‫ﺘﻮ ادﺑﻲ دوروﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ ه ﻛﺘﻨﻪ ‪ :‬ﺷﯿﻨﻮاری‬ ‫ﭘ‬

‫ﻧﭕ ﻪ ‪ :‬ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ‪ 19 ،‬وږى ‪1387 ،‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ادﺑﯥ ﻟﯿﻜﻨﯥ‬

‫ﻟﻮﻣ ى ﭙﺮﻛﻰ‬
‫ﭘ ﺘﻮ ادﺑﻲ دوروﺗﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ ه ﻛﺘﻨﻪ ‪ :‬ﺣﺴﯿﺐ ﷲ ﺷﯿﻨﻮاری‬
‫د ﭘ ﺘﻮ ژﺑﯥ د ادﺑﻲ دورو د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ او وﻳﺸﻠﻮ د ﭘﺎره د ﻣﻌﯿﺎر ﺎﻛﻞ ﻳﻮ ﺣﺘﻤﻲ او اړﻳﻦ ﻛﺎر دى‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ د‬
‫ھﻤﺪﻏﻪ ﻣﻌﯿﺎر ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﻮﻟﻮ دورو ﺎﻧﮕ ﺗﯿﺎوې ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ او ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﯿﺮې ﺎﻛﻞ ﺷﻮى ﻣﻌﯿﺎر د‬
‫ﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻮﻟﻮ دورو ﻳﻮﺷﺎن ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﻪ ﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺑﯿﺎ ددﻏﻮ دورو ﺎﻛﻞ ﻛﻮم ارز ﺖ ﻧﻪ ﭘﯿﺪاﻛﻮي‪ .‬زﻣﻮﻧ ﺗﯿﺮو‬
‫ﻗﺪرﻣﻨﻮ اﺳﺘﺎداﻧﻮ د ادﺑﻲ دورو د ﺎﻛﻠﻮ ﭘﻪ ﻏﺮض ډﻳﺮد ﻗﺪر وړ ﻛﺎروﻧﻪ ﻛ ي دي او د ﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎﺗﻮ دورې ﻳﯥ د‬
‫ﺑﭕﻼﺑﯿﻠﻮ ﻣﻌﯿﺎروﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ وﻳﺸﻠﻲ دي‪.‬‬

‫ﻠﻮرو دورو‬ ‫ﺘﻮ ادﺑﯿﺎﺗﻮﭘﻪ دوﻳﻢ ﻮک ﮐﯥ ﭘﻪ‬ ‫ﺘﻮ ادب دورې د ﭘ‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺘﺎد ﭘﻮھﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻰ ﺣﺒﯿﺒﻲ د ﭘ‬
‫وﻳﺸﻠﻲ دي‪:‬‬
‫ﺷﻮى ﭼﯥ د ﭘ ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ اوﺷﺘﻪ واﻟﯽ د اﺳﻼم ﺗﺮﻣﺨﻪ د آرﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ‬ ‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ۍ دوره ﻛﯥ داﻛﻮ‬
‫ﺗﺮﻣﻨ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻛ ي‪.‬‬
‫دوﻳﻤﻪ دوره داﺳﻼم ﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﺨﻪ ﭘﯿﻞ او ﺗﺮ )‪ ١٠٠٠‬ل‪.‬س( ﭘﻮرې رارﺳﯿ ي‪.‬‬
‫درﻳﻤﻪ دوره ﻟﻪ )‪ ١٠٠٠‬ھـ ق( ﭘﯿﻞ او ﺗﺮ )‪ ١٣٠٠‬ھـ ق( ﻛﺎل ﭘﻮرې ﭘﺎى ﺗﻪ رﺳﯿ ي‪.‬‬
‫ﻠﻮرﻣﻪ دوره ﻟﻪ )‪ ١٣٠٠‬ھـ ق( ﺨﻪ ﭘﯿﻞ ﻛﯿ ي‪.‬‬
‫اروا ﺎد اﺳﺘﺎد ﭘﻮھﺎﻧﺪ ﺣﺒﯿﺒﻲ ددﻏﻮ ادﺑﻲ دورو د وﻳﺸﻠﻮ او ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ دارﻧﮕﻪ ﻟﯿﻜﻲ‪:‬‬
‫)) زه داﻣﻨﻢ ﭼﯥ زﻣﺎ ﻛﺎر او ﺳﻌﻰ ﺑﻪ ﺧﻮرا اﺑﺘﺪاﻳﻲ وي‪ ،‬ﻣﮕﺮ ھﯿﻠﻪ ﻟﺮم ﭼﯥ وروﺳﺘﻨﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ دا ﭼﺎره ﻪ‬
‫ﺑﺸﭙ ه ﻛ ي او دا ﺑ ﺑﻪ د ﺗﺤﻘﯿﻖ او ﭘﻠ ﻨﯥ ﭘﻪ ﮔﻠﻮﻧﻮ ﻪ ﻜﻠﯽ او ﺳﻤﺴﻮر ﻛ ي‪ ،‬ﺧﻮ‪:‬‬
‫ﺑﺎغ د ﮔﻠﻮ ﺑﻪ ﺳﻤﺴﻮر وي ﻣﻮږ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻳﻮ‬
