اقا اديب فنون ‪۱۳۹۲‬ش کابل‬
‫‪ :۲۵‬ښکلی اجمل ( ‪ ۱۳۹۱‬ه ش) د کره کتنې مکتبونه ننګرهار‪:‬‬
‫مومند خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۲۶‬ښکلی اجمل (‪۱۳۹۰‬ه ش) کال سبکپوهه کابل‪ :‬دانش‬
‫‪:۲۷‬ظفري مظفر عامل ( ‪۱۹۹۶‬م) اردو صحافت من طنز و مزاح‬
‫الهور‪ :‬پريوز سنز‬
‫‪ :۲۸‬ظفر ظفرخان ( ‪۲۰۰۴‬م)د ناوي لور پېښور‪ :‬يونيورستي بک‬
‫اجنيس‬

‫عميد تهران‪ :‬موسسه‬ ‫‪ :۲۹‬عميد حسن (‪ ۱۳۸۱‬ه ش) فرهن‬
‫انتشارات امري کبري‬
‫‪ :۳۰‬غني غني خان ( ‪۲۰۱۴‬م) لټون پېښور‪ :‬يونيورسټي بک‬
‫ايجنيس‬
‫‪ :۳۱‬غضنفر اسدالله ( ‪۱۳۹۲‬ه ش)د نرث ليکلو هرن ننګرهار‪ :‬مومند‬
‫‪ :۳۲‬فریاد سيد فاروق ( ‪ ۱۳۸۲‬ه ش) هرن ګرافيک کابل‬
‫‪ :۳۳‬قانع عصمت (‪۱۳۹۴‬ه ش) د ياغيانو رسود کابل‬
‫‪ :۳۴‬کاڼی محمد طاهر ( ‪۱۳۹۴‬ه ش) بهرين ليکوال کابل‪ :‬علومو‬
‫اکاډمي‬
‫‪ :۳۵‬کريچيل سيمون ( ‪۱۳۴۹‬ه ش) در باب طنز تهران‬
‫‪ :۳۶‬کوکه داګالس کالن ( ‪۱۳۸۹‬ه ش) آيروين تهران‬
‫‪ :۳۷‬مخلص ويل محمد ( ‪۱۳۷۶‬ه ش) د لوی مخلص کليات کوټه‪:‬‬
‫صحاف نرشايت موسسه‬
‫‪ :۳۸‬مکي ابراهيم ( ‪ ۱۳۸۳‬ه ش) شناخت عوامل منایش تهران‬
‫‪ :۳۹‬مينه يار عبدالوهاب ( ‪۱۳۸۹‬ه ش) د خيال پرسلی هلمند‪:‬‬
‫هلمند اديب بهري‬
‫‪ :۴۰‬مفيد حميد ( ‪۱۳۹۱‬ه ش) ادم اوپن انتشارات تاک‬
‫‪ :۴۱‬مرچنټ ويليم ملوين ( ‪۱۳۷۴‬ه ش) کوميډي ايران‪ :‬کتابخانه‬
‫ميل ايران‬
‫‪ :۴۲‬نوراين جالل (‪۱۳۹۱‬ه ش)هرن طنزپردازی کابل‪ :‬بيهقي کتاب‬
‫خپرولو موسسه‬

‫‪ :۴۳‬نوراين جالل ( ‪۱۳۸۹‬ه ش) ادبيات دراماتيک کابل‪ :‬انتشارات‬
‫سعيد‬
‫‪ :۴۴‬نوراين جالل (‪۱۳۹۰‬ش) پرودی و پرودی سازان کابل‪ :‬ميوند‬
‫‪ :۴۵‬نوراين جالل (‪۱۳۹۰‬ش)ګروتيسک کابل‪ :‬ميوند خپرندويه‬
‫ټولنه‬
‫‪ :۴۶‬نظري محمود (‪۱۳۹۵‬ه ش) د طنز نړیوال تاريخ لومړی ټوک‬
‫کابل‪ :‬دانش خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۴۷‬نظري محمود ( ‪ ۱۳۸۷‬ه ش) طنز څه شی دی؟( ‪ ۱۳۸۷‬ه ش)‬
‫کابل‪ :‬دانش خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۴۸‬نظري محمود ( ‪ ۱۳۸۷‬ه ش) حارض ځوايب کابل‪ :‬دانش‬
‫‪ :۴۹‬هوتک محمد ( ‪ ۱۳۳۹‬ه ش) پټه خزانه کابل‪ :‬د پوهنې وزارت‬
‫‪ :۵۰‬هېوادمل زملی ( ‪۱۳۷۹‬ه ش) د پښتو ادبياتو تاريخ پېښور ‪:‬‬
‫‪ :۵۱‬هيوادمل زملی ( ‪ ۱۳۹۰‬ه ش) د پښتو نرث اته سوه کاله کابل‪:‬‬
‫‪ :۵۲‬هاشمی محی الدين ( ‪ ۱۳۷۲‬ه ش)د ليکوالۍ فن پېښور‪:‬‬
‫‪ :۵۳‬هاشمي محی الدين ‪ ۱۳۹۳‬ه ش) د ادبپوهنې څانګې کابل‪ :‬د‬
‫افغانستان د علومو اکاډمي‬

‫‪ :۵۴‬همکار محمد ابراهيم ( ‪۱۳۹۲‬ه ش) بديع فن او پښتو شاعري‬
‫ننګرهار‪ :‬مومند خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۵۵‬همت عبدالنافع ( ‪۱۳۸۶‬ه ش) سپي څنګه مډالونه وګټل؟‬
‫کندهار‪ :‬نارنه خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۵۶‬همت عبدالنافع ( ‪ ۱۳۹۰‬ه ش) سيايس عينکې ننګرهار‪:‬‬
‫مومند خپرندويه ټولنه‬
‫‪ :۵۷‬همت عبدالنافع ( ‪ ۱۳۹۵‬ه ش) د ن و الال واده کندهار‪:‬‬
‫سورغر اوونيزه ( ‪ )۴۱۲‬پرله پسې ګڼه‬
Get more e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com: The Digital Library

د طنز لیکلو هنر

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

د طنز لیکلو هنر

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫‪1‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د طنز ليکلو هنر‬

‫ليکوال‪ :‬عبدالنافع همت‬

‫‪2‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د طنز ليکلو هنر‬

‫ددغه کتاب د چاپ او هر ډول خپرولو حق له خپرندوی رسه خوندي دی‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪4‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪5‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د طنز لیکلو هرن‬

‫‪6‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪7‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪8‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪9‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د عبدالنافع همت د برياوو په هيله‬

‫پوهاند پښتون آقا شېرزاد‬

‫‪10‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د خندا زرین کاڼي‬

‫‪11‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪12‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪13‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪14‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪15‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫د طنز ليکلو هرن ولې او د څه لپاره؟‬

‫‪16‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪17‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪18‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪19‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪20‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫په پښتو ژبه کې د طنز ليکلو لنډ تاريخ‬

‫‪21‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪22‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪23‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪24‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪25‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪26‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪27‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪28‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪29‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪30‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪31‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪32‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪33‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪34‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪35‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪36‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪37‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪38‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪39‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪40‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪41‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪42‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪43‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪44‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪45‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪46‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪47‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪48‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪49‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪50‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪51‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪52‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫‪53‬‬ ‫د طنز لیکلو هنر‬

‫طنز اديب ژانر که اديب سبک؟‬