‫ﮐﺘﺎب؛‬

‫ﭘ ﺘﺎﻧﮥ ﻮک دي؟‬

‫ﻣﺆﻟﻒ؛‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ دراﻧﮯ ﺻﯧﺐ‬

‫ﭘ ﺘـــــﻮن ﭘﯧـــــﮋﻧﺪﻧﻪ؛‬
 ‫ﭘ ﺘﻮن د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ دﻧﻮرواﻗﻮاﻣﻮﭘﻪ ﺷﺎن اوږداو ﻼﻧﺪه‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﺮي ﺧﻮﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ داروڼ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﺗﻴﺎروﮐﻲ ﭘﺎﺗﻲ‬
‫ژوﻧﺪ ﮐﻲ ﻗﺒﻴﻠﻮي ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺷﻮي دي ‪ ،‬داﭼﯥ ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫داﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ژوﻧﺪ اوﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺸﮑﻴﻠﻮي دﭘ ﺘﻮن ﻣﻌﺎﺷﺮه ﻫﻢ‬
‫اﺻﻼ ﭘﺮ ﻗﺒﻴﻠﻮي ﻧﻈﺎم وﻻړه ده ‪ ،‬ﻃﺒﻌﻲ ﻣﺎﺣﻮل اوﺟﻐﺮاﻓﻴﺎوي‬
‫ﺣﺎﻻﺗﻮﭘﻪ دوي ﮐﻲ ﻴﻨﻲ ﺧﺎص ﺣﺎﻻت اوﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﻴﺪاﮐ ي‬
‫دي ددي ﻗﺒﻴﻠﻮي ﻧﻈﺎم ﻧﻐ ﺘﻠﻮدوي ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﺸﺮﺗﺎﺑﻪ را ﻮل ﮐ ي‬
‫ان ﺗﺮدي ﭼﯥ ﻳﻮﻗﺒﻴﻠﻪ دﺑﻠﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺳﻴﺎدت اوﻗﻴﺎدت ﻫﻢ ﻧﺸﻲ‬
‫‪ ‬زﻏﻤﻼي‬

‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ دآزاد ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﺎوﻧﺪان اوﭘﺮازادۍ ﻣﻴﻦ اوﺳﺮﻟﻮړي‬

‫اﻧﺴﺎﻧﺎن دي ‪،‬ﻫﻤﺪاوﻋﻠﺖ وه ﭼﯥ دﻫﻨﺪ ﭘﺮ ﻗﻠﻤﺮودﺣﻤﻠﻮﻟﻮﻣ ﻧ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﭘ ﺘﻨﻮﮐ ي ده ﭘﺪي ﺑﺎب دﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻮرواﻳﺎت اوﺷﻬﺎدﺗﻮﻧﻪ‬
‫دﻟﻤﺮ ﭘﻪ ﻴﺮ رو ﺎﻧﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ دي ‪ ،‬داﻫﻢ ﻼﻧﺪه واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ دي‬
‫ﭼﯥ ﭘ ﺘﻨﻮدﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ اوږدو ﮐﻲ ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﻲ دﻫﻴﭽﺎ‬
‫ﮐ ی ﻟﻪ دې ﮐﺒﻠﻪ ﻟﻪ‬ ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﺗﻪ دﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺮﻧﻪ دی ﻴ‬
‫ﻧﻮرواﻗﻮاﻣﻮ ﺨﻪ ﻟﻴﺮي ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮي دي ـ‬
 ‫اوداﭼﯥ ﺗﺮﭘ ﺘﻨﻮ دﻣﺨﻪ دﻗﻠﻢ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻧﻮروﻗﻮﻣﻮﻧﻮﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫واﻗﻌﻴﺎت زﻳﺎت ﺑﻴﺎن ﮐ ي دي ﻧﻮ ﮑﻪ ﻳﻲ ﭘﻪ ﻻزﻣﻪ ﺗﻮ ﻪ ددي‬
‫وﻳﺎړﻟﻲ ﺑﺸﺮي ﮐﺘﻠﻲ ﻴ ﻧﻪ ﻟﻪ ﭘﺎﻣﻪ ﻏﻮر ﻮﻟﻲ اوﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﮐﺎرﻧﺎﻣﻲ اوﻧﺴﻞ ﻴ ﻧﻲ ﻳﻲ ﭘﻪ ﺗﭙﻮﺗﻴﺎروﮐﻲ ﭘ ﻲ ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮي دي‬
‫ً‬
‫ﻣﺠﺒﻮرا ﮐﻠﻪ ﻧﻴﻤ ي اوﮐﻠﻪ ﻫﻢ دﺳﺘﺮ ﻮ ﺮوپ ﻻﻧﺪي‬ ‫اوﻳﺎﻳﻲ‬
‫دﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﺒﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﺰﻳﻲ اوﻧﺎﻗﺺ ﺗﺤﻘﻴﻖ ډوﻟﻪ‬
‫ﻠﻲ دي‬ ‫‪ ‬ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﺎﻓﻲ‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮ د ډﻳﺮو ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ زﻣﺎﻧﻮﮐﺎرﻧﺎﻣﻲ اوواﻗﻌﻴﺎت اوس ﻫﻢ‬

‫دي ‪ .‬زﻣﻮﻧ اﻓﺴﻮس دادي ﭼﯥ دﭘﻴ ﻳﻮدﺗﻤﺪن ﭘﻪ ﮐﺎروان‬ ‫ﭘ‬
‫ﮐﻲ دﺗﮑﺎﻣﻞ دﭘ اوﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻴﺎت اوﮐﺎرﻧﺎﻣﻲ ﻣﻮﭘ ﻲ ﭘﺎﺗﻲ‬
‫ﺷﻮي اواوس ﮐﻮم ﻟﻴﮑﻠﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ را ﻲ ﭼﯥ‬
‫دﻫﻐﻮي ﭘﺮﺑﻨﻴﺎد دﭘ ﺘﻮداﺻﻞ اوﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﺑﺎب دﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫اړﺧﻮﻧﻪ ﺮ ﻨﺪﺷﻲ ﺧﻮدﭘ ﺘﻮژﺑﻲ د ﻟﻮﻳﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ او ﻣﺸﻬﻮرو‬
‫ﻣﺆرﺧﻴﻨﻮﻟﻪ ﻳﺎدداﺷﺘﻮﻧﻮ ﺨﻪ داﺳﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ ي ﭼﯥ دﺷﭙﺎړﺳﻤﻲ‬
‫ﭘﻴ ي ﺗﺮﻧﻤﺎﻳﻲ وروﺳﺘﻪ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﻐﻠﻮﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻗﺘﺪار‬
‫ﻟﻪ ﭘ ﺘﻨﻮ ﺨﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﺗﻮ ﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ دﻣﻐﻞ درﺑﺎر دﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺎب ﻫﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻪ وﻟﻴﮑﻞ اوداﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻪ ﺗﺮ ﻳﻮﺧﺎص ﻧﻈﺮ ﻻﻧﺪي‬
‫وﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮل ﻧﻮ ﮑﻪ د ﺗﺼﻮﻳﺮ دواړه ﻣﺨﻮﻧﻪ ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﺷﮑﻞ ﮐﻲ‬
‫ﻧﻪ ﺮ ﻨﺪﻳ ي ـ‬

‫دﻧﻮﻟﺴﻤﻲ ﭘﻴ ي ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﻲ اروﭘﺎﻳﻲ ﻴﻨﻮﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻨﻮ دﻣﺸﺮﻗﻲ‬

‫ﻗﺎﻣﻮﻧﻮاودﻫﻐﻮي دژﺑﻮﭘﻪ ﻟﻮر ﭘﺎم ورواړوه ﭘﺪي ﻟ ﮐﻲ‬
 ‫ﻴﻨﻮﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ دﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻪ ﻫﻢ وﻟﻴﮑﻞ اودﭘ ﺘﻮژﺑﻲ ﻴ ﻧﻪ‬
‫اوﭘﻠ ﻨﻪ ﻳﻲ ﭘﻴﻞ ﮐ ه‪ .‬ددې ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻨﻮ د ﻴ ﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﮐﺖ‬
‫دﭘ ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﻟ ﮐﯥ ﺗﺤﻘﻴﻖ اوﭘﻠ ﻨﯥ وﺷﻮې ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻳﻲ‬
‫اوس ﭘﻪ درﻧ ﺖ ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﮐﻮوﺧﻮ ﺮ ﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دادي ﭼﯥ‬
‫دﭘ ﺘﻨﻮدﻳﻮه ﺑﺸﭙ دﻻﻳﻠﻮ اودډﻳﺮوﺗﻴﺮوزﻣﺎﻧﻮداﺛﺎرودﺗﺸﺨﻴﺼﻲ‬
‫وﺳﺎﻳﻠﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت دي ﺣﺎل داﭼﯥ زﻣﺎ ﻧﻴﻤ ي ﺗﮑﺎﻣﻞ‬
‫اودﺗﻤﺪن ﻼﻧﺪه راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ دﻋﺼﺮي ﺗﺨﻨﻴﮑﻲ وﺳﺎﻳﻠﻮﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ ي ﭼﯥ اوس ﻳﻲ ﺗﺼﻮرﻫﻢ ﻧﺸﻲ ﮐﻴﺪاي ـ‬

‫داﻫﻢ ﮐﻴﺪاي ﺷﻲ ﭼﯥ دﭘﺸﺘﻨﻮداﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ذﮐﺮﮐﻲ ﻴﻨﻲ‬

‫داﺳﻲ واﻗﻌﻴﺎت ﭘﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺮه ﺑﻴﺎن ﺷﻲ ﭼﯥ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻧﻪ وي‬
‫ﺧﻮدډﻳﺮوﺗﻴﺮزﻣﺎﻧﻮداﺛﺎروﻟﻪ ﻣﺨﻲ ﺑﻪ د ﭘ ﺘﻨﻮﻟﻪ ﻗﺪاﻣﺖ ﺳﺮه اوه‬
‫‪.‬وﻟﺮي‬

‫ﻟﻮﻳﻪ ﺧﺒﺮه داده ﭼﯥ دﭘ ﺘﻨﻮﻗﺎم داﺻﻞ اوﻧﺴﻞ ﻣﺴﻠﻪ ﻳﻮه‬

‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ اوﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺴﺎﻟﻪ ده اودﻣﻌﻘﻮﻟﻮﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪو ﭘﻪ‬
‫ر ﺎﮐﻲ ﻳﻲ ﺣﻞ ﮐﻮل ﭘﮑﺎردي ـ‬

‫ﮐﻪ داﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪ ﻟﻪ ﻫﺮﭼﺎاوﻫﺮﻟﻮري ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻴﺪاي ﺷﻲ‬

‫ﮐﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﻠﺮي ﺧﻮﭼﯥ ﻣﺴﻠﻢ ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪.،‬ﻣﻌﻘﻮل اودﻣﻨﻠﻮوړوي‬
‫ﭘﺪي ﺑﺎب ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي ﻪ ﺑﻪ داوي ﭼﯥ‬
‫ﻟﻮﻣ ي دﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت وﺳﭙ و اوﺑﻴﺎﻳﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬
 ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻪ ﭘﺎم ورواړووﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻮک دي)‪ (٤‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬
‫‪١٨٤-١٨٣‬ـ‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮاﺻﻞ اوﻧﺴﻞ ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻧﻈﺮﻳﯥ؛‬

‫ﭘ ﺘــــــﺎﻧﮥ ﻮک دي؟‬

‫دﻏﻪ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ ده ﭼﯥ د ﻪ ﻣﻮدي ﻧﻪ دﺧﭙﻠﻮاوﭘﺮدوﻳﻮﺗﺮﻣﻨ ﻪ‬

‫دﺑﺤﺚ ﻣﻮﺿﻮع ﺮ ﻴﺪﻟﯥ ده‪ ،‬ډﻳﺮوﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮﭼﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻐﺮﺑﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ دي اودﭘ ﺘﻨﻮ ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ ﻫﻢ ددې‬
‫ﭘﻮ ﺘﻨﯥ ﺣﻞ ﮐﻮﻟﻮﮐﻮﺷﺶ ﮐ ي دي اوډﻳﺮ ﻪ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي وﻟﻲ‬
‫ﺳﺮه ددي ډﻳﺮوﻟﻴﮑﻮﻧﻮ دﻣﻮﺟﻮد ﻲ ددي ﭘﻮ ﺘﻨﻲ ﻳﻮداﺳﻲ‬
‫ﺟﻮاب ﭼﯥ د ﻮﻟﻮ ﺧﻠﮑﻮﭘﺮې ﺗﺴﻠﻲ اوﺷﻲ ﻳﺎﮐﻢ ازﮐﻢ‬
‫ﻲ اواﻣﻨﺎ ﭘﺮي وﮐ ي ‪ .‬ﻻﺗﺮاوﺳﻪ‬ ‫دډﻳﺮوﺧﻠﮑﻮ زړه ﭘﺮي اوﺑﻪ و‬
‫ﻧﺪي ﻣﻮﻧﺪﻟﻲ ﺷﻮي اوددي اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻲ دﭘ ﺘﻨﻮ‬
‫داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﻣﺴﻠﯥ دﻳﻮې وراﻧﻲ ﻣﺎﺷﻮړې ﺷﮑﻞ اﺧﺘﻴﺎرﮐ ی دي ـ‬
 ‫ﮐﻪ ﭼﻴﺮي ﻣﻮﻧ ﭘﻪ ﺳ ه ﺳﻴﻨﻪ دي ﺧﺒﺮي ﻓﮑﺮ وﮐ و ﻧﻮداﻇﺎﻫﺮه‬
‫ده ﭼﯥ دﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﻣﺴﻠﻪ ﻧﻪ ﺧﻮ ﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺴﻠﻪ‬
‫ﭼﻪ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮددي ﺗﺤﻘﻴﻖ او ﻴ ﻧﻪ اوﺳﻲ اوﻧﻪ‬
‫داﻣﺴﻠﻪ ﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﻠﻪ ده ﭼﯥ ﺧﺎﻣﺨﺎ ددي دﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫اوﻳﻮي ﺧﺎﺻﻲ ﭘﺎﻟﻴﺴﻲ ﭘﻪ ﻧﻘﻄﻲ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﺳﺮه ﻣﻮﻧ ﮐﻮﻧ‬
‫ج ﭘﻪ ﻓﻀﻞ ﺳﺮه‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﮐ ی ﺷﻲ ﻮل ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم دا‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن دی ‪.‬اوداد ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم ﻳﻮاﻣﺘﻴﺎزي ﺻﻔﺖ دی ﭼﻪ‬
‫ﭘ ﺘﻮن ﺑﻪ ﻫﺮوﻣﺮوﻣﺴﻠﻤﺎن وي ﭘ ﺘﻮن ﻋﯿﺴﺎﻳﻲ ‪ ،‬ﭘ ﺘﻮن ﻫﻨﺪو‬
‫ﭘ ﺘﻮن ﻳﻬﻮدي ﻧﺸﻲ ﮐﻴﺪاي اوﻳﺎ داﺳﻲ ﺑﻪ وواﻳﻮﭼﻪ دﻣﺬﻫﺐ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺪﻟﻮﻟﻮﺳﺮه ﭘ ﺘﻮن ﺑﻴﺎ ﭘ ﺘﻮن ﻧﻪ ﺷﻲ ﭘﺎﺗﻲ ﮐﻴﺪاي اوﻫﻢ‬
‫اوﻧﺴﻞ داﻣﺘﻴﺎز روادارﻧﺪي‬ ‫ﻳﻮروڼ ﺣﻘﻴﻘﺖ دي ﭼﻪ اﺳﻼم درﻧ‬
‫داﺳﻼم ﭘﻪ درﺑﺎرﮐﻲ ﺣﺒﺸﻲ ﺑﻼل )ض( داﺑﻮﺟﻬﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻪ‬
‫زﻳﺎت ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬زﻳﺎت اﺻﻴﻞ زﻳﺎت ﺷﺮﻳﻒ اوډﻳﺮﻧﻴﮑﻮﮐﺎردي ﻧﺴﺒﻲ‬
‫ﺷﺮف ﺗﻪ اﺳﻼم ﻧﻪ ﻪ اﻫﻤﻴﺖ ورﮐ ي دي اوﻧﻪ ﻳﻲ ورﮐﻮي ﺑﻠﮑﻪ‬
‫داﺳﻼم ﻣﻨﺸﺎء دﻧﺴﻠﻲ اﻗﺘﺨﺎر ﺑﺖ ﺷﮑﻨﻲ وه ﻟﮑﻪ ﭘﻪ ﻗﻮل‬
‫دﻋﻼﻣﻪ اﻗﺒﺎل ﻣﺮﺣﻮم ؛‬

‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ر ا ﺗﺮک و اﻓﻐﺎن ﺧﻮاﻧﺪه واﻳﻲ ﺑﺮﺗﻮاﻧﭽﻪ ﺑﻮدي ﻣﺎﻧﺪه‬

 ‫ﻫﻢ ﭘﺪې ډول دﭘ ﺘﻮن دﻧﺴﻞ ﻣﺴﻠﻪ ﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﻠﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ‬
‫ده داﺻﺤﻴﺢ ده‪ .‬ﭼﯥ دﻳﻮﻗﺎم دﻧﺴﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﮐ ﻲ‬
‫د)وﺣﺪت روح(دداﺳﻲ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻮﻧﺪﻟﻮاﻣﮑﺎن وي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺳﺮﺳﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺮه ﻧﺸﻲ ﻣﻮﻧﺪﻟﻲ ددي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ ﻫﻢ اﻧﮑﺎر ﻧﻪ‬
‫ﺷﻲ ﮐﻴﺪي ﭼﻪ ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ اوﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﺤﺎظ دﻳﻮ ﺑﺮﺗﺮ ﻗﺎم ﺳﺮه‬
‫ﻣﺤﺾ ﭘﻪ ﻧﺴﻠﻲ اﺷﺘﺮاک ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﺷﺎن ﻋﻠﻤﻲ‬
‫اوﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﺗﺮي ﻧﺸﻲ ﻣﻮﻧﺪﻟﻲ ‪ ،‬ﺗﺮ ﻮ ﭼﯥ ﭘﻪ دوي ﮐ ﻲ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﺷﺎن ﺻﻼﺣﻴﺖ اواﺳﺘﻌﺪاد ﭘﻴﺪاﻧﻪ ﺷﻲ ‪ -.‬دﻧﻴﺎ دﻋﻤﻞ‬
‫ﺎي دي ﻫﻐﻪ ور ﻲ ﺗﻴﺮي ﺷﻮي دي ﭼﻪ ﻣﺤﺾ ﭘﻪ ﻧﺴﻠﻲ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ور ﻲ ﺗﻴﺮﻳﺪﻟﻲ ﭘ ﺘﻮن ﮐﻪ ﻧﺴﻼً ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺷﻲ‬
‫ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻧﻦ ورځ دﻳﻬﻮدوﺳﺮه ﭘﻪ دوﻟﺖ ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻴﺖ اوﺗﺠﺎرت ﮐﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻧﻪ ﺷﻲ ﮐﻮﻟﻲ – ﻧﻮﻣﺤﺾ دﻳﻬﻮدوﺳﺮه ﭘﻪ ﻧﺴﻠﻲ اﺷﺘﺮاک‬
‫ﮐﻪ ﭘ ﺘﻮن‬ ‫دﭘ ﺘﻮن ﻓﺨﺮ ﺑﻪ ﺗﺮ ﮐﻮﻣﻪ ﺟﺎﺋﺰوي ﻫﻢ دﻏﻪ رﻧ‬
‫ارﻳﻦ اﻟﻨﺴﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻲ ﻧﻮﻫﺮ ﮐﻠﻪ ﭼﻪ ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم دﺟﻬﺪاﻟﺒﻘﺎ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻨ ه ﮐﻲ دارﻳﺎﺋﻲ ﻗﺎﻣﻮﻧﻮﺳﺮه ﺳﻴﺎل ﻧﻪ وي ﻧﻮدﻫﻐﻪ ارﻳﺎﺋﻲ‬
‫ﺗﻮب ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﻓﺎﺋﺪه ورﮐﻮﻟﻲ ﺷﻲ ؟‬

‫ﺑﻨﺎﭘﺮدي دﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﻣﺴﻠﻪ ﺑﻴﺨﻲ ﻳﻮه ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬

‫اوﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺴﻠﻪ ده اودﺗﺤﻘﻴﻖ اوﻣﻌﻘﻮﻟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪوﭘﻪ‬
‫ر ﺎﮐﻲ ﻳﻲ ﺣﻞ ﮐﻮل ﭘﮑﺎردي اوﺑﻴﺎ دﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪوﭘﻪ ر ﺎﮐﻲ‬
‫ددې ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮﺧﺒﺮ واﺧﺴﺘﻲ ﺷﻲ )‪( ٧‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪١٥-١٤‬ـ‬
 ‫د ﭘ ﺘﻮن د اﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ اړوﻧﺪ ﻟﻮﻣ ۍ ﻧﻈﺮﯾﻪ؛‬

‫ﻳﻮه ﭘﺨﻮاﻧﻲ اوﻣﺸﻬﻮره ﻧﻈﺮﻳﻪ داده ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﻲ‬

‫ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ دي ‪ .‬داﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ي ﻞ ﭘﻪ)) ﻣﺨﺰن اﻻ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ (( ﮐﻲ دﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ ﺟﻬﺎﻧ ﻴﺮ ﻧﻮﻣﻲ ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ دﻧﻌﻤﺖ‬
‫)ﻫﺮوي ( ﻟﺨﻮا ﭼﯥ دﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ ﺟﻬﺎﻧ ﻴﺮ درﺑﺎروﻗﻌﻪ ﻳﻮﻳﺲ‬ ‫ا‬
‫و ﻟﻴﮑﻠﻲ ﺷﻮي ده ﺗﺮدي وروﺳﺘﻪ )ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺻﻊ ( ))ﺧﻼﺻﺔ ا‬
‫ﻻﻧﺴﺎب(( )ﺻﻮات اﻓﻐﺎﻧﻲ ( ))ﺗﻮزک اﻓﻐﺎﻧﻲ (( ))ﺷﻮﮐﺖ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ (( ))ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺟﻬﺎن (( او ﻴﻨﻮ ﻧﻮروداﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻪ ﮐ‬
‫ﻣﻨﻠﻲ اودﺧﭙﻠﻮﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻲ ﭘﺮدي ﻣﺴﺘﻨﺪه ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻣ‬
‫ﺑﺎﻧﺪي اﻳ ﻲ دي ـ‬

‫ورﭘﺴﻲ دﺷﻠﻤﯥ ﭘﻴ ي ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ رﺑﻌﻪ ﮐﻲ ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺷﺎه‬

‫ﺳﺘﺎﻧﻮي ﻫﻢ ﻳﻮه رﺳﺎﻟﻪ دﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻳﺎ ))ﻣﻠﺖ اﻓﺎﻏﻨﻪ(( ﭘﻪ‬
‫ﻧﻮم ﻟﻴﮑﻠﻲ ده ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﮐﻲ ﻫﻢ ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﻮي دي‬
‫)‪(٤‬ﻣﺦ ‪١٨٥‬ـ‬

‫ﺧﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﻫﻢ دﻏﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻨﻠﻲ اوﻟﻴﮑﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎﺿﻲ ﻋﻄﺎء ا‬

‫ﻳﻲ دي ﭘﻪ ﻣﺴﺘﺜﺮﻗﻴﻨﻮ ﮐﻲ ﺳﺮوﻟﻴﻢ ﺟﻮﻧﺰ‪،‬‬
‫اﻟﮑﺴﺎﻧﺪرﺑﺮﻧﺲ‪،‬اوﻣﺴ ﺮراوﻟ ﻲ ﻫﻢ ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐ ي ده‬
‫ً‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﺴﻼً ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ دي )‪(٦‬ﻣﺦ ‪١٢‬ـ‬ ‫دوي ﻫﻢ واﻳﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫اﻟﻔﺴ ﻦ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ))اﻓﻐﺎﻧﺎن (( ﮐﻲ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫اﺻﻼً ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ دي ﭘﻪ دي دﻟﻴﻞ ﺳﺮه ﭼﯥ دﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ص ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ډﻳﺮ زﻳﺎت ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻲ اوﺳﻴﺪل‬
‫اوﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ دﻫﻐﻮي ﻧﻪ دﺧﻴﺒﺮﻳﻬﻮدﻳﺎن وو ﺧﻮاوس ﻣﻬﺎل‬
‫ﺧﻴﺒﺮ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﻳﻮي ﻗﺒﻴﻠﻲ ﻧﻮم ﻧﺪي ﺧﻮدﻳﻮي ﻧﺎﺣﻴﻲ ﻧﻮم‬
‫ﻳﻲ دي )‪ (١‬ﻣﺦ ‪١٦٠‬ـ‬

‫دﭘ ﺘﻮن داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ رواﻳﺘﻮﻧﻪ دي ؛‬

‫ﻣﺴﺘﺜﺮﻗﻴﻦ دﻫﻐﻮي داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ راﻳﻲ ﻟﺮي اوﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ‬

‫وﺟﻪ ﭘﻪ ﻳﻮﺧﺎص ﻓﻴﺼﻠﻪ ﮐﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻪ دي رﺳﻴﺪﻟﻲ ‪ .‬ددي‬
‫ﭘﺮﺧﻼف دﭘ ﺘﻮن ﺧﭙﻠﻮﻣﻮرﺧﻴﻨﻮداﺑﻴﺎن ﮐ ي دي ﭼﯥ ﭘ ﺘﻮن‬
‫ﻗﻮم ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﻲ دﻳﻬﻮﻳﺎﻧﻮدﻫﻐﻮﻟﺴﻮﻗﺒﻴﻠﻮاوﻻددي ﮐﻮم ﭼﯥ‬
‫ﺑﺨﺖ ﻧﺼﺮ ﭘﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي دﺣﻤﻠﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ دﻫﻐﻪ‬
‫ﻣﻠﮏ ﺳﺮه دﻧﻮروﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮﺧﺎرج ﮐ ي وو‪ .‬دﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮداﺳﻲ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻲ دﻫﻐﻮي دﻗﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻨ ﻨﯥ اﻳﺸﻴﺎﺗﻪ راﻏﻠﻲ اودﻏﻮرﭘﻪ‬
‫ﻏﺮوﻧﻮﮐﻲ اﺑﺎدي ﺷﻮي او ﻪ ﻋﺮﺑﻮﺗﻪ ﻻړي اودﻣﮑﻲ ﺷﺮﻳﻔﻲ ﭘﻪ‬
‫ﺧﻮاوﺷﺎﮐ ﻲ اﺑﺎدي ﺷﻮي ‪ .‬ددي ﻟﺲ ﻗﺒﻴﻠﻮ دﻧﻴﮑﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻣﻮرﺧﻴﻨﻮدﻗﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ )) اﻓﺎﻋﻨﻪ (( وه اوﭘﻪ دي وﺟﻪ دﻫﻐﻪ‬
‫اوﻻد داﻓﻐﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺸﻬﻮرﺷﻮ ‪ .‬ﭘﻪ دوي ﮐﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ‬
 ‫واﻳﻲ ﭼﯥ داﻓﺎﻋﻨﻪ داﺑﺮاﻫﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم دﺑﻲ ﺑﻲ ﻫﺎﺟﺮي ﭘﻪ‬
‫ﻟﻤﺴﻴﻮﮐﻲ ﻟﻤﺴﻲ دي اودﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ )ع( داوﻻد ﻧﻪ و‪.‬‬
‫ﻣ ﺮ ﺑﻌﻀﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ اﻓﻐﺎن دارﻣﻴﺎزوي وه اوارﻣﻴﺎ دﻃﺎﻟﻮت‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﭼﯥ دﺑﻨﻲ اﺳﺮﺋﻴﻠﻮ ﺑﺎدﺷﺎه وه ) اوﭘﻪ ﻗﺮان ﺷﺮﻳﻒ‬
‫ﮐﻲ ه ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﭘﺎره ﮐﻲ دوﻳﻢ ﺳﻮرت ﺑﻘﺮه اﻳﺖ ‪ 247‬ﮐﻲ‬
‫ص‬ ‫دﻫﻐﻲ ذﮐﺮﺷﻮي دي (زوي وه ‪ .‬داﻗﺒﻴﻠﻲ درﺳﻮل ا‬
‫ﺗﺮﻣﺒﻌﻮث ﮐﻴﺪوﭘﻮري ﭘﻪ ﺧﭙﻞ زوړ ﻣﺬﻫﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﺎﻧﺪي ﻗﺎﺋﻤﻲ‬
‫وي‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺧﺎﻟﺪ )رض ( ﭼﯥ ﻣﺸﻬﻮر ﺻﺤﺎﺑﻲ وه ﻫﻐﻪ ﻫﻢ‬
‫)ص(‬ ‫ﻠﻲ ﺷﻲ ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ درﺳﻮل ا‬ ‫ددﻏﻲ اﻓﻐﺎن ﻗﺒﻴﻠﻲ ﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﻫﺮﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﺎﻟﺪ )رض( ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ ﻧﻮﻫﻐﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮﻋﺰﻳﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﭼﯥ دﻏﻮرﭘﻪ ﻏﺮوﻧﻮﮐﻲ دﻗﺪﻳﻢ اﻻﻳﺎم ﻧﻪ‬
‫اﺑﺎدووداﺳﻼم ﻗﺒﻠﻮﻟﻮ دﻋﻮت ورﮐ و‪ .‬وﻟﻲ دوي داﺳﻼم دﻗﺒﻠﻮﻟﻮ‬
‫ﻧﻪ وړوﻣﺒﻲ ﻳﻮه ﺟﺮ ﻪ دﻗﻴﺲ ﻧﻮﻣﻲ ﻳﻮﭘ ﺘﻮن دﻣﺸﺮي ﻻﻧﺪي‬
‫داﺳﻼم ﻣﺬﻫﺐ دﻣﻄﺎﻟﻌﻲ اوﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﺑﺎﻧﺪي دﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮدﭘﺎره‬
‫درﺑﺎررﺳﺎﻟﺖ ﺗﻪ وﻟﻴ ﻟﻪ ‪ .‬رﺳﻮل ﮐﺮﻳﻢ )ص( ددي ﺟﺮ ﻲ ډﻳﺮ‬
‫ﻗﺪراوﻋﺰت وﮐ و اوﻗﻴﺲ ﻟﻪ ﻳﻲ دﻣﻠﮏ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﺧﻄﺎب‬
‫ورﮐ و‪ .‬دي ﻮﻟﻲ ﺟﺮ ﻲ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺎي اﺳﻼم ﻗﺒﻮل ﮐ و‬
‫اورﺳﻮل ﮐﺮﻳﻢ )ص( ﻫﻐﻮي ﺗﻪ دﺧﻴﺮدﻋﺎوﮐ ه ‪ .‬اوﻳﻮﺷﻤﻴﺮﻋﺮب‬
‫ً‬
‫اوﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻠﻮﻳ ﺖ‬ ‫ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ ﻳﻲ ورﺳﺮه دﺗﺒﻠﻴﻎ دﭘﺎره واﺳﺘﻮل ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻟﻪ ﮐﻲ دا ﻮﻟﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺷﻮي دي ـ‬
 ‫ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ دﭘ ﺘﻮدﻳﻬﻮدي اﻟﻨﺴﻞ ﮐﻴﺪوﮐﻲ داوﻗﻌﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮي ﭼﯥ ﻪ وﺧﺖ ﻧﺎدرﺷﺎه )ﺷﺎه اﻳﺮان ( ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫دﺣﻤﻠﯥ ﮐﻮﻟﻮﭘﻪ ﻏﺮض ﭘﻴ ﻮر ﺗﻪ راورﺳﻴﺪوﻧﻮدﻳﻮﺳﻔﺰو‬
‫ﻣﺸﺮاﻧﻮﻫﻐﻪ ﺗﻪ دﺗﻮرات ﻳﻮه ﻧﺴﺨﻪ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻋﺒﺮاﻧﻲ ژﺑﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻠﻲ ﺷﻮي وه ﭘﻴﺶ ﮐ ه او ﻧﻮرﻫﻢ ډﻳﺮ داﺳﻲ ﻴﺰوﻧﻪ ورﺗﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬ ‫ﮑﺎر ﮐ ه ﭼﯥ ﮐﻮم ﺑﻪ وړوﻣﺒ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﺨﺎﻧﻮ ﮐﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮل ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ ﮐﻮم ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﭼﯥ‬
‫دﻧﺎدرﺷﺎه ﭘﻪ ﻓﻮځ ﮐﻲ ﺷﺎﻣﻞ ووﻫﻐﻮي دا ﻮل ﻴﺰوﻧﻪ وﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫اودﻫﻐﻮي ﻳﻬﻮدي اﻟﻨﺴﻞ ﮐﻴﺪل ﻳﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐ ل ـ‬

‫ﺧﺎن ﻫﺮاﺗﻲ ﭼﯥ ﻳﻮﭘ ﺘﻮن ﻣﻮرخ دي‬ ‫ﭘﺪي ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻲ دﻋﺒﺪا‬