‫د ﺑﻠﺒﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﺮې ﺷﻮر وي ﻣﻮږ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻳﻮ‬
‫دﻟﺘﻪ اروا ﺎد اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ روھﻲ د اروا ﺎد اﺳﺘﺎد ﭘﻮھﺎﻧﺪ ﺣﺒﯿﺒﻲ دھﻐﻪ ﻟﯿﻜﻨﯥ ﭘﺮﺑﻨﺎ ﭼﯥ د ﭘ ﺘﻮ‬
‫ادﺑﯿﺎﺗﻮ دﻟﻮﻣ ي ﻮك ددرﻳﻢ ﭼﺎپ ﭘﻪ ﺳﺮﻳﺰه ﻛﯥ دارﻧﮕﻪ ﺛﺒﺖ ده‪:‬‬
‫))زﻣﺎ ھﯿﻠﻪ ھﻐﻪ وﺧﺖ داوه ﭼﯥ داﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ دﻟﻮﻣ ي ﻮﻟﮕﯽ د زده ﮐ ﻳﺎﻻﻧﻮ ﭘﻪ ﻛﺎر ورﺷﻲ او ﺑﯿﺎ‬
‫ﭼﯥ دﻏﻪ زده ﻛﻮوﻧﻜﻲ اﺳﺘﺎدان ﺷﻲ او ﺑﮫﺮ ﺗﻪ د ﻟﻮړو زده ﻛ و د ﭘﺎره وﻻړ ﺷﻲ او ﭘﻪ ﻟﻮړو ﭘﻮھﻨﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ زده‬
‫ﻛ ې وﻛ ي‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻪ دوى د ﺧﭙﻠﯥ ﭘﻮھﻨﯥ ﭘﻪ ر ﺎ ﻛﯥ ﻧﻮې او ژورې ﯿ ﻧﯥ وﻛﻲ او ﺎﻳﻲ ﭼﯥ ﺗﺮدې ډﻳﺮ ﻪ‪،‬‬
‫ﮔ ﻮر او ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﻪ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﺮھﻤﺪﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻧﺪې وﻛﺎږي‪ ...‬ﻣﮕﺮ زه ﭼﯥ اوس ﮔﻮرم ھﻐﻪ اﻣﯿﺪ ﻣﯥ ﺗﺮﺳﺮه ﻧﻪ‬
‫ﺷﻮ‪((.‬‬
‫اروا ﺎد اﺳﺘﺎد روھﻲ ﭘﻪ ډﭔﺮه اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ او اﺣﺘﺮاﻣﺎﻧﻪ ﺗﻮﮔﻪ د اﺳﺘﺎد ﺣﺒﯿﺒﻲ ﻟﻪ وﺳﻌﺖ ﻧﻈﺮۍ ﺨﻪ ﭘﻪ‬
‫ﮔ ﻪ اﺧﯿﺴﺘﻨﻪ دارﻧﮕﻪ ﻟﯿﻜﻲ‪)) :‬ﭘﻮھﺎﻧﺪ ﺣﺒﯿﺒﻲ د ادﺑﻲ دورو ﭘﻪ وﻳﺶ ﻛﯥ د ﻗﺪﻣﺎوو ﻻره ﻧﯿﻮﻟﯥ ده ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﭼﯥ ))دﻟﻐﺎﺗﻮ ﻓﻠﺴﻔﻪ(( ژﺑﻪ او ژﺑﻨ ﭘﻮھﻨﯥ ھﻢ د ادب ﺟﺰ ﺑﻮﻟﻲ‪ .‬ﭘﻪ اوﺳﻨﻲ وﺧﺖ ﻛﯥ د ژﺑﯥ د ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻟﻪ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺨﻪ ﺟﻼ دى‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ ادﺑﻰ ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻮازې ھﻨﺮي ادﺑﯿﺎت ﺗﺮ ﯿ ﻧﯥ ﻻﻧﺪې ﻧﯿﺴﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ژﺑﭙﻮھﻨﻪ‬
‫او ادﺑﭙﻮھﻨﻪ د ﻋﻠﻢ ﺟﻼ ﺎﻧﮕﯥ وﮔ ﻮ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻮﻣ ۍ دوره د ﭘ ﺘﻮ ﭘﻪ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﯥ ﺎى ﻧﻪ ﻟﺮي‪((.‬‬
‫د اروا ﺎد اﺳﺘﺎد ﺣﺒﯿﺒﻲ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‪ ،‬د ﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎﺗﻮ ﻳﻮ ﭘﯿﺎوړى او ﻗﻮي ﻣﺆرخ اروا ﺎد اﺳﺘﺎد ﺻﺪﻳﻖ ﷲ‬
‫ر ﺘﯿﻦ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺛﺮ دﭘ ﺘﻮ ادب ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﯥ ادﺑﻰ دورې ﭘﻪ ﭘﻨ ﻮ دورو وﻳﺸﻠﯥ دي‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎد ﭘﻮھﺎﻧﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﷲ ر ﺘﯿﻦ د اﺳﻼم ﻧﻪ ﻣﺨﻜﯥ دوره ﺣﺬف ﻛ ې ده‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ھﻐﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻛﯥ د‬
