Professional Documents
Culture Documents
ليکوال
پروفيسر راز محمد راز
2
د كتاب پېژندنه
د کتاب درک
تړون
”راز“
5
په بله خوا ،د ،دې حادثې پسته ،اييياز خييان او،
عاشو ،چيري چي د ،دوو ،دوستانو پييه څ ېر نيور
هم سره نژدې سييو ،خييو د ،هغ يې ،د ځييوان بييدن
لمس د اوښکو ذايقې ،او ،د ،حسين مقدسو لبو،
بوسې ،د اياز خان او ،د دې تر منځ ،د سي ښې يييو
غير مريي ،ديوال هم پورته کړی.
د ،هغوی د پاکي دوستۍ باوجود ،اياز خان ،د
خپلي ويني ،د يوه مبهم ،ناسپڼېدلي ږغ ازان ګه
اورېدله ،خو مفهوم ي يې ل ،ورتييه ،عيييان نييه وو.
هغه د ،عاشو ،د ،ژور غم پييه تنيياظر کيي ،چيييري
چييي ډېر نيياآرامه غونييدي وو ،هلتييه ،د خپلييو
اضطراري ،اوږدو بوسو له امله ،څه د خجييالت د
احساس سره هييم مخامييخ وو .لکيين بهرحييال دا
حقيقت ورته عيييان وو ،چييي د ،هغييوی تجريييدي،
دوسييتانه تعلييق ،اوس ،د ،جسييماني تييړون پيير
اسيياس بانييدي د هغييه پييه وينييه کييي يييو ژور،
معروضيييت پيييدا ک يړی دی .هغييه اوس پييه غ ېر
ارادي توګه ،چي کله به يې عاشو ،ل په زړه کي
هم نه وه ،د آلوچو ،او ،د بادام د تازه غو ړېدلو،
غنچو د خوشبويي په حصار کييي اوس يېدی او ،دا
ارمان به ور په زړه سو ،که کشکې يې پييه وختييو
کي ،مخ په شا ،د ځوانۍ پييه خييوا ،سييفر ،کييولی
سو.
که څه هم پييه يييو څييو مياشييتو کييي د هغييه د
ويني ږغ ،د ده په وينو کي يييو ځلنييد ،نييه غييروب
ک ېدونکی ،لميير ،وسييپڼوی ،لکيين بهرحييال ،پييه
اخيييري تجربييه کييي ،د ،دوی دواړو ترمنييځ ،هغييه
پخيييوانۍ پلرنيييۍ ،غونيييدي رشيييته ل ،غيييالبه او
حکمرانه ،پيياته وه او ،د هغييوی پييه زړو کييي ،ي يې
خپلي ريښې نوري هم ژوري واچولې.
60
نو ،عاشو ،هم ،چي ،د ناصرجان او ،د اياز د،
ميني د موضوعي موجودګۍ باوجوده يو بې نييوا،
ژوند تېروی ،دا يې غوره وګڼله چييي ،نعمييان ،د
ژوند ،د يوه ملګري پييه حيييث قبييول کيړي لکيين
هغې خپل وړانديز داسي ورته وکړی
”نعمانه ګوره زه د بل په کور کي غټه سوې
يوه نجلۍ يم ،نه مور ،نه پلر نييه ورور ،هيييڅ هييم
نه ليرم .د خپليي خياله کيره اوسيم کيه څيه هيم
هغوی ،ما د خپل اولد په څېر ساتي ،خو بييياهم،
زه خپلييي ري ښې نييه لييرم .زه نييه غييواړم چييي د
هغييوی و اعتميياد تييه ،ضييرر ورسييوم او ،نييه زه
غواړم چي پييه خپلييه هييم د رسييوايي لره اختيييار
کړم .زه د تا سره سياست نه کوم ،چي يا ،درته
ووايم ،ته وما ته څه وخت راکړه ،چي زه پيير دې
باندي غور وکړم ما پير دې بانيدي ليه وړانيدي ل،
غوروفکر کړی دی خو دا درته وايم چي ته له ميا
څخه د فلرټ توقع مه ساته .کييه رشييتيا د مينييي
دعوا داره يې نو ،په سمه توګه ،زما لييه خانييدانه
زما لس وغواړه زه يقين لييرم چييي زه بييه سييتا
سره ستا په کور کي يو ښه ژوند تېر کړم“.
عاشو ،پر خپل زړه باندي ،د يييوه درييياب پييه
څېر هواره راغله.
