‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‬

‫ﻟـــﻮړو زده ﻛــړو وزارت‬

‫ﻧـــﻨـګﺮﻫــﺎر ﭘـــﻮﻫﻨﺘﻮن‬
‫ښﻮوﻧـﯥ او روزﻧــﯥ ﭘﻮﻫﻨځﻰ‬
‫ﭘــــښــﺘﻮ څــــﺎﻧـــګﻪ‬

‫ﻟﻴﻜﻮال او څﯧړوﻧﻜﻰ ‪ :‬ﭘﻮﻫﻨﻤﻞ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ﻫﻤﻜﺎر(‬

‫‪ :‬ﭘــﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﻛﺘﺮ زﻳﻮراﻟﺪﻳﻦ )زﻳﻮر(‬ ‫ﻻرښﻮد اﺳﺘﺎد‬

‫‪ ١٣٨٨‬ل‬ ‫ﻛﺎل‬

‫‪1‬‬
2
 ‫د ﭘﻴﻞ ﺧﺒﺮې‬
‫د اﷲ )ج( ډﯦﺮ ﺷﻜﺮ دى ﭼﯥ ﻳﻮځﻞ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د ﭘښﺘﻮ ادب ﻣﺴﻠﻜﻲ ﻏړو ‪ ،‬ﻻروﻳـﻮ او‬
‫ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ ﺗﻪ د ﻳﻮ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ځﻮاك را و ﺑﺎښﻪ‪.‬‬
‫د ﻟﻮړو زده ﻛړو د وزارت د ﻛړﻧﻼرې ﭘـﺮ ﺑﻨـﺴټ د ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﭘـﻪ ﻋﻠﻤـﻲ ﻛـﺪر ﻛـﯥ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮ ﻏړى دﻋﻠﻤﻲ ﺗﺮﻓﻴﻊ د ﻟﻮړ واﻟﻲ ﻟﭙﺎره ﻳﻮه څﯧړﻧﻴﺰه ﻣﻮﺿﻮع د ﻻرښـﻮد اﺳـﺘﺎد‬
‫ﺗﺮ ﻧﻈﺮ ﻻﻧﺪې دﻳﻮې رﺳﺎﻟﯥ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﺑﺸﭙړوي‪.‬‬
‫د ﻧﻨګﺮﻫﺎر ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ښﻮوﻧﯥ او روزﻧﯥ ﭘـﻮﻫﻨځﻲ د ﭘـښﺘﻮ څـﺎﻧګﯥ د ﭘﺮﯦﻜـړې‬
‫ﭘﺮ ﺑﻨﺴټ ﻣﺎﺗـﻪ ﻟـﻪ ﭘﻮﻫﻨﻴـﺎرۍ څﺨـﻪ د ﭘـﻮﻫﻨﻤﻠۍ ﻋﻠﻤـﻲ رﺗﺒـﯥ ﺗـﻪ د ﻟﻮړﯦـﺪو ﻟﭙـﺎره د ﻳـﻮ‬
‫ﺷــﺮط ﭘــﻪ ﺗﻮګــﻪ )د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ﭘــﻪ ﻏﺰﻟــﻮ ﻛــﯥ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧــﻪ( ﺗــﺮ‬
‫ﺳــﺮﻟﻴﻚ ﻻﻧــﺪې څﯧړﻧﻴــﺰه ﻣﻮﺿــﻮع د ﻣﺤﺘــﺮم ﭘﻮﻫﺎﻧــﺪ ډاﻛټــﺮ زﯦــﻮر اﻟــﺪﻳﻦ زﯦــﻮر ﺗــﺮ‬
‫ﻻرښﻮوﻧﯥ ﻻﻧﺪې ﻏﻮره ﻛړه ‪ .‬زﻣﺎ ﭘﻪ اﻧﺪ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻻ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘـﻪ دې اړه ﭼـﺎ‬
‫د ﻋﻠﻤﻲ رﺗﺒﯥ د ﻟﻮړﯦﺪو ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻛﻮم اﺛﺮ ﻧﻪ دى ﻟﻴﻜﻠﻰ ‪ ،‬دا ﭼـﯥ ﻧﻮﻣـﻮړې ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ‬
‫ﭘښﺘﻮ څﺎﻧګﻮ ﻛﯥ د ﻳﻮ اﺳﺎﺳﻲ ﻣـﻀﻤﻮن ﭘـﻪ ﺗﻮګـﻪ ﺗﺪرﯦـﺴﯧږي او ﻟـﻪ ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا ﭼـﺎ ﭘـﺮې‬
‫ﻛﺎر ﻫﻢ ﻧﻪ دى ﻛړى ﻧﻮ ﻏﻮره ﻣـﯥ وګڼﻠـﻪ ﭼـﯥ زه ﭘـﺮې ﺧﭙﻠـﻪ څﯧړﻧﻴـﺰه ﻫڅـﻪ ﭘﯧـﻞ ﻛـړم او د‬
‫ﭘښﺘﻮ ادب ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ او ﻻروﻳﻮ ﺗﻪ ﻳﻮه ډﻳﻮه ﭘﻪ ﻻس ورﻛړم‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې څﯧړﻧﻪ ﻛﯥ ﻣﺎ ﻛﻮښښ ﻛـړى دى ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ څـﻪ ﭼـﯥ ﻻ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻪ اﻛﺎډﻣﻴﻜـﻪ‬
‫ﺗﻮګــﻪ ﭘــﻪ ﭘــښﺘﻮ ادب ﻛــﯥ څﯧــړل ﺷــﻮي ﻧــﻪ و زه ﻳــﯥ وڅﯧــړم او ﭘــﻪ زړه ﭘــﻮرې اﺳــﺎﻧﻪ او‬
‫څﺮګﻨﺪې ﺑﯧﻠګﯥ ﻳﯥ را ﭘﯧﺪا ﻛړم ‪ .‬ﭘﻪ ټﻮﻟﻴﺰه ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﻛﯥ د ﭘﻴﻞ ﺧﺒﺮې ‪ ،‬ﺳﺮﻳﺰه ‪،‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻟﻨډ ژوﻧﺪ ﻟﻴﺪ ‪ ،‬د ﺑﻴﺎن ﻟﻐـﻮي او اﺻـﻄﻼﺣﻲ ﻣﻌﻨـﺎوې ‪ ،‬د ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ ،‬د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ګټﯥ ‪ ،‬د ﺑﻴﺎن درې ګﻮﻧﯥ څﺎﻧګﯥ ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻮل ‪ ،‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻐﻮي او‬
‫اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻣﻌﻨﺎوې ‪ ،‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ رﻛﻨﻮﻧﻪ ‪ ،‬د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻞ ډوﻟﻮﻧـﻪ ‪ ،‬د ﺗـﺸﺒﯧﻪ زاوﻳـﻪ‬
‫‪ ،‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮض ‪ ،‬دﺗﺸﺒﯧﻪ ارزښﺖ ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ورځﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو ﻛـﯥ ‪ ،‬د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺑـﯧﻼ ﺑﯧـﻞ‬
‫ډوﻟﻮﻧــﻪ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻠــﻪ ‪ ،‬وړاﻧﺪﻳﺰوﻧــﻪ او ﻣﺎﺧﺬوﻧــﻪ راوړل ﺷــﻮي دي ‪ .‬د ﺧﭙــﻞ ﻋﻠﻤــﻲ ﺗــﻮان ﭘــﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﻣﯥ ﻛﻮښښ ﻛړى دى ﭼﯥ ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻪ ﭘﻮره ډول وڅﯧړم ‪.‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻪ ﻣﻮﺿﻮع د ﺑﺸﭙړوﻟﻮ ﭘﻪ ﻟړ ﻛﯥ زه د ﺧﭙﻞ ﻻرښﻮد اﺳﺘﺎد ﻣﺤﺘـﺮم ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ‬
‫ډاﻛټﺮ زﯦﻮر اﻟﺪﻳﻦ )زﯦﻮر( ﻟﻪ ﺳﻼ او ﻣﺸﻮرو څﺨﻪ ﺧﻮرا ډﯦﺮ ﺧﻮښ ﻳﻢ ‪ ،‬ﻣﻨﻨﻪ ﺗـﺮې ﻛـﻮم‬

‫‪3‬‬
‫ﭼﯥ وﺧﺖ ﭘﺮ وﺧﺖ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﻧﯧﻜﯥ ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ او ښـﻮوﻧﻴﺰې ﻣـﺸﻮرې ﻟـﻪ ﻣـﺎ څﺨـﻪ ﻧـﻪ دي‬
‫ﺳﻤﭙﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﭘﻪ ورﻳﻦ ﺗﻨﺪي او ځﻮان اﺣﺴﺎس ﻳﯥ زﻣﺎ ﻻر ښﻮوﻧﻪ ﻛړې ده ‪.‬‬
‫د ښــﺎﻏﻠﻲ ﭘﻮﻫﻨﻤــﻞ ﻓــﻀﻞ وﻟــﻲ )ﻧﺎګــﺎر( ﻛــﻮر ودان ﭼــﯥ ده ﻫــﻢ ﭘــﻪ ﺧﭙﻠــﻮ ﻻزﻣــﻮ‬
‫ﻣﺸﻮرو ﻧﺎزوﻟﻰ ﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ د ﺧﭙﻠــﯥ څــﺎﻧګﯥ ﻟــﻪ ټﻮﻟــﻮ اﺳــﺘﺎداﻧﻮ ‪ ،‬ﭘــﻪ ځــﺎﻧګړي ﺗﻮګــﻪ ښــﺎﻏﻠﻴﻮ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﻴﺎر ﺳﻴﺪ ﻏﻨﻲ )ﻏﻨـﻲ( او ﭘﻮﻫﻨﻴـﺎر ﻋـﻼ و اﻟـﺪﻳﻦ )ﺣـﺴﺎم( څﺨـﻪ ډﯦـﺮه ﻣﻨﻨـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ټﺎﻛﻠﻮ او ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠـﻮ ﻣـﺸﻮرو ﻟـﺮې ﻧـﻪ ﻳـﻢ ﺳـﺎﺗﻠﻰ او ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـﯥ‬
‫ﻫﻐﻪ ښﺎﻏﻠﻲ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻧﯧﻜﯥ دﻋﺎ ﺳﺮه ﻳﺎدوم ﭼﯥ ددې اﺛﺮ ﭘﻪ ﻟﻴﻜﻠﻮ ﻛﯥ ﻣﺎ د دوى ﻟـﻪ اﺛـﺎرو‬
‫څﺨﻪ ګټﻪ اﺧﻴﺴﺘﯥ ده‪.‬‬

‫ﭘﻪ درﻧښﺖ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﻴﺎر ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ﻫﻤﻜﺎر(‬

‫ﻳﺎدووﻧﻪ‬
‫ګﺮاﻧﻮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻮ ﻛﻪ ﺗﺎﺳﯥ ﻟﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ څﺨﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺪا ﻛﻮئ ﻫﻴﻠﻪ ده ﭼﯥ) ‪( ٩‬ﻣﺨﻪ د ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻟﻪ ﺷﻤﯧﺮې ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﻛړئ د اړوﻧﺪې ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺦ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛړئ‪ .‬ځﻜﻪ ﭼﯥ د ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻤﯧﺮه ﻟﻪ ﺳﺮﻳﺰې‬
‫څﺨﻪ ﭘﻴﻞ ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫درﻧښﺖ‬

‫‪4‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻣﺦ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫د ﭘﻴﻞ ﺧﺒﺮې ‪ ------------------------------------------------------‬اﻟﻒ‬

‫ﺳـــــــــــﺮﻳﺰه ‪١-----------------------------------------------------------‬‬

‫ﻫﺪﻓﻮﻧـــــﻪ )ﻣـــــﻮﺧﯥ( ‪٣--------------------------------------‬‬

‫ﺗﯧـــﺮو ﻣﺎﺧـــﺬوﻧﻮ ﺗـــﻪ ﻛﺘﻨـــﻪ ‪٣---------------------------------‬‬
‫ﻣــــــﻮاد او ﻛــــــړﻧﻼره ‪٦--------------------------------------‬‬
‫د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ﻟﻨــډ ژوﻧــﺪ ﻟﻴــﻚ‪٨-------------------------‬‬

‫ﺑﻴـــــــــــــﺎن ‪٣٦----------------------------------------------‬‬
‫د ﺑﻴــــــﺎن ﻟﻐــــــﻮي او اﺻــــــﻄﻼﺣﻲ ﻣﻌﻨــــــﺎوې ‪٣٦------------------------------‬‬
‫د ﺑﻴـــــــــﺎن ﻣﻮﺿـــــــــﻮع ‪٣٧--------------------------------------------------‬‬
‫د ﺑﻴـــــــﺎن د ﻋﻠـــــــﻢ ګټـــــــﯥ ‪٣٧-----------------------------------------------‬‬
‫د ﺑﻴــــــﺎن درې ګــــــﻮﻧﯥ څــــــﺎﻧګﯥ ‪٣٨-----------------------------------------‬‬
‫)‪ (٣‬ﻛﻨﺎﻳﻪ‬ ‫)‪ (٢‬ﻣﺠﺎز‬ ‫)‪ (١‬ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﭘـــﻪ ﺗـــﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠـــﺎز او ﻛﻨﺎﻳـــﻪ ﻛـــﯥ د ﻛﻠﻤـــﻮ د ﻛـــﺎروﻟﻮ ﺗـــﻮﭘﻴﺮ ‪٤٠---------------‬‬
‫اﻳــــــﺎ ﺳــــــﻤﺒﻮل د ﺑﻴــــــﺎن څﺎﻧګــــــﻪ ده ؟‪٤٠-------------------------------------‬‬
‫ﺗــــــــــﺸﺒﯧﻪ ‪٤٤------------------------------------------------‬‬
‫د ﺗـــــﺸﺒﯧﻪ ﻟﻐـــــﻮي او اﺻـــــﻄﻼﺣﻲ ﻣﻌﻨـــــﺎوې ‪٤٤------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ رﻛﻨﻮﻧﻪ ‪٤٤-------------------------------------‬‬
‫)‪ (١‬ﻣﺸﺒﻪ )‪ (٢‬ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ )‪ (٣‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري )‪ (٤‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري )ادات( ‪٤٦---- ------------------------------‬‬

‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ وﺟﻪ ‪٥٣--------------------------------------------‬‬

‫• ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪٥٤-------------------------------------------‬‬
‫• ﺗﺨﻴﻴﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪٥٤-------------------------------------------‬‬

‫‪5‬‬
‫• دوې ګﻮﻧﯥ )اﺳﺘﺨﺪاﻣﻲ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪٥٥------ ----------------------‬‬

‫• ﻣﻔﺮده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪٥٦------ --------------------------------------‬‬

‫• ﻣﺘﻌﺪده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‪٥٦------ -------------------------------------‬‬
‫• ﻣﺮﻛﺒﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‪٥٦---------------------------------------------‬‬
‫• ﻋﻘﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‪٥٧---------------------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ زاوﻳﻪ ‪٥٨---------------------------------------------‬‬
‫• ﭘﺮاﺧﻪ زاوﻳﻪ )ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻳﺎ ﺑﻌﻴﺪه (‪٥٨------------------------------‬‬
‫• ﺗﻨګﻪ زاوﻳﻪ )ﻗﺮﻳﺒﻪ (‪٥٨--------------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻧﻮي ﻛﻮل ‪٥٩------------------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺗﻮﭘﻴﺮ ‪٦١------------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮض ‪٦١------------------------------------‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ارزښﺖ ‪٦٦------------ ----------------------‬‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ورځﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو ﻛﯥ ‪٦٧-------- -----------------‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧﻪ ‪٦٩- - -‬‬
‫‪ – ١‬ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺗﻮرو د راوړو او ﻧﻪ راوړو ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٦٩----- -------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﺮﺳﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٦٩-----------------------------------‬‬
‫ب – ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٠------------------------------------‬‬
‫‪ – I‬اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٠------------------------------‬‬
‫)ﺗﺸﺒﯧﻬﻲ اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻠﻴﻜﻲ اﺿﺎﻓﻲ(‬
‫‪ -II‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٢----------------------‬‬
‫‪ - III‬ﻣﻮﻛﺪه ﻣﺤﺾ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٣-----------------------‬‬
‫‪ – ٢‬د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د راوړو او ﻧﻪ راوړو ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٧٤-----------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪٧٤----------------------------------‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ب – ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٤-----------------------------------‬‬

‫• ﻗﺮﻳﺒﻪ ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‬

‫• ﺑﻌﻴﺪه ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫ج – ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٧٨-----------------------------------‬‬
‫د – ﻧﺎﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨٠---------------------------------‬‬
‫‪ - ٣‬د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٨١----- -----‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨١----------------------------------‬‬
‫ب – ﻣﻔﺮوﻗﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨٤------------------------------------‬‬
‫‪ – ٤‬د ﻏﺮض ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٨٦------------ --------------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻋﺎدي ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨٦-----------------------------------‬‬
‫ب – ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨٧---------------------------------‬‬
‫• ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٨٧--------------------------------------------‬‬
‫• ﻣﻘﻠﻮﺑﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﻜﻮﺳﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٩٠-----------------------------------‬‬
‫‪ – ٥‬د ﻋﺪد او ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٩٣--------------------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﺟﻤﻊ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٩٣-------------------------------------------‬‬
‫ب – ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪٩٤------------------------------------------‬‬
‫‪ – ٦‬د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪٩٦-------------------------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻟﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﺳﺮه ‪٩٦---------------------------‬‬
‫ب – ﻣﻌﻘﻮﻟﻪ ﻟﻪ ﻣﻌﻘﻮﻟﯥ ﺳﺮه ‪١٠٠-------------------------------‬‬
‫ج – ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻟﻪ ﻣﻌﻘﻮﻟﯥ ﺳﺮه ‪١٠١------------------------------‬‬
‫د – ﻣﻌﻘﻮﻟﻪ ﻟﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﺳﺮه ‪١٠٢------------------------------‬‬
‫‪ – ٧‬د ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ د ﻣﺮﻛﺒﻮاﻟﻲ او ﺑﺴﻴﻄﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١٠٦-----‬‬
‫اﻟﻒ – ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١٠٨------------------------------‬‬
‫ب – ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺳﺮه ‪١١١---------------------------------‬‬
‫ج – ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺳﺮه ‪١١٥-------- ------------------------‬‬

‫‪7‬‬
 ‫د – ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١١٦------- -------------------------‬‬
‫‪ – ٨‬د ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ د ﻗﻴﺪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١١٦----------------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١١٦------- ---------------‬‬
‫ب – ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١١٩------- ----------------‬‬
‫ج ‪ -‬ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻂ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١٢٠------ ------------‬‬
‫د – ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺳﺮه ‪١٢٣--------------------------‬‬
‫ﻫـ ‪ -‬ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪١٢٤---------------------------‬‬
‫‪ – ٩‬د ﻗﻮت او ﺿﻌﻒ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١٢٥----- -----------------‬‬
‫اﻟﻒ – اﻋﻠﻰ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٢٥------------------------- ---------------‬‬
‫• ﺑﻠﻴﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٢٥----------------------------------------------‬‬
‫• ﻣﻀﻤﺮه ﻳﺎ ﺿﻤﻨﻲ )ﭘټﻪ( ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٢٦-------------------------------‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﻨځﻨۍ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٢٨---------- -----------------------------‬‬
‫ج ‪ -‬ادﻧﻰ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٢٩------------------------------------------‬‬
‫‪ - ١٠‬د ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧﻪ ‪١٣١---- ---------‬‬
‫اﻟﻒ – ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪١٣١----------------------- ----------------‬‬
‫ب – وﻫﻤﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٣٢------------------------- ---------------‬‬
‫ج – ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٣٣-----------------------------------------‬‬
‫‪ – ١١‬د اﺑﺘﺬال او ﻧﺪرت ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١٣٦--------------- -----‬‬
‫اﻟﻒ – ﻧﺎدره ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٣٦----------------------------------------‬‬
‫ب – ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٣٦----------------------------------------‬‬
‫‪ – ١٢‬د ﺷﺮط او ﻧﻪ ﺷﺮط ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١٣٨--------------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﺸﺮوﻃﻪ ‪١٣٨------------------------------------------‬‬
‫ب – ﻧﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ‪١٤٠-----------------------------------------‬‬
‫‪ -١٣‬د ﻣﻘﺒﻮﻟﻮاﻟﻲ او ﻣﺮدودواﻟﻲ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪١٤١------------‬‬
‫اﻟﻒ – ﻣﻘﺒﻮﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪١٤١---------------------------------------------‬‬

‫‪8‬‬
‫ب – ﻣﺮدوده ‪١٤١----------------------------------------------------‬‬
‫وړاﻧﺪﯦﺰوﻧﻪ ‪١٤١---------------------------------------‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪١٤٢-------------------------------------------‬‬
‫ﭘﺎﻳﻠﻪ ‪١٤٣---------------------------------------------‬‬
‫‪١٤٥----------------------------------------------------‬‬ ‫ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺳﺮﻳﺰه‬
‫د ﺑﻴﺎن ﻋﻠﻢ درې ګﻮﻧﯥ څﺎﻧګﯥ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﻣﺨﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ﭘـﺮې ﺑﺤـﺚ ﺷـﻮى‬
‫دى ‪ ،‬د ژﺑــﯥ او ﻟﻴــﻚ د ﺧــﻮږواﻟﻲ ‪ ،‬ﭘــﻪ زړه ﭘــﻮرې واﻟــﻲ ‪ ،‬څﺮګﻨــﺪﺗﻴﺎ او د ﺑﻼﻏــﺖ او‬
‫ﻓﺼﺎﺣﺖ ﭘﻪ ګﺎڼﻪ د ښﻜﻠﻲ ﻛﻮﻟﻮ ﻳﻮ اﺳﺎﺳﻲ ﺷﺮط دى ‪ ،‬ﭼﯥ ددې ﻋﻠﻢ ﻟـﻮﻣړى اﺳـﺎﻧﻪ او‬
‫رواﻧﻪ څﺎﻧګﻪ )ﺗﺸﺒﯧﻪ ( ده ‪ .‬ﻋﺎم وګړي ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان او ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﯥ ﭘﻪ وﻟﺲ ﻛﯥ د ټﻮﻛﻮ‬
‫ټﻜــﺎﻟﻮ ﻃﺒــﻊ ﻟــﺮي ﭘﺨﭙﻠــﻮ ﺧﺒــﺮو ﻛــﯥ ﻟــﻪ ﺗــﺸﺒﯧﻪ څﺨــﻪ ﻛــﺎر اﺧﻠــﻲ ‪ .‬ﻫﻐــﻪ څــﻮك ﭼــﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﭼﺎﭘﻮرې ﻣﻠﻨډې وﻫﻲ ﻳﺎ د ﻫﻐﻪ ﺑﺪي ﺑﻴﺎﻧﻮي ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ ﭘﻜـﯥ د وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ د ﺗـﻀﺎد ﻣـﺴﺌﻠﻪ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ ‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻳﻮ څﻮك ډﯦﺮ ﻏﺒﻲ او ﻧﺎ ﻻﻳﻖ دى ؛ ﻧﻮ ﻣـﻮږ ورﺗـﻪ )اﻓﻼﺗـﻮن ( ﻛﻠﻤـﻪ‬
‫ﻛﺎر وو‪ ،‬ﭼﯥ اﻓﻼﺗﻮن د ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ډﯦﺮځﻴﺮك ‪ ،‬ﻫﻮښﻴﺎر او ﻣﺸﻬﻮر ﻓﻴﻠـﺴﻮف و ؛ ﺧـﻮ‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻧﺎﻻﻳﻖ او اﻓﻼﺗﻮن ﺗﺮ ﻣﻨځ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺗﻀﺎد د ﺧﻠﻜﻮ د ﺧﻨﺪا ﺳﺒﺐ ګﺮځﻲ ‪ .‬ﻳﻌﻨﯥ‬
‫اﻓﻼﺗﻮن ﭘﻪ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻪ ﻛﯥ ﻣﺸﻬﻮر و او دى ﭘﻪ ﺟﻬﺎﻟـﺖ او ﺑـﯥ ﻋﻘﻠـۍ ﻛـﯥ ﻫﻤـﺎﻏﻮﻣﺮه‬
‫ﺷﻬﺮت ﺗﻪ رﺳﯧﺪﻻى دى ‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺗــﻪ ذﻫﻨﻴــﺖ ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﺗــﻪ ورﻛــﻮل د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛﻤــﺎل دى ‪ ،‬ځﻜــﻪ ﻧــﻮ ددې ﻋﻠــﻢ د‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻈﺮ ﭘﻪ دې ﺧﻮا راواوښﺖ او وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻳـﯥ ﭘﻜـﯥ ﺑﻜـﺮ اﺛـﺎر وﻟﻴﻜـﻞ ‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ددې ﻟړۍ ﭘﻪ ﻛړﻳﻮ ﻛﯥ ﻣﺎ ﻫﻢ ) د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘـﻪ ﻏﺰﻟـﻮ ﻛـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧـﻪ (‬
‫ﺗﺮ ﺳﺮﻟﻴﻚ ﻻﻧﺪې ﻳﻮه ﻛړۍ ور زﻳﺎﺗﻪ ﻛړه‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټـﻚ د ﭘـښﺘﻮن ﻗـﻮم د ژوﻧـﺪي ﭘـﺎﺗﯥ ﻛﯧـﺪو ﻟﭙـﺎره د اﷲ )ج( ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮا ورﻛړه ده ‪ .‬دى د ﭘښﺘﻮ ادب ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛـﯥ د دوﻳﻤـﯥ دورې د دوﻳـﻢ ﭘـړاو ﻫﻐـﻪ اﺗـﻞ‬
‫دى ﭼﯥ ﻫﻢ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺗﻮره او ﻫﻢ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻗﻠﻢ ﭘښﺘﺎﻧﻪ د ﻧړۍ ﭘﺮ ﻣﺦ وځﻠﻮل ‪ .‬ده د ﺧﭙﻠﯥ ﺗـﻮرې‬
‫او ﻗﻠﻢ ﻛﺎر ﻳﻮازې د اﷲ )ج( د رﺿﺎ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺧﭙﻞ ﻗﻮم ﺗﻪ ﭘﻪ ﺷﻌﻮري ډول وﻗﻒ ﻛـړ ‪ ،‬ﻧـﻮ‬
‫ځﻜﻪ ﻳﯥ دا اﺣﺴﺎس د ﺑﯥ اﺣﺴﺎﺳﻪ ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴټ را اوﭼﺖ ﺷﻮى او ﺑﯥ اﺧﺘﻴﺎره ﻳﯥ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯥ او ﻗﻠﻢ راووﺗﻞ‪:‬‬
‫زه ﻳﯥ ﭼﺎﻟﺮه وﻫﻢ ﻗﺪر ﻳﯥ ﭼﺎ زده‬
‫ﭘـــــــﻪ اور وﺳﯧﺰه دا ﺗﻮرې ﻗﻠﻤﻮﻧﻪ‬
‫)‪٣٦‬م ‪(٥٨١‬‬

‫‪10‬‬
‫ﺧــﻮ ﺧﺒــﺮه داﺳــﯥ ﻧــﻪ ده ﭼــﯥ ګﻨــﯥ ده ﺳﻤﺪﻻﺳــﻪ ﺧﭙﻠــﻪ ﺗــﻮره ﭘــﻪ ﻟﻬــﺎړو او ﻗﻠــﻢ ﭘــﻪ‬
‫دﻳﻮات ﻛﯥ اﻳښﻰ دى ‪ ،‬ﺑﻠﻜﯥ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﻫﺪف ﭘﺮ ﻣﺦ وړى او ﻳﻮ ځﻞ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﺧﭙﻠـﻮ‬
‫ادﺑﻲ ﻫڅﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯥ او ﻗﻠﻤﻪ دا ﺑﻴﺖ راووت ‪:‬‬

‫درﺳﺖ دﻳﻮان ﻣﯥ ﻟﻜﻪ ﺑﺎغ د ﻋﺎﻟﻢ ګﻨﺞ دى‬

‫ﭘـــــــــﻜﯥ ﻫــــــــﺮ رﻧګﻪ ګﻠﻮﻧﻪ ﻫــــــــــــــﺮ ﻧﻬﺎل‬
‫)‪ ٣٥‬م ‪(٣٩٨‬‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺧﻮ ﺧﭙﻠﻪ دﻋﻮه وﻛړه ﺧﻮ د ﺛﺒﻮت ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﻛﺎر ﭘﻪ ﻛـﺎر دى‬
‫‪ ،‬ﻫﻤﺪا ﻻﻣﻞ و ﭼﯥ ﻣﺎ دده ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ډوﻟﻮﻧﻮ ﺧﭙﻞ څﯧړﻧﻴـﺰ ﻛـﺎر ﭘﯧـﻞ ﻛـړ‪،‬‬
‫دا ﭼﯥ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ ادب ﻫﻢ ﭘﻮره ﭘﺮﻣﺨﺘګ ﻛړى دى ﻣـﺎ ﻫـﻢ د ﻋﺮﺑـﻲ ‪ ،‬دري ‪ ،‬اردو‬
‫او ﭘښﺘﻮ ﻣﻌﺘﺒﺮو اﺛﺎرو څﺨﻪ ﭘﻪ ګټﯥ اﺧﻴﺴﺘﻨﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻐـﻪ ټـﻮل ډوﻟﻮﻧـﻪ ﭘﯧـﺪا ﻛـړل‪،‬‬
‫ﭼﯥ ﻧﻦ ﭘﻪ ادب او ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻛﯥ دود دي ‪ .‬د ﻧﻮﻣﻮړي دا ﺧﺒﺮه ﭼﯥ )ﭘﻜـﯥ ﻫـﺮ رﻧګـﻪ ګﻠﻮﻧـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻧﻬﺎل( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ اړه ﺑﺎﻟﻜﻞ د ﻛﻤﺎل ﺗﺮ ﺣﺪه ﺛﺎﺑﺘﻪ ده ‪.‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮړي د ﻏﺰﻟﻮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭘﻪ )‪ (٢١٥٠‬ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ راﻏﻠـﯥ ده ‪ ،‬دﻟﺘـﻪ ﻣـﺎ د‬
‫ﺧﭙﻠﯥ څﯧړﻧﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ اﺛﺎرو ﻟﻪ )ﻏﺰﻟﻮ( څﺨﻪ ﻫﻐـﻪ ﺑﻴﺘﻮﻧـﻪ‬
‫راﺧﻴﺴﺘﻲ دي‪ ،‬ﭼﯥ زﻣﺎ د ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ﺑﺸﭙړواﻟﻲ ﻛﯥ ﻳـﯥ ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول ﺗـړاو ﻻره ‪ ،‬د‬
‫ﻫﺮې ټﺎﻛﻠﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﻣﻮﺿﻮع د څﺮګﻨﺪوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﺮ ﻫﺮ ﺑﻴﺖ وروﺳﺘﻪ ﻣﺸﺨـﺼﻪ ﻫﻤﺎﻏـﻪ‬
‫ﻳﻮه ﻣﻮﺿﻮع روښﺎﻧﻪ ﺷﻮې ده ‪ ،‬ځﻜﻪ ﻛﻪ ﻣـﻮږ ﭘـﻪ ﻳـﻮ ﺑﻴـﺖ ﻛـﯥ د ﻳـﻮې ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ اړه ﻫـﺮ‬
‫اړﺧﻴﺰه ﻟﻴﻜﻨﻪ وﻛړو اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻜﯥ ورﻛﯧﺪه اوﻫﻢ د ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﻜﻮ ﻟﭙـﺎره د ﻣـﻀﻤﻮن د‬
‫ﺗﻨﻮع د ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻮ ﭼﺎﻧﺲ ډﯦﺮ و‪.‬‬
‫د څﯧړﻧﯥ ﭘﻪ ﻟړ ﻛﯥ ﻛﻪ د ﻧﻮر ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ د ﺑﯧﻠګﻮ راوړو ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﭘﯧښﻪ ﺷﻮې ده او‬
‫ﻣﺎ راوړي دي؛ ﻧﻮ دا ﺑﻪ د ﻫﻐﯥ ﻣﻮﺿﻮع د ښﻪ وﺿﺎﺣﺖ ﻟﭙﺎره وي‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ﺳـﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻮ ﻳـﺎ‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ دﻧﻮي ﻛﻮ ﻟﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﻳﺎ د ﻣﺮدودې ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺑﯧﻠګﯥ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ د ﻧﺎﭼـﺎرۍ‬
‫ﭘــﻪ وﺟــﻪ ﻣــﯥ د ﺑــﻞ ﺷــﺎﻋﺮ ﻳــﻮ ﺑﻴــﺖ ﺑﯧﻠګــﻪ ﻛــړې ده ‪ ،‬ځﻜــﻪ د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﭘــﻪ ﻏﺰﻟــﻮ ﻛــﯥ د‬
‫ﻣﺮدودې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﯧﻠګﻪ زﻣﺎ ﺗﺮ ﺳﺘﺮګﻮ ﻧﺸﻮه ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫دا ﭼﯥ دري او ﭘـښﺘﻮ زﻣـﻮږ رﺳـﻤﻲ ژﺑـﯥ دي ﻧـﻮ ﭘـﻪ ځﻴﻨـﻮ ځـﺎﻳﻮ ﻛـﯥ ﻣـﯥ د دري‬
‫ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﻛټ ﻣټ ﭘﻪ دري ژﺑﻪ را اﺧﻴﺴﺘﻲ دي او ﻋﺮﺑـﻲ او اردو ﻣـﯥ راژﺑـﺎړﻟﻲ‬
‫دي ‪ .‬ﭘټﻪ دې ﭘﺎﺗﯥ ﻧﻪ وي د دري ﺟﻤﻠﯥ د ﻣﻴﻮﻧﺪ ﭘﻪ ﻓﻨټ ﻛﯥ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي ‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﭘښﺘﻮ‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ ﺗﻮﭘﻴﺮ وﺷﻲ ‪.‬‬
‫د ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯥ د اﺑﺠﺪو ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړى دى ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ د ځﻴﻨـﻮ اﺛـﺎرو د‬
‫ﭼﺎپ ﻧﯧټﻪ ﻧﻪ ده څﺮګﻨﺪه؛ ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻳﯥ دﭼﺎپ ﻧﯧټﻪ راوړل ﺷﻮې ﻧﻪ ده ‪.‬‬
‫د اﺛﺮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﭘﺮ وﺧﺖ ﻣﯥ ﻟﻪ ﺳﺎده واﻟﻲ څﺨﻪ ﻛـﺎر اﺧﻴـﺴﺘﻰ دى ﭼـﯥ ﻫـﺮ څـﻮك‬
‫ﺗﺮې د ﺧﭙﻠﯥ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﭽﯥ ﭘﻪ اﻧﺪازه ګټﻪ واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫د ﻻ څﺮګﻨﺪوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﺮ ځﺎﻧګړو څﻨګﻴـﺰو ﺳـﺮﻟﻴﻜﻮﻧﻮ ﻻﻧـﺪې د اﺛـﺮ ﭘـﻪ اړه ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻫﺪﻓﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﺗﯧﺮ ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﺗﻪ ﻛﺘﻨﻪ ‪ ،‬ﻣﻮاد او ﻛړﻧﻼر راوړم‪:‬‬
‫• د ﻧﻮﻣﻮړي اﺛﺮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﻫﺪﻓﻮﻧﻪ )ﻣﻮﺧﯥ(‪:‬‬
‫‪ - ١‬د ﻣــﺴﻠﻚ ﻟــﻪ ﻣﺨــﯥ ﻣﺤــﺼﻼﻧﻮ ‪ ،‬ﻣــﺴﻠﻜﻲ ﻏــړو او ﻣﻴﻨــﻪ واﻟــﻮ ﺗــﻪ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﭘــﻪ اړه‬
‫درﺳﻲ ﻣﻮاد ﭘﻪ ﻻس ورﻛﻮل‪.‬‬
‫‪ - ٢‬ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ادب ﻛﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل د ﻏﺰﻟﻮ ﭘﻪ اړه ﻟﻮﻣړى اﺛﺮ دى ‪.‬‬
‫‪ – ٣‬ﭘښﺘﻮ ادب د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻟﻪ ګﺎوﻧډﻳﻮ ژﺑﻮ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮول‪.‬‬
‫‪ – ٤‬د څﺎﻧګﯥ ﺿﺮورت او ﻣﻮاﻓﻘﻪ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮل ‪.‬‬
‫‪ – ٥‬ﻧﻮرو ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ او ﻛﺮه ﻛﺘﻮﻧﻜـﻮ ﺗـﻪ د ﻧـﻮرو ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ ﭘـﻪ دې اړخ )ﺗـﺸﺒﯧﻪ( ﻛـﯥ ﻻر‬
‫ﭘﺮاﻧﺴﺘﻞ‪.‬‬
‫‪ – ٦‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټـﻚ د ﻋـﻮه )ﭼـﯥ زﻣـﺎ ﭘـﻪ ﺷـﺎﻋﺮۍ ﻛـﯥ ﻫـﺮ رﻧګـﻪ ګﻠﻮﻧـﻪ او وﻧـﯥ‬
‫ﺷﺘﻪ ( ﺛﺒﻮت ﺗﻪ رﺳﻮل‪.‬‬
‫‪ – ٧‬د ذﻛﺮ ﺷﻮي اﺛﺮ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻨﻴﺎرۍ ﻋﻠﻤﻲ رﺗﺒﯥ څﺨﻪ ﭘﻮﻫﻨﻤﻠۍ ﻋﻠﻤﻲ رﺗﺒـﯥ ﺗـﻪ د‬
‫ﻟﻮړﯦﺪو ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ د ﻳﻮ ﺷﺮط ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ د ﭘښﺘﻮ څﺎﻧګﯥ ﻟﻪ ﺧﻮ راﺳﭙﺎرل او ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮل‪.‬‬
‫• ﺗﯧﺮو ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﺗﻪ ﻛﺘﻨﻪ ‪:‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮړي اﺛﺮ د ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﭘﻪ اړه ﻣﯥ ﺧﭙﻞ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ‪ ،‬د ﭘـﻮﻫﻨځﻲ او‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ‪ ،‬د ﻧﻨګﺮﻫـﺎر د اﻃﻼﻋـﺎﺗﻮ او ﻓﺮﻫﻨـګ رﻳﺎﺳـﺖ ﻟـﻪ ﻛﺘـﺎﺑﺘﻮن څﺨـﻪ‬
‫ګټـﻪ اﺧﻴــﺴﺘﯥ ده ‪ .‬ﻫﻐــﻪ ﻋﺮﺑــﻲ ‪ ،‬دري ‪،‬اردو او ﭘــښﺘﻮ اﺛــﺎر ﭼــﯥ ﭘــﻪ اﻛﺎډﻣﻴﻜــﻪ ﺗﻮګــﻪ د‬

‫‪12‬‬
‫ﻻرښﻮوﻧﻮ او ﻧﻈﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺗﺮې اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮې ده ﭘﻪ ﻟﻨډه ﺗﻮګﻪ د ﻟﻴﻜﻮال او اﺛﺮ‬
‫د ﻧﻮم او ﻧﯧټﯥ ﭘﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ راوړم‪:‬‬
‫™ د اﻟــﺴﻴﺪ اﺣﻤــﺪ اﻟﻬﺎﺷــﻤﻲ ‪ ،‬ﺟــﻮاﻫﺮ اﻟﺒﻼﻏــﺔ ﻓــﻰ اﻟﻤﻌــﺎﻧﻰ و اﻟﺒﻴــﺎن و‬
‫اﻟﺒﺪﻳﻊ اﺛﺮ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ژﺑﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮى ﻟﻮﻣړى ﭼﺎپ ﻳﯥ ﭘﻪ )‪ ١٣٥٨‬ﻫـ(‬
‫د ﻣﺼﺮ ﭘﻪ اﻻﻋﺘﻤﺎد ﺑﺸﺎرع ﺣﺴﻦ اﻻﻛﺒﺮ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻛﯥ ﺷـﻮى او څﻠـﻮرم ځـﻞ‬
‫ﭘــﻪ )‪ ( ١٣٦٩‬د اﻳــﺮان د ﻗــﻢ ښــﺎر داﻟﻤــﺼﻄﻔﻮى ﻧــﻮﻣﯥ ﺧﭙﺮﻧــﺪوﻳﯥ ټــﻮﻟﻨﯥ‬
‫ﺧﭙﻮر ﻛړى دى‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺎﻟﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﭼﺎپ ځﻨﯥ اﺳﺘﻔﺎده ﻛړې ده ‪.‬‬
‫™ د ﻛﺎﻣﻞ اﺣﻤﺪ ﻧﮋاد ‪ ،‬ﻓﻨﻮن ادﺑـﻰ ‪،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ )‪ ١٣٨٢‬ل ( ﻛـﺎل ﭘـﻪ اﻳـﺮان ﻛـﯥ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﺟـــﻼل اﻟـــﺪﻳﻦ ﻫﻤـــﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﻨـــﻮن ﺑﻼﻏـــﺖ و ﺻـــﻨﺎﻋﺎت ادﺑـــﻲ ‪ ،‬ﭼـــﯥ ﭘـــﺮ‬
‫)‪١٣٧٠‬ل( ﻛﺎل ﭘﻪ اﻳﺮان ﻛﯥ ﭼﺎپ دى ‪.‬‬
‫™ د ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻮى ﻣﻘﺪم او رﺿﺎ اﺷﺮﻓﺰاده ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﺑﻴﺎن ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ )‪١٣٨٤‬‬
‫ل( ﻛﺎل ﭘﻪ اﻳﺮان ﻛﯥ ﭼﺎپ دى‪.‬‬
‫™ د ﺳﻴﺮوس ﺷﻤﻴﺴﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺎن و ﻣﻌﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ )‪ ١٣٨٣‬ل( ﻛﺎل ﭘـﻪ اﻳـﺮان ﻛـﯥ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛـﺪﻛﻨﻲ ‪ ،‬ﺻـﻮرﺧﻴﺎل در ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﻲ ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ‬
‫)‪ ١٣٦٨‬ل( ﻛﺎ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫™ د ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ﻗﻮﻳﻢ ‪ ،‬ﻓﻨﻮن ادﺑﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻓﺎروﻗﻲ ‪ ،‬ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ )‪ ١٩٥٩‬ع( ﻛﺎل ﭘـﻪ‬
‫ﭘﯧښﻮر ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﺑﯧﻨﻮا ‪ ،‬ادﺑﻲ ﻓﻨﻮن ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ )‪ ١٣٢٦‬ل( ﻛـﺎل ﭘـﻪ ﻛﺎﺑـﻞ ﻛـﯥ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﺳﻤﻨﺪر ﺑﺪرﺷﻮ ‪ ،‬د ادب ﻣﻨﺎره ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ ) ‪ ١٩٥٨‬ع( ﻛﺎل ﭘﻪ ﭘﯧښﻮر ﻛﯥ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻓﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،‬ادﺑﻲ ارﻣﻐـﺎن ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ )‪ ١٣٨٣‬ل( ﻛـﺎل ﭘـﻪ ﻛﻨـﺪﻫﺎر ﻛـﯥ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫™ د ﻣﺸﺘﺎق ﻣﺠﺮوح ﻳﻮﺳﻔﺰي ‪ ،‬زرګﺎڼﻰ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ )‪١٩٩٨‬ع( ﻛﺎل ﭘﻪ ﭘﯧښﻮر‬
‫ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫™ د ﺳﻴﺪ ﺗﺴﻨﻴﻢ اﻟﺤـﻖ ﻛﺎﻛـﺎ ﺧﯧـﻞ ‪ ،‬روح ادب ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﺮ )‪ ١٩٨٧‬ع( ﻛـﺎل ﭘـﻪ‬
‫ﭘﯧښﻮر ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻋﺒــﺪ اﻟــﺮﺣﻴﻢ ﻣــﺴﻠﻢ دوﺳــﺖ ‪ ،‬ﺧــﻮږه ژﺑــﻪ ‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﺮ )‪ ١٣٧٩‬ل ( ﻛــﺎل ﭘــﻪ‬
‫ﭘﯧښﻮر ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫™ د ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رښﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ګﺮاﻣﺮ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘـﺮ ) ‪ ١٣٧٢‬ل( ﻛـﺎل ﭘـﻪ ﭘﯧـښﻮر‬
‫ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫™ د ﻣﺠﺎور اﺣﻤﺪ زﻳﺎر ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ﭘښﻮﻳﻪ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ )‪ ١٣٨٢‬ل( ﻛـﺎل ﭘـﻪ ﭘﯧـښﻮر‬
‫ﻛﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫ﻟــﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ﻛﻮﻣــﻮ ﻛﺘــﺎﺑﻮﻧﻮ څﺨــﻪ ﭼــﯥ ﻳﺎدوﻧــﻪ وﺷــﻮه ﻫــﺮ ﻳــﻮ ﻣــﯥ ﭘــﻪ ﭘــﻮره ډول‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻰ ﺧﻮ زﻣﺎ د اﺛﺮ ﭘﻪ څﯧﺮ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړو اﺛﺎرو ﻛﯥ داﺳﯥ ﻛﻮﻣﻪ ورﺗﻪ څﯧړﻧﻪ ﻧﻪ ده ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﻣــﺎ د ﺧﭙــﻞ اﺛــﺮ ﭘــﻪ ﺑــﺸﭙړوﻟﻮ ﻛــﯥ ﻟــﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ ﻣﺎﺧــﺬوﻧﻮ څﺨــﻪ ﻳــﻮازې د ﺗﻴــﻮرۍ ﭘــﻪ ﺑڼــﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛړې ده او ﺑﻴﺎ ﻣﯥ د ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﭘـﻪ ﻏﺰﻟـﻮ ﻛـﯥ د څﯧړﻧﻴـﺰ ﻣﯧﺘـﻮد ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺨﯥ ﭘﻠټﻠﻲ دي‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ټﻮﻟﻮ ﻏﺰﻟﻮ څﺨﻪ ﭼﯥ د ﻛﺎﺑـﻞ او ﭘﯧـښﻮر ﭘـﻪ ﭼـﺎپ‬
‫ﺷــﻮﻳﻮ ﻛﻠﻴــﺎﺗﻮ ﻛــﯥ راﻏﻠــﻲ دي ‪ ،‬د ﻣﺎﺧــﺬ ﭘــﻪ ﺗﻮګــﻪ د ﺑﻴﺘﻮﻧــﻮ ﭘــﻪ ﻏــﻮره واﻟــﻲ ﻛــﯥ ﺗــﺮې‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮې ده او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺧﻮاره واره ﻧﻮر اﺛﺎر ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ﺑـﺸﭙړوﻟﻮ ﻛـﯥ‬
‫ﻳﯥ راﺳﺮه ﻻس ﻛړى دى ﻫﻢ د ﻣﺎﺧﺬ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ګټﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮې ده ‪.‬‬
‫وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ د ﻣﺴﻠﻜﻲ اﺳﺘﺎداﻧﻮ ﻣﺸﻮره ﭘﻪ ځﺎﻧګړې ﺗﻮګـﻪ د ﻻرښـﻮد اﺳـﺘﺎد‬
‫ﻋﻠﻤﻲ او ښﻮوﻧﻴﺰې ﻣﺸﻮرې ﻣﯥ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ دي ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﻣﻮاد او ﻛړﻧﻼر‪:‬‬
‫د اﺛﺮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﭘﻪ اړه د څﺎﻧګﯥ ‪ ،‬ﻻرښـﻮد اﺳـﺘﺎد او د ﻟـﻮړو زده ﻛـړو د اﻧـﺴﺠﺎم‬
‫او اﻣﻮر اﻛﺎډﻣﻴﻚ ﻣﻮاﻓﻘﯥ ﻟﻪ ﺗﺮ ﻻﺳـﻪ ﻛﻮﻟـﻮ وروﺳـﺘﻪ ﻣـﯥ ﺧﭙـﻞ ﻛـﺎر ﭘـﻪ ﻻﻧـﺪې ﺗﻮګـﻪ‬
‫ﭘﯧﻞ او ﺑﺸﭙړ ﻛړ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ټﻮل ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭼـﯥ د ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ اړه ﻛـﺮه ﻧﻈﺮوﻧـﻪ او ﻻرښـﻮوﻧﯥ ﺗـﺮې ﻻﺳـﺘﻪ‬
‫راوړل ﺷــﻮي‪ ،‬ﻟــﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﻛﺘــﺎﺑﺘﻮﻧﻮﻧﻮ څﺨــﻪ ﺗــﺮ ﻻﺳــﻪ ﻛــړل ‪ ،‬ﺣﺘــﻰ ځﻴﻨــﯥ ﺳــﺎﻳډوﻧﻪ‬
‫)ﺑﺮﯦښﭙﺎڼﯥ( ﻣﯥ ﻫﻢ ﭘﺴﯥ وﻛﺘﻠـﯥ؛ ﺧـﻮ ﻫﻠﺘـﻪ ﭼـﯥ ﻛـﻮم ﻣـﻮاد ﻣﻮﺟـﻮد و ﻟـﻪ ﻣﺎﺳـﺮه ﻳـﯥ اﺻـﻞ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ واك ﻛﯥ وو ‪ ،‬ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻣﯥ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ورﻛړه‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮړو ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ څﺨﻪ ﻣـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ اړه اﺻـﻄﻼﺣګﺎﻧﯥ د ﻳـﻮ ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﺑڼــﻪ ﺗــﺮ ﺗﻴــﺐ او ﻣــﻨﻈﻢ ﻛــړې او ﺑﻴــﺎ ﻣــﯥ د ﻫــﺮې اﺻــﻄﻼح ﻟﭙــﺎره ﻛــﺮه‪ ،‬څﺮګﻨــﺪ او اﺳــﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ وﻟﻴﻜﻞ‪ .‬ﺗﺮ دې ﻛـﺎر وروﺳـﺘﻪ ﻣـﯥ د ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﻫﻐـﻪ اﺛـﺎر وﻛﺘـﻞ‪،‬‬
‫ﭼﯥ دده ﻏﺰﻟﯥ ﭘﻜﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮې وې ‪ ،‬د ﻫﺮې ﻏﺰﻟﯥ ﭘﻪ ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﻣﯥ ﺳﻮچ ﻛړى ﻛـﻪ د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ډول راﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮى؛ ﻧﻮ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﯥ ورﺗﻪ ﻟﻴﻜﻠﯥ او ﻛﻪ زړه ﻧﺎ زړه ﺑـﻪ‬
‫وم ﻧــﻮ ﺑﻴــﺎ ﻣــﯥ ﻳــﻮازې ﺗــﺸﺒﯧﻪ ورﺗــﻪ ﻟﻴﻜﻠــﯥ ‪ ،‬ﺗــﺮ دې وروﺳــﺘﻪ ﻣــﯥ دا ﺑﻴﺘﻮﻧــﻪ ﭘــﻪ ﻳــﻮه‬
‫ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻛﯥ راټﻮل ﻛړي ‪،‬ﺗﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ وروﺳﺘﻪ ﻣﯥ ﺑﻴﺎ د ﻓﻬﺮﺳﺖ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه‬
‫ﻛټګﻮري ﻛړي او ﻫﺮ ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻛﻮﻣﯥ اﺻﻄﻼح ﻟﭙـﺎره ﭘـﻮره ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول ﺟـﻮړ و ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻣﯥ ورﺗﻪ ﺑﯧﻠګﻪ ﻛړې ده‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ دا ﺑﺮﺧﻪ ﭘﺎى ﺗﻪ ورﺳﯧﺪه ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮ ﻣﯥ ﭘﻪ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻟﻪ ﻧﻮر ﻫﻐﻮ اﺳﺘﺎداﻧﻮ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې اړه ﻳﯥ ﭘﻮﻫﻪ ﻟﺮﻟﻪ ﺷﺮﻳﻜﺎ وه او ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛـﯥ‬
‫ﻣﯥ ﻟﻪ ﻻرښﻮد اﺳﺘﺎد ﺳﺮه د ﻻ ﻛﺮه واﻟﻲ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻣﺸﻮره ﻛﻮﻟﻪ ‪.‬‬
‫د ﻳﻮې اﺻﻄﻼح ﻟﭙﺎره ﻳﻮه ﺑﯧﻠګﻪ ﻫﻢ راوړل ﺷـﻮې ده او د اﻛﺜـﺮو اﺻـﻄﻼﺣګﺎﻧﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﺗﺮﻳﻮې ډﯦﺮې ﺑﯧﻠګـﯥ راوړل ﺷـﻮي دي‪ .‬د ﻫـﺮې اﺻـﻄﻼح اړوﻧـﺪ ﺷـﺮﺣﻪ د ﻫﻤـﺎﻏﯥ‬
‫اﺻﻄﻼح د ﺑﯧﻠګﯥ ﺗﺮ ذﻛﺮ وروﺳﺘﻪ راوړل ﺷﻮې د ه‪.‬‬
‫ﺗﺮ ډﯦﺮه ﺣﺪه ﻣـﯥ ﻛﻮښـښ ﻛـړى دى‪ ،‬ﭼـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﺳﻴـﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻜﻪ وڅﯧـړم او ﻫـﻢ‬
‫اړوﻧــﺪ ﻋﻨﻮاﻧﻮﻧــﻪ ﺳﻴــﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻜﻪ ﺑڼــﻪ وﻟــﺮي ‪ ،‬ﻟــﻮﻣړ ى ﻟــﻮى ﻋﻨﻮاﻧﻮﻧــﻪ ‪ ،‬ﺑﻴــﺎ څﻨګﻴــﺰ‬
‫ﻋﻨﻮاﻧﻮﻧﻪ او ﻓﺮﻋﻲ ﻋﻨﻮاﻧﻮﻧﻪ راوړل ﺷﻮي دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﻮﺿﻮع ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﻻ روښﺎﻧﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ اړه د ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯧﻞ ‪ ،‬ﻣﻨځ او ﭘﺎى ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮل ﺷﻮى دى ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛــﯥ ﺑﺎﻳــﺪ وواﻳــﻢ ‪ ،‬ﭼــﯥ د ﻟــﻮړو زده ﻛــړو وزارت ﻫﻐــﻪ ﻻرښــﻮد ‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺮﻓﻴﻌﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره د اﺻﻠﻲ اﺛﺮ د ﻣﻮﺿﻊ د ﻏﻮراوي او ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﻻرې ﭼﺎرې ﭘﻜﯥ‬
‫ښــﻮدل ﺷــﻮي او ﭘــﻪ )‪١٣٨٨‬ل( ﻛــﺎل رﺳــﻤﺎً ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧﻮﻧــﻮ ﺗــﻪ ﻟﯧــږل ﺷــﻮى دى ددې اﺛــﺮ د‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻮ ﭘﺮ وﺧﺖ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮل ﺷﻮى دى‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ ﻣﻮ ﭘﻪ دﻋﺎګﺎﻧﻮ ﻧﻤﺎﻧځﻢ‪.‬‬

‫ﭘﻪ درﻧښﺖ‬

‫‪16‬‬
 ‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻟﻨډه ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻛﻮرﻧۍ ‪:‬‬
‫د ﻛﻮﻫﺎټ ﺿﻠﻊ‪ ،‬د ﺧټﻜﻮ ﻛﻮر دى ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯥ د ﺧټﻜﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﺮ ﻛﻮﻫﺎټ ﭘﺮﺗﻪ ده‬
‫‪ ،‬ﭘﻪ ﻛﻮﻫﺎټ ﻛﯥ د ﺧټﻜﻮ دوه ﻟﻮى ښـﺎﺧﻮﻧﻪ دي ‪ ،‬ﻳـﻮ ﻳـﯥ ﺑـﻮﻻق او ﺑـﻞ ﻳـﯥ ﺗـﺮى دى ‪ .‬د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ د ﻏﻮر ﻧﻴﻜﻪ ﻧﻮم اﻛﻮړي و‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺮى ﺧټﻚ ﭘﻮرې ﻳﯥ ﺗـړاو درﻟـﻮد‪.‬‬
‫د ﻣﻠــﻚ اﻛــﻮړ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛــﯥ ﻫــﻢ د ﺧټﻜــﻮ ﻟﻮﻳــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﭘــﺮ ﻛﻮﻫــﺎټ ﭘﺮﺗــﻪ وه ‪ ،‬ﺧــﻮ ﻣﻠــﻚ‬
‫اﻛﻮړى ﻟﻪ ﻛﻮﻫﺎټﻪ راﻏﻠﻰ او د اټـﻚ ﭘـﺮ ﺧﻮاوﺷـﺎ دﻫﻐـﯥ ﺑﺎدﺷـﺎﻫﻲ ﻻرې ﭘـﺮ ﻏـﺎړه اﺑـﺎد‬
‫ﺷﻮ‪ ،‬ﭼﯥ د اټﻚ څﺨﻪ د ﻧﻮښﺎر ﭘﺮ ﻟﻮر ﭘﯧښﻮر ﺗﻪ ﻏﺰﯦﺪﻟﯥ ده ‪ ،‬داﺳﯥ ښﻜﺎري ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﻫـﻢ د ﻧﻮښـﺎر او اټـﻚ ﺗـﺮ ﻣﻨځـﻪ ﺧټـﻚ اﺑـﺎد و او ددې ﺧټﻜـﻮ او د ﻫﻐـﻮ‬
‫ﺧټﻜﻮ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﻠﻚ اﻛـﻮړي ﺳـﺮه ﻟـﻪ ﻛﻮﻫﺎټـﻪ راﻏﻠـﻲ وو‪ ،‬اﻛـﻮړى ﻣـﺸﺮ ﺷـﻮ اﻛـﻮړي د‬
‫ﺳﺮاى ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﻣﻐﻠﻮ د ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺳړك ﭘﺮ ﻏﺎړه ﻳﻮ ﻛﻠﻰ اﺑﺎد ﻛړ ‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﺮ ﻧﻨﻪ ﭘﻮرې اﺑﺎد‬
‫دى او د ﺳﺮاى اﻛﻮړي ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮر دى‪.‬‬
‫اﻛﺒﺮ ﺑﺎدﺷﺎه ﭼﯥ ﭘﻪ دوﻳﻢ ځﻞ دروه د ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﺳﻴﻤﯥ ﭘﻪ ﻟﻮر راﻏـﻰ ﻧـﻮ د ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺟﺮﻧﻴﻞ ﻣﺎن ﺳﻨګﻬـ او ﻧﻮرو ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻨﻮ ورﺳﺮه د ﻣﻠﻚ اﻛﻮړي ﭘﯧﮋﻧﺪګﻠﻮي وﻛـړه‪ ،‬ﻣـﺎن‬
‫ﺳﻨګﻬـ ﺑﺎدﺷـﺎه ﺗـﻪ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ دا ﻣﻠـﻚ ﭘـﻪ دې ﺳـﻴﻤﻪ ﻛـﯥ ﻳـﻮ ﺑـﺎ رﺳـﻮﺧﻪ ﺳـړى دى ‪ .‬ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎدﺷﺎه ﺳﻼﻣﺖ ده ﺗﻪ د اټﻚ او ﭘﯧـښﻮر ﺗﺮﻣﻨځـﻪ د ﺑﺎدﺷـﺎﻫﻲ ﺳـړك ﺳـﺎﺗﻨﻪ ورﭘـﻪ ﻏـﺎړه‬
‫ﻛړي‪ ،‬ﻧﻮ دى ﺑﻪ دا ﻛﺎر ﭘﻪ ښﻪ ﺷﺎن ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻮي‪ .‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ ﻳﻮ ﺳـﻔﺰو ﺑـﻪ د اټـﻚ‬
‫ﭘﻪ ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻻرو ﭼﭙﺎووﻧﻪ وﻫﻞ او ﻗﺎﻓﻠﯥ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻮټﻠﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ ﺳړك اﻣﻦ ﻧﻪ و ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎه‬
‫ﺗﻪ ووﻳﻞ ﺷﻮل ﭼﯥ د ﻣﻠﻚ اﻛﻮړي او د ﻫﻐﻪ د ﻗﺒﯧﻠﯥ ﻟﻪ ﻳﻮﺳﻔﺰو ﺳﺮه دښﻤﻨﻲ ده ﭘـﻪ دې‬
‫ﺑﻨﺴټ د ﺧﭙﻞ ذاﺗﻲ او ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ ﻏﺮﺿﻮﻧﻮ د ﺳﺮﺗﻪ رﺳـﻮﻟﻮ ﻟﭙـﺎره ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻣﻠـﻚ اﻛـﻮړى ﭘـﻪ‬
‫اﺧﻼص ﺳﺮه د ﺳـړك ﺳـﺎﺗﻨﻪ ﻛـﻮي‪ .‬ﺑﺎدﺷـﺎه وﻣﻨﻠـﻪ او ﻣﻠـﻚ اﻛـﻮړي ﺗـﻪ ﻳـﯥ د ﻧﻮښـﺎر او‬
‫اټــﻚ ﺗــﺮ ﻣﻨځــﻪ ﺳــﻴﻤﻪ د ﺟــﺎګﻴﺮ ﭘــﻪ ډول ورﻛــړه ‪ ،‬ﭘـﺮ دې ﺳــﺮﺑﯧﺮه ﻣﻠــﻚ اﻛــﻮړي ﺗــﻪ ﭘــﻪ‬
‫ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻻر د ﻣﺤﺼﻮل ټﻮﻟﻮﻟﻮ ﺣﻖ ﻫﻢ ورﻛړل ﺷﻮ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﯥ د ﻟـﻮﻣړي ځـﻞ ﻟﭙـﺎره د‬
‫ﻣﻠﻚ اﻛﻮړي ﻟﻪ ﺷﻬﺮت ﺳﺮه ﺳﻢ د ﺧټﻚ ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻧـﻮم ﻫـﻢ ﻳـﺎد ﺷـﻮ‪ .‬ګﻨـﯥ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻮرې‬

‫‪17‬‬
‫دوﻣﺮه ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮرﻛﻲ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـﯥ ﭘﺮﺗـﻪ وه‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺑـﺎﺑﺮ ﻧﺎﻣـﻪ ﻛـﯥ د ﭘـښﺘﻨﻮ د ټﻮﻟـﻮ ﻟﻮﻳـﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛړې ده ﺧﻮ ﺧټﻚ ﻳﯥ ورﻛﯥ ﻧﻪ دي ﻳﺎد ﻛړي‪ ٣٢) .‬م م ‪ ٨‬او ‪(٩‬‬
‫ﻣﻠــﻚ اﻛــﻮړى د دروﯦــﺶ ﻋــﺮف ﭼﻨﺠــﻮ زوى ‪ ،‬ﻟــﻮﻣړى ﺧټــﻚ و ﭼــﯥ ﺷــﻬﺮت ﻳــﯥ‬
‫ﺑﻴﺎﻣﻮﻧﺪ او د ﺧﭙﻞ ﺧﺪاى )ج( ورﻛړي اﺳﺘﻌﺪاد او ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ ﻳـﯥ د ﺟـﻼل اﻟـﺪﻳﻦ‬
‫اﻛﺒﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻠﺐ ﻛړه‪ .‬ده ﺗﻪ ﻣﻠﻚ اﻛﻮ ﻫﻢ واﻳﻲ‪.‬‬
‫دى ﺗﺮى ﺧټﻚ و او د دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻣﻞ د څﯧړﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ټﻴـﺮي ﭘـﻪ ﺗﻮاﺑﻌـﻮ‬
‫ﭘﻮرې اړوﻧﺪ د ﻛﺮﺑﻮﻏﯥ اوﺳﯧﺪوﻧﻜﻰ و ‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻧﻮ ﺳﺮه د ﺧﻔګـﺎن ﭘـﻪ وﺟـﻪ‬
‫ﻟــﻪ ﻫﻐــﻪ ځﺎﻳــﻪ )ﺧــﻮړې( ﺗــﻪ راﻏــﻰ او ﻟــﻪ ﺧﭙــﻞ ټــﻮﻟﻲ ﺳــﺮه ﺑــﻪ د ﺳــﻮﻧﻴﺎﻟۍ ﭘــﻪ دره ﻛــﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﭼﭙﺎووﻧﻮ ﻣﺸﻐﻮل و‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺮﯦﺸﺎن ﺧټﻚ د ﻣﻨﺸﻲ ګﻮﭘﺎﻟـﺪاس د ﺗـﺎرﻳﺦ ﺿـﻠﻊ ﭘـﺸﺎور د )‪(٣٠٨-٣٠٦‬‬
‫ﻣﺨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﻣﻠـﻚ اﻛـﻮړ ﺧـﺎن ﻟـﻪ ﻛﺮﺑـﻮﻏﯥ څﺨـﻪ ﻧـﻪ و‪ ،‬ﺑﻠﻜـﯥ د څـﻮﺗﺮې‬
‫) څﻮﺗﺮه( اوﺳﯧﺪوﻧﻜﻰ و او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ځﺎﻳﻪ ﻳﯥ ﻛﻮچ ﻛړى دى‪ ١٠) .‬م م ‪ ٩‬او ‪(١٠‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﺳﺮاى اﻛﻮړه ﺧټﻚ ﭘﻪ اړه واﻳﻲ‪:‬‬

‫رﺣﻤﺖ ﭘﻪ اﻛﻮړي ﺷﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ وﻧﻴﻮه ځﺎى ﺳﺮاى‬

‫ﭼﯥ ښﻪ ﻓﻬﻢ ﻳﯥ وﻛړې ﺑﺎور وﻛړه ځﺎى دى ځﺎى‬
‫ﺗﻮر ﻏﺮ ﻳﯥ د ﻫﻮډي دى ﺗﺮ ﺗﯧﺮاه ﭘﻮرې ﺳﻢ ﺗﻠﻠﻰ‬
‫ﻧﻴﻼب و ﻟﻨډي دواړو ﻋﺠﺐ ﺳﺮ اﻳښﻰ ﭘﻪ ﭘﺎى‬
‫ﭘﺮې ﺳﺎزه ﻟﻮﻳﻪ ﻻر د ﻫﻨﺪ وﺳﺘﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن ده‬
‫ګﺬر ﻳﯥ د اټﻚ دى ﭼﯥ ﺗﺮې ﺗﺮس ﻛﺎ ﺷﺎه ګﺪا‬
‫ﭘﻜﯥ ﻣﯧﺸﺘﻪ ﻣﯥ زوﻳﻪ ‪،‬ﺧﻠﻴﺨﺎﻧﻪ ﻟﻤﺴﻲ‪،‬اوﻟﺲ دى‬
‫ﭼﯥ څﻮك ﭘﻜﯥ ﻣﯧﺸﺘﻪ دي ﭘﻪ اﻣﻦ اوﺳﻪ د ﺧﺪاى‬
‫اﺳﻤﺎن ځﻨﯥ ﺟﺪا ﻛړ ﻻس د ﭼﺎ‪ ،‬رﺳﻲ اﺳﻤﺎن ﺗـــــــﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻟﻪ ﺳﺮاﻳﻪ ﻧﻪ دى ﺟﺪا ﺷﻮى ﭘﻪ ﺧﭙﻞ راى‬
‫)‪ ٣٥‬م م ‪ ٢٢٩‬او ‪( ٢٣٠‬‬
‫د ﻣﻠﻚ اﻛﻮړي دﻏﻪ ﺟﺎګﻴﺮداري او ﻣﻨﺼﺒﺪاري دده اوﻻدې ﺗـﻪ ﭘـﻪ ﻣﻴـﺮاث ﭘﺎﺗـﻪ‬
‫ﺷﻮه او دده ﭘﻪ ﻛﻮرﻧۍ ﻛﯥ ﻛﻠﻮﻧﻪ ﻛﻠﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ﻧﻪ ﺑﻞ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪه‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫ﻛﻠــﻪ ﭼــﯥ ﻣﻠــﻚ اﻛــﻮړى ﻟــﻪ ﺧﭙــﻞ زوى ﻳﻮﺳــﻒ ﺧــﺎن او ﻣﻠګــﺮو ﺳــﺮه د ﻧــﺎزو ﺧــﺎن‬
‫ﺑﻮﻻق ﺧټﻚ ﻟﻪ ﻻﺳـﻪ ووژل ﺷـﻮ ‪ .‬ﻟـﻪ ده اﺗـﻪ زاﻣـﻦ ﭘـﺎﺗﯥ وو‪ ،‬ﭼـﯥ ﻣـﺸﺮ ﻳـﯥ ﻳﺤﻴـﻰ ﺧـﺎن‬
‫ﻧﻮﻣﯧﺪه او ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻳﯥ دى د ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ وﻣﺎﻧـﻪ ‪ .‬ده ژر د ﺧﭙـﻞ ﭘـﻼر او ورور ﺑـﺪل‬
‫واﺧﻴﺴﺖ ‪ .‬دﻏـﻪ وﺧـﺖ د ﺧټﻜـﻮ ﺧﯧﻠﻮﻧـﻮ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ ﺧﭙـﻞ ﻣﻨځـﻲ ﺷـﺨړې ﻣﻮﺟـﻮدې وې ‪،‬‬
‫ځﻴﻨﯥ ﺧﯧﻠﻮﻧﻪ د ﻳﺤﻴﻰ ﺧﺎن ﭘﻪ ﺳﺮدارۍ راﺿﻲ ﻧﻪ وو‪.‬‬
‫ددﻏﻮ دښﻤﻨﻴﻮ او ﺷﺨړو درې څﻠـﻮر ﻛﺎﻟـﻪ ﺷـﻮي وو‪ ،‬ﭼـﯥ ﻳـﻮه ورځ ﻳﺤﻴـﻰ ﺧـﺎن‬
‫ﻧﻮښﺎر ﺗﻪ روان و ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻴﻮ ﺧټﻜﻮ ورﺗﻪ ﻻر ﻧﯧـﻮﻟﯥ وه ‪ .‬دى او دده زوى ﻋـﺎﻟﻢ ﺧـﺎن دواړه‬
‫ﻳــﯥ ووژل د ﻳﺤﻴــﻰ ﺧــﺎن ﺗــﺮ وژل ﻛﯧــﺪو وروﺳــﺘﻪ ﻗﺒﻴﻠــﯥ ﺷــﻬﺒﺎز ﺧــﺎن ﺧټــﻚ )‪-١٠٠٠‬‬
‫‪ ١٠٥٠‬ﻫـ ق( ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ وټﺎﻛﻪ ‪ .‬ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر او ورور د ﺑﺪل اﺧﻴـﺴﺘﻮ ﻟﭙـﺎره‬
‫د ﺳﻴﻨﻴﻮ ﺧټﻜﻮ ﭘﺮ ﻛﻠﻴـﻮ ﺣﻤﻠـﯥ وﻛـړې ‪ ،‬ﺳـﻴﻨﻲ ﺧټـﻚ ﻏﺮوﺗـﻪ وﺧﺘـﻞ ‪ .‬د ﻣﻠـﻚ ښـﺎدي‬
‫ﺧﺎن زوى ووژل ﺷﻮ د ﺧټﻜﻮ ﺳﺮداري ﭘﻪ دې ﺗﻮګﻪ ﺗﺮ ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن راورﺳﯧﺪه‪ ١٠) .‬م ‪(١٢‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن زوﻛړه ‪:‬‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻣﻐـﻞ ﺷﻬﻨـﺸﺎه ﻧﻮراﻟـﺪﻳﻦ ﺟﻬـﺎﻧګﻴﺮ )‪١٠٣٧-١٠١٤‬ﻫــ(‬
‫)‪ ١٦٢٧ – ١٦٠٥‬ع( ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻛﯥ د ‪١٠٢٢‬ﻫـ ق ﻛﺎل د دوﻳﻤﯥ ﺧﻮر ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷـﺖ ‪ ،‬ﭼـﯥ د‬
‫‪ ١٦١٣‬ع ﻛــﺎل د ﻣــﻰ ﻳــﺎ ﺟــﻮن ﻟــﻪ ﻣﻴﺎﺷــﺘﻮ ﺳــﺮه ﺳــﻤﻮن ﺧــﻮري ‪ ،‬ﻟــﻪ ﭘﯧــښﻮر ﻧــﻪ ‪ ٣٥‬ﻣﻴﻠــﻪ‬
‫ﺧﺘــﻴځ ﻟــﻮر ﺗــﻪ ﭘــﻪ ﺳــﺮاى اﻛــﻮړه ﻛــﯥ ﭼــﯥ د ﻟﻨــډي ﺳــﻴﻨﺪ ﭘــﻪ ﺳـﻬﻴﻠﻲ ﻏــﺎړه ﭘــﺮوت دى د‬
‫ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﻛﺮه وزﻳږﯦﺪ‪ ٣٦) .‬م ‪( ٨‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﻗﺼﻴﺪه ﻛﯥ ﭼﯥ ده د ﺧﭙﻠﯥ ﻛﻮرﻧۍ ﺣﺎل اﺣﻮال ﭘﻜـﯥ راوړى د ﺧﭙـﻞ ځـﺎن‬
‫او ﻧﻴﻜﻮﻧﻮ ﭘﻪ اړه ﻳﯥ څﻮ ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ راوړو‪:‬‬

‫ﻧﻴﻚ و ﺑــــــﺪ ﭘﻜﯥ ﻋﻴﺎن‬ ‫راﺷـــــــــﻪ واوره دا داﺳـــــــﺘﺎن‬

‫ﭘﺮې دې ﭘــﻮه ﺷﻲ داﻧﺎﻳﺎن‬
‫ﭼﯥ ﺗﻮرزن ﻳﻢ ﻛﺎن ﭘﻪ ﻛﺎن‬
‫ﭼﯥ ﺑــــــﻞ ﻧﻪ و ﻫﺴﯥ ځﻮان‬
‫ﭼــــــــﯥ ﭘﻪ ﺗﻮره ﺷﻮ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﭼــــــــــﯥ زه راﻏﻠﻢ ﭘﻪ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻫﻢ ﻋﺒﺮت ﻫــــــﻢ ﻧﺼﻴﺤﺖ دى‬
‫زه ﺧﻮﺷﺤﺎل د ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﻳﻢ‬
‫ﺷﻬﺒﺎز ﺧـــــﺎن د ﻳﺤﻴﻰ ﺧﺎن وو‬
‫ﻳﺤﻴﻰ ﺧــــــــﺎن د اﻛـــــــﻮړي وو‬
‫د ﻫﺠﺮت زر دوه وﻳﺸﺖ ﺳﻦ وو‬