‫ﭘ ﺘﻮ دادﺑﻲ آﺛﺎرو ﻛﻮم ﺮك ﻧﻪ وو‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ دا وروﺳﺘﯿﻮ وﺧﺘﻮ ﻛﯥ داﺳﯥ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮي ﭼﯥ واﻳﻲ د‬
‫)‪ ١۵٠‬ﻣﺨﺰﻳ د( ﻛﺎل ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﻛﯥ د )ﻣﺎﻟﻨﺪه ﭘﻨﻮ( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻮﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻟﯿﻜﻞ ﺷﻮى و‪ ،‬او دﻏﻪ ﻛﺘﺎب‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻲ ژﺑﻪ ژﺑﺎړل ﺷﻮى دى‪ ،‬او ﭘﻪ ھﻐﻪ ﻛﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮې ﭼﯥ ﻧﻮﻣﻮړى اﺛﺮ ﻟﻪ ﭘ ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧﻪ ژﺑﺎړل ﺷﻮى دى‪،‬‬
‫ﺧﻮ ﺮﻧﮕﻪ ﭼﯥ ﭘ ﺘﻮ ﻛﺘﺎب ﻻس ﺗﻪ ﻧﻪ دى راﻏﻠﻰ‪ ،‬ﻧﻮ ﻜﻪ ﻟﻪ اﺳﻼم ﺨﻪ دﻣﺨﻪ زﻣﺎﻧﻪ د اﺳﺘﺎد ر ﺘﯿﻦ د‬
‫ادﺑﻰ دورو ﭘﻪ وﻳﺶ ﻛﯥ ﻧﻪ ده راﻏﻠﯥ‪.‬‬
‫اروا ﺎد ﭘﻮھﺎﻧﺪ ر ﺘﯿﻦ ادﺑﻰ دورې داﺳﯥ ﺎﻛﻠﻲ دي‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣ ۍ دوره ﻟﻪ )‪١٠٠‬ھـ ق ( ﻧﻪ ﺗﺮ )‪٩٠٠‬ھـ ق( ﭘﻮرې ﭼﯥ ﭘﻪ دې دوره ﻛﯥ ددې دورې ادﻳﺒﺎن او ﺷﺎﻋﺮان‪،‬‬
‫ﯥ او ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻧﺜﺮﻟﯿﻜﻮﻧﻜﻲ راﻏﻠﻲ دي‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻋﺮاﻧﯥ‬
‫دوﻳﻤﻪ دوره ﻟﻪ )‪ ٩٠٠‬ھـ ق( ﻧﻪ ﺗﺮ )‪ ١١٠٠‬ھـ ق( ﭘﻮرې‪ ،‬درﻳﻤﻪ دوره )‪ ١١٠٠‬ھـ ق( ﻧﻪ ﺗﺮ )‪١٢۵٠‬ھـ ق( ﭘﻮرې‪،‬‬
‫ﻠﻮرﻣﻪ دوره ﻟﻪ )‪ ١٢۵٠‬ھـ ق( ﻧﻪ ﺗﺮ)‪ ١٣۵٠‬ھـ ق( ﭘﻮرې او ﭘﻨ ﻤﻪ دوره ﻟﻪ )‪ ١٣۵٠‬ھـ ق( ﻧﻪ را ﭘﻪ دې ﺧﻮا‪،‬د‬
‫ادﺑﻲ دورو ددې وﻳﺶ ﭘﻪ ﺑﺎب اروا ﺎد اﺳﺘﺎد روھﻲ ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮﭘﻪ دې ﺗﻮﮔﻪ وړاﻧﺪې ﻛﻮي‪:‬‬
‫)) ﭘﻪ دﻏﻪ وﻳﺶ ﻛﯥ ﯿﻨﻲ ﭕﮕ ﯥ ﻟﯿﺪل ﻛﯿ ي‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻛﯥ د ﻣﻌﯿﺎروﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د ﺗ ْﺎﻣﻞ وړ ﺑﺮﻳ ﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻮه د ﻟﻮﻣ ۍ دورې د ادﺑﻲ ﺎﻧﮕ ﺗﯿﺎوو ﭘﻪ ﺑﺎره ﻛﯥ ډﻳﺮﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻛ ى دى‪ ،‬ده دوﻳﻤﻪ دوره ﻟﻪ‬
‫ﻣﯿﺎرو ﺎن ﺨﻪ ﭘﯿﻞ ﻛ ې ده‪ ،‬دﻏﻪ ﻧﻈﺮ ھﻢ ﻣﻌﻘﻮل ﻜﺎري‪ ،‬ﺧﻮ دوﻣﺮه ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼﯥ ﻻزﻣﻪ ﻧﻪ وه ﭼﯥ درﻳﻤﻪ‬
‫دوره د ﺑﺎﺑﺮ ﭘﺎﭼﺎ او د ھﻐﻪ د اوﻻدې ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎده ﺷﻲ‪ ،‬ھﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻠﻮرﻣﻪ دوره ﻳﯥ د ﻣﺤﻤﺪ زﻳﻮ د ﺳﻠﻄﻨﺖ د‬
‫ﭘﯿﻠﭕﺪو ﺳﺮه ﺗ ﻟﯥ ده او د ﭘﻨ ﻤﯥ دورې ﭘﻪ وﻳﺶ ﻛﯥ ﭼﯥ ھﻐﻪ ھﻢ دﻣﺤﻤﺪزﻳﻮ د ﺳﻠﻄﻨﺖ اداﻣﻪ ده ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫ﻟﯿﺪل ﻛﯿ ي د ﻛﺘﺎب ﻣﺆﻟﻒ ادﺑﻲ دورې د ﭘﺎﭼﺎھﻲ ﻛﻮرﻧﯿﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ ارﺗﺒﺎط ﻛﯥ ﺳﺎﺗﻠﻲ دي او ﭘﻪ دﻏﻪ اﺛﺮﻛﯥ ﭘﻪ‬