‫راي ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻏﻮرده ﻫﻐﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﻃﺎﻟﻮت ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫دﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮﺑﺎدﺷﺎه ؤ اود ﻫﻐﻪ دوه ﺎﻣﻦ وو ﭼﯥ دﻳﻮه ﻧﻮم‬
‫اﻓﻐﺎن وه اودﺑﻞ ﻧﻮم ﺣﺎﻟﻮت ‪ .‬اﻓﻐﺎن دﭘ ﺘﻮدﻗﻮم ﻧﻴﮑﻪ وه‬
‫اوﭘﺪي وﺟﻪ ﻫﻐﻮي داﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮل ‪ .‬دداود‬
‫اوﺳﻠﻴﻤﺎن ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم دﺑﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻧﻪ ﭘﺲ ))ﭼﯥ ﻫﻐﻮي‬
‫دﻃﺎﻟﻮت ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن وو(( دﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮ ﻗﻮم ﮐﻲ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺟﻨ ﻲ ﺷﺮوع ﺷﻮي اودادﺑﺨﺖ ﻧﺼﺮ ﺗﺮوﺧﺘﻪ ﺟﺎري وي ‪.‬‬
‫اوﺑﺨﺖ ﻣﺼﺮ ﭘﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي ﻗﺒﻀﻪ وﮐ ه اواوﻳﺎزره‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎ ن ﻳﻲ ﻗﺘﻞ ﮐ ل ‪.‬ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻳﻲ وران ﮐ و اوﭘﺎﺗﻲ‬
‫ﺷﻮي ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻳﻲ دﺑﺎﺑﻞ ﺎر ﻧﻪ ﺑﻨﺪﻳﻮان ﺑﻮﺗﻠﻞ ـ‬
 ‫ددي ﻧﻪ ﭘﺲ داﻓﻐﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ دﺧﭙﻠﻲ وﻳﺮي ﻧﻪ دﺟﻮﻳﻪ ﻣﻠﮏ ﺗﻪ‬
‫ﺗ ﺘﻴﺪﻟﻪ اوﭘﻪ ﻋﺮﺑﻮ ﮐﻲ اﺑﺎده ﺷﻮه ‪.‬داﭼﯥ داﻣﻠﮏ ډﻳﺮ ﺷ ﻠﻦ‬
‫اوﺑﯥ اﺑﻮ او ﻴﺎه وه اودﻫﻐﻮي د ﺎروو ﺰاره ﭘﻪ ﻫﻐﻬﯥ ﮐﯥ ﻧﻪ‬
‫ﮐﻴﺪﻟﻪ ﭘﻪ دي وﺟﻪ ﻫﻐﻮي دﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﻟﻮري روان ﺷﻮل ‪.‬‬
‫ﺧﺎن ﻣﺨﮑﻲ واي ﭼﯥ داﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﻪ ﻋﺮب ﮐﻲ‬ ‫ﻋﺒﺪا‬
‫ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮه اودﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﻳﻖ )رض( دﺧﻼﻓﺖ ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﻲ ﻫﻐﻮي ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ )رض( )ﭼﯥ ﻣﺸﻬﻮرﺻﺤﺎﺑﻲ وه ( ﺳﺮه‬
‫ﺧﭙﻠﻮﻟﻲ وﮐ ه ﭘﻪ دي وﺟﻪ داﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮﭘﻪ ﻋﺮﺑﻮﮐﻲ زورزﻳﺎت‬
‫ﺷﻮﻟﻴﮑﻦ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻋﺮﺑﻮاﻳﺮان ﻓﺘﺢ ﮐ وﻧﻮاﺑﺪاﻟﻴﺎن ﭘﻪ دي ﻧﻮي‬
‫ﻓﺘﺢ ﮐ ي ﻣﻠﮏ ﮐﻲ اﺑﺎد ﺷﻮل اودﻓﺎرس اوﮐﺮﻣﺎن ﭘﻪ ﺻﻮﺑﻮ‬
‫ﺑﺎﻧﺪي ﻳﻲ ﻗﺒﻀﻪ وﮐ ه ﺗﺮدي ﭘﻮري ﭼﯥ ﭼﻨ ﻴﺰﺧﺎن ﭘﻪ اﻳﺮان‬
‫ﺑﺎﻧﺪي ﭼﭙﺎووﮐ وﻧﻮدﻫﻐﻪ دﻇﻠﻢ اوزورزﻳﺎﺗﻲ ﻧﻪ اﺑﺪاﻟﻴﺎن ﺗﻨ‬
‫ﺷﻮل اواﻳﺮان ﻳﻲ ﭘﺮﻳ ﻮدو دﻣﮑﺮان ‪ ،‬ﺳﻨﺪ اوﻣﻠﺘﺎن ﭘﻪ ﻻري‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ راﻏﻠﻞ وﻟﻲ ﭘﻪ دي ﺎي ﮐﯥ ﻫﻢ ددﻏﻲ ﻣﻠﮏ ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ﭘﺮې ﻧﻪ ﻮدل ﺟﻨ ﻮﻧﻪ ﻳﻲ ورﺳﺮه وﮐ ل او دﮐﻮه ﺳﻠﻴﻤﺎن‬
‫ﺟ ﻮﻏﺮوﻧﻮﺗﻪ ﻳﻲ وروﺷ ل د اﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮﮐﻮه ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫راﺗﻠﻮﺳﺮه داﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻮل ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﻣﺘﻔﻖ ﺷﻮل‪.‬ﭘﺪي زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ‬
‫داﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻠﻮﻳ ﺖ ﻗﺒﻴﻠﻲ وي اودﻫﻐﻮي د ﻮﻟﻮﻧﻴﮑﻪ اﻓﻐﺎن‬
‫ﻃﺎﻟﻮت )ع( زوي وه ‪ .‬ددي ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ واﻳﻲ ﭼﯥ‬
‫اﻓﻐﺎن اﺻﻠﻲ ﭘ ﺘﻮﻟﻔﻆ ﻧﺪي دادﻋﺮﺑﻲ ﻟﻔﻆ دي ﻫﺮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ‬
‫ﻋﺮﺑﻮداﻣﻠﮏ ﻓﺘﺢ ﮐ وﻧﻮﭘ ﺘﻨﻮﺗﻪ ﻳﻲ دﻫﻐﻮي دﺑﻲ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺟﻨ‬
‫ﺟ واوﭘﻪ ﺟﺮ ﻮﮐ ﻲ دډﻳﺮ ﺷﻮرﮐﻮﻟﻮﭘﻪ وﺟﻪ اﻓﻐﺎن ﻟﻔﻆ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐ و‪.‬اﻓﻐﺎن ﻟﻔﻆ ))ﻓﻐﺎن (( وﺗﻠﻲ دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﮐﻲ‬
‫ﺷﻮرﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪو ﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻮﮐﻲ ﻟﻔﻆ اﻓﻐﺎن دﭘ ﺘﻨﻮدﻗﻮم‬
‫دﭘﺎره اول ﻠﻲ دﺳﻠﻄﺎن اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ دﭘﺎره دﺷﺎه ﻋﺒﺎس اﻋﻈﻢ )‬
‫ﭼﯥ داﻳﺮان ﻳﻮﻟﻮي ﺑﺎدﺷﺎه ﭘﻪ ‪ 1387‬م ﮐﻲ ﺗﻴﺮﺷﻮي دي ( ﭘﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮي دي )‪(٦‬ﻣﺦ ‪ ٨ -٧‬ـ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ دﭘ ﺘﻮژﺑﻲ ﺳﺘﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدرﻣﺮﺣﻮم ﭘﻪ‬

‫ﺧﭙﻞ ﻣﻀﻤﻮن ))ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻮک دي (( ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ اوﺧﭙﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫داﺳﻲ وړاﻧﺪي ﮐﻮي ﭼﯥ اﻓﻐﺎن ‪،‬ﭘ ﺘﻮن ‪ ،‬ﺑﺘﺎن ‪)،‬ﭘ ﻬﺎن ( دﻣﻠﻲ‬
‫ﻋﻨﻌﻨﺎﺗﻮﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻲ رواﻳﺎﺗﻮﮐﯥ ﻳﻌﻨﻲ رﺳﻮﻣﺎﺗﻮاودﻟﺒﺎس ﺷﮑﻞ‬
‫وﺷﺒﺎﻫﺖ اوﻃﺒﻌﻲ ﺟﺬﻳﺎﺗﻮﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻮﺗﻪ ډﻳﺮ ﻧ دي‬
‫ﮑﺎري ـ‬

‫ﻧﻮاب ﻣﺤﻤﺪ اﮐﺒﺮ ﺧﺎن ﻫﻮﺗﻲ دادﻋﻮه ﻟﺮي ﭼﻪ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﺘﻬﺎن‬

‫اواﻓﻐﺎن اﻟﻔﺎظ ﻳﻮ ﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴ ي ﺑﻠﮑﻪ اﮐﺜﺮﻟﻔﻆ ﭘﺘﻬﺎن‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴ ي داﻏﻠﻄﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﺎﻳﻘﻮﭘﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻲ ﭘﻪ ﻳﻮي‬
‫ﻣﻐﺎﻟﻄﻲ ﺑﻨﺎﻟﺮي دﻓﻐﺎن ﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ ﺗﻮ ﻪ داﺳﺮاﺋﻴﻠﻮدﺑﻦ‬
‫ﻳﺎﻣﻴﻨﻲ ﻃﺒﻘﻲ دﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴ ي ﭼﯥ ﻣﻮرث اﻋﻠﻲ ﻳﻲ‬
‫اﺳﻔﺎﻧﻠﻴﺎس ‪ ،‬اﻓﻮداﻳﺎ اﻓﻐﺎﻧﺎدي ﭼﯥ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ وﺟﻪ ﻟﻔﻆ اﻓﻐﺎن‬
‫ﻣﺸﻬﻮرﺷﻮ ﭘ ﻬﺎن اﺻﻞ ﮐﻲ ﺳﻨﮑﺮت ﻟﻔﻆ دي ﭼﯥ دﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫اوﺳﻴﺪوﻧﮑﻮﭘﻪ زړه زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ ﭘﺎرﺗﻬﻴﺎﻧﻮدﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐ ي وو‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن دﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺟﻮړ ﺖ ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﻮﻧﻮاودﻳﻮﻣﻮرث اﻋﻠﻲ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم داوﻻد ﭘﻪ ﺑﻨﺎ دﭘﺎرﺗﻬﻴﺎﻧﻮ ﺳﺮه‬
‫ﻳ ي )‪ (٣‬ﻣﺦ ‪١١٦‬ـ‬ ‫زﻳﺎت‬

‫اﻣﺎ ﻳﻮﻟﻪ ﻫﻐﻮﮐﺴﺎﻧﻮﻧﻪ ﭼﯥ دﭘ ﺘﻨﻮاوﻳﻬﻮداﻧﻮداﺻﻞ اوﻧﺴﺐ ﭘﻪ‬

‫ﺑﺎره ﮐﻲ ﻳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺘﺎب وﻟﻴﮑﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﻮرج روزدي دي ﭘﺪي‬
‫اﺛﺮ ﮐﻲ ﭼﯥ ﻋﻨﻮان ﻳﻲ ))اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻟﺲ ﻗﺒﻴﻠﻲ اودﺷﺮق ﺳﻠﻄﺎﻧﺎن‬
‫(( دي اوﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ١٨٥٢‬م ﮐﻲ ﺧﭙﻮرﺷﻮي دي ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻮي ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ دﻻﻳﻠﻮاواﺳﻨﺎدوداو ﻴﻲ ﭼﯥ داﺳﺮاﺋﻴﻠﻮ ﻟﺲ ﻗﺒﻴﻠﻲ ورﮐﯥ‬
‫ﺷﻮي اوﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ اﺻﻠﻲ ﻣﻴﻨﯥ ﻧﻪ ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ﺧﻮاﺗﻠﻠﻲ دي ‪ .‬ﭘﺪي‬
‫ﭘﺴﻲ ﻴﻲ ﭼﯥ دﻏﻪ ﻟﺲ ﻗﺒﻴﻠﯥ ﭘﻪ اﺧﺮ ﮐﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﺗﻠﻠﯥ‬
‫اوﭘ ﺘﺎﻧﻪ دﻫﻤﺪﻏﻮﻟﺴﻮﻗﺒﻴﻠﻮاوﻻده ده ـ‬

‫ﺟﻮرج روزدﭘ ﺘﻨﻮاوﻳﻬﻮدوﭘﻪ ارﺗﺒﺎط ﻟﻮﻣ ي ﻫﻐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫داﺳﺘﺸﻬﺎد دﭘﺎره رااﺧﻠﻲ ﭼﯥ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺑﺮﻧﺲ دﭘ ﺘﻨﻮدﻳﻬﻮدﻳﺖ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎره ﮐﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻲ ﺛﺒﺖ ﮐ ي دي او ﻴﻨﻲ ﮑﻲ‬
‫ﻳﻲ ﻣﻮﻧ دﻣﺨﻪ رااﺧﻠﻮﺑﺮﻧﺲ ﻫﻐﻪ اﻧ ﺮﻳﺰدي ﭼﯥ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮد))ﺑﺮﻧﺲ(( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﮋاﻧﺪه اوﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ١٨٤١‬م ﮐﻲ ﻟﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ وروراوﻳﻮه ﻫﻤﮑﺎرﺳﺮه ﻳﻮ ﺎي ﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﺑﻠﻮاﮐﻲ ووژل‬
‫ﺷﻮﭼﯥ دﮐﺎﺑﻞ ﺧﻠﮑﻮداﺷﻐﺎﻟ ﺮواﻧ ﺮﻳﺰاﻧﻮاودﻫﻐﻮي دﻻس‬
‫ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﭘﻪ ﺧﻼف ﮐ ي وﺑﺮﻧﺲ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﻲ ﻟﻪ اﻣﻴﺮ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺳﺮه ﻫﻢ ﭘﺪي ﻣﻮﺿﻮع ﻏ ﻳﺪﻟﻲ دي اواﻣﻴﺮﻫﻢ‬
‫داﺳﻲ ﻮدﻟﻲ ده ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ اﺻﻠﻪ ﻳﻬﻮددي ‪.‬ﭘﺪي ډول ﻣﻮﻧ‬
‫ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ ي ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮﺑﺮﻧﺲ ﺗﻪ وﻳﻠﻲ دي ﭼﯥ ﺗﺮﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدووﺗﺮ ﻮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻮل ‪.‬ﺟﻮرج روز ﺑﻴﺎﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ ﻳﺎدوي اوﻟﻴﮑﻲ ـ‬

‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ دﻳﻮه ﺧﭙﻠﻮاک اوﻟﺲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺳﻴﻤﻮﮐﻲ ژوﻧﺪ‬

‫ﮐﻮي ﭼﯥ ﻮل رواﻳﺎت ﻳﻲ ﻟﻪ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮﻳﻨﻮوﺧﺘﻮﻧﻮﻧﻪ دﻫﻤﺪوي‬
‫ﺎ ﻮﺑﻲ ﺑﻮﻟﻲ ‪ .‬دوي دﻓﺎرس ﺳﻠﻄﺎﻧﺎن وواوﭘﻪ ﮐﻠﻮﻧﻮﮐﻠﻮﻧﻮﻳﻲ‬
‫ﭘﺮﻫﻨﺪ وﮐﺪاري ﮐ ي ده ‪ .‬ﻧﻮ ﮑﻪ روزواﻳﻲ ﭘﺪي ﺣﺴﺎب ﻳﻮازي‬
‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ددي وړدي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ دﺷﺮق ﺳﻠﻄﺎﻧﺎن وﺑﻠﻞ ﺷﻲ ﭼﯥ‬
‫دﻳﻬﻮدواﻧﻮﭘﻪ ډﻳﺮ زاړه ﻣﺬﻫﺒﻲ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﻳﻲ ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮي ده ـ‬

‫روزﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻲ واﻳﻲ ‪ :‬اﻳﻨﺪه ﻳﻮازي ﺧﺪاي )ج( ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده‬

‫‪ ...‬ﺧﻮدرا ﻮﻟﻮﺷﻮوﺷﻮاﻫﺪوﭘﻪ اﺳﺎس ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ ﺗﻪ ﻧ دي ﻮﻣﺎن‬
‫دادي ﭼﯥ داﻓﻐﺎﻧﺎن دﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻮﻟﺲ ورﮐﻲ ﺷﻮي ﻗﺒﻴﻠﻲ‬
‫اودﺷﺮق ﺳﻠﻄﺎﻧﺎن دي ـ‬