نعمان ،د مسرت په اضطراب کي پييه غ ېر
ارادي توګه د عاشييو پيير لبييو يييوه اوږده ،بوسييه
ثبت کښېښوله .عاشو هم څه زيات مزاحمت نه
وکړی ،د هغه بوسه ،يې ،د خپل تږي زړه ،تر تلييه
پوري ايله کړه ،چي په اوبه سي.
75
دويمه برخه
او ،بيا ،اياز خان ،هغه کييرار کييرار ،د ،ودان يۍ
وخيييوا تيييه ،لس ،د اوږو د پاسيييه ،بيييوتله ،پيييه
راهداري کي دواړو خپله خپله لر ونيوله.
په سهار کي ايياز خيان ،تيير يييوې ،تييودې تييبي
لندي ،را پورته سو.
هغه د پرون غرمې او ،برايي شييپې را ايسييي
هيڅ هم نه وو خوړلي.
پييه ما ښام کييي ،چييي ،عاشييو ،ډوډۍ لييره
راکښته نه سوه نو دی هم وچه خييوله لييه م ېزه
څخييه ولړ سييو او Pizzaيييې ،د نييوکر پييه لس،
عاشو ته ور ولېږله.
هلته ،عاشو هم ،په شومتيا سره ،شپه تېره
کړه Pizza ،يې ،په فريج کي کښېښوله.
په سهار کي هم ،دواړو ،خپلي چييای ،جل جل
وکړې.
څه د يولسو بجو په شاوخوا کي چي عاشييو،
د فطرت د ټول اعتماد سييره ،لنييدي راغلييه ،او،
د ،اياز خان ،پيجارو يې په پورچ کي ولړه وليييدله
نو ،د مشتاق اردلي څخه يې پوښتنه وکييړه چييي،
”پيجارو بيرته چا ،راوستله“.
”آنو ،ګرسره تللی نه دی ،هغه ډېر رنځييور
غوندي ښکاري“.
دا ډېره پرېشانه سوه چي اوس نييو د هغييه
سره ليدل لزم يو امر وګرځ ېدی .هغ يې خپلييي
ټولي حوصلې سيره را غونيډي کيړې د اييياز د بنيد
ور ،و ،مخ ته زړه نا زړه کېدونکې ،عاشو ،اخييير
زړه وکړی او ،د اياز خان خوني ته ور دننه سوه.
”آنو ،څنګه يې؟“
98
نو ،د ،زړو ،او ،د وايلن ،تارونو به يې ،د ،درد،
له شديد کيفيت ،څخه ،دود ،وکړی او هلتييه بييه د
عاشو پر ترو ،بڼو ،د خوب ښکلې وږمه راک ښته
سوه او ،مضطرب روح به يې ،د سلمتۍو اقليم
ته ،ور دننه سو.
نيين سييبا هغ يې ،ډېر ب يې ربطييه ،او بيې معنييا
غوندي ،خوبونه ليدل .سرببره ،لڅي پښې به ،پييه
د ښتونو کييي ،ب يې امييانه ،د خپييل کييور پييه تکييل
ګرځېدله .کلييه بييه ،د ،دوړو ،او ،بيياد و بياران ،د
سختۍ سره مخامخ وه ،يا به يې تيير پ ښو لنييدي
مځکه ،ناڅاپه کښېنستله ،او ،د ،مځکييي و تييياره
زړه ته به شوه سوه .يا به يې تور ،وحشييت زده
آس په خوب لېدی ،چي په دا هڅه به پر راغلی،
تيير خپلييو پ ښو يييې لنييدی کييړي .د ،هغييه تييور
آس،دپاسه چييي بييه کييوم يييو سيړی سييپور وو ،د
هغه نيمی څېره ،د تور مار ،او ،نيمی څېره يييې
څه آشنا غوندي وه.
د آس ،مار ،او ،اشنا غوندي سړي ،دې مثلث
به ،له هغې څخه ،په خييوب کييي زړه وک ښی .لييه
خوبه چي به را پورته سوله ،نو ،پر نعمان بانييدي
بيه ييې ږغ وکيړی ،ليه واميه بيه د پياڼي پيه دود،
لړزانه اوسېدله.