‫ادب ﺑﺎﻧﺪې دﺳﯿﺎﺳﻲ او اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻮاﻣﻠﻮ اﻏﯿﺰه ﻳﺎ ﺑﯿﺨﻲ ﻟﻪ ﭘﺎﻣﻪ ﻏﻮر ﭕﺪﻟﯥ او ﻳﺎ ﻟ ارز ﺖ ورﻛ ﺷﻮى دى‪،‬‬
‫ﺧﻮ ﺳﺮه ددې ﭘﻪ داﺳﯥ وﺧﺖ ﮐﯥ دﻏﺴﯥ ﮐﺘﺎب ﻟﯿﮑﻨﻪ ﻳﻮ ارز ﺘﻤﻦ ﮐﺎر ﮔ ﻞ ﮐﯿ ي‪ ((.‬دﻟﺘﻪ د اروا ﺎد اﺳﺘﺎد‬
‫روھﻲ ﻧﻈﺮ دا را ﯿﺊ ﭼﯥ د ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ د دورو ﭘﻪ ﺎﻛﻠﻮ ﻛﯥ ﻧﻪ ﻳﻮازې داﭼﯥ د رژﻳﻤﻮﻧﻮ ﺗﻐﯿﺮ او ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺆﺛﺮ‬
‫دی‪ ،‬ﺑﻠﻜﯥ ﺳﯿﺎﺳﻲ او اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺮاﻳﻂ ھﻢ ﻣﺜﺒﺖ رول ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺮﻧﮕﻪ ﭼﯥ ﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎت ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﺤﺎظ ﭘﻪ دورو وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي‪،‬ﻧﻮ ﭘﻪ ھﻤﺪې ډول وﻳﻼى ﺷﻮ ﭼﯥ ﭘ ﺘﻮ‬
‫ادﺑﯿﺎت د ﻣﻮﺿﻮع او ﻣﻀﻤﻮن ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ھﻢ ﭘﻪ ھﺮه دوره ﻛﯥ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑ ﯥ اﺧﺘﯿﺎر ﻛ ي دي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻛﻪ ﺳ ى د اﻧﺴﺎن ﺷﻌﻮري ﻣﺮﺣﻠﯥ ﭘﻪ ﭘﺎم ﻛﯥ وﻧﯿﺴﻲ او ﺷﻌﺮ ﺗﻪ د ﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻔﮫﻮم ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫وﮔﻮري داﺳﯥ ﻣﻌﻠﻮﻣﯿ ي ﭼﯥ اول ﺑﻪ ﻓﺨﺮي او ﺣﻤﺎﺳﻲ اﺷﻌﺎر ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﺴﯿﻂ او ﺳﺎده ډول ﭘﯿﺪاﺷﻮي وي او‬
‫ﺑﯿﺎﺑﻪ د ﻋﺸﻖ او ﺟﻤﺎل ﭘﺮﺳﺘ ﻧﻐﻤﯥ اورﻳﺪل ﺷﻮې وي‪ ،‬ﺗﺮدې وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻲ او ﺗﻌﻠﯿﻤﻲ اﺷﻌﺎر او ﺑﯿﺎ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ او ﺗﺼﻮﻓﻲ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻣﯿﺪان ﺗﻪ راوﺗﻠﻲ وي‪ ،‬او ﻛﻮم ﺳﯿﺎﺳﻲ او اﻧﺘﺒﺎھﻲ ﻧﻈﻤﻮﻧﻪ ﭼﯥ اوس وﻳﻨﻮ داﺑﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ زﻳ ﻳﺪﻟﻲ وي‪.‬‬
‫دﻏﻪ وﻳﺶ ﭼﯥ دﻣﻌﻨﺎ او ﻣﻀﻤﻮن ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ د ﻳﻮې ﻧﻈﺮﻳﯥ ﭘﻪ ډول و ﻮدل ﺷﻮ‪ ،‬زﻣﻮږ ﭘ ﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﭼﯥ اوس‬
‫ددې وﺧﺖ د ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻟﻪ ﻛﻮم وﺧﺘﻪ ﭘﯿﻞ ﻛﯿ ي دﻏﻪ دورې ﭘﻪ ھﻤﺪﻏﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯿﺊ‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ زﻣﻮږ‬
‫ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﭘﺨﻮاﻧﻰ او ﻟﻮﻣ ﻧﻰ ﺷﻌﺮ ﭼﯥ اوس ﻣﻮﻧ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم دى ھﻤﺎﻏﻪ د اﻣﯿﺮﻛﺮوړ ﻓﺨﺮي او ﺣﻤﺎﺳﻲ ﺷﻌﺮدى‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮﻣﻮﻧ داﻧﻪ ﺷﻮ وﻳﻼى ﭼﯥ ﭘﺨﻮا ﺗﺮدﻏﻪ ﺷﻌﺮه ﺑﻪ د ﭘ ﺘﻮ ﺑﻞ ﻛﻮم ﻋﺸﻘﻲ ﻏﺰل ﻳﺎ ﻛﻮم ﺑﻞ راز ﺷﻌﺮ ﺑﯿﺨﻲ‬