‫ﻳﻮﺑﻞ ﻟﻴﮑﻮال ﭼﯥ واﻟ ﺮﺑﻴﻠﻮ ﻧﻮﻣﻴ ي داﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻃﺒﻘﺎت‬

‫ﻧﺎﺻﺮي ﮐﻲ راﻏﻠﻲ دي ﭼﯥ دﻏﻮراﺷﻨﺒﺎﻧﻲ ﮐﻮرﻧﻲ دواﮐﺪارۍ ﭘﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺎي ﮐﻲ ﻳﻮﮐﺲ اوﺳﻴﺪه ﭼﯥ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
‫ﻧﻮﻣﻴﺪه او ﻴﻨﻮﻳﻲ ﻟﻪ ﺷﺎوﺧﻮاﻣﻠﮑﻮﻧﻮﺳﺮه ډﻳﺮزﻳﺎت ﺗﺠﺎرت‬
‫ﻟﺮﻟﻮ)‪(٢‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪١٤ – ١٢‬ـ‬

‫د ﭘ ﺘﻮﻧﻮ د اﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ اړوﻧﺪ دوﯾﻤﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ؛‬

 ‫ﻴﻨﻲ ﻣﻮارﺧﻴﻦ دﭘ ﺘﻮ داﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﺑﺎره واﻳﻲ ﭼﯥ دوي‬
‫دﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ع( ﭘﻪ ﻧﺴﻠﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻲ دﺑﻲ ﺑﻲ ﻗﻄﻮري ﻟﻪ‬
‫ﻲ ﻧﻮم دي ﭼﯥ‬ ‫اوﻻدي ﺨﻪ دي ﺑﻲ ﺑﻲ ﻗﻄﻮره دﻫﻐﻲ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ع( دﺑﻲ ﺑﻲ ﺳﺎره ﺗﺮﻣ ﻳﻨﻲ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ زوﺟﻴﺖ‬
‫اﺧﺴﺘﻲ وه اوددي ﺷﭙ زاﻣﻦ ﻳﻲ درﻟﻮدل )) زﻣﺮان ‪ ،‬ﻳﻘﺴﺎن‬
‫‪،‬ﻣﺮان ‪،‬ﻣﺪﻳﺎن ‪،‬اﺳﺒﺎق ‪،‬ﺳﻮخ(( ددي ﺷﭙ وﺗﻨﻮﻟﻪ ﺟﻤﻠﻲ ﺨﻪ‬
‫ﻳﻮازي دﻳﻘﺴﺎن اوﻣﺮﻳﺎن داوﻻدي ذﮐﺮ ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﻲ ﺷﻮﻳﺪي ـ‬

‫دﺗﻮرات دﮐﺘﺎب دﭘﻴﺪاﻳﺶ دﭘﻨ ﻪ وﻳﺸﺘﻢ ﺑﺎب ﻟﻪ ﭘﻨ ﻢ اوﺷﭙ م‬

‫اﻳﺖ ﺨﻪ داﺳﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ ي ﭼﯥ اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ع( ﺧﭙﻞ ﻫﺮ ﻪ‬
‫اﺳﺤﺎق )ع( ﺗﻪ ورﮐ ل اودﻧﻮروﺑﻴﺒﻴﺎﻧﻮزاﻣﻦ ﻳﻲ ﻟﻪ‬
‫ډﻳﺮوﺳﻮﻏﺎﺗﻮﻧﻮﺳﺮ دﻣﺸﺮق ﻣﻠﮏ ﺗﻪ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﻟﻴﺮي ﻟﻴ ﻟﻲ‬
‫وه‪.‬ﻫﻐﻮي ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ داﻳﺮان ﭘﻪ ﻗﻄﺒﻲ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺰه ﺳﻴﻤﻪ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮل ‪.‬د ﺗﻮرات ﻟﻪ داﺳﻲ ډﻳﺮورواﻳﺎﺗﻮ ﺨﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه‬
‫داﺳﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﻠﻮ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﻲ ﺗﺮدوي‬
‫دﻣﺨﻪ ﻫﻢ ددوي ﻫﻤﻨﺴﻠﻪ اوﻫﻤﻘﻮﻣﻪ ورو ﻪ اوﺳﻴﺪل ﭼﯥ‬
‫داﺧﻠﮏ ﻟﻪ ﻗﻴﻨﺎن اواﻳﺮان ﺨﻪ د))ﭘﺸﺖ (( ﺳﻴﻤﻲ ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯧﺪل‬
‫‪ ،‬ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺧﻠﮏ اوﺧﺎوﻧﺪان دﭘﺸﺖ ﺳﻴﻤﻪ دﺳﺒﺰوارﭘﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﮐﻲ دﻫﻐﻲ ﻋﻼﻗﻲ ﻧﻮم ﺑﻮﻟﻲ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ دﭘﺎرﺗﻴﺎ ﭘﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮه اوﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ دوره ﮐﻲ ﺑﻪ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻳﺎدﻳﺪﻟﻪ ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ددي ﻋﻼﻗﻲ ) ﭘﺸﺖ ﻳﺎ ﭘﺸﺘﻴﺎ (‬
 ‫ﺧﻠﮏ دوﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪوﺳﺮه اول ) ﭘﺎﺷﺘﻴﻦ ( اوﺑﻴﺎ ) ﭘﺸﺘﻮن‬
‫اوﭘﺸﺘﺎﻧﻪ ( ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮﻣﺸﻬﻮرﺷﻮل ـ‬

‫ﻳﻮ اﻧ ﺮﻳﺰي ﻣﻮرخ ) ﻣﺴ ﺮﺗﻴﻠﺮ ( ﻫﻢ داﻳﺮان اﭘﺎرﺗﻴﻦ ﭘﺎﭼﺎ ﻫﺎن‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﮐ ي دي ‪ ،‬دﭘ ﺘﻨﻮﭘﻪ ﺑﺎب ﻴﻨﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ‬
‫او ﻴ وﻧﮑﻲ داﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ اﻟﻨﺴﻠﻪ دي ‪.‬‬
‫د ﺎﻏﻠﻲ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ ﺧﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪ ،‬ددوي‬
‫دﮐﻠﻴﻮاوﮐﻮ ﻮﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ددوي دوداودﺳﺘﻮروﻧﻪ ‪ ،‬ددوي دزړه‬
‫دﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎﻧﻮﺳﺮه ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﻟﺮي‬ ‫ﻣ‬ ‫اوزﻟﻤﻮ ﺧﻂ اوﺧﺎل ﮐ‬
‫ﻧﻮرﺷﻮاﻫﺪ اوﺗﻔﺼﻴﻼت ﻳﻲ ﻫﻢ ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب )دي ﭘﺘﻬﺎن ( ﮐﻲ‬
‫ذﮐﺮﮐ ي دي )‪(٤‬ﻣﺦ ‪١٩٠‬ـ‬

‫د ﭘ ﺘﻮﻧﻮ د اﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ اړوﻧﺪ درﯦﻤﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ؛‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮداﺻﻞ اوﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﻣﺸﻬﻮره ﻧﻈﺮﻳﻪ داده‬

‫ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ دﻫﻐﻪ ارﻳﺎﻳﻲ ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮﻳﻮه ﺎﻧ ﻪ ده ﮐﻮم ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ دﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ ارﻳﺎ ﺎﻧﻮﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮردي داﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫دﻟﻔﻆ ﭘ ﺘﻮن اوﭘ ﺘﻮژﺑﻲ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اوﻟﻐﻮي ﻴ ﻧﻲ ﻣﺒﻨﻲ ده‬
‫ـ‬

‫ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻫﺮﮐﻠﻪ ﭼﻪ دﻧﻮﻟﺴﻤﻲ ﭘﻴ ي ﭘﻪ اﻏﺎزﮐﻲ‬

‫دﻳﻮرﻳﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮاوژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮﻟﻪ ﺧﻮادﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ‬
‫اﻗﻮاﻣﻮدژﺑﻮﺗﺮﻣﻴﻨ ﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺖ اواﺗﺤﺎد ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ دﻻﻳﻠﻮﺳﺮه ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﻮ ددي ﻧﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن دي ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻪ اورﺳﻴﺪل ﭼﻪ ددي ژﺑﻮ‬
‫ووﻳﻮﻧﮑﻲ ﻗﺎﻣﻮﻧﻪ دﻧﺴﻞ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﻳﻮﺧﻠﻖ دي اوددوي ا ﺳﻼف‬
‫ﭘﻪ اوﻟﻪ ﮐﻲ ﻳﻮ ﺎي اوﺳﻴﺪل ‪ .‬اوددوي ژﺑﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ده وروﺳﺘﻮ‬
‫ﭼﻪ دي ﺧﻠﻘﻮ ددﻧﻴﺎ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻣﻠﮑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫وﮐ وﻧﻮدﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﻴﻂ اوﻣﺎﺣﻮل ﭘﻪ اﺛﺮ ﮐﻲ ددوي ژﺑﻲ ﻫﻢ‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﺑﻴﻠﻲ ﺷﻮي وﻟﻲ ددي ﻮﻟﻮژﺑﻮﻣﺎﺧﺬﻫﻐﻪ ژﺑﻪ ده ﮐﻮﻣﻪ ﭼﯥ‬
‫ﭘﻪ ارﻳﺎﻳﻲ اﻗﻮاﻣﻮﭘﻪ اﺑﺘﺪاء ﮐﻲ دﻣﻬﺎﺟﺮت ﻧﻪ وړاﻧﺪي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻣﺴﮑﻦ ﮐﻲ وﻳﻠﻪ داژﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻲ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻮﺳﻴﻮﻟﻴﺒﺎن‬
‫د))ارﻳﮏ (( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎده ﮐ ي ده ـ‬

‫او اوس ﺑﻴﺨﻲ ورﮐﻪ ده ﭘﻪ دې ﻟ ﮐﻲ دﻣﻐﺮﺑﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮﻟﺨﻮا‬

‫دارﻳﺎﻳﻲ اﻗﻮاﻣﻮدړوﻣﺒﻨﻲ ﻣﺴﮑﻦ ﭘﺤﻘﻠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت او ﻴ ﻧﻲ‬
‫ﺷﺮوع ﺷﻮي دي اودﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻧﻪ واﺧﻠﻲ ﭘﻪ دې ﻟ ﮐﻲ دي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﻳﻮﺳﻠﻮﭘﻨ ﻮس ﮐﺎﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﺎري اوﺳﺎﺗﻞ ‪.‬‬
‫اوددې ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﻲ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﻞ ﺧﻴﺎﻻت ﻇﺎﻫﺮ ﮐ ل ـ‬

‫دارﻳﺎﻳﻲ ﻗﺎﻣﻮﻧﻮ وړوﻣﺒﻨﻲ ﻣﺴﮑﻦ ﮐﻮم وو؟‬

‫ارﻳﺎ ﺎﻧﻮدوړوﻣﺒﻨﻲ ﺎ ﻮﺑﻲ ﭘﻪ ﺑﺎب ﮐﻲ دﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮﺗﺮﻣﻨ ﻪ اﺧﺘﻼف‬

‫دي ‪ .‬ﻴﻨﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن واﻳﻲ ﭼﯥ ددوي ﻟﻮﻣ ﻧﻲ ﻣﺴﮑﻦ دﺷﻤﺎل‬
‫ﻳﻮرپ ﻣﻠﮑﻮﻧﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﮑﻨ ﻳﻨﻴﻮﻳﺎ ‪ ،‬ﻳﺎﻓﻨﻠﻴﻨ ﻳﺎ دډﻳﻨﻴﻮب ﺳﻴﻨﺪ‬
‫ﻧﺎوه ) وادي ( ده ﻴﻨﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺤﻴﺮه اﺳﻮدﺷﻤﺎﻟﻲ ﻏﺎړي ددي‬
 ‫ﻲ ﻴﻨﻲ ﺧﻠﻖ ﺟﻨﻮﺑﻲ روس‬ ‫ﻗﺎم اوﻟﻨﻲ اﺳﺘﻮ ﻨﻲ زﻣﮑﻪ‬
‫او ﻴﻨﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻳﻲ ﺟﺰﻳﺮه ﻧﻤﺎﻳﻲ ﺑﻠﻘﺎن او ﻴﻨﻲ ﻧﻮرﻳﻲ داﻟﻘﺎﻳﻲ‬
‫ﻪ‬ ‫اورال ﺗﺮﻣﻨ ﻪ زﻣﮑﻲ ددوي داﺳﺘﻮ ﻨﻲ وړوﻣﺒﻨﻲ ﻣﺴﮑﻦ‬
‫ﻴﻨﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن دې ﻋﻘﻴﺪې ﺗﻪ ﻣﺎﺋﻞ دي ﭼﯥ دارﻳﺎﻳﻲ‬
‫اﻗﻮاﻣﻮدﻟﻮﻣ ﻧﺊ اﺳﺘﻮ ﻨﯥ زﻣﮑﻪ ﻣﻨ ﻮﻟﻴﺎ اوﭼﯧﻦ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن‬
‫ﻋﻼﻗﯥ دي وﻟﻲ اﮐﺜﺮ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اوﻋﺎﻟﻤﺎن دې ﻋﻘﻴﺪي ﺗﻪ ﻣﺎﺋﻞ دي‬
‫ﭼﯥ دارﻳﺎﻳﻲ اﻗﻮاﻣﻮ وړوﻣﺒﻨﻲ ﻣﺴﮑﻦ د))ﭘﺎﻣﻴﺮ(( ﻟﻮړي‬
‫اودروداﻣﻮﺳﺮﭼﯧﻨﻲ دي ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل دارﻳﺎﻳﻲ اﻗﻮاﻣﻮوړوﻣﺒﻨﻲ‬
‫ﻣﺴﮑﻦ ﻫﺮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﻪ وو ‪ ،‬داﺧﺒﺮه ﺛﺒﻮت ﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟﻲ ده ﭼﯥ‬
‫دارﻳﺎﻳﻲ اوﻗﻮاﻣﻮ ﻫﻐﻪ ﺎخ ﭼﻪ دﻫﻐﻮي ﻴﻨﻲ ﻗﺒﺎﺋﻴﻞ ﻫﻨﺪ ﺗﻪ‬
‫او ﻴﻨﻲ اﻳﺮان ﺗﻪ ﺗﻠﻠﻲ وو ‪ .‬دروداﻣﻮﻧﻪ واﺧﻠﻪ داﺑﺎﺳﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﻗﺒﻠﺌﻴﺰه ﻏﺎړې ﭘﻪ دې ﻮل ﺧﻂ ﮐﯥ ﺎي ﭘﻪ ﺎي ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮي‬
‫وؤ‪ .‬دﻫﻐﻮي داﺳﺘﻮ ﻨﻲ ﺎي ﺑﺎﺧﺘﺮ وو ـ‬

‫دﺑﺎﺧﺘﺮ داﺳﺘﻮ ﻨﻲ ﭘﻪ دوران ﮐﻲ اوﻟﻮﻣ ي ددې ﺧﻠﮑﻮژوﻧﺪ‬

‫ډﻳﺮﺳﺎده وو ددوي ﻋﺎدﺗﻮﻧﻪ دﺷﭙﻨﻴﺎﻧﻮﭘﺸﺎن ؤو وﻟﯥ دوي‬
‫ﮐﻮﭼﯧﺎن ﻧﻪ ؤ ددوي ﭘﻪ وړووړو ﮐﻠﻮﮐﻲ اوﺳﻴﺪل ددي ﺬران ﺑﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺷﻴﺪو‪،‬ﻣﺎﺳﺘﻮ‪،‬اوﺳﺒﺰي ﺗﺮﮐﺎري وو‪.‬دﮐﭙ ي ﭘﻪ اوﺑﺪﻟﻮﻫﻢ‬
‫ﭘﻮﻫﻴﺪل د ﺮﻣﻨﻮاﻧ ﻮل ﻳﻲ ﻫﻢ زده ووددوي وﺳﻠﻪ ﺑﻪ اﮐﺜﺮه‬
‫ﻏﺸﻲ ﻟﻴﻨﺪۍ وې‪ .‬ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻲ ﺗﻴﺮوﻧﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮل‬
‫دﻓﻠﺰاﺗﻮﻧﻪ واﻗﻒ وواوﺳﭙﻨﻪ ﻳﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﮋﻧﺪﻟﻪ اوﭘﻪ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻳﻲ‬
‫راوﺳﺘﻠﻪ اﺳﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﻲ ﺳﺎﺗﻞ او ﻪ ﺷﻬﺴﻮاروو ـ‬
 ‫ددوي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻫﻢ ډﻳﺮ ﺳﺎده ووددوي ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪوﮐﻲ دﻟﻮﻳﺎﻧﻮﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ دﻳﻮﺗﺎ ﺎﻧﻮﻓﻮﻗﻴﺖ ﻟﺮﻟﻮ داﺧﻠﻖ ﭘﻪ‬
‫اﺑﺘﺪاء ﮐﻲ دﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﺎﺑﻠﺪه وو‪.‬ددوي ﻣﺸﻬﻮرارﺑﺎب‬
‫اﻧﻮاع ) دﻳﻮﺗﺎ ﺎن ( اﻳﻨﺪرا‪ ،‬واروﻧﺎ ‪،‬ﻣﻴﺘﺮا‪ ،‬ﻧﺎﺳﺎﺗﻲ ‪ ،‬ا ﻨﻲ‬
‫وﻏﻴﺮه ووداداﺳﻲ ارﺑﺎب اﻻﻧﻮاع ووﭼﯥ داودې ﺳﻨﺪه ﭘﻪ‬
‫ا‪،‬ﻧ ﺎ‪،‬‬ ‫ﺧﻠﻘﻮﮐﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺼﺮوف اوﻫﻐﻮي دﭘﺎره ﺑﺎﻟﮑﻞ ﻧﻮي وو‬
‫داﺳﻮﻧﻮ ﻐﻼاودداﻧﻲ ﺟﻮاري ددي ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﻣﺸﻐﻠﻲ وي ـ‬