‫‪19‬‬
 ‫ﻫـــــﻐﻪ ﻛﺎل ﭘــــــــــــﻮره ﭘﻨځﻮس و ﭼﯥ ﺷﻬـﻴﺪ ﺷﻮ ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن‬
‫د ﻫــــــﻐــــــــﻪ دور ﺑـــــــــــﺎد ﺷﺎه و ﻗــــــــــــــــﺪر دان ﺷـﺎه ﺟﻬﺎن‬
‫د ﭘــــــــــــــﻼر ځــﺎى ﻳﯥ وﻣﺎ راﻛړ ﭘﻪ اوﻟـــــــــﺲ ﺷﻮم ﺣﻜﻤﺮان‬

‫)‪ ٣٦‬م م ‪ ٥٨١‬او ‪( ٥٨٢‬‬

‫زده ﻛړه ‪:‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ زده ﻛړه ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻜﻪ ﺑڼﻪ ﻧﻠﺮي او ﻫﻢ ﻳﯥ د زده ﻛـړې ﭘـﻪ‬
‫اړه ﭘﻮره څﺮګﻨﺪوﻧﯥ ﻧﻪ دي ﻛړي ‪ .‬ﻛﻪ څﻪ ﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮړي دﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ اﻛﺜـﺮه ﭘﯧـښﯥ ﭘـﻪ ﻧﻈـﻢ‬
‫ﻛړي دي او د ځﺎن او ﻛﻮرﻧۍ ﭘﻪ اړه ﻳﯥ ډﯦﺮ څﻪ ﭘﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول راوړي دي‪ ،‬ﺧـﻮ د ﺧﭙﻠـﻮ‬
‫زده ﻛړو ﭘﻪ اړه ﻳﯥ داﺳﯥ څﺮګﻨﺪ څﻪ ﭘﻪ ﻻس ﻛﯥ ﻧﺸﺘﻪ ﭘﻪ دې اړه ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺛـﺮ‬
‫)ﻧﻨګﻴﺎﻟﻰ د زﻣﺎﻧﯥ ( ﻛﯥ د ځﻴﻨﻮ څﯧړوﻧﻜﻮ ﻟﻴﻜﻨﯥ راوړي ﭼﯥ زه ﻳﯥ دﻟﺘﻪ اړﻳﻨﯥ ﺑﻮﻟﻢ‪:‬‬
‫ﭘﻪ دﺳﺘﺎر ﻧﺎﻣﻪ ﻛﯥ راﻏﻠﻲ دي ‪ )) :‬زﻣﻮږ اﺳﺘﺎد اوﻳﺲ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻠﺘﺎﻧﻲ ډﯦـﺮ ﺑـﺰرګ‬
‫ﻣﺘﺒﺮك ﺳړى و ‪ ،‬د ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮي او ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺑﻬﺮور و ‪((...‬‬
‫ﻟﻪ دې ﭘﻮرﺗﻪ ﻳـﺎدوﻧﯥ ﺳـړى دوﻣـﺮه ﭘـﻮﻫﯧږي ﭼـﯥ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﻟـﻪ ﺷـﺎه اوﻳـﺲ‬
‫ﻣﻠﺘﺎﻧﻲ ﻧﻪ زده ﻛړه ﻛړې وه ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻳﯥ اﺳﺘﺎد و ‪ .‬ﺧﻮ ﻟﻜﻪ اﺳﺘﺎد ﻛﺎﻣﻞ ﭼﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫)) داﻧﻪ ده ښﻜﺎره ﭼﯥ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﻛﻠﻪ ‪ ،‬ﭼﯧﺮې او څﻮﻣﺮه وﺧﺖ زده ﻛړه ﻛړې ده ‪(( .‬‬
‫ﭘﺮﯦﺸﺎن ﺧټﻚ وﻳﻠﻲ دي ﭼﯥ د ځﻴﻨﻮ ﺧﻠﻜﻮ دا ﺧﻴﺎل دى ﭼﯥ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﻠﺘـﺎن ﻛـﯥ‬
‫ﻫﻢ درس وﻳﻠﻰ دى‪ ،‬ﺧﻮ ځﻴﻨﯥ ﺑﻴﺎ واﻳﻲ ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﺷﺎه اوﻳﺲ ﻣﻠﺘـﺎﻧﻲ دې ﭘـﻪ ﭘﯧـښﻮر‬
‫ﻛﯥ ﺗﺪرﻳﺲ ﻛﺎوه ځﻜﻪ ﭼﯥ ﭘﯧښﻮر ﻫﻢ د دﻳﻨﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻣﺮﻛﺰ و‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د زده ﻛړې ﭘﻪ ﺑﺎب ﺳړى دا وﻳﻼى ﺷﻲ ﭼـﯥ ده د ﻛـﻮر ﭘـﻪ‬
‫ﺟﻮﻣــﺎت او ﻳــﺎ ﺳــﻴﻤﻪ ﻳﻴــﺰه ﻣﺪرﺳــﻪ ﻛــﯥ درس وﻳــﻼى دى ‪ .‬اﻣــﺎ داﻧــﻪ ده ښــﻜﺎره ﭼــﯥ ده‬
‫څــﻮﻣﺮه وﺧــﺖ او د ژوﻧــﺪ ﺗــﺮ ﻛــﻮم ﻛــﺎل ﭘــﻮرې د زده ﻛــړې ﻟــړۍ ﺟــﺎري ﺳــﺎﺗﻠﯥ ده ‪ .‬ﭘــﻪ‬
‫اﺳﺘﺎداﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻳﻮازې دﺷﺎه اوﻳﺲ ﻣﻠﺘﺎﻧﻲ ﻧـﻮم څﺮګﻨـﺪ دى ﻧـﻮر اﺳـﺘﺎدان ﻳـﯥ ﻧـﻪ دي‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ‪. ...‬‬
‫ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼﯧﺮې ﺳړى د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﺑﺎ ټﻮل اﺛﺎر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛړي ﻧﻮ ورﺗﻪ ښـﻜﺎري ﭼـﯥ‬
‫دده ﺧﺎرق اﻟﻌـﺎده اﺳـﺘﻌﺪاد د زده ﻛـړې او ﻣﻄـﺎﻟﻌﯥ ﻟـﻪ ﻻرې روزل ﺷـﻮى دى او د ﻏـﻮ‬
‫زده ﻛړو ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اﺛﺎرو ﻛﯥ ﺧﭙﻞ ځﺎن ښﻜﺎره ﻛړى دى‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻰ ﺣﺒﻴﺒﻲ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﺮﻏﻠﺮې د ﻣﻘﺪﻣﯥ ﭘﻪ )‪ ١٨‬ﻣﺦ( ﻛﯥ ﻟﻴﻜﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫)) ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ ﻛﻮﭼﻨﻴﻮاﻟﻲ ﻛﯥ د ﺧﭙﻠﯥ زﻣﺎﻧﯥ ﻣﺮوج ﻋﻠـﻮم ټـﻮل وﻳﻠـﻲ وو ‪ .‬دده ﻟـﻪ‬
‫ﻛﻼﻣﻪ ښﻪ ښﻜﺎرﯦږي ﭼﯥ ده اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻠﻮم ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻓﻘﻪ ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ او ﻧﻮر ﻋﻘﻠﻲ او‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯥ ﻋﻠﻮم ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ ‪ ،‬ادﺑـﻲ ﻋﻠﻤﻮﻧـﻪ ‪ ،‬د ﻓـﺼﺎﺣﺖ او ﺑﻼﻏـﺖ اﺻـﻮل ‪،‬‬
‫ﻟﻜــــﻪ ‪ :‬ﻣﻌــــﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺑﻴــــﺎن ‪ ،‬ﻋــــﺮوض ‪ ،‬ﻗﺎﻓﻴــــﻪ او ﻧــــﻮر ټــــﻮل وﻳﻠــــﻰ او ﭘــــﺮې ﻋــــﺎﻟﻢ و‪(( .‬‬
‫دﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﻟﻪ ځﻴﻨﻮ ﻣﺸﻬﻮرو ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ ﻧﺎﺳﺘﻪ وﻻړه ﻫﻢ درﻟﻮده ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐـﻮ څﺨـﻪ‬
‫ﻳﻮ ﻫﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒـﺪ اﻟﺤﻜـﻴﻢ ﺳـﻴﺎﻟﻜﻮټﻲ )‪ ١٠٦٧‬ﻫــ ق ﻣـړ( دى ‪ .‬دى د ﺟﻬـﺎﻧګﻴﺮ او ﺷـﺎه‬
‫ﺟﻬﺎن ﭘـﻪ دوراﻧـﻮ ﻧـﻮ ﻛـﯥ د ﻧﻴﻤـﯥ وﭼـﯥ ﻟـﻪ ﺟﻴـﺪو ﻋﺎﻟﻤـﺎﻧﻮ څﺨـﻪ و ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﭘـﻪ‬
‫دﺳــﺘﺎر ﻧﺎﻣــﻪ ﻛــﯥ راوړي دي ‪ )) :‬ﻋــﺎﻟﻢ اﻟﻌﻠﻤــﺎ ﻣﻮﻻﻧــﺎ ﻋﺒــﺪاﻟﺤﻜﻴﻢ ﺳــﻴﺎﻟﻜﻮټﻰ ﻣــﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ وﭘﻮښﺘﯧﺪه ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻣﺴﻄﻮر ﺷﻮل‪ ((....‬ﭘﻪ ﻛﻠﻴﺎت ﻛﯥ ﻳﯥ دده ﭘﻪ ﺑﺎب ﻟﻮﻟﻮ‪:‬‬

‫د دﻧﻴﺎ د دﻳﻦ ﺣﻜﻴﻢ‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻜﻴﻢ‬

‫ﭘﻪ ﺗﻌﻈﻴﻢ و ﭘﻪ ﺗﻜﺮﻳﻢ‬ ‫د ﺟﻮګﻴﺎﻧﻮ وګﺮوه ﺗﻪ‬
‫)‪ ١٠‬م م ‪(١٦ -١٤‬‬
‫واده او اوﻻده‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ )‪ ١٠٤٠‬ﻫـ( ﻛﺎل د ‪ ١٨‬ﻛـﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻋﻤـﺮ واده وﻛـړ ‪ ،‬د واده‬
‫ﭘﻪ ورځ ﭘﺮې ﺳـﺨﺘﻪ ﺗﺒـﻪ راﻏﻠـﯥ وه ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﯥ ورا ﭘـﺴﯥ ﻫـﻢ ﻻړ ﻧـﺸﻮ‪ .‬ﻫﯧـﻮاد ﻣـﻞ‬
‫ﻟﻴﻜــﻲ ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻧــﺎوې ﭘــﺴﯥ د ﺧــﺴﺮ ﻛﻮرﺗــﻪ ﻧــﺸﻮاى ﺗﻠــﻼى ‪ ،‬ﻧــﺎوې ﻳــﯥ اﻧــﺎ )ﻗــﺬﻳﻔﯥ(‬
‫راوﺳﺘﻪ ‪ .‬دى ﻟﻪ ﺗﺒﯥ ﺗﺎوﯦﺪه ﻟﻮڅﯥ ﭘﻮڅﯥ ﻳﯥ درﻟﻮدې ‪ .‬دده د ﺧﻮﻟﻮ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﻣـﻮر‬
‫او څﻮ ﻧﻮرو ښځﻮ ﺑړﺳﺘﻦ ﭘـﺮې ټﻴﻨګـﻪ ﻛـړه ‪ ،‬ﺗـﺮ دې ﺣـﺪه ﭼـﯥ ﺧـﺎن ﺑـﯥ ﻫﻮښـﻪ ﻧـﻪ ﺑﻠﻜـﯥ‬
‫داﺳﯥ ﻓﻜﺮ ﻛﯧﺪه ﭼﯥ ﻣړ دې وي‪ .‬ښځﻮ ﺷﻮر ﻓﻐﺎن ﭘﯧﻞ ﻛړ‪ ،‬ﻣګﺮ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ دى وﺳﺎﺗﻪ‬
‫‪ ،‬ﺳﺎه ﭘﻜﯥ وﻏړﯦﺪه ‪ ،‬دوﻟﺲ ورځﯥ وروﺳﺘﻪ ﺧﻮ ﻟﻪ ﭘﺮې راﻏﻠﻪ ‪ .‬ﻟږ ﭘﺮ ﺣﺎل راﻏﻰ ﺧﻠـﻚ‬
‫ﻳﯥ وﭘﯧﮋﻧﺪل او ﺧﭙﻠﻪ ﻧﺎوې ﻳﯥ وﻟﻴﺪه ﭼﯥ ﺳﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﻧﺎﺳﺘﻪ وه ‪.‬‬
‫دا و دﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﻟﻮﻣړي واده ﻟﻨډ ﺑﻴﺎن ﭼﯥ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻﻊ ﭘﻪ ډﯦﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ او‬
‫ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺑﻴﺎن ﻛړى دى ‪ ،‬ﺧﻮ دا ﺑﺎﻳﺪ ووﻳﻞ ﺷﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن څﻮ ﻧﻮر ودوﻧـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻛړي وو ﭼﯥ ﺷﻤﯧﺮ او وﺧﺘﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﭙﻮﻫﺎﻧﻮﻧﻪ دي ښﻮدﻟﻲ اودﺧﺎن ﭘـﻪ اﺛـﺎرو‬
‫ﻛﯥ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻳﺎد ﻧﻪ دى راﻏﻠﻰ ‪ ١٠) .‬م م ‪ ١٨‬او ‪(١٩‬‬

‫‪21‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ څﻮ ودوﻧﻪ ﻛړي وو‪ .‬ﭘﺮ ﻧﻜﺎﺣﻲ ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ ﺳﺮﺑﯧﺮه ﻳﯥ ﭘﻪ ﺣـﺮم‬
‫ﻛﯥ وﻳﻨځﻲ ﻫﻢ درﻟﻮدې ‪ .‬ﻟﻪ دﻏﻮ ﻣﯧﺮﻣﻨﻮ او وﻳﻨځﻮ څﺨﻪ ﻳـﯥ د ﺷـﭙﯧﺘﻮ ﺷـﺎو ﺧـﻮا زاﻣـﻦ‬
‫او ﻳﻮ دﯦﺮش ﻟﻮڼﯥ زﯦږﻳﺪﻟﯥ وې‪.‬‬
‫دﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻﻊ ﭘـﻪ )‪٢٥٩-٢٥٨‬ﻣﺨﻮﻧـﻮ ( ﻛـﯥ راﻏﻠـﻲ دي ‪ ... )) :‬واﺿـﻊ دې ﺷـﻲ ‪،‬‬
‫ﺧﺎن ﻋﻠﻴﻦ ﻣﻜﺎن ﺗﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﭙږ ﭘﻨځﻮس ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎرﻳﻨـﻪ ﻛﺮاﻣـﺖ ﻛـړه ‪ ،‬ﭘـﻪ دا واړو‬
‫ﻛﯥ ﺧﺎن ﺟﻨﺖ ﻣﻜﺎن و اﻻﻧښﺎن ﭼﯥ واﻟﺪ د ﻣﻮﻟﻒ دى ‪ ،‬اﺛـﺮ او وﻟـﻲ ﻋﻬـﺪ و ‪ ....‬ﺳـﻌﺎدت‬
‫ﺧﺎن ‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﺧﺎن ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم ﺧـﺎن ‪ ،‬ﻳﺤﻴـﻰ ﺧـﺎن او ﺷـﻬﺒﺎز ﺧـﺎن دا ﺷـﭙږ واړه ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﻣـﻮره‬
‫و ‪( ( .....‬‬
‫ﺧﺎن ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ دﻳﻮان ﻛﯥ وﺧـﺖ ﭘـﻪ وﺧـﺖ د ﺧﭙﻠـﻮ زاﻣﻨـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ښـﻮدﻟﻰ دى دا‬
‫ﺷﻤﯧﺮ ﻳﻮ ډول ﻧﻪ دى ﻛﻠﻪ زﻳﺎت او ﻛﻠﻪ ﻟږ ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه څﻠﻮرﻳﺰه ﻛﯥ واﻳﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯥ زوﻳﻪ ﺗﺮ ﺷﭙﯧﺘﻪ زﻳﺎت دي‬

‫ﻧﻴﻤګﻲ ﺑﻪ ﻣړه وي ﻧﻴﻤګﻲ ﺣـــﻴـﺎت دي‬
‫ﭼﯥ را څﺮګﻨﺪ ﺷﻮل ﭘﻪ ﻛﺎروﺑـــــــــﺎر ﻛﯥ‬
‫ﺗﺮدې ژوﻧﺪ ﻳﻮ ﺑﻬﺘﺮ اﻣــــــــــــــــــﻮات دي‬

‫‪22‬‬
 ‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﭘﻨځﻮس دي ﻛﻪ ﺷﭙﯧﺘﻪ دي داغ د زړه دي‬
‫ﻳـــــــــــــﻮ څــــــــﻮ ﻻﭘﻜﯥ اﻓﺖ ﺷﻮل ﺗﺮ دا ﻣﻴﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﻞ ﺑﻴﺖ دى ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺘﻪ ﻳﻮ د ﺑﻞ ﭘﻪ رﻧګ‬ ‫اﺗﻪ وﻳﺸﺖ ﻟﺮم زوﻳﻪ‬

‫ﺧﺎن د ﺧﭙﻠﻮ ځﻴﻨﻮ زاﻣﻨﻮ د زوﻛړې ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﻄﻌﯥ ﭘﻪ دري ﻧﻈﻢ ﻛﯥ وﻳﻠـﻲ دي او‬
‫دا ﻗﻄﻌــﯥ اﻓــﻀﻞ ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ﭘــﻪ ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻــﻊ ﻛــﯥ راﺧﻴــﺴﺘﻲ دي ‪ .‬ﭘــﺮ اﺷــﺮف ﺧــﺎن ‪،‬‬
‫ﺳﻌﺎدت ﺧﺎن ‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﺧﺎن ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺧﺎن ‪ ،‬ﻳﺤﻴﻰ ﺧﺎن او ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﺳﺮﺑﯧﺮه ﭼﯥ ﻟـﻪ ﻳـﻮې‬
‫ﻣﻮره وو‪ .‬د څﻮ ﻧﻮرو زاﻣﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ د ﺧﺎن ﻟﻪ ﻛﻼﻣﻪ او ﺗـﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻـﻊ ﻧـﻪ ﻻس ﺗـﻪ‬
‫راځﻲ دادي‪ :‬ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎدر ﺧﺎن ‪ ،‬ﺻﺪر ﺧﺎن‪ ،‬ﻋﺎﺑـﺪ ﺧـﺎن ‪ ،‬ﻧـﺼﺮت ﺧـﺎن ‪ ،‬ﺳـﻜﻨﺪر ﺧـﺎن ‪،‬‬
‫ګــﻮﻫﺮ ﺧــﺎن ‪ ،‬ﻋﺠــﺐ ﺧــﺎن ‪ ،‬آزاد ﺧــﺎن ‪ ،‬ﻋﺒــﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺧــﺎن ‪ ،‬ﺧﺎﻟــﺪ ﺧــﺎن ‪ ،‬ﻃــﺎﻫﺮ ﺧــﺎن ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺘﻨﺎك ‪ ،‬ﺟﻼل ﺧﺎن ‪ ،‬ﻋﺎدل ﺧﺎن ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺎن ‪ ،‬اﻛﺒﺮ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻧﺠﺎﺑﺖ‬
‫ﺧﺎن ‪ ،‬اﺑﻮ اﻟﺨﻴﺮ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻓﺮﺣﺖ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻣﻮﻣﻦ ﺧﺎن ‪ ،‬زاﻫﺪ ﺧﺎن ‪ ،‬ﺣﺎﻣﺪ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻋﺎدل ﺧـﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ ﺧﺎن ‪ ،‬اﺳﻤﻌﻴﻞ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ ﺧﺎن‪ ،‬ﻛﻤﺎل ﺧﺎن ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻋﻼواﻟﺪﻳﻦ ﺧـﺎن ‪،‬‬
‫ﻓﺘﺢ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﻮروز ﺧﺎن‪ ،‬ﺷﺎه ﻋﻠﻲ ﺧﺎن‪ ،‬ﺟﻨګﻲ ﺧﺎن ‪ ،‬ﻣﺸﻜﺮ اﷲ ﺧﺎن ‪ ،‬او ﻧﻮر ‪ ....‬د ﺧـﺎن‬
‫د ﻟﻮڼﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻﻊ )‪ (٣١‬ښﻮدﻻى دى ‪:‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ ﻓﺮاﻗﻨﺎﻣﻪ ﻛﯥ ﺧﺎن دا ﺷﻤﯧﺮه دوه دﯦﺮش ښﻮدﻟﯥ ده ‪.‬‬
‫د ﻟﻮڼﻮ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ د دوو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻣﻮږ ﺗﻪ ښﻜﺎره دي ‪ ،‬ﻳﻮه ﺑﻲ ﺑـﻲ ﺗﺎﺟـﻪ او‬
‫ﺑﻠﻪ ﺑﻲ ﺑﻲ ﺣﻠﻴﻤﻪ‪١٠) .‬م م ‪ ١٦٨‬او ‪(١٦٩‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ زاﻣﻨﻮ او ﻟﻮڼﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ځﻴﻨـﯥ د ﭘـښﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗﻜـړه ﻟﻴﻜـﻮال او ﺷـﺎﻋﺮان‬
‫ﺗﯧﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺗﻪ د ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻣﺸﺮي ورﺳﭙﺎرل ﻛﯧﺪل‬
‫د ﺧټﻜﻮ او ﻳﻮﺳـﻔﺰﻳﻮ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ ﻛﻠﻮﻧـﻪ دښـﻤﻨﻲ ﭘﺮﻟﭙـﺴﯥ ﭘـﺮ ﻳـﻮ ﺑـﻞ د ﺑﺮﻳـﺪوﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ ﻻ ﭘﺴﯥ ﺗﺎزه ﻛﯧﺪې ﭘﻪ )‪ ١٠٥٠‬ﻫـ ق( ﻛﺎل ﺷﻬﺒﺎز ﺧـﺎن ﻟـﻪ ﻳـﻮ ﺳـﻔﺰﻳﻮ ﺳـﺮه ﭘـﻪ‬
‫ﺟګړه ﻛﯥ ډﯦﺮ ﺳﺨﺖ ټﭙﻲ ﺷﻮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻫﻢ ډﯦﺮ ﺳﺨﺖ ټﭗ ﺧﻮړﻟﻰ و ‪ .‬ﺷﻬﺒﺎز‬
‫ﺧﺎن د ﻫﻤﺪې زﺧﻢ ﻟﻪ ﺳﺒﺒﻪ ﭘﻨځﻮس ورځﯥ وروﺳﺘﻪ د ﭘﻨځﻮﺳﻮ ﻛﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻋﻤـﺮ ﻣړﺷـﻮ‪ .‬دا‬
‫ﭼﯥ ﺧﻮ ﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ دﭘﻼر ﻣﺸﺮ زوى و ﻧﻮ ﻗﺒﯧﻠـﯥ دى د ﺳـﺮدار او ﻣـﺸﺮ ﭘـﻪ ﺗﻮګـﻪ‬
‫وﻣﺎﻧﻪ ‪ .‬ښﺎﻏﻠﻰ ﻛﺎﻣﻞ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﭘــﻪ ‪ ١٠٥٠‬ﺳــﻨﻪ ﻫـــ )‪١٦٤٠-١٤‬ع( ﻛــﯥ اﻛــﺎ ﺧﯧﻠــﻮ ﭼــﯥ د ﻳﻮﺳــﻔﺰو د ﻛﻤــﺎل زي‬
‫ﺗﭙﯥ ﺧﻠﻖ د ﻣﺎﻟﻴﯥ ﻟﻪ ور ﻛﻮﻟﻮ ﻧﻪ اﻧﻜﺎر و ﻛړ ‪ ،‬د رﻣﻀﺎن ﭘﻪ وروﺳـﺘﻴﻮ ﻛـﯥ ﺷـﻬﺒﺎز ﺧـﺎن‬
‫ﭘﻪ دوى ﺣﻤﻠﻪ وﻛړه ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻫﻢ ورﺳﺮه و‪ .‬د ﺑﻠړ د ﻛﻨﺪې ﭘﻪ ﺧـﻮا ﻛـﯥ د ﻣـﺮدان ﭘـﻪ ﺿـﻠﻊ‬
‫ﻛﯥ ﻃﻮرو او ﻣﺎﻳﺎ و ﺗﻪ ﻧﺰدې د ﺧټﻜﻮ اوﻳﻮ ﺳﻔﺰو ﺟﻨګ وﺷﻮ ‪ .‬ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﻳﻮ ﻟﻮﻳګﻨـﺪه‬
‫ﭘﻪ ﻏﺸﻲ وﻟګﻴﺪو‪ .‬ﺗﺮ ﺑﻮر ﺳﺎﻗﻲ ﺑﻴګ ﻳﯥ وﻣړ‪...‬‬
‫ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﭘﺲ ﻟﻪ ﭘﻨځﻮﺳـﻮ ورځـﻮ د ﭘﻨځﻮﺳـﻮ ﻛـﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻋﻤـﺮ ﭘـﺮ )‪ ١٠٥٠‬ﻫــ ق(‬
‫ﻛﺎل د ﺷﻮال ﭘﻪ ﭘﻨځﻢ دزﻳﺎرت ﭘﻪ ورځ ﭼﯥ د )‪ ١٦٤١‬ع ( ﻛﺎل د ﺟﻨﻮرى ﻟﻪ اﺗﻠﺴﻤﯥ ﺳـﺮه‬
‫ﺳﻤﻮن ﺧﻮري‪ .‬ﭘﻪ ﺣﻖ ورﺳﻴﺪ‪ ٣٦) (( .‬م ‪(١٠‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ د ﺧﭙﻠـﯥ ﻗﺒﻴﻠـﯥ ﻣـﺸﺮ ﻛﯧـږي ﺷـﺎه ﺟﻬـﺎن ﻫـﻢ دده‬
‫ﻣﺸﺮي ﺗﺎﻳﻴﺪ وي ‪ .‬ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮ ځﺎى ﻛﯥ داﺳﯥ ﺑﻴﺎن ﻛﻮي‪.‬‬

‫ﻗـــــﺪر دان ﺷﺎه ﺟﻬﺎن‬ ‫د ﻫـــــــــــﻐﻪ دور ﺑﺎدﺷﺎه و‬

‫ﭘﻪ اوﻟﺲ ﺷﻮم ﺣﻜﻤﺮان‬ ‫د ﭘــــﻼر ځﺎى ﻳﯥ وﻣﺎراﻛړ‬
‫)‪ ٣٦‬م ‪(٥٨٢‬‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﭘﻼر ﭘﻪ ژوﻧﺪ د ﻗﺒﻴﻠﻲ د ﻣـﺸﺮۍ ﭘـﺮ وﺧـﺖ ﻟـﻪ ﻣﻐﻠـﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﭘﻮره ډﻏـﺮې وﻫﻠـﻲ دي‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻣﻮﺿـﻮع د اوږدﯦـﺪو د ﻣﺨﻨﻴـﻮي ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ دﻟﺘـﻪ راوړل‬
‫اړﻳﻦ ﻧﻪ ﺑﻮﻟﻢ ﻛﻪ څﻮك ﻳﯥ د ﻟﻮﺳـﺘﻮ ﻫﻴﻠـﻪ ﻟـﺮي‪ ،‬ﻧﻨګﻴـﺎﻟﻰ د زﻣـﺎﻧﯥ ‪ ،‬ﻛﻠﻴـﺎت ﺧﻮﺷـﺤﺎل‬
‫ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻛﺎﻣﻞ ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺰه ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ ﻛﺘﻼى ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻣﻐﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﯥ‪:‬‬
‫ﭘﻪ )‪ ١٣٧٤‬ﻫـ( ﻛﺎل ﻛﯥ اﻣﻴﺮ ﺧﻮاﻓﻲ ﭼﯥ ﺧﻠﻜﻮ ﭘﻪ ﺳﻴﺪ اﻣﻴﺮ ﺧﺎن ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻛـﺎوه‬
‫د ﻛﺎﺑﻞ ﺻﻮﺑﻪ دار و ‪ ،‬ده ﻟﻪ اورﻧګﺰﻳﺐ ) اﺑﻮ اﻟﻤﻈﻔـﺮ ﻣﺤـﻰ اﻟـﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤـﺪ اورﻧګﺰﯦـﺐ (‬
‫ﺳﺮه وﻛﺘﻞ ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻏﻮږه ﻳﯥ دا ﺧﺒﺮه ﺗﯧﺮه ﻛړه ‪،‬ﭼﯥ ﺗـﺮ څـﻮ د ځﻤﻜـﻮ ځﻴﻨـﯥ ﺧﺎوﻧـﺪان‬
‫ﻧﻴﻮل ﺷﻮي ﻧﻪ وي ‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﯥ د رﻫﺪارۍ د ﺑﺎج د ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ اﺣﻜﺎم ﻧﺎﻓﺬﯦـﺪاى ﻧـﺸﻲ‪ .‬ددې‬
‫ﻏﺸﻲ ﻧﺨښﻪ ﭘﻪ اﺻـﻞ ﻛـﯥ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ و ‪ ،‬اورﻧګﺰﯦـﺐ ﭘـﺮ ﺗﺨـﺖ د دوﻳـﻢ ځـﻞ‬
‫ﻧﺎﺳﺘﯥ ﺳﺮه ﺳـﻢ ) روژه ‪ ١٠٧٠ – ١٠٦٩‬ﻫــ( د ﻏﻠـﯥ او د ځﻴﻨـﻮ ﻧـﻮرو ﺟﻨـﺴﻮﻧﻮ د ټﻜـﺲ‬
‫دﻣﻌﺎﻓۍ ﺣﻜﻢ ﻛړى و‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې ﺣﻜﻢ ﺳﺮه ﺳﻢ ﻋﺎﻣﻮ وګړو ﺗﻪ ډﯦﺮه ګټـﻪ ورﺳـﯧﺪه او ﭘـﻪ ﺳـﺮ ﻛـﺎري ﺑﻮدﻳﺠـﻪ‬
‫ﻛــﯥ د ‪ ٢٥‬ﻟﻜــﻮ روﭘــﻮ ﻛﻤ ـﯥ راﻏﻠــﻰ و‪ .‬ددې ﺣﻜــﻢ اﺛــﺮ ﭘــﻪ څﺮګﻨــﺪ ډول ځﻤﻜــﻪ ﻟﺮوﻧﻜــﻮ‬
‫)ﺧﺎﻧــﺎﻧﻮ ( او ﺟــﺎګﻴﺮداراﻧﻮ ﭘــﻪ ګټــﻮ ﻫــﻢ ﭘﺮﯦﻮاﺗــﻪ ‪ .‬ﻣګــﺮ ددې ﺧﺒــﺮې ﻫــﯧڅ ډول ﺷـﻬﺎدت‬
‫ﻧــﺸﺘﻪ ﭼــﯥ ددې ﺣﻜــﻢ ﺗــﺮ ﺟــﺎري ﻛﯧــﺪو وروﺳــﺘﻪ ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ د څــﻪ ډول‬
‫ﺳــﺮﻏړوﻧﯥ ﻳــﺎ ﻧﺎﻓﺮﻣــﺎﻧۍ څﺮګﻨﺪوﻧــﻪ ﻛــړې وي‪ .‬ﺑﻠﻜــﯥ ﻫﻐــﻪ ﻫــﻢ ﻫﻤﻐــﺴﯥ د ﺣﻜﻮﻣــﺖ‬
‫ﻣﻨﻮﻧﻜﻰ او وﻓﺎدار و او د ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﺑـﻪ ﻳـﯥ ﺟﻨګﻮﻧـﻪ ﻛـﻮل‪ .‬ﺳـﻤﻪ ﺧﺒـﺮه‬
‫داوه ﭼﯥ دا ﭼﻞ ﺳﻴﺪ اﻣﻴﺮ ﺧﻮاﻓﻲ د ﺧﭙﻞ ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ )ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘﯧـښﻮر‬
‫ﻛﯥ و( او د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ د ﺧﻔګﺎن او د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺗﺮوﻧـﻮ ﺑﻬـﺎدر ﺧـﺎن‬
‫او ﻓﻴﺮوز ﺧﺎن ﺳﺮه د ﺳﺎزش ﭘﻪ ﺳـﺒﺐ ﺟـﻮړ ﻛـړى و‪ .‬ﻣﻴـﺮ زا ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ ﺳـﻴﺪ اﻣﻴـﺮ ﺧـﺎن‬
‫ﺧﻮاﻓﻲ ﺗﻪ وﻳﻠﻲ و‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﺮ څﻮ ﭘﻮرې ﺗﻪ ﻳﻮ څﻮ ﻟﻮى ﻟﻮى ﺳړي ﺑﻨﺪﻳﺎن ﻧﻪ ﻛـړې ﺗـﺮ ﻫﻐـﯥ‬
‫ﺳﺘﺎ د ﺻﻮﺑﻪ دارۍ ﻧﻘﺶ ﻧﺸﻲ ﻛښﯧﻨﺎﺳﺘﻰ او د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧـﺎن ﺗﺮوﻧـﻮ ورﺳـﺮه ﭘﻨځـﻮس‬
‫زره روﭘۍ ﻛړې وې ‪ .‬ﺳﻴﺪ ا ﻣﻴﺮ ﺧﺎن ﺑﺎدﺷﺎه ﺗﻪ ګﻮﻧګﻪ او ﻣﺠﻤﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻛـړې وه‪ .‬ﻧـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ورﺗﻪ د ﭼﺎ ﺧﺎص ﺳړي ﻧﻮم اﺧﻴﺴﺘﻰ و او ﻧﻪ ﻳﯥ د ﭼـﺎ د ﻧﻴﻮﻟـﻮ اﺟـﺎزت اﺧﻴـﺴﺘﻰ و ‪ .‬ﺧـﻮ‬
‫ورﺗــﻪ ﻳــﯥ ووې ﭼــﯥ دﻻرې د ټﻜــﺲ د ﻣﻨــﻊ ﻛﯧــﺪو د اﺣﻜــﺎﻣﻮ د ﭘﻠــﻲ ﻛﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره د زور‬
‫زﻳﺎﺗﻲ د څﺮګﻨﺪوﻟﻮ ﺿﺮورت دى ‪ .‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺑﺎد ﺷﺎه ورﺗﻪ ددې اﺟﺎزه وﻛړه ﻧﻮ ﭘﯧښﻮر ﺗـﻪ‬
‫راﻏﻰ او ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﻳﯥ د ﺳﻼ ﻣﺸﻮرې ﻟﭙﺎره ﭘﯧښﻮر ﺗـﻪ راوﻏﻮښـﺖ ‪ .‬د )‪ ١٣٧٤‬ﻫــ(‬
‫ﻛﺎل د څﻠﻮرﻣﯥ ﺧﻮر ﭘﻪ وﺳﻂ ﭼﯥ د ﺟﻤﻌـﯥ ورځ وه ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﭘﯧـښﻮر ﺗـﻪ راﻏـﻰ ‪،‬‬
‫درﺑﺎر ﺗﻪ ﻳﯥ ځﻮاب وﻟﯧږه ﭼﯥ زه راﻏﻠﻢ ‪ .‬ځﻮاب راﻏﻰ ﭼﯥ ﺳﺒﺎ درﺑﺎر ﺗﻪ ځﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻛـړه‬
‫‪ ،‬درې ورځﯥ ﺗﯧﺮې ﺷﻮې ﺧﻮ درﺑﺎر وﻧﻪ ﺷﻮ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ د دﺻﻮﺑﻪ دار ﺳﻜﺮﺗﺮ د ګﺠﺮات‬

‫‪25‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺗﻪ ځـﻮاب وﻛـړ ‪،‬ﭼـﯥ ﻣﺎﺗـﻪ د ﻣـﺸﻮرې ﻟﭙـﺎره راﺷـﻪ ﻛﻠـﻪ ﭼـﯥ‬
‫ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ورﻏــﻰ ﻫﻐــﻪ ﻳــﯥ وﻧﻴــﻮه او ﭘﻨځــﻪ ﻣﻨ ـۍ ﺑﯧ ـړۍ ﻳــﯥ ورﭘــﻪ ﭘــښﻮ ﻛــړ ې د‬
‫ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺗﺮوﻧــﻮ ﻟــﻪ ﺻـﻮﺑﻪ دار ﻧــﻪ ﺧﻠﻌﺘﻮﻧــﻪ واﺧﻴــﺴﺘﻞ ‪ ،‬ﺧټـﻚ د دوى وژﻟــﻮ ﺗــﻪ ﺟــﻮړ‬
‫ﺷﻮل ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﻣﻨﻊ ﻛړل د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﭼﯥ ﻛﻮﻣـﻮ ﻛـﺴﺎﻧﻮ ﺑﺮﺧـﻪ ﻟﺮﻟـﻪ د‬
‫ﻫﻐﻮى ذﻛﺮ دى ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻧﻈﻤﻮﻧﻮ ﻛﯥ ځﺎى ﭘﺮ ځﺎى ﻛﻮي‪. .. .‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن دوې ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﭘﻪ ﭘﯧښﻮر ﻛﯥ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ ‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﭼـﯥ ﻳـﯥ د ﺻـﻮﺑﻪ‬
‫دار د ﭘﻨځﻮﺳﻮ زرو روﭘﻮ ﻏﻮښﺘﻨﻪ رد ﻛړه ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﻟﻮر روان ﺷﻮ د )‪١٣٧٤‬‬
‫ﻫـ( ﻛﺎل د روژې ﭘﻪ )‪ ١٥‬ﻣﻪ ( ﻳﺎ )‪ ١٦‬ﻣﻪ( ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ورﺳﻮل ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻫﻠﺘﻪ د ﻧﻮﻣﻮړي ورورو ﻣﻴﺮﺑﺎز ﺧﺎن ‪ ،‬ﺗﺮ ﺑﻮر ﻳﯥ ﺑﺎﻗﻲ ﺧﺎن او زوى ﻳـﯥ ﺳـﻌﺎدت‬
‫ﺧﺎن ﻣﺨﻜﯥ ﺗﺮده رﺳﯧﺪﻟﻲ وو او ﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻣـﻴﻦ ﺧـﺎن ﻣﻴـﺮ ﺑﺨـﺸﻲ )ﭼـﯥ د اورﻧګﺰﯦـﺐ‬
‫ﺧﺎص ﻧﮋدې ﻛﺲ او ﻟﻮى ﻣﻨﺼﺒﺪار و ( ﺳﺮه ﻟﻴﺪﻟﻲ وو‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤــﺪ اﻣــﻴﻦ ﺧــﺎن او د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن د زړور اﻓــﺴﺮ اﺻــﺎﻟﺖ ﺧــﺎن وراره ﻳﻌﻨـﯥ‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ ﭘﻪ ﻣﻴﺮ ﺧﺎن ) د ﺧﭙﻞ ﺧﺎن زوى( د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﺧﻼﺻـﻲ ډﯦـﺮ‬
‫ﻛﻮښــښ وﻛــړ ‪ .‬ﺧــﻮ ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧﻮﺷــﯥ ﻧــﻪ ﺷــﻮ ‪ ،‬ﻧــﻮ ﻣﻴــﺮ ﺑــﺎز ﺧــﺎن ‪ ،‬ﺑــﺎﻗﻲ ﺧــﺎن او‬
‫ﺳﻌﺎدت ﺧﺎن ﺑﻴﺮﺗﻪ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ راﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﻮل‪ ....‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﻗﻴﺪ ﻗﺮﻳﺒﺎً دوه ﻧـﻴﻢ ﻛﺎﻟـﻪ‬
‫ﭘﻪ دﻫﻠﻲ او د ﺟﻴﭙﻮر ﭘـﻪ رﻳﺎﺳـﺖ ﻛـﯥ د رﻧﺘﻬﺒـﻮر ﭘـﻪ ﻛـﻮټ ﻛـﯥ ﺗﯧـﺮ ﻛـړل د ذﻳﻌﻘـﺪې ﭘـﻪ‬
‫ﭘﻨځﻤﻪ د رﻧﺘﻬﺒﻮر ﻟﻪ ﻛﻮټ ﻧﻪ راوﺳﺘﻞ ﺷﻮ او ﺑﻴﺎ اګـﺮې ﺗـﻪ ﻳـﻮوړل ﺷـﻮ او ﻫﻠﺘـﻪ ﻟـﻪ ﺑﻨـﺪه‬
‫ﺧﻮﺷﯥ ﻛړل ﺷﻮ ‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ دې ﺷﺮط ﭼﯥ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﻪ ځﻲ او ﻫﻤﺪﻟﺘﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻗﻴﺪ او ﺑﻨﺪ ﭘﺮ وﺧﺖ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ او ﻧﺜﺮ ﻛﯥ ډﯦﺮ څﻪ ﻟﻴﻜﻠﻲ دي‬
‫ﭼﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ارزښﺘﻤﻦ اﺛﺮ ﻳﯥ )دﺳﺘﺎر ﻧﺎﻣـﻪ ( ده ﭼـﯥ د ﻟـﻮﻣړي ځـﻞ ﻟﭙـﺎره ﭘﻜـﯥ د ﺳـﺎده‬
‫ﻧﺜﺮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﻫڅﻪ او دودوﻧﻪ ﺷﻮې ده ‪.‬‬
‫اﺧﺮ ﻫﻢ د ﻫﺮې ﺷﭙﯥ ﭘﺎى وې دى ﻫﻢ ﭘﺮ )‪ ١٠٧٩‬ﻫـ( ﻛﺎل ﻟـﻪ ﻣﻬﺎﺑـﺖ ﺧـﺎن ) ﭼـﯥ د ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫ﺻﻮﺑﻪ دار ﻣﻘﺮر ﺷﻮى و ( ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى ﺧﭙﻞ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ راﻏﻰ ‪ ٣٦) .‬م م ‪١٧‬ــــ‪(٢٠‬‬

‫‪26‬‬
 ‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺟګړې‬
‫زه د ﻣﻮﺿـــﻮع د ﻟﻨـــډون ﻟﭙـــﺎره دﻟﺘـــﻪ ﻳـــﻮازې د ﺧﻮﺷـــﺤﺎل ﺧـــﺎن ﺧټـــﻚ دځﻴﻨـــﻮ‬
‫ﻣﺸﻬﻮرو ﺟګړو دﻧﻮﻣﻮﻧﻮ او ﻧﯧټﻮ ﭘﻪ راوړو ﺑﺴﻨﻪ ﻛﻮم‪:‬‬
‫‪ – ١‬ﭘﻪ )‪ ١٠٣٥‬ﻫـ( ﻛﺎل د ﺑﻬﺎﻛﻮ ﺧﺎن ﻳﻮﺳﻔﺰي د ﺑﻮﻻﻗﻮ ﭘﺮ ﺧټﻜﻮ ﺣﻤﻠـﻪ او ﺷـﻬﺒﺎز ﺧـﺎن‬
‫ﻳﯥ د ﻣﺮﺳﺘﯥ ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﻳﻮ واړه ﻟښﻜﺮ ﺳﺮه ﻣﻘﺎﺑﻠﯥ ﺗﻪ ورﻏﻰ ‪ ،‬ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧـﺎن ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫دې ﺟګړه ﻛﯥ د دﻳﺎر ﻟﺴﻮ ﻛﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎره ګډون ﻛړى دى ‪.‬‬
‫‪ – ٢‬ﭘﺮ ‪ ١٠٤٢‬ﻫـ ﻛﺎل ﭘﺮ ﻋﻴﺴﻰ ﺧﻴﻠﻮ ﻳـﯥ ﺑﺮﻳـﺪ ﻛـړ ى دى ﭼـﯥ ځﻴﻨـﯥ ﻫﻤـﺪا ﻛـﺎل ښـﻴﻲ‬
‫ځﻴﻨﯥ واﻳﻲ ﭼﯥ څﻮ ﺗﺮې ﺗﻪ ﺗﺮﺗګ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ دا ﺣﻤﻠﻪ ﻛړې ده ‪.‬‬
‫‪ – ٣‬ﭘﺮ )‪ ١٠٥٠‬ﻫـ( ﻛﺎل اﻛﺎ ﺧﯧﻠﻮ د ﻣﺎﻟﻴﯥ ﭘﻪ ورﻛﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﻧﺎﻏﻴړي ﻛړې وه ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺑﻨﺴټ‬
‫ﺷــﻬﺒﺎز ﺧــﺎن د روژې ﭘــﻪ وروﺳــﺘﻴﻮ ﻛــﯥ ﻟــﻪ ﻳــﻮ واړه ﻟــښﻜﺮ ﺳــﺮه د اﻛــﺎ ﺧﯧﻠــﻮ ﭘــﺮ ﺳــﻴﻤﻪ ﺑﺮﻳــﺪ‬
‫وﻛړ‪،‬ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن او ﺟﻤﻴﻞ ﺑﯧګ ﻫﻢ ﻟﻪ ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﺳﺮه ﻣﻠګﺮي و‪٣٦).‬م م ‪ ٩‬او ‪(١٠‬‬
‫‪ – ٤‬ﭘﺮ )‪ ١٠٥١‬ﻫـ( ﻛﺎل د ﻛﺎﻧګړې ﺳﻮﺑﻪ‬
‫‪ – ٥‬ﭘﺮ )‪ ١٠٥٦‬ﻫـ( ﻛﺎل د ﺑﻠﺦ او ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺟﻨګﻲ ﭘﯧښﯥ‬
‫‪ – ٦‬ﭘﺮ )‪ ١٠٦٣‬ﻫـ( ﻛﺎل ﻟﻪ ﺑﻨګښﻮ ﺳﺮه ﺟګړې‬
‫‪ – ٧‬ﭘﺮ )‪ ١٠٧٠‬ﻫـ ( د ﺗﯧﺮا ﻣﻬﻢ‬
‫‪ – ٨‬ﭘﺮ )‪ ١٠٧٠‬ﻫـ( ﻛﺎل ﻳﯥ ﻟﻪ ﻳﻮ ﺳﻔﺰﻳﻮ ﺳﺮه ﺟګړې‬
‫‪ – ٩‬ﭘﺮ )‪ ١٠٧٣‬ﻫـ (ﻛﺎل ﻟﻪ ﺑﺎﻏﻴﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﺟګړې‬
‫)‪ ١٠‬م م ‪(٤٢-٣٢‬‬
‫‪ – ١٠‬ﭘﺮ )‪ ١٠٨٣‬ﻫـ( ﻛﺎل د ﺧﯧﺒﺮ ﺟګړه‬
‫‪ – ١١‬ﭘﺮ )‪ ١٠٨٣‬ﻳﺎ ‪ (١٠٨٤‬ﻫـ ﻛﺎل د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن او ﺑﻬﺮام ﺧﺎن ﺗﺮ ﻣﻨځ وړې ﺟګړې‬
‫‪ – ١٢‬ﭘﺮ )‪ ١٠٨٤‬ﻫـ( ﻛﺎل ﻟﻪ ﺑﻨګښﻮ ﺳﺮه ﺟګړه‬
‫‪ – ١٣‬د )‪ ١٠٨٤‬ﻫـ( ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ د ﻛړﭘﯥ او ﻧﻮښﺎر ﺟګړې‬
‫‪ -١٤‬ﭘﺮ ) ‪ ١٠٨٦‬ﻫـ( د ګﻨﺒﺖ ﺟګړه‬
‫‪ – ١٥‬ﭘﺮ )‪ ١٠٩١‬ﻫـ( د ډوډې ﺟګړه‬
‫)‪ ٣٦‬م م ‪(٣٠-٢٢‬‬

‫‪27‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻧﻮرې وړې او ﺧﺎل ﺧﺎل ﺟګړې ﻳﯥ ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛـﯥ‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺮه راﻏﻠﯥ وي ‪.‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﻣړﻳﻨﻪ‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ژوﻧﺪ ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ډﻣﺒﺮه ﻧﻮﻣﻲ ﻏﺮه ﻛﯥ ﭘﻨﺎه واﺧﻴﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻮ ډﯦﺮ ژوﻧﺪى ﭘﺎﺗﯥ ﻧﻪ ﺷﻮ د )‪ ١١٠٠‬ﻫـ( ﻛﺎل د رﺑﻴﻊ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﭘﻪ )‪ ٢٨‬ﻣﻪ( ﻧﯧټـﻪ‬
‫د ﺟﻤﻌﯥ ﭘﻪ ورځ ﻫﻤﻠﺘﻪ ﭘﻪ ﺣﻖ ورﺳﯧﺪ ‪.‬‬
‫اﻧﺎﷲ و اﻧﺎ اﻟﻴﻪ راﺟﻌﻮن ه‬
‫)‪ ٣٦‬م ‪(٣١‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮړي ﻗﺒﺮ اوس ﭘﻪ ﺳﺮاى اﻛﻮړه ﺧټﻚ ﻛﯥ دى‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻓﺮﻫﻨګﻲ اړخ ﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨډه ﻛﺘﻨﻪ‬

‫ﻧﻪ ﺑــﻪ زﻣﺎ ﻏﻮﻧﺪې ﺑﻞ ﻧﻨګﻴﺎﻟﻰ راﺷﻲ‬

‫ﻧﻪ ﺑﻪ زﻣﺎ ﻏﻮﻧﺪې ﺑﻞ ﺟﻨګﻴﺎﻟﻰ راﺷﻲ‬
‫ﺧــــټﻚ ﻻﭘﺮﯦږده ﭘﻪ درﺳﺖ اﻓﻐﺎن ﻛﯥ‬
‫ﻋــــﺠﺐ ﻛﻪ ﻫﺴﯥ ﻓﺮﻫﻨګﻴﺎﻟﻰ راﺷﻲ‬
‫)‪ ١٠‬م ‪(١٧٠‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ د ﭘﻮرﺗـﻪ څﻠـﻮرﻳﺰې ﭘـﻪ ﭘـﺎم ﻛـﯥ ﻧﻴﻮﻟـﻮ ﺳـﺮه دده د ژوﻧـﺪ‬
‫درې ﻋﻤﺪه ﺧﻮاوې ﺗﺮ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﯧږي ‪ :‬ﻧﻨګ ‪ ،‬ﺟﻨګ او ﻓﺮﻫﻨګ‪.‬‬
‫د ﻧﻨګ او ﺟﻨګ ﺧﻮاوې ﻳﯥ ډﯦﺮې ﭘﻪ ﺑﻮﻟﻠﻮ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي او د ﻓﺮﻫﻨګ ﺑﺮﺧﻪ ﻳـﯥ‬
‫ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ څﻠﻮرﻳﺰو او ﻗﻄﻌﻮ ﻛﯥ ﺗﺮ ډﯦﺮه ﺣﺪه ﺗﺮ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫د ﻓﺮﻫﻨګ ﻣﻌﻨﻰ ده ادب ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ‪ ،‬دودوﻧﻪ ‪ ،‬د ﻳﻮﻗﻮم د ﻫﻨﺮوﻧـﻮ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ او ﻳﺎ ﻫﻐﻪ ﻛﺘﺎب ﭼﯥ د ﻳﻮې ﻳﺎ څﻮژﺑـﻮ د ﻟﻐـﺎﺗﻮ ﺷـﺮﺣﻪ ﭘﻜـﯥ راﻏﻠـﯥ وي ‪ ٨) .‬م‬
‫‪(٧٢٩‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ژوﻧﺪ داﺳﯥ ﺧﻮا ﻧﻪ ده ﭘﺮﯦـښﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﺜﺮ ﻳـﺎ‬
‫ﻧﻈﻢ څﻪ ﻟﻴﻜﻠﻲ ﻧﻪ وي ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ د ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮ ﻣﻠﻐﻠﺮې د ﻟﻴﻚ ﭘﻪ دوو ﺑڼﻮ )ﻧﺜﺮ او‬
‫ﻧﻈﻢ ( ﺗﺮ ﻣﻮږ رارﺳﻮﻟﻲ دي ‪ .‬ﻟﻮﻣړى ﻳﯥ ﻫﻐﻪ اﺛﺎر ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻟﻴﻜﻠﻲ د ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫د اوږدواﻟﻲ د ﻣﺨﻨﻴـﻮي ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ ﻳـﻮازې ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ راوړم اوﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ ﻳـﯥ د ﻧﺜـﺮ د ﺑﺮﺧـﯥ د‬
‫اﺛﺎرو د ﻧﻮم ﻳﺎدوﻧﻪ ﺑﺴﻨﻪ وﻛړم‪.‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ د ﻣﻨﻈﻮﻣﻮ اﺛﺎرو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪:‬‬

‫‪ -I‬ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻣﻨﻈﻮم اﺛﺎر‪:‬‬
‫)‪ (١‬ﻛﻠﻴﺎت )‪ (٢‬ﻓﺮاﻗﻨﺎﻣﻪ )‪ (٣‬ﭘښﺘﻮ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺑﺎزﻧﺎﻣﻪ )‪ (٤‬ﺳـﻮاﺗﻨﺎﻣﻪ )‪ (٥‬ﻓـﻀﻞ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫)‪ (٦‬ﻓﺎﻟﻨﺎﻣﻪ )‪ (٧‬ﻃﺒﻨﺎﻣﻪ ‪ ١٠) .‬م م ‪(٢٠٣-١٧٧‬‬
‫‪ -II‬ﻣﻨﻈﻮﻣﯥ ژﺑﺎړې‪:‬‬

‫‪29‬‬
 ‫)‪ (١‬ﻧﺎم ﺣﻖ )‪ (٢‬اﺧﻼﻗﻨﺎﻣﻪ ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﻨﺜﻮر اﺛﺎر ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ﺑﻴﺎض )‪ (٢‬دﺳﺘﺎر ﻧﺎﻣﻪ )‪ (٣‬ﺳﺎﻋﺘﻨﺎﻣﻪ ‪.‬‬
‫د – د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﻫﻐﻪ اﺛﺎر ﭼﯥ ﻳﻮازې ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﯥ څﺮګﻨﺪ دي ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ﻫﺪاﻳﻪ )‪ (٢‬رﻳﺎض اﻟﺤﻘﻴﻘﺖ )‪ (٣‬ﻓﺮﺧﻨﺎﻣﻪ )‪ (٤‬ﻋﻨﺎﻳﻪ )‪ (٥‬آﻳﻴﻨﻪ )‪ (٦‬رﺳﺎﻟﻪ ﻣﻨـﺎﻇﺮه‬
‫)‪ (٧‬ﻛﻔﺎﻳﻪ )‪ (٨‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرة ﻳﻮﺳﻒ‪.‬‬
‫ﻫـ ‪ -‬زﻧځﻴﺮۍ ‪:‬‬
‫)‪ ١٠‬م م ‪(٢٠٣ -١٧٧‬‬

‫‪30‬‬
 ‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺷﻌﺮ‬
‫د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧټــﻚ د ﺷــﺎﻋﺮۍ دﻳــګ دده د ﻋﻤــﺮ ﭘــﻪ ﺷــﻞ ﻛﻠﻨــۍ ﻛــﯥ ﭘــﺮ ﻧﻐــﺮي‬
‫اﻳښﻮدل ﺷﻮى او د ﺧﭙﻞ ﻋﻤﺮ ﭘﻪ ﺷﭙﯧﺘﻪ ﻛﻠﻨۍ ﻛﯥ ﻳﯥ د ﭘﻮﺧـﻮاﻟﻲ دﻋـﻮه ﻛـړې ده ‪ ،‬دده‬
‫ﻧﻈﺮ د ﺧﭙـﻞ ﺷـﻌﺮ ﭘـﻪ اړه ﻫﻤـﺪادى ﭼـﯥ ﭘـﻮره څﻠﻮﻳـښﺖ ﻛﺎﻟـﻪ ده د ﺷـﻌﺮ وﻳﻠـﻮ او ﻟﻴﻜﻠـﻮ‬
‫رﻳﺎﺿﺖ ﻛړى دى ‪ .‬دا ﭼﯥ د اﻧـﺴﺎن ﻋﻤـﺮ څﻠﻮﻳـښﺖ ﻛﻠﻨـۍ ﺗـﻪ ورﺳـﯧږي ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎﻳﯥ ﻋﻘـﻞ‬
‫ﭘﻮخ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﻫﻢ ﭘﻪ څﻠﻮﻳښﺖ ﻛﻠﻨۍ ﻛﯥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﻪ ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘـﻪ‬
‫دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻗـﺎﻧﻮن ﻛـﯥ ﻫـﻢ ﻫﻐـﻪ څـﻮك ﭼـﯥ څﻠﻮﻳـښﺖ ﻛﺎﻟـﻪ ﻋﻤـﺮ وﻧـﻪ ﻟـﺮي د وﻟﺴﻤـﺸﺮۍ د‬
‫ﻛﺎﻧﺪﻳﺪﻳﺪو او اﻧﺘﺨﺎﺑﯧﺪو ﺣﻖ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ده ﻫﻢ د ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮ د ﭘﺨﻮاﻟﻲ دﻋﻮه ﺗﺮ څﻠﻮﻳـښﺖ‬
‫ﻛﺎﻟﻪ ﺷﺎﻋﺮۍ وروﺳﺘﻪ ﻛړې ده ‪ .‬دى واﻳﻲ‪:‬‬

‫ﭘـــﻪ ﺷﻞ ﻛﺎﻟﻪ ﻛﯥ دﻳګ زﻣﺎ د ﺷﻌﺮ ﭘﻪ اور ﺑﺎرﺷﻪ‬

‫ﭘﻪ دا دور ﻣﯥ ﭘﻮخ ﻛړ ﭼﯥ ﺷﭙﯧﺘﻪ ﻛﺎﻟﻪ ﻣﯥ ﺗﻠﻠﻲ‬
‫)‪ ٣٦‬م ‪(٦٢٣‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﺧﭙـﻞ ټـﻮل ﻛﺎروﻧـﻪ د ﺧﺎﺻـﻮ ﻏﺮﺿـﻮﻧﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻛـړي دي‬
‫داﺳﯥ ﻧﻪ ده ﭼﯥ ﻫﺮ ﺣﺮﻛﺖ ده ﺑﯥ ﻓﻜﺮه او د وﺧﺖ د ﺿﻴﺎع ﻟﭙﺎره ﻛړى وي ‪ ،‬دى واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﭼﯥ ﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﻛړ‬
‫د ﺧﺒﺮو ﻣﻠﻚ ﻣﯥ ﻓﺘﺢ ﭘﻪ ﺳﻤﻨﺪ ﻛړ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎرﺳۍ ژﺑﻪ ﻣﯥ ﻫﻢ ژﺑﻪ ګﻮﻳﺎ ده‬
‫ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ژﺑﻪ ﻣﯥ ﺧﻠﻚ ﺑﻬﺮﻣﻨﺪ ﻛړ‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎزه ﺗﺎزه ﻣﻀﻤﻮن د ﭘښﺘﻮ ﺷﻌﺮ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﯥ د ﺷﯧﺮاز او د ﺧﺠﻨﺪ ﻛړ‬
‫)‪ ٣٦‬م م ‪(٥٣٥-٥٣٣‬‬

‫ﺳﺮه ﻟﻪ دې ﭼﯥ دا ﻫﺮ څﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﭘښﺘﻨﻮ ﻟﭙﺎره ﻗﺼﺪي ﻛړي‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫـﻢ‬
‫د اﷲ )ج( ورﻛــړه ﻳــﯥ ﺑــﻮﻟﻲ او واﻳــﻲ ﭼــﯥ دا د اﷲ رﺿــﺎ وه‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــښﺘﺎﻧﻪ دې ﭘــﻪ ﺷــﻌﺮ او‬
‫ﺷﺎﻋﺮۍ ﭘﻮه ﺷﻲ ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻳﯥ زه ﭘﻪ ﺷﺎﻋﺮۍ ګﻮﻳﺎ ﻛړم ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﻣګﺮ زه ﻳﯥ ﭼﯥ ګﻮﻳﺎ ﭘﻪ ﺷﺎﻋﺮۍ ﻛړم‬
‫ﭘښــــــــﺘﺎﻧــــــــــﻪ ﻳـﯥ ﭘﻮﻫــﻮل اﻳﺰدﺗﻌﺎل‬
‫)‪ ٣٦‬م ‪(٥٤١‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ ﻛﯥ د ﻫﻐﻪ وﺧـﺖ د ﻣـﺸﺘﺮﻛﻮ ﻧﻈﻤﻮﻧـﻮ ټـﻮﻟﯥ ﺟـﻮﻟﯥ‬
‫ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻛﯥ وﻛﺎروﻟﯥ او ﻧﻮرو ﺗﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻫﻤﺪا ﺳﭙﺎرښﺘﻨﻪ ﻛﻮﻟﻪ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘښﺘﻮ ژﺑـﻪ دې ﭘـﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ‪،‬ادﺑﻲ او ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﺤﺎظ ﻣﺨﻜﯥ ﻻړه ﺷﻲ او ﺗﺮ دې ﺣﺪه ﭘﺮې ﻣﻴﻦ دى ‪.‬‬

‫ﻓـــــــــــــﺎرﺳﻲ ﺷﻌﺮ ﻣــــــــــــﯥ ﻫﻢ زده ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻟﺮم د واړه‬

‫ﭘښﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﻣﯥ ﺧﻮښ ﺷﻮ ﻫﺮ څﻮك ﺧﭙﻞ ګڼﻲ ښﺎﻏﻠﻲ‬
‫)‪ ٣٥‬م ‪(٤٦٨‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ د ﻣﺤﺘــﻮى ﻟـﻪ ﻣﺨــﯥ ځﻴﻨـﯥ څﯧړوﻧﻜــﻲ ﭘـﻪ دې ﻧﻈــﺮ دي ‪،‬ﭼـﯥ د ژوﻧــﺪ‬
‫داﺳﯥ ﺧﻮا ﺑﻪ ﻧﻪ وي ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺳﺮه څﻪ ﭘﺮې ﻟﻴﻜﻠﻲ ﻧﻪ وي ‪.‬‬
‫د ﻓﻨﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﺨﭙﻞ ﻛﻼم ﻛﯥ د ﻓﺼﺎﺣﺖ ‪ ،‬ﺑﻼﻏﺖ ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻊ ‪ ،‬ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫‪ ،‬اﺳﺘﻌﺎرې ‪ ،‬ﻛﻨﺎﻳﯥ ‪ ،‬ﻣﺮﺳﻞ ﻣﺠﺎز او ﻧﻮرو ﺷﻌﺮي ښـﻜﻼوو ﺧﻴـﺎل ﺳـﺎﺗﻠﻰ دى ‪ ،‬ﻟﻜـﻪ‬
‫څﻨګﻪ ﭼﯥ دى واﻳﻲ‪:‬‬
‫درﺳﺖ دﻳﻮان ﻣﯥ ﻟﻜﻪ ﺑﺎغ د ﻋﺎﻟﻢ ګﻨﺞ دى‬
‫ﭘـــــــــــــــــــــــــﻜﯥ ﻫـــــــﺮ رﻧګﻪ ګﻠﻮﻧﻪ ﻫﺮ ﻧﻬﺎل‬
‫)‪ ٣٥‬م ‪( ٣٩٨‬‬
‫ﻟﻪ دې ﺑﻴﺖ څﺨـﻪ دا څﺮګﻨـﺪﯦږي‪ ،‬ﭼـﯥ ده د ژوﻧـﺪ ﭘـﻪ ﻫـﺮه ﺧـﻮا د ﺧﭙـﻞ ﻓﻜـﺮ ﻧﻴﻠـﻰ‬
‫ځﻐﻠــﻮﻟﻰ دى‪ .‬اوس ﺑــﻪ دده د ﺷــﻌﺮ ﻳــﻮ څــﻮ ﺑﯧﻠګــﯥ راوړو ﭼــﯥ ﻟــږه اﻧــﺪازه دده د ﺷــﻌﺮ ﻟــﻪ‬
‫ﻣﺤﺘﻮى او درﻳځ ﺳﺮه ﺑﻠﺪ ﺷﻮ ‪:‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ټﻮﻟﻨﻴﺰ ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
‫دﻟﺘﻪ ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ﻳﻮه ټﻮﻟﻨﻴﺰه ﻣﺴﺌﻠﻪ راﭘﯧﮋﻧﻲ ‪،‬ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ‬
‫ډﯦﺮ ﺟﺮات ﺳﺮه راوړې ده ‪:‬‬
‫ﻧﺸﺘﻪ ﺑـــــــﺎﻧګ د ﻣﻮزن ﭘﻪ درﺳﺖ ﺗﻴﺮاه‬
‫ﻣګﺮ واورې ﺑﺎﻧګ د ﭼﺮګ ﭘﻪ ﺳﺤﺮ ګﺎه‬
‫ﻣــــــــــــــﻮﺣـــــــﺪ د ﺗﺼﻮف درﺳـﺎﻟﻮ دي‬
‫ﻣﺴﺌﺎﻟــــــــــــﻪ د ﺷــــــــﺮﻋـﻴﺖ ګڼﻲ ګﻨﺎه‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٢٩٨‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﯥ ﺳﺘﺎ د زړه رﺿﺎ واړه ﻫﻐﻪ ﻛړه‬
‫ﺧﻮﭼﯥ زړه د ﭼﺎ ﺑﺪﯦږي ﻫﻐﻪ ﻣﻪ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٢‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑــــــــــــــــــﻮﻧﻪ د اﺳﻤﺎن د ځﻤﻜﯥ ﻟﻮﻟﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﻳﯥ ﻓﺮق ﺗﺮ ﻣځﻜﯥ ﺗﺮ اﺳﻤﺎن وي‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٣٥٧‬‬
‫ﻣﺪد د ﻃﺎﻟﻊ ﺑـــــــﻮﻳﻪ ﭼﯥ ﻫﻨﺮ ﺳﺮه ﻫﻤﺮاه وي‬
‫ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﺳﻮد وﻧﻪ ﻛﺎ د ﻃﺎﻟﻊ ﻛﻪ درﺗﻪ ﺷﺎه ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٧‬‬
‫ﻣړ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻧﻪ ﻳﯥ ﻧﻮم ﻧﻪ ﻳﯥ ﻧښﺎن ﺷﺘﻪ‬
‫ﺗﻞ ﺗﺮ ﺗﻠﻪ ﭘــــــــــــﻪ ژوﻧﺪون ﭘــــﺎﻳﻲ ښﺎﻏﻠﻲ‬
‫)‪ ٣۴‬م ‪(٣٩٠‬‬
‫ﻛﻮم ﻣﻠﻚ دى ﻟﻪ ﻣﺎ ﭘﺎﺗﯥ ﭼﯥ ﻣﯥ ﭘﻞ ﻧﻪ دى ﭘﺮې اﻳښﻰ‬
‫ﻫﺮ ځﺎى ﺑﻪ ورﺗﻪ ﻳﺎد ﻛړم ﻛﻪ څﻮك ﺷﺘﻪ ﺳﻴﺎﺣﺖ ﻛړوﻧﻲ‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٤٠٨‬‬
‫ګﻮره ﺑﻴﺎ دې څﻪ ﭘﻪ زړه ﻛﻮم ﻣﯥ ګﻨﺎه دى‬
‫ﭼﯥ ﻟﻴﺪو ﻟــــــــﺮه دې درﺷﻢ ځﺎن اوده ﻛړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٢‬‬
‫څﻮك د ﺣﺞ څﻮك د ﺗﻠﻘﻴﻦ څﻮك د ﻣﻜﺘﺐ ﺷﻮل‬

‫‪33‬‬
 ‫ﻳــــــــــــــﻮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ واړو ﺧﻠﻜﻮ ﻛﯥ ﻟﻮﻧډ دى‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٣٣٨‬‬
‫ﻳــــــــــــﺎﻛﺸﺘﻲ ﻟﻪ زور ورو ﺳﺮه ﻣﻪ ﻛړه‬
‫ﻳﺎ د دوى ﻏﻮﻧﺪې ﭘﻴﺪا ﻛړه ﻣړوﻧﺪوﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٦‬‬

‫ﻣﻴﻨﻪ او ﻋﺸﻖ‬
‫ﭘﻪ درﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻧﻪ وي ﻳﻮ زﻣﺎ ﻏﻮﻧﺪې رﺳﻮا ﺑﻞ‬
‫ورځﻢ ﺗﻮره وﻛښﻠﻰ ﭼـــــــــــــﯥ ﻣـــــﻴﻦ واورم ﭘﻪ ﺗﺎ ﺑﻞ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠٨‬‬
‫ﻳﺎره ﺗﻪ ﭼﯥ ﺟﺪاﻳﻲ ﺟﺪاﻳﻲ واﻳﯥ!‬
‫زه ﺧﻮﺷﺤﺎل ددې ﺧﺒﺮې ﺗﻮان ﻟﺮم؟‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٠‬‬
‫زړه ﻣﯥ ﺧﺪاى ﻣﻴﻦ ﻛﻮي ﭘﻪ ښﺎﻳﺴﺘﻪ وو‬
‫ﻫﺴﯥ ﻧﻪ ﭼﯥ زه ﭘﺨﭙﻠﻪ زړه ﻣــــﺎﻳﻞ ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٢‬‬
‫ﭼﯥ دا ﻫﺴﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨګ راﻏﻠﻪ ﻧــﻮ ﺧﻴﺰه‬
‫اﻟﻮداع ده د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﭘــﺮﻫﯧﺰه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٩‬‬
‫د ﻣﺠﺎز ﻋﺎﺷﻘﻲ ﻋﻴﻦ ﺣــــﻘﻴﻘﺖ ده‬
‫و ﻣﻌﻨﻮ ﺗﻪ زﻳﻨﻪ اﻳښﯥ د ﺻﻮرت ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٧‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ څﻪ ﻛﯥ ﻧﻨﺪاره د ﻫﻐﻪ ﻣﺦ ﻛړم‬
‫ﭼﯥ ﻟﻪ ډﯦﺮې ﭘﻴﺪاﻳﻰ ﻧــــــــﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٥‬‬
‫د ﺧﭙﻞ ﻳﺎر ﭘﻪ ﻣﺦ اوس ﻧﻪ دى ﻣﻴﻦ ﺷﻮى‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ زړه ﻛﯥ دا ﻣــﻴﻨﻪ ځﺎﻳﻲ ده‬

‫‪34‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٢‬‬
‫ﭼﺮﺗﻪ ﻳﯥ اى ﻋﺸﻘﻪ ﭼﯥ ورﺑﻮز ﻳﯥ راﺗﻪ ﻣﺎت ﻛړې‬
‫ﺑﻴﺎ ګﻮره ﭼﯥ ﻋﻘﻞ ﭘﻪ ﺗـــــــــــــــــــــــﺪﺑﻴﺮ راﻏﻠﻰ دى‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٣٤٦‬‬
‫ﻋﻘﻠﻪ ﺗﻪ ﻟﻪ ﻋﺸﻘﻪ ﻟـــﺮې ﻟــــﺮې ګﺮځﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭼﯥ ﺳﺮه ورﺷﻲ ﻓﺴﺎد ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٨‬‬

‫ﻣﺤﺒﻮب ﺗﻪ ﺳﺘﻐﻪ وﻳﻞ‬

‫څﻮ ﺑﻪ ﺳﺘﺎ د دې ﻏﻤﻮﻧﻮ زﻏﻤﻞ ﺗﻞ ﻛړم‬
‫د ﻳــــــــﺎراﻧﻮ ﻛﻤﻰ ﻧﺸﺘﻪ ﻳﺎر ﺑﻪ ﺑﻞ ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٦‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﻪ ﺧﻮﻟﻪ وﻣﺎﺗﻪ ﻧﻪ راﻛړې ﻣﻠﻜۍ‬
‫ﺑﻠﯥ ﻫـــــــــﻢ راﺗﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ ده ﺧـﻮﻟګۍ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٢‬‬
‫ﻛﻪ زه ﻧﻪ واى ﺗﺎ ﺑــــــﻪ ځﺎن ﻟﺮه ﺑﻠﻞ څﻮك‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨګ ﺑﻪ دې داﻫﺴﯥ درﺧـﺘﻞ څﻮك‬
‫)‪ ٣٥‬م ‪(٧٠‬‬
‫ﭼﯥ دا ﻫﺴﯥ ﺑﯥ ﻧﻴﺎزي ﻛــــــﻮې دا ښﻪ ﻛړې‬
‫زه ﺑﻪ ﻧﻮر ﻳﺎران ﭘﻴﺪا ﻛــــــــــړم ﺗﻪ ﺑﻪ څﻪ ﻛړې‬
‫)‪ ٣٢‬م ‪(٣٨٩‬‬
‫ﻣﺮګ ﻟﺮه ﻳﯥ واړه د ډﻳـــــــــــــــــــــــﻠﻲ ﻟښﻜﺮې راﻏﻠﯥ‬
‫ﺗﻪ ﻻ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ ﻣﺮګ ځﺎن روغ ﻧﻪ ګڼﯥ ﻧﻨګ ﻛړې‬
‫)‪٣٥‬م ‪(٣٢٩‬‬

‫د ﺷﻴﺦ )زاﻫﺪ( او ﻋﺎرف ﺗﻮﭘﻴﺮ‬

‫زاﻫــﺪان ﺷﻴﺨﺎن و ﻫﺮ ﻟﻮري ﺗﻪ ډﯦﺮ دي‬

‫‪35‬‬
 ‫د ﺧـﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻛﺎر دي ﻋﺎرﻓﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥٥‬‬
‫ﭘــــﻪ ﺗﯧﺮه اﻟﻤﺎس د ﭘﺎﺳﻪ ﻗﺪم اﻳښﻰ‬
‫ﻳــــﻮه څﻪ ﺑﺎرﻳﻜﻪ ﻻر د ﺷـــﺮﻳﻌﺖ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٧‬‬
‫زاﻫﺪان ﭼﯥ ﻟﻤﻮﻧځ روژه ﻛﺎ ﺟﻨﺖ ﻏﻮاړي‬
‫ﻣـــــــﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل د ﻣﺰدورﻳﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﻧﻪ زده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٧‬‬