‫ﻧﻪ وي او ﻟﻪ ھﻤﺪﻏﻪ ﺷﻌﺮه ﺑﻪ دا ﻧﻮرې دورې ﺷﺮوع ﺷﻮې وي‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻠ ﻨﻪ وﺷﻲ ﺎﻳﻲ ﭼﯥ ﻣﻮﻧ ﺑﻪ ﺗﺮدﻏﻪ‬
‫ﺷﻌﺮه دﻣﺨﻪ ھﻢ ډﻳﺮ ﺑﻞ راز اﺷﻌﺎر ﭘﯿﺪاﻛ اى ﺷﻮ‪(١) .‬‬
‫د ادﺑﻲ دورو ﭘﻪ ﺑﺎب د ﯿﻨﻮ ﻧﻮرو ﭘﻮھﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮ وروﺳﺘﻪ د ﭘ ﺘﻮ دادﺑﻲ دورو د وﻳﺶ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ د‬
‫اﻛﺎدﻣﯿﺴﻦ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﻮر ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ھﻢ ﻳﻮه طﺮﺣﻪ وړاﻧﺪې ﻛ ې ده او ھﻐﻪ داﭼﯥ‪)) :‬دﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎت((‬
‫ﺗﺮﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪې دده ﻳﻮه ﻣﻔﺼﻠﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ د ))اﻣﯿﺮﻛﺮوړ ﻳﺎد(( ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﯥ ﺧﭙﺮه ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﯥ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻧﻮر ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ د )) ادﺑﻲ دورې(( د اﺻﻄﻼح ﭘﺮ ﺎى د )) ادﺑﻲ دوران(( اﺻﻄﻼح ﻏﻮره ﮔ ﻲ او داﺳﯥ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻮي ﭼﯥ ))ﻧﻦ ورځ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮھﺎﻧﻮ د دورې او دوران ﺗﺮﻣﻨ ﺗﻮﭘﯿﺮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﻮﻣﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻛ ى دى‪ ،‬د‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول دوى دوره ھﻐﻪ ﺑﻮﻟﻲ ﭼﯥ د ﻳﻮې ﭘﺮوﺳﻲ د ﭘﯿﺪاﻳ ﺖ‪ ،‬اﻧﻜﺸﺎف او ‪ .‬زوال درې واړه ﻣﺮﺣﻠﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻮې دورې ﺨﻪ ﻳﯥ ﻮل ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﻮﭘﯿﺮ وﻟﺮي‪ ،‬ﺧﻮ‬ ‫ھﻐﯥ ﻛﯥ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﯿﺪﻟﯥ وي اوﻟﻪ ﺑﻠﯥ وروﺳﺘﻨ‬
‫دوران داﺳﯥ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ واﻳﻲ‪ ،‬ﭼﯥ د ھﻐﻪ ﭘﻪ ﺗﺮڅ ﻛﯥ ﻻ د ﻳﻮې او ﺑﻠﯥ دورې ﺗﺮﻣﻨ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﯿﻠﻮاﻟﻰ ﻧﻪ وي‬
‫راﻏﻠﻰ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻪ ھﻐﻪ ﻛﯥ ﻳﻮا ﯥ د ﻧﻮې دورې ﻣﻨ ﭙﺎﻧﮕﻪ او ﻣﺘﺤﻮﻳﺎت ﺗﺒﺎرز ﻛﻮي او اﻧﻜﺸﺎف ﻳﯥ د زړې ﻣﺮﺣﻠﯥ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻧﻔﻲ ﻛﻮي )‪ ۵٠٠‬ﻣﺦ(‪.‬‬
‫د اروا ﺎد ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ﭘﻪ ﻋﻘﯿﺪه د ﭘ ﺘﻮ ادﺑﯿﺎﺗﻮ د ﭘﺎره ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻮﮔﻪ درې دوراﻧﻪ ﺎﻛﻞ ﻛﯿﺪاى ﺷﻲ‪:‬‬
‫‪ (١‬د ﺷﻔﺎھﻲ ادﺑﯿﺎﺗﻮ دوران‪.‬‬
‫‪ (٢‬د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧ ﻚ د ﮐﺘﺒﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﺮي ادﺑﯿﺎﺗﻮ دوران‪.‬‬
‫‪ (٣‬د ﻣﻌﺎﺻﺮو ﻛﺘﺒﻲ او ﺗﺤﺮﻳﺮي ادﺑﯿﺎﺗﻮ دوران‪.‬‬