125
دا هغه ،لڅ راز ،وو ،چي ،هيير څييوک پييه خييبر
وو ،او ،هغوی هم له دې څخييه انکييار نييه کيياوه .د
ګلوبليزيشن ،نوي منطقي تهذيب ،دلته هييم پييه
ښکاره ريښه نيوله .او ،و دې ته ،د قانوني تحفظ
دپاره ،جنرل مشرف ،اوس په نژدې کي ،قانوني
هڅي ترسييره رسييولي وې .دا ،هغييه کاروبييار وو،
چي د بې خوفۍ په فضا کې ،دوچنده ،ترقي ک يړې
وه.
عاشو ،په غ ېر محسييوس تييوګه ،د کيفيييتي
بدلون سره ،مخامخ وه .دا به اکثره ،د هغييوی ،د
استوګني و ځای ته ور پېښېدله .د هيپي ازم د
مسلک دا ،ځوانانو ،چييي ،د ژونييد يييوازنی ،مييرام
ييييې ،مهيييم جيييويي ،آزاد روي ،کيرئيييير او ليييذت
پرسيتي وه ،کيه عاشييو ،ييې ل د سيېکس د لرو
مسافره نه وه جوړه کړې ،خو ،د ،نشې ،و ،خوب
وهل يې ،دنيييا تييه ي يې ،ضييرور ،معييارفي ک يړې وه.
عاشو ،په کم مقييدار ي يې صييحيح ،اوس اکييثره ،د
هغوی سره ،چرس ،هيروين ،او کله کله شييراب
هم تر حلق تېرول.
دا هغه ،عادت وو ،چي ،عاشييو تييه ي يې لييويه،
تکيييه ورکيړې وه .ولييي چييي ،عاشييو ،ښه مييادي
وسايل په لس کي درلود ،نو ،هغوی به ييې ډېر
قدر هم کاوه .د عاشو ،منفرد نارينه لباس ،هييير
اسټايل ،او ،د ،قدرونو ،ډک ژوند ،هم و هغوی ته
ښه برېښېدی.
کله چيي ،عاشيو ،د نشيې د دې خيوب وهليي
دنيا سره ،علقه پيييدا کيړه نييو ،هغيې دا خييبره ،د
شيييرين سييميجو ،او ،نعمييان څخييه ،پټييه هييم نييه
وساتله ،او ،د دواړو په وړاندي يييې د ،دې ،اقييرار
وکړی.
152
د ،وايلن نوحه يې ،د زړه د ،اور ،او ،د ويني د
حېواني چيغي امتزاج درلودله .کييرار کييرار اييياز
خان ،د خپلو نغمو ،په تموج کييي ،د زمييان مکييان
تر حييده ووتيی .د ،هغييه ځييان ،بيياران ،او ،عاشييو
واړه هېر سو ،د خود فراموشۍ يو ښکلی جهان
وو چي ،دی يې په خپله غېږ کي اخيستی وو.
هلته چي ،عاشو ،پر مقيرر وخيت بانيدي ،پيه
ويښېدو سوه ،نو ،يو عجبه ،افسون يې تر غييوږو
سو .د ،وايلن نوحه ،د باران ږغ ،او ،د اياز خان د
ويني ،آواز ورکونکي حېواني چيغي ،دا ،په خپييل
حصار کي بې وسه او سرسامه وګرځوله.
زړه نا زړه کېدونکې عاشو ،اخيرکار ،د ،اييياز
خان ،د ح ېواني چيغييي پييه ګرداب کييي ،د ده،
وخوا ته ،وبهېدله .کله چي ،دا ،د شب خوابۍ په
مهين لباس کي ،په لڅ سر ،او پښو ،تيير اوک ښي
دروازې ورتېره سوه ،نو ،د پلنګ دپاسه ،پييه نيييم
تاريکه خونه کي ،پيير ګوډو جسييت ناسييت ،اييياز
خان يې د خپلي نغمې ،پييه افسييون او سييوز کييي
ورک وليدی.
د ،موسيقۍ جييادو ،پيير واړه ،ميياحول بانييدي،
حاوي وو ،په دا وخت کي د نغمې د آهن يګ سييره،
دباندي باران ،نور هم په شړک سو .او بيا چي ،د
نغمې د اور په سوب ،تار په تار ،د وايلن تييارونه،
پييه غوڅ ېدو سييو ،نييو ،هلتييه د ،آنييو ،او ،عاشييو،
سترګي سييره څلييور سييوې .عاشييو ،پييه او ښکو
لړلې څېره ،د ،آنو په غ ېږ کييي ،پييه غ ېر ارادي
توګه ور توی سوه .اياز خان د خپل وجود ،ټييول
وسعتونه ،د ،دې تر ،ګل څانګي ،ځوانۍ چاپېره
وګرځول.