‫دﺑﺎﺧﺘﺮ ﭘﻪ ورﺷﻮ ﺎﻧﻮﮐﻲ ﭼﻪ ددوي اﺑﺎدي زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻮه اودازﻣﮑﻪ‬

‫ﭘﻪ دوې ﺗﻨ ﻪ ﺷﻮه ﻧﻮددې ﻋﻼﻗﻲ ﻧﻪ داﺧﻠﻖ ﭘﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺷﻮل ـ‬

‫وﻟﻲ ددوي داﻣﻬﺎﺟﺮت ﭘﻪ ﻳﻮوﺧﺖ اوﭘﻪ ﻳﻮاﻳ ﻧﻪ وو‪.‬داﺑﺎﺧﺘﺮي‬

‫ارﻳﻦ ﭘﻪ دري ډﻟﻮ ﮐﻲ وﻳﺸﻠﻲ ﺷﻲ ددوي ﻳﻮ ﺎخ ﭼﻪ‬
‫وروﺳﺘﻮدﻫﻨﺪي ارﻳﻦ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮ‪.‬دﻫﻨﺪوﮐﺶ دﻏﺮﭘﻪ‬
‫دروراﺗﻴﺮ ﺷﻮ‪ -‬ددي ﺎخ ﻴﻨﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ درودﮐﺎﺑﻞ اوددي ﺳﻴﻨﺪ‬
‫دﻣﺮﺳﺘﻴﺎﻟﻮﺳﻴﻨﺪوﻧﻮﭘﻪ ﻻرﻧﺠﺮاب ﺗ ﺎب اوﻟﻐﻤﺎن ﭘﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﮐﻲ‬
‫ﺗﻪ اووﺗﻠﻲ‬ ‫ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮاوﭘﻪ ﻗﻼره ﻗﻼره ﻪ دﮐﻮﻧ ﺳﻴﻨﺪ ﮐ‬
‫اوﺑﻴﺎ دﺳﻮات ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﮐ ﻲ ﮐﻲ ﺧﻮري ﺷﻮي ‪ .‬اواﺧﺮ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫اﺑﺎﺳﻴﻦ ﭘﻮري ﺷﻮي اوﭘﻨﺠﺎب ﭘﻪ زﻣﮑﻪ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮي ددوي‬
‫ﻴﻨﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ دﺧﻴﺒﺮﭘﻪ ﻻر‪ -‬راووﺗﻠﻲ اوﭘﻪ اﺑﺎﺳﻴﻦ ﭘﻮري وﺗﻠﻲ‬
‫دﻏﻪ ﺷﺎن ددوي ﻴﻨﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ دارﻏﻨﺪاب ﭘﻪ ﮐ ﻲ ﮐﻲ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮي اوﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻗﻼره ﻗﻼره دﺑﻮﻻن ﭘﻪ دره دﺳﻨﺪﻫـ‬
 ‫ﻤﮑﻮﺗﻪ را ﮑﺘﻪ ﺷﻮي دزﻣﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪو اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫دا ﺧﻠﮏ ﭘﻪ دي ﺧﺒﺮه‬ ‫ﺿﺮورﻳﺎﺗﻮاودﻧﻮي ﻧﻮي ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮراﺗ‬
‫ﻣﺠﺒﻮرﮐ ل ﭼﻪ ﻧﻮرﻫﻢ دﻣﺸﺮق ﭘﻪ ﻟﻮر ﺧﭙﻠﻲ ﭘ ﻲ اوﻏﺰوي‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ دوي ﭘﻪ ﻗﻼره ﻗﻼره د ﻨ ﺎاوﺟﻤﻨﺎ ﺗﺮﻣﻴﻨ ﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻻﻧﺪي ﮐ ل اودرﺟﻪ ﭘﻪ درﺟﻪ ﻳﻲ دﻫﻨﺪوﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻮﻟﻪ ﺷﻤﺎل‬
‫ﻣﻐﺮﺑﻲ ﻋﻼﻗﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻗﺒﻀﻪ ﮐﻲ راوﺳﺘﻠﻪ – ددي زﻣﮑﻲ اﺻﻠﻲ‬
‫ً‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎدراوړﻗﺎﻣﻮﻧﻪ وو‪.‬دارﻳﺎﻓﺎﺗﺤﻴﻨﻮدﻻﺳﻪ ﻪ‬ ‫اﺳﺘﻮ ﻦ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻐﻠﻮب ﺷﻮل او ﻪ دﻫﻨﺪﻧﻮروﻋﻼﻗﻮﺗﻪ ﻻړل دي ﺧﻠﮑﻮ ﺑﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﺎن ﺗﻪ ارﻳﺎ ﻳﺎارﻳﻦ وﺋﻴﻠﻲ ددي ﻟﻔﻆ ﻣﻌﻨﻲ ده ﺷﺮﻳﻒ ‪ ،‬اﺻﻴﻞ‬
‫اوﻳﺎ دﮐﺮﮐﻴﻠﻲ ﮐﺎرﮐﻮوﻧﮑﻲ اوﻣﻠﮑﻲ ﺧﻠﮏ ﺑﻪ ﻳﻲ دداس ﻳﺎ‬
‫داﺳﻴﻮﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ دول ـ‬

‫‪ ،‬ﭘﻠﻨﻮﭘﻮزواوﻣﺬﻫﺒﻲ اﺧﺘﻼف ﻟﻪ‬ ‫داﻣﻠﮑﻲ ﺧﻠﮏ دﺧﭙﻞ ﺗﻮررﻧ‬

‫ﮐﺒﻠﻪ دارﻳﺎ ودﭘﺎره دﻧﻔﺮت ﻗﺎﺑﻞ وو‪ .‬دﺑﺎﺧﺘﺮي ارﻳﺎ وددې ﻫﻨﺪي‬
‫ﺎخ دﻣﻬﺎﺟﺮت ﺎﮐﻠﻲ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﻪ ده اﻟﺒﺘﻪ اﮐﺜﺮﻋﺎﻟﻤﺎن دي‬
‫ﻋﻘﻴﺪي ﺗﻪ ﻣﺎﺋﻞ دي ﭼﻪ داﺧﻠﻖ د‪ ٢٠٠٠‬ق م او ‪ ٨٠٠٠‬ق م ﺗﺮﻣﻨ ﻪ‬
‫دﺑﺎﺧﺘﺮ ﻧﻪ دﻫﻨﺪ ﭘﻪ ﻟﻮر ﮐﻮﭼﯧﺪﻟﻲ دي ـ‬

‫ﻟﮑﻪ ﭼﯥ وړاﻧﺪي وﺋﻴﻠﻲ ﺷﻮي دي‪ .‬دﺑﺎﺧﺘﺮي ارﻳﺎ وﺑﻠﻪ ډﻟﻪ‬

‫دﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﭘﻪ ﻟﻮردﻫﺮات ﭘﻪ ﺧﻮاﻟﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﻴﺮه ﺷﻮه‬
‫اودﭘﺎرس ﻣﺮﮐﺰ ﻳﻲ اوﻧﻴﻮل اواوﺳﻨﻲ اﻳﺮان ﻳﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﮐ وددوي دﻣﻬﺎﺟﺮت زﻣﺎﻧﻪ د‪ ١٩٠٠‬ق م ﻧﻪ ﭘﺲ اود‪ ١٠٠٠‬ق م ﻧﻪ‬
‫وړاﻧﺪي ﻨﻠﻲ ﺷﻲ ‪ ،‬داﻳﺮان ﭘﻪ زﻣﮑﻪ دي ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮروﻣﺒﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫د )ﻣﺎد( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ داووﻣﻲ ﭘﻴ ي ق م ﭘﻪ ﺧﻮاوﺷﺎ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﮐ وـ‬

‫د ﺑﺎﺧﺘﺮ د زﻣﮑﻲ ﻧﻪ ﭼﻪ د ارﻳﺎﻳﻲ اﻗﻮاﻣﻮ دوه ﻟﻮﻳﻮ ﺎﻧ ﻮ )‬

‫ﻫﻨﺪي او ارﻳﺎﻳﻲ ﺎﺧﻮﻧﻪ ( ﻫﺠﺮت وﮐ و ﻧﻮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪه ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮ ﺗﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻤﮑﻲ اوز ﺎري ﺷﻮي دﻏﻪ ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮي ارﻳﺎ ﻳﻲ ﻗﺒﺎﺋﻴﻞ‬
‫دﻣﺮﮐﺰي اوﺑﺎﺧﺘﺮي ارﻳﻦ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ دﻳ ي اوددي ﻧﻈﺮﻳﻲ‬
‫دﻣﺮﺳﺘﻴﺎل ﭘﻪ ﺧﻴﺎل ﮐﻲ ﻫﻢ دﻏﻪ ارﻳﺎﻳﻲ ﻗﺒﺎﺋﻴﻞ دﻣﻮﺟﻮده‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ اﺋﺘﻼف دي ﭼﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻴ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﻲ وروﺳﺘﻮاوﺷﻲ‬
‫داﺧﻠﮏ ﻫﻨﺪوﮐﺶ ﭘﻪ ﺷﻤﺎل اوﺟﻨﻮﺑﻲ ﻟﻤﻨﻮﮐﻲ ان داﺑﺎﺳﻴﻦ ﺗﺮ‬
‫ﻏﺎړي ﺧﻮاره واره ﺎي ﭘﻪ ﺎي ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮل ‪.‬ﺑﺎﺧﺪي ) ﺑﺨﺪي‬
‫‪،‬ﺑﻠﺦ ( ﺗﺨﺎرﺳﺘﺎن ‪،‬ارﻳﺎ دﻫﺮات ‪ ،‬اراﮐﻮﺳﻴﺎ ‪،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪ ،‬ﺳﺎﮐﺴﺘﺎﻧﺎ ‪،‬‬
‫ﻨﺪﻫﺎروﻏﻴﺮه ددﺧﻠﮑﻮ دﻣﺨﺘﻠﻔﻮﻗﺒﻴﻠﻮدﻫﻴﻮادﻣﺮﮐﺰي ﻋﻼﻗﻲ وي‬
‫)‪ (٧‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪٥٨ – ٥٥‬ـ‬

‫ﺎﻏﻠﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ دا ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐ ے دي ﭼﻪ د اوﺳﺘﺎ او ﺳﻨ ﺮټ‬

‫ﺧﻮرده اوﭘ ﺘﺎﻧﻪ ارﻳﻦ دي – ﻟﻴﮑﻲ ﭼﻪ ﻪ وﺧﺖ ﭼﻪ ﻣﺮﮐﺰي‬
‫ارﻳﺎ دﺑﻠﺦ ﭘﻪ ﻋﻼﻗﻪ )ﺑﺎﺧﺘﺮ ( ﮐﻲ اﺑﺎدﺷﻮددوي ﻳﻮﻟﻮي ﻗﺎم )‬
‫ﺑﺨﺖ ( ﭘﮑﻬﺖ )ﭘ ﺘﻮن ( ووـ‬

‫دارﻳﺎوﻗﺪﻳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﮐﺘﺎب وﻳﺪاﭼﻪ د ﻴﻨﻮﭘﻪ ﺧﻴﺎل ‪ ١٩٠٠‬ق م‬

‫ﮐﻲ اود ﻴﻨﻮﭘﻪ ﺧﻴﺎل ‪ ۱۶۰۰‬ق م ﮐﻲ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي وو دﭘ ﺘﻨﻮذﮐﺮ‬
‫داﺳﻲ را ﻲ ‪ .‬واﻳﻲ ﭼﻪ ارﻳﺎ ) داﺻﻠﻲ وﻃﻦ ارﻳﺎﻧﺎوﻳﺠﻪ ( ﻧﻪ‬
‫وﺷﻮ‬ ‫ﺧﻴﺒﺮ ﭘﻪ ورﺳﻴﺪل ﻧﻮدﻟﺘﻪ ﻪ ﻣﻮده ﭘﺲ ﭘﻪ دوي ﮐﯥ ﺟﻨ‬
‫ﮐﯥ ﻟﺲ ﻗﺒﻴﻠﯥ ﺷﺎﻣﻠﯥ وې ﭼﯥ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﻲ دادي؛‬ ‫ﭘﻪ دې ﺟﻨ‬

‫ـ‪ :1‬ﭘﮑﻬﺖ ‪ : 2‬اﻟﻴﻨﺎ ‪ : 3‬ﺑﻬﺎﻻﻧﺎ ‪ : 4‬ﺷﻴﻮاره ‪ : 5‬وﻳﺸﺎﻧﻦ ‪ : 6‬اﻧﻮ‪7‬‬

‫‪ :‬دﻳﻮﻫﻴﻮ ‪ : ۸‬ﺗﻮرداﺷﺎ ‪ : 9‬ﻫﺎدو ‪ : 10‬ﭘﻮرد‪ .‬ﻧﻮ ﭘﮑﻬﺖ ﻫﻤﺪ ﻏﻪ‬
‫ﭘ ﺘﺎ ﻧﻪ دي ـ‬

‫اوﺳﺘﺎ ﮐﺘﺎب ﭼﯥ ‪١٠٠٠‬ق م ﮐﻲ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي ( دارﻳﺎ وددي وﻃﻦ‬

‫دﭘﺎره ﺑﺨﺪ ﮑﻲ ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺎ راﻏﻠﻲ ژﺑﭙﻮﻫﺎن واﻳﻲ ﭼﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺑﺨﺪ‬
‫‪،‬ﺑﺨﺖ ‪ ،‬ﭘ ﺖ ‪ ،‬اوﭘﺸﺖ ﺷﻮﭼﻪ ورﺳﺘﻮﺗﺮﻳﻨﻪ ﭘﺸﺘﻮن ﮑﻲ‬
‫ﺟﻮړﺷﻮ ـ‬

‫‪ ٤٨٤‬ق م ﮐﻲ دﻳﻮﻧﺎن ﻳﻮﻣﺸﻬﻮرﻣﻮرخ ﻫﻴﺮوډﺗﺲ ﺧﭙﻠﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ‬

‫ﮐﻲ دﭘ ﺘﻮن ذﮐﺮﭘﮑﺘﻮﻳﺲ اوﭘ ﺘﻮﻧﺨﻮا ذﮐﺮ ﭘﮑﺘﻴﮑﺎ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﮐ ي دي ددي ﻋﻼﻗﻲ دﺧﻠﮑﻮ دﻣﻴ اﻧﻲ ﻳﻲ ډﻳﺮه ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﮐ ي ده‬
‫دي دوي ﻨﺪﻫﺎرﻳﺎن ﻫﻢ ﻳﺎدﮐ ي داﻓﺮﻳﺪودﭘﺎره ﻳﻲ دادﻳﮑﻴﺎن‬
‫ﮑﻲ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي ـ‬

‫ﻳﻮﺑﻞ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺳﻴﺎ ح اﻣﻴﺮاﻟﺒﺤﺮ ﺳﮑﺎﻳﻲ ﻻرﮐﺲ ﭼﻪ ‪ ٥٢١‬ق م –‬