‫ﺎﻏﻠﻲ ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ﻟﻪ ﻧﯿﻮﻛﯥ ﺨﻪ د ﺧﭙﻞ ﺎن د ﺑﭻ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﭘﺎره د دوران اﺻﻄﻼح وﺿﻊ ﻛ ې ده‪ ،‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ‪:‬‬
‫ﺎﻏﻠﻰ ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻰ ﺑﻪ ورﺗﻪ واﻳﻲ‪:‬‬ ‫ﻛﻪ ﭼﭕﺮي ﻮك وواﻳﻲ ﭼﯥ ﺷﻔﺎھﻲ ادﺑﯿﺎت ﺧﻮ اوس ھﻢ ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻮ‬
‫))ھﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮ دوران ﻳﯥ ﺗﭕﺮدى او اوس د ﻣﻌﺎﺻﺮو ﻛﺘﺒﻲ ادﺑﯿﺎﺗﻮ دوران دى‪(.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ راﭘﯿﺪﻛﯿ ي او ھﻐﻪ داﭼﯥ‪ :‬آﻳﺎ د اﺳﻌﺪ ﺳﻮري او ﻜﺎرﻧﺪوی ﻗﺼﭕﺪې‪ ،‬د ﺷﯿﺦ ﻣﺘﻲ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺷﻌﺮ‪ ،‬د اﻛﺒﺮ زﻣﯿﻨﺪاوري ﻏﺰل او د زرﻏﻮن ﺧﺎن ﺳﺎﻗﻲ ﻧﺎﻣﻪ ھﻢ ﭘﻪ ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر ﻛﯥ را ﻲ او ﻛﻪ ﻧﻪ؟ ددې‬
‫ﺧﺒﺮې ﻮاب ده ورﻛ ى دى‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ را اﺧﯿﺴﺘﻞ ﺷﻮي دي‪ ،‬ﻟﻮﻣ ى ﺑﺎﻳﺪ د‬
‫ﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺷﺘﻪ واﻟﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻲ او وروﺳﺘﻪ ﻳﻲ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﭘﻪ ﺗﺼﻨﯿﻒ ﻛﯥ راﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺎﻏﻠﻲ ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ﺧﭙﻠﯥ ﺧﺒﺮې د اﻛﺎدﻣﯿﺰم ﭘﻪ روﺣﯿﻪ ﭘﯿﻞ ﻛ ي دي‪ ،‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼﯥ د ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﻪ وړاﻧﺪﭔﯥ‬
‫ددﻏﻪ ﻳﺎ ھﻐﻪ ﺧﯿﺎل او ﭘﺮوا ﻧﻪ ده ﺳﺎﺗﻠﯥ‪ ،‬دده دﻏﻪ اﻛﺎدﻣﯿﻚ ﺟﺮ ْات د ﻗﺪر وړدى‪ ،‬ﺧﻮ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د اﺳﺘﺪﻻل د‬
‫ﭘﺎره اړﺗﯿﺎ ﭘﯿﺪاﻛﯿ ي او د ﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ د ﻣﺘﻨﻲ ﻛﺮه ﻛﺘﻨﯥ )‪ (Tetual Criticism‬د ﭘﺮﻧﺴﯿﭙﻮﻧﻮ د ﺗﻄﺒﯿﻘﻮﻟﻮ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫رارﺳﯿ ي‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﯿﺎ د اﻛﺎدﻣﯿﺰم ﻟﻤﻦ ﺧﻮﺷﯥ ﻛﻮي او د دﻻﻳﻠﻮ ﻟﻪ راوړﻟﻮ ﺨﻪ ډډه ﻛﻮي او ﺧﭙﻞ ﺎﻧﺘﻪ ﭘﻪ دې‬
‫اﻟﻔﺎظﻮ ﺑﺮ ْات ورﻛﻮي‪)) :‬اوس ﭼﯥ زه ددې ﻛﺘﺎب د ﺗﻘﺪس ﺧﺒﺮې ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﭘ ﺘﻨﻮ ﺨﻪ اورم‪ ،‬ﻧﻮ د ﻧﻘﺪ ﺟﻨﺠﺎل‬
‫ﻳﻲ ھﻢ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﺮﻳ دم او ھﺮ وﺧﺖ ﭼﯥ دوى ﺑﻰ ﻟﻪ ھﯿﺠﺎﻧﻪ ﺨﻪ وروﺳﺘﻨ ﭘﺮﻳﻜ ې ﺗﻪ ورﺳﯿﺪل‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﯿﺎ د‬
‫اﺛﺒﺎت ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻳﻲ ﻛﻮﻻى ﺷﻮ ﭼﯥ ﺗﺮﺧﻮﺷﺎل دﻣﺨﻪ د ﭘ ﺘﻮ د ﻛﺘﺒﻰ ادﺑﯿﺎﺗﻮ دوران ﺗﺪوﻳﻦ ﻛ و‪((.‬‬