‫د ﻳﺎراﻧﻮ ﻳﺎد‬
‫ښﻪ ﺧﻮاږه ﻳﺎران ﭼﯥ ﻣﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻟﻴﺪل ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ‬
‫اوس ﻳﯥ ﭘﻪ ژړا ژړا ﻣﺰار ﻟــــــــــــــــــــــــﺮه ور دروﻣﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٧‬‬
‫اﻳﻤﻞ ﺧﺎن درﻳﺎ ﺧﺎن دواړه ﭘﻪ ښﻪ رﻧګ ﺗﯧﺮ ﺷﻮل ﭘﻪ ﻧﻨګ ﻛﯥ‬
‫د دواړو ﭘﻪ ﻓـــــــــــــــــــــــــــــﺮاق ﻛﯥ زﻣـــــــــــــــﺎ ﺗﻞ آه وﻣﺎﺗﻢ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٦‬‬
‫اﻳﻤﻞ ﺧﺎن درﻳﺎ ﺧﺎن دواړه ﺧﻮردﺑﻴﻦ ﺗﯧﺮ ﺷﻮل‬
‫اوس ﺧـــــــــﻮ ﭘﺎﺗﻮ و ﻣﻐﻮل ﺗﻪ ﻳﻮ ﺧﻮﺷﺤﺎل دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٨‬‬
‫اوس ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ زړو ﺧﻮښ اوﺳﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ددې دور ځــــــــــﻮاﻧﻲ ﻣﻪ ﻛړه ﻧﺎ ﭘﻪ ﻛﺎرې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٥‬‬

‫ﺑﻬﺮام او ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫دا ﻫـــــــــﻢ ځﺎى د ﺗﻌﺠﺐ د ﺣﻴﺮاﻧۍ دى‬
‫ﭼﯥ ﻟښﻜﺮې ﭘﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﺎ ﺑﻬﺮام ﺧﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦١‬‬

‫‪36‬‬
‫ﻟﻪ ﺧـــﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﻳﯥ ﺑﻬﺮام ﻏﻮﻧﺪې ﭘﻴﺪا ﻛړ‬
‫دم واﻫـــﻪ ﻧﺸﻲ څﻮك څﻪ واﻳﻲ ﻳﺰدان ﺗﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠١‬‬
‫ﺳــــــــــﺘﺎ ﻫﻨﺮ د ﺳﺮدارۍ څﻪ زده ﺑﻬﺮاﻣﻪ‬
‫ﺳــــــﺮداري دې ﭘﻪ ﺧﭙﻞ دور ﻛړه ﺑﺪﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻫــــــــﻢ ﺗﻤــﺎﻣﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﺎﻧﯥ ﻟﺮه ﺑﻼ ﺷﻮې‬
‫ﻫــﻢ ﺧﭙﻞ ځﺎن ﻟﺮه ﺑﻼ ﺷﻮې ﺑﺪ ﻓﺮﺟﺎﻣﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٧‬‬

‫د وﺧﺖ ﻟﻪ ﺧﻠﻜﻮ ګﻴﻠﻪ‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻗﺪر ﻛﻪ اوس ﭘﻪ ﻫﻴﭽﺎ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﭘــــــــــــﺲ ﻟﻪ ﻣﺮګﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻳﺎد ﻛﺎ ډﯦﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٣‬‬
‫ﻛــــــــــــــــﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ د اﺗﻔﺎق ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ‬
‫زوړ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻪ دوﺑﺎره ﺷﻲ ﭘﻪ دا ځﻮان‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥٤‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ اﻓﻐﺎﻧﻲ ژﺑﻪ ﻧﺎدان دى‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻲ ﺧﺒﺮې څﻪ واﻳﻲ اﻓﻐﺎن ﺗﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠١‬‬
‫د وروﺳــﺘﻲ ﺳﭙﺮﻟﻲ ﻧــــﺮګﺲ دى‬
‫د ﺧــــــــــــــــــــــــــﻮﺷﺤﺎل ﻗﺪر ﻟﺮى‬
‫)‪ ٣٢‬م ‪(٤٩٣‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻗﻮﻣﻪ ګﻴﻠﻪ‬
‫ﭘﻪ زرګﻮﻧﻪ راﺗﻪ ﻻف ﻛړ اوس ﻳﻮ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫اﺷـــــــــﻨﺎﻳﻲ ﻟﻪ ﻫﺮ ﭼﺎ ښﻪ ده ﺑﯥ ﺧټﻜﻪ‬
‫ﻣــــﺮوت ﻳﺎري ﺗﺮې ﻣﻪ ﻏﻮاړه ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ !‬
‫ﻫـــــــﺮ ﺳړى ﭼﯥ اوﺑﻪ وڅښﻲ ﻟﻪ اټﻜﻪ‬

‫‪37‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٠‬‬
‫ﺗﻔﺨــــــــــــــــــــﺺ ﻛﻪ څﻮك د ﺧﻮږو زړو ﻧﻮ ﻛﺎﻧﺪي‬
‫د ﺧﭙﻞ ﻗـــﻮم ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورك ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٣‬‬

‫زړښﺖ ﻳﺎدول‬
‫وﺧﺖ د ځﻮاﻧۍ ﺗﯧﺮ ﺷﻮ اوس ﭘﻴﺮي راﻏﻠﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ﻧــــــــــــــــــــــﻮر ﻛــــﺎروﻧﻪ ﭘﺮﯦږده ﺧﻮ د ګﻮر ﻛﻮه ﺳﺎﻣﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٤‬‬
‫اوس ﭘﻴﺮي راﻏﻠﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫د ځــــــــــﻮ اﻧﻴﯥ ﭼﺎرې ﭘﺮﯦږده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠١‬‬
‫د ﺳﺘﺮګﻮ ﭘﻪ ﺟﻮﻫﺮو ﻣﯥ ﭘﻪ ﺳﻲ ﻛﯥ راښﻜﺎره ﺷﻮه‬
‫ﭘﻪ ﻣښﻜﻮ ﭘﻪ ګــــــــــــــــﻮﻫﺮو ﻣﯥ ﭘﻪ ﻛﺎل راﻏﻠﻪ ﭘﻴﺮي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٠‬‬

‫ﻟﻪ )ﺳﻲ( څﺨﻪ ﻣﻘﺼﺪ )‪ (٧٠‬ﻛﻠﻨﻲ او ﻟﻪ )ﻛـﺎل( څﺨـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ د )‪ (٥١‬ﻛﻠﻨـۍ ﻋﻤـﺮ‬
‫دى ‪ ،‬د ﺳﺘﺮګﻮ ﻟﻪ ﺟﻮﻫﺮو څﺨﻪ ﻣـﺮاد ﻧﻈـﺮ دى او ﻟـﻪ ﻣـښﻜﻮ څﺨـﻪ ﻣﻘـﺼﺪ وﻳـښﺘﻪ او ﻟـﻪ‬
‫ګﻮﻫﺮو څﺨﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻏﺎښﻮﻧﻪ دي ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﯥ ﭘﻪ )‪ (٧٠‬ﻛﻠﻨۍ ﻛﯥ ﻣﯥ ﻧﻈﺮ ﺧﺮاب ﺷﻪ او ﭘﻪ )‪ (٥١‬ﻛﻠﻨۍ ﻛﯥ ﻣﯥ وﯦښﺘﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺳﭙﻴﻨﯧﺪو او ﻏﺎښﻮﻧﻪ ﭘﻪ وﺗﻮ ﺷﻮو‪.‬‬

‫ځﻮاﻧﻲ ﻻړه ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ راوړه زر ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻘﻲ ﻛړې‬

‫ﻳــــﺎ زر دي ﻳﺎ ځﻮاﻧﻲ ﭼﯥ ورﺗﻪ زﻳﺮ دي ښﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٢‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊ ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﺷﻌﺮ‬

‫‪38‬‬
 ‫د ﺻﻨﻌﺖ زﻳﻮر ﭘﻪ څﻮ رﻧګﻪ ﭘﺮﯦﻮځﻲ‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭼﻨډن ‪ ،‬ﭼﻮوه ﺑﺎﻧﺪې ﻃـــﺮاز‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٠‬‬
‫ﺑﯥ اﺳﺘﺎده ﺷﺎﻋﺮي ﺑﯥ ﻻرې ﺗﻠﻪ دي‬
‫ﻳﺎ وه ګﻮى ګﺮځﻲ ﭘﻪ ﻟﻮړو ﭘــــﻪ ژورو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٩‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﺮغ ﭘﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻪ ده ځـــــــــــــﺎﻧﻲ ده‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭼﯥ ﺳﺮې ﻛﺎر ﺷﻮ ﻟﻪ اﺷﻌﺎرو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫ﺧﺪاﻳﻪ ﭼﺎ وﺗﻪ ﻳﯥ ﻛښﻢ څﻮك ﺑﻪ ﭘﺮې ﭘﻮه ﺷﻲ‬
‫ﻣﺎ وﻳﻠﻰ ﻫﺮ ﻳﻮ ﺑﻴﺖ دى دﻓــــــــــــــــــــــــﺘﺮوﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٧‬‬
‫د ﻫﻐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺦ ﺗﻮر ﺷﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻃﻤﻊ‬
‫و ﻫﺮور و ﻫﺮ درﺑﺎر وﺗـــــــــــﻪ وﻻړ وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٥‬‬
‫رﻧګ زﻣﺎ د ﺷﻌﺮ ﻫﯧڅ ﺳﺮه ﺳﺎز ﻧﻪ ﺷﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ ﺳﭙﻰ راﭘﺴﯥ ګﺮځـــــــــﻲ ﭘﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫)‪ ٣٦‬م ‪ ٥٣٧‬ﻣﺦ(‬
‫ﭼﯥ ﻣﻌﻨﻰ ورﺳﺮه ﻧﻪ وي وﻳﻞ ﺳﭙﻮر وي‬
‫ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻧﻪ ﻛﺎ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧــﺒﺮه ﺳﭙﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫د ﺧﭙﻞ ﻛﺎر ﺳﺘﺎﻳﻞ او ﭘﻪ اړه ﻳﯥ وړاﻧﺪوﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻧﻮم ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ﻳـــــــــــــــــــــــﻮه ﻟﻮﻳﻪ ﻣﺸﻐﻮﻻ ده ﺳﺘﺎ د ﻛﺎر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧١‬‬
‫ﻫـــــــﺮ اﺣﻮال ورﺗﻪ ښﻜﺎره دى د وګړي‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻛړه ﺷﺎﺑﺎس‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٩٠‬‬
‫ﻫــــــــــــــــــﻤﯧﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﺮې ﻧﺎرې وي د ﺑﻠﺒﻠﻮ‬

‫‪39‬‬
 ‫دا ﭼﯥ ﺳﺎز ﻛړ ﻧﻦ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ وﻳﻞ ﺑﺎغ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٩٦‬‬
‫ﻫﺮ ﻏــــــــــــــــــــــــﺰل ﻣﯥ ﭘﺮﺑﻴﺎض ﺑﺎﻧﺪې وګﻮره‬
‫زه ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ د زړه ﭘﻪ وﻳﻨﻮ ﻛښﻞ ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٧‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﺑﺮﻛﺖ ﺷﻪ‬
‫ﭼﯥ وﻳــــــــﻞ ﻛﺎ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻟﻪ ﻫﺮه ﺑﺎﺑﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٢‬‬
‫دا ﻏﺰل ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ووې‬
‫څـــــﻮك ﺑﻪ وواﻳﻲ ﺗﺮ دا ښﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٦‬‬
‫ﻫــــــــﺮ ﺷﺎﻋﺮ څﺨﻪ ﺗﺎزه ﻣﻀﻤﻮن د ﺧﺎن دى‬
‫د ښﻪ ﻟﻴﻨﺪي ﺻﺪﻗﻪ ﺧﻮري د ښﻜﺎر ﺷﺎړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٤‬‬
‫زه ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘښﺘﻮن ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﭘﻪ ﭘﺎرﺳۍ ﻃﺎق ﻳﻢ‬
‫ﻻ ﻣــــــــــــــــــــــــــﯥ ﭘﻪ ﭘــــــښﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛﯥ ژﺑﻪ در ﻏﻠﯧږي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٣‬‬
‫دروﻏـــــــــــــــــﮋن ﻳﻢ ﻛﻪ دا ﺷﻌﺮ‬
‫د ﻣﻴﺮزا ﭘﻪ درﺳﺖ ﻛﺘﺎب ﺷﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٤‬‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ځﻴﻨﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻴﻚ ﻛﯥ‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ واﻳﻲ‪:‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻗﺪر ﻛﻪ اوس ﭘﻪ ﻫﻴﭽﺎ ﻧﺸﺘﻪ‬

‫ﭘــــــــــــﺲ ﻟﻪ ﻣﺮګﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻳﺎدﻛﺎ ډﯦﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٣‬‬

‫‪40‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﺧﭙﻠﻮ اﺛﺎرو ﭘﻪ ﻟﻴﺪو دا وړاﻧﺪوﻳﻨﻪ ﻛړې وه‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻨﻨـﻲ‬
‫ﻋﺼﺮ ﻛﯥ ﻛټ ﻣټ ﻳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ګﺮځﯧﺪﻟﻰ دى ‪ ،‬دا ﭼﯥ واﻳﻲ )) د ﭘښﺘﻨﻮ ﭘﻪ ژوﻧﺪ ﻳـﻮ ﻛـﯥ‬
‫ښﻪ ﻧﺸﺘﻪ او ﭘﻪ ﻣړو ﻛﯥ ﻳـﯥ ﺑـﺪ ( ﻫـﻢ د ﻛـﺎڼﻲ ﻛﺮښـﻪ ده ‪ .‬د ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫ژوﻧﺪ ﻫﻤﺪا ﺣﺎل و‪ ،‬ﺧﻮ د ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ دې څـﻪ ﭘﻮﻫﯧـﺪل ﭼـﯥ دده اﺛـﺎر او ﻛړﻧـﯥ‬
‫ﺑﻪ ﭘښﺘﻮ ژﺑﯥ او ﭘښﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﺗﻠﭙﺎﺗﯥ ژوﻧﺪ وروﺑښﻲ‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د اﺛﺎرو ﭘﻪ راڅﺮګﻨﺪﯦﺪوﺳﺮه ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ادب ﻛﯥ ﻳﻮ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫اوښﺘﻮن راﻣﻨځﺘﻪ ﺷﻮ ‪ ،‬ده ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻧﻈﻢ او ﻧﺜﺮ ﻛﯥ د ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮ ﻧﻴﻠﻰ ﺧﻮرا ښـﻪ وځﻐـﻼ‬
‫وه آن ﭼﯥ ﭘښﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻧړﻳﻮاﻟـﻪ ﭘﯧﮋﻧـﺪګﻠﻮي وروﺑﺨـښﻠﻪ ‪ ،‬ده د ﻧـړۍ ﻟـﻪ ﭘﻴـﺎوړو او‬
‫ﻣﺸﻬﻮرو ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ څﺨﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﻛﯥ ځﺎن ﻣﺨﻜـﯥ ﻛـړ او ټـﻮل ﻳـﯥ ګﻮﺗـﻪ ﭘـﺮ ﻏـﺎښ‬
‫ﻛړل ‪ ،‬دﻟﺘﻪ زه ددې ﺧﺒﺮې د ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻟﭙﺎره د څﻮ ﻣﺸﻬﻮرو ﻛﺮه ﻛﺘﻮﻧﻜﻮ ﻧﻈﺮ ﻳﯥ راوړم‪:‬‬

‫ﺟﺎرج ﻣﺎرګﻨﺴټﺮن ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫)) د ﻧﻴﻤﯥ ﭘﯧړۍ ﻧﻪ را اﻳﺴﯥ زه د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﺷﻌﺮ ﻟﻮﻟﻢ ‪ .‬ﭘـﻪ دې ﻧﻴﻤـﻪ ﭘﯧـړۍ‬
‫ﻛﯥ ﭘﺮﻟﭙﺴﯥ ﺗﺮې ﺧﻮﻧﺪ اﺧﻠﻢ او ﻗﺪر ﻳﯥ ﻛﻮم ‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺣـﻖ ﻟـﺮي ‪ ،‬ﭼـﯥ ځـﺎن د ﭘـښﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ ﻓﺮدوﺳﻲ او ﺳﻌﺪي ﺑﻮﻟﻲ ‪ ٧)(( .‬م ل(‬

‫ﻧﻴﻜﻮﻻى دورﻳﺎﻧﻜﻮف ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫))د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ﻧــﻮم ﭼــﯥ د ﭘــښﺘﻮ ﭘــﻪ ادب ﻛــﯥ ﻳــﻮ ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﻛﻼﺳــﻴﻚ‬
‫ﺷــﺎﻋﺮ و او ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﭘﯧــړۍ ﻛــﯥ د اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ د آزادۍ ﻟﭙــﺎره د ﻣﺠــﺎدﻟﯥ ﻳــﻮ ﭘﻴــﺎوړى ﻻر‬
‫ښﻮوﻧﻜﻰ ﻫﻢ و د ﭘښﺘﻮن ﻣﻠﺖ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﻛﺘﺎب ﻛﯥ ﺗﻞ ﺗﺮ ﺗﻠﻪ ﺗﺎزه او اﻓﺘﺨﺎري ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ده ‪ .‬د ﻫﺮ ﻣﻠﺖ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﯥ داﺳـﯥ ﻏـټ اﺷـﺨﺎص وي ‪ ،‬ﭼـﯥ ﻳـﻮه ﻟﻮﻳـﻪ ﭘﯧـړۍ د ﻫﻐـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﯦږي‪ ،‬ددې ﻟﭙﺎره ﭘﻮره اﺳﺎس ﺷﺘﻪ دى ‪ ،‬ﭼﯥ د ﭘښﺘﻨﻮ او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘـﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﻛﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﯧړۍ ﻫﻢ وﺑﻮﻟﻮ ‪ ٧) (( .‬م ‪(١٧٢‬‬

‫ﻣﯧﺮﻣﻦ ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﻋﺼﻤﺘﻲ ﻳﯥ د ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻼم ﭘﻪ اړه ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫))از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﺷﻌﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭼـﻪ در دﻳـﻮان و ﭼـﻪ در اﺛـﺎر ﻣﻨﻈـﻮم و‬
‫ﻣﻨﺜﻮر دﻳﮕﺮ ش ﺳﺨﻨﺎﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳـﺨﻨﻮر ﭼﻴـﺮه دﺳـﺖ درﺑـﺎرۀ ﻃﺒﻘـﻪ ﻧـﺴﻮان و زﻧـﺎن‬

‫‪41‬‬
‫ﺳﺮوده وﻃﺒﻘﺎت اﻳﻦ ﺟﻨﺲ را ﻧﻴﻚ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎ اﺷﻌﺎر ﻧﻐﺰ وﻟﻄﻴـﻒ ﻣﺰاﻳـﺎى اﻳـﺸﺎن را‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ٧) (( .‬م ‪(١٢٠‬‬
‫ښﺎﻏﻠﻰ ﻗﻴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎدم ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﭘﻪ ﻳﻮ ځﺎى زﻣﺎ ﻟﻪ ﻧﻈـﺮه ﺗﯧـﺮ ﺷـﻮل ‪ ،‬ﭼـﯥ ﺻـﺪر ﺧـﺎن واﻳـﻲ‪ ) :‬ﻣﺎﺗـﻪ ﺑﺎﺑـﺎ ووﻳـﻞ ‪:‬‬
‫] ﭘښﺘﻮ ﻛﯥ ﻣﻮﻧږ ډﯦﺮ اﺛـﺎر وﻟﻴﻜـﻞ ‪ ،‬ﻣګـﺮ د ﭘـښﺘﻮ ﻗـﺼﯥ او د ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻮ اﺣـﻮال ﻧـﻪ دي‬
‫ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي او دا ﺧﻮا ﺗﺸﻪ ﭘﺎﺗﯥ ده ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﭘﻠﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎم وﺷﻲ![ ﺗﺮ دې وروﺳﺘﻪ ﻣـﺎ د‬
‫]دﻟﻰ او ﺷﻬۍ [ ﭘﻪ ﻗﻴﺼﻪ ﻟﻴﻜﻠﻮ ﭘﯧﻞ وﻛړ ‪ ( .‬ﻣﺎ ﭼﯥ دﻏﻪ ﺟﻤﻠﯥ وﻟﻮﺳﺘﯥ ﻧﻮ ﺣﻴﺮان ﺷـﻮم‬
‫د ﻗﻮﻣﻴﺖ او ﻣﻠﻴﺖ دوﻣﺮه ﻟﻮى او ﻋﻤﻴﻖ ﻣﺜﺎل ﺗﻪ ‪ ٧) ((.‬م ‪(٧٠‬‬

‫ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رښﺘﻴﻦ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫))ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻫﯧڅ ډول ﻣﻀﻤﻮن ﭘﺮې ﻧﻪ ښﻮد ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻣﺠﺎز ﺳﺮه وﻧښﻼوه‬
‫‪ ،‬ﻋﺸﻘﻲ ‪ ،‬ﺑﺰﻣﻲ ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬وﻃﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﻠﻲ ‪ ،‬ﻓﻠـﺴﻔﻲ ‪ ،‬ﺗـﺼﻮﻓﻲ ‪ ،‬رزﻣـﻲ ‪،‬‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻲ ‪ ،‬ﻓﻜﺎﺣﻲ او ﻧﻮر ﻫﺮ راز ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻳﯥ د ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻛـﯥ وﻧﻐـښﺘﻞ ‪ ،‬د ﻫـﺮ ﭼـﺎ د‬
‫ذوق ﻟﭙﺎره ﻳﯥ د ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮ ﺑﺎغ و ﺑڼ ﻟﻪ رﻧګﺎ رﻧګ ګﻠﻮﻧﻮ څﺨﻪ ډك ﻛړ‪ ٧) (( .‬م ع(‬

‫‪42‬‬
 ‫ګﻞ ﺑﺎﭼﺎ اﻟﻔﺖ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﭘﻪ دې اﺧﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﻛﯥ ﭼﯥ ﺷﻌﺮ او ﺷﺎﻋﺮ د ځﻤﻜﯥ ﻟﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه ﺧﭙﻞ ﺗﻌﻠﻖ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﺨﻮا ﻧﻪ زﻳﺎت ﻛړ ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ژوﻧﺪ او ﻣﺪﻧﻲ ﺧﻮا ﺳﺮه ﻳﯥ راﺑﻄﻪ ډﯦﺮه ټﻴﻨګﻪ ﺷﻮه ‪.‬‬
‫زﻣﺎ ﭘﻪ ﻋﻘﻴـﺪه دﻏـﻪ ﻛـﺎر ﭘـﻪ ﭘـښﺘﻮ ﺷـﺎﻋﺮۍ ﻛـﯥ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ اﻏـﺎز او‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛړ او دﻏﻪ ﻟﻮى ﺗﺤﻮل ﻳﻮازې ده ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب دى ‪ ٧) (( .‬م ‪(١٦‬‬

‫ګﻮﻳﺎ اﻋﺘﻤﺎدي ﻳﯥ د ﻓﺎرﺳﻲ ﺷﻌﺮ ﭘﻪ اړه واﻳﻲ‪:‬‬

‫)) ﺳﺒﻚ و اﺳﻠﻮب وى در ﻏﺰل ﻫﻤﺎن ﻋﺼﺎره و ﭼﻜﻴﺪه ﺳﺒﻚ ﻫـﺎى ﭘـﺸﻴﻦ اﺳـﺖ در اﺷـﻌﺎر‬
‫درى او ﭼﻴﺰى ﺗﺎزه و ﻧﻮى ﻛﻪ در ﺧﻮر ذﻛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻌﺮ دوﺳﺘﺎن ﻛﻬـﻦ‬
‫در ﺷﻌﺮ او ﻣﻰ ﭘﺴﻨﺪﻧﺪ ﺷﻴﺮﻳﻨﻰ و رواﻧﻰ ﺑﻴﺎن اوﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻟﻄﻴﻒ ‪ ،‬ﺧﻮش آﻫﻨـﮓ اوﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در ﺳﺎده ﮔﻰ اﻟﻔـﺎظ و زﻳﺒـﺎﻳﻰ ﻣﻌـﺎﻧﻰ ﻛـﻼم اورا اﻣﺘﻴـﺎز ﺧـﺎص ﺑﺨـﺸﻴﺪه اﺳـﺖ و ﺳـﺨﻦ او را ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻳﻚ ﭘﺎرﭼﻪ ﺣﺮﻳﺮ ﻧﺮم و ﻟﻄﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ...‬ﭘﺎر ﭼﻪ ﺣﺮﻳﺮ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﮔﺎه دل و ﺟﺎن ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪه و‬
‫زﺑﺎن ﺳﺎده او ﺑﺮان ﻧﻘﺶ و ﻃﺮاز ﭘﺮﻧﺪه ﺷﻮﺷﺘﺮى ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ٧) (( .‬م ‪(٢٧‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮاز ﻃﺎﻳﺮ ﻳﯥ د ﻣﺤﺘﻮا ‪ ،‬ﺟﻮﻟﯥ او د ﻛﻼم دﻧﻮرو ﻣﺰاﻳﺎ وو ﭘﻪ اړه ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) د ﺧــﺎن د ﺷــﻌﺮ ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎت ﺣﻤــﺪ او ﻣﻨﺎﻗــﺐ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺟــﺎت او ﺗــﺼﻮف ﻫــﻢ وو او د‬
‫ﻗﻮﻣﻲ او وﻃﻨﻲ ﺷﺎﻋﺮۍ اﺧﻼﻗﻴﺎﺗﻮ ﻧﻪ ﻋﻼوه د ﻋﻠﻤﻲ او روﺣﺎﻧﻲ ژوﻧﺪ ټﻮل اﻗـﺪار ﻳـﯥ‬
‫ﻫﻢ اﺣﺎﻃﻪ ﻛﻮل‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻛﻪ ﻳﻮ ﭘﻠﻮ د ﻋﺎﻟﻲ اﻓﻜﺎرو او زور دارې ژﺑﯥ ﺧﺎوﻧﺪ و ‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑـﻞ ﭘﻠـﻮ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ټﻮل ﺷﻌﺮي ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وو‪ ،‬ﭼﯥ ﻓﺎرﺳﻲ واﻧﻮ ﺑﻪ ﭘﺮې ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ژﺑــﻪ ﻛــﯥ د ﺳــﺨﻨﻮرۍ داد اﺧﻴــﺴﺘﻮ‪ .‬ﻫــﺮ ﻗــﺴﻢ ﺗــﺸﺒﯧﻬﺎت ‪ ،‬اﺳــﺘﻌﺎرې ‪ ،‬ﺗﺠﻨﻴــﺴﺎت ‪،‬‬
‫اﻳﻬﺎﻣﻮﻧﻪ او ﻧﻮر ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺪاﻳﻊ د ﺧﺎن ﻋﻠﻴﻴﻦ ﻣﻜﺎن د ﻛﻼم ﺧﺼﺎﻳﺺ وو‪.‬‬
‫ﻏﺰل ‪ ،‬رﺑﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﻗـﺼﻴﺪه ‪ ،‬ﻗﻄﻌـﻪ ‪ ،‬ﻧﻈـﻢ ‪ ،‬ﺗـﺮﺟﻴﺢ ﺑﻨـﺪ ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑﻨـﺪ ‪ ،‬ﻣﺨﻤـﺲ ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺪس ‪ ،‬ﻣﻌﺸﺮ ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻮي ﻏﺮض دا ﭼﯥ د ﻋﺮوﺿـﻲ ﺷـﺎﻋﺮۍ داﺳـﯥ ﻳـﻮ ﺻـﻨﻒ ﻧـﻪ وو ‪،‬‬
‫ﭼﯥ ﺧﺎن ﭘﻜﯥ ﻃﺒﻊ ازﻣﺎﻳﻲ ﻧﻪ وه ﻛړې ‪١٣) (( .‬م ‪(٢٩٠‬‬

‫‪43‬‬
 ‫اﻗﺒﺎل ﻧﺴﻴﻢ ﺧټﻚ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﺣﻘﻪ ﺧﺒﺮه داده ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل د ﺟﺬﺑﯥ او ﺗﺨﻴﻴﻞ د اﻣﺘﺰاج ﭘﻪ ﺑﺮﻛﺖ د ﺷﻌﺮ ﻓـﻦ ﻫﻐـﻪ اﻋﻠـﻰ‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺗﻪ رﺳﻮﻟﻰ دى ‪ ،‬ﭼﯥ د راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﻟﭙﺎره ﻧﻤﻮﻧﻪ ګﺮځﯧﺪﻟﯥ ده ‪ .‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل دﻓـﻦ د ﺟﻤﺎﻟﻴـﺎﺗﻲ اړخ‬
‫او ﻣﻘﺼﺪﻳﺖ دواړو ﺧﻴﺎل ﺳﺎﺗﻠﻰ دى ‪ ،‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل د ﻓﻦ اﻋﺠﺎز د ﺣﻘﻴﻘﺖ او ﻣﺠﺎز ﭘﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮﻟﻮ ﻳﺎ‬
‫د )ﺣﺮف ﺣﻖ( ﭘﻪ )ﺷﻮﺧۍ رﻧﺪاﻧﻪ ( ﺳﺮه ﭘﻪ ﺑﻴﺎ ﻧﻮﻟﻮ ﻛﯥ دى ‪ ٢٩) (( .‬م ‪(٤٩٥‬‬

‫راج وﻟﻲ ﺷﺎه ﺧټﻚ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻫﺪف ﭘﻪ اړه ﻟﻴﻜﻲ ‪:‬‬
‫)) د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻛﯥ د ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ د ﻫﻨﺮوﻧﻮ د ﻣﺤﺼﻮل د ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺗﻘﺎﺿﯥ داﺳـﯥ‬
‫وې ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﺮ رﻧګ ﻋﻠﻢ ﭘـښﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ راوﺳـﺘﻰ ﺷـﻲ‪ .‬د ﻫـﺮ ﻣـﻀﻤﻮن ﺗﺎﺑﻴـﺎ دې ﭘـﻪ ﭘـښﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫اوﺷﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻛﯥ ﻧﺸﺘﻪ ‪ ،‬ﻫﺮه ﻓﻠﺴﻔﻪ او ﻫﺮ ﻓﻜﺮ دې ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻛﯥ ﺑﻠﺪ ﻛړى ﺷﻲ‪،‬ﭼﯥ ﭘښﺘﻮ ژﺑﻪ ﻳﻮه‬
‫ﻋﻠﻤﻲ او د ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺎم ژﺑﻪ وګﺮځﻲ‪ ٣١) ((.‬م ‪(٤٩٥‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ اﻗﺒﺎل د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ اړه ﺧﭙﻞ ﻣﻨﻈﻮم ﺗﻘﺮﻳﻆ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫ﺧﻮش ﺳـﺮود آن ﺷﺎﻋﺮ اﻓﻐﺎن ﺷﻨﺎس‬
‫آﻧـــــــــــﻜﻪ ﺑـﻴﻨﺪ ﺑﺎز ګﻮﻳﺪ ﺑﻰ ﻫﺮاس‬
‫آن ﺣـــــــــﻜﻴﻢ ﻣـــــــــــــﻠﺖ اﻓـــــــﻐﺎﻧـﻴﺎ‬
‫آن ﻃـــــــﺒﻴــــﺐ ﻋـــــﻠﺖ اﻓـــــــﻐﺎﻧــــــﻴﺎ‬
‫راز ﻗــــــﻮﻣــﻰ دﻳﺪ و ﺑﻴﺒﺎ ﻛﺎﻧـﻪ ﮔﻔﺖ‬
‫ﺣـــــــﺮﻓــﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﻮﺧﻲ رﻧﺪاﻧـﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫)) اﺷﺘﺮ ﻳــــــــــﺎﺑــــــــﺪ اﮔـــﺮ اﻓﻐـﺎن ﺣﺮ‬
‫ﺑـــــــﺎﺑـــــــﺮاق و ﺳــــﺎز و ﺑﺎ اﻣــﺒﺎن در‬
‫ﻫــــــﻤﺖ دوﻧــــــــﺶ از ان اﻣـــــﺒﺎل در‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد ﺧــــــــــﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎزﻧﮓ ﺷﺘﺮ((‬
‫)‪ ٧‬م ‪(٦٦‬‬
‫ﺣﻤﺰه ﺷﻴﻨﻮارى ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻨګ د ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﺳﺮه ﺗﯧﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ‬
‫ﭘﻪ ﭘﻨﺠﻪ د اﺟﻞ ﻛﯥ و ﺷﻤﺸﯧﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ‬
‫)‪ ٧‬م ‪(٢٩٩‬‬
‫دﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﺷﺨﺼﻴﺖ ‪ ،‬ﺷـﻌﺮ ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ او ﻧـﻮرو ﺧﻮاووﭘـﻪ اړه ډﯦـﺮ څـﻪ ﻟﻴﻜـﻞ‬
‫ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ‪ ،‬ﺧﻮ دﻟﺘﻪ د ﻣﻮﺿﻮع د ﻟﻨډون ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺑﺴﻨﻪ ﻛﻮم‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﺑﻴﺎن‬
‫د ﺑﻴــﺎن ﻟﻐــﻮي ﻣﻌﻨــﺎوې ﭘــﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﻛﺘــﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛــﯥ څﺮګﻨــﺪواﻟﻰ ‪ ،‬واﺿــﺢ ﻛــﻮل ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﯧﺪل ‪ ،‬راوړل ﺷﻮي دي او اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ د ﺑﻴﺎن ﭘﻪ اړه ﭘﻪ ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﻣﺤﺘﻮى ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﻮ ډول دى‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪ اﺣﻤـﺪ ﻫﺎﺷـﻤﻲ ﻟﻴﻜـﻲ‪ )) :‬ﺑﻴـﺎن ﻫﻐـﻪ اﺻـﻮل او ﻗﻮاﻋـﺪ راﭘﯧﮋﻧـﻲ ‪،‬ﭼـﯥ ﻳـﻮه‬
‫واﺣﺪه ﻣﻌﻨﻰ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻻرو څﺮګﻨﺪه ﻛړو(( )‪ ٩‬م م ‪ ٢٥٣‬او ‪(٢٥٤‬‬
‫ﺳﻴﺮوس ﺷﻤﻴـﺴﺎ ﻟﻴﻜـﻲ ‪ )) :‬ﺑﻴـﺎن اﻳـﺮاد ﻣﻌﻨـﺎى واﺣـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﺮق ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣــﺸﺮوط ﺑــﺮ اﻳــﻦ ﻛــﻪ اﺧــﺘﻼف آن ﻃــﺮق )ﺷـﻴﻮه ﻫــﺎى ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﮔﻔﺘــﺎر( ﻣﺒﻨــﻰ ﺑــﺮ ﺗﺨﻴﻴــﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯥ ﻟﻐﺎت و ﻋﺒـﺎرات ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺧﻴـﺎل اﻧﮕﻴـﺰى ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫) وﺿﻮح و ﺧﻔﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﺟﺎى ) ﺻﻮرت او زﻳﺒﺎ اﺳﺖ( ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‬
‫) ﭼﻬﺮه او ﻣﺜﻞ ﻣﺎه اﺳﺖ(( )‪ ٢٨‬م ‪.(١٣‬‬
‫ﻧﻮ وﻳﻼى ﺷﻮ ﭼﯥ ﺑﻴﺎن ﻫﻐﻪ ﭘﻮﻫﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ دﻫﻐﯥ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﻳـﻮ څـﻮك ﻳـﻮه ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ ټﻮﻟﻨﯥ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﻛﻮﻟﻰ ﺷﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﺑﯥ ﻟﻪ ﻛﻮﻣﯥ ﻏـﻮټﯥ او ﭘﻴﭽﻠﺘﻴـﺎ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻲ ﻳﺎ اورﻳﺪوﻧﻜﻲ ﺗﻪ ﭘـﻪ زړه ﭘـﻮرې ﺷـﻲ او د ﻣﻌﻨـﻰ ﭘـﻪ ښـﻪ را څﺮګﻨﺪوﻧـﻪ ﻛـﯥ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮږ د ﻳﻮ ﭼﺎ زړورﺗﻴﺎ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮ ﻧﻮ وﻳﻼى ﺷﻮ ‪:‬‬
‫اﺣﻤﺪ د زﻣﺮي ﻏﻮﻧﺪې زړور دى ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ زﻣﺮي ﻏﻮﻧﺪې دى ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ زﻣﺮى دى ‪.‬‬
‫زﻣﺮى دى ‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ څﻠﻮر واړه ﺟﻤﻠﯥ ﻳﻮه ﻣﻌﻨﻰ را ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي او ﻫﻐﻪ د اﺣﻤﺪ زړورﺗﻴﺎ ده ‪،‬‬
‫ﻟــﻮﻣړى درې ﺟﻤﻠــﯥ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ درې ډوﻟــﻪ ادﻧــﻰ ‪ ،‬ﻣﻨځﻨــۍ او اﻋﻠــﻰ درﺟــﯥ راﭘﯧﮋﻧــﻲ او‬
‫څﻠﻮرﻣﻪ ﺟﻤﻠﻪ د اﺳﺘﻌﺎرې ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﯥ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮه ﺗﺮ ﺑﻠﯥ ﭘـﻪ زړه ﭘـﻮرې ده ‪ .‬ﻳـﺎ ﻣـﻮږ د‬
‫ﻳﻮ ﭼﺎ د ﺳﺨﺎوت څﺮګﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮو ﻧـﻮ واﻳـﻮ ) ﻻس ﻳـﯥ ﺳـﻮرى دى ( ﭼـﯥ دا ﻟـﻪ ﺳـﺨﺎوت‬
‫څﺨﻪ ﻛﻨﺎﻳﻪ ده ﻳﻌﻨﯥ ﭘﻪ ﻻس ﻛـﯥ ﻳـﯥ څـﻪ ﻧـﻪ ټﻴﻨګﯧـږي ‪ ،‬ﻫـﺮ څـﻪ ﭼـﯥ ﻻس ﺗـﻪ ورﺷـﻲ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﻠﻜﻮ ﻳﯥ وﯦﺸﻲ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫د ﺑﻴﺎن ﻣﻮﺿﻮع‬
‫د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﻮې ﻣﻌﻨـﻰ ښـﻪ وﺿـﺎﺣﺖ دى‪ ،‬ﭼـﯥ دا ﻛـﺎر ﭘـﻪ درې ﻻرو‬
‫)ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠﺎز او ﻛﻨﺎﻳﻪ ( ﺳﺮه ﻛﻮي‪ .‬ډﯦـﺮ ځﻠـﻪ داﺳـﯥ ﻣﻌﻨـﺎوې ﭼـﯥ څﺮګﻨـﺪه ﺑڼـﻪ ﻧﻠـﺮي‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻳـﯥ د ﺑﻴـﺎن ﭘﻮاﺳـﻄﻪ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠـﺎز ﻳـﺎ ﻛﻨـﺎﻳﯥ ﻟـﻪ ﻻرې د ﻣﺤـﺴﻮﺳﺎﺗﻮ ﺧﻮاﺗـﻪ‬
‫راﻟﯧږدوي ﻳﻌﻨﯥ ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣﺤﺴﻮس څﻴﺰ ﺳﺮه ﻳﯥ ورﺗﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﭼﯥ زﻣﻮږ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ دﻳﻮې‬
‫ﺗﺎﺑﻠﻮ ﻳﺎ د اﻧګﺮﻳﺰى ﭘﻪ اﺻﻄﻼح د) ‪ ( Image‬ﭘﻪ ډول را ﻣﺠﺴﻢ ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﻟﻮر ﭼﯥ ﻏﻮرځﻮي ﺳړى ﻫﻮى ده‬

‫د ﻫــــــﻮى ﻓﺮس و ﻫﺮ ﻟﻮري ﺗﻪ زﻳﻦ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٥‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻏﻮاړي ﭼﯥ ﻫﻮى ﻳﺎ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﻏﻮښﺘﻨﯥ ﻣﻮږ ﺗﻪ راوﭘﯧﮋﻧﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ څﺨﻪ د‬
‫ځﺎن ﺳﺎﺗﻨﯥ ﻟﻮﺳﺖ راﻛړي ﻧﻮ )ﻫﻮى( ﻳﯥ ﻟﻪ ﻓﺮس )اس( ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړې ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻟﻮر د ﺗﻠﻮ ﺗﺎﺑﻴﺎ ﻟﺮي ‪ .‬دا ﺟﻤﻠﻪ ) د ﻫـﻮى ﻓـﺮس و ﻫـﺮ ﻟـﻮري ﺗـﻪ زﻳـﻦ دى ( داﺳـﯥ ﺗـﺎﺑﻠﻮ ﻳـﺎ‬
‫‪ Image‬دى ﭼﯥ اﻧځﻮر ګﺮ ﻛﻪ ﻫﺮ څﻮﻣﺮه ﺧﻮاري وﻛړي ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻟﻪ ﺑﻴﺎن څﺨﻪ ﻋـﺎﺟﺰ‬
‫دى ‪ ،‬ﻳــﻮازې ﺷــﺎﻋﺮ دى‪ ،‬ﭼــﯥ دا ﻛــﺎر ﺗــﺮ ﺳــﺮه ﻛــﻮﻻى ﺷــﻲ ‪ .‬دا او دې ﺗــﻪ ورﺗــﻪ ډﯦــﺮې‬
‫ﻣﻌﻨﺎوې ﭘﻪ ښﻪ ډول ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﻛﻮل د ﺑﻴﺎن ﻣﻮﺿـﻮع ﻛﯧـﺪاى ﺷـﻲ او ډﯦـﺮى ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﭼﯥ د ﺑﻴﺎن ﭘﻪ اړه ﻟﻴﻜﻞ ﺷـﻮي ﻫﻤـﺪا ﺧﺒـﺮه ﻛـﻮي ﭼـﯥ د ﺑﻴـﺎن د ﻋﻠـﻢ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﻳﻮه ﺧﺒﺮه ﭘﻪ څﻮ ﺑڼﻮ ﭘﻪ ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ ډوﻟﻮ وﻳﻞ دي‪.‬‬

‫د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ګټﯥ‬

‫د ﺑﻴﺎن ﭘـﻪ ﻋﻠـﻢ ﻛـﯥ ﻣـﻮږ ﻟـﻪ دې ﺧﺒـﺮې ﺳـﺮه اﺷـﻨﺎ ﻛﯧـږو‪ ،‬ﭼـﯥ ﻳـﻮه ﻣﻌﻨـﻰ څﻨګـﻪ‬
‫ﻛﻮﻻى ﺷﻮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻮ ﻳﺎ اورﯦﺪوﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﭼﯥ ﻳـﻮه ﻳـﯥ ﺗـﺮ ﺑﻠـﯥ ﻏـﻮره‬
‫او ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې وي وړاﻧﺪې ﻛړو‪ .‬ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ اﻳﻜﻲ ﻳـﻮازې ﻳـﻮه ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﺎ ﻟـﺮي ‪،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻧﻮرې ټﻮﻟﯥ ﻣﻌﻨﺎوې ﻳﯥ ﻣﺠﺎزي دي ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻣﺠﺎزي ﻣﻌﻨﺎو ﭘﻮﻫﯧﺪﻧﻪ د ﺑﻴـﺎن د ﻋﻠـﻢ‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮﻣړﻳﻮ ګټﻮ څﺨﻪ ده ‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫ﺳﻴﺮوس ﺷﻤﻴﺴﺎ ﻟﻴﻜﻲ ‪ )) :‬ﻫﺮ ﻋﻠﻢ ﻣﻌﻴﺎرو ﻣﺤﻚ وروش و آﻳﻴﻦ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‬
‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ) روش ﺷﻨﺎﺳﻰ( ﺧﺎﺻﻰ دارد ﻛﻪ آن ﻋﻠـﻢ را ﺑـﺪان وﺳـﻴﻠﻪ ﻣـﻰ ﺳـﻨﺠﻨﺪ و ﺑـﺮ‬
‫رﺳﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ...‬زﺑﺎن را ﺑﺎ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ارزﻳـﺎﺑﻰ ﻣـﻰ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣﺤـﻚ و ﻣﺘـﺪوﻟﻮژى‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻤﻰ از ادﺑﻴﺎت ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﺑـﺴﻴﺎرى ﻋﻠـﻢ ﺑﻴـﺎن اﺳـﺖ ‪ ...‬ﭘـﺲ ﻣﻴﺘـﻮان ﮔﻔـﺖ ﻋﻠـﻢ‬
‫ﺑﻴﺎن دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ادﺑﻴﺎت اﺳﺖ‪ ٢٨) (( .‬م م ‪ ١٦‬او ‪(١٧‬‬
‫ﻣﻮږ ﻛﻮﻻى ﺷﻮ د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ډﯦﺮ ادﺑﻲ اﺛﺎر و ﺳﻨﺠﻮو ‪ ،‬دﻧـﻮي واﻟـﻲ او‬
‫ﻣﺒﺘﺬﻟﻮاﻟﻲ اﻧﺪازه ﻳﯥ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻛړو او ټﻮﻟﻮ ادﺑﻲ ﻣﺴﺌﺎﻟﻮ ﺗـﻪ ﭘـﻪ ﭘـﻮره ﭘـﺎﻣﻠﺮﻧﯥ ځـﻮاب‬
‫وواﻳﻮ‪ .‬ځﻜﻪ ﭼﯥ ادﺑﻲ ژﺑﻪ ټﻮﻟﻪ اﻧځﻮرﻳﺰه ژﺑﻪ ده ‪.‬‬

‫د ﺑﻴﺎن درې ګﻮﻧﯥ څﺎﻧګﯥ‬

‫د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ﺑﺤﺚ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠـﺎز او ﻛﻨﺎﻳـﻪ ده ﻧـﻮ ﻫﻤـﺪاﻳﯥ درې ګـﻮﻧﯥ څـﺎﻧګﯥ‬
‫دي‪ ،‬ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﺑﻪ ﻟږه ﻟږه رڼـﺎ ﭘـﺮې واﭼـﻮو او ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ځـﺎى ﭼـﯥ ددې څﯧړﻧـﯥ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ده وڅﻴـړو ‪ .‬ځﻴﻨـﯥ ﻟﻴﻜـﻮال د ﺑﻴـﺎن ﻣﻮﺿـﻮﻋګﺎﻧﯥ څﻠـﻮر ښـﻴﻲ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﯥ د ﻣﺠﺎز ډوﻟﻮﻧﻪ )اﺳﺘﻌﺎر او ﻣﺮﺳﻞ ﻣﺠﺎز ( ﭘـﻪ دوو ﺣـﺴﺎﺑﻮي ‪ .‬زﻣـﺎ ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻛﻪ اوس ﺳﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ ﻫﻢ ورګډ ﻛړو ﻧﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ رواﻳﺖ د ﺑﻴـﺎن څـﺎﻧګﯥ ﭘـﻪ څﻠـﻮرو او ﭘـﻪ ﺑـﻞ‬
‫رواﻳﺖ ﭘﻪ ﭘﻨځﻮ وﯦـﺸﻞ ﻛﯧـږي ﭼـﯥ ﻋﺒـﺎرت دي ﻟـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬اﺳـﺘﻌﺎره ‪ ،‬ﻣﺮﺳـﻞ ﻣﺠـﺎز ‪،‬‬
‫ﺳﻤﺒﻮل او ﻛﻨﺎﻳﻪ ‪ ،‬ﺧﻮ دا ﭼﯥ ﺳﻤﺒﻮل ﻫﻢ د ﻣﺠﺎز ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠـﯥ ﺑڼـﻪ ده اﺳـﺘﻌﺎره او ﻣﺮﺳـﻞ‬
‫ﻣﺠﺎز ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﺠﺎز ﻛﯥ ﺟﻤﻊ ﻛﯧږي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤـﺪې درې ﻣﻮﺿـﻮﻋګﺎﻧﻮ )ﺗـﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠـﺎز او‬
‫ﻛﻨﺎﻳﻪ( ﻳﯥ وﯦﺸﻞ ﻏﻮره دي‪.‬‬
‫ددې ﭘﻪ اړه ﭘﻮره ﺑﺤﺚ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﻣﺨﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺷﻮى دى‪ ،‬ﭼﯥ دﻟﺘـﻪ ﻳـﯥ را وړل‬
‫ﺗﻜﺮار او ﻧﺎ اړﻳﻦ ﺑﻮﻟﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎز ‪ :‬ﻣﺨﻜﯥ ﺗﺮ دې ﭼﯥ ﻣﺠﺎز وﭘﯧﮋﻧﻮ ښﻪ ﺑﻪ وي ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻮ څﻪ ځﺎن ﭘﻮه ﻛړو‪.‬‬
‫د ﻫﺮې ځﺎﻧګړې ﻣﻌﻨﻰ ﻟﭙﺎره ﻳﻮه ﻛﻠﻤـﻪ ټﺎﻛـﻞ ﺷـﻮې وي‪ ،‬ﭼـﯥ ﻛﻠـﻪ ﻫـﻢ ﻫﻐـﻪ ﻛﻠﻤـﻪ‬
‫ووﻳﻞ ﺷﻲ ﻫﻤﻐﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﭼﯥ دا ﻛﻠﻤﻪ ورﺗﻪ ټﺎﻛﻞ ﺷﻮې ده‪ ،‬ﺑﯥ ﻟﻪ ﻗﺮﻳﻨﯥ او واﺳﻄﯥ ذﻫﻦ‬
‫ﺗﻪ راﺷﻲ ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﻳﻮ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﻫﻤـﺪې ډول د ﻫﻐـﯥ ﻣﻌﻨـﻰ ﻟﭙـﺎره وﻛـﺎرول ﺷـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ ورﺗـﻪ‬
‫ﺟﻮړه ﺷﻮې او ټﺎﻛﻞ ﺷﻮې ده )ﺣﻘﻴﻘﺖ( واﻳﻲ ﻳﻌﻨﯥ ﻫﻤﺪا ﻳﯥ )ﺣﻘﻴﻘﻲ( ﻣﻌﻨـﻰ ده او ﻛـﻪ‬

‫‪47‬‬
‫ﺑﯥ ﻟﻪ دې څﺨﻪ ﭘﻪ ﻫﺮه ﻣﻌﻨﻰ ﻛﯥ ‪،‬ﭼﯥ دا ﻛﻠﻤﻪ ورﺗﻪ ﻧـﻪ وي ﺟـﻮړه ﺷـﻮي د څـﻪ ﻣـﺸﺎﺑﻬﺖ‬
‫ﻳﺎ ﻋﻼﻗﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ وﻛﺎرول ﺷﻲ ﻣﺠﺎز ﺑﻠﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﻛﻪ څﻮك وواﻳﻲ ﭼﯥ ‪ ) :‬ګﻴﺪړ راﻏﻰ ‪ ((.‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﻫﻤﻐﻪ ځﻨـﺎور ﻣـﺮاد وي ﭼـﯥ دا‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ورﺗﻪ ﺟﻮړه او ټﺎﻛـﻞ ﺷـﻮې‪ ،‬دا ډول ﻛﺎروﻧـﻪ )ﺣﻘﻴﻘـﻲ( ده او ﻛـﻪ ﭼﺮﺗـﻪ د ﻛـﻮم )ﺑـﯥ‬
‫زړه ﻛﺲ ﻟﭙﺎره( ﻛﺎرول ﺷﻮې وي ﻧﻮ )ﻣﺠﺎز( ﺑﻠﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﻣﺠــﺎز ﭘــﻪ ﻟﻐــﻮي ﻣﻌﻨــﺎوو ﻋﺒــﺪاﻟﻘﻴﻮم ﻗ ـﻮﻳﻢ ﭘــﻪ ﺧﭙــﻞ اﺛــﺮ) ﻓﻨــﻮن ادﺑــﻲ ( ﻛــﯥ د‬
‫ﻣﺘﺠﺎوز ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ راوړى دى او د ﺷﻤﺲ ﻗﻴﺲ رازي ﭘﻪ ﻗﻮل ﻟﻴﻜﻲ‪ )) :‬ﻣﺠﺎز ﻫﻐﻪ دى ﭼﯥ‬
‫ﻟﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ څﺨﻪ ﺗﯧﺮ ﺷﻲ او ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻛﯥ وﻛﺎروي (( ‪ ٢٦) .‬م ‪(٧٠‬‬
‫د ﻣﺠــﺎز ﻟﻐــﻮي ﻣﻌﻨــﻰ ﻧــﻮرو ﻟﻴﻜﻮاﻟــﻮ د ﺗﯧﺮﻳــﺪﻟﻮ ﭘــﻪ ﻣﻔﻬــﻮم راوړې ده او ﭘــﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ده ﭼﯥ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ د څﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ او اړﻳﻜـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﭘـﻪ دوﻳﻤـﻪ ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﻛﯥ ‪،‬ﭼﯥ دا ﻛﻠﻤﻪ ورﺗﻪ ﺟﻮړه ﺷﻮې او ټﺎﻛﻞ ﺷﻮې ﻧﻪ ده‪ ،‬وﻛﺎرول ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎز د ﻋﻼﻗﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دى ‪ .‬ﻛـﻪ ﭼﺮﺗـﻪ د ﺣﻘﻴﻘـﻲ او ﻣﺠـﺎزي ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨځ ﻳـﯥ ﻋﻼﻗـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ وه ﺑﻴـﺎ ﻣـﺴﺘﻌﺎر ﻣﺠـﺎز ﻳـﺎ اﺳـﺘﻌﺎره ورﺗـﻪ واﻳـﻲ او ﻛـﻪ ﭼﺮﺗـﻪ‬
‫ﻋﻼﻗﻪ ﻳﯥ ﻛﻮم ﺑﻞ ﺷﻰ و ﻣﺮﺳﻞ ﻣﺠﺎز ورﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻳﻮازې ﻳﻮه ﻛﻠﻤـﻪ د ﺧﭙﻠـﯥ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﻰ ﭘـﺮ ځـﺎى ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ ﻣﺠـﺎزي ﻣﻌﻨـﻰ ﻛـﯥ‬
‫ﻛﺎرول ﺷﻮې وي )ﻣﻔﺮد( ﻣﺠﺎز ورﺗﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ )زﻣﺮى ( ﭼﯥ ﻳﻮ زړور ﻛﺲ ﺗـﻪ وﻛـﺎرول‬
‫ﺷﻲ او ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ د ﻳﻮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ ﺑڼﻪ څﻮ ﻛﻠﻤﯥ وي ﺑﻴـﺎ ورﺗـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ ﻣﺠـﺎز واﻳـﻲ ‪ ،‬ﻟﻜـﻪ ‪:‬‬
‫) څﻪ وړاﻧﺪې وروﺳﺘﻪ ﻛﯧږي( )‪ ١٥‬م ‪(٧٩‬‬
‫دﻟﺘــﻪ دا ﺗﺮﻛﻴــﺐ د ﺗــﺮدد او ﻫﻐــﯥ ذﻫﻨــﻲ ﭘﺮﯦ ـﺸﺎﻧۍ او ﭘﺮﯦﻜــړې ﻧــﻪ ﻛﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره‬
‫وﻛﺎرول ﺷﻮ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻗﺪم ﻟﻪ ﻣﺨﻜﯥ اﺧﺴﺘﻮ او وروﺳﺘﻪ ﻛﯧﺪو څﺨﻪ ذﻫﻦ ﺗﻪ ﻟﯧږدي‪ ،‬ﭼﯥ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺠﺎز ﺑﻠﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎز د ﻛﺎروﻧﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ﻟﻴﻜﻮاﻟﻮ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې څﻠﻮر ډوﻟﻮﻧﻮ وﯦﺸﻠﻰ دى‪:‬‬
‫)‪ ( ١‬ﻟﻐﻮي ﻣﺠﺎز‪ (٢ ).‬ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺠﺎز) ‪ ( ٣‬ﺧﺎص ﻋﺮﻓﻲ ﻣﺠﺎز )‪ (٤‬ﻋﺎم ﻋﺮﻓﻲ ﻣﺠﺎز‪ ١٥).‬م ‪( ٨٠‬‬

‫ﻛﻨﺎﻳﻪ‪ :‬ﻛﻨﺎﻳﻪ ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛﯥ ﭘټﻮﻟـﻮ او ﺑـﺪﻟﻮﻟﻮ ﺗـﻪ واﻳـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ د ﺗـﺼﺮﻳﺢ او ډاګﻴـﺰ ﺧـﻼف‬
‫دى او ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده ﭼـﯥ ﭘـﺮ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﻰ ﺳـﺮﺑﯧﺮه ﺑﻠـﻪ ﻣﻌﻨـﻰ ﻫـﻢ ﺗـﺮې‬
‫اﺧﯧﺴﺘﻞ ﻛﯧږي ‪ ٢٠) .‬م ‪(١٥٤‬‬

‫‪48‬‬
‫ﻛــﻪ څــﻮك وواﻳــﻲ ﭼــﯥ )د ﻓﻼﻧــﻲ ﻻﺳــﻮﻧﻪ اوږده دي ( ﻟــﻪ دې ﺟﻤﻠــﯥ څﺨــﻪ دواړه‬
‫ﻣﻌﻨﺎوې ﺣﻘﻴﻘﻲ ) ﭼﯥ ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ رښﺘﻴﺎ ﻳﯥ ﻻﺳـﻮﻧﻪ اوږده وي ( او دوﻳﻤـﻪ ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫) د ځﻮاك زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ( ﭼﯥ ﻛﻨﺎﻳﻪ ده ﻣﺮاد ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﻛﻨﺎﻳﯥ ﺑﺤﺚ ﻫﻢ اوږد دى او دﻟﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻫـﻢ ﻧـﻪ ده ﻧﻮځﻜـﻪ ﻧـﻮر ﺑﺤـﺚ‬
‫ﭘﺮې ﻧﻪ ﻛﻮم‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠﺎز او ﻛﻨﺎﻳﻪ ﻛﯥ د ﻛﻠﻤﻮ د ﻛﺎروﻟﻮ ﺗﻮﭘﻴﺮ‬

‫ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭼﯥ د )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ﭘﻪ ډول راځﻲ‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﻛﯥ ﻛﺎرول ﻛﯧږي‪ ،‬ﺧﻮ د ﻛﻠﻤﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻌﻨـﻰ ﻛـﯥ ځﻴﻨـﯥ ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ دي‪ ،‬ﭼـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺳﺮه اړخ ﻟګﻮي ‪ .‬ﻧﻮ د ﻫﻤﻐﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﻛﺎروﻧﻪ ﺳﻤﻪ او ټﻴﻚ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﺎز ﻛﯥ ﻳﻮ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴـﺐ د )ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( ﭘـﻪ ډول راوړل ﻛﯧـږي ‪ ،‬ﺧـﻮ ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻌﻨﻰ ځﻨﯥ ﻧﻪ ﻣﺮادﯦږي ‪،‬ﺑﻠﻜﯥ د ﻳﻮې ﺑﻠﯥ ﻣﺠﺎزي ﻣﻌﻨـﻰ ﻟﭙـﺎره د څـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ‬
‫ﻟﻪ ﻣﺨﯥ راوړل ﻛﯧږي‪ ،‬ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻗﺮﻳﻨﯥ ﻳﺎ ﺑﻠﯥ ﻋﻼﻗﯥ ﺗﻪ اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﻛﯥ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻪ داﺳﯥ ډول راوړل ﻛﯧږي‪ ،‬ﭼﯥ ﺧﭙﻠـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻣﺮادﯦـﺪاى ﺷـﻲ او د ﻛـﻮﻣﯥ ﻣﻌﻨـﻰ ﻟﭙـﺎره ﭼـﯥ ﻛﻨﺎﻳـﻪ ﺷـﻮې ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ ﺗﺮﻳﻨـﻪ‬
‫ﻣﺮادﯦږي او ﻗﺮﻳﻨﯥ ﺗﻪ اړه ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﻳﺎ ﺳﻤﺒﻮل د ﺑﻴﺎن څﺎﻧګﻪ ده؟‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د وﺧﺖ ﺟﺎﺑﺮ ﺗﻪ ﺧﺒﺮه ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ﻧﺸﻲ ﻛﯧـﺪاى ﻧـﻮ ﺷـﺎﻋﺮ او ﻟﻴﻜـﻮال‬
‫اړ وي ﭼــﯥ ﺧﭙ ـﻞ ﭘﻴﻐــﺎم ټــﻮﻟﻨﯥ ﺗــﻪ ﭘــﻪ ﻳــﻮه داﺳــﯥ اﻧــﺪاز وړاﻧــﺪې ﻛــړي‪ ،‬ﭼــﯥ د وﺧــﺖ‬
‫ﭼﺎرواﻛﻲ ﻳﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ده ﺗﻪ څﻪ وﻧﺸﻲ وﻳـﻼى ‪ ،‬ﻫﻤـﺪې ﻻﻣـﻞ ﭘـﻪ ادﺑﻴـﺎﺗﻮ ﻛـﯥ ځـﺎﻧګړي‬
‫اﺛﺎر ﻫﻢ راﻣﻨځﺘﻪ ﻛړي دي ‪ ،‬د ﻫﻮﻣﺮ اﺛﺎر ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻛـﯥ د ﻳـﻮه ﺟـﺎﺑﺮ ﻧﻈـﺎم ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬
‫ﺑﻐﺎوت دى او ټﻮﻟﻨﯥ ﺗﻪ دا ﭘﻴﻐﺎم ورﻛﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ځﺎﻧﻮﻧـﻪ ﺑﻴـﺪار ﻛـړي او ﭘـﻪ ﻳـﻮه ﻻس ﭘـﻪ‬
‫ﺗښﺘﻮل ﺷﻮې ﻫﻠﻦ ﭘﺴﯥ )ﭼﯥ د ﻣﻨﻴﻼس ښـځﻪ ده او ﭘـﺎرﻳﺲ ﻧـﻮﻣﻰ ﻳـﯥ د ټـﺮاى ښـﺎر ﺗـﻪ‬
‫ﺗښﺘﻮي( و ګﺮځﻲ ﻣﺒﺎرزه وﻛړي څﻮ ﻳﯥ ﻻس ﺗﻪ راوړي‪.‬‬
‫د )ﻛﻠﻴﻠﻪ و د ﻣﻨﻪ( ﻫﻢ د ﻣﻮﺧﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻫﻤـﺪې ﺗـﻪ ورﺗـﻪ ﻛﯧـﺴﯥ دي ‪،‬ﭼـﯥ دوې‬
‫ګﻴﺪړې ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨځ ﻛـﯥ ﻛـﻮي ‪ .‬دﻫـﺮې ﻛﯧـﺴﯥ ﭘﻴﻐـﺎم ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﻳـﻮ ﺟـﺎﺑﺮ ﻧﻈـﺎم څﺨـﻪ د‬

‫‪49‬‬
‫ﺧﻼﺻﻮن ﻓﻜﺮ دى ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻛﯧﺴﻮ ﻛﯥ ځﻨﺎور د ﺳﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻟﻮﺑﯧږي او د ﻳﻮ وﺣﺸﻲ‬
‫ﻧﻈﺎم څﺮګﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫دﻏﻮ ﺳﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻮﭘﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ادب ﻛﯥ ﻳﻮ ﻧﻮى رﻧـګ واﺧﻴـﺴﺖ او ځﻴﻨـﯥ ﻛﻠﻤـﯥ او‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ځﺎﻧګړې ډول )ﻛﻠﻤﯥ( د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﭘﻪ ادب ﻛﯥ وﻛﺎرول ﺷﻮې ‪ .‬ﻫﻤﺪا و‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻏﺮب ﻛﯥ ﻳﻮ ﻣﻜﺘﺐ د ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨځﺘﻪ راﻏﻰ‪.‬‬
‫زﻣــﻮږ ﭘــﻪ ادب ﻛــﯥ دا ﺳــﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ ﭘــﻪ دوو ډوﻟـﻮ دي‪ ،‬ﻳــﻮ ﻫﻐــﻪ ﭼــﯥ د ﻗــﺮار داد او‬
‫ﻋﺎﻣﻮاﻟﻲ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﭘﻪ ﻋﺮﻓـﺎﻧﻲ ادﺑﻴـﺎﺗﻮ ﻛـﯥ ﻛـﺎرول ﺷـﻮي دي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻓﺎرﺳـۍ او ﭘـښﺘﻮ‬
‫ادب ﻛﯥ ﻣﺸﻬﻮر دي ‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ﭼﯥ ﭼﺎ ﻛﺎروﻟﻲ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻣﻌﻨـﻰ ﻫـﻢ را ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ ﻛـړې ده او‬
‫دﻳﻮ ټﺎﻛﻠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻟﭙﺎره و ‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮازې ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻳﺎ ﭘﻮه ﺧﻠﻚ ﭘﺮې ﭘﻮﻫﯧﺪل ﻟﻜﻪ ‪:‬‬

‫• وروځﻲ ﻳﺎ اﺑﺮو ﭼﯥ د ﻣﺤﺒﻮب ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻏﻴﺒﻲ اﺷﺎرو او اﻟﻬﺎم ﻣﻌﻨﻰ ورﻛﻮي‪.‬‬

‫وروځــﯥ د ﺧﻮﺑﺎﻧﻮ ﻛﻪ ﻳﯥ وﻟﻴﺪې ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ‬

‫زر ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﭘﺴﯥ ﻣﺤﺮاب و ﻣﻤﺒﺮﻣﺎت ﻛﺎ‬
‫)‪ ٢٤‬م ‪(١١٥‬‬
‫• ﭘﻴﺎﻟﻪ ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﺎﻏﺮ د ﻏﻴﺒﯥ اﻧﻮارو ﻟﭙﺎره ﻋﻼﻣﺖ دى ‪:‬‬
‫ﻣﺎ د دﻫـﺮ ﻏﻢ وﻫﻠﻰ دى ﭘﻪ ﻟﺘﻪ‬
‫د ﭘـــﻴﺎﻟــﯥ د ﺻــﺮاﺣﻲ ﻟﻪ ﺑﺮﻛﺘﻪ‬
‫)‪ ٢٣‬م ‪(٢٥٩‬‬
‫• ﺟﻔﺎ د ﺳﺎﻟﻚ زړه ﻟﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪې څﺨﻪ د ﺑﻨﺪوﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ دى ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﻪ ﺳﻞ ځﻠﻪ ﻟﻪ ﻣﺎ ﺳﺮه ﺟﻔﺎ ﻛړې‬
‫ﺳﺘﺎ ﺟﻔﺎ واړه وﻓــــــﺎ ده ﺟﻔﺎ ﻧﻪ ده‬
‫)‪ ٢٣‬م ‪(٢٧١‬‬

‫• ﺧﻮﻟﻪ او ﺷﻮﻧډې ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺤﺒﻮب ﺳﺮه راز او ﻧﻴﺎز او ﺣﻴﺎت ﺻﻔﺖ دى‪:‬‬
‫ﺳﺘﺎ دې ﺧﻮاب اﻟﻮدوﺳﺘﺮګﻮ ﺧﻮاب را څﺨﻪ ﻳﻮوړ‬

‫‪50‬‬
 ‫ﻟــــــﺒﻮ دې ﻟــــــــﺬت دﻣــــــــــﻰ ﻧـــﺎب را څﺨﻪ ﻳﻮوړ‬
‫)‪ ٢٣‬م ‪(١٦١‬‬

‫ﭘﻮرﺗﻨﻲ او ﭘﻪ دې ډول ډﯦﺮ ﻧﻮر ﻋﻼﻣﺘﻮﻧـﻪ )ﺳـﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ( دي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻗـﺮار دادي‬
‫ﺑڼﻪ ﭘﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻛﺎرول ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ددې ﺗــﺮ څﻨــګ ﻳــﻮ ډول ﻧــﻮر ﺳــﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ دي ﭼــﯥ ﻫﻐ ـﻮ ﺗــﻪ ﺷﺨــﺼﻲ ﻳــﺎ ځــﺎﻧګړي‬
‫واﻳﻲ ‪ .‬دا ﻧﻮ د ﻟﻮﻳﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻛﺎر دى ﭼﯥ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ څﻨګﻪ د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ وﻛﺎروي‪.‬‬
‫ﻳﻮه ﺧﺒﺮه ﺑﺎﻳﺪ د ټﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻳﺎد وي‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻮﻣړى ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﭘـﺴﯥ اﺳـﺘﻌﺎره او ﺑﻴـﺎ د‬
‫ﺳﻤﺒﻮل ځﺎى ټﺎﻛﻞ ﻛﯧږي ‪ ،‬ﭼﯥ دا ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴﯥ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ راوﺗﻠﻲ ﺑﺮﯦښﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ )ﻣﺸﺒﻪ( او )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( دواړه راوړل ﻛﯧږي او وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻳﻮ ﻳﺎ‬
‫څﻮ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ وي ﺧﻮ ګټﻪ ﻳﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﻪ ﻧﯧﻎ ﭘﻪ ﻧﯧﻐﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ اﺣﻤﺪ ﻧﮋاد ﻟﻴﻜـﻲ ‪ ...) :‬در ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻟﻔـﻆ در ﻣﻌﻨـﻰ ﺣﻘﻴﻘـﻰ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮده ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وا ﻏﻠﺐ ﻣﻘﺼﻮد از آن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﻣـﺪح ﻳـﺎ ذم و ﻳـﺎ ﺑﻴـﺎن ﻣﺎﻫﻴـﺖ و ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﭼﻴـﺰى‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺸﺒﯧﻪ آن ﺑﻪ ﭼﻴﺰى اﺷﻨﺎ ﺗﺮ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺗﺮ ‪ ١) (( .‬م ‪(٨٥‬‬
‫ﭘﻪ اﺳﺘﻌﺎره ﻛﯥ ﻳﺎ )ﻣﺸﺒﻪ( ﻳـﺎ )ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( راوړل ﻛﯧـږي ‪ ،‬د ﻗﺮﻳﻨـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻳـﯥ‬
‫)وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ﭼﯥ )وﺟﻪ ﺟﺎﻣﻊ( ورﺗﻪ واﻳﻲ ټﺎﻛﻞ ﻛﯧږي ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ﻣـﺸﺒﻪ ﻳـﺎ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻳــﻮه ﻣﺸﺨــﺼﻪ ﻣﻌﻨــﻰ ده ‪ .‬ددې ﻟــږ ﭘــﺮ ﻣﺨﺘﻠﻠــﻰ ﺷــﻜﻞ ﺑﻴــﺎ ﺳــﻤﺒﻮل دى‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ دې ﻛــﯥ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راوړل ﻛﯧږي ‪ ،‬ﺧﻮ ﻣـﺸﺒﻪ ﻳـﯥ ټـﺎﻛﻠﻰ ﻧـﻪ وي ﻧـﻪ داﺳـﯥ ﻗﺮﻳﻨـﻪ وﺟـﻮد ﻟـﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺗﺮې ﻣﺮاد ﺷﻲ او ﻧﻪ داﺳﯥ ﻣﺸﺨﺼﻪ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ د ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨځ وﺟﻮد ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ وواﻳـﻮ ددې ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‪ ،‬ﻓﻼﻧـﻰ ﻣـﺸﺒﻪ دى ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﯥ ﭘـﻪ ﺳـﻤﺒﻮل ﻛـﯥ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ګڼﻮ ﻣﺸﺒﻪ وو ﻗﻴﺎﺳﯧږي او ﻳﻮ ټﺎﻛﻠﻰ ﻣﺸﺒﻪ ﺗـﺮې د ﻗﺮﻳﻨـﯥ ﻳـﺎ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﻪ ﻣﺮادﯦږي ‪ ،‬ﻫﻤﺪا ځﺎى دى‪ ،‬ﭼﯥ د داﺳﯥ ﻛﻠﻤﻮ ﻛﺎروﻟﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ اوﺳـﻨﻲ ادب ﻛـﯥ‬
‫ﺳــﻤﺒﻮل واﻳــﻲ‪ ،‬ﭼــﯥ اورﯦـﺪوﻧﻜﻰ ﭘﻜــﯥ د ﺧﭙﻠــﯥ ﺧﻮښــﯥ ﻣــﺸﺒﻪ وټــﺎﻛﻲ ‪ .‬ﻏــﻮاړم ﭼــﯥ د‬
‫ﺑﯧﻠګــﯥ ﭘــﻪ ډول څــﻮ ﺳــﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ د ﻣﻌﺎﺻــﺮ ادب د ځﻴﻨــﻮ ﺷــﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻟ ـﻪ ﺷــﻌﺮوﻧﻮ څﺨــﻪ‬
‫راوړم‪:‬‬

‫ﻏﻨﻲ ﺧﺎن )ﺑﻠﺒﻞ او ﻻﻻ( د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻛﺎروﻟﻲ دي ‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﺑﻠﺒﻞ ﭘﻪ ﻫـﻴﻀﻪ ﻣړﺷﻮ ډﯦﺮ ﻳﯥ ﺧﻮښ وو ﺷﺎﺗﻮﺗﺎن‬
‫ﻻ ﻻﻣــــــﯥ ﺳﺎﻻر ﻧﺸﻮ اوس ﻳﯥ ﺑﺪې ﺷﻲ ﻫﻨﺪوان‬
‫)‪ ٣٧‬م ‪(١٢٠‬‬

‫ﻓﻀﻞ وﻟﻲ ﻧﺎګﺎر ) زوﻟﻨﯥ او ﭘﺎوﻟۍ ( د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړي‪:‬‬