180
”د چييا تيير منييځ چييي مينييه واقييع وي ،نييو ،د،
هغوی ،بدني اتصال ،يو فطري عمل بلييل کييږي.
د هغوی تعلق ،په کايناتي تناظر کييي ،د قييدرت د
عناصرو ،د باهمي اختلط ،کيفيتي بڼه لييري .پييه
فلسفيانه دايره کي ،هغه تعلق د ګناه په شمېر
کي راځييي ،کييوم چييي ،تعميييري اړخ نييه لييري ،د
شخصيت د ،آزادۍ ،او ،ارتفاع باعث نه ګرځييي،
فقط ،د ځان د مردارېدو ،باعث پاته کيږي“.
”تييا ،د عاشييو سييره ،د نييوي ژونييد د آغيياز ،د
علمت په توګه چي ،ږيره او بريتونه ،صفا کړه،
دا دي ډېر ښه وکړه ،او ،ورسره ،هرڅييو ورځييي
چي ،تاسو ،د يوه او بل د ،وجود پييه سييفر ،اختييه
ياست ،ځان ،له مذهبي رجحان يعني لييه تاسييف
او پښېمانۍ څخه ،په کامل توګه ژغورل تر پييام
لندي ونيسه .ولي ،که ،ته ،د ،ګناه تر احسيياس
لندي ،و ،لمونځو او توبو ته ،په رجوع سوې ،نو،
د هغې ”فطري جنسي تعلق“ به هيم د مشيکلتو
سره مخامخ کړې کوم چيي ليه تيا سيره اسيتوار
راغلی دی“.
”اياز خان کومه خبره چي اهمه ده ،هغييه دا،
چي ،د عاشو ،سره ستا تعلق د کايناتي عناصييرو
په څېر ،بايد چي يوه فطري بڼه ولييري .سييتا او
د دې تر منځ دا تعلق ،بايد چي زييياته کيفيييتي او،
روحاني صورت ولييري .دا ،د دې اولينييه ،جنسييي
تجربييه ده ،دا تجرب يۀ تيير خپلييي ،منطقييي انجييام
پوري ،په روحانيت سره ،رسييول ،سييتا انسيياني،
ذمه واري پاته کيږي“.
195
”نه زه بل څه وايم“.
”اهو ولي نه“.
شيرينو ،له خپلييي غيياړي ،د سييونې زنځييير را
خلص ک يړی ،او غو ښتل ي يې چييي ،د ،عاشييو پييه
غاړه يې کړي ،چي ،عاشو ورته وويل
”شيرينو ،دا به عجبه نه برېښي ،چييي د چييا
په جنګ وځم ،د هغه ،خدای ،اسم ذات پييه غيياړه
ګرځوم“.
”لکن عاشو ،ته د ده له ذاته ،منکره خييو نييه
يې ،تا نه ويل چي ،ستاسو ترمنځ ،مينه اوس هم
موجودګي لري ،بس يو ميياڼی دی ،يييوه د جنيګ
فضا ده ،چي ناګهانه خوره راغلې ده .او تا وويل
چي په دې جنګ کي به ستا ،وسيله هم ،د ،مينييي
د اشتعال مثبت انداز وي .امکان سته چي په دې
جنيګ کييي تييه د ،ده د اسييم ذات څخييه ،روحيياني
قوت ترلسه کړې“.
عاشو ،څه ساعت په فکر کي ډوبه ولړه ،بيا
ي يې سيير ک ښته ک يړی ،او ،شيييرينو ،د اسييم ذات
”الله“ د نوم لکټ ور په غاړه کړی.
کله چي په ژړا ژړا سره رخصت سوې نو نييه
پوهېدلې ،چي څه وکړي ،يوې هم دا جييراءت نييه
وکړی چي خپل مييوټر ،روان کيړي .عاشييو بيرتييه
راکښته سوه ،پر اسټېرنګ ناسته ،شيرينو يې پيير
سييترګو او خييوله ښکل کييړه ،او پييه ګريييانو
سترګو په خپل موټر کي ،په تيييزۍ سييره ورکييه
ولړه.
شيرينو ،لوړ د آسمان پر لييوري وکتييل او پييه
غېر ارادي توګه په خود کلمي بوخته راغله
287