‫ﻛﻪ د ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻰ ﺧﺒﺮې راﻟﻨ ې ﻛ و‪ ،‬ﻧﻮ دى واﻳﻲ‪)) :‬د ادﺑﻲ دوراﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﺼﻨﯿﻒ او ډﻟﺒﻨﺪۍ ﻛﯥ زه د ﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ‬
‫ﺷﺎﻋﺮان ﻧﻪ راوړم‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ زه ﭘ ﻪ ﺧﺰاﻧﻪ د ﻣﺤﻤﺪ ھﻮﺗﻚ اﺛﺮﻧﻪ ﺑﻮﻟﻢ او ﺷﻚ ﭘﻜﯥ ﻟﺮم او ﻛﻪ ﻮك ﻳﯥ ﻟﻪ ﻣﺎﻧﻪ‬
‫دﻻﻳﻞ ﻏﻮاړي‪ ،‬ﻧﻮ دﻻﻳﻞ ﻳﯥ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﭘﺮﻳ دم‪((.‬‬
‫د ﻳﺎدوﻟﻮ وړه ده ﭼﯥ د ﺎﻏﻠﻲ ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ﺧﺒﺮې داوﺑﺠﻜﺘﯿﻮﺗﻲ او ﺑﻰ طﺮﻓ ﭘﻪ روﺣﯿﻪ ﺑﻨﺎ دي او ﺳ ى داﺳﯥ‬
‫ﮔﻮﻣﺎن ﻛﻮي ﭼﯥ ﻟﯿﻜﻮال ﻛﻮﻣﻪ ﻧﻮې ﺧﺒﺮه ﻟﺮي‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﯥ ھﯿ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬د ارﻳﺎﻧﺘﯿﺎ ﺧﺒﺮه ﺧﻮ داده ﭼﯥ‬
‫ﺷﻚ دى ﻛﻮي او دﻻﻳﻞ ﻧﻮرو ﺗﻪ ورﭘﺮﻳ دي‪ ،‬ﻮﻟﻨﻪ ﻟﻪ اﻛﺎدﻣﯿﻜﻮ ﺷﺨﺼﯿﺘﻮﻧﻮ ﺨﻪ دا ﺗﻤﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ د ھﻐﻮى ﺷﻚ‬
‫او ﺷﺒﮫﻪ د ﻗﻮي اﺳﺘﺪﻻل ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﻪ وﻟﺮي‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﭼﯥ د ﺗﻘﺪس ﻣﺴ ْﺎﻟﻪ ھﻢ طﺮﺣﻪ وي‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ د‬
‫ﻣﻘﺪﺳﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺷﻚ او اﻧﻜﺎر ﻛﻮل ﻳﻮه ﻣﻌﻨﺎ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﯿﻨﻮ ﭘﻮھﺎﻧﻮ ادﺑﻲ دورې د ژاﻧﺮوﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﭘﻪ اوو دورو وﻳﺸﻠﻲ دي‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣ ۍ دوره‪ ،‬ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ﺳﻨﺪرې‪ :‬داﺳﻨﺪرې د ﺧﭙﻠﻮ ﺷﻜﻠﻲ او ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺎﻧﮕ ﺗﯿﺎوو او ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه د‬
‫ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ آرﻳﺎﻳﻲ ﺳﻨﺪرو ﺳﺮه ډﻳﺮ ورﺗﻪ واﻟﻰ ﻟﺮي او ﻛﯿﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ د ھﻤﺎﻏﻪ ﺳﻨﺪرو اداﻣﻪ ﻳﯥ وﺑﻮﻟﻮ‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫ﻟﻮﻳﺪﻳ ﻛﯥ داډول ﺳﻨﺪرې د ﭘﺎﺳﺘﻮرال ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ھﻢ ﻳﺎدوي‪ ،‬ﭘﺎﺳﺘﻮرال ﺷﻌﺮ ﻳﻌﻨﻲ د ﺷﭙﻨﻮﺳﻨﺪرې ﻛﻪ‬
‫ﻪ ھﻢ ﺟﺎﻣﻊ ﻧﻮم ﻧﻪ دى‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﭼﯥ ددﻏﯥ دورې د ﺳﻨﺪرو ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﻛﯥ رﻳﺸﻲ ﮔﺎﻧﻮ ھﻢ وﻧ ه درﻟﻮده‪ ،‬ﺧﻮ د‬
‫ﻮﻟﻨﯿﺰې ﺳﺎﻳﻜﺎﻟﻮژۍ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﭘﻜﯥ د ﺷﭙﻨﻲ او ﻛﻠﯿﻮاﻟﻲ ژوﻧﺪ اﻧﻌﻜﺎس ﻟﯿﺪل ﻛﯿ ي او ﭘﺎﺳﺘﻮرال ﺷﻌﺮ د ﺳﻨﺪرو‬
‫ډﻳﺮ ﻟﺮﻏﻮﻧﻰ ژاﻧﺮ ﮔ ﻞ ﻛﯿ ي‪ ،‬دا ژاﻧﺮ د اﻓﻜﺎرو ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎده دى‪ ،‬ﭘﯿﭽﻠﻲ ھﻨﺮي ﺗﺨﯿﻼت ﭘﻜﯥ ﻧﻪ ﻟﯿﺪل ﻛﯿ ي‪ ،‬د‬