‫ﺷـــــــــــﺮﻧـــــګ د زوﻟﻨﻮ او د ﭘﺎوﻟﻮ ﭘﻪ ﺗﺎل ﻛﯥ راوﻟﻪ‬
‫ﺳﺮﻛړه ﺧﻮا ﺧﻮږي ﻧﺎګﺎره ټﻮل زړوﻧﻪ ﺧﻮاﺷﻴﻨﻲ دي‬
‫)‪ ٢٢‬م ‪(٤٢‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ اﺣﻤﺪ ﭘﺮﻫﺮ ) د ﻛﻠﻲ ﺧﺎن ( د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻛﺎروﻟﻰ دى ‪.‬‬
‫د ﻛﻠﻲ ﺧﺎن ډم ﺗﻪ وﻳﻞ ﭼﯥ ﻧﻐﺎره ووﻫﻪ‬
‫ﻣﺎ او ﺟﺎﻧﺎن د ﻟﯧﻮﻧﻮ ﭘﻪ زﻧځﻴﺮوﻧﻮ ﺗړي‬
‫)‪ ٦‬م ‪(٢٧‬‬
‫اﺟﻤﻞ اﻧﺪ )ﻟﯧﻮﻧﻰ( د ﺳﻤﺒﻮل ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړى دى‪:‬‬
‫ﻏﻮاړي ﺧﻮ ټﻮﻟﻪ ﺑﺲ ﻏﯧږ ورﺗﻪ راوڅﺮﺧﻮي‬
‫ﺧـــــﻮ ﺑﻴﺎ ﻳﻮه ﺧﻨﺪا ﺷﻲ ﺑﺲ د ﻟﯧﻮﻧﻲ ﻟﭙﺎره‬
‫)‪ ٢‬م ‪(٥‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛﯥ د ﻳﻮ ﺷﺎن ﻛﻮﻟـﻮ ‪ ،‬ﻳﻮﺷـﻰ د ﺑـﻞ ﺷـﻲ ﻏﻮﻧـﺪې ﻛﻮﻟـﻮ او د ورﺗـﻪ‬
‫واﻟﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎوو ﻛﺎرﯦﺪﻟﯥ ده‪ ٨) .‬م ‪.(٦٧٤٤‬‬
‫ﻳﺎ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻌﻨـﻰ ﻛـﯥ د دوو څﻴﺰوﻧـﻮ ګـډون دى‪ ،‬ﭼـﯥ ﻫﻤـﺪې‬
‫ګډې ﻣﻌﻨﻰ ﺗﻪ ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ واﻳﻲ ‪ ٢٦) .‬م م ‪ ٢٠‬او ‪(١٢‬‬
‫د ﺑﻴﺎن د ﻋﻠﻢ ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﻮ ﺷﻰ ﻟﻪ ﺑـﻞ ﺷـﻲ ‪ ،‬ﻳـﻮ ﻧـﻮم ﻟـﻪ ﺑـﻞ ﻧـﻮم ﻳـﺎ ﻳـﻮ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه ورﺗﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﺷـﺮط ﭼـﯥ ددواړو ﺧـﻮا وو ) ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺗﺮ ﻣﻨځ ﻳﯥ ﻳﻮ ﻳﺎ څﻮ ﻣﺸﺘﺮك ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮ وي‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤــﺪ رﺿــﺎ ﺷــﻔﻴﻌﻲ ﻛــﺪﻛﻨﻲ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﭘــﻪ اړه ﻟﻴﻜــﻲ‪ )) :‬ﻋﻠــﻢ ﺑﻴــﺎن ﺷــﻴﻮه اداى‬
‫ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﻌﻨﻰ ﺑﻪ اﺳـﻠﻮب ﻫـﺎى ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺑـﻰ ﮔﻤـﺎن در راس اﻳـﻦ اﺳـﺎﻟﻴﺐ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﯧﺮد و ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺸﺒﯧﻪ روﺷﻦ ﺗﺮﻳﻦ و آﺷـﻜﺎر ﺗـﺮﻳﻦ اﻳـﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﺑﺎﺷـﺪ و از ﻫﻤـﻪ ‪ ،‬در‬
‫ﺗﻤﺎم ادوار ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل و ﻛـﺎر ﺑـﺮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬وﺑـﻰ ﺟﺎﻧﻴـﺴﺖ اﮔـﺮ ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪ ﮔـﺎﻧﻰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ )ﻣﺒـﺮد ‪ ،‬اﺑـﻮ ﻫـﻼل ﻋـﺴﻜﺮى ( در ﺑـﺎره اﻫﻤﻴـﺖ آن ﺳـﺨﻨﻬﺎى اﻏـﺮاق آﻣﻴـﺰ ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ از‬
‫ﻗﺒﻴــﻞ اﻳﻨﻜــﻪ ‪ ) :‬ﻫــﻴﭻ ادﻳﺒــﻰ از ان ﺑــﻰ ﻧﻴــﺎز ﻧﻴــﺴﺖ ( ﻳــﺎ اﻳﻨﻜــﻪ ‪ :‬ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﻛــﻼم ﻋــﺮب ﺗــﺸﺒﯧﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ١٧) (( .‬م م ‪(٤١‬‬

‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ رﻛﻨﻮﻧﻪ‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﻨﺴټﻴﺰ رﻛﻨﻮﻧﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي ‪ ،‬ﭼـﯥ ﺑـﯥ ﻟـﻪ دوى ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺑﺸﭙړﯦږي‪ .‬ددې ﺗﺮ څﻨګ دوه ﻧﻮر رﻛﻨﻮﻧـﻪ ) د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮري او وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ﻫـﻢ ﻟـﺮي ﭼـﯥ‬
‫ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ څﺮګﻨﺪ راوړل ﺷﻮي وي او ﻛﻠﻪ ﻧﻪ وي راوړل ﺷﻮي‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻓـﺎروﻗﻲ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ اﺛـﺮ ) ﻓـﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏـﺖ( ﻛـﯥ ﭘـﺮ ﭘﻮرﺗـﻪ څﻠـﻮرو‬
‫رﻛﻨﻮﻧﻮ ﺳﺮﺑﯧﺮه ﻳﻮ ﺑﻞ رﻛﻦ )د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮض( ﻫﻢ ورزﻳﺎت ﻛړى ﭼﯥ دى د ﻫﻤﺪې ﻟﻪ اﻣﻠـﻪ‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ رﻛﻨﻮﻧﻪ ﭘﻨځﻪ ګڼﻲ ‪.‬‬
‫))ﭘﻪ ﻫـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﯥ ﭘﻨځـﻪ څﻴﺰوﻧـﻪ وي ‪ ) :‬ﻣـﺸﺒﻪ ‪ ،‬ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ،‬د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى ‪،‬‬
‫وﺟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬د ﺗـﺸﺘﺒﯧﻪ ﻏـﺮض ( دې ﭘﻨځـﻪ واړو ﺗـﻪ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ارﻛـﺎن واﻳـﻲ او ﻣـﺸﺒﻪ او‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻪ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ واﻳﻲ‪ ٢٥) (( .‬م ‪(٢٠‬‬

‫‪53‬‬
‫ﻣﺎ ﭼﯥ ﭘﻪ دې اړه څﻮﻣﺮه ﻛﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ او څﯧړﻧـﯥ ﻟﻴـﺪﻟﻲ د ټﻮﻟـﻮ د ﻛـﺎر ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﻛـﯥ‬
‫ﻫﻤﺪا څﻠﻮر رﻛﻨﻮﻧﻪ )ﻣﺸﺒﻪ ‪ ،‬ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ،‬وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ او د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮري ( ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ ﺷـﻮي‬
‫دي او ﭼﺎ ﻫﻢ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮض د رﻛﻦ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻪ دى راوړى‪.‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺸﺒﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ څﻮك‪ ،‬ﺷﻰ ﻳﺎ ﺣﺎل ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻞ ﭼﺎ‪ ،‬ﺷﻲ ﻳﺎ ﺣﺎل ﻏﻮﻧﺪې ښﻮدل ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫‪ – ٢‬ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ‪ ،‬ﺷﻰ ﻳﺎ ﺣﺎل ﭼﯥ ﺑﻞ څﻮك ‪ ،‬ﺷﻰ ﻳﺎ ﺣﺎل ﻟﻪ ده ﺳﺮه ورﺗﻪ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫‪ – ٣‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري )ادات( ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﻠﻤﯥ ﭼﯥ د ﻫﻐﻮى ﭘﻪ ﺷﺘﻮن د ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨځ اړﻳﻜﯥ ټﻴﻨګﯧږي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وار ﺑﻪ ﭘﻮره ﺑﺤﺚ ﭘﺮې وﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ – ٤‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ وﺟﻪ ‪ :‬ﻫﻐـﻪ ګـډ ﺻـﻔﺖ ﻳـﺎ ﺻـﻔﺘﻮﻧﻪ دي‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ‬
‫ﺷﺘﻮن ﻟﺮي ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ وﺷـﻲ‪ . .‬اوس د ﺑﯧﻠګـﯥ ﭘـﻪ ﺑڼـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﭘﻮرﺗﻪ رﻛﻨﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻧښﻪ ﻛﻮو‪.‬‬

‫ﻳــــﻮ ﻟﻮرى ﻣﯥ ﻧﺸﺘﻪ ﻣﻴﻨﯥ ﻫﺴﯥ ﺳﺮﻫﻮا ﻛړم‬

‫ﺑﺎد ﻏﻮﻧﺪې ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ! ﭘﻪ ﻫﺰار ﻃﺮﻓﻪ دروﻣﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٥‬‬
‫‪ - ١‬ﻣﺸﺒﻪ ‪ :‬ﻣﺘﻜﻠﻢ‬
‫‪ – ٢‬ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ :‬ﺑﺎد‬
‫‪ - ٣‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﻟﻮر ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺳﺮ ﺗﻠﻞ‬
‫‪ – ٤‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ‪ :‬ﻏﻮﻧﺪې‬

‫‪54‬‬
 ‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري )ادات (‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺗﻮرو ﭘﻪ اړه ﻣﺠﺎور اﺣﻤﺪ زﻳﺎر ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﻫﻐـــﻪ وﻳﻴﻜـــﻲ دي ﭼـــﯥ د دوو ﻳـــﺎ زﻳـــﺎﺗﻮ څﻴﺰوﻧـــﻮ ﻳـــﺎ ﭘﺪﻳـــﺪو ورﺗـــﻪ واﻟـــﻰ او‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ښﻴﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻏﻮﻧـﺪې ‪ ،‬ﭘـﻪ څﯧـﺮ ‪ ،‬ﭘـﻪ رﻧـګ ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺷـﺎن ‪ ،‬ﭘـﻪ دود ‪ ،‬ﭘـﻪ ډول ‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫راز ‪ ١٢) (( .....‬م ‪(١٣٠‬‬
‫ﺻﺪﻳﻖ اﷲ رښﺘﻴﻦ ﻳﯥ ﭘﻪ اړه ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫)) ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﻛـﯥ ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﻛﻠﻤـﯥ ﺷـﺘﻪ ‪ ،‬ﭼـﯥ د دوو څﻴﺰوﻧـﻮ ﻳـﺎ ﻣﻌﻨـﺎوو د ورﺗـﻪ‬
‫واﻟـﻲ )ﺗــﺸﺒﯧﻪ ( ﭘــﻪ ﻏــﺮض اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﯧږي ‪ ،‬ﭘــﻪ ﻻﻧــﺪې ډول دي ‪ :‬ﭘــﻪ څﯧـﺮ ‪ ،‬ﭘــﻪ ﺷــﺎن ‪ ،‬ﭘــﻪ‬
‫رﻧګ ‪ ،‬ﭘﻪ دود ‪ ،‬دا راز ‪ ،‬دا ﺧﯧﻞ ‪ ،‬دارﻧګ ‪ ،‬دا ډول ‪ ،‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ‪ ،‬ﻟﻜـﻪ ﭼـﯥ ‪ ،‬دﻏـﺴﯥ‬
‫‪ ،‬ﻫﻐﺴﯥ ‪ ،‬داﺳﯥ ‪ ،‬ﻫﺴﯥ ﺷﺎﻧﺘﻪ ‪ ،‬ورﺗﻪ او ﻧﻮر ‪ ٢٧) . (( ....‬م ‪(٣٧٩‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ښﺎﻏﻠﻰ ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﺑﯧﻨﻮا ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ادﺑﻲ ﻓﻨﻮﻧـﻮ ﻛـﯥ ﻻﻧـﺪې ﺗـﻮري‬
‫ﻟﻪ ﺑﯧﻠګﻮ ﺳﺮه راوړي ‪ ،‬ﺧﻮ ﻳﻮازې د )ورﺗﻪ ‪ ،‬واﻳـﻲ‪ ،‬ﺗـﻪ ﭼـﯥ واﻳـﯥ او ﺗﺎﺑـﻪ وﻳـﻞ ( ﺗـﻮرو‬
‫ﺑﯧﻠګــﯥ ﻳــﯥ ﭘــﻪ ﻧﻈــﻢ ﻛــﯥ ﻧــﻪ دي راوړي‪ )) :‬د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺗــﻮري ﭘــﻪ درې ډوﻟ ـﻪ دي ‪ .‬ﺗــﻮري ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ – ١‬ﺗﻮري ‪ :‬ﻟﻜﻪ ‪ ،‬ﻏﻮﻧﺪې ‪ ،‬دود ‪ ،‬ورﺗﻪ‬
‫‪ - ٢‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪ :‬ﺷﺎن ‪ ،‬څﯧﺮ ‪ ،‬ﺳﻴﺎل‬
‫‪ - ٣‬ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ ‪ :‬ﺗﻪ وا‪ ،‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ‪ ،‬واﻳﯥ‪ ،‬ﺗﻪ ﭼﯥ واﻳﯥ ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ وﻳﻞ((‪ ۴ ) .‬م م ‪ ٢٣‬او ‪(٢٤‬‬

‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺗﻮرو ﭘﻪ اړه ﭘـﻮرﺗﻨﻰ وﯦـﺶ دﺳـﻴﺪ اﺣﻤـﺪ ﻫﺎﺷـﻤﻲ ﭘـﻪ دې ﻟﻴﻜﻨـﻪ وﻻړ‬
‫دى ‪ )) :‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ځﻴﻨﯥ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪ ،‬ځﻴﻨﯥ ﻳـﯥ ﻓﻌﻠﻮﻧـﻪ او ځﻴﻨـﯥ ﻳـﯥ ﺣﺮﻓﻮﻧـﻪ دي ‪((.‬‬
‫)‪ ٩‬م ‪(٢٧٨‬‬
‫ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ادب ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ﺧﻮرا ډﯦﺮ دي ﭼـﯥ د ټﻮﻟـﻮ راوړل ﻳـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫اوږدوي ‪ .‬دﻟﺘــﻪ ﺑـﻪ د ﺑﯧﻠګــﯥ ﺑـﻪ ډول ﻫﻐــﻪ راوړو ‪ ،‬ﭼــﯥ ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ﭘــﻪ ﺧﭙﻠــﻮ‬
‫ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ ﺗﺮې ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻰ دى ‪:‬‬

‫‪ – ١‬ﻟﻜﻪ ‪:‬‬

‫‪55‬‬
 ‫ﺟﺪاﻳﻲ زﻣﺎ ﭘﻪ زړه ﻛﺎ ﻫﺴﯥ ﭼﺎرې‬
‫ﻟــﻜﻪ ﺑﺎز ﻳﯥ ﭘﻪ ﺗﺎرو ﻳﺎ ﭘﻪ دراج ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢‬‬
‫‪ – ٢‬ﻏﻮﻧﺪې ‪:‬‬
‫د ﺑــــــــﺎزﻳـــــﻮ دې ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ ﻳﻢ ﻏﻠﻮه ﻣﯥ‬
‫د ﻫﻠﻚ ﻏﻮﻧﺪې رښﺘﻴﺎ ګڼﻢ ﻣﺬاق ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦‬‬
‫‪ – ٣‬څﯧﺮ ‪:‬‬
‫آﻳــــﻴﻨﯥ وﺗــــــﻪ ﻧﻈﺮ ﻛړه ګﻞ ﺑﻪ څﻪ ﻛړې‬
‫ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺦ د ګﻞ ﭘﻪ څﯧﺮ درﺳﺮه ﺷﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٥‬‬
‫څﻮك دى ﭼﯥ د ﻟﻤﺮ ﺧﻮﺑﻲ د ﺳﺘﺎ د ﻣﺦ ﭘﻪ څﯧﺮ ﻛﺎ‬
‫ﻟـــــﻤﺮ ﻣــــــــــــﺜﺎل څﺮاغ دى ﺳﺘﺎ ﺟﻤﺎل ﻟﻜﻪ ﺻﺒﺎح‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ٤٤‬‬
‫‪ – ٤‬ﻫﺴﯥ ‪:‬‬
‫ﻣـــــــﺎ ﺗﻮه د ﺧﻮﺷﺤﺎل زړه ﺑﻴﺎ ﺑﻪ وواﻳﯥ !‬
‫ﭼﯥ ﻣﯥ څﻪ ﻟﺮه دا ﻫﺴﯥ ګﻮﻫﺮ ﻣﺎت ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ٧٢‬‬
‫‪ – ٥‬ﺷﻤﺎره ‪:‬‬
‫ﭼـــﯥ دا در ﺑﯥ ﺑﻬﺎ ﻫﺴﯥ ﺗﻠﻒ ﻛﺎ‬
‫د څﺎروﻳﻮ ﭘﻪ ﺷﻤﺎره دى ﻫﻐﻪ ﻛﺲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٤‬‬
‫زه ﭼـــــﯥ ﺗــــــﻞ د ﻟـــﯧﻮﻧﻴﻮ ﭘﻪ ﺷﻤﺎره وم‬
‫ﺑﻴﺎ ﻟﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﭘﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﯥ ﻓﺮزاﻧﻪ ﺷﻮم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥١‬‬
‫‪ – ٦‬ﻣﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪56‬‬
 ‫ﭘﻪ ﺑﻬﺎﻧﺪو اوﺑﻮ ﻛښﯧﻨﻪ ﻧﻨﺪاره ﻛړه‬
‫د ﺟـــــﻬﺎن د ﺗﯧﺮﯦﺪﻟﻮ دا ﻣﺜﺎل ﺑﺲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٥‬‬
‫ښــــــﻪ ﻟﻴﺪل ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﺜﺎل آب ﺣﻴﺎت دى‬
‫دا ﺗﺸﻨﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻛﻠﻪ ﭘﺮې ﺳﯧﺮاب ﻛړم ‪.‬‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ١٢٢‬‬
‫‪ – ٧‬ﺳﺎرى‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﺷﺎﻫﺎن ځﻮاﻧﺎن ﻣﯥ وﻣړل ﻫﺎﻟﻪ ﻣﺮد ﻳﻢ‬
‫ﻛـــــــــﻪ د ﻫﺮ ﻳﻮه ﻣﯥ ﺳﺎري ﺳﻞ ډﻣﺎن ﻛړل‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٢‬‬
‫‪ – ٨‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪:‬‬
‫ﻛــــــﻪ ﻫـــــﺮ څﻮ د ﺑﻬﺎر ګﻠﻮﻧﻪ ښﻪ دي ﭘﻪ ﭼﻤﻦ ﻛﯥ‬
‫ﻳﻮ ګﻞ ﺑﻪ ﭘﻪ ښﺎﻳﺴﺖ ﻛﯥ ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻛړم؟‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٩‬‬
‫‪ – ٩‬دود ‪:‬‬
‫ﻛـــﻪ د ﭘښﻮ ﺧﯧﺮى ﻳﯥ ﻧﻪ ﻳﻢ ﺑﺎري ﺷﻜﺮ‬
‫ﭼﯥ د ګﺮد ﭘﻪ دود ﻳﯥ ﻧښﺘﯥ ﭘﻪ ﻟﻤﻦ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٣‬‬
‫‪ - ١٠‬ﻣﺜﻞ ‪:‬‬
‫ﺟﻬـﺎن ﻳﻮ ﻛټﻮرى ﺷﻮ زه ﭘﻪ ﻣﺜﻞ د ﻣﻴږي ﻳﻢ‬
‫ﺣﻴﺮان ﭘﻜﯥ ﺟﺎرو زم ﻻس و ﭘښﯥ ﭘﻜﯥ وﻫﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٨‬‬

‫‪57‬‬
 ‫‪ – ١١‬ﺳﺎر‪:‬‬
‫ﭼـــــــــــﯥ د ﺣﻀﺮ ﺗﺮې ﻣﺎﻳﻪ ده‬
‫ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر دى ﺳﺘﺎ د ﺷﻮﻧډو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٥‬‬
‫‪ – ١٢‬زه ﺑﻪ واﻳﻢ ‪:‬‬
‫ﻛﻪ د ﺳﭙﻴــﻮ د ﻛﻮدي اوﺑﻪ ﻳﯥ ﻣﻮﻣﻢ‬
‫زه ﺑﻪ واﻳﻢ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﻦ آب ﻛﻮﺛﺮ ﺧﻮرم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ١٤٠‬‬
‫‪ – ١٣‬ﺗﺮ ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ زړه ﺗﺮ ﻛﺎڼﻲ ﺳﺨﺖ ﻫﻐﻪ ﻣﯥ ﻳﺎر دى‬
‫ﺑـــــﺪې ﺑـــــــــﺨﺮې ! څﻪ زﻣﺎ ﻛﺎڼﻰ ﭘﻪ ﻛﻮر ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٢‬‬

‫‪ - ١٤‬ﻧﻈﻴﺮ ‪:‬‬
‫ﭼﯥ د ﻛښﻠﻲ زﯦﺒﺎ ﻣﺦ ﻧﻈﻴﺮ دې ﻏﻮاړم‬
‫ﭘـــــــــﻪ ﻧﻮر څﻪ ﻣﯥ ﻧﻈﺮ ﻧﺸﻲ ﺑﯥ اﻓﺘﺎﺑﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٣‬‬
‫‪ - ١٥‬رﻧګﻪ ‪:‬‬

‫د ګﻠﻮﻧﻮ ﭘـــــﻪ ﻣــــــــﻮﺳﻢ ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﺧﻮار ﺷﻮل‬

‫ﭼﯥ ګﻞ رﻧګﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﻳﯥ ﺗﺮ څﻨګ ﻧﻪ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٦‬‬
‫‪ - ١٦‬ګﻮﻧﺪې ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﺑﻮﺳﯥ د ﺟﻔﺎ ﺟﻮﻳﻮ د ﺧﻮﻟﯥ اﺧﻠﻲ‬
‫ګـــــــﻮﻧﺪې اﺧﻠﻲ ﻟﻪ ﺑﺎﻏﻴﺎﻧﻮ ﻗﻠﻨګﻮﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥٤‬‬

‫‪58‬‬
 ‫‪ – ١٧‬وار ‪:‬‬
‫ﻣﺦ ﻧﺴﺮﻳﻨﻪ ﻣﻪ ﺟﺒﻴﻨﻪ‬
‫ﺳﻨﺒﻞ ﻣﻮﻳﻪ ﭘﺮې واره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١١‬‬

‫‪ – ١٨‬ﺑﺮاﺑﺮي ‪:‬‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻣﺦ ﺳﺮه ﻧﻦ ﺷﭙﻪ ﺑﺮاﺑﺮي ﻛړې‬
‫ﺷــــﻤﻌﯥ ! دا د ﻋــــــﻮه ﺗﺮ ﺳﺒﺎ ﻳﻮ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٧‬‬
‫‪ – ١٩‬ﺷﺎن ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺑــــــﺸﺮ دې رﻧګﺎرﻧګﻪ ټګﻲ ګﻮره‬
‫ﭘﻪ دا ﺷﺎن ﺑﻪ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻪ وي ﻟﻮځﻜﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٩‬‬
‫‪ - ٢٠‬ښﻜﺎرﯦږي ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﻟﻪ ﻳﺎره ﻧﻪ ﺟﺪا وي دوه درې ﻟﻮﯦﺸﺘﯥ‬
‫و ﻋــــــﺎﺷﻖ وﺗﻪ ښﻜﺎرﯦږي دوه درې ﻣﻴﻠﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٥‬‬
‫‪ - ٢١‬ﻣﺎوې ‪:‬‬
‫څﻪ ﺧﻮ را ښﻜﺎره ﺷﻮه ﭘﻪ ځﻨﺒﻞ د ﺳﺘﺮګﻮ ﻻړه‬
‫ﻣــــــــﺎوې د اﺳﻤﺎن ﺑﺮﯦښﻨﺎ ده ﻧﻪ ﻣﯥ ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٥‬‬

‫‪ - ٢٢‬ﺳﻴﺎل ‪:‬‬
‫ﭼــــﯥ دې ﻫــــــﻮﻣﺮه ډﯦﺮ د ﻣﺎغ وﺗﻪ وګﻮرم‬
‫ﺑﻞ دې ﺳﻴﺎل ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﺸﺘﻪ ﺑﯥ ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٦‬‬

‫‪59‬‬
 ‫‪ – ٢٣‬ﻋﻴﻦ ‪:‬‬
‫د ﻣــــﺠﺎز ﻋﺎﺷﻘﻲ ﻋﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ده‬
‫و ﻣﻌﻨﻮ ﺗﻪ زﻳﻨﻪ اﻳښﻲ د ﺻﻮرت ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٧‬‬
‫‪ – ٢٤‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ‪:‬‬
‫ﺗﻪ ﺑـــــﻪ واﻳـــــــﯥ ﺣـــﺒـــﺸﻲ ﺷـــــﻜﺮې ﭘــــﯧﺮې‬
‫ﻫﻐﻪ ﺧﺎل ﻳﯥ ﭼﯥ د دوو ﺷﻮﻧډو ﺗﺮڅﻨګ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٣‬‬
‫‪ – ٢٥‬ﻣﺨﻰ ‪:‬‬
‫زه ﺑــﻪ ﻣﺦ دﻳﺎر ﻣﺨﻰ ﻧﻪ ﻛړم د واړو‬
‫ﻛــــــــــــﻪ ګﻠﻮﻧﻪ ﺳﺮاﺳﺮ دي ښﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٠‬‬
‫‪ – ٢٦‬ﺣﺴﺎب ‪:‬‬
‫د ﻋـــــــــــــــﺎﺷﻖ د رﻳــــــــــښﺘﻨﯥ ﻧــــــښﻪ داده‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ ﺳﺮﺣﺴﺎب ﻛﺎﻧﺪي ﺧڅڼۍ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٩‬‬

‫ﭘﻪ ګﻨﻲ ﻛﯥ ﭼﯥ ﺻﻔﺖ د ګﻨﻲ ﻧـــــﻪ وي‬

‫د ځﻨګﻠﻪ ﻟﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻰ ﺳﺮه ﺣﺴﺎب دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٤‬‬
‫‪ – ٢٧‬زه واﻳﻢ ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ وﻟﻴﺪې ﭘﻪ ﺗﺎﻳﯥ زړه ﺑﺎى ﻧﻪ ﻛړ‬
‫زه واﻳــــــﻢ ﺳړي ﻧﻪ دي ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ د واب وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٠‬‬

‫‪60‬‬
 ‫‪ – ٢٨‬ﺳﻢ ‪:‬‬
‫دا ګــــــﻠﺰار ﻟــــﻪ ﻫــﯧڅ ګﻠﺰار ﺳﺮه ﺳﻢ ﻧﻪ دى‬
‫ﭼﯥ زﻟﻔﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﻣﺦ را ﺗﻪ ﺧﻢ ﺧﻢ ﻛړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٤‬‬
‫‪ – ٢٩‬ﺳﺎ او ﺧﺎ‬
‫ﭼـــﯥ ﭘﻪ زﻟﻔﻮ ﻋﻨﺒﺮ ﺳﺎ ده ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺷﻮﻧډو ﺷﻜﺮ ﺧﺎ ده ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦٨‬‬
‫‪ - ٣٠‬اﺳﺎ ‪:‬‬
‫ﭼـــــﯥ اﺛﺮ ﻣﯥ د ژړا ورﺑﺎﻧﺪې ﻧﺸﻲ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ زړه ﺣﺠﺮ اﺳﺎ ده ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦٩‬‬
‫‪ – ٣١‬ګڼﻢ ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﻛﯥ ﻛﻪ ﺗﺮ ﻣﺮګﻪ ګﺮان څﻪ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫زه ﺗــــــــــــــﺮ ﻣﺮګﻪ ﻻ ﺑﺘﺮ ګڼﻢ ﻫﺠﺮان ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢‬‬

‫‪ – ٣٢‬ﻧﺴﻪ ‪:‬‬
‫دا زﻣـــــــــﺎ زړګﻰ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ زړګﻮټﻲ ﻧﺴﻪ‬
‫ﭼﯥ دې زړه وي زﻣﺎ زړه ﻫﻢ ﻫﺴﯥ ﻛﺴﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢١‬‬

‫‪ - ٣٣‬ګﻮن‪:‬‬
‫دا ګــــــﻠګﻮن ﺷﺮاب د ﻛﻮﻣﯥ ﻣﻴﺨﺎﻧﯥ دي‬
‫ﭼﯥ ﺻﻮﻓﻲ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺟﺮﻏﻪ ﺳﺮه ﻣﺪﻫﻮش دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ٣١٨‬‬

‫‪61‬‬
 ‫‪ – ٣٤‬وش ‪:‬‬
‫ﺑﯥ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭼﺎﻣﯥ ﭘﯧﺮزو ﻧﺸﻲ‬
‫ﭼـــــﯥ ﻛﺎﺗﻪ د ﻣﻬﻮﺷﺎﻧﻮ ﭘﻪ دﻳﺪار ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٢‬‬
‫د ﺟﻨﻮن ﺑﺮﺧﻪ ﻣـــﯥ اوس ﻧﻪ ده ځﺎﻳﻲ ده‬
‫ﭼـــــــﯥ ﻣــــﻴﻦ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ښﻜﻠﻰ ﭘﺮﻳﻮش ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٦‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ وﺟﻪ‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ ﻟﻴﻜﻲ ‪ )) :‬وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﮔﻔﺘـﻴﻢ ﺻـﻔﺖ ﻣـﺸﺘﺮك ﻣـﺎﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ و ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﻣﻮرد ‪ ،‬آن ﺻﻔﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﻮﻳﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و از‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣـﻮرد ﻣـﺪح و ﺳـﺘﺎﻳﺶ ﻳـﺎ ﻫﺠـﻮ وﻧﻜـﻮﻫﺶ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﻣـﻮرد‬
‫ﺳﺨﻦ ﺟﺪى ﻳﺎ ﻛﻼم ﺷﻮﺧﻲ و ﻓﻜﺎﺣﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ١١) (( ....‬م ‪(٢٢٨‬‬
‫د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣﻨځ د ﺗړون ﭘﻮﺧﻮاﻟﻰ ﭘﻪ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ﭘـﻮرې ﺗړﻟـﻰ دى ‪ ،‬ﺧـﻮ‬
‫ﻳــﻮې ﺧﺒــﺮې ﺗــﻪ ﭘــﺎم ﭘــﻪ ﻛــﺎر دى ﭼــﯥ ﻛﻠــﻪ ﻣــﻮږ ﻳــﻮ څﻴــﺰ ﻟــﻪ ﺑــﻞ څﻴــﺰ ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــﻮو دا‬
‫ﺿﺮوري ﻧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛـﯥ دې ﻳـﻮ ﺷـﺎن وي ﺑﻴـﺎ ﺧـﻮ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺿـﺮورت ﻧـﻪ‬
‫ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧږي ﻣﺜﻼً ﻣﻮږ ﻳﻮ اﻧﺴﺎن ﻟﻪ ﺑﻞ اﻧﺴﺎن ﺳﺮه د ﺑڼﯥ ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﻮو‪ ،‬دا ﺧـﻮ‬
‫ټﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده ﭼﯥ ﻫـﺮ اﻧـﺴﺎن د ﺷـﻜﻞ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د ﺑـﻞ اﻧـﺴﺎن ﻏﻮﻧـﺪې وي او ﻫﻤـﺪا‬
‫ډول ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ دواړه اړﺧﻮﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺳﺮه ﺑﯧﻞ ﺑﯧﻞ څﻴـﺰ وي ﻧـﻮ د دواړو ﺗـﺮﻣﻨځ‬
‫ﺑــﻪ ﻳــﻮ ﻳــﺎ دوه داﺳــﯥ ﺻــﻔﺘﻮﻧﻪ راﻏﻠــﻲ وي ‪،‬ﭼــﯥ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ وﺟــﻪ ﺗــﺮې راوځــﻲ‪ ،‬ﻧــﻪ ﻫﻐــﻪ ټــﻮل‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻛﯥ دي‪.‬‬
‫ﻣﻮږ ﻳﻮ څﻮك ﻟﻪ زﻣﺮي ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﻮو دﻟﺘﻪ ﻳﻮازې د دوى ﺗﺮ ﻣﻨځ زړورﺗﻴـﺎ ده ‪،‬‬
‫ﻳــﺎ ﻳــﯥ ﻟــﻪ ګﻴــﺪړ ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــﻮو‪ .‬دﻟﺘــﻪ ﻳــﻮازې ﻣــﺮاد ﺑــﯥ زړه ﺗــﻮب ﻳــﺎ ﻛﯧــﺪاى ﺷــﻲ‬
‫ﻫﻮښﻴﺎري وي ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻳﻮ څﻮك ﻟﻪ ګﻞ ﻳﺎ ﭼﻨﺎر ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﻮو ﭼـﯥ ﻣـﺮاد ﺑـﻪ ﺳـﻮر‬
‫واﻟﻰ ﻳﺎ ﻧﺎزﻛﻮاﻟﻰ او ﻟﻮړوﻟﻰ وي‪.‬‬
‫ﻣﻮږ ځﻴﻨﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﯥ د ذوق ﭘﻪ وﺟﻪ راوړو ﻟﻜﻪ ﺳﺘﺮګﯥ ﻟـﻪ ﻧـﺮګﺲ او ﻳـﺎ ﺑﺎڼـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﻏﺸﻮ ﺳﺮه ‪.‬‬

‫‪62‬‬
‫ﻛﻠــﻪ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ د وو ﻛــﺴﻮ ﻳــﺎ دوو څﻴﺰوﻧﻮﻟﭙــﺎره ﭘــﻪ ﻋــﻴﻦ وﺧــﺖ ﻛــﯥ ﺧﭙﻠــﻪ ﺿــﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ښﻨﺪي ﻟﻜﻪ ﻣﻮږ ﻳﻮ ﺗﻨﺒﻞ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﻛﺲ ﺗﻪ د اﻓﻼﻃـﻮن ﺧﻄـﺎب ﻛـﻮو‪ .‬اﻓﻼﻃـﻮن ﻫﻐـﻪ‬
‫څﻮك دى ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﻠﻢ ﻛﯥ ﺷﻬﺮت ﻟـﺮي او دﻟﺘـﻪ ﻳـﻮ ﺗﻨﺒـﻞ ﻏﺒـﻲ او ﻧـﺎﻻﻳﻖ ورﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺷﻮى‪ ،‬ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻟﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ څﺨﻪ د ﻫﻐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻳﻌﻨﯥ ﺟﻬﺎﻟﺖ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت و ﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺑﺎﻳﺪ د )ﻣﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺗـﺮ ﻣـﻨځ ﻗـﻮي ﭘﻴﻮﻧـﺪ وﻟـﺮي‬
‫ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﺎرول ﻳﯥ ﺳﻢ وﺑﺮﯦښﻲ‪.‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو ﭘﻪ ﺑﻨﺴټ ﭘﺨﭙﻠﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ددې ﻋﻠـﻢ ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ څـﻮ ډوﻟـﻪ ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻛړې ده ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻳﯥ راوړل اړﻳﻦ ﺑﺮﻳښﻲ‪:‬‬
‫‪ – ١‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ﭼﯥ د ورﺗـﻪ واﻟـﻲ وﺟـﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ څـﻪ ﺣـﺪه د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ‬
‫دواړو ﺧﻮاو ﻛﯥ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑڼﻪ ﺷﺘﻮن وﻟﺮي‪ .‬دا ﭼﯥ ﻳﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﻳﻮ څﻴـﺰ ﻟـﻪ ﺑـﻞ څﻴـﺰ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﻛړي او ﻫﻤﻐﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﻣﻮږ وﻣﻨﻮ ﻟﻜـﻪ د ﺷـﻮﻧډو ﻳـﺎ اﻧﻨګـﻮ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻟـﻪ ﺳـﺮه ګـﻞ ﺳـﺮه ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻤﺪا ﺳﻮرواﻟﻰ ﺗﺮ څﻪ ﺣﺪه ﭘﻪ ﺷﻮﻧډو او اﻧﻨګﻮ ﻛﯥ ﺷﺘﻪ دى‪ ٢٨ ) .‬م ‪(٤٢‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړې وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺗﻪ ځﻴﻨﻮ ﺣﺴﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻫﻢ وﻳﻠﻲ ده ‪ ،‬ﺑﯧﻠګﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ګﻮرو‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﺷﻮﻧډو ﺗﻪ دې ګﻮرم ﺗﺮ ﻳﺎ ﻗﻮﺗﻮ ﻻ ﺗﯧﺮى ﻛﺎ‬

‫ﭼﯥ زﻟﻔﻮ ﺗﻪ دې ګﻮرم ﭘﻪ ﻋـــــــــﻨﺒﺮو ﻣــﻌﺘﺒﺮ ې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦٦‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﺷـﻮﻧډې ﻟـﻪ ﻳـﺎﻗﻮﺗﻮ ﺳـﺮه ﭘـﻪ ﺳـﺮه واﻟـﻲ ﻛـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮي او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ زﻟﻔ ـﯥ ﻟــﻪ ﻋﻨﺒــﺮو ﺳــﺮه ﭘــﻪ ﺧﻮﺷــﺒﻮﻳﯥ ﻛــﯥ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺷــﻮي دي ‪ ،‬ﭼــﯥ د دواړو‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﭘﻪ دواړو ﻃﺮﻓﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﺳﻮرواﻟﻲ او ﺧﻮﺷﺒﻮﻳۍ اﺻﻞ ﭘﺮوت دى ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫دې ﺑﻨﺴټ ﻳﯥ ﺣﻘﻴﻘﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ګڼﻼى ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ – ٢‬ﺗﺨﻴﻴﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ دواړو ﺧﻮاوو ﻳﺎ ﻳﻮ ﻃﺮف‬
‫ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ راﺗﻠﻞ ﺧﻴﺎﻟﻲ او ادﻋﺎﻳﻲ وي ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﯥ د واﻗﻌـﺎﺗﻮ ﭘـﻪ ﻧـړۍ ﻛـﯥ داﺳـﯥ ﺷـﻰ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ وﻧﻪ ﻟﺮي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ګﻮﻧګﻲ ژﺑﻪ ﻟﻪ ﺳﻮﺳﻦ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﻮل ﭘـﻪ دې اﻋﺘﺒـﺎر ﭼـﯥ د‬
‫ادﺑﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺳﻮﺳﻦ ژﺑﻪ ﻟﺮي اﻣﺎ د وﻳﻠﻮ ﺗﻮان ﻧﻠﺮي‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٢‬‬

‫دا ﺳړي دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﻘﻞ ﻛﯥ ﺳړي دي‬

‫‪63‬‬
 ‫دا ﺳړي دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﻘﻞ ﻛﯥ ددان ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٤‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﭘﻪ دوﻳﻢ ﻧـﻴﻢ ﺑﻴﺘـﻲ ﻛـﯥ ﻳـﯥ ﺳـړﻳﻮ ﺗـﻪ د ﻋﻘـﻞ ﭘـﻪ ﺑﻨـﺴټ ﻟـﻪ د د ﺳـﺮه‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړه‪ ،‬ﭼﯥ د ادب ﭘﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻳﯥ ﻣﻨﻼى ﺷﻮ ﭼﯥ ﻳـﻮه ادﻋـﺎﻳﻲ او ﺧﻴـﺎﻟﻲ ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ده‪ ،‬ګﻨﯥ دد ﻋﻘﻞ ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ درﺳﺖ ﻋﻤﺮ ﻳﯥ ﻣﻬﺮ د ﺳﻜﻮت ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ وﻫﻠﻰ‬
‫زﻣــــــــــﺎ د زړه ﺗﻮﺗﻲ دى ﭼﯥ ﻧﻦ ګﻮرﻣﻪ ګﻮﻳﺎ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٦‬‬
‫زړه )ﻣﺸﺒﻪ( او ﺗـﻮﺗﻲ )ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( زړه ﭘـﻪ ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻪ ﻣﻨﻄـﻖ ګﻮﻳـﺎ ﻛﯧـږي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻮرې ﺗړاو ﻧﻠﺮي ‪ ،‬ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻳﯥ ﺗﺨﻴﻴﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺑﻮﻟﻮ‪.‬‬

‫‪ - ٣‬دوې ګﻮﻧﯥ )اﺳﺘﺨﺪاﻣﻲ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﻛﻠﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺳﺮه د اړﻳﻜﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬
‫ﻳﻮه ﻣﻌﻨﻰ او ﻟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﺮه د اړﻳﻜﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻟﺮي‪ .‬ﻳﻮ ځـﻞ ﺣـﺴﻲ او ﺑـﻞ ځـﻞ‬
‫ﻋﻘﻠﻲ وي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺷﻜﻞ ﺳﺮه ﻛﻼم ډﯦﺮ ښﻜﻠﻰ او ﻫﻨﺮي ﻛﯧږي‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٣‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻰ اﺻﻞ ﭘﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻛﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي دوې ګﻮﻧﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ورﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫زړه ﻟﺮي د ﻛﺎڼﻲ ﭘﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﻮ‬
‫څـــــــــﻪ ﺷــــــــــﻮ ﻛﻪ د ﺧﻮﻟﯥ ﺧﺒﺮه ﻛړي ﭼﯧﺮې ﭘﺴﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٤‬‬
‫)ﭘﻮﺳﺖ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ﭼﯥ دوې ﻣﻌﻨﺎوې )ﻋﻘﻠﻲ او ﺣـﺴﻲ( ﻟـﺮي‪ .‬ﻟـﻪ زړه )ﻣـﺸﺒﻪ(‬
‫ﺳﺮه ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻳﯥ ﻣﻌﻨﻰ رﺣﻢ او ﻛﺮم ده اوﻟﻪ ﻛﺎڼﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ﺳﺮه ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻳﯥ ﻣﻌﻨـﻰ د‬
‫ﻛﻠﻚ ﺿﺪ )ﻧﺮﻣﻮاﻟﻰ( دى ‪ ،‬ﭼﯥ ﻛﺮم او رﺣﻢ ﻋﻘﻠﻲ او ﻧﺮﻣﻮاﻟﻰ ﺣﺴﻲ دى‪.‬‬
‫‪ – ٤‬ﻣﻔﺮده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣﻨځ ګډه وﺟﻪ ﺗﺮ ﻳﻮه ﺻﻔﺖ ډﯦـﺮ ﻧـﻪ‬
‫وي او ﻫﻤﺪا رﻧګﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ګڼﻮ ﺧﻮاوو څﺨـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻮې ﻧـﻪ وي ﻣﻔـﺮده وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫ورﺗﻪ واﻳﻲ‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٣‬‬
‫د وﺻﺎل ﭘﻪ وﺧﺖ ﻣﯥ ﻗﺪ ﻟﻜﻪ اﻟﻒ وي‬
‫ﭘــﻪ ﻫﺠﺮان ﻛﯥ ﻟﻜﻪ ﻧﻮن ﺷﻮ ښﻪ ﭼﯥ ﺷﻮ‬

‫‪64‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٤‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ )ﻗﺪ( ﻟﻪ )اﻟﻒ( ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮى ‪،‬ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ اﻳﻜـﯥ‬
‫ﻳﻮازې )ﻧﻴﻐﻮاﻟﻰ( دى او ﺑﻴﺎ د ﻫﺠﺮان ﭘﻪ وﺟﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﭙـﻞ ﻗـﺪ ﻟـﻪ ﻧـﻮن )ن( ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﻛړى ‪،‬ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﻳﻮازې )ﻛړوﭘـﻮاﻟﻰ او ﻛـﻮږواﻟﻰ ( دى او ﺑـﻞ څـﻪ ﺗﺮﯦﻨـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻲ‬
‫ﻣﺮادﯦﺪاى‪.‬‬
‫‪ – ٥‬ﻣﺘﻌــﺪده وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ‪ :‬ﻫﻐــﻪ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼــﯥ د ﻣــﺸﺒﻪ او ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ﺗــﺮ ﻣــﻨځ ﻳــﯥ ګــډ‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ ﺗﺮ ﻳﻮه زﻳﺎت وي‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٣‬‬
‫د ښﻪ ﻣﺦ ﺧﻮﺑﻲ دې ښﻪ ﺗﺮ ﻻﻟﻪ ګﻞ ده‬
‫ﭘﻪ زړه ﻫﻢ ﺳﺨﺘﻲ ﻟﺮي ﺗﺮ ﺳﻨګﻼﺧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠٥‬‬
‫ﭘــﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ ﺑﻴــﺖ ﻛــﯥ ﻣــﺦ ﻟــﻪ ﻻﻟــﻪ ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺷــﻮى دى‪ ،‬ﭼــﯥ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ‬
‫) ﺳﻮرواﻟﻰ او ﻧﺎزﻛﻮاﻟﻰ ( دى ځﻜﻪ ورﺗﻪ ﻣﺘﻌﺪده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ واﻳﻲ ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دوﻳﻤــﻪ ﻣــﺴﺮه ﻛــﯥ ﻳــﯥ زړه ﻟــﻪ )ﺳــﻨګﻼخ( ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــړى ﭼــﯥ ﻳــﻮازې‬
‫)ﻛﻠﻜﻮاﻟﻰ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ﻣﻔﺮدې وﺟﻬﯥ ﺷﺒﯥ ﺑﯧﻠګﻪ ﻳﯥ ﺑﻠﻼى ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ - ٦‬ﻣﺮﻛﺒﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﻛﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د ذﻫﻨﻲ اﻧځﻮر ﻳﻮ ﻣﺮﻛﺐ ﺟﻮړښـﺖ وي‪ ،‬ﭼـﯥ ﻟـﻪ ګڼـﻮ‬
‫ﻛﻠﻤﻮ څﺨﻪ د ﻳﻮې ﺗﺎﺑﻠﻮ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻣﻨځﺘﻪ راﻏﻠﯥ وي ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻫﻐـﻪ ﺗـﺎﺑﻠﻮ او اﻧځـﻮر‬
‫دى ‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ګڼﻮ رﻧګﺎرﻧګﻮ ﺟﺰﻳﺎﺗﻮ څﺨﻪ ﻻﺳﺘﻪ راﻏﻠﻰ وي‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٣‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﭘټ ﺳﻮاره د ﺟﻨګ ﻧﯧﺰې ﭘﻪ ﻏﺎړه‬
‫دا اوږ ده ﺑﺎڼﻪ ﭘﺮې ﭘﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﻳﻮه ﻣﺴﺮه د ﺑﻠﯥ ﭘﻪ وړاﻧﺪې ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑڼﻪ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫واﻗﻊ ﺷﻮې ده ‪،‬ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ) د ﺟﻨګ ﻟﭙﺎره د ﻋﺴﻜﺮو ﭘﻪ ﭘټ ډول ﺗﻴﺎرى( دى ‪.‬‬
‫ﺗﻮر اورﺑﻞ دې ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﻣﺦ را آﺷﻔﺘﻪ ﺷﻮ‬
‫ﺳـــــــــﻤﻦ زار دې ﭘﻪ ﺳﻨﺒﻞ ﻛﯥ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٠‬‬

‫‪65‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ او وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ د دواړو څﺨﻪ راوﺗﻠﻰ ﻳﻮ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ دى ‪.‬‬
‫‪ - ٧‬ﻋﻘﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د ﻋﻘﻞ ﻳﺎ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻮ د څﺮﻧګﻮاﻟﻲ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ذﻫـﻦ‬
‫ﺗﻪ راﺷﻲ او ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ذات وﻧﻠﺮي ‪،‬ﻋﻘﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﺑﻮﻟﻲ ‪ ٢١) .‬م ‪(٩٣‬‬

‫ﻋــــــــﻘﻞ ﺳـــــــــﻞ د ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻨﺪوﻧﻪ ﺟﻮړ ﻛﺎ‬

‫ﭼﯥ د ﻋﺸﻖ ﺳﻴﻼب ﭘﺮې راﺷﻲ واړه ﻧﻮړﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺗﻪ ﻟﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړل ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ) ﻟـﻪ ﻳـﻮ‬
‫ﻛﺎرڅﺨﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻛﯧﺪل ( دي ‪ ،‬ﻋﻘﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي او ﻋـﺸﻖ ﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺳـﻴﻼب ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ورﻛـړل‬
‫ﺷــﻮې ده‪ ،‬ﭼــﯥ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ ) ﻟــﻮى واﻟــﻰ ‪ ،‬ﺑﺮﺑــﺎدي او ﺗﺒــﺎﻫﻲ ده ( ﭼــﯥ د ﻧﻔــﺴﺎﻧﻲ‬
‫څﺮﻧګﻮاﻟﻲ ښﻜﺎرﻧﺪوى ده ‪.‬‬
‫د زﻣﺮي ﭘﻪ ﺧﻮى ﭘـــــــــﻴﺪاﺷﻲ ځﻴﻨﯥ زوﻳﻪ‬
‫ځﻴﻨﯥ ﻏﻮاړي د ګﻴﺪړ ﻏﻮﻧﺪې ﺧﭙﻞ ﻗﻮت‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ ﻳﯥ زوى ﻟﻪ زﻣﺮي ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړى دى‪ ،‬ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ‬
‫)ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣټ د ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧﺪﻟﻮ او ښﻜﺎر ﻛﻮﻟـﻮ( ﺧـﻮى دى ‪ ،‬ﭼـﯥ ﻋﻘﻠـﻲ ﻳـﺎ د ﻣﻌﻨـﻰ وو ﻟـﻪ‬
‫ډﻟﯥ څﺨﻪ دى‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ زاوﻳﻪ‬
‫د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣﻨځ د ذﻫﻦ د رﺳﯧﺪو ﻓﺎﺻﻠﯥ ﺗﻪ د ﺗﺸﺒﯧﻪ زاوﻳﻪ واﻳﻲ ﭼـﯥ‬
‫ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ ده ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﺮاﺧﻪ زاوﻳﻪ ‪ :‬ﻫﺮ څﻮﻣﺮه ﭼﯥ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ د وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ د ﭘﯧﮋﻧـﺪﻟﻮ‬
‫زاوﻳﻪ ﭘﺮاﺧﻪ وي ﻳﻌﻨﯥ د دواړو ﺧﻮاوو ﺗﺮ ﻣﻨځ ﺗړون ﭘﻪ ﻣﺸﻜﻠﻪ ذﻫـﻦ ﺗـﻪ راﺷـﻲ ﻫﻤـﺎﻏﻮ‬
‫ﻣﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻨﺮي ده او ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﻫﻐﯥ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ ﺷﺮاب ﻟﻪ ﻟﻤـﺮ ﺳـﺮه‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﻮل )‪ ٢٨‬م ‪(٤٨‬‬
‫ﺑﯧﻠګﯥ ﻳﯥ دادي‪:‬‬
‫د ﺷﺮاﺑﻮ ﺧﻮښﻲ ﻫﯧڅ ﻧﻪ وي ﺑﯥ ﻧﻘﻠﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ څﻪ دى ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﺷﺮاب دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٠‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ )ﻋﻤﺮ( ﺗﻪ ﻟﻪ )ﺷﺮاﺑﻮ( او )ﻣﻌﺮﻓـﺖ( ﺗـﻪ ﻟـﻪ )ﻧﻘﻠـﻮ( ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ورﻛړل ﺷﻮې ده ‪ ،‬دا ﭼﯥ وﻟﯥ ﻳﯥ ﻋﻤﺮ ﺗـﻪ ﻟـﻪ ﺷـﺮاﺑﻮ او ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﺗـﻪ ﻟـﻪ ﻧﻘﻠـﻮ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ورﻛړل ﺷﻮې ده ﻓﻜﺮ او ﺳﻮچ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده ‪.‬‬
‫ب – ﺗﻨګﻪ زاوﻳﻪ ‪ :‬څﻮﻣﺮه ﭼـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ زاوﻳـﻪ ﺗﻨګـﻪ وي ﻳﻌﻨـﯥ د ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨځ ﻳﯥ ﺗړون ﻳﺎ ورﺗﻪ واﻟﻰ څﺮګﻨﺪ او ذﻫﻦ ﺗﻪ ﻧﮋدې وي ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻨﺮي ﻧـﻪ وي او ﻫﻐـﯥ ﺗـﻪ‬
‫ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ واﻳﻲ ﻟﻜﻪ د زﻟﻔﻮ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻪ ﻣﺎر ﺳﺮه ‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٨‬‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﻫﻐﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻻﺳﺘﻪ راوړﻧﻪ ده ﭼﯥ ﻧﻮښﺘګﺮ ذﻫﻦ وﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺳﺘﺎ د ﻣﺦ ﻣﺨﻰ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻛړم ﻧﻮر ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ﻧﻮر ﻛﻪ ﺳﺘﻮري د اﺳﻤﺎن دي ﺗﻪ ﻳﯥ ﻟﻤﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥١‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺦ ﻟﻪ ﻟﻤﺮ ﺳﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮى‪ ،‬ﭼـﯥ د اورﯦـﺪوﻧﻜﻲ‬
‫ﻳــﺎ ﻟﻮﺳــﺘﻮﻧﻜﻲ ذﻫــﻦ ډﯦــﺮ زر د دوى ﺗــﺮ ﻣــﻨځ ﭘــﻪ ګــډه وﺟــﻪ ﺑﺎﻧــﺪې ﭘﻮﻫﯧــﺪﻟﻰ ﺷــﻲ او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﻏﺎﻳﺒﺎﻧﻮ ﻣﺨﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺳﺘﻮرو ﺳﺮه ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ ﻟﻤـﺮ ﺗﺘـﻪ ځـﻼ او‬
‫روښﻨﺎﻳﻲ ده ﭼﯥ ﻫﺮ څﻮك ورﺗﻪ ﻛﺘﻼى ﺷﻲ ‪ ،‬ﺧﻮ ﻟﻤﺮ ﺗﻪ څﻮك ﻧﺸﻲ ﻛﺘﻼى‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻧﻮي ﻛﻮل‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻧﻮي ﻛﻮل ﭘﻪ څﻮ ډوﻟﻪ ﭘﻪ ادب ﻛﯥ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﯧږي ‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ د څﻪ ﺷـﺮط‬
‫ﭘﻪ راوړﻟﻮ ﻳﺎ د ﺗﻔﻀﻴﻞ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻧﻮې ﻛﻮي‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﺧﺎﻛﺴﺎرۍ او ﻋﺎﺟﺰۍ ﻟﭙـﺎره‬
‫دﻟﻴﻞ دا راوړي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧـﺎورو ﻛـﯥ ګﻠﻮﻧـﻪ زرﻏـﻮﻧﯧږي‪ ،‬ﻧـﻮ ﻛـﻪ څـﻮك ﺧﺎﻛـﺴﺎري وﻛـړي او ځـﺎن د‬
‫ﺧﺎورو ﭘﻪ ﻣﺜﺎل ﻛړي د ګﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ څﯧﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ دده ﺷﺨﺼﻴﺖ ښﻜﻠﻰ ﻛړي‪.‬‬
‫ﺗـــــﺮې ﺑــــــــــــﻪ ﺳﻞ رﻧګﻪ ګﻠﻮﻧﻪ زرﻏﻮﻧﻪ ﺷﻲ‬
‫ﻫﺮﺳړى ﭼﯥ ﺧﺎﻛﺴﺎري واﺧﻠﻲ ځﺎن ﺧﺎك ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٩‬‬
‫ﻫﻤﺪا ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺎ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﻳﻮ ې ﭘﻮښﺘﻨﯥ ﭘﻪ ﻣﻄﺮح ﻛﻮﻟﻮ ﻧﻮې ﻛﻮي‪.‬‬
‫زه دې ﭘﯧﮋﻧﻢ ﭘﻪ اﺻﻞ ﻛﯥ ﺧﺎﻛﻲ ﻳﯥ‬
‫ځــــﺎن ﺑﻪ څﻮ څﻨډې ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻟﻪ ﺗﺮاب‬
‫)‪ ٢٣‬م ‪(٢٥٧‬‬
‫ﺑﻞ ځﺎى ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﻟﻮړې ﻟﻨډې ﻧﻮ روز ده ﺧﻮﺷﺤﺎل ده ﻏﻮره ﻛړې‬
‫ﻧـــــــــــﻪ ﻟـــــــــﻮړه ﻧﻪ ﻟﻨډه ﭘﻪ ﻗﺪ ښﻪ روﻏﻪ وﺳﻂ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٦‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﺎﺑﺎ ﻧﻮﻣﻮړې ﺧﺒﺮه ﺷﺮﻃﻴﻪ ﻛړې ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﻣﯥ ﻗﺪ دﻳﺎر دراز او ﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه دى‬
‫رﺣﻤﺎن واﺧﻴﺴﺘﻪ ﭘﻪ ﻻس ځﻜﻪ اوﺳﻄﻪ‬
‫)‪ ٢٣‬م ‪(٢٩٣‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺗﻮرې وروځﯥ ﻳﯥ ﻟﻴﻨﺪې ﺑﺎڼﻪ ﻳﯥ ﻏﺸﻲ‬
‫د ﻋـــﺎﺷﻖ ﺗﺮ زړه ﻳﯥ ﺗﻠﻠﻰ ﻫﺮ ﺧﺪﻧګ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٣‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻛړ د ﭘﻮښﺘﻨﯥ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻧﻮى ﻛﻮي‪:‬‬
‫وې ﻣﯥ وروځﯥ دې ﻟﻴﻨﺪه ﺑﺎڼﻪ دې څﻪ دي‬
‫وې ﻧــــــﺎوك دي د ﻋﺎﺷﻖ ﭘﺮ زړه څﺮﺧﯧږي‬

‫‪68‬‬
 ‫)‪ ١٦‬م ‪(١٩٢‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺗــــــﻪ ﺑــــــــــــﻪ واﻳـــﻲ د ګﻼب ﭘﻪ ګﻞ ﺷﺒﻨﻢ دى‬
‫ﭼﯥ ﺑﺎر ﺧﻮدې د ﻧﻤﺎﺳﺘﻲ ﭘﻪ وﺧﺖ ﺧﻮﻟﯥ وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦٥‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧټﻚ ﺑﻴﺎ دا ﺧﺒﺮه د ﻗﻬﺮ ﭘﻪ راوړو ﻧﻮې ﻛﻮي‪:‬‬
‫ﺗـــــــــــﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ﭘﻪ ګﻼﺑﻮ ﺷﺒﻨﻢ ﭘﺮﯦﻮت‬
‫ﭼﯥ ﻟﻪ ﻗﻬﺮه ﻳﯥ ﺧﻮﻟﯥ ﺷﻲ رﺧﺴﺎروﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٠‬م ‪(٢٣٢‬‬
‫ﺑﻞ ځﺎى ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﺷﻮﻧډې ﻟﻪ ﺷـﻜﺮو ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﻮي او ﭘـﻪ ﻋـﺎدي‬
‫ﺑڼﻪ ﻳﯥ راوړي ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﻳﯥ ﺗﻞ ﻟﻜﻪ ﺷﻜﺮ ﺧﻮرم ﻛﻢ ﺑﻪ ﻧﺸﻲ‬
‫ﺳـــــﺘﺎ د دواړو ﺧـــــﻮږو ﺷﻮﻧډو از زﻣﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١‬‬
‫ﺑﻞ ځﺎى ﺑﻴﺎ ﻫﻤﺪا ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺗﻔﻀﻴﻞ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړي‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮ ډول ﻧﻮﻳﻮاﻟﻰ ﭘﻜﯥ را ﺷﻲ‪:‬‬
‫ﺧــــﻮﻧﺪ د ﺷﻬﺪ د ﺷﻜﺮو راﺗﻪ ﻫﯧڅ دى‬
‫څﻮ ﻣﯥ ﻳﺎد د ﻫﻐﻮ ﺷﻮﻧډو ﻣﻜﻴﺪن دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٥‬‬

‫‪69‬‬
 ‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺗﻮﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫د ځﺎﻧګړﻳﺘﻮب او ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫دى ﻳﻌﻨﯥ ﻫﺮ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده او ﻫﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻧﻪ دى ‪ .‬ﭘﻪ ﺗﻤﺜﻴـﻞ ﻛـﯥ ﻫﻐـﻪ څـﻪ ﭼـﯥ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻳﯥ ادﻋﺎ ﻛﻮي د ﻳﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻪ راوړﻟﻮ روښﺎﻧﻮي ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻣﺪﻋﺎ ﻣﺜﻞ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳـﯥ ﻫـﻢ‬
‫ﻳﺎدوي‪ ٢١) .‬م ‪(٨٣‬‬
‫ﺑﯥ اﺧﻼﺻﻪ د ﻳﺎرۍ څﻪ ﺟﻮاز ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﺧﻮد ﭘﻮﻫﯧږې ﺑﯥ اودﺳﻪ ﻧـــﻤﺎز ﻧﺸﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥٧‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﺷﺎﻋﺮ د ﻳﺎرۍ ﻟﭙﺎره اﺧـﻼص اړﻳـﻦ ﺑﻠﻠـﻰ دى ‪،‬ﭼـﯥ د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ‬
‫ډول ﻳﯥ ورﺗﻪ د ﻟﻤﺎﻧځﻪ ﻟﭙﺎره اودس راوړى دى‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮض‬
‫ﭘﻪ ﻧړۍ ﻛﯥ ﻫﺮ ﻛﺎر ﻛﻮل‪ ،‬د ﻳـﻮ ﻏـﺮض ﻟﭙـﺎره وي ‪ ،‬ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻫـﻢ ﺑـﯥ ﻏﺮﺿـﻪ ﻧـﻪ ده‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﯥ د ډﯦﺮو ﻏﺮﺿﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﺷﺎﻋﺮان او ﻋﺎم وګړي ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ وﻳﻨﺎوو ﻛـﯥ ﻛـﺎروي ‪،‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮه ﭘﻮﻫﻪ د ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻟﭙﺎره ډﯦﺮه ارزښﺘﻤﻨﻪ ده ‪،‬ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻮ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻏـﺮض‬
‫دې ټﺎﻛﻠﻰ وي ګﻨﯥ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻪ ﭘـﻮﻫﯧږي ‪ .‬اوس ﺑـﻪ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ د‬
‫ﻏﺮض څﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ راوړو‪.‬‬
‫‪ - ١‬د ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﺸﺒﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﻮل‪ :‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪه ﻋﺠﻴﺐ او ﻧﺎ ﻣﻤﻜﻦ وي ﻟﻪ‬
‫داﺳﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮه ﻳـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﻮو‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺷـﺘﻮن ﻛـﯥ ﻳـﯥ ﻫـﯧڅ ﺷـﻚ ﻧـﻮي ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻋﺠﻴﺐ او ﻧﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﺷـﻰ د ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﻜﻲ ﻳـﺎ اورﯦـﺪوﻧﻜﻲ ﭘـﻪ ذﻫـﻦ ﻛـﯥ ﻣﻤﻜـﻦ او ﺷـﻮﻧﻰ‬
‫ﺷﻲ‪ ٢١) .‬م ‪(١١٢‬‬
‫ﻫﺮ څﻪ ﭘﻪ ﺗﺎ وﻳﻨﻢ ﺧـــــــــﻮ ﺗـــﺎ ﻧﻪ وﻳﻨﻢ ﻧﻈﺮ ﻳﯥ‬
‫اوﺳﯥ ﻣﯥ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﯥ ﻟﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻳﯥ ﻓﻨﺎ‬
‫)‪ ٣‬م ‪( ٧٢‬‬
‫دﻟﺘــﻪ ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﻣــﺸﺒﻪ دى ‪ ،‬ﭼــﯥ ﺷــﺎﻋﺮ ﻳــﯥ دﻟﻴــﺪو وړﺗﻴــﺎ ﻧــﻪ ﻟــﺮي ‪ ،‬دى دﻏــﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﺷﻲ ﺗﻪ ﻟﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛﻮي او ﺧﭙﻠﻪ دﻋﻮه د ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺮ ﺣﺪه رﺳـﻮي ځﻜـﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻧﻈﺮ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﯥ وي ﺧﻮ ﻧﻪ ښﻜﺎري او د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺣﺎل ﻫﻢ ﻫﻤﺪا دى ‪.‬‬

‫‪70‬‬
 ‫ﭘﻪ ﻣﺎڼۍ ﻳﯥ ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻢ ﻫﻢ دﻟګﻴﺮ ﺷﻢ‬
‫ﻟﻜﻪ څـــــﻮك ﭼــــــﯥ ﻟﻪ ﭼﺎ ﺷﻜﺮ وﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﺧﻮﺷﺤﺎﻟۍ او د ﻟګﻴﺮۍ ﭘﻪ ﻳﻮ ځﺎى د ﺟﻤﻊ ﻛﯧﺪو اﻣﻜﺎن ﻳﯥ ﻟﻪ ﭼﺎ څﺨﻪ د‬
‫ﺷﻜﺮ او ﺷﻜﺎﻳﺖ ﭘﻪ راوړو ﻣﻤﻜﻦ ﻛړ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻮﻣﺮه ډﯦﺮ ﻣﻘﺘﻮﻟﻪ ﺗﻪ ﻻ ﻫﻢ ﻧﻪ ﻳﯥ ﻣﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﻛــــــــﻪ ﺳﻞ ﺧﻮﻧﻮﻧﻪ وﻛﺎ د ﺟﻼد ﺗﺮو څﻪ ﭘﺮوا‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥‬‬
‫ﻟﻪ ﻳﻮ ﭼﺎ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ګﻨﺎه ﻳﺎ ﺧﻄﺎ وﺷﻲ ﺣﺘﻤﺎً ﺧﻔﻪ ﻛﯧږي‪ ،‬ﺧﻮ دﻟﺘﻪ ﺳﺮه ﻟـﻪ دې ﭼـﯥ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ډﯦﺮ ﻗﺘﻠﻮﻧﻪ ﻛړي ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺧﻔﻪ ﻧﻪ ښﻜﺎري ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ددې ﺧﺒﺮې اﻣﻜـﺎن د ﺟـﻼد ﭘـﻪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﻪ رﺳﻮﻟﻰ دى ‪.‬‬
‫‪ – ٢‬د ﻣﺸﺒﻪ د ﺣﺎل ﺑﻴﺎن ‪ :‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺷﺎﻋﺮ وﻏـﻮاړي د ﻣـﺸﺒﻪ دﺣـﺎل څﺮﻧګـﻮاﻟﻰ وښـﻴﻲ دا‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ د ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ﺣﺎل څﺮﻧګﻮاﻟﻰ ﻣﺨﻜﯥ ﺗﺮ ﻣﺨﻜﯥ ټﻮﻟﻮ‬
‫ﺗﻪ روښﺎﻧﻪ وي ‪ ٢١) .‬م ‪(١١٣‬‬
‫ﻛﻠﻪ دا ﺣﺎﻟﺖ د ﺻﻔﺖ او ﻣﻮﺻﻮف ﭘﻪ ﺑڼﻪ وي او ﻛﻠﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ اﻧځﻮرﻳﺰه ﺑڼﻪ راﻏﻠﯥ وي‪.‬‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻠﺒﻠﻪ ﺳﺮ د ګﻞ ﭘﻪ ﭘښﻮ ږدي‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑﺮﻫﻤﻦ د ﺑﺖ ‪ ،‬ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦‬‬
‫ﻛﻪ دې زړه وي ﭼﯥ ﺑﻪ زړه د ﺧﻮﺷﺤﺎل ګﻮرم‬
‫راﺷــــــــﻪ وګـــــــــــﻮره ﭘــــــــﻪ اور اﻳـښﻰ ﻛﺒﺎب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤‬‬
‫‪ - ٣‬د ﺣﺎﻟﺖ د ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺎن ‪ :‬ﻛﻠﻪ د ﺷﺎﻋﺮ ﻏﺮض د ﻣﺸﺒﻪ ﻣﻘﺪار او ﺷﻤﯧﺮ وي ﭘﻪ دې ﺳـﺮه‬
‫د ﻣﺸﺒﻪ څﺮﻧګﻮاﻟﻰ او ﻗﻮت ﻳﺎ ﻛﻤﻮاﻟﻰ او ﺿﻌﻴﻔﻮاﻟﻰ څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻛﺮم ﻧﻪ وي ﻟﻪ ﺧﺪاﻳﻪ ﻓﺘﺢ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﻛـــــــــﻪ اﻓﺰون ﺷﻲ ﺗﺮ ﻣﻠﺦ ﺳﭙﺎه د ﭼﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ ﻳﯥ د ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ )ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن( ﻟﻪ ﻣﻠﺨﻮ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړي دي ‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫د ﺟﻬﺎن ﻏﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺳﺮ زﻣﺎ ﺑﻞ ﺳﺮ‬
‫ﻛــﻪ ﺳړى ﻳﯥ د ﺑﺎور ﭘﻪ ﺗﻠﻪ ﺗﻮل ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﺷﺎﻋﺮ د ﺧﭙﻠﻮﻏﻤﻮﻧـﻮ اﻧـﺪازه د ﺗﻠـﯥ ﭘـﻪ ﻳـﻮه ﭘﻠـﻪ ﻛـﯥ او د ټـﻮل‬
‫ﺟﻬﺎن ﻏﻤﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻠﻪ ﻛﯥ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړي دي‪.‬‬
‫و اﺷــــــــــــــﻨﺎى وﺗﻪ دﻳﺎرﻣﻴﻨﻪ څﺮګﻨﺪه‬
‫ﻟﻜﻪ ﻗﺼﺪ ﭼﯥ ﻟﻪ ډﻳﻮې ﺳﺮه ﭘﺘﻨګ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٣‬‬
‫دا ﻋﺎﻟﻢ رﻳګ روان دى ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې‬
‫ﺧﻮ ﻫﻢ ﻫﺴﯥ ﺳﺮه اوړي ﻻﻧﺪې ﺑﺎﻧﺪې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٠‬‬
‫د اورﺑﻞ ﭘﻪ ﻫﺮ ﻫﺮ ﭘﻴﭻ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﺎﻓﯥ دي‬
‫ﻣــــــــﺸﺎﻃﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﺮاﻧﻴﺰې ﭘﻴﭻ و ﺗﺎب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺳﺘﺎ ﺑﺎڼﻪ ﭘﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻪ دي‬
‫ﻫــــــﺴﯥ ﺳﺘﺎ د ﺳﺘﺮګﻮ ډﯦﺮ دي ﺳﺘﻤﻮﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٣‬‬

‫‪ – ٤‬ﺣﻴﺮاﻧﻮل‪ :‬ﻛﻠﻪ ﺷﺎﻋﺮ د ﺣﻴﺮاﻧﺘﻴﺎ ﺻـﻔﺖ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺗـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـړي ‪.‬‬
‫ددې ﻟﭙﺎره ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﺮه‪ ،‬ﭼﯥ د ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ ﻳﯥ رﻏﯧﺪﻟﻰ وي‬
‫او ﭘﻪ ﺑﻬﺮﻧۍ ﻧړۍ ﻛﯥ وﺟﻮد وﻧﻪ ﻟﺮي ورﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﺦ ډﯦﺮه ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻳﯥ ﻧﻮم دې څﻪ دى ؟‬

‫دﻋــــــــــــــــــــــﺎ ﺷﻖ د ځﺎن ﺑﻼ ﻓﺘﻨﻪ اﺷﻮب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥‬‬

‫‪72‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﻣﺨﺎﻃـﺐ ځـﺎن ﻟـﻪ ﻓﺘﻨـﯥ او اﺷـﻮب ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـړى‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫څﺮګﻨﺪ ډول وﺟﻮد ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻣﺤﺮاب ﻳﯥ د اﺑﺮو راﺗﻪ ښﻜﺎره ﺷﻮ‬
‫ﻫــــــــــﻐﻪ دم ﻣـــــــﯥ ﻧﺎره وﻛړه ﻗﺪ ﻗﺎﻣﺖ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٧‬‬
‫‪ – ٥‬د ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺤﺴﻴﻦ او ﺗﻌﻈﻴﻢ‪ :‬دا ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺒﺮه ده ﭼﯥ ﻫﺮ څﻮﻣﺮه ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ډﯦـﺮ ښـﻜﻠﻰ‬
‫او د اوﭼﺘﯥ ﭘﺎﻳﯥ وي دا ﻏﺮض ﻫﻢ ښﻪ ﻻﺳﺘﻪ راځﻲ ‪.‬‬
‫ګﻞ د ﻻ ﻟﻪ ښﻪ دى راﺗﻪ واﻳﻪ ﻛﻪ ﺑﺎر ﺧﻮﻣﯥ ؟‬
‫ﺳــــــــﺘﺎزﻳــﺒﺎ ﺑﺎر ﺧﻮ ﺑﻪ ﻟﻪ ګﻴﺎه ﻛړم ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٠‬‬
‫‪ – ٦‬ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ د ﻣﺸﺒﻪ ﺑﺪۍ او ﺧﺮاﺑۍ ښﻮدل ‪:‬‬
‫د دﻧﻴﺎ ﻳﺎران ﻣﯥ وﻟﻴﺪل ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ‬
‫ﻫﺮ ﺳړى زﻣﺎ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻟﻜﻪ د دﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٣‬‬
‫د ﻧﻜﺒﺖ ورځﯥ ﭘﻪ ﻣﺜﻞ د داﻧﻮ وي‬
‫ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳړى وﺑﺎﺳﻲ ﻟﻪ ښﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٩‬‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ څﻮ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﻳﯥ د ﻛﻨﻌﺎن‬
‫ﻛـــــﻪ ﻫﺮ څﻮ ﻫﻮښﻴﺎر ﻳﯥ ﻧﻪ ﻣﺨﻰ ﻳﯥ د ﻟﻘﻤﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٣‬‬
‫‪ – ٨‬د ﻣﺸﺒﻪ ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ‪ :‬ﻛﻠﻪ د ﺷﺎﻋﺮ ﻏﺮض د ﻣﺸﺒﻪ ﺳـﺘﺎﻳﻨﻪ وي او ﭘـﻪ ډﯦـﺮو ﺷـﻌﺮوﻧﻮ ﻛـﯥ‬
‫ﻫﻤﺪا ﻏﺮض ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ ﻧﻴﻮل ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ګـــــــــﻞ د ﻻﻟﻪ داغ ﻟﺮي ﺳﺨﺘﻲ د راﻣﺒﯧﻞ ﭘﺎڼﯥ‬
‫ﭼﺎوې ﭼﯥ ﻻﻟﻪ دى ﻳﺎ راﻣﺒﯧﻞ دى ګﻠﻌﺬار ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١‬‬
‫د زﻟﻔﻴﻨﻮ ﺗﺮﻧګﻬﺖ ﻳﯥ ګﻞ ﺷﺮﻣﯧږي‬