‫‪٤٨٦‬ق م ﮐﻲ دﺑﺤﻴﺮه ﻋﺮب ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮﺣﺎﺻﻠﻮﻟﻮﭘﻪ‬
‫ﮐﺎرﻣﺎﻣﻮروودﮐﺎﺳﭙﻴﺘﺮوس ) ﮐﺎﺑﻞ ( ﭘﻪ ﻻرﭘﮑﺘﻴﮑﺎ ) ﭘ ﺘﻮﻧﺨﻮا (‬
‫اوﺑﻴﺎ اﻧﺪس ) ﺳﻨﺪﻫـ ( ﺗﻪ ﻻړل ـ‬
 ‫دﻳﻮﻧﺎن ﻣﺸﻬﻮرﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ ﻳﻮه ﺑﻄﻠﻴﻤﻮس ﺧﭙﻠﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ ﮐﻲ‬
‫ﻟﻴﮑﻲ ﭼﻪ ﭘﮑﻬﺘﻴﻦ ﭘﺎروﭘﺎﻣﻴﺰاد) ﭘﺎﻣﻴﺮ( ﺟﻨﻮب ﻃﺮف ﺗﻪ دي‬
‫اودا ﺎي دﭘﮑﻬﺘﺎﻧﻮ ﻣﺴﮑﻦ دي ‪.‬دارﻳﺎ ﮑﻲ ﺳﻨﺠﻮﻧﻲ ﻧﻪ ﭘﺲ‬
‫دﭘ ﺘﻮاوﭘ ﺘﻮن دارﭘﻪ ژﺑﻲ اوارﻳﻪ ﻗﻮم ﺳﺮ ه ﺗ ون ﻟ ﻧﻮرﻫﻢ‬
‫ﭘﻮخ ﺷﻲ ډاﮐ ﺮ ﺟﻴ ﺮاﻟﻤﺎﻧﻲ ﭘﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﺤﺚ ﮐ ﻳﺪي اوارﻳﺎ ﻳﻮه‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻳﻲ ﮐﺮوﻧﺪ ﺮي ‪ ،‬اﺻﻠﻲ ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻒ ﻮدل ﭼﻪ ﻮﻟﻲ‬
‫دﭘ ﺘﻨﻮﺳﺮه ﺗﻌﻠﻖ ﻟﺮي ـ‬

‫ارﻳﺎ ﻧﺎ دﻧﺠﻴﺒﺎﻧﻮاوﺷﺮﻳﻔﺎﻧﻮوﻃﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻮرخ اراﺗﻮس ﺗﻨﺲ ﭘﻪ‬

‫درﻳﻤﻪ ﭘﻴ ۍ ق م ﮐﻲ ﭘﻪ اول ﻞ ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﮑﻮﻧﻮﮐﻲ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫دﻣﻮﺟﻮده ﻋﻼﻗﻲ دﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐ ﻳﺪي ﺑﻞ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﺆرخ‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﻮ )‪٧٠ – ١٩‬ق م (دﻏﻪ ﻟﻔﻆ دﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻣﺆرخ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐ ي دي )‪ (٥‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪١٢١ – ١٢٠‬ـ‬

‫ﭘ ﺘــــﺎﻧﮥ ﻗﺒﺎﺋﯿﻞ؛‬

‫د ﻣﺮات اﻟﻌﺎﻟﻢ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ دوﻫﻢ ﺟﻠﺪ ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ )ﺗﺤﻔﺔ‬

‫اﻟﭙ ﺘﻮن( ﺳﺮه ﻣﺸﻬﻮر دي او ﻣﺆﻟﻒ ﻳﯥ ﺧﺎﮐﺴﺎر ﻣﻮج ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻣﻬﻤﻨﺪي ﻗﻴﺴﻲ دي او ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ١٨٩٩‬م ﮐﯥ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻟﮑﻨﻬﻮ ﮐﯥ ﭼﺎ پ ﺷﻮي دي د دوﻫﻤﯥ ﺑﺮﺧﯥ ﭘﻪ )‪ (١١٦-١٥٥‬ﻣﺨﻮﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ داﺳﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ ﺷﻮي دي ـ‬
‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ دوو ﻟﻮﻳﻮ ﺑﺮﺧﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ﭼﯥ )ﻗﻴﺴﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫او ﺷﻨﺴﺒﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ( ﻳﯥ ﺑﻮﻟﻲ ـ‬

‫ﻟــﻮﻣـ ي ﺑـﺮﺧـﻪ )ﻗــﻴﺴــﻲ ﭘــ ﺘﺎﻧــﻪ(ـ‬

‫دﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ د درې زاﻣﻨﻮ )ﺳ ﺑﻦ ‪ ،‬ﺑﻴ ﻦ ‪ ،‬ﻏﻮرﻏ ﺖ(‬

‫اوﻻده دﻏﻪ ﺎﻧ ﯥ ﺑﻮﻟﯥ )ﺗﺮﻳﻦ ‪ ،‬اﺑﺪاﻟﻲ ‪ ،‬زﻳﺮک ‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ ‪ ،‬ﺗﻮر‬
‫ﺷﻴ اﻧﻲ ( ﻣﻴﺎﻧﻪ ﭼﯥ د ﺷﺎه ﺳﻠﻴﻤﺎن )ع( د ﭼﺸﺘﻴﻪ ﻃﺮﻳﻘﯥ د‬
‫ﺳﻨﻲ )ﺗﻮﻧﺴﻴﻪ( ﻟﻪ ﺣﻀﺮاﺗﻮ ﺨﻪ دي ‪ ،‬ﺑ ﻳﭻ ‪ ،‬ﮐﻤﺎل زي ‪ ،‬اﻣﺎن‬
‫زي ‪ ،‬اﺗﻤﺎن زي ‪ ،‬ﮐﻨﺎزي ‪ ،‬ﻣﻠﻲ زي ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺧﻴﻞ ‪ ،‬ﺳﺪوزي ‪،‬‬
‫ﺑﺎرﮐﺰي ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺧﻴﻞ ‪ ،‬ﻣﻬﻤﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ زي ﺑﻦ ﻣﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬داود زي ‪،‬‬
‫ﺧﻠﻴﻞ ‪ ،‬ﭼﻤﮑﻨﻲ ‪ ،‬زﻣﻨﺪ ‪ ،‬ﮐﺎﺳﻲ( ‪ ٤‬ﻣﺦ ‪ ١٩٥‬ـ‬

‫دوﻫـﻤﻪ ﺑـﺮﺧـﻪ )ﺷﻨﺴﺒﻲ ﭘــ ﺘﺎﻧـﻪ(ـ‬

‫ﭘﺪې ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ )ﻏﺮزي ‪ ،‬ﻟﻮدي ﻳﺎ ﻧﻮﺣﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺳﺮوا ﻲ ‪ ،‬ﻫﻮﺗﮏ ‪،‬‬

‫ﺗﻮﺧﻲ ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ ‪ ،‬ﮐﺎﮐ ‪ ،‬ﺗﺮه ﮐﻲ ‪ ،‬ﻧﻮرزي ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ‪،‬‬
‫اﺳﻤﻌﻴﻞ ‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ‪ ،‬ﮐﺮﻻړي ‪ ،‬ﮐﮑﻲ ‪ ،‬آﻓﺮﻳﺪي ‪ ،‬ﻟﻘﻤﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﭘﻪ‬
‫ﺧ ﮏ ‪ ،‬اﺑﻮﺧﻴﻞ ‪ ،‬ﺑﻮﻻق ‪ ،‬ﺟﺪراڼ ‪ ،‬اﺗﻤﺎن ﺧﻴﻞ ‪ ،‬ﺧﻮږﻳﺎ ﻲ ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻳﺎوزﻳﺮي ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻴﻞ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻴﻞ ‪ ،‬اﺣﻤﺪزي ‪ ،‬وزﻳﺮ ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻟﻮﺧﻴﻞ ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ‪ ،‬ﺑﻬﻠﻮل زي ‪ ،‬ﺷﻴﺘﮏ ‪ ،‬دﻻزاک ( ﺷﺎﻣﻠﯥ دي ـ‬

‫ﻮل ﭘ ﺘﻨﺎﻧﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﺮ ﭘﻨ ﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻃﺒﻘﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ﭼﯥ‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧ ﮏ ﻳﯥ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﭘﻪ دې ډول ﮐ ي دي؛‬

‫ﭘ ﺘﻮن ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﺳ ﺑﻨﻲ دي ﻳﺎﻏﻮرﻏ ــــــــﺘﻲ ﻳﺎﺑـﻴ ﻨﻲ دي‬

‫ﻟﻪ ﻟﻮره ﭘﻪ ﺳ ﺑﻦ ﭘﻮرې ﺑﻴﺎ ﮐﺮﻻ ﻲ دي‬ ‫ﻟﻮدي‪ ،‬ﻏﻠﺠﻲ دي دﺑﻴ‬

‫ﭼﯥ دا ﻟﻮﻳﯥ ﻃﺒﻘﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﺮ وړو ‪ ،‬وړو ﺎﻧ ﻮ او ﺧﻴﻠﻮﻧﻮ وﻳﺸﻞ‬

‫ﺷﻮي دي ﭼﯥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺷﻤﯧﺮ ﻳﯥ )‪ (٤٠٥‬ﺎﻧ ﻮ او ﺧﻴﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫رﺳﻴ ي دا ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي او ﺷﻤﯧﺮﻧﻪ ﺗﺮ ﺳﻨﻪ ‪ ١٩٦٥‬ﻋﻴﺴﻮي ﮐﺎل‬
‫ﭘﻮرې د اﻋﺘﺒﺎر وړ ده او ﻟﻪ دې ﺑﯥ ﻟﻪ ﺷﮑﻪ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺧﻴﻠﻮﻧﻪ او‬
‫ﺎﻧ ﯥ زﻳﺎت ﺷﻮي دي ‪ ،‬اوس ﭘﻪ ﻫﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﭘﻪ ﺧﻠﺺ ډول‬
‫دﻟﺘﻪ و ﻴ و ( ‪ ٤‬ﻣﺦ ‪ ١٩٦‬ـ‬

‫اوﻟـﻪ ﻃـﺒﻘﻪ )ﺳـ ﺑـﻨﻲ ﻗــﺒﺎﻳــﻞ(ـ‬

‫ﺳ ﺑﻦ د ﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ زوي او د ﻏﻮرﻏ ﺖ او ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬

‫ورور دي ‪ ،‬اﺻﻠﻲ ﻧﻮم ﻳﯥ اﺑﺮاﻫﻴﻢ دي ﺧﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﭘﻪ ﺳ ﺑﻦ دي‬
‫‪ ،‬ﺳ ﺑﻦ ﺗﺮ ډﻳﺮې ﻣﻮدې زوي ﻧﻪ درﻟﻮد ‪ ،‬ﻟﻪ دې ﮐﺒﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻞ ﻏﻤﺠﻦ‬
‫ﭼﯥ د ده ورور او ﻳﻮ ﻧﻴﮏ او ﺧﺪاي‬ ‫او ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻪ ؤ ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻪ اﻧﺴﺎن ؤ ‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﻳﻮ ﮐﻮﭼﻨﻲ زوي ﻳﯥ ده ﺗﻪ ﺑﺨ ﻠﻲ ؤؤ‬
‫ﭼﯥ ﻧﻮم ﻳﯥ اﺳﻤﻌﻴﻞ ؤ ‪ ،‬دا ﮐﻮﭼﻨﻲ ﻣﺎﺷﻮم ﺳ ﺑﻦ د ﺧﭙﻞ زوي‬
‫ﭘﻪ ډول ﭘﺨﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯥ ﺳﺎﺗﻪ ﺧﻮ ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎک ﺧﺪاي )ج(‬
‫ﭘﻪ دﻋﺎ زاﻣﻦ ورﮐ ل ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻨﻮ‬ ‫ده ﺗﻪ ﻫﻢ د ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ ډﻳﺮواﻟﻲ ﭘﻪ وﺟﻪ د ﻪ ﺷﻬﺮت ﺧﺎوﻧﺪان‬
‫ﺷﻮل ‪ ،‬د ﺷﻴﺦ اﺳﻤﻌﻴﻞ زاﻣﻦ ﻫﻢ د ﺧﭙﻞ دوﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮي‬
‫او ﺳ ﺑﻦ وﻧﻮﻣﻮل ﺷﻮې‪ ،‬ﺷﻴﺦ‬ ‫ﭘﻼر )ﺳ ﺑﻦ( ﭘﻪ اوﻻده ﮐﯥ ور‬
‫اﺳﻤﻌﻴﻞ ﻫﻢ د ﺧﭙﻞ اﺻﻠﻲ ﭘﻼر )ﺷﻴﺦ ﺑﻴ ( ﭘﻪ ﺷﺎن ﻳﻮ ﻧﻴﮏ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻪ او ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﻪ اﻧﺴﺎن ؤ ‪ ،‬ﭘﻪ )ﻣﺮات اﻻﻓﺎﻏﻨﻪ( ﮐﯥ ﻳﯥ‬
‫ذﮐﺮ د ﺳ ﺑﻨﻲ اوﻟﻴﺎء ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮي دي ‪ ،‬د ﺳ ﺑﻦ دوه زاﻣﻦ ؤ ﻳﻮ‬
‫ﻳﯥ ﺧﺮﺷﺒﻮن ) ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ( او ﺑﻞ ﺧﺮﺷﺒﻮن )ﺧﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ(‬
‫ﻧﻮﻣﻴﺪل ‪٤ .‬ﻣﺦ ‪ ١٩٧‬ـ‬

‫ﭘﻪ ﺷﺎن ﻳﻮ ﻧﻴﮏ او‬ ‫ﺧﺮﺷﺒﻮن ﺑﺎﺑﺎ ﻫﻢ د ﺧﭙﻞ ﻧﻴﮑﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫دﻳﻨﺪاره ﺳ ي ؤ ‪ ،‬ﺗﻞ ﭘﻪ د ﭘﺎک ﺧﺪاي )ج( ﭘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ؤؤ ‪ ،‬د ﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ د رواﻳﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺷﻴﺦ ﺧﺮﺷﺒﻮن ﭘﻪ ﮐﺎل‬
‫)‪ ٣٠٥‬ﻫـ( ﮐﯥ زﻳ ﻳﺪﻟﻲ او د ﮐﺴﻲ ﻳﺎ ﮐﻴﺴﯥ ﻳﺎ ﻗﻴﺴﻲ ﭘﻪ ﻏﺮه ﮐﯥ‬
‫ﺗﺮ ډﻳﺮې ﻣﻮدې ﭘﻮرې ﭘﻪ‬ ‫ﻳﯥ ﻫﺴﺘﻮ ﻨﻪ ﮐ ي ده دا ﻟﻮﻳﻪ ﮐﻮرﻧ‬
‫ه ﺳﺮه اوﺳﻴﺪﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ﺷﻴﺦ ﺧﺮﺷﺒﻮن د‬ ‫دې ﻏﺮه ﮐﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﭘﻪ اﺟﺎزت او ﻣﺸﻮره د )ﻏﻮړي ﻣﺮﻏﻲ( ﺳﻴﻤﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
 ‫ﮐ ه وﻻړ او ﻫﻠﺘﻪ ﻣﻴﺸﺖ ﺷﻮ ‪ ،‬ﻟﻪ دې ﺎﻳﻪ ﺨﻪ ﭘﻪ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ د‬
‫)ﻏﻨ ان( ﻏﺮه ﺗﻪ ﻫﻢ ﺗﻠﻮ او ﻫﻠﺘﻪ ﺑﻪ د ﺧﺪاي )ج( ﭘﻪ ﻋﺒﺎدت‬
‫ﺑﻮﺧﺖ ؤؤ‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﺎل )‪٤١١‬ﻫـ( ﮐﯥ ﭘﻪ ﻣﺮﻏﻪ ﮐﯥ وﻓﺎت ﺷﻮ ‪،‬‬
‫اوﻻدې ﻳﯥ ﺗﺮده وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﺮﻏﻲ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه ﻪ ﻣﻮده‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اوﻻدې ﺨﻪ د )ﮐﺎﺳﻲ( اوﻻده ﺑﻴﺘﻪ د ﮐﺴﯥ‬
‫ﻏﺮه ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯧﺪﻟﻪ او دﻳﺸﻴﻦ ﭘﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﮐﯥ ﻫﺴﺘﻮ ﻦ ﺷﻮل ‪ ،‬د‬
‫) ﻤﻨﺪ( اوﻻده د ﻧﻨ ﺮﻫﺎر ‪ ،‬ﺧﻴﺒﺮ او ﭘﻴ ﻮر ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ ﺗﻴﺖ او‬
‫ﺧﻮاره ﺷﻮل ـ‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮ دا ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﻲ ﻧﻈﻢ ﮐﻪ ﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﻤ ﺗﻴﺎوي ﻟﺮي ﺧﻮ د‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﻮي ارز ﺖ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﻧﻈﻢ دي دا ﮑﻪ ﭼﯥ ﻮل ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻳﻮه ﻣﺮﮐﺰي اﺗﺤﺎد ﺗﻪ راﺑﻮﻟﻲ او ﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﻳﯥ د ﻋﻘﻠﻲ او‬
‫‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪو ﭘﺮ ﺑﻨﻴﺎد ﺧﭙﻞ ﻣﻮرث اﻋﻠﻲ ﻣﻨﻠﻲ دي‬