‫ﺧﭙﻠﻰ ﻗﺒﯿﻠﯥ او ﻛﮫﻮل ﺳﺮه ﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬طﺒﯿﻌﻲ ﺟﺬﺑﺎت او د طﺒﻌﯿﺖ ﻜﻼ او ﭘﺮﺗﻢ او د ﻣﻘﺪﺳﺎﺗﻮ درﻧﺎوی ﭘﻜﯥ‬
‫اﻧﮕﺎزه ﻛﯿ ي‪ ،‬د ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ﺳﻨﺪرو ژﺑﻪ ﺗﺮ زﻳﺎﺗﯥ اﻧﺪازې ﺳﻮﭼﻪ او د ﺷﻌﺮ وزﻧﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ وزم ﻳﻌﻨﻲ آھﻨﮓ ﺳﺮه ﻋﯿﺎر‬
‫ﺷﻮي دي‪ .‬د اﻣﯿﺮﻛﺮوړ وﻳﺎړﻧﻪ‪ ،‬د ﺑﭕ ﻨﻲ ﻣﻨﺎﺟﺎت‪ ،‬داﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳ ﺑﻦ ﻏﻠﺒﻠﯥ‪ ،‬د ﺑﺎﺑﺎ ھﻮﺗﻚ ﺟﻨﮕﻲ ﺗﺮاﻧﻪ‪ ،‬د ﺷﯿﺦ‬
‫ﺗﯿﻤﻦ د ﻣﯿﻨﯥ زﻣﺰﻣﯥ او داﺳﯥ ﻧﻮر د ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ﺳﻨﺪرو ﺑﭕﻠﮕﯥ دي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ھﭕﺮه ﻧﻪ ﻛ و ﭼﯥ ادﺑﻲ دورې د ﭘﺎﭼﺎ ھﺎﻧﻮ د دورو ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﻪ دي‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮه ﺧﺘﻤﻪ ﺷﻲ او ﺑﻠﻪ ﭘﯿﻞ ﺷﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﯥ ډﻳﺮ ﻠﻪ ﻳﻮه دوره ﭘﺎى ﺗﻪ ﻧﻪ وي رﺳﯿﺪﻟﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﺑﻠﻪ دوره ﭘﯿﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫دوﻳﻤﻪ دوره‪ ،‬د ﺑﻮﻟﻠﯥ )ﻗﺼﯿﺪې( د ژاﻧﺮ ﺳﺮه اړه ﻟﺮي‪ ،‬د ﯿﻨﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻗﺼﯿﺪه ﭘﻪ ﭘﻨ ﻤﻪ ھﺠﺮى‬
‫ﭘﯿ ۍ ﻛﯥ ﻟﻪ درﺑﺎري ژوﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﯿﻠﯿ ي‪ ،‬او دا ھﻢ اﺣﺘﻤﺎل ﻟﺮي ﭼﯥ ﻗﺼﯿﺪه د ﻋﺮﺑﻲ او ﻳﺎ ﻓﺎرﺳﻲ ادﺑﯿﺎﺗﻮ ﺨﻪ‬
‫ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺷﻮي وي‪ ،‬ﻜﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د اﻳﺮان ﺳﺮه ﭘﻪ ﭘﻮﻟﻪ ﻛﯥ واﻗﻊ دى او ﻟﻪ ﺑﻠﯥ ﺧﻮا د ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ژﺑﯥ ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﯥ ﻛﯿﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ ﻟﻪ دﻏﻮ ژﺑﻮ ﺨﻪ ﭘ ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ راﻧﻨﻮﺗﯥ وي‪ .‬ﺳﺮه ﻟﻪ دې‬
‫ﭼﯥ د ﭘ ﺘﻮﭘﻪ ﻗﺼﯿﺪه ﻛﯥ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻣﻠﻲ ﻣﻤﯿﺰات ﺮﮔﻨﺪﻳ ي‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﯿﺎھﻢ ﻗﺼﯿﺪه ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﻗﺎﻟﺐ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﯥ د ﺗﺨﯿﻞ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ھﻢ د ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ﺳﻨﺪرو ﺳﺮه ﺗﻮﭘﯿﺮﻟﺮي‪.‬‬
‫درﻳﻤﻪ دوره‪ ،‬د اﺗﻤﯥ ﭘﯿ ۍ ﭘﻪ دروان ﻛﯥ د اﻛﺒﺮزﻣﯿﻨﺪاوري ﭘﻪ ﺷﻌﺮ ﺳﺮه د ﻏﺰل ژاﻧﺮ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ﻛﯥ رواج‬
‫ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬د ﻋﻠﻲ ﺳﺮور ﻟﻮدي‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺸﻮا ﻲ او ﻧﻮرو ﻏﺰﻟﻮﻧﻪ د پ‬