‫‪73‬‬
 ‫د ﺧــــﻮﻟﻮ ﺗﺮ ﺑﻮى ﻳﯥ ﻧﻪ ر ﺳﻲ ګﻼب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥‬‬
‫ﭼﯥ ﻣﯥ وﻟﻴﺪو ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﺳﺘﺎ ښﺎﻳﺴﺖ‬
‫ښــــــــــﺎﭘــــــــﻴﺮﻳـﻮ ﺳﺮه ﻧﺸﺘﻪ دا ښﺎﻳﺴﺖ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨‬‬
‫‪ – ٩‬د ﻣﺸﺒﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ او ﻣﻮازﻧﻪ ‪ :‬ﻛﻠﻪ ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻏﺮض د ﻣﺸﺒﻪ دﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ او ﻣﻮازﻧﻪ وي‪.‬‬
‫واړه ﺷﻮﻧډې ﭘﻪ ﻟﺬت ﺳﺮه ﻳﻮ ﻧﻪ دي‬
‫څـــﻮك ﺣﻠﻮا دي دﻧﺒﺎ ﺗﻮ څﻮك اﺗﻮب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦‬‬
‫ﻣﺦ ﻳﯥ ﻛﻠﻪ د ﻻﻟﻪ ﻏـﻮﻧﺪې زﯦﺒﺎ دى‬
‫د ﻻﻟﻪ ﺗﺮ ګﻞ ﻳﯥ ډﯦﺮ دى ﻻ ښﺎﻳﺴﺖ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨‬‬
‫ډﯦــــــــﺮ ځﻮاﻧﺎن ﭼﯥ اﺣﻤﻘﺎن دي ﻟﻜﻪ ﭘﻴﺎز دي‬
‫وﺧﻮﺷﺤﺎل ﺗﻪ ﻫﻮښﻴﺎر ﻣښﻚ دي ﭘﻴﺮ ﻓﺮﺗﻮت‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨‬‬
‫ﻛﻪ د زﻫﺮو ﭘﻴﺎﻟﻪ وي ﺧﻮ ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ‬
‫ﺗــــــــــﺮ ﻋـــــﺴﻠﻮ ﺑﻪ ﻻ ښﻪ وي ﻫﻐﻪ زﻫﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥٠‬‬
‫‪ - ١٠‬د ﺧﺒــﺮې ښــﻜﻼ ‪ :‬د ﺧﺒــﺮې د ښــﻜﻼ ﻟﭙــﺎره ﺷــﺎﻋﺮان اﻛﺜــﺮه ﻧــﺎدر ﺧﻴــﺎﻟﻲ اﻧځﻮروﻧــﻪ‬
‫راوړي‪ ،‬ﭼﯥ د واﻗﻌﺎﺗﻮ ﻟـﻪ ﻧـړۍ ﺳـﺮه ﻳـﯥ ﻫـﯧڅ ﺗـړون ﻧـﻪ وي ﺑﻠﻜـﯥ ﻳـﻮازې ﻳـﻮ ښﺎﻳـﺴﺘﻪ‬
‫اﻧځﻮر وي‪ ١٥) .‬م ‪( ٧٨‬‬
‫د ﺧـــــﺎﻃﺮ ﻣﺮﻏﻪ ﻣﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ زﻟﻔﻮ ﺑﻨﺪ ﺷﻮ‬
‫اوس ﺑﻪ ﭼﺮﺗﻪ ځﻲ ﭼﯥ ﻧښﺘﻰ دى ﭘﻪ ﻟﻮﻣﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٧‬‬
‫ﺳﺘﺎ د ﺧﻴﺎل ﻣﯧﻠﻤﻪ ﻣﯥ ﻧﺎﺳﺖ دى ﭘﻪ ګﻮګﻞ ﻛﯥ‬
‫ﺗـــــــــﻞ ﻣــــــــــــﯥ ﺧــــﻮري د زړه د ﻏﻮښﻮ ﻛﺒﺎﺑﻮﻧﻪ‬

‫‪74‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥١‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻓـﺎروﻗﻲ ﻟﻴﻜـﻲ‪ :‬د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮﺿـﻮﻧﻪ ډﯦـﺮ ﻛﯧـﺪﻟﻰ ﺷـﻲ ‪ ،‬دا ﭼـﯥ ﻳـﻮ‬
‫څﻮك د ﻳﻮ ﺷﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺷﻲ ﺳﺮه ﻛﻮي‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﻛﯥ ﺣﺘﻤﻲ ﻳﻮ ﻏـﺮض ﭘﻮښـﻠﻰ وي‬
‫‪ ،‬ﻟﻜـــــﻪ ‪ :‬ښـــــﻜﻼ ‪ ،‬ﻟـــــﻮړواﻟﻰ ‪ ،‬ﻋﻈﻤـــــﺖ ‪ ،‬ﺗـــــﻮﻗﻴﺮ ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴـــــﺮ ‪ ،‬رﻋـــــﺐ ‪ ،‬زﻳـــــﺎﺗﯥ‪،‬‬
‫ﻛﻤﯥ‪،‬ﻧﺪرت‪،‬ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‪ ،‬د ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﻮل او داﺳﯥ ﻧﻮر‪ ٢٥) .‬م ‪(٢٥‬‬
‫د ﭘــﻮرﺗﻨۍ وﻳﻨــﺎ ﭘــﻪ ﺗﺎﻳﻴــﺪ زه ﻫــﻢ واﻳــﻢ ﭼــﯥ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻏﺮﺿــﻮﻧﻪ ډﯦــﺮ دي او ﻫــﺮ‬
‫ﻟﻴﻜﻮال او ﻛﺮه ﻛﺘﻮﻧﻜﻰ ﻳﯥ ﺗﺮ دې ﻧﻮر ﻏﺮﺿﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ډاګﻪ ﻛﻮﻻى ﺷﻲ ‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ارزښﺖ‬
‫ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﺧﺒـﺮو ﻛـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ارزښـﺖ ﺧـﻮرا ډﯦـﺮ دى ‪ ،‬د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﻛـﻼم د‬
‫ﻓﺼﺎﺣﺖ او ﺑﻼﻏﺖ ﻣﻘﺎم ﺧﭙﻠﻮﻟﻰ ﺷﻲ‪ .‬ډﯦﺮ ځﻠﻪ ﻳﻮه ﺧﺒﺮه ﻟﻜﻪ څﻨګـﻪ ﭼـﯥ ﻳـﯥ وﻳﻨـﺎ وال‬
‫اﺣــﺴﺎﺳﻮي ﻫﻐــﻪ ﺷــﺎن ﻳــﯥ ﭘــﻪ ﺳــﺎده ﻛــﻼم ﻛــﯥ اورﯦ ـﺪوﻧﻜﻲ ﻳــﺎ ﻟﻮﺳــﺘﻮﻧﻜﻲ ﺗــﻪ ﻧــﺸﻲ‬
‫ورﻟﯧږدوﻻى ‪ .‬ﻫﻤﺪا ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ددې ﭘﻮاﺳﻄﻪ د ﻣﺤﺴﻮﺳﻮ څﻴﺰوﻧﻮ وﺿﺎﺣﺖ ﭘﻪ ډﯦـﺮ‬
‫ښﻪ ډول ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻫﻐﻪ څﻪ ﭼﯥ د ﻣﺤﺴﻮﺳﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻛـړۍ څﺨـﻪ وﺗﻠـﻲ وي‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺣﺴﻲ ﻧړۍ ﺗﻪ ﻻر ﭘﻴﺪا ﻛﻮﻻى ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ارزښﺖ دادى ﭼﯥ ﻛﻼم ﻫﻨﺮي ﻛﻮي او ﻛﻠـﻪ ﭼـﯥ ﻛـﻼم ﻫﻨـﺮي ﺷـﻲ‬
‫ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺷﻲ‪ .‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻳﻮه ﻣﻮ ﺿﻮع ﻳﺎ ﻣﻄﻠﺐ د اورﯦﺪوﻧﻜﻲ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ‬
‫ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ﻛښﯧﻨﻲ ‪ .‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ ﺑﻨـﺴټ ﻛـﻼم اﻧځـﻮرﻳﺰ ﻛﯧـږي او د ﻛﻠﻤـﻮ ﺣﻘﻴﻘـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎوې ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﻛﯥ ﺳﺮه واﺧښﻞ ﺷﻲ او ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺮې راووځﻲ‪.‬‬
‫د ﺑﯧﻠګﯥ ﭘﻪ ډول دﻟﺘﻪ ﻳﻮ څﻮ ﺑﯧﺘﻪ راوړو ﭼﯥ دﺗﺸﺒﯧﻪ ارزښﺖ ﻣﻮږ ﺗﻪ ﻻ ښﻪ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻏﻮاړي ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻴﻨﯥ ﺟﺬﺑﻪ او اﺣﺴﺎس ﻣﻮږ ﺗـﻪ ر اوښـﻴﻲ ﻛـﻪ ﻫـﺮ څـﻮ‬
‫وواﻳﻲ ﭼـﯥ زﻣـﺎ ﻣﻴﻨـﻪ ﭘﺎﻛـﻪ ده ‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣﻴﻨـﻪ ﻛـﯥ ډﯦـﺮ ﺳـﻮى ﻳـﻢ ‪ ،‬ډﯦـﺮې ﺳـﺘﻮﻧﺰې ﻣـﯥ‬
‫ورﻛــﯥ ګــﺎﻟﻠﻲ او ﻳــﺎﻳﯥ ګــﺎﻟﻢ ‪ .‬دې ﺗــﻪ ورﺗــﻪ ﻛــﻪ ﻫــﺮ څــﻮﻣﺮه ﺟﻤﻠــﯥ ﻳــﯥ راوړې وي ﺧﭙــﻞ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮګﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ رﺳﻮﻟﻰ ‪.‬ﻣګﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ دا ﻛـﺎر ﭘـﻪ‬
‫ﻳﻮې ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺳﺮه څﻮﻣﺮه ﭘﻪ ﺳﺎده واﻟﻲ ﺑﻴﺎن ﻛړى‪ ،‬ﭼﯥ ﻛـﻪ څـﻮك وﻏـﻮاړي ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﭘﻮره ﻛﺘﺎب ﻟﻴﻜﻠﻰ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛــﺎر زﻣﺎ او د ﻣﺠﻨﻮن ﺳﺮه ﻳﻮ رﻧګ دى‬
‫ﻟﻜﻪ دوه ﻟﺮګﻲ ﭘﻪ اور ﻛﯥ ﺳﺮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪75‬‬
 ‫)‪٣٤‬م ‪(٣٨١‬‬
‫ﻛﻠــﻪ ﺷــﺎﻋﺮ ﻏــﻮاړي ﭼــﯥ ﻧﺎﻣﺤــﺴﻮس څﻴــﺰ ﻣﺤــﺴﻮس ﻛــړي ‪ ،‬د دې ﻟﭙــﺎره اﻛﺜــﺮه‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﻋﻘﻠﻲ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻲ راوړي او ﭘﻪ دې ډول ﻳﯥ زﻣﻮږ ذﻫﻦ وﻣﻨـﻲ‪) ،‬ﻓﻜـﺮ( ﻳـﻮ‬
‫ﻋﻘﻠﻲ څﻴﺰ دى ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻳﯥ اﻧځﻮر ﻧﺸﻮ ﻟﻴﺪﻻى‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ د ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮ د ﻣﺤﺴﻮس ﻛﯧـﺪو‬
‫ﺣﺎﻟــﺖ ﻟــﻪ ﺳــﻴﻤﺎﺑﻮ ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــﻮي ‪،‬ﭼــﯥ زﻣــﻮږ ﭘــﻪ ذﻫــﻦ ﻛــﯥ د ﺣــﺴﻲ څﻴــﺰ ﭘــﻪ ﺑڼــﻪ‬
‫اﻧځﻮرﯦږي‪.‬‬
‫د ﺳړي ﻓــــــــﻜﺮ ﭘــــــﻪ ﻣﺜﻞ د ﺳﻴﻤﺎب دى‬
‫اﺿﻄﺮاب ﻳﯥ ﻫﺮﻫﺮ ﺧﻮا ارﻣﺎن ارﻣﺎن وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٠٦‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﻞ ارزښﺖ د ﻛﻼم اﻳﺠـﺎز دى ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺳـﺮه ﻳـﻮ ﻟـﻮى ﻣﻄﻠـﺐ ﭘـﻪ دوو‬
‫ﺟﻤﻠﻮ ﻳﺎ ﻳﻮ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ راټﻮﻟﯧږي‪.‬‬
‫ﺗــــــﺮ ﻳــــــﺎﻧــﻪ دې د ﺧﺘﺎ آﻫﻮ ﺧﺠﻞ ﺷﻲ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺷﻴﻦ ﺷﻴﻦ ﻳﻮن ﻛړې ښﯧﻮه ګﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧١‬‬
‫دې او دې ﺗﻪ ورﺗﻪ ﻧﻮرې ﺧﺒﺮې دي ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ارزښﺖ ﺗﺮې ﺟﻮﺗﯧﺪﻻى ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ورځﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو ﻛﯥ ‪:‬‬

‫ژﺑﻪ د ټﻮﻟﻨﯥ ﻣﺎل دى او د ﻳـﻮې ټـﻮﻟﻨﯥ وګـړي ﻳـﯥ د ﻳـﻮ ﺑـﻞ د ﭘﻮﻫﻮﻟـﻮ راﭘﻮﻫﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻛﺎر وړي‪ .‬دﻫﺮ ﻳﻮه ﻋﻠﻢ ﻳﺎ ﻫﻨﺮ ﺑﻨﺴټ ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﭘـﻮرې ﺗړﻟـﻰ دى او ﻫـﺮ ژﺑﻨـﻰ ﻫﻨـﺮ‬
‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ډﯦﺮ ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺷﻲ ‪،‬ﭼﯥ څﺮﻛﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛﯥ ﭘﺎﺧﻪ وي ‪ ،‬ژﺑﻪ ﻧﺜـﺮ وي ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻈﻢ ﭘﻪ دواړو ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ راوړل ﻳﻮه ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺒﺮه ده ‪ .‬ﻫﻐﻪ وګړي ﭼـﯥ ﺷـﺎﻋﺮان ﻧـﻪ دي‬
‫ﻫﻢ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﺧﺒـﺮو ﻛـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ راوړي ‪ .‬ډﯦـﺮى ﺷـﺎﻋﺮان ﺑـﯥ ﺳـﻮاده دي او د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ اړه‬
‫ﻫﯧڅ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﻠﺮي ‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻧﻈﻤﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ﭘـﻪ زړه ﭘـﻮرې ﻃﺒﻴﻌـﻲ او‬
‫ﺳﺎده ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ راوړي ‪،‬ﭼﯥ ﺗﺨﻴﻴﻞ او ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﯥ ﻫﻢ ډﯦﺮ ﺳﺎده دى‪ .‬ارواښﺎد ﻣﻠﻨګ‬
‫ﺟﺎن واﻳﻲ‪:‬‬
‫د ﻋــــــﺎﺷــــــﻖ زړه د ﻣﻌﺸﻮق د ﻻس ﻣڼﻪ ده‬
‫ﻛﻪ ﻳﯥ ﺑﻮى ﻛړى ﻛﻪ ﺧﻮړﻟﻰ ﻳﺎر ګﺮم ﻧﻪ دى‬

‫‪76‬‬
 ‫)‪ ١٩‬م ‪( ٣٠١‬‬
‫ﻣﻠﻨګ ﺟﺎن د ﻋﺎﺷﻖ زړه ﻟﻪ ﻣڼﯥ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړى‪ ،‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﺑﻮﻳـﻮل او ﺧـﻮړل‬
‫ډﯦﺮ ﻋﺎم ﻓﻬﻤﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛﻠﻲ ﻛﯥ ﻋﺎم وګړي ﻛﻪ ښځﯥ دي ﻛﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﭘﻪ ورځﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻛﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې ډول ﻛﻠﻴﻮاﻟﻲ ﻋﺎم ﻓﻬﻤﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ راوړي‪ .‬ﻛﻪ ﻛﻮم ﺷﺎﻋﺮ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺷﻌﺮ ﻛـﯥ‬
‫راوړي‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﺨﻜﯥ ﺗﺮ ﻣﺨﻜﯥ ﻣﺒﺘﺬﻟﯥ وي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ﭼﺎ ﻣﺦ ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎ ژوﻧـﺪ ﻟـﻪ ګـﻞ ﺳـﺮه‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﻮل‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ګﻞ ﺷﯥ ﻋﻤﺮ دې ګﻞ ﻣﻪ ﺷـﻪ ‪ ،‬ﻓﻼﻧـۍ د څـﺮاغ ﻏﻮﻧـﺪې ده ‪ ،‬ﻓﻼﻧـۍ‬
‫داﺳﯥ ﺗﻮره ده ﻟﻜﻪ دړه ‪ ،‬د ﻣﺮﻏـﺎوى ﻏﻮﻧـﺪې ﺗـګ ﻛـﻮي‪ .‬ﻏـﻨﻢ رﻧګـﯥ ده ‪ ،‬زړه ﻣﯧـږه ده‪،‬‬
‫ﻓﻼﻧﻰ د ﺳﭙﻲ ﻏﻮﻧﺪې دى ‪ ،‬ﭼﯥ څﻮﻣﺮه ﻳﯥ ﭼﻐﻰ ﻛړى ﺑﯧﺮﺗﻪ راځﻲ‪ ،‬ﺳﺘﺮګﯥ ﻳﯥ د ﻣﻠـﺦ‬
‫ﻏﻮﻧﺪې دي ‪ ،‬ﺧﺮ ه ﻏﻮﻧﺪې ﻳﯥ ‪ ،‬ﻏﻮا‪ ،‬ﻏﻮﻳﻰ ﺑﻪ ﻫﻢ داﺳﯥ ﻛﺎر وﻧﻜړي ﻟﻜﻪ ﺗﺎ ﭼﯥ وﻛړ‪،‬‬
‫ﻏﻮﺑﺎړي ﻏﻮﻧﺪې راﭘﺴﯥ ﺷﻮې ‪ ،‬ﺳﭙﻲ ﻏﻮﻧﺪې ﻣـﻪ ﻏﺎﭘـﻪ ‪ ،‬د ﻣﺎﺷـﻮم ﻏﻮﻧـﺪې ﺧـﻮى ﻳـﯥ‬
‫دى ‪ ،‬د ﭼﭗ ﻻس ﺟﯧـﺐ دى او داﺳـﯥ ﻧـﻮر ﭘـﻪ ﺳـﻠګﻮﻧﻮ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ګـﺎﻧﯥ دي ﭼـﯥ ﻫـﺮه ورځ‬
‫ﺗﺮﯦﻨﻪ ﭘﻪ ﺧﺒﺮو ﻛﯥ ﻛﺎر اﺧﯧﺴﺘﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﻳﻮه ورځ ﻣﯥ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه واده ﻛﯥ ګډون درﻟﻮد‪ .‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ډوﻟـۍ راوړه‬
‫ﻧﻮ ﻳﻮ ﭼﺎ د ﻧﺎوې ﻟﻪ ﺧﺴﺮ څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﻛړه ‪ )) :‬اﺑﺎ څﻨګـﻪ ده ﻧـږور دې ؟(( ﻫﻐـﻪ ځـﻮاب‬
‫ورﻛړ ‪ )) :‬ښﻪ ده د راﻧﺠﻮ ﻏﻮﻧډارى دى (( زه د ځﻮاب ﭘـﻪ ﻫﻜﻠـﻪ ډﯦـﺮ ﺣﻴـﺮان ﺷـﻮم ﭼـﯥ ﭘـﻪ دې‬
‫ﻳﻮه اﻧځﻮرﻳﺰه ﺗﺸﺒﯧﻬﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻧږور ټﻮل ﻛړه وړه ﭘﻪ ډﯦﺮ ﻇﺮاﻓﺖ ﺳﺮه ﺑﻴﺎن ﻛړل‪.‬‬
‫ﺳــﻤﻨﺪر د ﺑــﺪر ﺷــﻮ ﻟﻴﻜــﻲ‪ )) :‬ﺗــﺸﺒﯧﻪ او اﺳــﺘﻌﺎره د اﻧــﺴﺎن ﭘــﻪ ﺧټــﻪ ﻛــﯥ اﺧــښﻞ‬
‫ﺷﻮې ده ‪ .‬ﻳﻮ ﻧﺎﻟﻮﺳـﺘﻰ ﻋـﺎم ﺳـړى ﻳـﺎ ښـځﻪ ﻫـﻢ ﭼـﯥ ﻛـﻮر ﻳـﺎ ﺑﻬـﺮ ﺧﺒـﺮې ﻛـﻮي ﻧﻮﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫اﺳﺘﻌﺎره ﭘﻜﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ راځﻲ‪ .‬ﻟﻜﻪ د ﻣﺤﻠـﺖ ﻳـﻮه ښـځﻪ د زوى د وا ده ﭘـﻪ ډوډۍ د ﭼـﺎ‬
‫ﻛﺮه ﻻړه ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻛﻮر ﻣﯧﺮﻣﻦ ورﺗـﻪ وواﻳـﻲ‪ ) :‬ﻓﻼﻧـۍ ! ﺳـﺘﺎ دا ﻫﻠـﻚ ﺧـﻮ داﺳـﯥ دى‬
‫ﻟﻜﻪ ګﻞ ( ﻧﻮ دا ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺷﻮه ‪ ٣) ( .‬م ‪(٣‬‬
‫ﻋــﺎم وګــړي ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــﺎروي ﺧــﻮ ډﯦــﺮه ﺳــﺎده او ﻫﻐــﻪ ﭼــﯥ دوى ﻳــﯥ ﭘــﻪ ﺧﭙــﻞ‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻛﯥ ﻣﺤﺴﻮﺳﻮي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﺷﺎﻋﺮان ﭼﯥ ﻧﺎﻟﻮﺳﺘﻲ دي دوى ﭘﻪ دې ﻛﺎر ﻛﯥ ﻟﻪ ﻋـﺎم‬
‫وﻟﺲ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﻳﻮه ﺗﺸﺒﯧﻪ دوى راﻣﻨځﺘﻪ ﻛـړي او ﺑﻴـﺎ ﻋـﺎم وګـړي‬
‫ﺗﺮﯦﻨﻪ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻛﯥ ﻛﺎر واﺧﻠﻲ‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ اﺣﻤﺪ ﻧﮋاد ﻟﻴﻜﻲ‪ )) :‬ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ راه ﺗﻔﻨﻦ در ﺑﻴﺎن ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫اﺳﺖ و در ﺷﻌﺮ ‪ ،‬ﻧﺜﺮ و ﺣﺘﻰ ﻛﻼم ﻋﺎدى ازان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﻮد‪١) ((.‬م ‪(٨٥‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧﻪ‬

‫‪ – ١‬ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺗـﻮرو د راوړو او ﻧـﻪ راوړو ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﭘـﻪ دوو ډوﻟـﻮ ده ‪ ،‬ﻣﺮﺳـﻠﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ او‬
‫ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺮﺳﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﺷـﺎﻋﺮ ﭘـﺮ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮه ﺑﯧـﺮه د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ) ادات( ﻫﻢ ﭘﻜﯥ راوړي وي‪:‬‬

‫ﺗﺮ ﺟﻤﺎل دې ډﯦﺮ ﭘﺘﻨګ ﻏﻮﻧﺪې ځﺎرﯦږي‬

‫ﺳــــــﺘﺎ د ﺣــــــــﺴﻦ ﻛﻤﻰ ﻧﺸﺘﻪ ځﺎروه ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٩‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ )ﻏﺎﻳـﺐ ﻛـﺴﺎن ( ﻣـﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﭘﺘﻨـګ ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ او )ﻏﻮﻧـﺪې (‬
‫ﻳﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬
‫د ازل ﺣﻜﻢ ﭘﻪ ﻣﺜﻞ دﻫﺎﺗﻲ دى‬
‫د ﺳړي ﻓﻜﺮ ﻣﺜﺎل ﭘړى د ډﻳﻠﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٢‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ د ازل ﺣﻜـﻢ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ﻫـﺎﺗﻲ )ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( او )ﻣﺜـﻞ( ﻳـﯥ د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪ ،‬ﻫﻤﺪا رﻧګﻪ ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ د ﺳړي ﻓﻜﺮ )ﻣﺸﺒﻪ( ‪ ،‬د ډﻳﻠـﯥ ﭘـړى‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ) ﻣﺜﺎل ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬
‫آه ﻛــــــــﻪ ﻳﻮ ځﻠﻪ ﻣﯥ ﻳﺎر راﺷﻲ ﭘﻪ دﺳﺖ ﻛﯥ‬
‫ﻟﻜﻪ ﻟﻮى ﻣﺎﻫﻲ د ﺧﻮار ﺻﻴﺎد ﭘﻪ ﺷﺴﺖ ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٨‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ او )ﻟﻜﻪ ( ﻳﯥ دﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى‪.‬‬
‫د ﺑڼﻮ څﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﻴﻐﯥ ځﻲ ﺗﺮ زړوﻧﻮ‬
‫ﭼــــــﯥ ﺗـــﯧﺮه ﺗﯧﺮه ﻛﺎﺗﻪ ﻛﺎ ﻟﻜﻪ ﺑﺎزې‬

‫‪78‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٨‬‬
‫ﻣﻌﺸﻮﻗﯥ )ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ﺑﺎزې ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ) ﻟﻜﻪ ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮر ى دى‪.‬‬

‫ب – ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ﻳﻮازې ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻜﯥ راﻏﻠﻲ وي‪ .‬او‬
‫د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺗــﻮري )اد ات( ﭘﻜــﯥ ﻧــﻪ وي راوړل ﺷــﻮي‪ .‬ﻧﻮﻣــﻮړې ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﭘــﻪ درې ډوﻟــﻪ ده ‪:‬‬
‫اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ او ﻣﻮﻛﺪه ﻣﺤﺾ ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫‪ - I‬اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ﻳـﻮ ﺷـﻲ اﺿـﺎﻓﺖ ﭘﻜـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺗﻪ ﺷﻮى وي او ﻳﺎ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣـﻨځ ﻳـﻮ اﺿـﺎ ﻓـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻣﻮﺟـﻮد وي‪ ، .‬اﺿـﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ د اﺿﺎﻓﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻪ درې ډوﻟﻪ ده ‪:‬‬
‫• ﺗﺸﺒﯧﻬﻲ اﺿﺎﻓﺖ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﭘﻜـﯥ ﻳـﻮ ﺑـﻞ‬
‫ﺗﻪ د اﺿﺎﻓﺖ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻲ وي ‪ .‬ﻳﻌﻨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻀﺎف‬
‫واﻗﻊ ﺷﻮى وي او ﻛﻠﻪ ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﻣﺸﺒﻪ ﻣﻀﺎف او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻀﺎف اﻟﻴـﻪ واﻗـﻊ‬
‫ﺷﻲ‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٥‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ :‬د زﻟﻔﻮ ﻣﺎر ﻳﺎ د ﺷﻮﻧډو ﺷﺮاب‪:‬‬
‫ﭼﯥ د زﻟﻔﻮ زﻧځﻴﺮوﻧﻪ ښﻜﺎر وې‬
‫ﻛـــﻮم د ﻣﻴﻨﯥ ﻟﯧﻮﻧﻰ ﻫﻮښﻴﺎر وې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٩‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ زﻟﻔﯥ )ﻣﺸﺒﻪ( ‪ ،‬زﻧځﻴﺮوﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( او )د(‬
‫د اﺿـــﺎﻓﺖ ﻟﭙـــﺎر راﻏﻠـــﻰ دى ‪ .‬د اﺿـــﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴـــﺐ ﻟـــﻪ ﻣﺨـــﯥ زﻟﻔــﯥ )ﻣـــﻀﺎف اﻟﻴـــﻪ ( او‬
‫زﻧځﻴﺮوﻧﻪ )ﻣﻀﺎف( دي ‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دې ﺑﻨﺴټ ورﺗﻪ ﺗﺸﺒﯧﻬﻲ اﺿﺎﻓﺖ واﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ دې ﻏﻮﻧﭽﻪ ګﻞ ده ﺗﻮرګﻴﺴﻮ دﺳﻨﺒﻞ ﭘﺎڼﯥ‬
‫ﭘښﯥ دې دي د زرﻛﯥ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﻏﺎړه دې د زاڼﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧٤‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ څﻠﻮر ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ راﻏﻠﻲ دي ‪ .‬ﻟﻮﻣړى ﻳﯥ ﺧﻮﻟﻪ ﻟﻪ ﻏﻮﻧﭽﻪ ګﻞ ﺳـﺮه‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړې‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ده ‪ ،‬ﺗﻮرګﻴـﺴﻮ ﻣـﺸﺒﻪ او د ﺳـﻨﺒﻞ ﭘـﺎڼﯥ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪،‬‬
‫ﭘښﯥ ﻣﺸﺒﻪ او د زرﻛﯥ ﭘښﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ او ﺳﭙﻴﻨﻪ ﻏﺎړه ﻣﺸﺒﻪ او د زاڼﯥ ﻏﺎړه ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ده ‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫ﭘــﻪ ورﺳــﺘﻴﻮ درې واړو ﺗــﺸﺒﯧﻪ ګــﺎﻧﻮ ﻛــﯥ اﺿــﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛــﺪه ﺗــﺸﺒﯧﻪ راﻏﻠـﯥ ‪ ،‬ﭼــﯥ‬
‫)ﻣﺸﺒﻪ( ﭘﻪ درﯦﻮاړو ﻛﯥ ﻣﻀﺎف او )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ دى او اﺿﺎﻓﺖ ﻳﯥ ﺗﺸﺒﻴﻬﻲ دى ‪.‬‬
‫• ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ اﺿﺎﻓﺖ ‪ :‬د اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛـﺪې ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ ډول څﺨـﻪ دى‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﭘﻮﻫﯧﺪل ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه داﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﻛﻴﺴﯥ ﻳﺎ ﭘﯧښﯥ ﭘﻮرې ﺗړﻟﯥ وي‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٦‬‬
‫ﻛﻪ رﺳـــــﺘﻢ د زﻣﺎﻧﯥ ﺷﯥ ګﻮﻣﺎن ﻣﻪ ﻛړه‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ دې ﭘﺮې ﻧږدي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ زور ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣۴‬م ‪(٤٧٦‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﻣــﺸﺒﻪ او رﺳــﺘﻢ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ‪ ،‬وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ زور او ﻃﺎﻗــﺖ دى‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫رﺳﺘﻢ ﻟﻪ ﻛﻴﺴﯥ څﺨﻪ ﻳﯥ څﺮك ﻟګﯧﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭼـــــﺎﺑﻪ ﻫﻮﻣﺮه دﻋﺸﻖ ګﻨﺞ راﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛړ‬
‫ﻛﻪ ﻣﯥ ﻧﻪ واى ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺨﺮه ﭘﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٩‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﻣﺸﺒﻪ او ګﻨﺞ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ارزښﺖ دى ‪ ،‬دﻟﺘﻪ د وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ څﺮګﻨـﺪول ﭘـﻪ‬
‫)ج(‬
‫ټــﻮل روﺣﻮﻧــﻪ ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﻛــړي و او د‬ ‫ﻫﻐــﯥ ورځــﯥ ﭘــﻮرې ځــﺎﻧګړي ﺷــﻮل ﭼــﯥ اﷲ‬
‫ﺑﻨﺪګۍ اﻗﺮار ﻳﯥ ﺗﺮې واﺧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ټﻮﻟـﻮ روﺣﻮﻧـﻮ ﺗـﻪ د ﻫﻐـﻮى‬
‫)ج(‬
‫ورﻛـړه ده او ﺑـﻞ څـﻮك ﭘﻜـﯥ د‬ ‫ﺑﺮﺧﯥ ورووﯦﺸﻞ ﺷﻮې ﻳﻌﻨﯥ د ﻋﺸﻖ ور ﻛړه د اﷲ‬
‫ﺧﻴﻞ ﻧﻪ دى ‪.‬‬
‫• ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻜﻲ اﺿﺎﻓﺖ ‪ :‬دا ﻫﻢ د اﺿـﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛـﺪې ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻳـﻮ ډول دى ‪ ،‬دا ﻫﻐـﻪ‬
‫وﺧﺖ ﭘﯧښﻴږي ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ )ﻣﻀﺎف ( د ﻣﺸﺒﻪ )ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ( ﺳﻤﺒﻮل ﻳﺎ ﻧښﺎﻧﻪ‬
‫)ع(‬
‫ﭘﺨﭙﻠــﻪ د ﺻــﺒﺮ ﺳــﻤﺒﻮل دى ‪ .‬ځﻴﻨــﯥ‬ ‫وي ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ )د ﺻــﺒﺮ اﻳــﻮب ( ﭼــﯥ اﻳــﻮب‬
‫ﺳــﻤﺒﻮﻟﻴﻜﻲ اﺿــﺎﻓﺖ ﭘــﻪ ﺑﻨــﺴټﻴﺰ ډول ﺗﻠﻤﻴﺤــﻲ اﺿــﺎﻓﺖ دى ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ د )ﺣــﺴﻦ‬
‫ﻳﻮﺳــﻒ( ﭼــﯥ ﻟــﻮﻣړى ﻳﻮﺳــﻒ)ع( د )ﺣــﺴﻦ( څﺮګﻨــﺪ وى دى ‪ .‬ﻳﻌﻨــﯥ )ﺳــﻤﺒﻮﻟﻴﻜﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﺖ( او ﺑﻴﺎ ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ اﺿﺎﻓﺖ دى ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮ داﺳﺘﺎن ﭘﻮ رې ﺗړﻟﻰ دى ‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٦‬‬

‫ﻛﻪ ﻫﺮ څﻮ ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﻳﯥ د ﻛﻨﻌﺎن‬

‫ﻛﻪ ﻫـــــﺮ څﻮ ﻫﻮښﻴﺎر ﻳﯥ ﻧﻪ ﻣﺨﻰ ﻳﯥ د ﻟﻘﻤﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٣‬‬

‫‪80‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ﻧﻴﻢ ﺑﻴﺘﻲ ﻛﯥ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻟﻪ ﻳﻮﺳﻒ )ع( ﺳﺮه ﭘـﻪ ښـﻜﻼ ﻛـﯥ‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺷﻮى دى او ﭘﻪ دوﻳﻢ ﻧﻴﻢ ﺑﻴﺘﻲ ﻛﯥ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻛـﯥ ﻟـﻪ ﻟﻘﻤـﺎن ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺷﻮى دى ‪ ،‬ﭼﯥ دواړه ﻳﻮ د ښﻜﻼ او ﺑﻞ د ﭘﻮﻫﯥ ﺳﻤﺒﻮﻟﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﭼــــــــﯥ ﺟـــــﻤﺎل و ﺗـــﻪ دې ګﻮرم ﺣﻴﺮاﻧﯧږم‬
‫ﺧﺪاى ﭘﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﻳﻮ ﺳﻒ د زﻣﺎﻧﯥ ﻛړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٣‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ )ع( دﺣﺴﻦ ﺳﻤﺒﻮل دى ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ واﻗـﻊ ﺷـﻮى دى او ﻣﺨﺎﻃـﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ دى ‪.‬‬
‫‪ - II‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﭘﻜﯥ ﻣﻮﺻﻮف او‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻜﯥ ﺻﻔﺖ واﻗﻊ ﺷﻮى وي‪ ،‬ﻳـﺎ ﻫﻐـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ده ﭼـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ‬
‫ﻛﯥ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮړ ﻛړي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ګﻼﻧﺪام ﻳﺎ ګﻠﺮخ‪:‬‬
‫ﻏټﯥ ﺳﺘﺮګﯥ ﻟﻮى ﺑﺎڼﻪ ﭘﺮاﺧﯥ وروځﯥ‬
‫ﺷـــــــﻜﺮ ﻟــﺒﯥ ګﻞ رﺧﺴﺎرې ﻣﻪ ﺟﺒﻴﻨﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٥‬‬
‫ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ )ﻟﺐ ‪ ،‬رﺧﺴﺎر او ﺟﺒﻴﻦ ( ﻣـﺸﺒﻪ راﻏﻠـﻲ دي‪ ،‬ﭼـﯥ درې واړه‬
‫ﻣﻮﺻﻮف دي او )ﺷﻜﺮ ‪ ،‬ګﻞ ‪ ،‬ﻣﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ﭼﯥ درې واړه د ﺻﻔﺖ دﻧﺪه ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮي‪.‬‬
‫ډﯦﺮې دي ﻧګﺎرې ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﺮي رﺧﺴﺎرې‬
‫ﻧـــــﻮرو ﻟﺮه ﻧﻮر څﻪ ﺗﻪ زﻣﺎ زړه ﭘﻪ ﺗﻨﻬﺎ وړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٩‬‬
‫د ﻧګﺎرو رﺧﺴﺎر )ﻣﺸﺒﻪ( او ﭘﺮي ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( دى ‪ ،‬د ﻧګﺎرو ﻣﺨﻮﻧـﻪ ﻣﻮﺻـﻮف او‬
‫ﭘﺮي ﺻﻔﺖ راﻏﻠﻰ ‪ ،‬ﭼﯥ دواړه ﻳﻮ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻮړوي‪. .‬‬
‫ﻟﻪ ښﺎﻳﺴﺖ ﺳﺮه ﺳﻞ ﻧﻮرې ﭼﺎرې ﺑﻮﻳﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻪ ځﺎن ﻣﻴﻦ ﻛﺎﻧﺪي ﻣﻬﺮوﻳﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٢‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ روى )ﻣـﺸﺒﻪ ( او) ﻣـﻪ ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ﭼـﯥ د ﺻـﻔﺖ ﭘـﻪ ﺑڼـﻪ ﻟـﻪ‬
‫روى ﻳﻌﻨﯥ ﻣﺦ ﺳﺮه راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬

‫‪81‬‬
 ‫ﭘــــﻪ ﻫــــــﺮه ﻛـــــﻮڅﻪ ګﺮځﻢ ﻛﻪ ﻣﯥ ﭼﺎ ﻟﻴﺪه رﻧګﻴﻨﻪ‬
‫ګﻞ ﻣﺨﻪ ‪ ،‬ﻏﻨﺒﺮ ﺑﻮﻳﻪ ‪ ،‬ﻫﻮﺳۍ ﭼﺸﻤﻪ ‪ ،‬ﻣﻪ ﺟﺒﻴﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٢‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب ) ﻣﺦ ‪ ،‬ﺑﻮى ‪ ،‬ﺳﺘﺮګﯥ او ﺟﺒﻴﻦ ( ﻣـﺸﺒﻪ او ) ګـﻞ ‪ ،‬ﻋﻨﺒـﺮ‪ ،‬ﻫﻮﺳـۍ او‬
‫ﻣﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺷﻮي ‪،‬ﭼﯥ څﻠﻮر ﻟﻮﻣړۍ ﻛﻠﻤﯥ ﻣﻮﺻﻮف او ورﭘﺴﯥ څﻠـﻮر ﻛﻠﻤـﯥ‬
‫د ﺻﻔﺖ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ - III‬ﻣﻮﻛﺪه ﻣﺤﺾ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻣﺤﺾ ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛﯥ ﺳﻮﭼﻪ ﻳﺎ ﻧﺎګډوﻟـﻪ ﺗـﻪ واﻳـﻲ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻣﻮﻛﺪه ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻜﯥ ﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ او ﻧﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﻳﯥ ﺗﻮر ﺑﺎز ﺑﺎڼﻪ ﻳﯥ ﻧﻮﻛﯥ‬
‫ﭼـــــﯥ زﻣــــــــﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﯥ ﻳﻮ وړ ﭘﻪ ﻧﻮﻛﺎرو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٧‬‬
‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ )ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺗﻮر ﺑﺎز ﻳﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ ﺑﺎڼـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( او‬
‫ﻧﻮﻛﻮﻧﻪ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ﭼﯥ ﻫﯧڅ ډول اﺿﺎﻓﻲ او ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻠﺮ ي‪.‬‬
‫دواړه ﺳﺘﺮګﯥ ﻳﯥ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺷﻬﭙﺮ ﻳﯥ زﻟﻔﯥ‬
‫زﻣــــــﺎ زړه ﻛــــــﻮﺗـــﺮ ﺷﺎﻫﻴﻦ را څﺨﻪ ﻳﻮ وړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٧‬‬
‫ﺳﺘﺮګﯥ )ﻣﺸﺒﻪ ( ﺷﺎﻫﻴﻦ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( زﻟﻔﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺷـﻬﭙﺮ ﻳـﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ (‬
‫دى ‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﯧڅ ډول اﺿﺎﻓﻲ او ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫رﻗﻴــــــﺒﺎﻧــــــــﻮ وﺗـــــﻪ ﻧﺮم ﺷﻲ ﺗﺮ ﻣﻮﻣﻪ‬
‫و ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺗﻪ زړه ﺳﻨګ ﻛﺎ ﻫﻐﻪ ﻳﺎر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٥‬‬
‫زړه ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺳﻨګ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ﭼﯥ ﻫﯧڅ ډول اﺿﺎﻓﻲ او ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫‪ – ٢‬د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د راوړو او ﻧﻪ راوړو ﻟﻪ ﻣﺨﯥ‪ :‬ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ ده )ﻣﻔﺼﻠﻪ او ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ(‬
‫اﻟﻒ – ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﭘﺮ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﯧﺮه وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﻛـﻼم ﻛـﯥ‬
‫څﺮګﻨﺪه راﻏﻠﯥ وي ‪ .‬ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﯥ ﺑﻮﻟﻲ ‪:‬‬
‫دا دﻧــــــــﻴﺎ ﻟﻜﻪ ﻟﻮﻟﻴﻪ ده ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې ګﺎه د ﭼﺎ ﺷﻲ ګﺎه د ﭼﺎ‬

‫‪82‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١‬‬
‫دﻧﻴﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻟﻮﻟۍ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ده ‪ ) ،‬ﻛﻠﻪ ﻳﻮ ﺗﻪ او ﻛﻠـﻪ ﺑـﻞ ﺗـﻪ ﺗﻠـﻞ ﻳـﺎ‬
‫ﭘﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﻛﯧﺪل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪،‬ﭼﯥ څﺮګﻨﺪه ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ راﻏﻠﯥ ده ‪.‬‬
‫ﺧﻮار ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ دى د ﺳﻴﻤﺎب‬
‫څــــــﻮ وﻧــــﻪ ﻣﺮي ځﻨﯥ ﻧﻪ ځﻲ اﺿﻄﺮاب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤‬‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﻴﻤﺎب ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ) اﺿﻄﺮاب ﻧﻪ ﺗﻠﻞ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ده ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻛﻼم ﻛﯥ ذﻛﺮ ده‪.‬‬
‫ﻳﺎر ﻣﯥ ﭘﻪ ښﺎﻳﺴﺖ ﻛﯥ ﻟﻜﻪ ګﻞ د ﻧﻮﺑﻬﺎر دى‬
‫ﺳـﻮد ﻳﯥ د ﺟﻤﺎل ﻛړم ﭼﯥ ګﻠﺰار ﻟﺮ ه وردروﻣﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٧‬‬
‫ﻳﺎر ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ګﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ښﺎﻳﺴﺖ ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫رﻧګ ﻳﯥ ﺗﺮﺧﻮى ښﻪ و ﺧﻮى ﻳﯥ ﻻ ښﻪ و ﺗﺮ رﻧګﻪ‬
‫ګــــــــــــﻞ و د ګــــــــﻼﺑﻮ ﺷګﻔﺘﻪ ﺷﻮ ﻧﻮر ﭘﻪ ﺗﻠﻪ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨١‬‬
‫ﻏﺎﻳﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬د ګﻼ ﺑﻮ ګﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ﺷګﻔﺘﻪ ) ﻏﻮړﯦﺪل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻟﻪ ﺷﺮﻋﯥ ﻳﻮ ﻗﺪم دروﻣﻲ ﺑﯥ رﺧﻪ‬
‫و ګــــــﻮﺷﻤﺎل و ﺗﻪ ﺗﻴﺎر ﻟﻜﻪ رﺑﺎب دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٠‬‬
‫ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺷﺮﻋﯥ ﻣﺨﺎﻟﻒ ځﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( رﺑﺎب ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪ ،‬ګﻮﺷـﻤﺎل ﻳـﺎ‬
‫ﻏﻮږوﻧﻪ ﺗﺎوول ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﻏﻮڅﻮل ﻳﯥ ﻫﺴﯥ ﻧﻪ دي ﭼﯥ څﻪ ﭘﺮﯦږ دي‬
‫ﺗــــــﺮ اﻟـــــــﻤﺎس ﻳـــﯥ د ﻏﻤﺰې ﺗﻮره وه ﺗﯧﺰه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٩‬‬
‫ﻏﻤﺰه ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺗﻮره ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻏﻮڅﻮل ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫ﭼــــــــﯥ ﺑﯥ ﺳﺘﻪ ﻣﯧﻠﻤﻪ ﻛﯧږي ﻫﻐﻪ زه ﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ اﺷﻨﺎﻣﯥ د ﻫﻨﺪو ﻏﻮﻧﺪې ﺳﺖ ﻧﻪ زده‬

‫‪83‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٧‬‬
‫اﺷﻨﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻫﻨﺪو ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﺳﺖ ﻧﻪ ﻛﻮل ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﻧﻮم ﭼﯥ د ﻛﻴﻤﻴﺎ د ﻋﻨﻘﺎ اورې‬
‫ﺗــــــــــﺮ دا دواړوﻧﻪ ﻧﺎ ﻳﺎﺑﻪ ﻻ وﻓﺎ وه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٨‬‬
‫وﻓﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ﻛﻴﻤﻴﺎ او ﻋﻨﻘﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ) ﻧﺎﻳﺎﺑﻪ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫د ﻣﻨﺼﻮر ﻏﻮﻧﺪې ﺑﻪ ﻏﻞ د ﺧﺎص و ﻋﺎم ﺷﻢ‬
‫ﻛﻪ ښﻜﺎره ﻣــــﯥ و ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻪ ګﻮى ﻣګﻮى ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٧‬‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻨﺼﻮر ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او د ﺧﺎﺻﻮ او ﻋﺎﻣﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ ﻏﻞ ﻛﯧﺪل‬
‫ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫د ﺗﯧﺮا اوﺑﻪ دې وڅښﻲ ﺧﻮى دې ﻧﻮر ﺷﻮ‬
‫اﭘــــــﺮﻳﺪي ﻏﻮﻧﺪې ﺧﺒﺮې د اوﻟﺠﻮ ﻛړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٠‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( اﭘﺮﻳﺪى ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او د اوﻟﺠﻮ ﺧﺒﺮې ﻳﯥ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ﻳﯥ ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ﻧﻪ‬
‫وي راوړل ﺷﻮې ‪.‬ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﺧﭙﻞ ﻓﻜﺮ ﭘﻪ رڼﺎ ﻛﯥ را ﭘﻴﺪا ﻛﻮي ﭼﯥ‬
‫ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﻴﺎ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ذﻫﻦ ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ ده ‪:‬‬
‫• ﻗﺮﻳﺒﻪ )ﻧﮋدې ( ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﭼﯥ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣـﻨځ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ذﻫـﻦ‬
‫ﺗﻪ ډﯦﺮه ﻧﮋدې وي او څﻪ ﺧﺎص ﺳﻮچ او ﻓﻜﺮ ﺗﻪ اړه وﻧﻪ ﻟﺮي ‪.‬‬
‫ز ړه ﭘﺨــــﭙﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﺦ ﻟﺮه وﻻړ ﻧﻪ ﺷﻮ‬
‫د زﻟﻔﻴﻨﻮ ﻳﯥ ﻫﺮ ﺗﺎر ورﺗﻪ زﻧځﻴﺮ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٦‬‬
‫د زﻟﻔﻮ ﺗﺎر )ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬زﻧځﻴﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او )ﺗړل( ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﺑـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﺳﻮﭼﻪ ذﻫﻦ ﺗﻪ ﻟﯧږدي‪.‬‬
‫د ګــــــﻠﻮ ﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻴﺪه دې ﻣﺦ راﻳﺎد ﺷﻲ‬

‫‪84‬‬
 ‫ځﻜﻪ ﻫﺴﯥ ﭘﻪ ګﻠګﺸﺖ دﭼﻤﻦ ﺗﻞ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٧‬‬
‫ﻣﺦ )ﻣﺸﺒﻪ ( ګﻠﻮﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ښﻜﻼ ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ( ده ‪ .‬ﭼـﯥ ﺑـﯥ ﻟـﻪ ځﻨـډه‬
‫ذﻫﻦ ورﺗﻪ رﺳﯧږي‪.‬‬
‫د ﻣﺦ ﻣﺸﺎل دې ﺑﻞ ﻛړ د ﭘﺘﻨګ ﻏﻮﻧﺪې ﭘﺮې راﻏﻠﻢ‬
‫ﺑـــــﻴﺎ ﺗﻪ ﺑﻪ راﺗﻪ واﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ ﺻﺎدق ﻧﻪ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣١‬‬
‫ﻣﺦ )ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻣـﺸﺎل ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( او ځﻠﯧـﺪل ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ ﻣـﺘﻜﻠﻢ‬
‫)ﻣﺸﺒﻪ ( ﭘﺘﻨګ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ﺳﻮزﯦﺪل او ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻞ ﻳﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ(‪ ،‬ﭼـﯥ ډﯦـﺮه زر‬
‫ذﻫﻦ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫• ﺑﻌﻴﺪه ) ﻟﺮې( ﻣﺠﻤﻠﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﺗﺮ ډﯦﺮ ﻏـﻮر او‬
‫ﻓﻜﺮ ورو ﺳﺘﻪ ذﻫﻦ ﺗﻪ راﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﻜﻪ ﺷﭙﻪ ﺻﺎدق ﻫﻐﻪ دى‬

‫ﭼــــﯥ ﺳﺤﺮ ﻏﻮﻧﺪې ﺳﻴﻨﻪ ﻟﺮي ﺻﺎدﻗﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٩٩‬‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺗﺎرﻳﻜـﻪ ﺷـﭙﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دﺳـﻤﯥ ﻻرې ﻧـﻪ ښـﻜﺎره ﻛﯧـﺪل ﻳـﯥ‬
‫) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪ ،‬ﺻﺎدق ﻳﺎ ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻧﻔـﺴﺎﻧﻲ ﻧـﻪ دى ‪ ،‬ﺳـﻴﻨﻪ ﻳـﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺳـﺤﺮ‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺳﻤﻪ ﻻر ښﻜﺎره ﻛﯧﺪل ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪ .‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ډﯦـﺮ ﻏـﻮر او ﺳـﻮچ ذﻫـﻦ‬
‫ﭘﺮې رﺳﯧږي‪.‬‬
‫ﻣﺦ دې ﻣﺴﻠﻤﺎن دى ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ دې ﻛﺎﻓﺮې‬
‫دواړه ﻣــــﯥ ﻗـــــــﺒﻠﻪ دي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٠‬‬
‫ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﺴﻠﻤﺎن ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ )رﻳښﺘﻴﻨﻮﻟﻲ او روڼﻮاﻟﻰ ( دى ‪.‬‬
‫ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻛﺎﻓﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﺗﻴﺎره او ﺗﻮ راﻟـﻰ ( دى‪ ،‬ﭼـﯥ زر‬
‫ذﻫﻦ ﭘﺮې ﻧﻪ رﺳﯧږي‪.‬‬

‫‪85‬‬
 ‫ﻫﺮ ﺗﺸﻨﻪ ﭼﯥ د وﺣﺪت ﭘﻪ ﺳﻴﻨﺪ ﺳﯧﺮ اب ﺷﻮ‬
‫ﻧــــــــﻮر ﻫــــــــــﻤﻪ ﺟـــــــﻬﺎن وده وﺗﻪ ﺳﺮاب ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٩‬‬
‫وﺣــﺪت ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﺳــﻴﻨﺪ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻓــﻴﺾ رﺳــﯧﺪل ﻳــﯥ ) وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ‪ ،‬ﺟﻬــﺎن‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ( ﺳﺮاب ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻓﻴﺾ ﻧﻪ رﺳﯧﺪل ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ﭼﯥ ﻏﻮر ﻏﻮاړي‪.‬‬
‫ﻫــــﻐﻪ واړه ﻣـــﻬﻴﺎدي ﭘﻪ ﻫﺠﺮان ﻛﯥ‬
‫ﭼﯥ واﻋﻆ و ﻣﺎﺗﻪ ﺷﺮﺣﻪ د دوزخ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦٥‬‬
‫ﻫﺠﺮان ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬دوزخ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺳـﺨﺘﻲ او ﺗﻜﻠﻴـﻒ ﻳـﯥ )وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ده ‪،‬‬
‫ﭼﯥ ﻏﻮر او ﺳﻮچ ﻏﻮاړي‪.‬‬

‫ج – ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ د ﻳـﻮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د ﻣﺜـﻞ ﻳـﺎ‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺑڼﻪ وﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻣﺸﺒﻪ اﻛﺜﺮه ﻣﻌﻘﻮل او ﻣﺮﻛﺐ وي‪ ،‬ﭼﯥ دده د‬
‫اﺛﺒﺎت ﻟﭙﺎره ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺐ او ﻣﺤﺴﻮس راوړل ﻛﯧږي‪.‬‬
‫د ﺑﻴﺎن ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ‪ ،‬ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ﻣﺮﻛﺒـﻪ راﻏﻠـﯥ وي‬
‫ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګڼﻲ ‪ ٢٨) .‬م ‪(٤٤‬‬
‫ﺳﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻟﻴﻜﻲ ‪ )) :‬ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﺮ ﻧﻮرو ﺗﺸﺒﯧﻪ ګـﺎﻧﻮ ﺧـﻮرا ﺑﻠﻴﻐـﻪ‬
‫ده ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ژور ﻓﻜﺮ او ﻛﺘﻨﯥ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﻣﻌـﺎﻧﻴﻮو ﻛـﯥ‬
‫ډﯦﺮه ارزښﺘﻤﻨﻪ او ﭘﺮ ﻧﻔﺴﻮﻧﻮ ﻣﻮﺛﺮه ﺗﻤﺎﻣﯧږي ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړې ﺗﺸﺒﯧﻪ د ذﻫﻦ ﭘﻪ ﺳﺘړﻳﺎ ﻻﺳﺘﻪ‬
‫راځﻲ‪ ،‬ځﻜﻪ ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ګڼﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ څﺨـﻪ ﻛـﻪ ﺣـﺴﻲ وي ﻳـﺎ ﻏﻴـﺮ ﺣـﺴﻲ ﻻﺳـﺘﻪ‬
‫راوړل ﻛﯧږي ‪ ٩) (( ...‬م ‪(٢٧٥‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړى دا ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ وﯦﺸﻲ‪.‬‬
‫‪ – ١‬ﻫﻐﻪ ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ﭘﻜـﯥ ښـﻜﺎره راﻏﻠـﻲ وي‪ :‬ﺑﯧﻠګـﻪ ﻳـﯥ د ﻗـﺮان ﻛـﺮﻳﻢ‬
‫ﻻﻧﺪې اﻳﺖ ﺷﺮﻳﻒ راوړي‪ :‬ﻣَﺜﻞ اﻟﺬِﻳْﻦَ ﺣُﻤِﻠُﻮا اﻟﺘَﻮْراةَ ﺛُﻢ ﻟَﻢْ ﻳَﺤِْﻤﻠﻮ ﻫَـﺎ ﻛَﻤَﺜَـﻞِ اﻟﺤِﻤـﺎرِ‬
‫ﻳَﺤْﻤِﻞْ اَﺳﻔَﺎرًاﻻﻳﻪ ‪ ٢) .‬م م ‪ ٢٧٥‬او ‪(٢٧٦‬‬

‫‪86‬‬
‫ژﺑــﺎړه ‪ )) :‬ﻛــﻮم ﻛــﺴﺎن ﭼــﯥ د ﺗــﻮرات ﺣﺎﻣــﻞ ګﺮځــﻮل ﺷــﻮي وو ﺧــﻮ ﻫﻐــﻮى د ﻫﻐــﻪ ﭘﯧټــﻰ‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ ﻧﻪ ﻛړ ‪ ،‬د ﻫﻐﻮ ﻣﺜﺎل د ﻫﻐﻪ ﺧﺮه ﭘﻪ څﯧﺮ دى‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﺑﺎر ﻛړاى‬
‫ﺷﻮي وي‪ ١٨) (( .‬م ‪(٥٥٤‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ اﻳﺖ ﺷﺮﻳﻒ ﻛﯥ ﻣﺸﺒﻪ ) اﻟﺬﻳﻦ ﺣﻤﻠﻮ اﻟﺘﻮراة ﻟـﻢ ﻳﺤﻤﻠـﻮ ﻫـﺎ ( دى ﻳﻌﻨـﯥ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﯥ د ﺗـﻮرات ﻋﻠـﻢ ورﻛـړل ﺷـﻮى و او ﻋﻤـﻞ ﻳـﯥ ﭘـﺮې وﻧـﻪ ﻛـړ ‪ ،‬ﻫﻤﺪراﻧګـﻪ‬
‫ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ﭘﻜــﯥ ) اﻟﺤﻤــﺎر ( دى ﭼــﯥ ګټــﻮر ﻛﺘﺎﺑﻮﻧــﻪ ﭘــﺮې ﺑــﺎر وي ﺧــﻮ ګټــﻪ ﺗــﺮې ﻧــﺸﻲ‬
‫اﺧﺴﺘﻰ ‪.( .‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ﭘﻜﯥ )ﻛﻤﺜﻞ( دى ‪ .‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﺑﯥ ګﺘﯥ زﺣﻤﺖ او ﺑﺎر وړل ( دي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺳﻴﻮرى وړاﻧﺪې وروﺳﺘﻮ راﺳﺮه ځﻲ‬
‫ﭼــــــــﯥ و ﻫــــــــــﺮ ﻟـــﻮري ﺗﻪ ځﻢ ﺳﺒﺎ ﺑﯧګﺎه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦١‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او د ﺳﻮري ﻏﻮﻧﺪې وړاﻧﺪې وروﺳﺘﻪ ﺗګ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دى‪،‬‬
‫)ﻟﻜﻪ( ﻳﯥ دﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ﭼﯥ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺠﺮان ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﻫﺴﯥ ﺷﺎن و ﺻﺎل ﺷﺘﻪ‬
‫ﻟــــــﻜﻪ څـــــــــﻮك ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﺎره ﻻس ﺗﺮ ﻏﺎړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩١‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ ( او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او )ﻟﻜـﻪ( ﻳـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى‬
‫دى‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﭼﯥ ﻳﯥ وﻧﻴﺴﻢ ﭘﻪ ﻏﯧږ ﻛﯥ راﺗﻪ ګﻮري‬

‫ﻟـــــــــﻜﻪ ﻣﺴﺖ د ﻣﻮر ﭘﻪ ﭘﻴﻮ ﻛﻢ ﻛﺒﻠﻰ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٣٢‬‬
‫د ﻏﺎﻳــﺐ ﺷــﺨﺺ ﭘــﻪ ﻏﻴــږ ﻛــﯥ ﻧﻴــﻮل او د ﻫﻐــﯥ ﻛﺘــﻞ )ﻣــﺸﺒﻪ( او د ﻫﻮﺳــۍ ﺑﭽــﻰ‬
‫)ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او )ﻟﻜﻪ( ﻳﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬

‫‪ – ٢‬ﻫﻐﻪ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ﭘﻜﯥ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻲ ‪:‬‬

‫‪87‬‬
 ‫دﻧــــﻴﺎ وﺗﻪ ﭼﯥ ګﻮرم ﻛﺎرو ﺑﺎر ﺗﻪ د وګړي‬
‫د وړﻛﻴﻮ ﺗﻤﺎﺷﯥ دي زه ﻳﯥ ﻫﻢ ورﺳﺮه ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٩‬‬
‫ﻟــﻮﻣړۍ ﻣــﺴﺮه ) ﻣــﺸﺒﻪ ( او دوﻳﻤــﻪ ﻣــﺴﺮه ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ده‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﺗﻤﺜﻴﻠــﻲ ﺑڼــﻪ‬
‫راﻏﻠﯥ دي‪.‬‬
‫ﻛښﻠﻲ دي ﻛﻪ ګﻮرې ﭼﯥ ﻣﺦ ﭘټ ﻛﻠﻪ څﺮګﻨﺪ ﻛﺎ‬
‫ګــــــﻞ د ﺑــــــــــﻬﺎر ﻧﻪ دى ﭼﯥ را زﯦږي ﻟﻪ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥٠‬‬
‫د ﺑﻬﺎر ګﻠﻮﻧﻪ راټﻮل ﻛﯧﺪل )ﻣﺸﺒﻪ( واﻗﻊ ﺷﻮى دى‪ ،‬ﭼﯥ د ﻛښﻠﻮ د ﻣـﺦ ﭘټﻮﻟـﻮ او‬
‫څﺮګﻨﺪوﻟﻮ ﺳﺮه )ﺗﺸﺒﯧﻪ( ﺷﻮى او ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻧـــــــــﺎﺳﻮﺗﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺴﻮ ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ښﺦ دى‬
‫ﻫﻠﻚ ﺗﻞ د ﻣﻮر ﭘﻪ ﺗﻲ ﭘﻮرې وي ﻧښﺘﻰ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٠‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه )ﻣﺸﺒﻪ( او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ده ‪ ،‬ﭘﻪ ﻳﻮ څﻴﺰ ﭘﺴﯥ ﻧـښﺘﻞ او‬
‫ﺷــﻠﻪ ﻛﯧــﺪل ﻳــﯥ )وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ( ده ‪ .‬دﻫﻠــﻚ د ﻣــﻮر ﭘــﻪ ﺗــﻲ ﭘــﻮرې ﻧــښﺘﻞ او ﻧــﻪ ﭘﺮﯦــښﻮدل‬
‫ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺳﺘﻎ ﻟﺮي ﻫﻢ ﺧﻮړ ﻟﺮي د ﻏﺮه ﻏﻮﻧﺪې ﺳﻴﻨﻪ ﻣﯥ‬
‫ﺗـــــــﻞ ﺑــــﺎﻧﺪې د اوښﻜﻮ ﻛﺎرواﻧﻮﻧﻪ دي ﭼﻠﯧږي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٣‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ )ﻣﺸﺒﻪ( او ﻏﺮ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ‪ ،‬ﻟﻮړې ژورې ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬اوښﻜﯥ )ﻣﺸﺒﻪ(‬
‫ﻛﺎرواﻧﻮﻧﻪ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ(‪،‬ﺣﺮﻛـﺖ ﻳـﯥ )وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ( ده ‪ ،‬دﻟﺘـﻪ ﻛﺎرواﻧﻮﻧـﻪ ﺗﻠـﻞ ﺗﻤﺜﻴﻠـﻲ ﺑڼـﻪ‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨګ ﭘﺮﯦﻮځﯥ زه ﺣﻴﺮان ﭘﻪ ﻓﻜﺮ ﻻړ ﺷﻢ‬

‫ﭘــــــﻨډ دى د ګﻠﻮﻧـــــــــﻮ ﻛــــــﻪ داﻧﻪ ﭘټﻪ ﭘﻪ ﭘﺎڼﯥ‬

‫‪88‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧٤‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨګ ﭘﺮﯦﻮﺗـﻞ )ﻣـﺸﺒﻪ( د ګﻠﻮﻧـﻮ ﭘﻨـډ ﻳـﺎ د داﻧـﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎڼﻮ ﭘټﯧـﺪل‬
‫)ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( دى ‪ ،‬د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨګ ﭘﺮﯦﻮﺗﻞ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫د ‪ -‬ﻧﺎﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ﻫﯧڅ ډول ﺗﻤﺜﻴﻞ ﭘﻜﯥ راوړل ﺷـﻮى ﻧـﻪ وي او‬
‫ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺑڼﻪ وي ‪:‬‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ دا ﺣﺴﻦ ﺟﻤﺎل ﭼﯥ درﺗﻪ ګﻮرم‬
‫ﻧـــــــﻪ ﭘﻮﻫﯧږم ښﺎﭘﻴﺮى ﻳﯥ ﻛﻪ ﺳړى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٠‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ښﺎﭘﻴﺮۍ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ښﻜﻼ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻫـﯧڅ‬
‫ډول ﺗﻤﺜﻴﻞ ﭘﻜﯥ ﻧﺸﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﻛښﻠﻰ ﻣﺦ دې دڅﺮاغ ﻏﻮﻧﺪې ښﻜﺎره ﻛړ‬
‫ﻋــــــــــــﺎﺷـــــﻘﺎن ﻟﻜﻪ ﭘﺘﻨګ ﺗﺮې ځﺎر وې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٩‬‬
‫ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬څﺮاغ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻋﺎﺷﻘﺎن )ﻣﺸﺒﻪ( ﭘﺘﻨګ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﭼـﯥ ﻫـﯧڅ‬
‫ډول ﺗﻤﺜﻴﻞ ﭘﻜﯥ ﻧﺸﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻧډې ﺳﺘﺎ ﻟﻜﻪ ﻧﺒﺎت ﻫﺴﯥ ﺧﻮږې دي‬
‫ﺗـــــــــﺮﻳﺦ وﻳﻞ ځﻨﯥ ﻧﻪ ښﺎﻳﻲ ﻟﺐ ﺷﻜﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٧‬‬
‫ﺷﻮﻧډې )ﻣﺸﺒﻪ( ‪ ،‬ﻧﺒﺎت )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ﺧﻮږواﻟﻰ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪ .‬ﻟﺐ )ﻣﺸﺒﻪ(‬
‫ﺷﻜﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( او ﺧﻮږواﻟﻰ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫ﻛﻪ دې ﻏﺎښ و ﺷﻮﻧډې ګﻮرم در ﻣﺮﺟﺎن وي‬
‫ﻛــــــــــــﻪ دې ﻣﺦ و ﺗﻪ ﻧﻈﺮ ﻛړم ﻣﻪ رﺧﺴﺎرې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٣‬‬

‫‪89‬‬
‫ﻏــﺎښ )ﻣــﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬در )ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ‪ ،‬ګﺮدواﻟــﻰ او ﺳــﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ ﻳــﯥ )وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻧډې )ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﺮﺟﺎن )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ﺳﻮرواﻟﻰ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ( ده ‪ .‬رﺧـﺴﺎر )ﻣـﺸﺒﻪ(‬
‫ﻣﻪ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( او ښﻜﻼ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪:‬‬
‫د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ دوو ډوﻟـﻮ ده ‪ :‬ﻣﻠﻔﻮﻓـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫او ﻣﻔﺮوﻗﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ‪ :‬ﻫﻐﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳـﻮه ﻣـﺴﺮه ﻳـﺎ ﺑﻴـﺖ ﻛـﯥ ﺷـﺎﻋﺮ ﻟـﻮﻣړى څـﻮ‬
‫) ﻛﻢ ﻧﻪ ﻛﻢ دوه ( ﻣـﺸﺒﻪ راوړي او ﺑﻴـﺎ د ﻫـﺮ ﻳـﻮ ﻣـﺸﺒﻪ ﻟﭙـﺎره ﭘـﻪ ﺑﯧـﻞ ﺑﻴـﺖ ﻳـﺎ ﻣـﺴﺮه ﻛـﯥ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راوړل ﺷﻲ ‪ .‬ﻛﻠﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻜﯥ راوړل ﺷﻲ او ﺑﻴﺎ ورﭘﺴﯥ ﻣﺸﺒﻪ راړل ﻛﯧـږي‬
‫‪ ،‬دواړه ډوﻟﻪ ﭘﻪ اﺷﻌﺎرو ﻛﯥ ﺷﺘﻪ ‪ .‬د ﺳﻴﺮوس ﺷﻤﻴﺴﺎ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ‪ )) :‬دا ډول ﺗـﺸﺒﯧﻪ د ﻟـﻒ‬
‫و ﻧﺸﺮ ﭘﻪ ادﺑﻲ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻨﺎ ده ‪ ٢٨) (( .‬م ‪(٤٧‬‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪:‬‬

‫ﻛﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ راﻏﻠـﻲ وي ﻳﻌﻨـﯥ ﻛـﻮم‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﭼﯥ ﻟﻮﻣړۍ راﻏﻠﻰ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻟﻮﻣړى راﻏﻠـﻰ وي ‪ ،‬ﻫﻤﺪاﺳـﯥ ﺗـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ‪ ،‬دې‬
‫ډول ﺗﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪:‬‬
‫ﻟـــــﻜﻪ زړه زﻣﺎ ﺳﺘﺎ ﺷﻮﻧډې‬
‫ﻧﻪ ﻛﺒﺎب ﺷﺘﻪ ﻧﻪ ﺷﺮاب ﺷﺘﻪ‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٢٩٤‬‬
‫زړه او ﺷــﻮﻧډې ﻣــﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬د زړه ﻟﭙــﺎره ﻛﺒــﺎب او د ﺷــﻮﻧډو ﻟﭙــﺎره ﺷــﺮاب ﭘــﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬
‫د داﻧـــــﺎ د ﻛﺎﻧﺎﻛﺎر څﻪ ﻧﻮر څﻪ ﻧﻪ دى‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ د ﺷﻨﻪ ﺗﻮﺗﻲ او د ﻏﺮاب دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٤‬‬
‫داﻧﺎ او ﻛﺎﻧﺎ ﻣﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬د داﻧﺎ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺗﻲ او د ﻛﺎﻧﺎ ﻟﭙﺎره ﻏﺮاب ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ واﻗـﻊ‬
‫ﺷﻮي دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﯥ ﺑﺮاﺑﺮ دى ‪.‬‬
‫ﻣﺎ څﻪ ﺷﻮﻧډې ﻏﺎښ د ﻫﻐﻪ ﻳﺎر ﻧﻪ دي ﺳﺘﺎﻳﻠﻲ‬

‫‪90‬‬
 ‫راﺷـــــــﻪ ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې ﻟﻌﻞ و در ﻣﯥ دي ﭘﯧﻴﻠﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٤‬‬
‫ﺷــﻮﻧډې او ﻏــﺎښ ﻣــﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬د ﺷــﻮﻧډو ﻟﭙــﺎره )ﻟﻌــﻞ( او د ﻏﺎښــﻮ ﻟﭙــﺎره )در(‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻲ دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﯥ ﺑﺮاﺑﺮ دى ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﺷﻮﻧډو ﺗﺮ ﻏﺎښﻮﻧﻮ ﺑﻪ ﻳﯥ زار ﻛړم‬
‫ﻛـــــــــﻪ ﻳﺎﻗﻮت دي ﻛﻪ ﺳﺮه ﻻل ﻛﻪ ﻣﻠﻐﻠﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٣‬‬
‫ﺷﻮﻧډې او ﻏﺎښﻮﻧﻪ ﻣﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬د ﺷﻮﻧډو ﻟﭙﺎره )ﻳﺎﻗﻮت( او ﺳﺮه ﻻل ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ‬
‫د ﻏﺎښﻮ ﻟﭙﺎره )ﻣﻠﻐﻠﺮې( د ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ډول ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ راﻏﻠﻲ دي ‪.‬‬

‫ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ګﻮره ښﺎﻳﺴﺘﻪ دواړه رﺧﺴﺎرې‬

‫د ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﻪ ﻧﻪ وي ﺳﻨﺒﻞ ﻫﺴﯥ ﺳﻤﻦ ﻫﺴﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٦‬‬
‫ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ او رﺧﺴﺎروﻧﻪ )ﻣـﺸﺒﻪ ( دي ‪ ،‬د ﺗـﻮرو زﻟﻔﻮﻟﭙـﺎره ﺳـﻨﺒﻞ او د رﺧـﺴﺎر‬
‫ﻟﭙﺎره ﺳﻤﻦ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه د )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ راﻏﻠﻲ دي ‪.‬‬
‫ﻧﺎ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻠﻔﻮﻓﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﯥ ﺳﺮه اوښﺘﻲ وي ﻳﻌﻨﯥ ﻛـﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮ ﺑﻴـﺖ‬
‫ﻛﯥ ﻟﻮﻣړى دوه ﻳﺎ څﻮ ﻣﺸﺒﻪ راﻏﻠﻲ وي ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﻣﺦ او ﺷﻮﻧډې د ﺷـﻮﻧډو ﻟﭙـﺎره ﻟﻌـﻞ او د‬
‫ﻣﺦ ﻟﭙﺎره ﺳﭙﻮږﻣۍ راوړل ﺷﻮي وي ﺧﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻪ وي ﺑﻠﻜﯥ ﻣﺦ ﻟـﻮﻣړى ذﻛـﺮ دى او‬
‫ﺷﻮﻧډې دوﻳﻢ ‪ ،‬دﻟﺘﻪ د ﺷﻮﻧډو ﻟﭙﺎره ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﻣﺨﻜـﯥ راوړل ﺷـﻮى وي او د ﻣـﺦ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دوﻳﻢ راوړل ﺷﻮي وي ‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﯥ ﺳﺮه اوښﺘﯥ وي ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ وي‪.‬‬
‫ﺗﺎ وﻳﻞ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﭼﻮپ ﺷﻪ ﺧﻮ ﻟﻪ ﻣﯥ واﺧﻠﻪ‬
‫زه ﺗــــــﻮﺗﻲ ﻳــــــﻢ ﭼﻴﻐﺎر وﻛړم ﺑﻴﺎ ﺷﻜﺮ ﺧﻮرم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٤٠‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﺧﻮﻟﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺷﻜﺮ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( واﻗﻊ ﺷﻮي دي ﻫﻤﺪارﻧګﻪ‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ )ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺗﻮﺗﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪.‬‬