‫د ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﻮ ﮐﯥ دا ﻠﻮر اﺻﻠﻪ ﻣﻨﻞ ﺷﻮي دي ـ‬

‫ون )د ﻧﺴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ(ـ‬ ‫‪ – ١‬د وﻳﻨﯥ‬

‫‪ – ٢‬د ﺧﭙﻠﻮي رﺷﺘﻪ )د ﺧﻮر او ﻟﻮر راﮐ ه ‪ ،‬ورﮐ ه‬

‫د ﻧﮑﺎح ﭘﻪ ﺣﺒﺎﻟﻪ(ـ‬
 ‫‪ – ٣‬ﻮﻧﺪي ﺗﻌﻠﻖ )ﺳﻴﺎﺳﻲ او اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺮه ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ(ـ‬

‫‪ – ٤‬اﻟﺤﺎق ) ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﻮرې ﺗ ل ﮐﻴﺪل ﻳﺎ ادﻏﺎم‬

‫او ﻣﺪﻏﻢ ﮐﻴﺪل( ـ‬

‫ون ﺗﻪ ﭘﻪ ډﻳﺮ ارز ﺖ ﻗﺎﻳﻞ‬ ‫ﺧﻮ ﭘﺪې ﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ د وﻳﻨﯥ‬

‫دي او زﻳﺎت اﻫﻤﻴﺖ ورﮐﻮي او ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﮐﯥ ﻳﯥ داﺳﯥ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻮي ))ﻟﮑﻪ ﭼﯥ وﻳﻨﻪ ژاړي ﻫﺴﯥ ﻣﻴﻨﻪ ﻧﻪ ژاړي(( ﺑﻞ‬
‫ﻣﺜﺎل واﻳﯥ ‪ ) :‬ﻪ ﺧﻮر راوړاﻧﺪې ﻪ ورور – ﻪ ﻣﻮر‬
‫راوړاﻧﺪې ﻪ ﺗﺮور((ـ‬

‫ﭘﺪې ﻣﺜﺎل ﮐﯥ د ﮐﺎﮐ واو ﺷﻴﺮا ﻴﺎﻧﻮ اﺗﺤﺎد ﺗﻪ اﺷﺎره ﺷﻮي ده ‪،‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﻮ ﻪ ﭼﯥ ﺷﻴﺮا ﻲ د ﺷﺮﺧﺒﻮن ﻣﺸﺮ زوي او د ﮐﺎﮐ و‬
‫ﺧﻮرﻳﻲ ؤ د ﻣﺸﺮي ﭘﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﺨﻪ ﻣﺮور ﺷﻮ‬
‫او ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺎﻣﺎ ﺎﻧﻮ )ﮐﺎﮐ و( ﺗﻪ وﻻړ او د ﻫﻐﻮي ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﻮ او‬
‫ﺷﻮ ‪ ،‬ﻫﻤﺪﻏﻪ ډول ﻮﻧﺪي ﭘﺮه ﺟﻨﺒﻪ ﻫﻢ ﺗﺮﺧﭙﻠﻮﻟ‬ ‫ﺑﺪو ور‬
‫ﻲ ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﭘﻪ د ﺷﻴﻨﻮارو ﻮﻧﺪي ﻟﻪ ﻏﻠﺠﻴﻮ‬ ‫ﮐﻤﻪ ﻧﻪ‬
‫ﺳﺮه ﻳﺎ د ﻣﻬﻤﻨﺪو ﭘﺮه ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﻟﻪ ﺧﻮږﻳﺎ ﻮ ﺳﺮه ذﮐﺮ ﮐ و ـ‬

‫داﻟﺤﺎق ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻢ د رواﻳﺎﺗﻮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﻮي اﻫﻤﻴﺖ ﻟﺮي ‪ ،‬داﺳﯥ‬

‫وﻳﻞ ﮐﻴ ي ﭼﯥ د ﺧﻮﻳﺸ ﻲ ﻣﻬﻤﻨﺰي او اﺗﻤﺎﻧﺨﻴﻞ د ﻳﻮﺳﻔﺰو‬
 ‫ون ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﺳﺎﻻر او ﻣﻨﺼﻮر ﺎﻧ ﯥ د‬ ‫ﺳﺮه ﻞ ﺷﻮل ﻳﺎ د‬
‫ﻏﻮرﻏ ﺘﻮ ﺨﻪ ﺟﻼ ﺷﻮې او د ﻳﻮﺳﻔﺰﻳﻮ ﺳﺮه ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮي دي‬
‫‪ ،‬ﭘﺪې ﺗﻮ ﻪ د ﭘ ﺘﻨﻮ ډﻳﺮ ﺷﻤﯧﺮ ﻗﺒﯧﻠﻲ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ورﻧﻨﻮﺗﻠﯥ او‬
‫ﻟﻲ ﺷﻮي دي ﻟﻪ دې ﮐﺒﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ وروروﻟﻲ او ﻋﺰﻳﺰ ﻠﻮي ﻫﻢ‬
‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻴﻨﻮ اﺻﻮﻟﻮ ﺑﻨﺎ ده ـ‬

‫درواﻳﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﺳﻢ ﺷﺮﺧﺒﻮن دا ﭘﻨ ﻪ زاﻣﻦ ﻟﺮل )ﺷﻴﺮا ﻲ ‪ ،‬ﺗﺮﻳﻦ‬

‫‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺑ ﻳ ‪ ،‬اورﻣ ( ﭼﯥ دﻟﺘﻪ د ﻧﺴﺐ ﺳﻠﺴﻠﯥ د ذﮐﺮ ﺨﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳ و ‪ ، ٤ ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪ ١٩٩ – ١٩٧‬ـ‬

‫دوﻫﻤﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻏﻮر ﺘﯥ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬

‫دﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ دوﻫﻢ زوي )ﻏﻮرﻏ ﺖ ‪ ،‬ﻏﺮ ﺖ( د دې‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﻣﻮرث اﻋﻠﻲ دي ‪ ،‬د ﻏﻮرﻏ ﺖ د درې زاﻣﻨﻮ )داﻧﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻲ‬
‫‪ ،‬ﻣﻨﺪو( ﭘﻪ اوﻻده ﮐﯥ ﻣﻬﻤﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ د داﻧﻲ اوﻻده او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ داﻧﻲ‬
‫ﮐﯥ د )ﮐﺎﮐ و( ﻗﺒﻴﻠﻪ ده ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻲ ﭘﻪ ﻗﻼت )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﮐﻮرﻧ‬
‫ﻗﻼت( ﮐﯥ اوﺳﻴ ي ‪ ،‬ﻴﻨﯥ ﻳﯥ د ﮐﻮﻳ ﻲ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯥ ﭘﺮاﺗﻪ‬
‫دي ـ‬

‫د )ﭼﻮﻧﺎ ي( ﻧﻮاﺑﺎن ﻫﻢ د دې ﻗﺒﻴﻠﯥ ﺳﺮه ﺗﻌﻠﻖ ﻟﺮي‪  ‬او د ﻣﻨﺪو‬

‫اوﻻده ﭘﻪ ﻣﻨﺪوﺧﻴﻠﻮ ﺳﺮه ﺷﻬﺮت ﻟﺮي ‪ ، ٤ ،‬ﻣﺦ ‪۲۳۳‬ـ‬
 ‫درﻳـﻤﻪ ﻃﺒـﻘﻪ ﺑﻴــ ﻦ ﻗـﺒﺎﻳـﻞ؛‬

‫ﻧﻴﮑﻪ‬ ‫د ﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ درﻳﻢ زوي دي ﭼﯥ د ﺑﻴ‬ ‫ﺑﻴ ﻦ ﻳﺎ ﺑﻴ‬

‫ﭘﻪ ﻧﻮم ﻫﻢ ﻳﺎدﻳ ي ـ‬

‫ﺷﻴﺦ ﺑﻴ ﺖ او‬ ‫ﻣﺆر ﺧﺎن د دې ﭘ ﺘﻮن ﺑﺎﺑﺎ ﻧﻮم ﺣﻀﺮت ﺑﻴ‬

‫ﻧﻴﮑﻪ ﭘﻪ‬ ‫ﺑﻴﺘﻦ ﻫﻢ ﻟﻴﮑﻲ ‪ ،‬ﺧﻮ ﻣﻮﻧ ﻳﯥ ﭘﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﺮه د ﺑﻴ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدوﻟﻲ ﺷﻮ ‪ ،‬اﻓﺴﻮس دي ﭼﯥ ﻟﮑﻪ ﻨ ﻪ د )ﭘ ﺘﻮن( زوړ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻪ دي ﻣﻌﻠﻮم او ﻣﻮﻧ ﺗﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﭘﺨﻮاﻧﻮ ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺣﺎﻻت‬
‫ﻧﻴﮑﻪ ﭘﻮره ﺣﺎﻻت ﻫﻢ ﺗﺮ اوﺳﻪ‬ ‫ﻧﺪي رارﺳﻴﺪﻟﻲ دﻏﻪ ﺷﺎن د ﺑﻴ‬
‫ﻧﻪ دي ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮي او ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﮐﻠﮑﻪ داﻧﻪ ﺷﻲ وﺋﻴﻠﻲ ﭼﯥ ﺑﻴﺖ‬
‫ﻧﻴﮑﻪ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ژوﻧﺪي ؤؤ ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻴﻨﯥ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻟﻴﮑﻮوﻧﮑﻲ واﻳﯥ ﭼﯥ دا ﻣﻠﻲ ﻣﺸﺮ د ﻏﻮري ﺑﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺗﻴﺮ ﺷﻮي دي او د دﻏﻪ ﻗﺴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﻧﻪ دا ﻗﻴﺎس‬
‫ﻧﻴﮑﻪ د )‪٤٠٠-٣٠٠‬ﻫـ( ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ ﻮ ﻣﺎﻧﻪ وﺧﺖ‬ ‫اوﺑﺎﺳﻲ ﭼﯥ ﺑﻴ‬
‫ﮐﯥ ژوﻧﺪي ؤؤ ـ‬

‫دده د زوي ﺷﻴﺦ اﺳﻤﻌﻴﻞ ﺳ ﺑﻨﻲ ﻣﺰار او د ﻧﻮرو ور ﻮ ﺗﺮﺑﻮراﻧﻮ‬

‫ﻫﺪﻳﺮه ﭘﻪ ﮐﻮه ﺳﻠﻴﻤﺎن ﮐﯥ دي )دﻏﻪ ﮐﻮه ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺗﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ د ﮐﺴﻲ ﻏﺮو وﻳﻠﻲ ( او د ﺗﺬﮐﺮو اﻻوﻟﻴﺎء ﻧﻪ‬
‫ﻧﻴﮑﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻫﻢ اﺧﺮي ﻋﻤﺮ ﮐﺴﻲ ﻏﺮه ﮐﯥ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ ي ﭼﯥ ﺑﻴ‬
‫ﺗﻴﺮ ﮐ ي دي ـ‬
 ‫ﻧﻴﮑﻪ ﻫﻢ د ﮐﺴﻲ ﻏﺮه )ﮐﻮه‬ ‫ﻧﻮ ﮑﻪ ﻣﻮﻧ وﺋﻴﻠﻲ ﺷﻮ ﭼﯥ ﺑﻴ‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن( ﺧﻮاو ﺷﺎ اوﺳﻴﺪوﻧﮑﻲ ؤ ‪ ، ٣ ،‬ﻣﺦ ‪ ٥‬ـ‬

‫دﭘ ﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﭘﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﻴ ﻦ د ﺧﺮﺷﺒﻮن د ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﻣﻮده ﮐﯥ‬

‫ﻫﻢ ﻪ وﺧﺖ ژوﻧﺪي ؤؤ ‪ ،‬ﺧﺮﺷﺒﻮن ﭘﻪ )‪ ٤١١‬ﻫـ( ﺳﻨﻪ ﮐﯥ وﻓﺎت‬
‫ﻧﻴﮑﻪ د ﻠﻮرﻣﯥ ﭘﻴ ۍ‬ ‫ﺷﻮي دي ‪ ،‬د دې ﯧ ﯥ ﭘﻪ ا ﮑﻞ ﭘﻪ ﺑﻴ‬
‫ﻧﻴﮑﻪ ﻳﻮ ﻟﻮي‬ ‫ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ وﻓﺎت ﺷﻮي وي ‪ ،‬ﺑﻴ‬
‫ﭘﻪ دوران ﮐﯥ ﻳﯥ‬ ‫ﻋﺎﺑﺪ او ﺧﺪاي ﭘﺮﺳﺘﻪ اﻧﺴﺎن ؤ د ﻮاﻧ‬
‫ﻋﺮاق او ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﺳﻔﺮوﻧﻪ ﮐ ي وه او د ﻧﻴﮑﻮ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫ﯥ اﺧﻴﺴﺘﻲ وي ‪ ،‬د ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ ﮐﯥ د ﻳﻮه ﻟﻮي‬ ‫ﻓﻴﻀﻪ ﻳﯥ‬
‫وﻟﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳﺪﻟﻪ او ده ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ درﻧﻪ ﺳﺘﺮ ﻪ ﮐﺘﻞ د ﺳﻠﻴﻤﺎن‬
‫ﻣﺎﮐﻮ ﭘﻪ )ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﻴﺎ( ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﻨﻪ )ﻫـ‪ (٦١٣‬ﮐﯥ ﺗﺎﻟﻴﻒ‬
‫ﻧﻴﮑﻪ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي دي؛‬ ‫ﺷﻮي دي دا ﻣﻨﺎﺟﺎت د ﺑﻴ‬

‫ﻟـﻮﯾﻪ ﺧﺪاﯾﻪ ﻟﻮﯾﻪ ﺧﺪاﯾﻪ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﯿﻨﻪ ﭘﻪ ﻫﺮ ﺎﯾﻪ‬

‫ﻏـﺮ وﻻړ دی درﻧﺎوي ﮐﯥ ﻮﻟﻪ ژوې ﭘﻪ زارۍ ﮐﯥ‬

‫دﻟـﺘﻪ دي د ﻏﺮو ﻟﻤﻨﯥ زﻣﻮﻧ ﮐﯿ دۍ دي ﭘﻪ ﮐﯥ‬

‫ﭘﻠﻨﯥ‬

‫و ي ډﻳﺮ ﮐ ی ﺧﺪاﯾﻪ ﻟﻮﯾﻪ ﺧﺪاﯾﻪ ﻟﻮﯾﻪ ﺧﺪای‬

‫ﻧﻴﮑﻪ ﭘﻪ زاﻣﻨﻮ ﮐﯥ د )وړﺳﺒﻮن او ﺠﻴﻦ اوﻻدې ﺗﻪ ﺑﻴ ﻨﯥ‬ ‫دﺑﻴ‬
‫وﻳﻞ ﮐﻴ ي( د رواﻳﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ دا ﺧﻠﮏ ﻟﻮﻣ ي د ﺳﻠﻴﻤﺎن د ﻏﺮه‬
‫ﭘﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﮐﯥ ﭘﺮاﺗﻪ ؤو‪ ،‬ﺧﻮ ډﻳﺮ ژر د ﻏﻠﺠﻴﻮ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ د ﺳﻠﻴﻤﺎن د‬
‫ﭘﺮ‬ ‫ﻏﺮه ﺧﺘﻴ ﻟﻮرې ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯧﺪل او د ﻮﻣﻞ ﭘﺮ ﻏﺎړه د ﺎﻧ‬
‫ﻤﮑﻮ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮل ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘ ﺘﻨﻮ واﮐﻤﻨﯥ ﻟﺮﻟﻪ‬
‫دا ﺧﻠﮏ د ډﻳﺮ ﻟﻮي واک او اﻗﺘﺪار ﺧﺎوﻧﺪان ؤ او د ﺳﻠﻄﻨﺖ د‬
‫ﭘﻮځ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ دوي ﺗﺸﮑﻴﻠﻮﻟﻪ ‪ ، ٤ ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪ ٢٣٦-٢٣٥‬ـ‬