‫‪91‬‬
 ‫د ﻛﻨـــــــﺠﻜﻮ ﻗﺪرﻳﻮ د دروﺑﻞ دى‬
‫ﻧﻨګﻴﺎﻟﻴﻮ ﺳﺮه څﻪ ږدې ﺑﯥ ﻧﻨګﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥٤‬‬
‫ﻧﻨګﻴﺎﻟﻲ او ﺑﯥ ﻧﻨګﺎن )ﻣﺸﺒﻪ ( واﻗﻊ ﺷﻮى دي ‪ ،‬د ﻧﻨګﻴﺎﻟﻴﻮ ﻟﭙـﺎره )در( اود ﺑـﯥ‬
‫ﻧﻨګﻮ ﻟﭙﺎره )ﻛﻨﺠﻜﯥ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه اوښﺘﻲ دي ‪.‬‬
‫رﻗﻴﺒﺎن دې ﻏﻮﻏﺎ ﻛﺎ ﭘﺮوا ﻣﯥ ﻧﺸﻲ‬
‫ﺷﯧﺮ ﺑﻪ ﻛﻮﻣﻪ اﻧﺪﯦښﻨﻪ ﻛﺎ ﻟﻪ روﺑﺎﻫﻪ‬
‫)‪٣٤‬م ‪(٢٦٦‬‬
‫رﻗﻴﺒﺎن او ﻣـﺘﻜﻠﻢ ﻣـﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬ﺷـﯧﺮ د ﻣـﺘﻜﻠﻢ او روﺑـﺎه د رﻗﻴـﺐ ﻟﭙـﺎره ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫راﻏﻠﻲ دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﯥ ﺳﺮه اوښﺘﻲ دي ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﻔﺮوﻗﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ څـﻮ ﻣـﺸﺒﻪ ذﻛـﺮ ﻛـړي او د ﻫـﺮ ﻣـﺸﺒﻪ ﺗـﺮ‬
‫څﻨګ ﻳﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راوړي ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻫﺮې ﺟﻮړې ﺗﻮﭘﻴﺮ ﺳﺮه څﺮګﻨـﺪ ﺷـﻮى وى‪ ،‬ﻣﻔﺮوﻗـﻪ‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﯥ ﺑﻮﻟﻲ ‪.‬‬
‫رﻧګ ﻳﯥ د ﺳـــــــــــــړي و اﻣــــــﺎ ﺧﻮى د ښﺎﭘﯧﺮﻳﻮ‬
‫ﺗﻦ ﻳﯥ ﻟﻜﻪ ﺳـــــــﻴﻢ و ﭘﻪ زړه ﺳﺨﺘﻪ ﺳﻨګ ﺧﺎرا‬
‫دﻧګﻪ ﺗــــــــــــــﺎزه ﻛﻨــــــــــګﻪ ﻗـــﺪ ﻋﺮﻋﺮه ﻣﻮﻛﻤﺮه‬
‫ښــــــــــــــــــﻪ ﻳــــــــــﯥ ﺗــــــــــﺮ ګـﻼﺑﻮ د ګﻼﺑﻮ ﻋﺬارا‬
‫ﻏﺎښ ﻳﯥ در ګﻮﻫﺮ ﭘﻪ ﻟﺐ ﺷﻜﺮ اﺑــــﺮو ﻛــــــﻤﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﻮر ﺑﺎڼﻪ ﻧﺎوك ﭘﻪ دواړو ﺳﺘﺮګﻮ ﺧــــــــــــﻮﻧﺨﻮارا‬
‫ﭘـﻮزه ﻳــﯥ ﻏﻮﻧﭽﻪ وه د زﻧﺒﻖ ﺳﯧﺐ ﺳﭙـﻴﻨﻪ زﻧﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻣـــــــــــــــﺸﻚ د ﻣﺦ ﺧﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﺦ ﻛښﻠﯥ ﻣﻪ ﭘﺎرا‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧‬‬
‫ﻏﺎﻳﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ښﺎﭘﯧﺮۍ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﺗﻦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﻴﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬زړه ) ﻣـﺸﺒﻪ (‬
‫ﺳﻨګ ﺧﺎرا ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻗﺪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻋﺮﻋﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻛﻤـﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻣـﻮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪،‬‬
‫ﻋﺬارا ) ﻣﺸﺒﻪ ( ګﻼب ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﻏـﺎښ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( در ګـﻮﻫﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪ ،‬ﻟـﺐ ) ﻣـﺸﺒﻪ (‬
‫ﺷﻜﺮ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬اﺑﺮو ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻛﻤـﺎن ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪،‬ﺑﺎڼـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻧـﺎوك ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪،‬‬
‫ﭘﻮزه ) ﻣﺸﺒﻪ( د زﻧﺒﻖ د ګﻼﻧﻮ ﻏﻮﻧﭽﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪،‬ﺳﭙﻴﻨﻪ زﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﯧﺐ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪،‬‬

‫‪92‬‬
‫د ﻣﺦ ﺧﺎﻟﻮﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ( ﻣﺸﻚ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻣﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( واﻗـﻊ ﺷـﻮي دي‪،‬‬
‫ﭼﯥ د ټﻮﻟﻮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﻛﺎڼﻲ ﻟﻌﻞ د ﺑﺪﺧﺸﺎن ګﻴﺎه ﻛﻴﻤﻴﺎ ده‬
‫ﭼــــــــــــــــــﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ ﭘﯧﮋﻧﯥ ﺗﻪ ګﻨﺎه د ﭼﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠‬‬
‫د وﻃﻦ ﻛﺎڼﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( د ﺑﺪﺧﺸﺎن ﻟﻌﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ګﻴﺎه ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻛﻴﻤﻴﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫـــــــــــــــﺮ ﻟﻜﻪ ﺷﻬﺒﺎز ﻳﻢ ﻛﻪ وﻣﺎ وﺗﻪ ﻧﻈﺮ ﻛړې‬
‫ﺑﺎ ﻃﻦ ﻟﻜﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻳﻢ ﻫﯧڅ ﻣﯥ ﻣﻪ ﻏﻮاړه ﻗﻴﺎس‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٧‬‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺷﻬﺒﺎز ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻣﺘﻜﻠﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺧﻮرﺷﻴﺪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﻪ ﻟﻜﻪ ﻟﻴﻼ ﻳﯥ ﻣﺎ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻮﻟﻪ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ‬
‫ﻛــــــــﻪ ﺗﻪ ﻟﻜﻪ ﻋﺬارا ﻳﯥ زه ﻫﻢ ﻛﻢ ﺗﺮ واﻣﻖ ﻧﻪ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣١‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃــﺐ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻟــﻴﻼ او ﻋــﺬرا ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ‪ ،‬ﻣــﺘﻜﻠﻢ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻣﺠﻨــﻮن ا و‬
‫واﻣﻖ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻧډې دې ﻳﺎ ﻗﻮت دي ﻏﺎښ دې در د زړوﻧﻮ ﻗﻮت دى‬
‫درﺳـــــــــــــــﺘﻪ دې د اﺗـــــــــــﻨګﻪ ﺧـــــــــﻮﻟﻪ ﺣﻘﻪ د ﺟﻮاﻫﺮ و‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٣‬‬
‫ﺷﻮﻧډې ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻳﺎﻗﻮت ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻏـﺎښ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( در ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪ ،‬ﺗﻨګـﻪ ﺧﻮﻟـﻪ‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( د ﺟﻮاﻫﺮو ﺣﻘﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﺗﻮرې وروځﯥ ﻳﯥ ﻟﻴﻨﺪه ﺑﺎڼﻪ ﻳﯥ ﻏﺸﻲ‬
‫ﻏـــــــﺎښ ﻳﯥ در ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻬﺎ ﭘﻪ ﻟﺐ ﺷﻜﺮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٦‬‬
‫ﺗﻮرې وروځﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻟﻴﻨﺪه ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺑﺎڼـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻏـﺸﻲ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﻏـﺎښ‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻗﻴﻤﺘﻲ در ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻟﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺷﻜﺮې ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( راﻏﻠﻲ دي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻏﻮﻧﭽﻪ دﻫﺎ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻏﺎښﻮﻧﻮ دردﻧﺪاﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ دواړو ﺧــﻮږو ﺷﻮﻧډو ﺗﺮ ﺷﻜﺮو ﻻ ﺷﻴﺮﻳﻨﻪ‬

‫‪93‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٢‬‬
‫)ﺧﻮﻟﻪ (ﻣﺸﺒﻪ ﻏﻮﻧﭽﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻏﺎښﻮﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬در ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ‪ ،‬ﺷﻮﻧډې‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺷﻜﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﺳﻮل ﻛﻠﻪ ژوﻧﺪون ﺑﺨښﻞ وﻣـــﺎﺗﻪ‬
‫د ﻋﺸﻖ اوره ﭘﻪ ﻣﺎ ﭼﺎرې د ﻗﻘﻨﺲ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٨‬‬
‫ﻋﺸﻖ ) ﻣﺸﺒﻪ ( اور ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ‪ ،‬ﻣﺘﻜﻠﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻗﻘﻨﺲ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪.‬‬

‫ﻋﺎدﻻن ﻣﯥ د ﺟﻨﺖ د ګـــﻠﺰار ګﻞ دي‬

‫ﺳﺘﻤګﺮ ﻣﯥ د دوزخ د اور ﻟﺮګﻲ دي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٧‬‬
‫ﻋﺎدﻻن ) ﻣـﺸﺒﻪ ( د ﺟﻨـﺖ د ګﻠـﺰار ګـﻞ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺳـﺘﻤګﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( د دوزخ د‬
‫اور ﻟﺮګﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي‪.‬‬
‫زړه ﻣﯥ ګﻞ د ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ ﻣﺦ ﻳﯥ اﻓﺘﺎب دى‬
‫ﻧـــــــﻴﻠﻮﻓـــــــــــﺮ ﻣﯥ و اﻓﺘﺎب وﺗﻪ ﻛږﯦږي‪.‬‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٦‬‬
‫)زړه( ) ﻣﺸﺒﻪ ( د ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ ګﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻣﺦ ﻳﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ او اﻓﺘﺎب ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪.‬‬

‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ دې ﺷﻬﻼ ﻧﺮګﺲ د ﺑﺎغ دي‬

‫ﺗـــــــــﻮرې زﻟﻔﯥ دې ﺳﻨﺒﻞ دي ﻣﺦ ﻧﺴﺮﻳﻦ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٦‬‬
‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺷﻬﻼ ﻧﺮګﺲ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺗـﻮرې زﻟﻔـﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺳـﻨﺒﻞ‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ‪ ،‬ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻧﺴﺮﻳﻦ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﻧﻈﺮ ﻟﻜﻪ ﺗﻮر ﺑﺎز زړه ﻣﯥ ﺗﺎرو دى‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮر ﺑﺎز د ﺗﻮر ﺗﺎرو ﻏﻮښﯥ روا ﺷﻮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٦‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﻧﻈﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺗﻮر ﺑﺎز ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( زړه )ﻣﺸﺒﻪ ( او ﺗﺎرو ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪.‬‬

‫‪94‬‬
‫‪ – ٤‬د ﻏﺮض ﻟﻪ ﻣﺨﯥ‪ :‬د ﻏﺮض ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘـﻪ دوو ډوﻟـﻮ ده ‪ ،‬ﻋـﺎدي ﺗـﺸﺒﯧﻪ او ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻋﺎدي ﺗﺸﺒﯧﻪ‪:‬‬
‫اﻟــﻒ ‪ -‬ﻋــﺎدي ﺗــﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐـﻪ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ده ‪،‬ﭼــﯥ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﺗــﺮ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ځــﻮاﻛﻤﻦ وي‬
‫اوﻣﻌﻜﻮﺳﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻫﻢ ﺗﺮې ﻧﻪ ﻣﺮادﯦږي‪.‬‬

‫ﺳﺘﺎ ﺧﻮږې ﺷﻮﻧډې ﻧﺒﺎت دي رﻗﻴﺐ ﻣﭻ دى‬

‫ښـــــــــــــــــﻪ ﺧـــــﻮ دا ﭼﯥ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺷﻮﻧډو وﺷړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧١‬‬
‫ﺧﻮږې ﺷﻮﻧډې ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻧﺒـﺎت ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دى ‪ ،‬وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ د دواړو ﺗـﺮﻣﻨځ‬
‫ﺧﻮږواﻟﻰ دى ﺷﻮﻧډې ﭘﻪ ﺧﻮږواﻟﻲ ﻛـﯥ ﻟـﻪ ﻧﺒـﺎﺗﻮ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮي ‪،‬ﭼـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﭘﻪ ﺻﻔﺖ ﻛﯥ ځﻮاﻛﻤﻦ دى ‪ ،‬رﻗﻴﺐ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( او ﻣـﭻ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( ‪ ،‬ﺧـﻮږو ﺗـﻪ ﺗـګ‬
‫او ﻧﻪ ﺟﺪا ﻛﯧﺪل ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪،‬ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ‬
‫ځﻮاﻛﻤﻦ دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ژوﻧﺪي وي ﻏﻢ دې ﻧﻪ ﻛﺎﻧﺪي د ﻟﻮږې‬
‫ﺷـــــــــــﻨﻪ ﺗــــــﻮﺗﻲ ﺳﺮه ﺷﻜﺮې ﻧﻪ دي ﻟږې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٩‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﯥ ژوﻧﺪي دي ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ﺗـﻮﺗﻲ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( د رزق رﺳـﯧﺪل دواړو‬
‫ﺗﻪ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده‪ ،‬ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻫﻢ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻏﻮره او ﻗﻮي دى‪.‬‬

‫ﻣﺎ وې ﭼﺮﺗﻪ ﺑﻪ وي ﻛﺎن د ﺧﻮږو ﻗﻨﺪو‬

‫ﺷﺎه و ﻟــــﺐ ﺗﻪ اﺷﺎره ﻛړه دﻟﯥ دﻟـــــﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٢‬‬
‫د ﺷــﺎه ﻟــﺐ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( د ﺧــﻮږو ﻗﻨــﺪو ﻛــﺎن ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﭼــﯥ د وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻟــﻪ ﻣﺨــﯥ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬

‫‪95‬‬
‫ب ‪ -‬ﻏﻴﺮﻋـﺎدي ﺗــﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐـﻪ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼــﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺗــﺮ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( ﻗــﻮي واﻗــﻊ‬
‫ﺷﻮى وي او ﻳﺎ ﻳﯥ ﻟﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ څﺨﻪ ﻣﻌﻜﻮﺳﻪ ﻣﻌﻨﻰ واﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ ده ‪:‬‬
‫• ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻛـﻪ ﭼﺮﺗـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺗـﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ځـﻮاﻛﻤﻦ راوړل ﺷـﻮى وي‬
‫ﻳﻌﻨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻏﻮره ګڼﻞ ﺷﻮى وي ‪ ،‬دې ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻪ د ﻏﺮض ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬
‫ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺗﺸﺒﯧﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫ښﻪ د ﺳـــــــــــــﺮوې وﻧــــــــــﻪ‪ ،‬ﻧــــــﻪ ﭼﯥ ښﻪ ده ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﻗﺪه‬
‫ﺷﻬـــــــــﺪ ﻛـــــــﻪ ﺷـﻴﺮن دي ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻴﺮن دي ﺗﺮ ګﻔﺘﺎر ﺳﺘﺎ‬
‫ښﯥ د ﻫﻮﺳۍ ﺳﺘﺮګﯥ ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﯥ ښــﯥ دي ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﺳﺘﺮګﻮ‬
‫ښﻪ د زرﻛﻮ ﻳﻮن دى ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼـــــــــﯥ ښــــﻪ دى ﺗﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗـﺪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺳـﺮوه ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﻟـﻮړواﻟﻰ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ‪ ،‬ګﻔﺘـﺎر‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺷﻬﺪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺧﻮږواﻟﻰ ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ( ‪،‬دﻣﺨﺎﻃـﺐ ﺳـﺘﺮګﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( د‬
‫ﻫﻮﺳۍ ﺳﺘﺮګﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻏټﻮاﻟﻰ او ﺗﻮرواﻟﻰ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ‪ ،‬د ﻣﺨﺎﻃـﺐ رﻓﺘـﺎر‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( د زرﻛﻮ ﻳﻮن ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ) ﭘـﻪ ﻧـﺎز ﻧـﺎز ﺗﻠـﻞ ( ﭼـﯥ ﭘـﻪ څﻠـﻮر واړو‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﻛﯥ دوﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﺮو ﺷﻮﻧډو دې ﺑﺎزار د ﺷﻜﺮ ﻣﺎت ﻛړ‬
‫ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ دې ﻧﺎﻣﻮس د ﻋﻨﺒﺮ ﻣـــــــﺎت ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٢‬‬
‫ﺳـــﺮې ﺷـــﻮﻧډې ) ﻣـــﺸﺒﻪ ( ﺷـــﻜﺮ ) ﻣـــﺸﺒﻪ ﺑـــﻪ ( ﺧـــﻮږواﻟﻰ ﻳـــﯥ ) وﺟـــﻪ ﺷـــﺒﻪ ( ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻋﻨﺒﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﺧﻮ ﺷﺒﻮﻳﻲ( ده ‪،‬ﭼـﯥ‬
‫ﭘﻪ درﻳﻮاړو ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﻛﯥ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬
‫د ﺟﻤﺎل ﺧﻮﺑﻲ دې زﻳﺎﺗﻪ ﺗﺮ اﻓــﺘﺎﺑﻪ‬
‫د ﻧﻈﺮ ﻟﭙﺎره ﻧﻮم در ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺎه ږدم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٦‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃـــﺐ ﺟﻤـــﺎل ) ﻣـــﺸﺒﻪ ( اﻓﺘـــﺎب او ﻣﻬﺘـــﺎب ) ﻣـــﺸﺒﻪ ﺑـــﻪ ( وﺟـــﻪ ﺷـــﺒﻪ ﻳـــﯥ‬
‫) ﻧﻮراﻧﻴﻮاﻻى ( دى ‪،‬ﭼﯥ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬

‫‪96‬‬
 ‫ﻛﻪ ﻳﻮ ځﻠﻪ ﻣﺦ څﺮګﻨﺪ ﻛــــــﺎ ﻟﻪ ﻧﻘﺎﺑﻪ‬
‫د ښﺎﻳﺴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ واﺧﻠﻲ ﻟﻪ اﻓﺘﺎﺑﻪ‬
‫ﻻﻟﻪ ګﻞ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻣـﺨﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﻮر ﻛﺎ‬
‫ﭘﻪ زﻟﻔﻴﻨﻮ ﺑﻪ ﺳﻨــــﺒﻞ ﻛﺎﻧﺪې ﺑﯥ ﺗﺎﺑﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٣‬‬
‫ﻣــﺦ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( اﻓﺘــﺎب او ﻻﻟــﻪ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( )وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ﻳــﯥ ) ﻧــﻮراﻧﻲ واﻟــﻲ ‪،‬‬
‫ﺳــﻮرواﻟﻲ او ﻧــﺎزﻛﻮاﻟﻰ ( دى ‪ ،‬زﻟﻔــﯥ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﺳــﻨﺒﻞ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ‬
‫) ﺧﻮﺷﺒﻮﻳﻲ ‪ ،‬ﺗﻮرواﻟﻰ ( دى‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﺑﻬﺎر ﻳﯥ ﭘﻪ راﺗﻠﻠﻮ ﺷګﻔﺘﻪ ﺷﻲ‬
‫د ﻻﻟـــــــــﻪ ﺗﺮ ګﻠﻮ ښﻪ ﻟﺮي ﺑﺎرﺧﻮﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٩‬‬
‫ﺑﺎرﺧﻮ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻻﻟﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( )ښﻜﻼ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ ،‬ﭼـﯥ ﺗـﺮ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﻛﯥ زور زﻳﺎت دى‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﻣﺨﻪ د ګﻴﺎه ﻏﻮﻧډې څﺮګﻨﺪ ﺷﻲ‬
‫ګــــــــــﻞ د ﻻﻟـــــــــــﻪ راوړه ﺧــﭙﻞ رﺧﺴﺎر ﻟﺮه ﻛﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٤‬‬
‫رﺧﺴﺎر ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬دﻻﻟﻪ ګﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ښﻜﻼ ﻳﯥ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﺗـﺮ ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺸﺒﻪ زورور او ﻗﻮي دى ‪.‬‬
‫ﻟـــــــــﻜﻪ در ﻫﺴﯥ ﻏﺎښﻮﻧﻪ‬
‫ﻻ ﺗﺮ درو ﺳﭙﻴﻦ ﻫﻤﻮار ښﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٤‬‬
‫ﻏــﺎښ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( در ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ ) ﺳــﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ او اوار واﻟــﻰ ( دى ‪ .‬ﻣــﺸﺒﻪ ﺗــﺮ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮى واﻗﻊ ﺷﻮى دى ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﺳﺒﺮ وﻧﻪ ﻫﺴﯥ ﺳﻤﻪ ده ﭘﻪ ﻗﺪ ﻛﯥ‬
‫ﭼـــﺎ ﻧﺎﻣﻪ د ﺳﺒﺮ ﺳﺘﺎ و ﻗﺪ ﺗﻪ اﺧﺴﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٤‬‬

‫‪97‬‬
‫ﻗﺪ )ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﺒﺮ وﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻟﻮړواﻟﻰ ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻗﻮي دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ د ﺑﺎغ ﺳﺒﺮ ﻳﯥ ﭘﺴﺘﯥ ﺗﺮ ﻗﺎﻣﺖ دي‬
‫ﭘښﺘﻨﯥ ﭘﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﺳﺘﺮې ﻧﻪ دي څﻪ دي ؟‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٠‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻢ ﻛټ ﻣټ د ﺗﯧﺮ ﺑﻴﺖ ﭘﻪ څﻴﺮ ده‪.‬‬
‫ﺗــــﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ښﻪ ﺣﺴﻦ ﺟﻤﺎل ﺗﯧﺮه ﺗﺮ ﻟﻴﻼ ﻳﯥ‬
‫ځﻜﻪ ﺗﺮ ﻣﺠﻨﻮن د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻏږ دى د ﺗﻴﺮي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٣‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻟﻴﻼ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺟﻤـﺎل ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ‪ ،‬ﻣـﺘﻜﻠﻢ ) ﻣـﺸﺒﻪ (‬
‫ﻣﺠﻨﻮن )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ) ﭘـﻪ ﻋـﺸﻖ ﻛـﯥ ﺗـﺮ ﻫـﺮ څـﻪ ﺗﯧﺮﻳـﺪل ( ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫دواړو ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﻛﯥ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬

‫د ﺧﺘﺎد ﻣﻠﻚ ﻧﺎﻓﯥ واړه ﺧﺠﻞ ﺷﻲ‬

‫ﭼﯥ د ﺗﺎ زﻟﻔﯥ ښﻜﺎره ﺷﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٧‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ زﻟﻔﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( د ﺧﺘﺎد ﻣﻠﻚ ﻧﺎﻓﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺧﻮﺷﺒﻮﻳﻲ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ( ده‪ ،‬ﻣﺸﺒﻪ ﺗﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬

‫د ﺳﭙﺮﻟﻲ ګﻠﻮﻧﻪ څﻪ دي ﭼﯥ ﻳﯥ ﺳﺘﺎ ﻳﻢ‬

‫ﺗﺮ ګﻠﻮﻧﻮ ﭼـــــــــﯥ زﯦـــــــﺒﺎ ده ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( د ﺳﭙﺮﻟﻲ ګﻠﻮﻧﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ښـﻜﻼ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ (‪ ،‬ﻣـﺸﺒﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﻮي دى ‪.‬‬
‫• ﻣﻘﻠﻮﺑﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﻜﻮﺳﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ ده ‪:‬‬
‫‪ - I‬د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ د ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻪ ﺑڼﻪ ‪:‬‬

‫‪98‬‬
‫ﭘﻪ دې ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻟﻮﻣړى ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ وټﺎﻛﻞ ﺷﻲ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه‬
‫ﻛــﯥ ﻣــﺸﺒﻪ د ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ﭘــﺮ ځــﺎى راوړل ﺷــﻲ او ﻫﻤــﺪا ډول ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ د ﻣــﺸﺒﻪ ځــﺎى ﺗــﻪ‬
‫وﻟﯧږدول ﺷﻲ ‪ ،‬ﺷﺮط ﺑﻪ ﻳﯥ دا وي ﭼﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( د دواړو ﺑﯧﻠﻪ ﺑﯧﻠﻪ وي‪:‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﻏﻼم ﺑﺎد ﺷﺎه ﺑﺎدﺷﺎه ﻏﻼم ﻛﺎ‬
‫ﺧـــــــــﺒﺮ واﺧــﻠﻪ ﻟﻪ اﻳﺎزه ﻟﻪ ﻣﺤﻤﻮده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠٧‬‬
‫ﻏﻼم ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺑﺎدﺷﺎه ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ )ﻟـﻮړه ﻣﺮﺗﺒـﻪ( ﺑﻴـﺎ ﻫﻤـﺪا ﺑﺎدﺷـﺎه‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻏﻼم ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ﻳﯥ ) ﺗﺎ ﺑﻌﺪاري ( ده ‪ ،‬ﭼﯥ ﺳـﺮه اوښـﺘﻲ او‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د ﻟـــــــــﻮﻫړ ګﻠﻮﻧﻪ ښﻪ دي ﺗﺮ ﻧﻠګﻮﺳﯥ‬
‫وﻟﯥ ﺑﻴﺎ ﭼﯧﺮې ﻟﻮﻫړ ﭼﯧﺮې ﻧﻠګﻮﺳﻪ ؟‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٣‬‬
‫ﻟﻮﻣړى د ﻟﻮﻫړ ګﻠﻮﻧـﻪ )ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻧﻠګﻮﺳـﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗﻔـﻀﻴﻠﻲ ده ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ‬
‫ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻧﻠګﻮﺳﻲ د ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﭘﺮځﺎى او ﻟﻮﻫړ ګﻠﻮﻧﻪ د ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﭘـﺮ ځـﺎى راﻏﻠـﻲ دي‪.‬‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ )ښﻜﻼ( ده ‪ ،‬ﭼﯥ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ﻟﺮي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮاﻧګﺮ ﺑﺎﻧﺪې اﻃﻠﺲ ﻟﻜﻪ ﺷړۍ ده‬
‫ﭘــــــﻪ ﻧﺎدار ﺑﺎﻧﺪې ﺷړﻳﻪ ده ورﻳښﻤﻴﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٨‬‬
‫د ﺗﻮاﻧګﺮ ﻟﻪ وﺟﻪ اﻃﻠﺲ ﻟﻪ ﺷړۍ ﺳﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮى دى‪ ،‬اﻃﻠـﺲ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺷـړۍ‬
‫) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻛﻢ ارزښﺖ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ده د ﻧـﺎدارۍ ﭘـﻪ وﺟـﻪ ﺑﻴـﺎ ﺷـړۍ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( او‬
‫اﻃﻠﺲ د )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ځﺎى ﻧﻴﻮﻟﻰ دى او د ) ارزښﺖ ډﯦﺮواﻟﻰ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺧﻮښﻴﻪ ﻛﯥ زاړه ﻟﻜﻪ زﻟﻤﻲ ﺷﻲ‬

‫ځﻮان زﻟﻤﻰ ﺗﺮ زاړه ﻻ ﻛﺎﻧﺪي ﺳﺘﻮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٤‬‬

‫‪99‬‬
‫ﻟﻮﻣړى د ﺧﻮښۍ ﭘﻪ وﺟﻪ )زوړ( ﻟﻪ ځﻮان ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺷـﻮى‪ ،‬ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ‬
‫)ﻣﺴﺘﻲ( ده او ﺑﻴﺎ د ﺳﺘﻮﻧﺰو ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ځﻮان ﻟﻪ زوړ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺷﻮى ﭼﯥ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ‬
‫) ﺑﯥ ﺣﺮﻛﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧﺪل ( دي ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻏﻢ ﻛﯥ ﻟﻜﻪ زه ﻳﻢ ﺑﻞ ﺑﻪ ﻧﻪ وي‬
‫دروﻏـــــﮋن ﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻞ ﻫﺴﯥ ﻟﻜﻪ زه وي‬
‫)‪ ٣۴‬م ‪(٣٩۶‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب دﻏﻢ ﻟﻪ وﺟﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑڼﻪ ځﺎن ﻟﻪ ﺑﻞ ﻛﺲ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړى ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻳﯥ د ﺗﺎﻛﻴﺪ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯥ زه ﺳﺘﺎ ﻏﻢ ﻟﺮم ﺑﻞ ﻛﺲ ﻟﻪ ځﺎن ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړى دى ‪.‬‬
‫ﻣړه وده وﺗﻪ ژوﻧﺪي وي ژوﻧﺪي ﻣړه وي‬
‫د دروﻳـــــــــﺶ ﻫـــــــﻮﻣﺮه ﻗﻮت دى د دﻋﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠‬‬
‫ﻣړه ) ﻣﺸﺒﻪ ( ژوﻧﺪي ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ) د اﷲ ﭘـﻪ ﺑﻨـﺪګۍ ﻛـﯥ ﺳـﻜﻮن(‬
‫دى‪،‬ژوﻧﺪي ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣړه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) د اﺧﺮت اﺣﺴﺎس ﻧﻪ درﻟﻮدل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬

‫‪ - II‬د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻪ ﺑڼـﻪ ‪ :‬ﭘـﻪ دې ډول ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﯥ د ﻣـﺸﺒﻪ اوﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ځـﺎى‬
‫ﺑﺪﻟﻮن ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ ﺑﻠﻜﯥ د ﻋﺎدي وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻏﺮض ﺗﻀﺎد وي ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯥ ﻛﻮم څﻴـﺰ ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﺑـﻞ‬
‫څﻴــﺰ ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛﯧــږي د ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( د ﺻــﻔﺖ ﺿــﺪ اړخ ﺑ ـﻪ ﭘــﻪ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻛــﯥ ﻟټــﻮو‪.‬‬
‫دﺑﯧﻠګــﯥ ﭘــﻪ ډول ﻛــﻪ ) ﺳــﭙﻴﻦ( څﻴــﺰ راوړل ﺷــﻲ ﻣــﺮاد ﺑــﻪ ځﻨــﯥ ) ﺗــﻮر( وي‪ .‬ﻣــﺎ ﻳــﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻛﻠﻴﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻛﺮه ﺑﯧﻠګـﻪ ﭘـﻪ ﻻس راﻧـﻪ وړه ﻧـﻮ د ﺑﯧﻠګـﯥ ﭘـﻪ ډول‬
‫ﻳﯥ د اﻻﻧﺪې ﺑﻴﺖ راوړم‪:‬‬
‫ﻣﯧﻠﻤﺎﻧﻪ دې وږي دروﻣﻲ ﻟﻪ درﺑﺎره‬
‫ﺗـــــــﻪ زﻣﻮږ د زﻣﺎﻧﯥ ﺳﺨﻲ ﺣﺎﺗﻢ ﻳﯥ‬
‫)‪ ۵‬م ‪( ٧٣‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﺨﻲ ﺣﺎﺗﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪ ،‬د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻣﺨﯥ ﺣﺎﺗﻢ ﻃﺎﻳﻲ ﭘﻪ ﺳﺨﺎوت ﻛﯥ د ﺷـﻬﺮت څـښﺘﻦ و او ﻣﺨﺎﻃـﺐ ﭘـﻪ ﻛﻨﺠﻮﺳـۍ ﻛـﯥ‬
‫ﺷﻬﺮت ﺗﻪ رﺳﯧﺪﻟﻰ دى ‪ ،‬ځﻜﻪ ﻣﻴﻠﻤﺎﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ درﺑﺎر څﺨﻪ وږي دروﻣﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﯥ د ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻣﻨځ ﭘﻪ )ﺳﺨﺎوت او ﻛﻨﺠﻮﺳۍ ( ﻛﯥ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ د وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﺗﻀﺎد دى ‪.‬‬

‫‪100‬‬
‫ﺣــﺎﺗﻢ ﻃــﺎﻳﻲ ﭘــﻪ ﺳــﺨﺎوت ﻛــﯥ ﺷــﻬﺮت ﻻره او ﻣﺨﺎﻃــﺐ ﻳــﯥ ﭘــﻪ ﻛﻨﺠﻮﺳــۍ ﻛــﯥ‬
‫ﻫﻤﺎﻏﻮﻣﺮه ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ - ٥‬د ﻋﺪد او ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪ :‬ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ ده ) ﺟﻤﻊ او ﺗﺴﻮﻳﻪ(‬

‫اﻟــﻒ – ﺟﻤــﻊ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻛــﻼم ﻛــﯥ د ﻳــﻮه ) ﻣــﺸﺒﻪ( ﻟﭙــﺎره ﺗــﺮ ﻳــﻮه ډﯦــﺮ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ(‬
‫راﻏﻠﻲ وي ‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﻪ دې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻳﻮ ﺷﻲ ﺗﻪ ﻟﻪ ګڼﻮ څﻴﺰوﻧﻮ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړل‬
‫ﺷﻮې وي ‪ ،‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ﭘﻪ دې ﻳﻮ ﺷﻲ ﻛﯥ دا ټﻮﻟﯥ ﻣﻌﻨﺎوې راﺟﻤﻊ ﺷﻮي دي‪:‬‬
‫ﺗـــــﺎ وﺗﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﺷﻮﻧډو ﻗﺪر ښﻜﺎره ﻧﻪ دى‬
‫ﻣﺎزده ﭼﯥ ﻋﺴﻞ دى ﻳﺎ ﻧﺒﺎت دى ﻳﺎ ﺷﻜﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٠‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪې ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻋﺴﻞ ‪ ،‬ﻧﺒﺎت او ﺷﻜﺮې درﯦﻮاړه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي ‪ ،‬وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫ﻳﯥ ) ﺧﻮږواﻟﻰ ( دى ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺳﺒﺮ ﻛﻪ ﻋﺮﻋﺮ ﻛﻪ ﺻــــــــــــﻨﻮﺑﺮ ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﻗﺎﻣﺘﻪ‬
‫څﻪ ﻧﻮر ې دﺑﺎغ وﻧﯥ ؟ ﭼﯥ ﭘﻪ څﯧﺮ ﺳﺘﺎ د ﺑﻼ ﺑﻞ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠٨‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب ﻗﺎﻣﺖ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﺒﺮ‪ ،‬ﻋﺮﻋﺮ او ﺻﻨﻮﺑﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪ ،‬دﻳـﻮه ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﻟﭙﺎره درې ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻲ دي وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ )ﻟﻮړواﻟﻰ( دى‪.‬‬
‫ډار ﻛـــــــــړﻣـــــــــﻪ ﻻزم ﺷـﻢ ﭼﯥ ﭘﺮﯦﺸﺎﻧﯥ ﻛړې ﺧﺒﺮې‬
‫ﻣښﻚ دي ﻛﻪ ﻋﻨﺒﺮ دي ﺳﺘﺎ ﭘﺮﯦﺸﺎن ﭘﺮﯦﺸﺎن ﻛﺎﻛﻞ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٠‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب ﭘﺮﯦﺸﺎن ﻛﺎﻛﻞ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣښﻚ او ﻋﻨﺒﺮ دواړه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪ .‬وﺟﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ﻳﯥ )ﺧﻮﺷﺒﻮﻳﻲ( ده ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ دﺧﻮﻟﯥ ﭼﻴﻨﻪ ﺧﻨﻈﻞ ده ﻫﻢ ﻋﺴﻞ ده‬
‫و ﻫـــــــــــــﺮﭼـــــــــــﺎﺗﻪ ﺗﻮﻳﻮﻧﻪ د ﻋﺴﻞ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨١‬‬

‫‪101‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﻮﻟﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺧﻨﻈﻞ اوﻋـﺴﻞ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي ‪ ،‬ﻟـﻪ ﺧﻨﻈـﻞ ﺳـﺮه ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﺗﺮﻳﺨﻮاﻟﻰ ( اوﻟﻪ ﻋﺴﻞ ﺳﺮه ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﺧﻮږواﻟﻰ( دى ‪.‬‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ دا ﻫﺴﯥ ﺟﻤﺎل ورځﻨﯥ زو وې‬

‫ﺑــــــﻮره ﻣﻮر دې ښﺎﭘﻴﺮﻳﻪ وه ﻛﻪ ﺣﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠١‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻮر ) ﻣﺸﺒﻪ ( ښﺎﭘﻴﺮۍ او ﺣﻮره ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪ .‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ښﻜﻼ ده ‪.‬‬
‫د دﻧــــــــﻴﺎ ﻣﺜﺎل ﻛﻪ وګﻮرې ﻋﺎﻗﻠﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺣﺴﺎب ﻟﻜﻪ اوﺑﻪ ﻳﺎ ﻟﻜﻪ ﺑﺎد دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٤‬‬
‫دﻧﻴﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( اوﺑﻪ او ﺑﺎد ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دي ‪ ،‬ﻟﻤﻨځﻪ ﺗﻠﻞ او ﺣﺮﻛﺖ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده‪.‬‬
‫دا ﺑـــــﯥ درد ﻛــــــﻪ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺳړي ﻟﻴﺪه ﺷﻲ‬
‫و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺗﻪ ﻣﭻ ﻣﻴږي دي ﻣﺎﺷﻲ ﺳﭙږې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٩‬‬
‫ﺑﯥ درده ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﭻ‪ ،‬ﻣﯧږي ‪،‬ﻣﺎﺷﻲ او ﺳﭙږې ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ارزښﺖ ﻧﻪ ﻟﺮل( دي‪.‬‬
‫ﻳــــــﺎ ﺑــــــــﻪ ددﻳـــﺎ ﭘﻪ ﻣﻨګﻮر ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟړم ﻳﯥ‬
‫ﻛﻪ داړل ﻛړې ﻳﺎ ﭼﻴﭽﻞ ﻳﺎ ﭘﻪ ﭼﺎﻧﯧﺶ ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٧‬‬
‫ﻏﺎﻳﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( دد‪ ،‬ﻣﻨګـﻮر اوﻟـړم ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي ‪ ،‬ﻟـﻪ دده ﺳـﺮه ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫) څﻴﺮل( ﻟﻪ ﻣﻨګﻮر ﺳﺮه ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﭼﻴﭽﻞ( او ﻟﻪ ﻟړم ﺳﺮه ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻧـﯧﺶ ﻟګـﻮل‬
‫دي‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻛﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﺿﺮر رﺳﻮل( دي‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﺗــﺴﻮﻳﻪ ‪ :‬ﭘــﻪ ژﺑــﻪ ﻛــﯥ ﺑﺮاﺑــﺮ واﻟــﻲ ﺗــﻪ واﻳــﻲ‪ ،‬ﻛــﻪ ﭼﺮﺗــﻪ ﭘــﻪ ﻛــﻼم ﻛــﯥ ګــڼ )ﻣــﺸﺒﻪ (‬
‫راﻏﻠﻲ وي او ﺑﻴﺎ ددې ټﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( راوړل ﺷـﻲ ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ ﭼـﯥ ډﯦـﺮو‬
‫څﻴﺰوﻧﻮﺗﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻳﻮه څﻴﺰ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړې وي‪ .‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ دا ټﻮل څﻴﺰوﻧﻪ ﭘﻪ دا ﻳـﻮې‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﻛﯥ ﺳﺮا ﺑﺮاﺑﺮ دي‪.‬‬
‫ﻣـــــــﯧړﻧﻲ ﺳﭙﺎره د ﻣﺦ دي دا دوه ﺗﻮﻛﻪ‬

‫‪102‬‬
 ‫ﺗﻮرې وروځﯥ ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﻣﺦ ﻟښﻜﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥١‬‬
‫ﺗﻮرې وروځﯥ ‪ ،‬ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﻣﯧړﻧـﻲ ﺳـﭙﺎره ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻳﻮ ډول راﻏﻠﯥ دي‪ .‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﻟﻤﻨځﻪ وړل او ﺗﺮ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻻﻧـﺪې راوړل( دي‪ ،‬دا ﭼـﯥ‬
‫د دوو ﻣﺸﺒﻪ وو ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻰ دى ‪ ،‬ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺴﻮﻳﻪ ﺑـﻮﻟﻲ ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ‬
‫ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( او ﻟښﻜﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻛﯥ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﻧﺸﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺮګﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ وګﻮره ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﺑﺎڼﻪ ور وځﯥ‬
‫ﺳـــــــﺘﺎ د ﻣﺮګ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ څﻮ ﺟﻮړ ﻟﺮي ﻟښﻜﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٠‬‬
‫ﺳﺘﺮګﯥ ‪ ،‬ﺑﺎڼﻪ او وروځﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻟښﻜﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ﭼﯥ ﻣﻔﺮد راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻳﯥ زﻟﻔﯥ ﻛﻪ ﻛﺎﻛﻞ ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻴﺴﻮ دي‬
‫ﻫــــــﻤګﻲ ﻣـــــــښﻚ ﺗﺎﺗﺎر دى ﻫﻐﻪ ﻛﺲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٣‬‬
‫زﻟﻔﯥ ‪ ،‬ﻛﺎﻛﻞ او ګﻴﺴﻮ ) ﻣﺸﺒﻪ ( دي ‪،‬د ﺗﺎﺗﺎر ﻣښﻚ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى‪ ،‬ﭼﯥ ﻳـﻮه‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ده او درې څﻴﺰوﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﻳﯥ ﻛﯥ ورﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړې ده‪.‬‬
‫ورټﯥ ورټﯥ اوښﻜﯥ ﺗﻞ ﺳﺎړه ﺳﺎړه آﻫﻮﻧﻪ‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ درد و ﻏﻢ ﻛﯥ زه ﻫﻤﺪا ﻟﺮم ﺳﺎﻣﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٢‬‬
‫ورټﯥ اوښﻜﯥ او ﺳـﺎړه آﻫﻮﻧـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( د درد اوﻏـﻢ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﺳـﺎﻣﺎن ) ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ ( دى ﭼﯥ ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ده‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪﺗﻪ رﺳﯧﺪل ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺮګﯥ دي ﻛﻪ ورورځﯥ ﻛﻪ ﻳﯥ زﻟﻔﯥ ﻛﻪ اورﺑﻞ دى‬
‫څــــــــــﻮ ﺗـــــــــــﻮرې ﺑﻼدي ﭼﯥ ﻣﯥ زړه ﭘﻜﯥ ﻗﺒﻞ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٣٣‬‬
‫ﺳﺘﺮګﯥ ‪ ،‬وروځﯥ زﻟﻔﯥ او اورﺑﻞ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( دي‪ .‬ﺗـﻮرې ﺑـﻼوې ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دي ‪،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻳﻮه ﻛﻠﻤﻪ ده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﭘﻪ ﻏﻢ اﺧﺘﻪ ﻛﯧﺪل( دي ‪.‬‬
‫څــــــــﻠﻮر واړه ﻋﻨﺼﺮه ﭼﺎ ﻛﺮان دي اى ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬

‫‪103‬‬
 ‫ﭼﺎ ﻛﺮ ﻫﻐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺎ ﭼﯥ ﺻﺎﺣﺐ ورﺗﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٢‬‬
‫څﻠﻮر واړه ﻋﻨﺼﺮه ) اوﺑـﻪ ‪ ،‬اور ‪ ،‬ﺑـﺎد اوﺧـﺎوره ( ﻣـﺸﺒﻪ دي او ﭼـﺎﻛﺮان ) ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ ( واﻗﻊ ﺷﻮي دي ‪ ،‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ )د اﻣﺮﻣﻨﻞ( دي‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻞ ﺟﻬﺎﻟﺖ درﯦﻴﻢ ﺷﻬﻮت دى‬
‫د ﺧـــــــﻮﺷﺤﺎل د ځﺎن ﺑﻼ دي ﻫﻢ دا درې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٧‬‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻟﺖ اوﺷﻬﻮت ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺑـﻼ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دى ‪ ) ،‬ﭘـﻪ ﻣـﺼﻴﺒﺖ اﺧﺘـﻪ‬
‫ﻛﯧﺪل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪ ،‬ﻳﻌﻨﯥ دا درې واړه ) ﻏﻔﻠﺖ ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻟﺖ او ﺷﻬﻮت ( ﭘﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ‬
‫اﺧﺘﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﻛﯥ د ﺑﻼ ﻏﻮﻧﺪې ﺑﺮاﺑﺮ دي‪.‬‬

‫‪ - ٦‬د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪ :‬د ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ څﻠﻮر ډوﻟﻮده‪:‬‬

‫اﻟﻒ – ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻟﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ دواړه ﺧﻮاوې ) ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ (‬
‫ﺣﺴﻲ راﻏﻠﯥ وي ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ وﻳﻨﺎ ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ دواړه ﺧﻮاوې د ذات ﻧﻮم وي‪:‬‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﭘﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺘﻨګ دي‬
‫ﻟـــــــــﻪ ﺟــــــﻬﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻻړ ﻧﺸﻲ دا د ﺳﺘﻮر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥٣‬‬
‫ﻋﺎﺷــﻖ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﭘﺘﻨــګ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﺳــﻮزﯦﺪل ﻳــﯥ ) وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ده‪ .‬ﻋﺎﺷــﻖ او‬
‫ﭘﺘﻨګ دواړه ﺣﺴﻲ ﻳﺎ د ذات ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﻣــــــــګﺮ زه ﺳﻬﻞ ﻏﺮڅﻪ وم ﺳﺘﺎ ﺗﺮ ﭘﺎﻣﻪ‬
‫ﭼﯥ زﻣﺎ ﭘﻪ ﻣﺮګ دې ﻫﯧڅ ﺗﻜﺒﻴﺮ وﻧﻪ ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٥‬‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻏﺮڅـﻪ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ) د وﻳـﺸﺘﻠﻮ ﭘـﺮ وﺧـﺖ د وﯦـﺮې ﻧـﻪ ﻟـﺮل ( ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬ﻣﺘﻜﻠﻢ اوﻏﺮڅﻪ دواړه ﺣﺴﻲ دي‪.‬‬
‫ﺗــــــــﻪ ﻟﻪ ځﺎﻳﻪ ﻫﺴﯥ ﻧﻪ وې د اڅﮥ ﺣﺎل دى ؟‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻧﺪې دې زړه دا ﻫﺴﯥ ﺳﻨګ ﻛړ‬

‫‪104‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٨‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب زړه )ﻣﺸﺒﻪ( ﺳﻨګ )ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( )ﻛﻠﻜـﻮاﻟﻰ او رﺣـﻢ ﻧـﻪ ﻛـﻮل( ﻳـﯥ وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ده ‪ ،‬زړه اوﺳﻨګ دواړه د ذات ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ دواړه ﺷﻮﻧډې ﻛښﻞ ﻛړم ﭘﺮې ﻣﺤﻈﻮظ ﺷﻢ‬
‫څــــــــﻮك ﺑــــــــﻪ ﻫــــــﻢ ﭘﻪ ﻣﻰ ﺧﻮړل ﻧﻪ وي ﻣﺤﻈﻮﻇﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٩٢‬‬
‫ﺷﻮﻧډې ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣـﻰ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( و ﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ) ﻟـﻮړ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ( دى ‪ ،‬ﺷـﻮﻧډې‬
‫اوﻣﻰ دواړه ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ذواﻟـﻔﻘﺎر ﻳﯥ اژدﻫﺎو دوې ﻳﯥ ژﺑﯥ‬
‫ﭼﯥ د دﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻳﯥ وو ﺧﻮراك‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠٣‬‬
‫ذواﻟﻔﻘــﺎر ) ﻣــﺸﺒﻪ ( اژدﻫــﺎ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( و ﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ ) ﻟــﻪ ﻣﻨځــﻪ وړل ( دي ‪.‬‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎر او اژدﻫﺎ دواړه ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫واړه ﻋﺸﻖ دى ﭼﯥ ﻳﯥ ﺳﺮ راﺗﻪ ګﻴﺎه ﻛړ‬
‫ګـڼﻪ ! زه ﭘﻪ ځﺎن ﻣﻴﻦ د ﺳﺮ ښﻨﺪل څﻮك‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠٤‬‬
‫ﺳﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ګﻴـﺎه ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ارزښـﺖ ﻧﻠـﺮل ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ده ‪،‬ﺳـﺮ اوګﻴـﺎه‬
‫دواړه ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺳﯧﺐ زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻛﯥ‬
‫ﻏــــــــــــﻪ ﺷﺮﻳﻦ ذﻗﻦ واى ﺗﻞ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ١٠٩‬‬
‫ذﻗﻦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﯧﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﺧـﻮږواﻟﻰ ﻳـﯥ ) وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ( ده ‪ .‬ذﻗـﻦ او ﺳـﯧﺐ‬
‫دواړه ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﻛﻠﻤﯥ دي ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﻮب ﺷﻢ ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﺧﻴﺎﻟﻪ ﺳﺮه ﺧﻮاب ﻛړم‬
‫ﭼــــــــﯥ ﺑﻴﺪار ﺷﻢ د ﻣﺦ ﺳﻮد دې ﭘﻪ اﻓﺘﺎب ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٢‬‬

‫‪105‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺦ ) ﻣﺸﺒﻪ ( اﻓﺘﺎب ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﻧﻮراﻧﻴـﻮاﻟﻰ ( دى ‪،‬‬
‫ﻣﺦ او اﻓﺘﺎب دواړه ﻣﺤﻮﺳﯥ ﻛﻠﻤﯥ دي‪.‬‬
‫ﭼـــــﯥ ډﯦﺮ ډﯦﺮ ﻳﯥ ﻛښﻠﻲ ﻣﺦ ﺗﻪ ﻛﺘﻰ ﻧﺸﻢ‬
‫دواړه ﺳﺘﺮګﯥ ﻳﯥ ﻣﺰري دي ځﻨﯥ ډار ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٢‬‬
‫دواړه ﺳﺘﺮګﯥ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﺰري ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) ﭘـﻪ ښـﻜﺎر ﭘـﺴﯥ ﺗـﻼش ( ﻳـﯥ وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ده ‪ ،‬ﺳﺘﺮګﯥ او ﻣﺰرۍ ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﻛﻠﻤﯥ دي‪.‬‬

‫ﺧـــــــــــﻠﻖ ﺗـــﺸﯥ ﺗﺴﻠﯥ ﻛﺎ زه ﻟﻪ ځﻠﯥ‬

‫د ﻫﻠﻚ ﻏﻮﻧﺪې د ﻫﺮ ﺳړي ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﺷﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٤٦‬‬
‫ﻣــﺘﻜﻠﻢ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻫﻠــﻚ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﻏﻮﻟﻴــﺪل ﻳــﯥ ) وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ده ‪ .‬ﻣــﺘﻜﻠﻢ او‬
‫ﻫﻠﻚ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﭘـــــﻪ ﻛﺎﺗﻪ ﺷﻢ و ﻋﺎﻟﻢ و ﺗﻪ ﺣﻴﺮان‬
‫ﭼﯥ دﻧﺲ ﻟﭙﺎره څﻪ ﻛﺎ دا ﺳګﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥٣‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ) ﻣﺸﺒﻪ( ﺳګﺎن ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( او د ﻧـﺲ ﻟﭙـﺎره ﭘـﻪ ﻣـﺮداره ﻧـښﺘﻞ ﻳـﯥ )وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ( ده ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ او ﺳګﺎن دواړه ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫زړه ﻣﯥ ﻟﻜﻪ ګﻮى دى د ﻣﺴﺘﻴﯥ ﭘﻪ ﻣﻴﺪان ﻛﯥ‬
‫ﺗـــــــــﻞ ﻳــــــــــﯥ ﻫﻐﻪ ﺗﺮك وﻫﻲ د زﻟﻔﻮ ﭘﻪ ﭼﻮګﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٠‬‬
‫زړه او زﻟﻔــﯥ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( دي ګــﻮى او ﭼﻮګــﺎن ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﭼــﯥ ټــﻮل ﻣﺤــﺴﻮس‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫د ﺑڼﻮ ﭘﻪ ﻧﺎوﻛﻴﻮ دې ﻏﻠﺒﯧﻞ ﻛړ‬
‫ﻧښﺎﻧﻪ ﻣﯥ درﺗﻪ ځﺎن دى ﻟﻜﻪ و‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٢‬‬

‫‪106‬‬
 ‫ﺑﺎڼﻪ او ځﺎن ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻧﺎوﻛﻲ اوﻧښﺎن ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ټﻮل ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﺎم راوړي د وﺻﻞ ‪ ،‬ﻋﺠﺐ ښﻪ راځﻲ ﭘﻪ ﻣﻬﺮ‬
‫ﻫــــــﺪ ﻫــــــﺪ د ﻳﺎر ﻟﻪ ﻟﻮرﻳﻪ ﻧﻦ ﭘﻪ ﻣﺎ ﺑﺎد ﺳﺒﺎ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٦‬‬
‫د ﺳﺒﺎ ﺑﺎد ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻫﺪ ﻫﺪ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( د ﭘﻴﻐﺎم راوړل ﻳﯥ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده‪ .‬ﺑﺎد او‬
‫ﻫﺪﻫﺪ ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻞ ﭘﻠﻪ ﺧﺎورې دې ﺑﻴﻪ ﭘﻪ ﻋﻨﺒﺮ ﻛړې‬
‫درﺗــــــــﻪ ﭼـــﺎوې ﭼﯥ ﭘﻪ دا ﺑﻬﺎ ﻳﯥ ﭘﻠﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب د ﭘﻠﻪ ﺧﺎورې ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻋﻨﺒﺮ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺧﻮﺷـﺒﻮﻳﻲ ﻳـﯥ )وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ(‬
‫ده ‪ ،‬ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د واړه ﻣﺤﺴﻮس دي ‪.‬‬

‫ﻳﻮ زړه د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﻪ دى ﭼﯥ ﺟﻬﺎن ﭘﻜﯥ ﻟﻴﺪه ﺷﻲ‬

‫د ﻫـــــــــــــﺮ ﭼـــــﺎ زړه ﻣﺮاءت دى ﺻﻔﺎﻳﻲ ورﻟﺮه ﺑﻮﻳﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٢‬‬
‫زړه ) ﻣﺸﺒﻪ( ﻣﺮات ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) ﭘﺎﻛﻮاﻟﻰ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪ .‬زړه او ﻣﺮات دواړه ﻣﺤﺴﻮس دي ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪې دې ﺣﻠﻮا دي ﻋﺎﺷﻘﺎن د ﺣﻠﻮا وږي‬
‫ښــــــــﻪ ﭘﻪ وږﻳﻮ ځﻪ ‪ ،‬ﭘﻪ ﭘﻠﻮ ﭘټﻪ دا ﺣﻠﻮا وړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٨‬‬
‫ﺷﻮﻧډې ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺣﻠﻮا ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( او ﺧﻮږواﻟﻰ ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دواړه ﻣﺤﺴﻮس دى ‪.‬‬
‫ﻫﯧڅ ﺧــــــــﺒﺮه ﻧـﻪ وه ﭼﯥ ﺑﻪ ﻣﺎﺗﺮ ﺧﻮﻟﯥ اﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﺳﺘﺎ د ﺧﻮﻟﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻣﯥ ﻏﻮټۍ وﻟﯥ راوﺳﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٣‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﻮﻟﻪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻏـﻮټۍ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ( ښـﻜﻼ ﻳـﯥ )وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ( ده ‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د واړه ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫زړه ﻣﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ زﻟﻔﻮ ﺑﻨﺪ ﺷﻮ ﺗﺎ ﻛﺒﺎب ﻛړ‬

‫‪107‬‬
 ‫څﻮك ﺷﻬﺒﺎز ﻫﻢ د ﻛﺒﺎب ﻟﭙﺎره ﻧﻴﺴﻲ ؟‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٢‬‬
‫د ﻣﺘﻜﻠﻢ زړه ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺷﻬﺒﺎز ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى‪ ،‬دواړه ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫څﻮﻣﯥ ﺳﺘﺎ ﻣړوﻧﺪ د ﺳﺮ ﺳﺮوﯦږ دى ﻧﻪ ﺷﻲ‬
‫ﺳــــﺮ ﺑﻪ ﻫﯧڅﻜﻠﻪ ﻛښﯥ ﻧږدم ﭘﻪ ﺳﺮوﯦږ دي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٦‬‬
‫د ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣړوﻧﺪ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺳﺮوﯦږدى ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ‪ ،‬دواړه ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫زوﻳﻪ ﭘﻼر ﺳﺮه ﻛﺎروﻧﻪ د ﻏﻠﻴﻢ ﻛﺎ‬
‫ﻟﻮڼﻪ ﻣﻮر ﺗﻪ ﻟﻜﻪ ﺑﻨﯥ دي ﺗﻴﺎرې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٨‬‬
‫زوى ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻏﻠﻴﻢ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪ ،‬ﻟـﻮڼﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ( ﺑﻨـﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﭼـﯥ دواړه‬
‫ﻣﺤﺴﻮس دي‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﻌﻘﻮﻟﻪ ﻟـﻪ ﻣﻌﻘـﻮﻟﯥ ﺳـﺮه ‪ :‬ﻛـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دواړه د ﻣﻌﻨـﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ وي ‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺘﺮګﻮ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﯧږي‪ ،‬د ﻟﻤﺲ وړ ﻧﻪ وي ‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮړې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﯥ ﺑﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫ﻛﻪ څﻮك ﻏﻮاړي ﭼﯥ ﺧﭙﻞ زړه ﭘﻪ ﻏﻢ اﺧﺘﻪ ﻛﺎ‬
‫اﺷـــــــــﻨﺎﻳــــــــــﻲ ده ﻻس ﭘـــــــــﻪ ﻻس ﻓﺘﻨﻪ ﺗﻴﺎره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠٩‬‬
‫اﺷــﻨﺎ ﻳــﻲ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻓﺘﻨــﻪ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ‪ ) ،‬ﭘــﻪ ﻏــﻢ اﺧﺘــﻪ ﻛــﻮل ( ﻳــﯥ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫اﺷﻨﺎﻳﻲ او ﻓﺘﻨﻪ دواړه د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ‪.‬‬
‫د وه ﻗﺪﻣﻪ ﺑﯧﻠﺘﻮن ﻫﻢ ﻟﻪ ﻳﺎره ﻣﺮګ دى‬
‫څــﻮك ﺑﻪ څﻮ ﭘﺎﻳﻲ ژوﻧﺪي ﻟﻪ ﻳﺎره ﻟﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٤‬‬
‫ﺑﯧﻠﺘﻮن ) ﻣﺸﺒﻪ ( ‪ ،‬ﻣﺮګ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻪ ﻛﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ده ‪ .‬ﺑﯧﻠﺘـﻮن‬
‫او ﻣﺮګ دواړه د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي‪.‬‬

‫د ﻋﺸﻖ ﺑﺨﺮه ﻋﻄﺎﻳﻲ ﻟﻜﻪ اﻳﻤﺎن ده‬

‫‪108‬‬
 ‫ﻣـﻮﻧﺪه ﻧﺸﻲ ﭘﻪ ﻛﻮښښ ﭘﻪ ځﻠﯥ ځﻠﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٢‬‬
‫د ﻋﺸﻖ ﺑﺨﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ ( اﻳﻤﺎن ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( د ازل ورﻛړه ﻳﯥ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫د ﻋﺸﻖ ﺑﺨﺮه او اﻳﻤﺎن دواړه د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ‪.‬‬
‫ﭼﯥ د ﺧﻠﻜﻮ ﻧﯧﻜﺨﻮاﻫﻲ ﻟﺮې ﭘﻪ زړه ﻛﯥ‬
‫ﻣـــــــﺒﺎرك ﺷﻪ ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻟﺮې ﭘﻪ زړه ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧٢‬‬
‫ﻧﯧﻜﺨﻮاﻫﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ) ﺧﻴـﺮ رﺳـﻮل( دي ‪.‬‬
‫ﻧﯧﻜﺨﻮاﻫﻲ او ﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ دواړه د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ‪.‬‬

‫ج ‪ -‬ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻟﻪ ﻣﻌﻘﻮﻟﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﻛـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ) ﺣـﺴﻲ( وي او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ) ﻣﻌﻘـﻮل( راﻏﻠـﻰ‬
‫وي ﻳﺎ دا ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ د ) ذات ( ﻧﻮم وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ) ﻣﻌﻨﻰ( ﻧﻮم راﻏﻠﻰ وي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻨﻮاﻟﻲ د ﻣﺦ ﺳﭙﻴﻦ ﻟﻜﻪ ﻣﻮﻣﻨﻪ‬
‫ﭘــــــــﻪ ﺗــــــــﻮرواﻟــﻲ دﻃﺮې ﻟﻜﻪ ﻛﺎﻓﺮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٥‬‬
‫د ﻣﺦ ﺳﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻮﻣﻦ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ‪ ،‬ﺳـﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ ‪ ،‬ﺳـﭙﻴڅﻠﺘﻴﺎ ﻳـﯥ ) و‬
‫ﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( د ﻃﺮې ﺗﻮرواﻟﻰ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻛﺎﻓﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) ﺗـﻮرواﻟﻰ ( ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ده ‪ .‬د‬
‫ﻣﺦ ﺳﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ او د ﻃـﺮې ﺗـﻮرواﻟﻰ ﻣﺤـﺴﻮس ﻧﻮﻣﻮﻧـﻪ دي ‪ ،‬ﻣﻮﻣﻨـﻪ او ﻛـﺎﻓﺮه د ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺖ ﻏﻮﻧﺪې ﻧﺎ ګﺎﻫﻪ زﻣﺎ ﺧﻮار ﻛﺮه ﺳﻴﺪه ﺷﻮې‬
‫راﻏـــــــﻠﻪ دې ﭘﻪ ﻗﺼﺪ وو ‪ ،‬ﻛﻪ دا راﻏﻠﯥ ﺑﯥ ﻧﻤﻄﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٦‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﺑﺨﺖ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﻲ ډول ﭘﯧښﯧﺪل ﻳﯥ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻮم دى ‪ ،‬ﺑﺨﺖ د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم دى ‪.‬‬

‫ﭘـــــــــﻪ ﺑﻠﺒﻠﻮ د ګﻞ ﺑﻮى ﻟﻜﻪ وﺻﺎل دى‬

‫ﻛﻪ ﻳﯥ رﻧګ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ ﻧﺪﻳﻤﻪ‬

‫‪109‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٨‬‬
‫د ګــﻞ ﺑــﻮى ) ﻣــﺸﺒﻪ ( ﻣﺤــﺴﻮس دى ‪ .‬وﺻــﺎل ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ﻣﻌﻘــﻮل دى ‪ .‬وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ‬
‫)ﺧﻮښﻲ( ده ‪.‬‬
‫اﺷﺮف ﺳﺮه ﺗﺮ ﺳﺮه ﻧﻔﺲ اﻣﺎره دى‬
‫ﭘﻪ ﺣﺴﺪ ﭘﻪ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻛﯥ اواره دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٤‬‬
‫اﺷﺮف ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻧﻔﺲ اﻣﺎره ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ) ﭘﻪ ﻏﻠﻄﻮ ﻻرو ﺗﻠﻞ (ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬اﺷـﺮف‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧټﻚ ﻣﺸﺮ زوى دى ‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺤﺴﻮس دى او ﻧﻔﺲ اﻣﺎره ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻮم دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﻠﻞ ﺷﻮې ﻟﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﻟﻜﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻛـــــــﻪ ﻳــــــــــــﯥ ډﯦﺮه ﺑﻼ ﻛړه ﻧﻪ درﯦﺪﻟﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٣‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃــﺐ ) ﻣــﺸﺒﻪ( ﻋﻤــﺮ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( دى ‪ ،‬ﻧــﻪ ﭘــﺎﺗﯥ ﻛﯧــﺪل ﻳــﯥ )وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺤﺴﻮس او ﻋﻤﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻮم دى ‪.‬‬
‫د – ﻣﻌﻘﻮﻟﻪ ﻟﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم ) ﻋﻘﻠﻲ ( وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ د ذات‬
‫ﻧﻮم ) ﺣﺴﻲ ( وي‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﻣﺸﺎل ﻳﯥ د ﺟﻤﺎل راﺗﻪ ښﻜﺎره ﻛړ‬
‫ﺑـــــــــﻴﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺘﻨګ ﻛﺎ ﻫﻐﻪ ﻳﺎر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٥‬‬
‫ﺟﻤﺎل ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﭼﯥ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻮم دى او ﻣﺸﺎل ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دى ﭼـﯥ ﺣـﺴﻲ دى ‪ ،‬د‬
‫دواړو ﺗــﺮﻣﻨځ ﻧــﻮراﻧﻲ واﻟــﻰ او ښــﻜﻼ ) وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ده‪ .‬ﭘــﻪ دوﻳﻤــﻪ ﻣــﺴﺮه ﻛــﯥ ﻣــﺘﻜﻠﻢ‬
‫)ﻣﺸﺒﻪ( او ﭘﺘﻨګ )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪ ،‬ﭼﯥ دواړه ﻣﺤﺴﻮس دي ‪.‬‬
‫ﭼــــــــــﯥ د ﺻﺒﺮ ﭘﻪ آﻫﻦ ﻣﯥ وﺗړﻟﻰ‬
‫ﺗﺎ د زﻟﻔﻮ ﭘﻪ ﺣﻠﻘﻪ ﻫﻐﻪ ورﻣﺎت ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٦‬‬
‫ﺻــﺒﺮ ) ﻣــﺸﺒﻪ ( دى ﭼــﯥ ﻣﻌﻘﻮﻟــﻪ ﻛﻠﻤــﻪ ده او آﻫــﻦ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑ ـﻪ ( دى‪ ،‬ﭼــﯥ ﺣــﺴﻲ‬
‫راﻏﻠﻰ ده ‪).‬ﺑﻨﺪول او ﻛﻠﻜﻮاﻟﻰ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫د ښــــﻪ ﻳﺎر دﻳﺪن د دواړو ﺳﺘﺮګﻮ ﻧﻮر دى‬

‫‪110‬‬
 ‫ﺧﺪاى دې ﻧﻪ ﻛﺎ د ﻫﻴﭽﺎ ﺳﺘﺮګﯥ ﺑﯥ ﻧﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٢‬‬
‫د ﻳــﺎر دﻳــﺪن ) ﻣــﺸﺒﻪ ( د ﺳــﺘﺮګﻮ ﻧــﻮر ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( ‪ ،‬ﺳــﻜﻮن او ارام ﻳــﯥ ) وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ده‬
‫)دﻳﺪن( د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم دى او ﻧﻮر د ذات ﻧﻮم دى‪.‬‬
‫ﭘــــﻪ دادوه ﺳﻮاره د ﻣﺦ ﻳﻌﻨﯥ ﺳﺘﺎ ﺳﺘﺮګﯥ‬
‫ﺗﺎ ﻣﯥ درﺳﺖ دﭘﺎر ﺳﺎ ﻳﻴﻪ ﻟښﻜﺮ ﻣﺎت ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٢‬‬
‫د ﻣﺤﺒﻮب دوه ﺳﺘﺮګﯥ ﻳﯥ ﻟـﻪ ﺳـﻮارو ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـړي‪ ،‬ﭼـﯥ دواړه ﺣـﺴﻲ دي ‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ ﭘﺎرﺳﺎﻳﻲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﭼﯥ ﻣﻌﻘﻮل دى او ﻟـښﻜﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﭼـﯥ‬
‫ﻣﺤﺴﻮﺳﻪ ﻛﻠﻤﻪ ده او وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ﺳﺎﺗﻞ ‪ ،‬دﻓﺎع ﻛﻮل ( دي ‪.‬‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ د داﻧﺎ ﻳﺎﻧﻮ ﻟﻜﻪ ﺑﺎد دى‬
‫د وګړي ﺧﻮد راﻳﯥ دي ﭼﯥ ﻛﯧږي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٣‬‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ )ﻣﺸﺒﻪ (او ﺑﺎد )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى ‪ ،‬ﭘﻪ ځﺎى ﻧﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧﺪل ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ده‬
‫‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺖ د ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم دى او ﺑﺎد د ذات ﻧﻮم دى ‪.‬‬
‫ﭼــــــــــﯥ ﻳﯥ ﺗﻮره د ﻏﻤﺰو راﺗﻪ ﺗﯧﺮه ﻛړه‬
‫اوس ﺧﻮﺑﻪ ﺷﻬﻴﺪي ده ﺳﺘﺎ ﭘﻪ وړاﻧﺪې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٨‬‬
‫ﻏﻤﺰه )ﻣﺸﺒﻪ(‪ ،‬ﺗﻮره )ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ( ‪ ،‬وژل او ﺷـﻬﻴﺪول ﻳـﯥ )وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ( ده ‪ .‬ﻏﻤـﺰه د‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم دى او ﺗﻮره د ذات ﻧﻮم دى ‪.‬‬
‫ﻓﻬﻢ وﻛړه ﭼﯥ ﺿﺎﻳﻊ در څﺨﻪ ﻧﺸﻲ‬
‫ﻟــــــــﻜﻪ در ﺑـــــــــﯥ ﺑﻬـﺎدى دا ﻧﻔﺲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٤‬‬
‫ﻧﻔﺲ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻋﻘﻠﻲ دى ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ در ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﺣﺴﻲ دى ) ﺑﯥ ﺑﻬـﺎ ( ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫د ﻫﻤﺖ ﭘﻪ ﺑﺎل و ﭘﺮ ﺳړى اﻟﻮزي‬
‫ﻣـــــﺮﻏﻪ ﭘﻮرﺗﻪ اﻟﻮاﺗﻪ ﻛﺎ ﭘﻪ وزرو‬

‫‪111‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧١‬‬
‫ﻫﻤﺖ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻌﻘـﻮل دى ‪ ،‬ﺑـﺎل او ﭘـﺮ ) ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( ﻣﺤـﺴﻮس دى ‪ ،‬ﭘﺮﻣﺨﺘـګ‬
‫ﻳﯥ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﻋـــــــﺎرﻓﺎن د ﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ګﻨﺞ ﺗﻮاﻧګﺮ دي‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ راځﻲ د ﺧﻠﻜﻮ ﻣﺎل ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٩‬‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻮم دى ‪ ،‬ګﻨﺞ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( دى ﭼـﯥ ﻣﺤـﺴﻮﺳﻪ ﻛﻠﻤـﻪ ده‬
‫‪ ) ،‬دﺧﻠﻜﻮ ﻣﺎل ﺗﻪ ﺳﺘﺮګﯥ ﻧﻪ ﻧﻴﻮل او ﻣړښﺖ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ زړه ﻳﯥ د وﺣﺪ ت ډﻳﻮه ﺷﻮه ﺑﻠﻪ‬
‫ﺗـــــــﺠﻠﻰ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ځﻲ اﻓﺘﺎب ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٨٩‬‬
‫وﺣﺪت )ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻮم دى ‪ ،‬ډﻳﻮه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( دى‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺤﺴﻮس راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ د ﻫﺮ ﭼﺎ ﺗﺮ ځﻴګﺮ ﺧﯧﮋي‬
‫د ﻗـــــــــــﻀﺎﻧـــﯧﺰه و ﻫﺮ ﭼﺎ وﺗﻪ ﻧﯧﻐﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٨‬‬
‫ﻗﻀﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻌﻘﻮل دى ‪ ،‬ﻧﻴﺰه ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﭼﯥ ﻣﺤـﺴﻮس دى ‪ ،‬ﻟـﻪ ﻣﻨځـﻪ وړل‬
‫ﻳﯥ ) وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ( ده ‪.‬‬
‫ﭼﯥ دوه ښﻪ ﺧﻮاږه ﻣﻴﻦ ﺳﺮه دﻟګﻴﺮ ﻛﺎ‬
‫د ﻏـــــﻤﺎزو وﻳﻨﺎ څﻪ د ﺳﺘﺮګﻮ ﺧﺲ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٦‬‬
‫د ﻏﻤﺎزو وﻳﻨﺎ ) ﻣﺸﺒﻪ ( ﻣﻌﻘﻮل ده او د ﺳﺘﺮګﻮ ﺧﺲ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ﻣﺤﺴﻮس دى ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﭼﯥ واﻏﻮﺳﺘﯥ د ﺧﻴﺎل ﺟﺎﻣﯥ رﻧګﻴﻨﯥ‬

‫ﺑــــــــــــﻠﻪ ﺳـــــﺘﺎ ﭘـــــــﻪ ډول ﻧﺸﺘﻪ رﻧګﻴﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٨‬‬
‫)ﺧﻴﺎل( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺟـﺎﻣﯥ ( ﻣﺤـﺴﻮس ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪) .‬ﻛﺒـﺮ او ﻏـﺮور(‬
‫ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫‪112‬‬
 ‫ﻏــــــــــــﻢ ﻳﯥ ﺑﯥ ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻧﻪ دى ﭘﻴﺪا ﻛړى‬
‫د ﻧﺎﻣﺮد د ﻣﺮد ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ﻏﻢ ﻣﺤﻚ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٣‬‬
‫)ﻏــﻢ ( ﻣﻌﻘــﻮل ﻣــﺸﺒﻪ دى او )ﻣﺤــﻚ( ﻣﺤــﺴﻮس ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪).‬ﻛــﺮه او ﻧــﺎﻛﺮه‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭼــــــﯥ د ﻓﻜﺮ ﻣﺮﺟﻮڼﺎ ﻟﻪ ﺑﺤﺮه وﻛﯧښ‬
‫راﺷﻪ ګﻮره د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻼم ګﻮﻫﺮ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٤‬‬
‫)ﻓﻜﺮ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى )ﻣﺮﺟﻮڼـﺎ( ﻣﺤـﺴﻮس ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى او )ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ او ﻫﻨـﺮ‬
‫ﻣﻨﺪي( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ )ﻛﻼم ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى ‪) ،‬ګﻮﻫﺮ( ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﺒﻪ‬
‫دى او )ارزښﺖ( ﻳﯥ وﺟﻪ ده ‪) .‬ﻛﻼم ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى ‪) .‬ګﻮﻫﺮ( ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﻳﻮ ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ وﻻړ ﺳﺮه ښﻮرﻳږي‬
‫دا ﭘــﻪ ځﺎن ﺧﻮﻧﻲ ﻋﺎﺷﻖ ﻳﯥ ﻣﻬﺎوت دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٨‬‬
‫)ﻋﺸﻖ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ( ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ ) ،‬ﺳﺮﻛـښﻲ‬
‫او ﭘــﻪ ﻗﺒـــﻀﻪ ﻛـــﯥ ﻧـــﻪ راﺗﻠـــﻞ( ﻳـــﯥ وﺟــﻪ ﺷـــﺒﻪ ده ‪ .‬ﻫﻤﺪراﻧګـــﻪ )ﺧـــﻮﻧﻲ ﻋﺎﺷـــﻖ( ﻣـــﺸﺒﻪ‬
‫او) ﻣﻬﺎوت( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ﭼﯥ دواړه ﻣﺤﺴﻮس دى ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻢ څﻪ دى ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻛﯥ ګﺒﻴﻨﻪ دى‬
‫ﻛﺎﺳـــــــــﻪ ﻫﻢ ورﺳﺮه ﺑﻮﻳﻪ ﺧﺮاﺟﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦٣‬‬
‫) ﻋﻠﻢ ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى او )ګﺒﻴﻨﻪ ( ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ .‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳﯥ ) ګټﻪ‬
‫رﺳﻮل ( دي ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻫﻤﺖ د ﺳړي څﻮ ﻗﺪر ﻳﯥ ﻫﻮﻣﺮه‬
‫د ﺗــــــــــــﻤﻴﺰ ﭘﻪ ﺗﻠﻪ ﻫﺮ ﺳړى ﺗﺎﻟﻪ ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٧١‬‬
‫)ﺗﻤﻴﺰ ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺗﻠﻪ( ﻣﺤﺴﻮس ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪) ،‬اﻧﺪازه ﻛﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫د وﺻﺎل د ﻧﺎوې ﻣﻬﺮ څﻪ دى ﻏﻢ دى‬

‫‪113‬‬
 ‫ﻫــــــــﻐﻪ ﻫﻢ واړه ﻳﻜﺒﺎره ﻣﻌﺠﻞ ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٥‬‬
‫) وﺻﺎل او ﻏﻢ ( ‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ ګﺎﻧﯥ دي ) ﻧـﺎوې او ﻣﻬـﺮ ( ﻣﺤـﺴﻮس ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫دي ‪ ،‬د وﺻﺎل او ﻧﺎوې ﺗﺮ ﻣﻨځ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﺧﻮښﻲ( ده‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﻏﻢ او ﻣﻬـﺮ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ) ﺗﻜﻠﻴﻒ او اﺣﺘﻴﺎج ( دى ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ د ﻋﺸﻖ درﻳﺎب راوﺧﻮت ﭼﻠﯥ ﭼﻠﯥ‬
‫ﻋــــــــﺎﺷــــــــﻘﺎن ﭘﻜﯥ ﻻﻫﻮ ﺷﻮ ﺑﻠﯥ ﺑﻠﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٢‬‬
‫)ﻋﺸﻖ ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣـﺸﺒﻪ دى ‪) ،‬درﻳـﺎب ( ﻣﺤـﺴﻮس ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ ،‬وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ‬
‫) ډوﺑﯧﺪل او ﭘﺎى ﻧﻪ ﻟﺮل( دي ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ درﺗﻪ څﻮك واﻳﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫د ﻫــــــــــــﻮى زﻧﺎر ﭘﻪ ﻏﺎړه ﻳﻮ ﺗﺮ ﺳﺎ ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٨‬‬
‫) ﻫﻮى ( ﻣﻌﻘﻮل ﻣﺸﺒﻪ دى ‪ ) .‬زﻧـﺎر( ﻣﺤـﺴﻮس ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪) ،‬ګﻤﺮاﻫـﻲ ﻳـﺎ ﻻره‬
‫ورﻛﻮل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫‪ - ٧‬د ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ د ﻣﺮﻛﺒﻮاﻟﻲ او ﺑﺴﻴﻄﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪:‬‬

‫ﻣﺨﻜﯥ ﺗﺮ دې ﭼﯥ ددې ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧـﻪ ﻟـﻪ ﺑﯧﻠګـﻮ ﺳـﺮه راوړو د ) ﺑـﺴﻴﻂ او‬
‫ﻣﺮﻛﺐ( ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﺑﻪ ﻳﻮ څﻪ رڼﺎ واﭼﻮو‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﭼﯥ ﻳـﻮ ذﻫﻨـﻲ اﻧځـﻮر‬
‫و ښﻴﻲ او ﺗﺮ دې ﻟﻪ ډﯦﺮو اﺟﺰاوو څﺨﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮى ﻧﻪ وي ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دى ‪:‬‬

‫• ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ‪:‬‬
‫ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻫﻐﻪ ذﻫﻨﻲ اﻧځﻮر ﺗـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﻳـﻮازې ﻳـﻮه ﻛﻠﻤـﻪ وي او ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫ﻛﯥ ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎ ﺟﺰ ورﺳﺮه ﻧﻪ وي راﻏﻠﻰ ‪ ٢١) .‬م ‪(١٠١‬‬

‫‪114‬‬
‫ﻟﻜﻪ ‪) :‬د ﻣﺦ ورﺗﻪ ﻛﻮل ﻟﻪ ګﻞ ﺳﺮه ( ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻣﺦ ﻣﺸﺒﻪ او ګﻞ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ،‬ﭼـﯥ دواړه‬
‫ځﺎﻧﺘﻪ ځﺎﻧﺘﻪ ﻳﻮ ذﻫﻨﻲ اﻧځﻮر را ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫• ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ‪ :‬ﻫﻐﯥ ﻛﻠﻤﯥ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﺻﻔﺖ )ﺳﺘﺎﻳﻨﻮم ( ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ ﻳﺎ د ﻗﻴـﺪ ﭘـﻪ‬
‫ډول ﺑﻠﻪ ﻛﻠﻤﻪ ورﺳﺮه راﻏﻠﯥ وي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪ :‬ﺳـﺮې ﺷـﻮﻧډې ﻟـﻪ ﺳـﺮوﻳﺎ ﻗﻮﺗـﻮ ﺳـﺮه ورﺗـﻪ‬
‫ﻛﻮل ﭼﯥ د ﺷﻮﻧډو او ﻳﺎ ﻗﻮﺗﻮ ﻟﭙﺎره ) ﺳﻮرواﻟﻰ ( د ﺻﻔﺖ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫د ﻣـﺦ ﺧــﺎل ﻟــﻪ ﺑــﻮرا ﺳــﺮه ورﺗــﻪ ﻛــﻮل ‪ ،‬ﭼــﯥ ﻣــﺦ )ﻣــﻀﺎف اﻟﻴــﻪ ( دى او ﺧــﺎل ورﺗــﻪ‬
‫ﻣﻀﺎف ﺷﻮى دى ) ﻣﺸﺒﻪ ( دى ﭼﯥ د ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ دى او ﺑﻮرا ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛﯧږي ‪ ،‬ﭼﯥ د څﻮ ذﻫﻨﻲ‬
‫اﻧځﻮرﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ ځﺎى واﻟﻲ څﺨﻪ ﻣﻨځﺘﻪ راﻏﻠﻰ وي‪ ،‬ﭘـﻪ ﺑﻠـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻫﻐـﻪ ﺟﻮړښـﺖ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻛﯥ ﻟﻪ څﻮ ذﻫﻨـﻲ اﻧځـﻮرو ﻳﻌﻨـﯥ د ﻛﻠﻤـﻮ ﻟـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ څﺨـﻪ راﻣﻨځﺘـﻪ ﺷـﻮى وي ‪.‬‬
‫)‪ ٢١‬م ‪(١٠٢‬‬

‫ﻫﺮ دم ﭼﯥ ډﯦﺮه ځﻠﻪ اﺿﻄﺮاب ﺷﻲ ﺳﺘﺎ دﻳﺪن ﺗﻪ‬

‫ﭘــــــــﻪ ﺗـــــــږي ﺑــــﺎﻧﺪې ﺗﻞ وي د اوﺑﻮ ﻣﻴﻨﻪ ﻏﺎﻟﺒﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩١‬‬
‫ﭘﻮرﺗـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮه ﻣﺮﻛــﺐ ﺟﻮړښـﺖ څﺨـﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﺷــﻮى ‪ ،‬ﻫـﺮه ګـړۍ ﭘـﻪ ډﯦــﺮ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ )ﺧﻮځﯧﺪاﻛﻮل د ﻣﺤﺒﻮب دﻳﺪن ﺗﻪ ( او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺗږي د اوﺑـﻮ ﻣﻴﻨـﻪ ﻏﺎﻟﺒﯧـﺪل (‬
‫ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺐ ډول راﻏﻠﻲ دي ‪.‬‬
‫اوس د ﻣﺠﺮدې ﺑﺴﻴﻄﯥ او ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﯧﻠګـﯥ راوړو او د ﻣﻘﻴـﺪې ﺑـﺴﻴﻄﯥ‬
‫او ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﯧﻠګﯥ ﺑﻪ ﺗﺮ ﺟﻼ ﺳﺮﻟﻴﻚ ﻻﻧﺪې ﭘﻪ ځﺎﻧګړي ډول راوړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧــﻪ ‪ :‬د دري ژﺑــﯥ او ځﻴﻨــﻮ ﻧــﻮرو ژﺑــﻮ ﻛﺘــﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛــﯥ د ﺑــﺴﻴﻂ ﻟﭙــﺎره د ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﭘــﻪ‬
‫وړاﻧﺪې ﻣﻔﺮد ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮژﺑﻪ ﻛﯥ ﻣﻔﺮد اﺻﻄﻼح ﺗﻪ د ﺑﺴﻴﻂ اﺻـﻄﻼح‬
‫راوړو‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﻲ ﺳﺮه ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ‪،‬ﭼﯥ دواړه ﺧﻮاوې ) ﻣﺸﺒﻪ اوﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ (‬
‫ﻳﯥ ﻣﺠﺮدې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﻛﻠﻤﯥ وي ‪:‬‬
‫ﺗـــﺮ ﺳﻨﺒﻠﻮ ﻳﯥ ښﯥ زﻟﻔﯥ‬

‫‪115‬‬
 ‫ﺗﺮ ګﻠﻮﻧﻮ ﻳﯥ رﺧﺴﺎر ښﻪ‬
‫ﻟﻜﻪ در ﻫــــــﺴﯥ ﻏــــﺎښﻮﻧﻪ‬
‫ﻻ ﺗﺮ درو ﺳﭙﻴﻦ ﻫﻤﻮار ښﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٤‬‬
‫) زﻟﻔﯥ ‪ ،‬رﺧﺴﺎر ‪ ،‬ﻏﺎښﻮﻧﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ دي ‪ ،‬ﭼﯥ درې واړه ﻣﺠﺮدې ﺑـﺴﻴﻄﯥ ﻛﻠﻤـﯥ‬
‫دي ) ﺳﻨﺒﻞ ‪ ،‬ګﻠﻮﻧﻪ او در( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ﭼﯥ درې واړه ﻣﺠﺮدې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﻛﻠﻤﯥ دي‪.‬‬
‫رﻗﻴﺒﺎن دې ﻟﻜﻪ ﺳﭙﻲ دي ﭘﻪ ﻛﻮڅﻪ ﻛﯥ‬
‫ﭼـــﯥ اﻧګړ دې ﭘﺎﻛﻴﺰه ﺷﻲ واړه ﭼﻎ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٥‬‬
‫) رﻗﻴﺒﺎن ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺳﭙﻰ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى )ﭼټﻠﻲ‬
‫او ﻣﺮداري ﭘﻴﺪا ﻛﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﻛـــﻪ زﻣﺎ ﭘﻪ ﻣﺮګ دې زړه دى ﺗﯧﻎ راواﺧﻠﻪ‬
‫د ﻗـﺼﺎب ﻏﻮﻧﺪې ﻣﯥ ﺑﻨﺪ ﭘﻪ ﺑﻨﺪ ﺟﺪا ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧٨‬‬
‫دې )ﻣﺨﺎﻃــﺐ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) ﻗــﺼﺎب( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ‬
‫دى‪) ،‬ﺑﻨﺪ ﭘﻪ ﺑﻨﺪ ﭘﺮﯦﻜﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫ﻏـــﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻟﻜﻪ وﻳښﺘﻪ ﻫﺴﯥ ﻧﺮى ﻛﺎ‬

‫ﻛﻪ ﻏﻤﻮﻧﻪ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﯧږدي ﭘﻪ ﻛﻮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٤‬‬
‫)ﻏﺮ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) وﻳښﺘﻪ ( ﻣﺠﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ ) ،‬ﻧـﺮى‬
‫ﻛﯧﺪل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﯥ دوزخ دوزخ ﻳﺎدﯦږي‬
‫ﺑـــــــــﻞ دوزخ ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﺸﺘﻪ ﺟﺪاﻳﻲ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩١‬‬

‫‪116‬‬
‫)ﺟــﺪاﻳﻲ ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )دوزخ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪،‬‬
‫) ﺗﻜﻠﻴﻒ او ﻛړاو ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫ښـﻜﻠﻲ ډﯦﺮو ﻣﺎﺗﻪ ﻳﺎر ﻛړې‬

‫ﺗـــــــــﻞ د ګﻠﻮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٤‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ) ﺗـﻪ ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ دى او )ګـﻞ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪،‬‬
‫) ښﻜﻼ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫د اوﻻد ﭘﻪ ﻛﺎر ﺧﺒﺮ ﺷﻮم‬
‫اوﻻد واړه ﻟړم ﻣﺎر دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٩‬‬
‫) اوﻻد ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )ﻟــړم ‪ ،‬ﻣــﺎر( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دي‪.‬‬
‫)ﺗﻜﻠﻴﻒ او ﻏﻢ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻫﻮﻣﺮه ښﻪ ﻣﺨﻮﻧﻪ ﭘﻪ دا ﺧﺎورو ﻛﯥ ﭘﻪ ګﻮر دي‬
‫ﭼــــــــــــﯥ دوى ﻟــﺮه ور دروﻣﻢ ګﻮرو ﻣﺎوﺗﻪ ارم دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٥‬‬
‫)ګﻮر( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ارم( ﻣﺠﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى‪ ) .‬ﺳـﻜﻮن او‬
‫ارام (ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬

‫ﻧـــــــــﻪ ﻣـــــــــﭻ ﻳـــــــــﻢ ﻧﻪ ﻛﺎرﻏﻪ ﻳﻢ ﭼﯥ ﭘﻪ ګړو ﻣړو ګﺮځﻢ‬

‫ﻳﺎ ﺑﺎز ﻳﻢ ﻳﺎ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﻳﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ښﻜﺎر ﻣﯥ زړه ﺧﻮرم دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٦‬‬
‫)ﻣــﺘﻜﻠﻢ ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) ﻣـﭻ ‪ ،‬ﻛﺎرﻏــﻪ ‪ ،‬ﺑــﺎز او ﺷــﺎﻫﻴﻦ ( ﻣﺠــﺮد‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ‪.‬‬
‫رﻗـــــــﻴﺒﺎن دې ﻟﻜﻪ ﺳﭙﻲ ﭘﻪ ﻛﻮڅﻪ ﻏﺎﭘﻲ‬
‫ﻫﻢ ﺗﺮې څﻴﺮې ﺟﺎﻣﯥ دروﻣﻢ ﻫﻢ ﺧﻮړﻟﻰ‬

‫‪117‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٣١‬‬
‫)رﻗﻴﺒﺎن( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺳﭙﻲ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪) .‬زﻳـﺎن‬
‫رﺳﻠﻮ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﻋـــــــﺸﻖ ﻟﻜﻪ ﭘـــــﺎﭼــــــﺎ دى زه ﭘﻪ ﻣﺜﻞ د ﭼﺎ ﻛﺮﻳﻢ‬
‫ﭼﺎﻛﺮ ﭼﯥ د ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻪ ﺣﻜﻢ ﻧﻪ وي ﻧﺎ ﻣﻌﻘﻮل دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٣‬‬
‫)ﻋـــﺸﻖ ( ﻣﺠـــﺮد ﺑـــﺴﻴﻂ ﻣـــﺸﺒﻪ دى او )ﭘﺎﭼـــﺎ( ﻣﺠـــﺮد ﺑـــﺴﻴﻂ ﻣـــﺸﺒﻪ ﺑـــﻪ دى‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ) ﻣﺘﻜﻠﻢ زه ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﭼﺎﻛﺮ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭘښﺘﺎﻧﻪ ﻟﻜﻪ ﻣګﺲ ورﺑﺎﻧﺪې ګﺮځﻲ‬
‫ورﺗـــــﻪ اﻳښـﻰ د ﻣﻐﻞ د ﺣﻠﻮا ﺗﺎل دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٧‬‬
‫)ﭘښﺘﺎﻧﻪ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻣګﺲ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻏﺎړې ﻏﺮوﻧﻪ ﺧﺒﺮ دار دي ﭼﯥ ﻣﺠﻨﻮن ﻳﻢ‬
‫ﻛـــــــــــﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ دا ﺧﺒﺮ دى ﭼﯥ ﻟﻴﻼ ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨١‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ او ﻣﺨﺎﻃﺐ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى ) ﻣﺠﻨـﻮن او ﻟـﻴﻼ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻲ دي ‪.‬‬

‫ﺗـــــــﻪ ﻫﻢ ﺧﺮ ورﺳﺮه ﻣﻪ ﺷﻪ‬

‫ﻛﻪ څﻮك ﺧﺮ ﺷـــﻲ ﭘﻪ ﺧﺮى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٣‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ )ﺗﻪ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺧﺮ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ب – ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ اوﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دواړه ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺒﻪ ﺑڼﻪ راوړل ﺷﻮي وي‪:‬‬
‫زﻣﺎ اوښﻜﯥ د ګﻮګﻞ ﭘﻪ ځﻮښ ﭘﻴﺪا ﺷﻲ‬
‫ﻟـــــــــﻜﻪ اور ﭼــــــﯥ ﻟﻪ ﻛﺒﺎﺑﻪ ﻧﻢ اﺧﺮاج ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢‬‬

‫‪118‬‬
‫) ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ( ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪) ،‬ﻟﻜـﻪ (‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﺗﺮ ځﻮاﻧﻪ ﻧﻪ زوړ ﻻ ﻛﺎﻧﺪې ﻧﺴﻜﻮر‬
‫ﭘـــــــﻪ ﭘـــــــــﺨﻪ وﻧـــــــــــﻪ ﻻ ښﻪ ﻟګﯧږي اور‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٣‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫زﻣــــــــﺎ زړه ﻳــــــﯥ ﭘﻪ ﺣﻠﻘﻪ د زﻟﻔﻮ ﻳﻮ وړ‬
‫ﻟﻜﻪ ﻟﻮى ﻣﺎﻫــــــﻲ ﭘﻪ ﺷﺼﺖ دﻣﺎﻫﻲ ګﻴﺮ‬
‫د ﺷــــــــﻜﺮو ﭘــــــــــﻪ دﻛﺎن ﻣﺎﻫﻲ ﺑﭽﻪ دى‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮر ﺧـﺎل دى ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﺷﻮﻧډو ﺟﺎى ګﻴﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٦‬‬
‫د ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮې ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ راﻏﻠـﯥ دي او دوﻳﻤـﯥ ﻣـﺴﺮې ﻳـﯥ ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﯥ دي ‪.‬‬
‫ﻏــــﺎﻓﻼن ﻟﻪ دې دﻧﻴﺎ ﺳﺮه ﻛﺎﻟﻮ ﺑﯥ‬
‫ﻟﻜﻪ ﭘﯧﻐﻠﻪ ﺟﻦ ﺑﺎزي ﻛﺎ ﭘﻪ ﻟﻮځﻜﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٨‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى‪).‬ځـﺎن ﻏﻮﻟـﻮل او‬
‫ﺑﯥ ﺧﺒﺮي( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﭼﯥ زﻟﻔﯥ ﭘﯧﭽﺎ ﭘﯧﭻ ﺳﺮه وﻟﻮل ﻛړې‬
‫ﭘــﻪ ګﻠﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﻮ ﺗﻮر ﻣﻨګﻮر ﺧﻔﺘﻪ ﺷﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م‪(١٨٠‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻢ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ﻟﻜﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺗﯧﺮو ﺗﻮرو وﯦﺮﯦږي‬

‫ﻫﺴﯥ ډار ﻛﻮم زه ﻫﻢ ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻋﺘﺎﺑﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٣‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬

‫‪119‬‬
 ‫ﻟــــــﻜﻪ روح ﭼـــﯥ ﻟﻪ ﻗﺎﻟﺒﻪ ﻧﻪ واﺗﻪ ﻛﺎ‬
‫ﭘﻪ دا ﺷﺎن ﻣﯥ ﺟﺪاﻳﻲ ﻛﯧږي ﺑﯥ ﻳﺎره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٠٩‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫زړه ﻣﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻻ ﺳﻮ در ﻛړ ﺗﺎ ﺧﺮاب ﻛړ‬

‫ﻫـــــــﻠﻚ څــــــــــــﻪ زده د زﯦﺒﺎ ﺗﻮﺗﺎ ﺳﺎﺗﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤٥‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻰ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻛﻠﭙﻪ روﭘۍ ده ﻣﺦ ﻳﯥ ﺗﻮر ﺷﻪ‬
‫ﻫﺮ ﺳړى ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﺎرۍ ﻛﯥ ﭘﻪ زړه ﻏﻞ وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٤‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫د ﻧـــــــــﺎﻛﺲ ﻟﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﺮه څﻪ ﻛﺎر ى‬
‫د ﺳﻨګﯧړ ﻟﻪ زراﻋﺖ ﺳﺮه څﻪ ﻛﺎر دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢٩‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭼـــــــــــﯥ دﻳﺪن د ﻣﻴﻦ وﻛړﻣﻪ ﺗﺎ زه ﺷﻢ‬
‫ﻟﻜﻪ ﻛښﺖ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﺎران ﺳﺮه اوﺑﻪ ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٩‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫د ﺧﭙﻞ ﻳﺎر د ﺟﺪاﻳۍ ﻫﺴﯥ ﻛﺎر دى‬

‫ﻟﻜﻪ ﺳﺎه ﭼﯥ ﻟﻪ وﺟﻮده ﭘﻪ وا ﺗﻪ ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٥٩‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫‪120‬‬
 ‫ﺑﯧﻠﺘﺎﻧﻪ زﻣﺎ ﭘﻪ ﻗـــــﺼﺪ ﭼﺎړه ﺗﯧﺮه ﻛړه‬
‫دﻗﺼﺎب دﻟﺴﻮزي ﻧﺸﻲ ﭘﻪ ورﻏﻮﻣﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦٦‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎﻃﺮ ﻳﯥ ﻫﺴﯥ ځﻨﯥ ﻳﻮ وړ ﺗﻮرو ﺳﺘﺮګﻮ‬

‫ﻟﻜﻪ ﺻﻴﺪ د ﺷﺎﻫﻴﻨﻮ ﺗﺮ ﻣښﻮﻛﻮ ﺗـــــــــــــﺮ ﻣﻨګﻮل ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٧٠‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ورﺑﻞ دې ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻦ ﻣﺦ اﺷﻔﺘﻪ ﻛﯧږي‬
‫ﭘـــــــــﻪ ﻣﺎښﺎم ﻛﯥ رڼﺎ ورځ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻛﯧږي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٧٣‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ اودوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﻳــﻮ ګﻠﺰار ﭘﻪ ﻳﻮه درﻧګ ﻛﯥ ﺷګﻔﺘﻪ ﺷﻲ‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ زﻟﻔﯥ ﭘﻪ ﺑﺎر ﺧﻮﺑﺎﻧﺪې وﻟﻮل ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٥‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑــــــځﻦ ﭼــﯥ ﺣﻠﻮا ﺧﻮري‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﺧﻮﻟﻪ د ﺷﺎ ﺧﻮري‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٠٩‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺧـــــــﻮﻟـــــﻪ ﻳﯥ ﭘټﻪ ﺧﻮره ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﺎز د ښﻜﺎر ﻏﻮښﯥ ﭘﻪ ﻏﻼ ﺧﻮري‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٠٩‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ زﻟﻔﻮ ﻛﯥ ﻣﯥ ﺧﻮار ﺧﺎﻃﺮ ښﺎد ﻧﻪ ﺷﻮ‬

‫‪121‬‬
 ‫د ﻣــــــــﻮﻣﻦ ﭘﻪ ﻛﻔﺮ ﺳﺘﺎن ﻛﯥ څﻪ ﺣﺮﻣﺖ وي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٠‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫درﺳﺘﻪ ﺷﭙﻪ ﻫﺴﯥ ﺑﻴﺪار ﻳﻢ‬

‫ﻟﻜﻪ ﻟــــــﻨګﻪ زوﻳــــﻪ ژﻏﻮري‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٥‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫دا څﻪ ﺑﺎر ﺧﻮﻧﻪ دي ﻧﻪ ﭘﺮﯦﺸﺎﻧﯥ ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ‬

‫ﭘـــــــﺮوﺗــــــﻲ دي ﭘﻪ ګﻠﻮ دﺳﻨﺒﻠﻮ ﭘﺎڼﯥ ﺗﺎﻧﺪې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٩‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫د ﺑڼﻮ ﻧﺎوك ﻳﯥ ښﻮى دروﻣﻲ ﺗﺮ زړوﻧﻮ‬
‫د ﺗــﺮﻛﺎﻧﻮ ﻏﺸﻲ ښﻮى دروﻣﻲ ﺗﺮ زﻏﺮو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٤‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫زړه ﻣﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ زﻟﻔﻮ ﺑﻨﺪ ﺷﻮ ﭘﺮې ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻮم‬
‫ﻟــــــــــــﯧﻮﻧــــــــــﻰ ﺗــــــړﻟـــــــﻰ ښـﻪ دى ﭘﻪ زﻧځﻴﺮ ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٨‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫ج – ﺑﺴﻴﻂ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ) ﻣـﺸﺒﻪ( ﺑـﺴﻴﻄﻪ ﻛﻠﻤـﻪ وي او )ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ ( ﭘﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺷﻜﻞ راﻏﻠﻰ وي‪:‬‬
‫ﻟﻜﻪ ګﻞ ﺷګﻔﺘﻪ روى ﺗﺎزه ﭘﻪ ﺑﺎغ ﻛﯥ‬
‫ﻫﻤــــــــــــــﯧﺸﻪ د ښﻮ ﺑﻠﺒﻠﻮ ﭘﺮې ﺑﻠﻐﺎك‬

‫‪122‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠٥‬‬
‫ﭼﻮن دا ﻏﺰل د ﻣﺮد ﭘﻪ ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﻛﯥ وﻳﻞ ﺷﻮې ده ﻧﻮ دﻟﺘﻪ ﻫـﻢ )ﻣـﺮد( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ او ﻫﻐﻪ ګﻞ ﭼﯥ ﺗﺮ او ﺗﺎزه وي او ﺗﻞ د ﺑﻠﺒﻠﻮ ﺷﻮر ﻳﯥ ﭘﺮ ﺳﺮ وي‪،‬ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫د وروﺳﺘﻲ ﺳﭙﺮﻟﻲ ﻧﺮګﺲ دى‬
‫د ﺧــــــــــــﻮﺷﺤــــــﺎل ﻗــــﺪر ﻟﺮئ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٣‬‬
‫)ﺧﻮﺷﺤﺎل( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د وروﺳﺘﻲ ﺳﭙﺮﻟﻲ ﻧﺮګﺲ دى ( ﻣﺮﻛﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫دﻧـــــــــﻴﺎ ﻟﻜﻪ ﺣـــــــــــــﻠﻮا ده ښــــــﻪ ﺷﺮﻳﻨﻪ ﻣﺰه ﻧﺎﻛﻪ‬
‫ﺣﺮﻳﺺ ﻳﯥ ﻟﻜﻪ ﻣﭻ دى ﺑﺎﻧﺪې ﻏﻮرځﻲ ﻧﻪ ﻣړﻳږي‪.‬‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦٢‬‬
‫) دﻧﻴﺎ ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ښﻪ ﺷﺮﻳﻨﻪ ﻣﺰه ﻧﺎﻛﻪ ﺣﻠﻮا ده ( ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫)ﺣﺮﻳﺺ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ﻣﭻ ﻏﻮﻧﺪې ﻏﻮر ځﯧﺪل او ﻧﻪ ﻣړﯦﺪل ( ﻣﺮﻛﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫د‪-‬ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼﯥ ﻣﺸﺒﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﻄﻪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ وي ‪:‬‬
‫ﻗﻨﺪ و ګﻞ ﺳﺮه دا ﻫﻮﻣﺮه ﻟﺬت ﻧﻪ ﻛﺎ‬
‫ﭼـــﯥ ﺧﻮﻟﻪ ورﻛﺎ ﻟﻪ زورل ﺳﺮه اﻣﯧﺰه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٩‬‬
‫)ﻟﻪ زورﻟﻮ ﺳﺮه اﻣﯧـﺰه ﺧﻮﻟـﻪ ورﻛـﻮل ( ﻣﺮﻛـﺐ ﻣـﺸﺒﻪ دى او ) ﻗﻨـﺪ او ګـﻞ( ﻣﺠـﺮد‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﯥ ﺗﺮ ﺻﺒﺎﺣﻪ ﻟﻜﻪ ﺷﻤﻊ‬
‫ﭘـــــــــﻪ ﻳــــــﻮه ﻗﺪم وﻻړې ﺟﺎﻧګﺪازې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٨‬‬
‫)ﻫﻐ ـﻪ ﻣﺤﺒــﻮﺑﯥ ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻳــﻮه ﭘــښﻪ ﺗــﺮ ﺻــﺒﺎﺣﻪ وﻻړې وي ( ﻣﺮﻛــﺐ ﻣــﺸﺒﻪ دى او‬
‫) ﺷﻤﻊ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫‪123‬‬
 ‫د ﺑڼﻮ څﻮﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﯧﻐﯥ ځﻲ ﺗﺮ زړوﻧﻮ‬
‫ﭼـــــــﯥ ﺗﯧﺮه ﺗﯧﺮه ﻛﺎﺗﻪ ﻛﺎ ﻟﻜﻪ ﺑﺎزې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٨‬‬
‫) ﭘﻪ ﺗﯧﺮه ﺗﯧﺮه ﻛﺘﻮ ﻳﯥ د ﺑڼﻮ څـﻮﻛﯥ ﻧﯧﻐـﯥ ﺗـﺮ زړوﻧـﻮ ﺗﻠـﻞ ( ﻣﺮﻛـﺐ ﻣـﺸﺒﻪ دى او‬
‫)ﺑﺎزې( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫‪ - ٨‬د ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ د ﻗﻴﺪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺳـﺮه ﺻـﻔﺖ ‪ ،‬ﻣـﻀﺎف او ﻳـﺎ د‬
‫ﻗﻴﺪ ﻛﻠﻤﻪ راﻏﻠﯥ وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﻂ راﻏﻠﻰ وي‪.‬‬
‫دا رﻧګﻴﻨﯥ ﻣﻌﻨﻰ ﭼﯧﺮې دي ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ‬
‫ﭼــــﯥ را دروﻣﻲ ﻟﻜﻪ ګﻞ ﭘﻪ ﺑﻴﺎض ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥‬‬
‫)رﻧګﻴﻨﯥ ﻣﻌﻨﻰ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ دى او )ګـﻞ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪.‬‬
‫)ښﻜﻼ او ﻟﻮړ ﻛﻴﻔﻴﺖ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻛﻪ د اوﺳﭙﻨﻮ ﻛﻼ وي ﭼﯥ ﺑﺨﺖ ﻳﺎر ﺷﻲ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻳﯥ اﺳﺎﻧﻪ ﻟﻜﻪ ﺷﭙﻮل ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣‬‬
‫) داوﺳﭙﻨﻮ ﻛﻼ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺷﭙﻮل( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺟﺎﻫﻞ ﺳﺮه ګﻠګﺸﺖ ﻟﻜﻪ دوزخ دى‬
‫ﻟـــــﻪ داﻧﺎ ﺳﺮه راﺿﻲ ﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﯥ ﺑﻨﺪ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥‬‬
‫) ﻟﻪ ﺟﺎﻫﻞ ﺳﺮه ګﻠګﺸﺖ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) دوزخ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺗــــــــﻮرې ﺗـــــــــﻮرې زﻟﻔﯥ ﻛﺒﻮد ﺧﺎل ﻟﻜﻪ ﻛﻮﺗﺮه‬
‫راﺷﻪ ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې ﭘﺮې ﺑﻨﺪې ﻳﻮ څﻪ ﺷﻬﺒﺎز دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٣‬‬
‫)ﺷﻴﻦ ﺧﺎل( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻛﻮﺗﺮه( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺧﭙﻠﯥ اوښﻜﯥ ﻣﯥ درﻳﺎب ﺷﻮې‬

‫‪124‬‬
 ‫ﭘــــــــــﻜﯥ ﻧــــــــــــﻪ ﻣـــــــﻮﻣﻢ ﻛﻨﺎر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٧‬‬
‫)ﺧﭙﻠﯥ اوښﻜﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )درﻳﺎب( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫د ﺧـــﻮﺷﺤﺎل دزړه ﺧﻮښﻲ ﻧﺸﻲ ﺑﯥ ﺳﺮاﻳﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ وﻃﻦ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﺮ ﭼﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﻛﺸﻤﻴﺮ ﻛړ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧٥‬‬
‫) ﺧﭙﻞ وﻃﻦ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او) ﻛﺸﻤﻴﺮ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻏﺮ ګﻨﺎه راﺗﻪ د ﺧﺲ ﻏﻮﻧﺪې ښﻜﺎرﯦږي‬
‫ﭼـــــﯥ ﭘــــﻪ ﻣﻬﺮ ﻛﺮم راﻳﺸﻢ ﺑﺨښﻞ ﻛړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٧‬‬
‫)ﻏﺮ ګﻨﺎه( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺧﺲ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺖ دى ﻛﻪ ﻃﺎﻟﻊ دي ﻛﻪ داﺧﭙﻠﻪ ﻓﻘﻴﺮي ده‬
‫ﺧـــــــﺪاى ﻣﯥ ﭼﯥ ﺷړﻳﻪ ﺑﺮاﺑﺮه د اﻃﻠﺲ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٦٨‬‬
‫)ﺷړۍ ﻣﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او اﻃﻠﺲ ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى ‪.‬‬
‫د ﺑــــــﯥ دردو ﻳﺎري ﻣﺎ ﻏﻨﻢ ګڼﻠﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻣﯥ وﻛﺘﻠﻪ ﺳﺮ ﺗﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻮ وه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٦‬‬
‫) د ﺑﯥ دردو ﻳﺎري ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﻏﻨﻢ او اورﺑﺸﯥ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﺑﻨﺪي د ﻳﺎر د زﻟﻔﻮ ﭘﻪ ﻛﻤﻨﺪ دى‬
‫ﺑــــــﻬﺎﻧﻪ ﻳﯥ د ﺧﻼﺻﻴﻪ دﻏﻪ ﺑﻨﺪ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٧‬‬
‫) دﻳﺎر زﻟﻔﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻛﻤﻨﺪ ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮزﻧﺪ دوزخ ﻏﻮﻧﺪې ﭘﻴﺪا ﺷﻲ‬
‫ښـــــﻪ ﻗﺎﺑﻞ د ﭘﻼر ﭘﻪ ﺧﻮﻧﻪ ﻛﯥ ارم دى‬
‫ښﻪ ﻓﺮزﻧﺪ د ﭘﻼر ﭘﻪ ﺧﻮﻧﻪ ﻛﯥ څﺮاغ دى‬
‫ﺑﺪ ﻓﺮزﻧﺪ د ﭘﻼر ﭘﻪ ﺧﻮﻧﻪ ﻛﯥ ﺗﻮرﺗﻢ دى‬

‫‪125‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٧‬‬
‫) ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮزﻧﺪ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) دوزخ ( ﻣﺠﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى‬
‫‪ ) ،‬ښﻪ ﻗﺎﺑﻞ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ارم ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫) ښــﻪ ﻓﺮزﻧــﺪ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )څــﺮاغ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑ ـﻪ دى ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ )ﺑﺪ ﻓﺮزﻧﺪ( ﻣﻘﻴﺪ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﻮرﺗﻢ ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﺳﻴﻼب زﻣﺎ د اوښﻜﻮ را روان ﺷﻲ‬
‫ﻋـــــــــــﻤﺎرت زﻣـــــــــﺎ د ﺻـــــــﺒﺮ ﻧـــړوي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤١٤‬‬

‫) زﻣﺎ د اوښﻜﻮ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺳﻴﻼب ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ )زﻣــﺎ د ﺻــﺒﺮ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )ﻋﻤــﺎرت( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﭼﯥ ﺗﺮ ﺳﺮ ﺗﯧﺮ ﺷﻲ ﻫﺎﻟﻪ ﻛښﻞ ﻛﺎ‬

‫د دﻟـــــــﺒﺮو ﭘـــــــــﺴﺘﯥ ﺧﻮﻟﯥ ﻟﻜﻪ ﺑﺨﻤﻠﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٥٤‬‬
‫)ﭘﺴﺘﯥ ﺧﻮﻟﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﺑﺨﻤﻠﯥ ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ب – ﺑﺴﻴﻂ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﭘـﻪ دې ډول ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ ﻳـﻮازې ﺑـﺴﻴﻄﻪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻜﯥ ﭘﻪ ﺻﻔﺖ ‪ ،‬ﻣﻀﺎف او ﻳﺎ د ﻗﻴﺪ ﭘﻪ ﺗﻮري ﻣﻘﻴﺪ ﺷﻮى وي‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﺟــــــــﻬﺎن ﺷـــﻲ ﺗﯧﺮه ﺗﻮره‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﺮګ ﺷﻲ ﺧﻠﻚ ﺧﺒﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥٢‬‬
‫) ﺟﻬﺎن( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﯧﺮه ﺗﻮره ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫دوﻟﺖ څﻪ دى ؟ ﭘﻪ ﻣﺜﺎل ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﺎوې‬
‫د ﻧــــــــــﺎﻣــــــــﺮد ﻛﺮه ﻳﯥ ﻋﻤﺮ وي ﭘﻪ اور‬

‫‪126‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥٨‬‬
‫)دوﻟﺖ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ښﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﺎوې( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ﺣﺎﺳﺪ ﻣﯥ ﻟﻜﻪ ﻛﺎڼﻰ د ﺻﺤﺮا ﭘﻪ ﻫﯧڅ ﺣﺴﺎب دى‬

‫ﭘﻪ ﻗﺪر ﭘﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﯥ ﻳﺎ ﻳـــــــﺎﻗـــــﻮت ﻳﻢ ﻳﺎ اﻟﻤﺎس‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٨٩‬‬
‫)ﺣﺎﺳﺪ( ﻣﺠـﺮد ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ دى او )د ﺻـﺤﺮا ﻛـﺎڼﻰ ( ﻣﻘﻴـﺪ ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﻳﺎﻗﻮت او اﻟﻤﺎس ( ﻫﻢ ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دي ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﻟﻮر ﻣﯥ ﻏﻮرځﻮي ﭘﻪ ﺳﺮ ﻟګﯧږم‬

‫زﻣــــــــﺎﻧﯥ ﻛړم ﻟﻜﻪ ﺳﻨګ د ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠١‬‬
‫) ﻣــﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) د ﻣﻨﺠﻨﻴــﻖ ﺳــﻨګ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑ ـﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ‬
‫راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬
‫دا دﻧـــــــــﻴﺎ ﺧﺎر ښﺘﻲ ﺑﺰه ده ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻞ ﻳﯥ څﻪ ﻣﺰه ده‬
‫ﺷﭙﻮن ﻳﯥ وﺷړي ﺑﺰوﻧﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ﭘﻮه ﺷﻲ ﻟﻪ ﺧﺎرښﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٧‬‬
‫) دﻧﻴﺎ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺧﺎرښﺘﻲ ﺑﺰه ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬

‫ﻣـــــﺎوې ﻋﺸﻖ ﺧﻮ ﻳﻮښﻪ څﻴﺰ دى ﺧﺒﺮ ﻧﻪ وم‬

‫ﭼﯥ دى ﻻ ﺗﺮ ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ ﻧﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاره دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٩‬‬
‫) ﻋﺸﻖ ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫دﻧﻴﺎ د ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ ﭘﻪ ﺧﻮى ﺧﺼﻠﺖ ده ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې‬
‫ﭼــــــــــﯥ ﻳــــــــــﻮ ﻣـــــﻬﺎوت وﻣړ ﺑﻞ ﻳﯥ ﺷﺎﺗﻪ ﺗﻴﺎرﯦږي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٨‬‬
‫)دﻧﻴﺎ( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻣﺴﺖ ﻫﺎﺗﻲ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫‪127‬‬
‫ج – ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑﺴﻴﻄﯥ ﺳﺮه ‪ :‬ﻛﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛـﯥ ﻟـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫دواړو ﺳﺮه ﺻﻔﺖ ‪ ،‬ﻣﻀﺎف ﻳﺎ د ﻗﻴﺪ ﻛﻠﻤﻪ راﻏﻠﯥ وي‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﻮړې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﯧږي‪.‬‬

‫ﺗﻮرﺑﺎڼﻪ ﻳﯥ ﺗﻮر ﺗﻮﺑﺮي ﭘﻪ زړه څﺮ ﺧﯧږي‬

‫ﻛﻪ راﭘـــــﻮرﺗﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﺎ ﺳﺘﺮګﯥ ﺷﻬﻼ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٧‬‬
‫)ﺗﻮر ﺑﺎڼﻪ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﻮرﺗﻮﺑﺮي ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﺑــــــــــﺪ ﻋﻤﻞ ﻟﯧﻮﻧﻰ ﺳﭙﻰ دى‬
‫ﭼﯥ ﺣﻤﻠﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﻨډك ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٤‬‬
‫) ﺑﺪ ﻋﻤﻞ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او )ﻟﯧﻮﻧﻰ ﺳﭙﻰ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫دوې دې ﺗـــــــﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﻟﻜﻪ دوې ﺗﻮرې ﺑﻼ‬
‫دوې دې ﺗﻮرې وروځﯥ ﻟﻜﻪ دوې ﺗﻮرې ﺗﺮ ﻣﻼ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧‬‬
‫) دوې دې ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ( ﻣﻘﻴـﺪ ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ دى او ) دوې ﺗـﻮرې ﺑـﻼ ( ﻣﻘﻴـﺪ‬
‫ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪ ) ،‬دوې دې ﺗــﻮرې وروځــﯥ ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) دوې‬
‫ﺗﻮرې ﺗﺮ ﻣﻼ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫د ﺷﻮم ﺳړي ﻟﻪ ﻛﻮره ﻛﻪ اوﺑﻪ وي د ﺣﻴﺎت‬
‫ﭘـــــــﻪ ﻣﺎﺑﺎﻧﺪې ﻟګﯧږي ﻟﻜﻪ زﻫﺮ د ﻣﻤﺎت‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٩‬‬
‫)د ﺣﻴﺎت اوﺑﻪ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ﻣﻤﺎت زﻫﺮ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﻃـﺒﻊ دﺧﻮﺷﺤﺎل ده ﻟﻜﻪ ښﻪ ﺑﺎﻏﺒﺎن ﭘﻪ ﺑﺎغ ﻛﯥ‬
‫ګــﻞ د ﻫﺮ ﭼﺎ ور ﻛﺎ ﭼﯥ ﻳﯥ زړه وي ﻋﻠﻰ اﻟﻔﻮر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩‬‬
‫) د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻃﺒﻊ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑـﺴﻴﻂ ﻣـﺸﺒﻪ دى او ) ﭘـﻪ ﺑـﺎغ ﻛـﯥ ښـﻪ ﺑﺎﻏﺒـﺎن( ﻣﻘﻴـﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫‪128‬‬
 ‫ﻫــــﻨﺮ ﻣﻨﺪ ﺳړى ﭘﻪ ﻫﺮ دﻳﺎر ﻋﺰﻳﺰ وي‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ځﺎى ﻗﺪر و ﻗﻴﻤﺖ ﻟﺮي ﺳﺮه زر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٩‬‬
‫) ﻫﻨﺮ ﻣﻨﺪ ﺳړى( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺳﺮه زر( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻋـــــــــﺸﻖ ﻳـــــــﯥ د زﻟﻔﻴﻨﻮ ﻟﻜﻪ زﻫﺮ د ﻣﺎروﻧﻮ‬
‫ښﻮري ﭘﻪ ځﻴګﺮ ﻛﯥ دواړه ﻟﺐ ﻳﯥ دي ﺗﺮﻳﺎق‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٠١‬‬
‫) د زﻟﻔﻴﻨﻮ ﻋﺸﻖ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ﻣﺎروﻧﻮ زﻫﺮ ( ﻣﻘﻴﺪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫) دواړه ﻟﺐ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﺮﻳﺎق( ﻣﺠﺮد ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫د ﺧـــــــــــﻮﺷﺤﺎل ﺷﻌﺮ ﺣﻠﻮا ده د ﺷﻜﺮو‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ دا ﺣﻠﻮا څﻪ ﻛﺎر ﻏﻮل ﺧﻮره ﺧﺮه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٢‬‬
‫)دﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻌﺮ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ﺷﻜﺮ و ﺣﻠﻮا ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دوﻳﻤــﻪ ﻣــﺴﺮه ﻛــﯥ ﺑﻴــﺎ )ﺳــﺘﺎ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) ﻏــﻮل ﺧــﻮر ﺧــﺮ ( ﻣﻘﻴــﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫د ګﻠﻮﻧﻮ ﭘﺎڼﯥ ﺑﻮﻳﻪ ﭼﯥ ﻛﻤﻴﺲ ﺷﻲ د ﻣﻠﻮﻛﯥ‬
‫د ورﻳښﻤﻮ د ﻛﻤﻴﺴﻪ ﻳﯥ ﻧﺎزك ﺑﺪن ﻣﻠﻮل دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤٤‬‬
‫) د ﻣﻠﻮﻛﯥ ﻛﻤﻴﺲ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ګﻠﻮﻧﻮ ﭘﺎڼﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫دواړه ﺷﻮﻧډې دې ﺧﻮږې ﺷﻜﺮ ﭘﺎرې دي‬
‫د ګـــــــــﻼﺑﻮ ګﻞ دې دواړه رﺧﺴﺎرې دي‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٠‬‬
‫) دواړه ﺷــﻮﻧډې ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )ﺧــﻮږې ﺷــﻜﺮ ﭘــﺎرې ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ‬
‫ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪) .‬د ګﻼﺑــﻮ ګــﻞ ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى او )دواړه رﺧــﺴﺎرې( ﻣﻘﻴــﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى‪.‬‬
‫ﺧﭙﻞ ځﺎن و ﺗﻪ ﻳﯥ واﻳﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎل دا ﺧﻮږې ﺧﺒﺮې‬
‫ﺣﻠﻮا ده د ﻧﺒﺎﺗﻮ ﻛﻪ ﺗـــــــﺮ ﺧــــــــﻮﻟﻪ دې د اﺣﻠﻮا ﺷﻲ‬

‫‪129‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨٧‬‬
‫) ﺧﻮږې ﺧﺒﺮې ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) دﻧﺒﺎﺗﻮ ﺣﻠﻮا ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﺳﺘﺎ دې اى زﯦﺒﺎ ﻧګﺎرې ﻣﺴﺘﯥ‬
‫ﺗـــــﻮر ﻧﺮګﺲ ﺷﻬﻼ دي اى زﯦﺒﺎ ﻧګﺎرې ﻣﺴﺘﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢٦‬‬
‫) ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﻮر ﻧـﺮګﺲ ﺷـﻬﻼ ( ﻣﻘﻴـﺪ ﺑـﺴﻴﻂ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫د ‪ -‬ﻣﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻟﻪ ﻣﺮﻛﺒـﯥ ﺳـﺮه ‪ :‬ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺳـﺮه ﺻـﻔﺖ ‪ ،‬ﻣـﻀﺎف ﻳـﺎ د ﻗﻴـﺪ ﻛﻠﻤـﻪ‬
‫راﻏﻠﯥ وي او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑڼﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل درﻧﺪۍ ﺣﺎل ﻫﺴﯥ ښﻜﺎره ﺷﻮ‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑـــــــــﺎﻧګ ﭼـــــــﯥ ﻣــــﻮءذن ﭘﻪ ﻣﻨﺎره ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩‬‬
‫) د ﺧﻮﺷﺤﺎل رﻧﺪي ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﭘﻪ ﻣﻨﺎره د ﻣﻮذن ﺑﺎﻧګ وﻳﻞ (‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﺗﻮرو ﺷﻬﻼ ﺳﺘﺮګﻮ ﻳﯥ ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻛړه‬
‫ﻧــــــــــﺮګﺲ ځﻜﻪ ﻛﯧښﻮد ﺳﺮد دار ﭘﻪ ﭼﻮب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦‬‬
‫) ﺗــﻮرې ﺷــﻬﻼ ﺳــﺘﺮګﯥ ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )دار ﭘــﺮ ﺳــﺮ د ﻧــﺮګﺲ ﺳــﺮ‬
‫اﻳښﻮدل ( ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ زړه ﻳﯥ ﻫﺴﯥ ﭼﺎرې وﻛړې‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑــــــــــــﺎز ﭼﯥ زرﻛﻪ ﻳﻮﺳﻲ ﭘﻪ ﻣﻨګﻮﻟﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٩‬‬
‫) د ﺧﻮﺷــﺤﺎل زړه ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) دﺑــﺎز ﭘــﻪ ﻣﻨګﻮﻟــﻮ ﻛـﯥ د زرﻛــﯥ‬
‫وړل ( ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫و ﻋﺎﺷﻖ ﺗﻪ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﭘﻪ ﻣﺜﺎل څﻪ دى‬
‫ﻟﻜــــــــــﻪ اور ﭘــــــﻪ ﭘﻮﻛﻮﻟﻮ ﺗﺎزه ﻛﯧږي‬

‫‪130‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٨١‬‬
‫) ﻋﺎﺷﻖ ﺗﻪ ﻧﺼﻴﺤﺖ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د اور ﭘﻪ ﭘﻮﻛﻮﻟـﻮ ﺗـﺎزه ﻛـﻮل (‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺑﻞ ځﺎى ﻣﯥ ﭘﯧﺮزوﻧﻪ ﻳﯥ د ﻳﺎر ﻏﻤﻪ‬

‫ﺗﻪ زﻣﺎ د زړه د ﻣﺎت ﻛﻮدي رﻳﺤﺎن ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦٤‬‬
‫) دﻳــﺎر ﻏــﻢ ( ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او )د زړه دﻣــﺎت ﻛــﻮدي رﻳﺤــﺎن( ﻣﺮﻛــﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬

‫ﻫـ‪ -‬ﻣﺮﻛﺒﻪ ﻟﻪ ﻣﻘﻴﺪې ﺑـﺴﻴﻄﯥ ﺳـﺮه ‪ :‬ﭼـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ ﻣﺮﻛـﺐ راﻏﻠـﻰ وي او ﻟـﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮه‬
‫ﺻﻔﺖ ‪ ،‬ﻣﻀﺎف ﻳﺎ د ﻗﻴﺪ ﻛﻠﻤﻪ راﻏﻠﯥ وي‪:‬‬
‫ﻣﺦ دې ﻫﺴﯥ ﺷﺎن ﻟﻴﺪه ﺷﻲ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﻛـــــــــﻪ ﻳـــــــﯥ ګﻮرې ﻟﻜﻪ ګﻞ د ﭘﯧﻐﻤﺒﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ٥١‬‬
‫)ﻣﺦ دې ﻫﺴﯥ ﺷﺎن ﻟﻴﺪه ﺷﻲ ﭘـﻪ ﺧﺎﻟﻮﻧـﻪ ( ﻣﺮﻛـﺐ ﻣـﺸﺒﻪ دى او )ګـﻞ د ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ (‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﺳﭙﻴﻦ ﻧﻤﺮي اﻏﻮﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﭘښﻮ ﺳﺮې ﻛﻮښﯥ ﻧﻮﺧﻄﻪ‬
‫څـــــــــــــــﻪ رﻧګـــــــــــﻪ رادورﻣﻲ ﻟﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﺑﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٢٥‬‬
‫)ﺳﭙﻴﻦ ﻧﻤﺮي اﻏﻮﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﭘښﻮ ﺳـﺮې ﻛﻮښـﯥ ﻧﻮﺧﻄـﻪ او د ﻫﻐـﯥ راﺗﻠـﻞ( ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﻜﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﺑﺘﻪ ( ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪.‬‬
‫ﭼــــــﯥ د زﻓﻠﻮ ﻧﺎﻓﯥ ﺗﻞ ‪ ،‬ﺗﻞ څﻨډوې د ﺑﺎد و ﻣﺦ ﺗﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮ د ﭘﻪ ﺗﺎ ﭘﻮﻫﯧږي ﭼﯥ ﻫﻮﺳﻴﻪ د ﺧﺘﺎﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٧٦‬‬

‫‪131‬‬
‫) دزﻟﻔﻮ ﻧﺎﻓﯥ د ﺑﺎد و ﻣﺦ ﺗﻪ ﺗﻞ څﻨډوﻫﻞ ( ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او ) د ﺧﺘﺎ ﻫﻮﺳـۍ(‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫دا ﻳﻮ ﺳﺘﻮرى د اﺳﻤﺎن دى ﻛﻪ ټﻴﻜﻪ ده‬
‫ﭼـــــــــــﯥ ﻳﯥ اﻳښﯥ ﭘﻪ ﺟﺒﻴﻦ ﻫﺴﯥ ﻟﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٨‬‬
‫) ﭘﻪ ﺟﺒﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪې د ټﻴﻜـﯥ اﻳـښﻮدل ( ﻣﺮﻛـﺐ ﻣـﺸﺒﻪ دى او ) د اﺳـﻤﺎن ﺳـﺘﻮري (‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﺑﺴﻴﻄﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬

‫‪ – ٩‬د ﻗﻮت او ﺿﻌﻒ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪ :‬د ﻗﻮت او ﺿﻌﻒ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ درﻳﻮ ډوﻟﻮ ده ‪:‬‬
‫اﻟــﻒ – اﻋﻠــﻰ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ډول ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﭼــﯥ ﺧﺒــﺮه د ﻗــﻮت او ښــﻜﻼ ﺗــﺮ وروﺳــﺘﻲ ﺑﺮﻳــﺪه‬
‫رﺳﻮي ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮ ده ‪:‬‬
‫• ﺑﻠﻴﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ‪،‬ﭼﯥ دﺗﺸﺒﯧﻪ دواړه ﺧـﻮاوې ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﭘﻜـﯥ‬
‫راوړل ﺷﻮي وي ‪ ،‬ﺧﻮ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ او د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮري ﭘﻜﯥ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻲ ‪ ٢٦) .‬م ‪(٤٩‬‬
‫دې ډول ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺗــﻪ ځﻜــﻪ ﺑﻠﻴﻐــﻪ واﻳــﻲ ﭼــﯥ ﻟﻮﺳــﺘﻮﻧﻜﻰ د ﻣــﺸﺒﻪ او ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﺗﺮﻣﻨځ ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ اوﺗـﻮري راوړي ‪ .‬ﭘﺨﭙـﻞ ﻓﻜـﺮي ځـﻮاك وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻮي او ﭘﻪ دې ﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﻗﻮت ﻻ ﭘﺴﯥ زﻳﺎﺗﯧږي او د ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻏـﻮره‬
‫واﻟﻰ ﭘﺮ ﻣﺸﺒﻪ د ﻳﻮ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻛﯧږي‪ .‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ راوړل ﺷـﻲ ﻣـﺸﺒﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﻮ ځﺎﻧګړي ﺻﻔﺖ ﭘﻮرې ﺗړي او ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﺗﻮري ورﺳـﺮه راوړل ﺷـﻲ ﻧـﻮ د ﻣـﺸﺒﻪ او‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ اړﻳﻜﻪ ﻻ را څﺮګﻨﺪه ﺷﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﺑﻴﺎ دې ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻪ ﺿﻌﻴﻔﻪ واﻳﻲ‪.‬‬

‫ﺳﺘﺮګﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ وګﻮره څﻪ څڼﯥ ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ‬

‫څﺮ ﭘﻪ ﺳﻨﺒﻞ زار ﻛﯥ دوه ﻫﻮﺳﻴﻪ دﺧﺘﻦ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ دى او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ راﻏﻠﻰ دى‪ .‬وﺟﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ د ﺗﻮرو څڼﻮ او زﻟﻔﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ﺳﺘﺮګﻮ ﺗﻪ ﻟﻪ ﻛﺘﻠﻮ څﺨﻪ داﺳﯥ ﻳﻮ ﻛﻴﻔﻴﺖ دى‬
‫ﻟﻜﻪ دوه ﻫﻮﺳۍ ﭼﯥ دﺧﺘﻦ ﭘﻪ ﺳﻨﺒﻞ زار ﻛﯥ څﺮﻛﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ډﯦﺮ ﻓﻜﺮ او‬

‫‪132‬‬
 ‫ﺳﻮچ ﻏﻮاړي او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ځﺎن ﭘﻮه ﻛړي ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ځﺎن ﻏﻮاړې ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﻟﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﻮ ﻳﯥ ﺣﺬر ﻛړه‬
‫ﺧﭙﻞ ځﺎن وژﻧﻲ ﺗﻤځﺮى ﭼﯥ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺳﺮه ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧‬‬
‫) ځــﺎن ( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ دى او ) ﺗﻤځــﺮى( ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ د دواړو ﺗــﺮﻣﻨځ ﻛﻤــﺰوري ده ‪ ) ،‬ﭼــﺸﻤﺎن( ﻣــﺸﺒﻪ او ﺷــﺎﻫﻴﻦ‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى‪ ،‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ د دواړو ﺗـﺮﻣﻨځ )ﻃﺎﻗـﺖ‪ ،‬زور او ښـﻜﺎر دى( ﭼـﯥ ﻏـﻮر او‬
‫ﻓﻜﺮ ﻏﻮاړي‪.‬‬
‫د ﻏﻤﺰې ﭘﻪ ﺗﯧﻎ ﻣﯥ وژﻧﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻣﻪ ﻛړه‬
‫څــــــــﻮك ﺑﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاړي ﻟﻪ ﺗﺎﻧﻪ ﺳﺎز زﻣﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١‬‬
‫)ﻏﻤــﺰه ( ﻣــﺸﺒﻪ او )ﺗﯧــﻎ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑ ـﻪ ‪) ،‬درد او ﻏــﻢ رﺳــﻮل( وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ده‪ ،‬ﭼــﯥ ﻏــﻮر‬
‫ﻏﻮاړي‪.‬‬
‫دا ﭼﻴﺴﺘﺎن د ﻳﺎر د ﺷﻮﻧډو راﺗﻪ ﺣﻞ ﺷﻮ‬
‫اورﯦــــــــــــﺪه ﺷـﻮ ﻳﻮ ځﺎى ﻧﻘﻞ ﻫﻢ ﺷﺮاب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٤‬‬
‫)ﺷﻮﻧډې ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﺷﺮاب ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ) ﻟﻮړ ﻛﻴﻔﻴﺖ ( وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ده ‪ ،‬ﻫﻤـﺪا ﺷـﺎن‬
‫ﻧﻘــﻞ ) ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ( او ﻏﺎښــﻮﻧﻪ )ﻣــﺸﺒﻪ( دي‪ ،‬ﭼــﯥ دﻟﺘــﻪ ﻏﺎښــﻮﻧﻪ ﻧــﻪ دي راﻏﻠــﻲ ﻧــﻮ د‬
‫ﺷﻮﻧډو ﭘﻪ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻏﺎښﻮﻧﻪ ﺗﺮې ﻣﺮادﯦږي ﭼﯥ اﺳﺘﻌﺎره ده ‪.‬‬
‫• ﻣﻀﻤﺮه ﻳﺎ ﺿﻤﻨﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ او ﺗـﻮرو ﺳـﺮﺑﯧﺮه‬
‫ﭼﯥ ﻧﻪ راوړل ﻛﯧږي ‪ ،‬د ﺗﺸﺒﯧﻪ دواړه ﺧﻮاوې ) ﻣـﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ( داﺳـﯥ څﺮګﻨـﺪ‬
‫او ښــﻜﺎره ﻧــﻪ وي ‪ ،‬ﻳــﻮازې ﻛــﻮﻻى ﺷــﻮ ‪ ،‬ﭼــﯥ د ﻣﻌﻨــﻰ د ﻗﺮﻳﻨــﯥ ﻟــﻪ ﻣﺨــﯥ د دواړو‬
‫ﺧﻮاوو ﭘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ او ټﺎﻛﻠﻮ ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ ﺷﻮ ‪ ٢٦) .‬م ‪(٥٠‬‬
‫د ﻧـــــﺎﻛﺲ ﻟﻪ اﺷﻨﺎﻳۍ ﺗﻮﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫د ﺷﻮﻧټۍ ﻟﻪ روڼﺎ ﻳۍ ﺗﻮﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٠‬‬

‫‪133‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ ( ده او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮۍ ) ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ( ده ‪ ،‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳـﯥ ) ﺧﻴـﺮ‬
‫ﻧﻪ رﺳﯧﺪل ( دي‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﺮد ﻣﻞ د ﭼﺎ ﻣﻞ ﻣﻪ ﺷﻪ‬
‫ﺳــــــﺮ ﭘﻪ ﺑﺪ ﻧﺎﻳﻲ ﻛﻞ ﻣﺸﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٨‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ) ﻣﺸﺒﻪ( ده او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ده ‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻫﻢ )د ګټﯥ ﭘﺮ ځـﺎى‬
‫ﺗﺎوان رﺳﻮل( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻻس ﻳﯥ ﻣﻪ ﭘﺮﯦږده ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻳﯥ واﺧﻠﻪ‬
‫ﭘـــــــــﺮﻳــــــــﻮ ﺗﻠﻰ ﭘﻪ ﻳﺎﻏﻲ راﺟﺎ ﻗﻠﻨګ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٠‬‬
‫)ﻣﺤﺒﻮب( ﻣﺸﺒﻪ )ﻳﺎﻏﻲ راﺟﺎ( ﻣﺸﺒﻪ دى ‪ ) ،‬ﭘـﻪ زور څـﻪ ﻻﺳـﺘﻪ راوړل( ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‬
‫ده‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ زر ﻛﻪ ﺑﺎز ﭘﺮﯦږ دي ﻟﻪ ﭼﻨګﻪ‬
‫زه ﺑـــﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﭘﺮﯦږدم ﺷﻮﺧﻪ ﺷﻨګﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٠‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ ده او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ده ) ﻫـﺪف ﻟـﻪ ﻻﺳـﻪ ﻧـﻪ ورﻛـﻮل ( ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯧﺸﻪ ﺑﻪ دې داﻫﺴﯥ ښﺎﻳﺴﺖ ﻧﻪ وي‬
‫د ګﻠــــﺸﻦ ګــــــﻠﻮﻧــــﻪ ﻧــﻪ وي ﺗﺮ ﻛﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٤١‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ده ‪) .‬ﻧﻪ ﭘﺎﻳښﺖ ﻳـﺎ ﻧـﻪ ﺗﻠﭙـﺎﺗﯧﻮ واﻟـﻰ ﭘـﻪ دﻧﻴـﺎ‬
‫ﻛﯥ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ واﺧﻠﯥ زه دﻋﺎ ﻛړم‬
‫ﻫﺮ ﭼﺎ زده ﭼﯥ دﻋﺎ ښﻪ ده د ﺳـــﺤﺮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٥١‬‬
‫)ﻣﺦ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﺳﺤﺮ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ) ،‬ﺧﻴﺮ رﺳﯧﺪل او ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻫـــــــﺮ ﻋﻤﻞ ﭼﯥ ﺳړى ﻛﺎ ﻣﻀﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺸﻲ‬

‫‪134‬‬
 ‫درﺗﻪ ﭼﺎوې ﭼﯥ ﻟﻮګﻰ ﻣﻪ ﻛړه اورﺑﻞ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨١‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ او دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ده ‪) ،‬دراز ﭘټ ﻧﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧﺪل( ﻳﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ب – ﻣﻨځﻨۍ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ ﭘﺮ ﻣﺸﺒﻪ اوﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺳـﺮﺑﯧﺮه ﻳـﻮازې د ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺗﻮري ﻳﺎ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﭘﻜﯥ راﻏﻠﯥ وي )‪ ٢٦‬م ‪(٥١‬‬
‫• ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻳﻮازې وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﭘﻜﯥ راﻏﻠﯥ وي ‪:‬‬
‫ﺗــــــﻨﺪر ﻫـــــــﻢ زﻣـــــﺎ ﻟـﻪ ذاﺗﻪ ﻧﻪ ﭘﻴﺪا دى‬
‫ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻦ زړه ﻛﻪ د ﺑﺎران ﺳﭙﻴﻨﯥ اوﺑﻪ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٥‬‬
‫د )ﺷــﺎﻋﺮ زړه ( ﻣــﺸﺒﻪ او ) د ﺑــﺎران اوﺑــﻪ ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪ .‬ﺳــﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ د دواړو ﺗــﺮ‬
‫ﻣﻨځ )وﺟﻪ ﺷﺒﻪ( ده ‪.‬‬
‫دﻻﻟﻪ ﻏﻮﻧﺪې داﻏﺪار ﭘﻪ ﺟﻬﺎن راﻏﻠﻢ‬
‫ﻫﻤـــــــﺪا داغ ﺑﻪ ﻟﻪ ﺟﻬﺎﻧﻪ د ﺻﻨﻢ وړم‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣٥‬‬
‫)ﺷﺎﻋﺮ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﻻﻟﻪ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪) ،‬داغ ﻟﺮل( د دواړو ﺗﺮﻣﻨځ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﺣـــﺎﺳﺪان ﻣﯥ ﭘﻪ ﻣﺜﺎل ﻟﻜﻪ ﻛﻼب دي‬
‫ﺣﻴﻒ ﻧﻪ دى ﭼﯥ ﺑﻪ ﺟﻮر د ﻛﻼب ﻛښﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٤٣‬‬
‫)ﺣﺎﺳﺪان( ﻣﺸﺒﻪ او )ﻛﻼب( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪) ،‬ځﻮر( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬

‫• ﻫﻐﻪ ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ﭘﻜﯥ راﻏﻠﻰ وي او وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﭘﻜﯥ ﻧﻪ وي راﻏﻠﻲ‪:‬‬

‫د دﻧــــــــﻴﺎ ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻪ ﻣــﺜﻞ د ﺧﺎرښﺖ ده‬
‫ﻫﻴڅﻮك ﻧﻪ وﻳﻨﻢ ﺧﺎﻟﻲ ﻟﻪ دې ﺧﺎرښﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٧‬‬
‫)د دﻧﻴﺎ ﻣﻴﻨﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﺧﺎرښﺖ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪) ،‬ﻣﺜﻞ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬

‫‪135‬‬
 ‫ځﺎى د ﭼﭗ اوراﺳﺖ ﭼﯥ د ﻛﺎﻓﻮر دﭘﺎﺳﻪ ﻧﻪ دى‬
‫ﺗــــــــــــﻪ ﻳﯥ ځﻪ ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻟﻪ ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ ﻛړې ﻋﻨﺒﺮه !‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٧‬‬
‫)ﺗﻮرې زﻟﻔﯥ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﻋﻨﺒﺮ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪).‬ﺳﻴﺎﻟﻲ( ﻳﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬
‫ﭼـــــﯥ ﻫﺮ ﻟﻮرې وﺗﻪ د روﻣﻢ ﭘﻪ ﻏﻢ اوړم‬
‫ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ﻏﻢ ﻳﻜﻠﺨﺘﻪ ښﻜﺎر زﻣﺎ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢١‬‬
‫)ﻏﻢ( ﻣﺸﺒﻪ او )ښﻜﺎر( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ) ،‬ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮر دى ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ادﻧﻰ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺮ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﯧﺮه وﺟﻪ ﺷﺒﻪ او د ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺗﻮري ﭘﻜﯥ راﻏﻠﻲ وي ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ څﻠﻮر واړه رﻛﻨﻮﻧﻪ ﭘﻜﯥ ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول راوړل‬
‫ﺷﻮي وي ‪ ٢٦) .‬م ‪(٥١‬‬
‫ﻫــــــــﻢ ﻣﻬﺮه ﻟﺮي ﻫﻢ زﻫﺮ‬
‫ښﻪ ﻣﺮدان ﭘﻪ ﺷﺎن د ﻣﺎر‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٦٧‬‬
‫)ﻣـــﺮدان( ﻣـــﺸﺒﻪ او )ﻣـــﺎر( ﻣـــﺸﺒﻪ ﺑـــﻪ دى ‪) ،‬ﻟﻜـــﻪ ( ﻳـــﯥ د ﺗـــﺸﺒﯧﻪ ﺗـــﻮرى دى ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ )ﻣﻬﺮه او زﻫﺮ درﻟﻮدل( د ﺗﺸﺒﯧﻪ وﺟﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻫﻢ د اوښ ﻏﻮﻧﺪې ﻫﻠﻚ ﺳﺮه ﭘﻪ ﻻر ځﻢ‬
‫ﭼـــﯥ ﭘﻪ ﺑﺪه ﻻر ﻣﯥ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﻣﻞ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٦‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ )اوښ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻏﻮﻧـﺪې( د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او )ﻫﻠـﻚ ﺳـﺮه ﭘـﻪ‬
‫ﻻر ﺗﻠﻞ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮم ﻟﻮري ﭘﺴﯥ ځﻢ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﻏﻮاړم‬
‫د ﻛﻴــــــﻤﻴﺎ ﻏﻮﻧﺪې ﻧﺎﻳﺎب ﺷﻮل داﻧﺎﻳﺎن‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٥٣‬‬
‫)داﻧﺎﻳﺎن( ﻣﺸﺒﻪ )ﻛﻴﻤﻴﺎ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ )ﻏﻮﻧﺪې( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى او )ﻧﺎﻳﺎب( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ د ﻣﺎر ﻏﻮﻧﺪې راﺿﻲ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺨﺘﻪ‬
‫ﭼـــــــــﯥ دﻏــــــﻢ ﻟﻪ ﭘﻮﺳﺘﻪ ووﺗﻢ ﻳﻜﻠﺨﺘﻪ‬

‫‪136‬‬
 ‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٩٥‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ )ﻣﺎر( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻏﻮﻧﺪې ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى او )ﭘﻮﺳﺘﻜﻰ‬
‫اﭼﻮل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﺗﻪ ﻻ اوس ﻟﻜﻪ ﻏﻮﻧﭽﻪ ﭘﻪ ﻏﻮړﯦﺪو ﻳﯥ‬
‫د ښــــﺎﻳﺴﺖ ﺧﺒﺮې ﻻړې ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢‬‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ( ﻣﺸﺒﻪ )ﻏﻮﻧﭽﻪ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ )ﻟﻜﻪ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى او )ښﺎﻳﺴﺖ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ دا ﺣﺴﻦ د ګﻞ ﻏﻮﻧﺪې زﯦﺒﺎ ﻳﯥ‬
‫ﻛـــــﻪ زو وﻟﯥ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻼره ﻣﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ګﻞ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ) ،‬ﻏﻮﻧـﺪې( د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او ) زﯦﺒـﺎ( ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ګـــــــﻮى ﻫـــﺴﯥ ﭘﻪ ﺣﻜﻢ د ﭼﻮګﺎن ﻳﻢ‬
‫درﺳﺖ وﺟﻮد ﭘﺮ ﻫﺎر ﭘﺮ ﻫﺎر ﻳﻢ ﻟﻪ ﭼﻮګﺎﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥٣‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ )،‬ګـﻮى ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪) ،‬ﻟﻜـﻪ( د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او ) ﭘﺮﻫـﺎر ﭘﺮﻫـﺎر‬
‫وﺟﻮد ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ده ‪.‬‬

‫ﻣﺦ ﻳﯥ ﻛﻠﻪ د ﻳﻮﺳﻒ ﻏﻮﻧﺪې زﯦﺒﺎ دى‬

‫د ﻳﻮﺳﻒ ﺗﺮ ﻣـــﺦ ﻳﯥ زﻳﺎﺗﻪ زﯦﺒﺎ ﻳﯥ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٠‬‬
‫) د ﻏﺎﻳــﺐ ﻣــﺦ ( ﻣــﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬دﻳﻮﺳــﻒ )ع( ﻣــﺦ ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ) ،‬ﻏﻮﻧــﺪې ( د ﺗــﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺗﻮرى او ) زﯦﺒﺎ ﻳﻲ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ده‪.‬‬
‫اﺑــــــــــﺎ ﺳﻴــــــــــﻨﺪ وﺗــﻪ ﻧﻈﺮ ﻛړه ودرﯦږه‬
‫ﺳﺘﺎ د ﻋﻤﺮ د اوﺑﻮ ﻏﻮﻧﺪې ﭼﻞ ﭼﻞ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣١٤‬‬

‫‪137‬‬
‫) ﻋﻤﺮ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬اوﺑﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﻏﻮﻧـﺪې ( ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او ) ﭼـﻞ ﭼـﻞ ﻳﻌﻨـﯥ‬
‫ﺗﻠﻞ ﺗﻠﻞ او ﺗﯧﺮﯦﺪل( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﻛـــــــــــــﻪ ﻫـــﺮ څﻮ ﻟﻪ زﯦﺒﺎ ﻣﺨﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻴﺴﻢ‬
‫زړه ﻣﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اﺿﻄﺮاب ﻟﻜﻪ ﺳﻴﻤﺎب ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٠٣‬‬
‫)زړه( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﺳﻴﻤﺎب( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﻟﻜﻪ ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى او )اﺿـﻄﺮاب( ﻳـﯥ‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﻛـــــﻪ ﻣــــــﯥ ﻻس ﻟﻜﻪ درﻳﺎب ﻟﻪ دروﺗﺶ وي‬
‫وﻟﯥ ﺳﺘﺮګﯥ ﻣﯥ درﻳﺎب ﻏﻮﻧﺪې دي ﺳﯧﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٣٢‬‬
‫) د ﻣــﺘﻜﻠﻢ ﻻس ( ﻣــﺸﺒﻪ ‪ ،‬درﻳــﺎب ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ‪) ،‬ﻟﻜــﻪ ( د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺗ ـﻮرى او ) ﻟــﻪ‬
‫دروﺗﺸﻮاﻟﻰ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫) دﻣﺘﻜﻠﻢ ﺳﺘﺮګﯥ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬درﻳﺎب ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪) ،‬ﻏﻮﻧـﺪې ( د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او‬
‫)ﺳﯧﺮې ﻳﺎ ﻣړښﺖ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫‪ - ١٠‬د ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪ :‬ﭘﻪ درﻳﻮ ډوﻟﻮده ) ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪ ،‬وﻫﻤﻲ او ﺧﻴﺎﻟﻲ(‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ډول ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ‪،‬ﭼﯥ دواړه ﺧﻮاوې ) ﻣـﺸﺒﻪ اوﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ (‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ډول ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫زه ﭼﯥ ﺳﺘﺎ د وره ﭘﻪ ﺗﻮرو ﺧﺎورو ﭘﺮوت ﻳﻢ‬
‫راﺗـــــــــــﻪ ﺧــــــــــﺲ دي د ﺑﺨـــــــﻤﻠﻮ ﻧﻬﺎﻟۍ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٩‬‬
‫) دﺑﺨﻤﻠﻮ ﻧﻬﺎﻟۍ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﺧﺲ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬د ارزښﺖ ﻛﻤﻮاﻟﻰ ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ﻧﻪ ﻟﺮي ‪ ،‬د ﺑﺨﻠﻤﻮ ﻧﻬﺎﻟۍ او ﺧﺲ دواړه ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑڼﻪ وﺟﻮد ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﻣــــــــــــــﺦ زﻣﺎ دﻳﺎر دى اى ﺑﺎﻏﻮاﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ درﺳﺖ ﺑﺎغ ﻛﯥ ﻳﻮ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﻫﺴﯥ ﻟﺮې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٨‬‬

‫‪138‬‬
‫) دﻳــﺎر ﻣــﺦ( ﻣــﺸﺒﻪ ) ﻧــﺴﺮﻳﻦ ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ‪ ،‬وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ﻳــﯥ ) ښــﻜﻼ ( ده ) ﻟﻜــﻪ( د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮر دى ‪ ،‬ﻣﺦ اوﻧﺴﺮﻳﻦ دواړه ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﯥ ﻣﻮﺟﻮد دي ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﺑـــــــــﺎز د زړه ﭘــــــــــﻪ وﻳﻨﻮ اﻣﻮﺧﺘﻪ ﺷﻮ‬
‫ﺑﻞ ﺑﻪ ﻧﻪ وي ﻫﺴﯥ ﺗﺮك ﭘﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮارۍ ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦٦‬‬
‫)ﺗﺮك ﻳﺎ ښﻜﻠﻲ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﺑﺎز ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ )،‬ﻟﻜـﻪ ( د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى او )ﺧﻮﻧﺨـﻮاري(‬
‫ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪) .‬ﺗﺮك اوﺑﺎز ( دواړه ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑڼﻪ ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﯥ وﺟﻮد ﻟﺮي‪.‬‬
‫دواړه ﺷﻮﻧډې دې ﻳﺎﻗﻮت دي‬
‫ﻣـــــــﻠﻐــــــــﻠﺮې ﭘـــــﻪ دﻧﺪان ﻳﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٦١‬‬
‫)ﺷــﻮﻧډې او ﻏﺎښــﻮﻧﻪ( ﻣــﺸﺒﻪ ‪ )،‬ﻳــﺎﻗﻮت اوﻣﻠﻐﻠــﺮې ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ) ﺳــﻮرواﻟﻰ او‬
‫ﺳﭙﻴﻨﻮاﻟﻰ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬ﺷـﻮﻧډې او ﻏﺎښـﻮﻧﻪ ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ ﻳـﺎ ﻗـﻮت او ﻣﻠﻐﻠـﺮې ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ډول ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﯥ ﺷﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دا ﺧﻮى دې اور زﻣﺎ ﭘﻪ ګﻮګﻞ ﺑﻞ ﻛړ‬
‫زه د ﺷـــــــﻤﻊ ﻏﻮﻧﺪې ژاړم ﺗﻪ ﺧﻨﺪا ﻛړې‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٤٦‬‬
‫) ﻣﺘﻜﻠﻢ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﺷﻤﻊ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ )ﻏﻮﻧﺪې ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ‪ ) ،‬ژړا( ﻳـﯥ وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ده ‪ .‬ﻣﺘﻜﻠﻢ او ﺷﻤﻊ دواړه ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑڼﻪ ﭘﻪ ﻃﺒﻌﻴﺖ ﻛﯥ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ب – وﻫﻤﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬دا ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﻋﻘﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻪ ﺟﻤﻠـﯥ څﺨـﻪ ده ‪ ،‬ددې ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻳﻮ ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد څﻴﺰ دى ﻟﻪ دوو اﺟﺰاوو څﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮى وي‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮ ﺟﺰ ﻳﯥ ﺑﻬﺮﻧـﻰ‬
‫وﺟﻮد ﻟﺮي او ﻳﻮ ﻳﯥ ﻧﻠﺮى‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ﻳﻮﺷﻲ ﺗـﺸﺒﯧﻪ د ﻏـﻮل ﻟـﻪ اواز ﻳـﺎ ﻏﺎښـﻮ ﺳـﺮه ورﻛـړل ﺷـﻲ‪.‬‬
‫)‪٢٨‬م ‪(٣٩‬‬
‫ﻳﺎ ﻟﻜﻪ د ﺑﺒﻮ ﻳﻌﻨﯥ د ﺑﻼ ﻏﺎښﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﭼـﯥ ﺑﺒـﻮ او ﺑـﻼ څﺮګﻨـﺪ وﺟـﻮد ﻧﻠـﺮي او ﻏﺎښـﻮﻧﻪ ﻳـﯥ ﻟـﺮي‪.‬‬
‫)‪ ٢٠‬م ‪(١١٤‬‬

‫ﺑﻼ ﻛﺎﻧﺪي ﺧﻮﻟﻪ وازه د ﻓﺘﻨﻮ اﺗﺶ ﺗﺎزه ﺷﻲ‬

‫‪139‬‬
 ‫ﭼــﯥ ﻧﺎز وﺟﻠﻮه دواړه ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﺳﺮه ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧‬‬
‫)د ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻧـﺎز او ﺟﻠـﻮې ﭘﻴﻮﻧـﺪول( ﻣـﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د ﺑـﻼ ﺧﻮﻟـﻪ ﺧﻼﺻـﯧﺪل (‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﻓﺘﻨﻪ او ﺳﺘﻮﻧﺰې ﭘﻴﺪا ﻛﯧﺪل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﻣﺸﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫)ﺑﻼ( څﻮ ﻣﻌﻨﺎ وې ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳـﻮه ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﻣـﻮږ ﺳـﺮه د ﻓﺎرﺳـۍ د ﻏـﻮل ﭘـﻪ ﻣﻌﻨـﻰ ده‬
‫) ﺧﻮﻟﻪ( ﺑﻬﺮﻧﻰ وﺟﻮد ﻟﺮي او ﺑﻼ ﻳﯥ ﻧﻠﺮي دﻟﺘﻪ د ) ﺑـﻼ ﺧﻮﻟـﻪ ( ﻳـﻮ وﻫﻤـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﺐ دى ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯥ څﺮګﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﻠﺮي ﻫﺴﯥ وﻫﻢ ﺟﻮړه ﻛړې ده ‪.‬‬
‫دوې دې ﺗـــــــﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ﻟﻜﻪ دوى ﺗﻮرې ﺑﻼ‬
‫دوې دې ﺗﻮرې وروځﯥ ﻟﻜﻪ دوې ﺗﻮرې ﺗﺮ ﻣﻼ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪( ١٧‬‬
‫) دوې دې ﺗﻮرې ﺳﺘﺮګﯥ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬دوې ﺗﻮرې ﺑﻼ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻟﻜﻪ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺗﻮرې او ) ﭘﻪ ﻓﺘﻨﻪ او ﺳﺘﻮﻧﺰو ﻛﯥ اﺧﺘﻪ ﻛﯧﺪل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ ) .‬دوې ﺗﻮرې ﺑﻼ ( ﻳـﻮ‬
‫وﻫﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى ﭼﯥ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول وﺟﻮد ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ ﺳﻮرى ﭘﻪ ﻣﺎ وه ﻟﻜﻪ ﺑﺎدﺷﺎه وم‬
‫ﻫــــــــﻤﺎ ﻳﯥ وه ﺳﺘﺎ د ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ ﺳﻴﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫ﭘــﻪ ﻟــﻮﻣړۍ ﻣــﺴﺮه ﻛــﯥ )ﻣــﺘﻜﻠﻢ( ﻣــﺸﺒﻪ او )ﺑﺎدﺷــﺎه ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪ ،‬د )ﻣﺮﺗﺒــﯥ‬
‫ﻟــﻮړواﻟﻰ او ﺷــﺎن ﺷــﻮﻛﺖ( ﻳــﯥ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ده ‪ ،‬ﭼــﯥ ﺣﻘﻴﻘــﻲ ﺗــﺸﺒﯧﻪ ده ‪ .‬ﻣګــﺮ ﭘــﻪ دوﻳﻤــﻪ‬
‫ﻣﺴﺮه ﻛﯥ ﺑﻴﺎ ) د ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ ﺳﻴﻮرى( ﻣﺸﺒﻪ او )ﻫﻤﺎﻳﻲ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ ،‬ﭼـﯥ )ﻫﻤـﺎﻳﻲ(‬
‫ﻳﻮ وﻫﻤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى‪.‬‬

‫ج ‪ -‬ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ د ﺣﺴﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻟﻪ ﺟﻤﻠﯥ څﺨـﻪ ده‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﻛـﯥ ﻣـﺸﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻟﻪ دوو ﻛﻠﻤﻮ څﺨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮى وي‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﺮه ﻛﻠﻤـﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮازې ځـﺎن ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ‬
‫ﻛﯥ وﺟﻮد ﻟﺮي ‪ ،‬ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑڼﻪ راﺷﻲ ﺑﻴﺎ د ﻫﻐﻪ څﻴﺰ ﻣﺎده ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ‬
‫ﻛﯥ ﺑﻬﺮﻧﻰ وﺟﻮد ﻧﻠﺮي ‪ ،‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ ﻟﻴﻜﻲ ‪:‬‬

‫‪140‬‬
‫)) در ﺻﻮرﺗﻰ ﻛﻪ اﺟﺰا و ﻣﻮاد ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻰ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪،‬ﻣﺎ ﻫﺌﻴـﺖ ﻣﺮﻛـﺐ آﻧﻬـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗـﻮﻫﻢ و ﺗﺨﻴـﻞ ﮔﻮﻳﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬آن را ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ١١) ((.‬م ‪(٢٣٣‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻓﺎرﺳۍ ﻛﯥ د )ﻣﺎﻫﻲ زرﻳﻦ( ﺗﺮﻛﻴـﺐ ‪ ،‬ﭼـﯥ ﻣـﺎﻫﻲ او زر ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ‬
‫ﻛﯥ وﺟﻮد ﻟﺮي ﺧﻮ ﻣﺎﻫﻲ زرﻳﻦ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ دى ﻳﺎ ﭘﻪ ﭘـښﺘﻮ ﻛـﯥ ) د ﺳـﺮو زرو وﻧـﻪ (‬
‫ﭼﯥ )ﺳﺮه او وﻧـﻪ ( ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ ﻛـﯥ وﺟـﻮد ﻟـﺮي ﺧـﻮ ) د ﺳـﺮو زرو وﻧـﻪ ( ﻳـﻮ ﺧﻴـﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ دى‪.‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯥ ﺧﺪاﻳﻪ واړه ﻛﻪ ﻳﯥ ګﻮرې‬
‫ددرﻳــــــــــﺎب ﭘﻪ ﻣﺦ د ﺧﻠﻴﻮ ﭘﻮل ﺗړئ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٠‬‬
‫)ﻣﺤﺒــﺖ ( ﻣــﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د درﻳــﺎب ﭘــﺮ ﻣــﺦ د ﺧﻠﻴــﻮ ﭘــﻮل( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ دى ‪) ،‬ﻋــﺪم ﻳــﺎ‬
‫ﻧﺸﺘﻮاﻟﻰ ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ ) .‬درﻳـﺎب ﭘـﺮ ﻣـﺦ د ﺧﻠﻴـﻮ ﭘـﻞ( ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ ﻛـﯥ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﻠﺮي ‪ ،‬ﻧﻮځﻜﻪ ﻳﯥ ﻣﻮږ ﻳﻮ ازې ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﻛﯥ ﺟﻮړوﻟﻰ ﺷﻮ او ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻮرې ﺗړاو ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﻛــﻪ د اوﺳﭙﻨﻮ ﻛﻼ وي ﭼﯥ ﺑﺨﺖ ﻳﺎر ﺷﻲ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻳﯥ اﺳﺎﻧﻪ ﻟﻜﻪ ﺷﭙﻮل ﻛﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣‬‬
‫) د اوﺳﭙﻨﻮ ﻛﻼ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﺷﭙﻮل ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪) ،‬ﻟـﻪ ﻛﻠﻜـﻮاﻟﻲ ﺳـﺮه ﻟﻤﻨځـﻪ ﺗﻠـﻞ (‬
‫وﺟﻪ ﺷﺒﻪ او ) ﻟﻜﻪ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮرى دى ‪ ) .‬اوﺳـﭙﻨﻪ او ﻛـﻼ ( ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول ﭘـﻪ ﻳـﻮازې‬
‫ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧړۍ ﻛﯥ ﺑﻬﺮﻧﻰ وﺟﻮد ﻟﺮي ‪ ،‬ﺧـﻮ د ) اوﺳـﭙﻨﯥ ﻛـﻼ( ﭘـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ ﺑڼـﻪ ﻳـﻮ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻲ اﻧځﻮر دى ‪،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺟﻮړوﻻى ﺷﻮ‪.‬‬

‫ﻋـــــــﻄﺎرد دې ﻧﻮر ﻗﻠﻢ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﻛﯧږدي‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ دا ﺧﻮﺑۍ ﺑﻬﺮام اﻧﺸﺎء اﻣﻼ ﻛړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧‬‬
‫) د ﺑﻬﺮام اﻧﺸﺎ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د ﻋﻄﺎرد ﻗﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ) .‬د اﻧﺸﺎ ښﻜﻼ ( ﻳـﯥ وﺟـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ده ‪ ) ،‬ﻋﻄﺎرد او ﻗﻠﻢ( ﭘﻪ ﻳﻮازې ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧړۍ ﻛﯥ ﺑﻬﺮﻧﻰ وﺟﻮد ﻟﺮي‪ ،‬ﺧـﻮ د‬
‫)ﻋﻄﺎرد ﭘﻪ ﻻس ﻛﯥ د ﻗﻠﻢ ﻧﻴﻮل ( ﻳﻮ ﺧﻴﺎﻟﻲ اﻧځﻮر دى‪.‬‬

‫‪141‬‬
 ‫ﺧــــﻮږ ې ﺷﻮﻧډې دې ﭘﻪ ﺗﻦ آب ﺣﻴﺎت دي‬
‫ﻧﻮم ﻳﯥ ﺷﺘﻪ ﻻ ﻫﯧڅﻮك ﻧﻪ دي ﭘﺮې ﺧړوب‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٦‬‬
‫)ﺧﻮږې ﺷﻮﻧډې ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬آب ﺣﻴﺎت ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻟﻄﻒ او ﻛﻴﻔﻴﺖ( ﻳﯥ ﭼـﯥ د‬
‫ﻋﻤﺮ د اوږدواﻟﻲ ﺳـﺒﺐ ﻛﯧـږي وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ده ‪ ) .‬آب او ﺣﻴـﺎت ( دواړه ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻧـړۍ‬
‫ﻛﯥ وﺟﻮد ﻟﺮي اوﺑﻪ د ذات ﻧﻮم دى او ﺣﻴﺎت دﻣﻌﻨﻰ ﻧﻮم دى‪ ،‬ﭼﯥ وﺟﻮد ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﻞ څﻴـﺰ‬
‫ﻛﯥ ﻣﺤﺴﻮﺳﻮﻻى ﺷﻮ‪ .‬ﺧﻮ آب ﺣﻴﺎت ﻳﻮ ﺧﻴﺎﻟﻲ اﻧځﻮر دى ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دا ﺳﺮو ﺷﻮﻧډو ﻳﯥ ﻧﻪ ده وﻳﻨځﻪ ﺗﻮره‬
‫راﺷـــــــــﻪ ﺣﻀﺮ د ﺣﻴﻮان ﭘﻪ ﭼﺸﻤﻪ ګﻮره‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢١٠‬‬
‫) دﺳﺮو ﺷﻮﻧډو ﺗﺮ څﻨګ ﻳﯥ ﺗﻮره وﻳﻨځﻪ )زﺧﻪ( ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د ﺣﻴـﻮان د ﭼﻴﻨـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﻮا د ﺣﻀﺮ )ع( )ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ،‬دى ‪ .‬ﺣـﻀﺮ )ع( او د ﺣﻴـﻮان ﭼـﺸﻤﻪ دواړه ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧړۍ ﻛﯥ وﺟﻮد ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮ )ع( او ﭼﺸﻤﻪ د ذات ﻧﻮم دى او ﺣﻴﻮان د ﻣﻌﻨـﻰ ﻧـﻮم دى ‪ ،‬ﭼـﯥ وﺟـﻮد ﻳـﯥ‬
‫ﭘــﻪ ﺑـﻞ ﺟــﺴﻢ ﻣﺘﻜــﻲ دى ﺧــﻮ د ﺣﻴــﻮان ﭘــﻪ ﭼـﺸﻤﻪ د ﺣــﻀﺮ )ع( ﻛــښﯧﻨﺎﺳﺘﻞ ﻳﻮﺧﻴــﺎﻟﻲ‬
‫اﻧځﻮر دى‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺟﻮړوﻻى ﺷﻮ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺑڼﻮ ﻣﯥ زړه وﺳﺘﺮ ګﻮ ﺗﻪ راګـــﺎږي‬

‫ﻟﻜﻪ ﻣﺴﺖ ﻟﺮه ﻛﺒﺎب ځﻲ ﭘﻪ ﺳﻴﺨﻮﻧﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٢‬‬
‫) ﭘﻪ ﺑڼﻮ ﻣﯥ زړه و ﺳﺘﺮګﻮ ﺗﻪ راګﺎږي ( ﻣﺸﺒﻪ )ﻣﺴﺖ ﻟﺮه ﭘﻪ ﺳﻴﺨﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﻛﺒﺎب‬
‫ﺗﻠﻞ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪.‬‬
‫)ﺑﺎڼﻪ ‪ ،‬زړه ‪ ،‬ﺳﺘﺮګﯥ ‪ ،‬او راﻛښﻞ( څﻠﻮر واړه ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧړۍ ﻛـﯥ ﺑﻬﺮﻧـﻰ وﺟـﻮد ﻟـﺮي ‪،‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑڼﻪ ) د ﺑڼﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ د زړه راﻛـښﻞ د ﺳـﺘﺮګﻮ ﺧﻮاﺗـﻪ ( ﻳـﻮ ﺧﻴـﺎﻟﻲ اﻧځـﻮر‬
‫دى ﭼﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻟﻴﺪﻻى ﺷﻮ او ﻟﻪ ﺑﻬﺮﻧۍ ﻧړۍ ﺳﺮه ﻳﯥ ﻛﺎر ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬

‫‪ – ١١‬د اﺑﺘﺬال او ﻧﺪرت ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪ :‬ﭘﻪ دوو ډوﻟﻮده ‪ ،‬ﻧﺎدره او ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ‪:‬‬

‫‪142‬‬
‫اﻟﻒ – ﻧﺎدره ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻛـﯥ رواج وﻧﻠـﺮي او ﻳـﺎ ﻳـﻮ ﺷـﺎﻋﺮ د‬
‫ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎره ﻛﺎروﻟﯥ وي‪.‬‬
‫د ﭼﺎ زړه ﻟﻜﻪ ﻛﺎﺑﻞ دﭼﺎ ﺑګﺮام دى‬
‫دﻳـــــــــــــﻮه ﻧﺼﻴﺐ ﺳﺎړه د ﺑﻞ ګﺮﻣﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٥‬‬
‫)زړه( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﻛﺎﺑﻞ او ﺑګﺮام( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﺳﺎړه او ګﺮﻣﻲ( ﻳﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ده او‬
‫) ﻟﻜــﻪ ( ﻳــﯥ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﺗــﻮرى دى ‪ ،‬زړه ﻟــﻪ ﻛﺎﺑــﻞ او ﺑګــﺮام ﺳــﺮه ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﻛــﻮل ﻳــﻮازې د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ راﻏﻠﯥ ده‪ ،‬ځﻜﻪ ﻳﯥ ﻧﺎدره ګڼﻮ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻣﺴﺘﻪ ﭘﻪ ﺧﻤﺎر ﻛﯥ د ﻏﻤﺰې ﺳﻤﻨﺪ ﺟﻮﻻن ﻛړي‬
‫ﻟـــــــــﻪ ﻗﺘﻠﻪ ﻟﻪ ﻛﺸﺘﻨﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ څﻮك ﻧﻴﺴﻲ ﺟﻠﺐ ﺳﺘﺎ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٣‬‬
‫) ﭼﯥ ﻣﺴﺘﻪ ﭘﻪ ﺧﻤﺎر ﻛﯥ د ﻏﻤﺰې ﺳﻤﻨﺪ ﺟﻮﻻن ﻛړي ( ﭘـﻪ داﺳـﯥ ﺗﺮﻛﻴـﺐ راوړو‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﻤﺎر او ﻣﺴﺘۍ ﻛﯥ ﻏﻤﺰې ﺗﻪ د ﺳﻤﻨﺪ ﻳﻌﻨﯥ اس ( ﻟﻪ ﺣﺮﻛﺘﻪ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛﻮل‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ دﻳﻮان ﻛﯥ ﺷﺘﻪ او د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎره ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘـښﺘﻮ ﻛـﯥ دا ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻫﻤـﺪه‬
‫راوړى‪ ،‬ځﻜﻪ ورﺗﻪ ﻧﺎدره واﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻳﯥ د ﺟﻤﺎل ﻟﻜﻪ ﺣﺎﺟﻴﺎن دي‬
‫ﭼـــــــــﯥ ﻛﻌﺒﯥ ﻟﺮه ورځﻲ ﭘﻪ ﻻرو ﻻرو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٦٨‬‬
‫) د ﺟﻤــﺎل ﻃﺎﻟﺒــﺎن( ﻣــﺸﺒﻪ او د ﻛﻌﺒــﯥ ﺷــﺮﻳﻔﯥ ﺗــﻪ ﻟــﻪ ګڼــﻮ ﻻرو د ﺣﺎﺟﻴــﺎﻧﻮ ﺗﻠــﻞ (‬
‫ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ،‬ﭼﯥ دا ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺗﻪ ځﺎﻧګړى ده ‪.‬‬
‫و ښـــﻪ ﻣﺦ وﺗﻪ ﻟﻪ وراﻳﻪ ځﻠﺒﻼﻧﺪ ﺷﻢ‬
‫ﻟﻜﻪ ووﻳﻨﻲ ﻟﻮﻏﻮﺳﻰ ﺗﺎل ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٩‬‬
‫)د ﻣﺘﻜﻠﻢ ښﻪ ﻣﺦ ﺗﻪ ﺑﯥ ﺻﺒﺮه ﻛﯧﺪل( ﻣـﺸﺒﻪ او ) د وږ ﺳـﺘﺮګﻲ د ﺧـﻮراك ﻛﺎﺳـﯥ‬
‫ﺗﻪ ﻟﻴﺪل( ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮۍ ﻛﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﻮښﺖ دى ‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪ :‬ﻳﻮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﻧﺎدره ده ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ څـﻮك و ﻛـﺎروي‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻧﻮر وﻫﻢ ﻋﻴﻦ ﺗﺸﺒﯧﻪ وﻛﺎروﻟﻪ ﺑﻴﺎ د ﻣﺒﺘﺬﻟﯥ ﭘﻪ ډﻟﻪ ﻛﯥ درﯦږي‪.‬‬

‫‪143‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭼﯥ د ﻟﻮﻣړي ځﻞ ﻟﭙﺎره ﻛﻮم ﺷﺎﻋﺮ وﻛﺎروﻟﻪ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ډول‬
‫وي دې ﺗﻪ ﻧﺎدره واﻳﻲ‪ ،‬ﺧﻮ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﻧﻮر ﺷﺎﻋﺮان ﻛﺎروي ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺷـﻲ ‪ ،‬ﻟﻜـﻪ ﻣـﺦ‬
‫ﻟﻪ ګﻞ ‪ ،‬ﻟﻤﺮ ‪ ،‬ﺳﭙﻮږﻣۍ ‪ ،‬ﺑﺮق او‪ ...‬ﺳﺮه ﻳﺎ زﻟﻔﯥ ﻟﻪ ﻣﺎر ‪ ،‬ښـﺎﻣﺎر ‪ ،‬ﺳـﻨﺒﻞ ‪ ،‬زﻧځﻴـﺮ ‪ ....‬او‬
‫دې ﺗﻪ ورﺗﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻛﯥ ډﯦﺮې ﻋﺎﻣﯥ او زﻳﺎﺗﯥ ﻛﺎرول ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ورﻳـــــﻲ واﭼﻮل د زﻟﻔﻮ زﻧځﻴﺮوﻧﻪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ګﺰ اﻣﻮﺧﺘﻪ ﻧﻪ و ﭘﻪ ﺗړل زړه‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٧١‬‬
‫)زﻟﻔﯥ ( ﻣﺸﺒﻪ او ) زﻧځﻴﺮوﻧﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ) ﺗړل ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ ،‬د زﻟﻔﻮ او زﻧځﻴﺮوﻧـﻮ‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ډﯦﺮه ﻋﺎﻣﻪ ده ځﻜﻪ ﻳﯥ ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ګڼﻮ‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻳـﯥ ګﻞ د ﺑﻬﺎر ﺳﺘﺎ و ﻣﺦ ﺗﻪ وﻳﻨﻮ‬
‫ﺳـــــــــــﺘﺎ د ﻣﺦ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﺮ ګﻠﻮ ﻻ زﯦﺒﺎ ده‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٨٠‬‬
‫)ﻣﺦ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ګﻞ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬زﯦﺒﺎﻳﻲ( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ ،‬د ﻣﺦ او ګﻞ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻢ ډﯦﺮى‬
‫ﺷﺎﻋﺮان ﺗﺮ ﻧﻦ ورځﯥ راوړي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ﻣـــــــﺦ زﻣﺎ دﻳﺎر دى ﻧﻤﺮ ﺧﻮ ﻫﺴﯥ وي ﻛﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻟﻜﻪ زه ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ زردﻳﻢ زر ﺧﻮ ﻫﺴﯥ وي ﻛﻨﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٥‬‬
‫)ﻣﺦ( ﻣﺸﺒﻪ ‪)،‬ﻟﻤﺮ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ځﻠﯧﺪل( وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪ .‬د ﻣﺦ او ﻟﻤـﺮ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻫـﻢ ډﯦـﺮه‬
‫ﻋﺎﻣﻪ او ﺣﺘﻰ ﭘﻪ ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﻛﯥ ﻫﻢ ﻛﺎرول ﻛﯧږي‪.‬‬
‫وروځﯥ دې ﻟﻴﻨﺪې دي ﺗﻮر ﺑﺎڼﻪ دې ﺗﯧﺮه ﻏﺸﻲ‬
‫وﻟـــــــﻪ ! ﺻﺮﻓﻪ ﻣﻪ ﻛړه ‪ ،‬ﭼﯥ دې ډﻛﻪ ده درﺳﺘﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٠٤‬‬
‫)وروځﯥ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﻟﻴﻨﺪې ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﺗﻮرﺑﺎڼﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ او )ﻏـﺸﻲ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪،‬‬
‫ﭼﯥ دا ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﻢ ډﯦﺮه ﻋﺎﻣﻪ ده ‪ .‬ﻧﻮ ځﻜﻪ ﻳﯥ ﻣﺒﺘﺬﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﻮﻟﻲ‪.‬‬
‫‪ – ١٢‬دﺷﺮط او ﻧﻪ ﺷﺮط ﻟﻪ ﻣﺨﯥ‪ :‬ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ ده ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻃﻪ او ﻧﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪:‬‬

‫‪144‬‬
‫اﻟﻒ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﭼﯥ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ ﻳـﯥ وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﻮه ﺷﺮط ﺳﺮه ﺗړل ﺷﻮې وي ﭼﯥ د ﺷﺮط وﻳﻴﻜﯥ )ادات( )ﻛﻪ( ﻫﻢ ورﺳﺮه راﻏﻠﻰ وي ‪.‬‬
‫ﺗـــــــﻪ دﻟﺒﺮه ﻛﻪ ﻏﺬرا ﻳﯥ زه واﻣﻖ ﻳﻢ‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﻴﻨﻪ ﻛﯥ ﻫﺮ ګﻮره ﻣﻮاﻓﻖ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١١٤‬‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﻋﺬرا( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ) ،‬ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ او )واﻣﻖ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻜﻠﻢ ځﺎن ﻟـﻪ واﻣـﻖ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـړى ‪ .‬ﺧـﻮ ﺷـﺮط ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ ﻣﺤﺒـﻮﺑﯥ ﻋـﺬرا ﻛﯧـﺪل‬
‫راوړي دي ‪ ،‬ﻫﻐﯥ ﺗﻪ واﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻪ ﻋﺬرا ﻳﯥ زه واﻣﻖ ﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻪ ﻋﺬرا ﻧﻪ ﻳﯥ ﻧﻮ زه واﻣﻖ ﻧﻪ ﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻪ ﻣــــﺤﺒﻮﺑﻪ ﻛﻪ ﺷﻴﺮﻳﻨﻪ ددې وﺧﺖ ﻳﯥ‬
‫زه ﺧـﻮﺷﺤﺎل د اوﺳﻨﻲ دور ﻛﻮﻫﻜﻦ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٢٤‬‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ( ﻣﺸﺒﻪ ) او ﺷﻴﺮﻳﻨﻪ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ دى ‪ ،‬ﻫﻤﺪراﻧګﻪ )ﻣـﺘﻜﻠﻢ ( ﻣـﺸﺒﻪ او )ﻓﺮﻫـﺎد‬
‫ﭼﯥ دﻟﺘﻪ ﻳﯥ ﺻﻔﺖ ﻛﻮﻫﻜﻦ راﻏﻠﻰ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ ،‬دﻟﺘـﻪ ﺑﻴـﺎ ﺧﭙﻠـﯥ ﻣﺤﺒـﻮﺑﯥ ﺗـﻪ د ﺷـﺮط ﭘـﻪ‬
‫راوړﻟﻮ ﻳﻌﻨﯥ ﻛﻪ ﺗﻪ ددې دور ﺷﻴﺮﻳﻨﻪ ﻳﯥ ﻧﻮ زه ﻫﻢ ددې دور ﻓﺮﻫﺎد ﻳﻢ ‪ .‬وﺟﻪ ﺷـﺒﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻛﯥ زﻳﺎددښﺖ او د ﻫﺮ ﺷﺮط ﭘﻮره ﻛﻮل دي ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﻪ ﻟﻜﻪ ﻟﻴﻼ ﻳﯥ ﻣﺎ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻮﻟﻪ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻪ ﻟﻜﻪ ﻋﺬرا ﻳﯥ زه ﻫﻢ ﻛﻢ ﺗﺮ واﻣــــــــــﻖ ﻧﻪ ﻳﻢ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٣١‬‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﻟﻴﻼ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻣﺘﻜﻠﻢ( ﻣﺸﺒﻪ )ﻣﺠﻨﻮن( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ،‬ﻫﻤﺪراﻧګﻪ‬
‫)ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻪ ( ﻣـﺸﺒﻪ )ﻋـﺬرا( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ او ) ﻣـﺘﻜﻠﻢ( ﻣـﺸﺒﻪ ‪) ،‬واﻣـﻖ (ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫دواړو ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻣﺘﻜﻠﻢ ﺧﭙﻞ ﻣﺠﻨﻮن ﻛﯧﺪل او واﻣﻖ ﻛﯧﺪل ﭘﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯥ ﭘﻮرې د ﺷﺮط‬
‫ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړي دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭼﺎرم اﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺖ ﻟﻜﻪ ﻋﻴﺴﻰ وم‬
‫ﻛـــــــــــــﻪ اﺳــــــــــﻤﺎن ﺗـﻪ اﻟﻮاﺗﻪ ﺷﻮ ﭘﻪ ﺧﺒﺮو‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(١٧٩‬‬
‫)ﻣﺘﻜﻠﻢ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬ﻋﻴﺴﻰ ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪) ،‬ﻟﻜﻪ ( د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى ‪ ) ،‬ﭘﻮرﺗﻪ ﺗګ ﻳﺎ درﺟـﻪ‬
‫ﻟﻮړﯦﺪل ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﻟﻪ ﻋﻴﺴﻰ )ع( ﺳﺮه درﺟﯥ او ﭘﻮرﺗﻪ ﺗګ ﻟﭙﺎره ﺷﺮط )ﺧﺒﺮې(‬

‫‪145‬‬
‫راوړي ﻳﻌﻨــﯥ ﻛــﻪ ﭘــﻪ ﺧﺒــﺮو اﻟﻮﺗــﻪ واى ﻣــﺎ ﺳــﺮه داﺳــﯥ ﺧﺒــﺮې ﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﭼــﯥ د ﻫﻐــﻮ ﭘــﻪ وﺟــﻪ ﺑــﻪ د‬
‫ﻋﻴﺴﻰ)ع( ﻏﻮﻧﺪې ﭘﻪ څﻠﻮرم اﺳﻤﺎن ﻛﯥ ﻧﺎﺳﺖ واى ‪.‬‬
‫د ﻣښﻜﻮ ګﻞ ﻗﻨﺪي ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺗﺮې ﺻﺪﻗﻪ ﻛﺎ‬
‫ﻛـــــــﻪ ﺗﻪ ﻣﯥ ﺳﺮﻓﺮاز ﻛړې ﭘﻪ دﺷﻨﺎم ﭘﻪ ورځ و ﺷﭙﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٩٦‬‬
‫) دﺷﻨﺎم ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د ﻣښﻜﻮ ګﻞ ﻗﻨﺪي ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ،‬وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ﻳـﯥ )ارزښـﺖ ( دى‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻣﻨځ ﺗﺸﺒﯧﻪ د ) ﻛﻪ ﺗﻪ ﻣـﯥ ﺳـﺮﻓﺮاز ﻛـړې ﭘـﻪ دﺷـﻨﺎم ﭘـﻪ ورځ و‬
‫ﺷﭙﻪ ( ﺳﺮه د ﺷﺮط ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻳﺎر ﺳﺮه دوزخ زﻣﺎ ﻗﺒﻮل دى‬
‫ﻛﻪ ﺑﯥ ﻳﺎره ﺟــــﻨﺖ ﻣﻮﻣﻢ ﻧﺎر زﻣﺎ دى‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٢١‬‬
‫)ﺟﻨﺖ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬ﻧﺎر( ﻣﺸﺒﻪ ﺑـﻪ دى ‪ .‬ﺧـﻮ ﺷـﺮط ﻳـﯥ ﺑـﯥ ﻟـﻪ ﻳـﺎره ﻳـﻮازې واﻟـﻰ دى‬
‫) ﺳﺨﺘﻲ او ﺷﻔﻘﺖ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده ‪.‬‬
‫ﭼﺎوﻳـــــــــــﻞ د ﻛښﻠﻮ ﺟﻨګ ﻟﻜﻪ اﺷﺘﻲ ده‬
‫ﺗﻞ ﻳﯥ ﻣﺎ ﺳﺮه اﺷﺘﻲ ده ﻛﻪ ﭘﻪ ﺟﻨګ ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٩١‬‬
‫) د ﻛښﻠﻮ ﺟﻨګ ( ﻣﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬اﺷـﺘﻲ ( ﻣـﺸﺒﻪ ﺑـﻪ ‪ ،‬دﻟﺘـﻪ ﻳـﯥ ﺟﻨـګ ﻟـﻪ اﺷـﺘۍ ﺳـﺮه‬
‫ﻏﺒﺮګ د ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﺑڼﻪ د ﺷﺮط ﻟﻪ ﻣﺨﯥ راوړې ده ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻗﺪم دې د وﻓﺎ ﭘﻪ ﻻر ﻛﯥ ټﻴﻨګ ﻛړ‬
‫د ﺧـــــــــﻮﺷﺤﺎل ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻪ داده رﺳﺘﻤﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٩٢‬‬
‫)دوﻓﺎ ﭘﻪ ﻻره ﻗﺪم اﻳښﻮدل( ﻣﺸﺒﻪ ‪) ،‬رﺳﺘﻤﻲ( ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ‪ ،‬دﻟﺘﻪ د رﺳﺘﻤۍ ﻟﭙـﺎره‬
‫د وﻓﺎ ﭘﺮ ﻻر ﻗﺪم اﻳښﻮدل د ﺷﺮط ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﯥ ده ‪.‬‬
‫زور ﻟــــــــﺮې ﻛـــــــــــــﻪ ﻋــــــــﻘﻞ ﭘـــﻪ دا دواړه ﻣﻪ ﻧﺎزﯦږه‬
‫ﺑﺨﺖ راوړه ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ! ﭼﯥ دې ﻛﺎر ﻟﻜﻪ ﺳﺮ زر ﺷﻲ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٣٩٩‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﻛﺎر د ﺳﺮه زر ﻛﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﺑﺨﺖ د ﺷﺮط ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ دى ‪.‬‬

‫‪146‬‬
 ‫ب‪ -‬ﻧﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻣﻨځ اړﻳﻜﻪ ﭘﻪ ﻛﻮم ﺷﺮط ﭘﻮرې ﺗړل ﺷﻮې ﻧـﻪ وي‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﺗﻪ واﻳﻲ ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﻳﯥ دوې ﺑﯧﻠګﯥ د ﻻڅﺮګﻨﺪوﻧﯥ ﻟﭙﺎره راوړو‪.‬‬

‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل زړه ﭘﻪ ﺗﻘﻮى ﻛﯥ ﻟﻜﻪ ﻏﺮ و‬

‫ﺳــــــــﺘﺎ ﭘـــــــﻪ ﻣﻴﻨﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﺷﻮ د وړۍ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٩٠‬‬
‫دﻟﺘﻪ د ﺗﻘﻮى ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل زړه ﭘﻪ ﻛﻠﻜﻮاﻟﻲ ﻛﯥ د ﻏـﺮه ﻏﻮﻧـﺪې دى او ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﻪ ﻛﯥ ﺑﻴﺎ د وړۍ ﻏﻮﻧﺪې ﺳﭙﻚ دى ‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل وﻳﻞ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﻛﯥ څﺮګﻨﺪ دي‬
‫ﻟﻜـــــــــﻪ ږغ د وﻳــﺮه ژﻟﻲ ﭘﻪ ګڼ وﻳﺮ ﻛﯥ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٤٨٩‬‬
‫)د ﺧﻮﺷــﺤﺎل وﻳــﻞ( ﻣــﺸﺒﻪ ‪ ) ،‬د وﻳﺮژﻟــﻲ ږغ( ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ‪ ) ،‬ﻟــﻪ ډﯦــﺮه درده ﭼﻴﻐ ـﯥ‬
‫وﻫﻞ( ﻳﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ده او )ﻟﻜﻪ( ﻳﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﻮرى دى ‪.‬‬

‫‪ – ١٣‬د ﻣﻘﺒﻮﻟﻮاﻟﻲ او ﻣﺮدودو واﻟﻲ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ – ﻣﻘﺒﻮﻟﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ‪ :‬ﻫﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﻳﺎ ﻟﻴﻜﻮال ﻳﻮ ﺷـﻰ ﻟـﻪ ﺑـﻞ ﺷـﻲ ﺳـﺮه د څـﻪ ﺧـﺎص ﻏـﺮض‬
‫ﻟﭙﺎره ورﺗﻪ ﻛﻮي ‪،‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ د ﺷﺎﻋﺮ ﻏﺮض ﭘﻪ ﭘﻮره ډول ﭘﻜﯥ څﺮګﻨـﺪاو ﻻس ﺗـﻪ راﻏﻠـﻰ‬
‫وي ﻣﻘﺒﻮﻟﻪ ورﺗﻪ واﻳﻲ )‪ ١٤‬م ‪(٢٢‬‬
‫ب – ﻣﺮدوده ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﺮﺗﻪ د ﺷﺎﻋﺮ ﻏﺮض ﭘﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﯥ ﭘﻪ ﺳﻢ ډول ﻻﺳـﺘﻪ راﻏﻠـﻰ ﻧـﻪ‬
‫وي ﻣﺮدوده ورﺗﻪ واﻳﻲ ﻳﺎ د ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻣﻨځ ګﺪ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ د ﻗﻴﻖ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﺗـــــــــﺎ ﭘﺎڼﯥ ﭘﺎڼﯥ زﻟﻔﯥ ﭘﻪ ﺟﺒﻴﻦ ﻛﺮﻟﻲ دي‬
‫ﺟﺎﻧﺎن ﻣﯥ ﭘﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﯥ ﻟﻮﻧګﻴﻦ ﻛﺮﻟﻲ دي‬
‫)ﺣﻔﻴﻆ اﷲ ﻛﺎﻣﻪ وال ‪١٣٨٧‬ل(‬

‫‪147‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺖ ﻛﯥ زﻟﻔﻮ ﺗﻪ ﻟﻪ ﭘﺎڼﻮ ﺳﺮه ﺗﺸﺒﯧﻪ ورﻛړل ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺒﻪ ده‬
‫ځﻜﻪ ﭘﺎڼﯥ ﭘﻠﻨﯥ او ﺷﻨﯥ وي ﺧﻮ زﻟﻔﯥ ﺗﻮرې او ﻧﺮۍ وي ‪ ،‬ﺑﻠـﻪ دا ﭼـﯥ ﭘـﺎڼﯥ ﻛـﺮل ﻛﯧـږي‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﯥ ﺷﻨﯥ ﻛﯧږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻣﺴﺮه ﻛﯥ ﻟﻮﻧګﻴﻦ ﻧـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻪ راﻏﻠـﻰ دى ځﻜـﻪ ﭼـﯥ ﻟـﻮﻧګﻴﻦ ځﻮﻧـډى‬
‫دى ﭼــﯥ دا ﻫــﻢ ﻧــﻪ ﻛــﺮل ﻛﯧــږي ‪ ،‬ﺑﻠﻜــﯥ ﻟﻮﻧــګ ﻛــﺮل ﻛﯧــږي او ﺑﻠــﻪ دا ﭼــﯥ ردﻳــﻒ ورﺳــﺮه‬
‫ﻧﺎﭘﺨﻼ دى ﻳﻌﻨﯥ د ﺟﻤﻊ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راﻏﻠﻰ دى ﻛﻪ ﻟﻮﻧګﻴﻦ راﺷﻲ ﻧﻮ )ﻛـﺮل( ﭘـﻪ )ﻛﺮﻟـﻲ دي (‬
‫ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﻧﻪ د )ﻛﺮﻟﻰ دى ( ﭘﻪ ﺑڼﻪ ﺑﺪﻟﯧږي‪.‬‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰوﻧﻪ‬
‫د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﺧټــﻚ ادﺑــﻲ اړخ ﻛــﻪ ﻧﺜــﺮ دى ﻛــﻪ ﻧﻈــﻢ د ﺑﺤــﺮ ﭘــﻪ ډول ﻟــﻪ ډﯦــﺮو‬
‫ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻓﻨﻲ ﻛﺎڼﻮ څﺨﻪ ډك دى ﻫﻴﻠﻪ ده ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻛﯥ ﻳـﯥ ادﺑـﻲ ﻛـﺮه ﻛﺘـﻮﻧﻜﻲ ﭘـﺮې‬
‫ﺧﭙﻠﻪ څﯧړﻧﻪ وﻛړي‪.‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﺮ اﺛﺎرو ﭼﯥ څﻮﻣﺮه ﻛﺎر ﺷﻮى دا ﻛﻢ دى ﻧﻮر ﻛﺎر ﺗـﻪ ﻫـﻢ اړﺗﻴـﺎ ﻟـﺮي‪ .‬د‬
‫ﻣﺠﺎز ﭘﻪ اړه ﻫﻢ دده دﻳﻮان ﭘﻮره ﻣﺎﻻﻣﺎل دى ﻫﻴﻠﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې اړه ﻫﻢ دﻳـﻮ څړﻧﻴـﺰ اﺛـﺮ‬
‫ﭘﻪ ډول څﻴړﻧﻪ وﺷﻲ او راڅﺮګﻨﺪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ دا وړاﻧﺪﻳﺰ ﻫﻢ ﻛﻮم ﭼﯥ ددې اﺛﺮ )دﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘـﻪ ﻏﺰﻟـﻮ ﻛـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ‬
‫ډوﻟﻮﻧﻪ ( د ﭼﺎپ ﻟﭙﺎره دې زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮه ﺷﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺤﺼﻼن او د ادب ﻻروﻳﺎن ﺗﺮې ګټﻪ واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬
‫ﻛﻮﻣﻪ څﯧړﻧﻪ ﭼﯥ ) د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ډوﻟﻮﻧﻪ( ﭘـﻪ اړه‬
‫ﺷﻮې د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ټﻮﻟﻮ ﺧﻮاوو ﭘﻜﯥ رڼﺎ اﭼﻮل ﺷﻮې او ﺑﯧﻠګﯥ ﻳﯥ ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول‬
‫راوړل ﺷﻮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ‪ ،‬دري ‪ ،‬اردو او ﭘښﺘﻮ ژﺑـﻮ ﻛـﯥ د ﻧﻮﻣـﻮړي ﻋﻠـﻢ ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ اﺛﺎرو ﻛﯥ راوړي دي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﻮ ﺳﺮﺑﯧﺮه ﭼـﯥ‬
‫د ﻧــﻮرو ﭘــښﺘﻮ اﺛــﺎرود ﻟﻴﻜﻮاﻟــﻮ ﻟــﻪ ﻻرې ﻳــﯥ ﭘــښﺘﻮ ادب ﺗــﻪ ﻻر ﻣﻮﻧــﺪﻟﯥ وه ‪ ،‬ځﻴﻨــﯥ‬
‫ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻛـﯥ د ﻧﻮښـﺖ ﭘـﻪ ﺑڼـﻪ راوړل ﺷـﻮي او ﻟـﻪ ﻫﻐـﻮ ﻧﻈﺮوﻧـﻮ ﺳـﺮه ﺳـﻤﯥ‬
‫ﺑﯧﻠګﯥ ورﺗﻪ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ ﻏﻮره ﺷﻮي دي ‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ اړه ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑڼﻪ ﻛـﻮم اﺛـﺎر ﻟﻴﻜـﻞ ﺷـﻮي د ﺗـﺎﻟﻴﻒ ﺑڼـﻪ ﻟـﺮي او‬
‫اﻛﺜــﺮه ﺑﺮﺧــﯥ ﻟﻜــﻪ د ﺗــﺸﺒﯧﻪ زاوﻳــﻪ ‪ ،‬د وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ډوﻟﻮﻧــﻪ ﻟﻜــﻪ ) ﺗﺤﻘﻴﻘــﻲ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ‪،‬‬
‫ﺗﺨﻴﻴﻠﻲ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ ‪،‬دوې ګﻮﻧﯥ وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻔﺮده وﺟﻪ ﺷﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻌـﺪده وﺟـﻪ ﺷـﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺒـﻪ‬

‫‪148‬‬
‫وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ اوﻋﻘﻠــﻲ وﺟــﻪ ﺷــﺒﻪ ( ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ د اﺿــﺎﻓﻲ ﻣﻮﻛــﺪې ﺗــﺸﺒﯧﻪ ﭘــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﻛــﯥ‬
‫ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻜﻲ اﺿﺎﻓﺖ ‪ ،‬ﺗﻠﻤﻴﺤﻲ اﺿﺎﻓﺖ او ﺗﺸﺒﯧﻬﻲ اﺿﺎﻓﺖ ﭘﻜﯥ ﻧﻪ دي راوړل ﺷـﻮي‬
‫‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﻛﯥ ﭘﻮره ﺑﺤﺚ ﭘﺮې ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫دې اﺛﺮ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻧﻮښﺖ د ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺗﻤﺜﻴﻠـﻲ او ﻣﺮﻛﺒـﯥ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮﭘﻴﺮول دي ‪،‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﭘښﺘﻮ اﺛﺎرو ﻛﯥ ﻣﺮﻛﺒﻪ او ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻳﻮ ﺷﺎن ګڼﻞ ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ددې اﺛﺮ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻏﻮره واﻟﻰ دادى ‪ ،‬ﭼﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ د دواړو ﺧﻮاوو )ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ‬
‫ﺑــﻪ( اړوﻧــﺪ د ﻣﺠــﺮد ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ او ﻣــﺸﺒﻪ ﺑــﻪ ‪ ،‬ﻣﻘﻴــﺪ ﺑــﺴﻴﻂ ﻣــﺸﺒﻪ او ﻣــﺸﺒﻪ او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﺸﺒﻪ او ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ او رواﻧﻪ ژﺑﻪ ﺷﻮى دى او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻟﻪ ﻏﺰﻟﻮ څﺨﻪ ﻛﺮه ﺑﯧﻠګﯥ وړاﻧﺪې ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د ﺗــﺸﺒﯧﻪ د ﺗــﻮرو ﭘــﻪ اړوﻧــﺪ ﻫﻐــﻪ ټــﻮﻟﯥ ﻛــﺮه ﺑﯧﻠګــﯥ راوړل ﺷــﻮي دي‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘﻪ ﻏﺰﻟﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻛﺎر وړل ﺷﻮي دي ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻛﯥ ﻋﺮﺑﻲ ‪ ،‬دري‬
‫او ﭘښﺘﻮ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب ټﻮل ﺗﻮري ﺷﺎﻣﻞ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﻛﯥ د ﺗﺸﺒﯧﻪ د رﻛﻨﻮﻧﻮ د راوړو ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ اﻋﻠـﻰ ‪ ،‬ﻣﻨځﻨـۍ او‬
‫ادﻧﻰ ﺑڼﯥ راوړل ﺷﻮي دي ‪ ،‬ﭼﯥ د ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﻮه ښﻪ ﻻرښﻮوﻧﻪ ده ‪.‬‬
‫د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻫﺮ ډول ﺗﺮ ﺑﯧﻞ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﺷﺮﺣﻪ ﺷﻮى دى‪ .‬دا ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳـﻮه ﺑﻴـﺖ ﻛـﯥ د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ اړه ﻟﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﻮ اړﺧﻮﻧﻮ څﺨﻪ ﺑﯧﻼ ﺑﯧﻠﯥ څﺮګﻨﺪوﻧﯥ راﺗﻼى ﺷﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘـﻪ دې‬
‫ﺳﺮه ﺑﻴﺎ اﺻﻠﻲ ﻫﺪف ګﻮﻧګ او ﭘټ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﯧږي او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ اﺛـﺮ ﻟـﻪ ﺗﻜـﺮاري ﻧﻈﺮوﻧـﻮ‬
‫او ﺟﻤﻠﻮ څﺨﻪ د ﭘﻨـډواﻟﻲ ﻟـﻮړ ﺣـﺪ ﺗـﻪ رﺳـﯧږي‪ ،‬ﻧـﻮ د ﺑـﯥ ځﺎﻳـﻪ ﭘﻨډﯦـﺪو او ﻫـﻢ د ﻛـﺮه او‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻈﺮ د ورﻛﯧﺪو د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺗﺮ ﻫﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻴﺖ او‬
‫د ﻫﻤﺎﻏــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﻮﺿــﻮع ﭘــﻪ څﺮګﻨــﺪ ډول راوړل ﺷــﻮې ده ‪ ،‬ﻣــﺜﻼً ﻛــﻪ ﺧﺒــﺮه د ﻣﻮﻛــﺪې‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ده ﻳﻮازې د ﻫﻤﺪې وﺿـﺎﺣﺖ ﺷـﻮى دى ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع د ﺗـﺸﺒﯧﻪ د ﺗـﻮرو ده ‪ ،‬ﻧـﻮ‬
‫ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺗﻮري ﭘﻪ ﻧښﻪ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻣﻮﺿﻮﻋګﺎﻧﻮ ﺳﺮﺑﯧﺮه ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي اﺛـﺮ ﻛـﯥ د ﭘﻴـﻞ ﺧﺒـﺮې‪ ،‬ﺳـﺮﻳﺰه‪ ،‬د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټـﻚ ﻟﻨـډ ژوﻧـﺪ ﻟﻴـﻚ د ﻫﻐـﻪ اﺛـﺎر او د ﺷـﻌﺮ ﭘـﺮ ﻣﺤﺘـﻮى ﻳـﯥ ﻟﻨـډه رڼـﺎ‬
‫اﭼﻮل ﺷﻮې ده ‪.‬‬
‫ځﻴﻨــﯥ ﻫﻐــﻪ ﻣﻮﺿــﻮﻋګﺎﻧﯥ ‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ راﺗﻠــﻮﻧﻜﻲ ﻛــﯥ ﺑﺎﻳــﺪ د ﺧﻮﺷــﺤﺎل ﺧــﺎن ﭘــﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮﻣﻮ اﺛﺎرو ﻛﯥ وﻟټﻮل ﺷﻲ ﻣﺎ ﭘﻪ وړاﻧﺪﻳﺰوﻧﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻛﻠﻲ ډول راوړي دي ‪.‬‬

‫‪149‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ اﺛﺎر د روان ﺑﺤﺮ ﭘﻪ څﯧﺮ دي ﻫﻴﻠﻪ ده وﺧﺖ ﭘﺮ وﺧﺖ ﻧـﻮي‬
‫ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻛﺎڼﻲ ﺗﺮې د ادب ﻏﻮاﺻﺎن راوﺑﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﻠﻪ‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﭘـﻪ ﻛـﻼم ﻛـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻫﻐـﻪ ټـﻮل ډوﻟﻮﻧـﻪ ﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻋﺮﺑـــﻲ ‪ ،‬اردو او ﭘﺎرﺳـــۍ ﻛـــﯥ ﻛـــﺎرول ﺷـــﻮي دي ‪ .‬زﻣـــﺎ د څﯧړﻧـــﯥ ﻟـــﻪ ﻣﺨـــﯥ ﺗﻘﺮﻳﺒــﺎً د‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ د ﻏﺰﻟﻮ ﭘﻪ )‪ (٢١٥٠‬ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ رﻧګﺎرﻧګ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ راﻏﻠﯥ دي ‪.‬‬
‫دا ﭼﯥ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﭘښﺘﻮ ژﺑﻪ ﻟﻪ ګﺎوﻧډﻳﻮ ژﺑﻮ ﺳﺮه ﺳـﻴﺎﻟﻮﻟﻪ ‪،‬ﻧـﻮ ځﻜـﻪ‬
‫ﻳﯥ ډﯦﺮى ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﭘښﺘﻮ ژﺑﻪ ﻛﯥ ﻧﺎدرې دي‪ ،‬ﻛﻪ څﻪ ﻫﻢ ﻣﺒﺘﺬﻟﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻜﯥ راﻏﻠﯥ وي ‪ ،‬ﺧﻮ د ﻫﻐﻮ د ﺑﻴﺎن ﻃﺮز ﺑﻴﺎ ﻧﻮى او ﭘﻪ ﺑﻞ ډول دى ‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﻣﻮړى د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﻛﺎروﻟﻮ او ﺑﺎرﻳﻜﻴﻮ ﭘـﻮره ﭘﻮﻫﯧـﺪه‪ ،‬ﻧـﻮ ځﻜـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻏﺰﻟـﻮ‬
‫ﻛﯥ ﻳﻮه داﺳﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻧﺸﺘﻪ ‪،‬ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻳﯥ د ﻗﺒﻴﺤﯥ ﻳـﺎ ﻣـﺮدودې ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺑﯧﻠګـﻪ ﻛـړو ﻳـﺎ‬
‫ﻳﯥ د ﻋﻴﺒﺠﻨﯥ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ډول راوړو‪.‬‬
‫دﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﻛﻼم ﻛﯥ ﻧﻮر ﻓﻨﻲ اړﺧﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ راﺳﭙړل ﻏﻮاړي ﺑﻠـﻪ ﺧﺒـﺮه دا‬
‫ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻫﻢ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﻟﻪ ﻛﻮم ﻋﺎﺷـﻘﺎﻧﻪ ﻛـﺮدار ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﻛـﻮي ﻧـﻮ ځـﺎن ﻫـﻢ د‬
‫ﻫﻐﻪ ﻛﺮدار ﻟـﻪ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ څﺨـﻪ ﻛـﻢ ﻧـﻪ ګڼـﻲ ‪ ،‬ﻣـﺜﻼً ﻛـﻪ ﻣﻌـﺸﻮﻗﻪ ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﻟـﻴﻼ ﻳـﺎ ﻋـﺬرا ﺳـﺮه‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛړه ﻧﻮ ځﺎن ﻫﻢ ﺗﺮ ﻣﺠﻨﻮن او واﻣﻖ ﻛﻢ ﻧﻪ ګڼﻲ‪ .‬دده د ﻛﻼم ﻳﻮه ځﺎﻧګړﻧﻪ داده ﭼـﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﻫﻴﭽﺎ ﻫﻢ ښځﻴﻨﻪ ﺟﻨﺲ ﭘﻪ ﺷﺎﻋﺮۍ ﻛﯥ ﻧﻪ راوړو ﺧـﻮ ده ﭘـﻪ ډﯦـﺮ ﺟـﺮات‬
‫ﺳﺮه ښځﻴﻨﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ښځﻴﻨﻪ ﺻﻴﻐﻪ د ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ ﺑڼﻪ راوړې ده ‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ زرﻛﻪ ﺑﺎز ﭘﺮﯦږدي ﻟﻪ ﭼﻨګﻪ‬

‫زه ﺑﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﭘﺮﯦږدم ﺷﻮﺧﻪ ﺷﻨګﻪ‬
‫)‪ ٣٤‬م ‪(٢٣٠‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ﭘښﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﻟﻪ ﻓﺎرﺳۍ ﺳﺮه ﭘﺮﺗﻠﻪ ﻛﻮو ‪،‬ﻧﻮ څﺮګﻨﺪﯦږي ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳۍ ژﺑﻪ ﻛـﯥ ﻫـﻢ ﻟـﻮى ﻻس ﻟـﺮي‪ .‬ﺗـﺮ ډﯦـﺮه ځﺎﻳـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ ګـﺎﻧﯥ ﭼـﯥ ﭘـﻪ را‬
‫وروﺳﺘﻮ ﻛﯥ ﻣﺒﺘﺬﻟﯥ ﺷﻮې دي ‪ ،‬ده ﭘﻪ ﻧﺎدره ﺑڼﻪ راوړي دي ‪ .‬د ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﻛﻼم‬
‫ﻛﯥ د ادﻧﻰ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺑﯧﻠګﯥ ﻛﻤﯥ دي ‪ .‬د ﻣﻨځﻨۍ ﺗﺸﺒﯧﻪ ﺷﻤﯧﺮ ﻳـﯥ ﭘـﻪ اﻧـﺪازه دى ‪،‬‬
‫ﺧﻮ اﻋﻠﻰ ﺗﺸﺒﯧﻪ ګﺎﻧﯥ ﻳﯥ ډﯦﺮې ﻛﺎروﻟﯥ دي ‪.‬‬

‫‪150‬‬
‫د ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﻴﻴﻞ ﭘﻪ ﺗﺸﺒﯧﻪ راوړﻟﻮ ﻛﯥ ډﯦﺮ ژور دى ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗـﺸﺒﯧﻪ راوړﻟـﻮ ﻛـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﭘﻮره ﺟﺮات څﺨﻪ ﻛـﺎر اﺧﻠـﻲ ﻛـﻪ ﺧﺒـﺮه ﻳـﯥ ﭘـﻪ ځـﺎن ﭘـﻮرې وي او ﻛـﻪ ﭘـﻪ ﺑـﻞ ﭼـﺎ ﭘـﻮرې د‬
‫ﺗﺸﺒﯧﻪ ﭘﻪ راوړﻟﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ډول وي ډﻳﻞ او ځﻨډ ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺗﺸﺒﯧﻪ ﻛﺎروﻧﯥ د ﻧﻮرو ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻻرې ﭘﺮاﻧﺴﺘﻲ دي ‪.‬‬
‫د ﺗــﺸﺒﯧﻪ د ﺗــﻮرو ﭘــﻪ ﻛﺎروﻧــﻪ ﻛــﯥ ﻳــﯥ ﻋﺮﺑــﻲ ‪ ،‬ﻓﺎرﺳــﻲ او د ﭘــښﺘﻮ ژﺑــﯥ ﺗــﻮري‬
‫ﻛﺎروﻟﻲ دي ‪ ،‬ﺗﺮ ډﯦﺮه ځﺎﻳﻪ ﻳﯥ ﻛﻮښښ ﻛړى دى ‪ ،‬ﭼﯥ د ﭘښﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﺗـﺸﺒﯧﻪ ﺗـﻮري ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺸﭙړه ﺗﻮګﻪ وﻛﺎروي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ ﺑﺎﻳـﺪ وواﻳـﻢ ﭼـﯥ د ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺧـﺎن ﺧټـﻚ ﻛـﻼم ﻟـﻪ ډﯦـﺮو ﻧـﺎدرو ﻓﻨـﻲ‬
‫ﻻﻟﻮﻧﻮ څﺨﻪ ډك دى ﺑﻮﻳﻪ ﭼﯥ د ادب د ﻻرې ﻫﺮ ﻏﻮاص ﻳﯥ ﺗﻞ ﺗﻪ ورﺳﻲ او ﻣﻮږ ﺗـﻪ ﻳـﯥ‬
‫را ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬

‫‪151‬‬
 ‫ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ‬

‫‪ – ١‬اﺣﻤﺪ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ‪ ١٣٨٢) .‬خ(‪ .‬ﻓﻨﻮن ادﺑﻲ‪ .‬ﺗﻬﺮان ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎﻳﺎن‪ .‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬

‫‪ – ٢‬اﻧﺪ ‪ ،‬اﺟﻤﻞ ‪ ١٣٨٥ ) .‬ل( ‪ .‬ﻫﻴﻨﺪارې او ﭼﻴﻨﯥ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮوﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪ – ٣‬ﺑﺪر ﺷﻮ ‪ ،‬ﺳﻤﻨﺪر ‪ ١٩٥٨) .‬ع( د ادب ﻣﻨﺎره ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ﺑﻚ اﻳﺠﻨﺴﻲ ‪.‬‬

‫‪ – ٤‬ﺑﯧﻨﻮا ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ‪١٣٢٦) .‬ل( ‪ .‬ادﺑﻲ ﻓﻨﻮن ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪ :‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪ – ٥‬ﭘﻨﻬﺎن ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﻓﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٣٨٣) .‬ل( ‪ .‬ادﺑﻲ ارﻣﻐﺎن ‪ .‬ﻗﻨﺪﻫﺎر ‪ :‬ﻫﯧﻮاد ﻛﻠﺘﻮري او ادﺑﻲ ټﻮﻟﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪ – ٦‬ﭘﺮﻫﺮ ‪ ،‬ﺑﺸﻴﺮ اﺣﻤﺪ ‪ ١٣٨٥) .‬ل( ‪ .‬ﺳﺘﺎ د ﻣﺦ ﭘﻪ آﻳﻴﻨـﻪ ﻛـﯥ ‪ .‬ﻧﻨګﺮﻫـﺎر‪ :‬د ﺧﺘﻴځـﯥ ﺳـﻴﻤﯥ ﻟﻴﻜﻮاﻟـﻮ‬

‫او ژورﻧﺎﻟﺴﺘﺎﻧﻮ ﺧﭙﻠﻮاﻛﻪ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ –٧‬ﭘـــــښﺘﻮ ټﻮﻟﻨـــــﻪ‪١٣٤٥ ).‬ل( ‪ .‬ﻧﻨګﻴـــــﺎﻟﻰ ﭘـــــښﺘﻮن ‪).‬د ﺧﻮﺷـــــﺤﺎل ﺧـــــﺎن ﺧټـــــﻚ د ‪ ٢٨٦‬ﺗﻠـــــﻴﻦ د‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ( ﻛﺎﺑﻞ‪ :‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ – ٨‬د ﻫﺨــﺪا ‪ ،‬ﻋﻠــﻲ اﻛﺒــﺮ ‪ ١٣٧٧) .‬خ( ‪ .‬ﻟﻐــﺖ ﻧﺎﻣــﻪ د ﻫﺨــﺪا ‪ .‬ﺗﻬــﺮان ‪ :‬ﻣﻮﺳــﺴﻪ اﻧﺘــﺸﺎرات و ﭼــﺎپ‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ .‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ ‪ .‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬

‫‪ –٩‬ﻫﺎﺷﻤﻲ ‪ ،‬اﻟﺴﻴﺪ اﺣﻤﺪ ‪ .( ١٣٦٩ ).‬ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﺒﻼﻏﺔ ﻓﻰ اﻟﻤﻌﺎﻧﻰ واﻟﺒﻴﺎن واﻟﺒﺪﻳﻊ‪ .‬ﻗﻢ ‪ :‬اﻟﻤﺼﻄﻔﻮى‪ .‬اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪.‬‬

‫‪ - ١٠‬ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ‪ ،‬زﻟﻤﻰ ‪١٣٨٠) .‬ل ( ﻧﻨګﻴﺎﻟﻰ د زﻣﺎﻧﯥ‪ .‬ﺟﺮﻣﻨﻲ ‪ :‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻛﻠﺘﻮري ودې ټﻮﻟﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪ - ١١‬ﻫﻤﺎﻳﻲ ‪ ،‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ‪ ١٣٧٠ ).‬خ( ‪ .‬ﻓﻨﻮن ﺑﻼﻏﺖ وﺻﻨﺎﻋﺎت ادﺑﻲ ‪ .‬ﺗﻬﺮان ‪ :‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻧﺸﺮ ﻫﻤﺎ ‪.‬‬

‫ﭼﺎپ ﻫﻔﺘﻢ ‪.‬‬

‫‪ – ١٢‬زﻳــﺎر ‪ ،‬ﻣﺠــﺎور اﺣﻤــﺪ‪ ١٣٨٢ ) .‬ل( ‪ .‬ﭘــښﺘﻮ ﭘــښﻮﻳﻪ ‪ .‬ﭘﯧــښﻮر ‪ :‬داﻧــﺶ ﺧﭙﺮوﻧﺪوﻳــﻪ ټﻮﻟﻨــﻪ دوﻳــﻢ‬

‫ﭼﺎپ ‪ .‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ – ١٣‬ﻃﺎﺋﺮ‪،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮاز‪١٩٨٢).‬ع ( روﻫﻲ ادب‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﭘښﺘﻮ اﻛﻴډﻳﻤﻲ ﭘﯧښﻮر ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ دوﻳﻢ ﭼﺎپ ‪.‬‬

‫‪ - ١٤‬ﻳﻮﺳﻔﺰى ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق ﻣﺠﺮوح ‪١٩٩٨) .‬ع ( ‪ .‬زرﻛﺎڼﻰ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر ‪ :‬ﺗﺎج ﻛﺘﺒﺨﺎﻧﻪ ‪.‬‬

‫‪152‬‬
‫‪ – ١٥‬ﻛﺎﻛــﺎ ﺧﯧــﻞ ‪ ،‬ﺳــﻴﺪ ﺗــﺴﻨﻴﻢ اﻟﺤــﻖ ‪ ١٩٨٧).‬ع( ‪ .‬روح ادب ‪ .‬ﭘﯧــښﻮر‪ :‬ﭘــښﺘﻮ اﻛﻴــډﻳﻤﻲ ﭘﯧــښﻮر‬

‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ‪ .‬دوﻳﻢ ﭼﺎپ ‪.‬‬

‫‪ – ١٦‬ﻛﺎﻛړ ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٣٨٥) .‬ل ( ‪ .‬د ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻛړ دﻳﻮان ‪ .‬ﭘﯧښﻮر ‪ :‬ﺗﻘﻮى ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ‪ .‬دوﻳﻢ ﭼﺎپ‪.‬‬

‫‪ – ١٧‬ﻛﺪﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ رﺿـﺎ ﺷـﻔﻴﻌﻲ ‪ ١٣٦٨ ) .‬ل( ‪.‬ﺻـﻮر ﺧﻴـﺎل در ﺷـﻌﺮ ﻓﺎرﺳـﻲ ‪ .‬ﻛﺎﺑـﻞ‪ :‬اﻧﺘـﺸﺎرات‬

‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﻛﻠﺘﻮر )ج‪-‬ا(‪.‬‬

‫‪ - ١٨‬ﻛــﺸﺎف ‪ ،‬ﻗﻴــﺎم اﻟــﺪﻳﻦ ‪١٣٨٥ ) .‬ل ( ‪ .‬ﻗــﺮان ﻛــﺮﻳﻢ ټﻜــﻲ ﭘــﻪ ټﻜــﻲ ژﺑــﺎړه ‪.‬ﻛﺎﺑــﻞ ‪ :‬د اﻃﻼﻋــﺎﺗﻮ او‬

‫ﻓﺮﻫﻨګ وزارت د ﺑﯧﻬﻘﻲ ﻛﺘﺎب ﺧﭙﺮوﻟﻮ ﻣﻮﺳﺴﻪ‪.‬‬

‫‪ - ١٩‬ﻣﻠﻨګ ﺟﺎن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﻦ ‪ ١٣٤٨) .‬ل( ‪ .‬ﺧﻮږې ﻧﻐﻤﯥ ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ :‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪ - ٢٠‬ﻣﺴﻠﻢ دوﺳﺖ‪،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ ‪ ١٣٧٩) .‬ل ( ‪ .‬ﺧﻮږه ژﺑﻪ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﺳﺒﺎ ﻛﺘﺎﺑﺘﻮن ‪.‬‬

‫‪ - ٢١‬ﻣﻘﺪم ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻮى و اﺷﺮﻓﺰاده ‪ ،‬رﺿﺎ ‪ ١٣٨٤).‬خ( ‪ .‬ﻣﻌﺎﻧﻰ و ﺑﻴﺎن ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻰ داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ )ﺳﻤﺖ( ‪ .‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ‬

‫‪ – ٢٢‬ﻧﺎګﺎر ‪ ،‬ﻓﻀﻞ وﻟﻲ ‪ ١٣٨٢ ) .‬ل ( ‪.‬دا ﻫﻐﻪ ﺑﺎ ﻻ ﺣﺼﺎر دى ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬اﺣﺴﺎن ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ - ٢٣‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ١٣٨٤ ) .‬ل( ‪ .‬د رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻛﻠﻴﺎت ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ – ٢٤‬ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ‪١٩٨٨ ) .‬ع ( دﯦﻮان ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ‪ .‬ﭘﯧښﻮر ‪ :‬ﭘښﺘﻮ اﻛﻴډﻳﻤﻲ ﭘﯧښﻮر ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ‪ .‬دوﻳﻢ ﭼﺎپ ‪.‬‬

‫‪ – ٢٥‬ﻓﺎروﻗﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ‪ ١٩٥٩).‬ع ( ‪ .‬ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ﺑﻚ اﻳﺠﻨﺴﻲ‪.‬‬

‫‪ – ٢٦‬ﻗﻮﻳﻢ ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ‪) .‬د ﭼﺎپ ﻧﯧټﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي( ‪ .‬ﻓﻨﻮن ادﺑﻲ ‪ .‬ﻛﺎﺑﻞ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪.‬‬

‫‪ – ٢٧‬رښﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ اﷲ ‪ ١٣٧٢) .‬ل( ‪ .‬ﭘښﺘﻮ ګﺮاﻣﺮ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ﺑﻚ اﻳﺠﻨﺴﻲ ‪.‬‬

‫‪ - ٢٨‬ﺷﻤﻴﺴﺎ ‪ ،‬ﺳﻴﺮوس ‪ ١٣٨٣) .‬خ (‪ .‬ﺑﻴﺎن و ﻣﻌﺎﻧﻲ ‪.‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮدوس ‪ .‬ﭼﺎپ ﻫﻔﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ – ٢٩‬ﺧټﻚ ‪ ،‬اﻗﺒﺎل ﻧﺴﻴﻢ ‪ ١٩٨٧).‬ع( ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل او ﺟﻤﺎﻟﻴﺎت ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﭘښﺘﻮ اﻛﻴډﻳﻤﻲ ‪.‬‬

‫‪ - ٣٠‬ﺧټﻚ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر ‪١٣٦٨ ) .‬ل ( ‪ .‬د ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر ﺧټـﻚ دﻳـﻮان ‪ .‬ﻛﺎﺑـﻞ ‪:‬د اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن د ﻋﻠﻮﻣـﻮ‬

‫اﻛﺎډﻣۍ د ژﺑﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻣﺮﻛﺰ‪ .‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪153‬‬
‫‪ - ٣١‬ﺧټﻚ ‪،‬راج وﻟﻲ ﺷﺎه ‪١٩٨٩) .‬ع (‪ .‬ﭘښﺘﻮ ادﺑﻲ ﺗﺤﺮﻳﻜﻮﻧﻪ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر ‪. :‬ﭘښﺘﻮ اﻛﻴډﻳﻤﻲ ﭘﯧښﻮر‬

‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ‪.‬‬

‫‪ – ٣٢‬ﺧټﻚ ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ‪٢٠٠١) .‬ع( ‪ .‬ارﻣﻐﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳـټﻲ ﺑـﻚ اﻳﺠﻨـﺴﻲ ‪.‬‬

‫دوﻳﻢ ﭼﺎپ ‪.‬‬

‫‪ – ٣٣‬ﺧټﻚ ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ‪ ) .‬د ﭼﺎپ ﻧﯧټﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ( ‪ .‬دﻳﻮان ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټـﻚ )اوﻟـﻪ ﺣـﺼﻪ(‪ .‬ﭘﯧـښﻮر‪:‬‬

‫اداره ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺻﻮﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ ‪.‬‬

‫‪ – ٣٤‬ﺧټﻚ ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ‪ ١٣٥٨) .‬ل ( ‪ .‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻛﻠﻴﺎت )ﻟـﻮﻣړى ټـﻮك (‪ .‬ﻛﺎﺑـﻞ‪ :‬د‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻋﻠﻮﻣﻮ اﻛﺎډﻣﻲ‪.‬‬

‫‪ – ٣٥‬ﺧټـــﻚ ‪ ،‬ﺧﻮﺷـــﺤﺎل ﺧـــﺎن ‪١٣٨٤) .‬ل ( ‪ .‬د ﺧﻮﺷـــﺤﺎل ﺧـــﺎن ﺧټـــﻚ ﻛﻠﻴـــﺎت ‪ .‬ﭘﯧـــښﻮر‪ :‬داﻧـــﺶ‬

‫ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ‪.‬‬

‫‪ – ٣٦‬ﺧټﻚ ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ‪١٩٦٠) .‬ع( ‪ .‬ﻛﻠﻴﺎت ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬اداره اﺷﺎﻋﺖ ﺳﺮﺣﺪ ‪.‬‬

‫‪ - ٣٧‬ﻏﻨﻲ ﺧﺎن ‪ ٢٠٠٥) .‬ع( ‪ .‬ﻟټﻮن ‪ .‬ﭘﯧښﻮر‪ :‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳټﻲ ﺑﻚ اﻳﺠﻨﺴﻲ ‪.‬‬

‫‪154‬‬