‫ـﻠﻮرﻣـﻪ ﻃـﺒﻘﻪ ﻣــﺘﻮزي ﻗـﺒﺎﻳﻞ‬

‫ﻟﻮر وه‬ ‫دﺗﺎرﻳﺨﻲ رواﻳﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ )) ﺑﻲ ﺑﻲ ﻣﺘﻮ(( د ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻏﻮري ﺑﺎﻧﺪې واده وه او اوﻻده ﻳﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺘﻮزي ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﺳﺮه ﺷﻬﺮت ﻟﺮي ‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﺘﻮزي ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﮐﯥ ﻏﻠﺠﻠﻲ او‬
‫ﻟﻮدي ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﺎﻣﻞ دي ﭼﯥ د ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮې ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول‬
‫دي ـ‬

‫ﭘﺪې ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ ﻪ )ﻏﻠﺠﻲ ‪ ،‬ﻟﻮدي ‪ ،‬او ﺳﺮوا ﻲ (‬

‫ً‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ )ﻣﺘﻮزي ﻳﺎ ﻣﺘﻲ زي( ﺑﻠﻞ ﮐﻴ ي ﺗﺮ ﻫﺮ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ دي ﭼﯥ‬
‫ﻪ دﻣﺨﻪ دا وﻳﻞ ﺿﺮوري دي ﭼﯥ د دې ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب د ﻴﻨﻮ‬
‫رواﻳﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻨ ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي ‪ ،‬دﻟﺘﻪ د ﻫﻐﻮ‬
‫رواﻳﺎﺗﻮ ذﮐﺮ ﮐﻮو ﮐﻮم ﭼﯥ د ﺷﺠﺮه ﻧﻮﻳﺴﺎﻧﻮ او ﻣﺤﻘﻴﻘﻴﻨﻮ ﻟﺨﻮا‬
‫ﻣﻨﻞ ﺷﻮي او ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﻮي دي او ﻋﻘﻼً ﻫﻢ ﺻﺤﻴﺢ ﮑﺎري ـ‬

‫داﺳﯥ وﻳﻞ ﮐﻴ ي ﭼﯥ د ﺧﻠﻴﻔﻪ وﻟﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان د‬

‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻲ د ﻳﻮه زړور‬
‫ﻓﻮ ﻲ ﻟ ﮑﺮ ﭘﻪ ﻣﺸﺮي د ﻏﻮر د ﺳﻴﻤﻮ د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره و ﺎﮐﻞ ﺷﻮو‬
‫‪ ،‬د دې ﻓﻮځ ﺗﺮ رﺳﻴﺪو او ﭘﺮ ﻏﻮر ﺑﺎﻧﺪې ﺗﺮ ﺣﻤﻠﻮ او ﺑﺮي‬
‫وروﺳﺘﻪ ددې ﺎي ﭘﻪ ﺧﻠﮑﻮ ﮐﯥ ډﻳﺮ اﺧﺘﻼﻓﻮﻧﻪ ﭘﻴﺪاﺷﻮل ‪،‬‬
‫ﭘﺪې ﻟ ﮐﻲ ﻳﻮ ﺷﻬﺰاده )اﻣﻴﺮزاده( ﭼﯥ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻤﻴﺪه د ﺧﭙﻞ‬
‫ﻣﻠﮏ ﭘﺮﻳ ﻮدﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮو او د ﻧﻮرو ﺷﻬﺰاده ﺎﻧﻮ ﺨﻪ‬
‫ﺑﻴﻞ د زﻣﺎﻧﯥ د وﻗﺎﻳﻌﻮ ﻟﻪ آﻣﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻴ ﻦ اﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ‬
‫ﮐﯥ وﻣﺎﻧﻪ ﭼﯥ‬ ‫ﺗﻪ ورﻏﻲ ﺷﻴﺦ ﺑﻴ ﻦ ﻫﻢ دي ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮرﻧ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﻳﯥ وروﺳﺘﻪ راﺷﻲ ـ‬

‫ﭘﻪ )ﻣﺠﻤﻊ اﻻﻧﺴﺎب( ﮐﯥ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮه داﺳﯥ‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﻮي ده ‪ ،‬د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﺷﺎه ﻣﻌﺰاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام ﺑﻦ ﺷﻨﺴﺐ ﭼﯥ د ﻏﻮر ﻟﻪ واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ ﺨﻪ وو‬
‫او د اﻣﻴﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ )رض( د ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ‬
‫ﻳﯥ اﻳﻤﺎن راوړ او د ﻏﻮرﺳﺘﺎن د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻳﯥ ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮړي‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺨﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ ـ‬

‫ﺑﻬﺮام اﺑﻦ ﺷﻨﺴﺐ دوه زاﻣﻦ ﻟﺮل ﭼﯥ ﻣﺸﻬﻮر زوي ﻳﯥ ﺟﻼل‬

‫اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮﻣﻴﺪه ﭼﯥ د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻧﺴﺒﻪ ﺨﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻐﺰاﻟﺪﻳﻦ‬
‫زﻳ ﻳﺪﻟﻲ ﭼﯥ ﻣﺸﻬﻮر ﭘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري او د ﮐﻠﮑﯥ‬
‫ارادې ﺧﺎوﻧﺪ او ﻧﺎﻣﺘﻮ ﭘﺎﭼﺎ ﺗﻴﺮ ﺷﻮي دي د ﺑﻬﺮام دوﻫﻢ زوي‬
‫ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮﻣﻴﺪه ﭼﯥ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻴﮑﻪ وه ((ـ‬

‫ﺗﻪ د ﻓﺎرس د ﭘﺎﭼﺎ‬ ‫دﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺟﻬﺎن ﻣﺆﻟﻒ د ﻏﻮري ﮐﻮرﻧ‬

‫)ﺿﺤﺎک ﻧﺎزي( د اوﻻدرې ﻧﺴﺒﺖ ﮐ ي دي ﭼﯥ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﭘﺎﭼﺎ ﻳﯥ‬
‫وژﻟﻲ ؤ او ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﯥ ور ﺨﻪ ﻧﻴﻮﻟﻲ وه ‪ ،‬د ﺑﻬﺮام ﺨﻪ‬
‫د ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮه د ﺿﺤﺎک ﺗﺎزي او‬ ‫وړاﻧﺪې ﭼﯥ د دﻏﯥ ﮐﻮرﻧ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮح )ع( ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﺮ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې راﻏﻠﻲ ده او ﭘﻪ ﻣﺨﺰن‬
‫اﻻﻓﻐﺎﻧﻲ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي ده ﻫﻐﻪ د )ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﺷﺘﻪ( ﻟﻪ رواﻳﺖ‬
‫ﺳﺮه ډﻳﺮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﺆﻟﻒ ﺗﻪ د ﭘﺸﺖ د ﺳﻠﺴﻠﯥ )د‬
‫ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮې ﺳﻠﺴﻠﻪ( ﺻﺤﻴﺢ ﺛﺒﻮت ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻪ ﺷﻮ ﻧﻮ داﻏﻮره‬
‫و ﻞ ﺷﻮه ﭼﯥ وﻧﻪ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻲ ـ‬

‫د )ﻣﺨﺰن اﻻﻓﻐﺎﻧﻲ( ﻟﻴﮑﻮال د ﺑﻬﺮام ﺨﻪ ﺗﺮ ﺿﺤﺎک ﺗﺎزي ﭘﻮرې‬

‫)‪ (٣٩‬ﭘﺸﺘﻪ ﺷﻤﯧﺮﻟﻲ دي ‪ ،‬ﺗﺮ ﺿﺤﺎک ﺗﺎزي ﭘﻮرﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻠﻮرم‬
‫ﭘﺸﺖ ﮐﯥ ﺣﻀﺮت ﻧﻮح )ع( ﺗﻪ د ﻧﺴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ رﺳﻮﻟﻲ ده ‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل د ﻣﻀﻤﻮن د ﻟﻨ ون ﭘﻪ ﻏﺮض ﺑﻪ ﺷﺎﺗﻪ وﻻړ ﺷﻮ او ﻫﻐﻪ‬
‫ﮐﻲ‬ ‫ﭘﻪ ﮐﻮرﻧ‬ ‫ﻣﺮاﻧﺪې ﺑﻪ و ﻐﻠﻮو ﭼﯥ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﺗﺮﮐﻮﻣﻪ او ﻨ ﻪ اوﺳﻴﺪه او ﺑﻴﺎ ﻪ ﺷﻮ؟‬

‫ﺗﻪ‬ ‫ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د ﻏﺮﺑﺖ او ﺑﻲ ﮐﺴﯥ ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯥ ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬

‫ورﻏﻲ دده ﺣﺎل ﻟﻪ ژﺑﻲ ﺨﻪ داﺳﯥ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ ي ﭼﯥ ﺷﻴ ﺑﻴ‬
 ‫ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯥ ډﻳﺮ ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮي او ﺿﻌﻴﻒ ؤ ﮑﻪ د ﻳﻮه زړه‬
‫ﺳﻮاﻧﺪ او ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻪ ﭘﻼر ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﺷﺎﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ زوي وﻳﻠﻲ او ﭘﻪ‬
‫دوو زاﻣﻨﻮ‬ ‫ﮐﯥ ﻳﯥ ﺎي ورﮐ ي دي د ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬ ‫ﺧﭙﻠﻪ ﮐﻮرﻧ‬
‫ژوﻧﺪ‬ ‫)ورﺷﻴﻮن او ﺠﻴﻦ ( ﻫﻢ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ ورور واﻳﻪ او‬
‫ﻳﯥ ورﺳﺮه ﮐﺎوه او آن د ﮐﻮر ﻮﻟﯥ ﭼﺎرې د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺸﻮره ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮﻟﯥ ‪ ،‬ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻏﻮره اﺧﻼﻗﻲ‬
‫ذﻫﻦ د ﺎن ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫او اﺟﺘﻤﺎﻏﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﺳﺮه د دې ﮐﻮرﻧ‬
‫ﻟﻮر )ﺑﻲ ﺑﻲ ﻣﺘﻮ( د‬ ‫ﻣﺤﺼﻮر ﮐ ي وه ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻲ ﺗﻪ ورﺳﻴﺪﻟﻪ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻳﯥ د‬ ‫ﻮاﻧ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ارادې او ﻧﻈﺮ ﺣﺎل ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺣﻼﻟﻪ ﻧﮑﺎح د واده ﮐﻮل‬
‫ﺗﻪ‬ ‫ؤؤ ‪ ،‬ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﺗﻪ ﺣﺎل وواﻳﻪ ‪ ،‬ﻣﻮر ﻳﯥ دا ﺑﻴﺎن ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫وﮐ او ﻫﻐﻪ ﻳﯥ دې ﺗﻪ وﻫ ﺎوه ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻮر )ﺑﻲ ﺑﻲ ﻣﺘﻮ( دې‬
‫ﺗﻪ‬ ‫ﮑﻠﻲ ﻮان )ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ( ﺗﻪ ور ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ﮐ ي ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﭼﯥ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺴﺐ ﺮ ﻨﺪ ﻧﻪ ؤؤ ﻧﻮ د دې ﺧﺒﺮي ﻣﻨﻞ ورﺗﻪ‬
‫ﺮان ﮑﺎرﻳﺪل ‪ ،‬د ﺑﻲ ﺑﻲ ﻣﺘﻮﻣﻮر ﭼﻪ ﻟﻪ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺨﻪ د‬
‫ﻫﻐﻪ د ﻧﺴﺐ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ ي وه؛ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ﺷﻴﺦ‬
‫ﺗﻪ ﺑﻴﺎن ﮐ ل او زﻳﺎﺗﻪ ﻳﯥ ﮐ ه ﭼﯥ‪ :‬ـ)د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻼر او‬ ‫ﺑﻴ‬
‫ﻧﻴﮑﻮﻧﻪ د ﻏﻮر اﻣﻴﺮان ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن او اﺷﺮاف ﺗﻴﺮ ﺷﻮي دي ﮐﻪ‬
‫زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﺒﺮه ﺑﺎورﻧﻪ ﮐﻮي ﻧﻮ ﺧﭙﻞ ﻳﻮو اﻋﺘﺒﺎري ﺳ ي ﻏﻮرﺗﻪ‬
‫وﻟﻴ ه ﭼﯥ ﭘﻮره ﻴ ﻧﻪ او ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻳﯥ و ﮐ ي ـ‬
 ‫دا ﺧﺒﺮه و ﻣﻨﻠﻪ ﺑﻴﺎن ﻳﯥ ﻳﻮ اﻋﺘﺒﺎري ﺳ ي ﭼﯥ ))‬ ‫ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﮐﺎغ دوړ ( ﻧﻮﻣﻴﺪه د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻟﻪ ﻳﻮه ﻻس ﻟﻴﮏ او ﻣﻐﺰاﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﯥ ﻮﺗﻤﯥ ﺳﺮه ﭼﯥ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﺳﺮه ﺳﺎﺗﻠﯥ وه‬
‫ﻏﻮرﺗﻪ وﻟﻴ ه ﻮ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د اﺻﻞ او ﻧﺴﺐ ﭘﻪ ﺑﺎب‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت راوړي ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﮐﺎغ دوړ ﻏﻮرﺗﻪ ورﺳﻴﺪ او د ﺷﺎه‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ ﻳﯥ وﮐ ه او د ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻳﯥ دﻗﻴﻖ ﮐ ل ﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ راﻏﻲ ‪ .‬ﻧﻮﻣ ي ﻳﯥ د‬ ‫د ﻟﻴﮏ ﻟﻪ ﻮاﺑﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ﺎي ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﭘﻪ ﭘ ﻪ د ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺳﺮه وﮐﺘﻞ او ورﺗﻪ وﻳﯥ وﻳﻞ‬ ‫ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬
‫ﭼﯥ ﻣﺎ ﺳﺘﺎ ﻮﻟﻪ ﭘﺘﻪ واﺧﺴﻴﺘﻠﻪ ﻟﻴﮏ ﻣﻲ ﻫﻢ ﺳﺘﺎ د وﻳﻨﺎ ﺳﺮه‬
‫ﺳﻢ راوړي ده ‪ ،‬ﺳﺘﺎ ﻧﺴﺐ او اﺻﺎﻟﺖ د ﻟﻤﺮ ﭘﻪ ﺷﺎن رو ﺎن دي‬
‫‪ .‬ﺧﻮ زه ﺑﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ر ﺘﻴﺎ وﻳﻞ ﮐﻮم ﭼﯥ ﺗﻪ ﻟﻪ ﻣﺎ ﺳﺮه‬
‫داوﻋﺪه وﮐ ي ﭼﯥ ﺗﺮ ﻣﺘﻮ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺎ ﻟﻮر ) ﻣﻬﺤﻪ ( ﻫﻢ د‬
‫ﻧﮑﺎح ﭘﻪ ﺣﺒﺎﻟﻪ اﺧﻠﻲ ! ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د ﮐﺎغ دا ﺷﺮط ﻗﺒﻮل ﮐ ه ‪.‬‬
‫ﺗﺮ دې وروﺳﺘﻪ ﮐﺎغ دوړ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ اﺻﺎﻟﺖ او ﻧﺠﺎﺑﺖ ﺷﻴﺦ‬
‫ﭘﻪ ډﻳﺮه ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻮر ) ﺑﻲ‬ ‫ﺗﻪ ﺑﻴﺎن ﮐ ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺑﻴ‬ ‫ﺑﻴ‬
‫ﺑﻲ ﻣﺘﻮ ( ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ د ﻧﮑﺎح ﭘﻪ ﻣﺒﺎﻟﻪ ورﮐ ه ‪ .‬ﺷﭙ ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ د ﺧﭙﻠﯥ وﻋﺪې ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﮐﺎغ دوړ ﻟﻮر )‬
‫ﻣﻬﺤﻪ ( ﻫﻢ واده ﮐ ه ‪ .‬ﭘﺎک ﺧﺪاي )ج( ﺷﺎه ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ ﻟﻪ دې‬
‫دواړو ﻣﻴﺮﻣﻨﻮ ﺨﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ اوﻻدوﻧﻪ ورﮐ ل ﭼﯥ د ﻣﺘﻮ د زوي‬
‫ﻧﻮم ﻳﯥ ) ﻏﺮزي ( او د ﻣﻬﺠﻪ د زوي ﻧﻮم ﻳﯥ ﺳﺮوا ﯥ ﮐﻴ ﻮد ـ‬
 ‫ﻏﺮزي ﻪ د ﭘﺎﺳﻪ درې ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﺗﺮ ﺳﺮوا ﯥ ﻣﺸﺮ ؤ ‪ .‬د ﺑﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻣﺘﻮ اوﻣ ړﻧﻲ زوي ) ﻏﺮزي ( ﺗﺮواده وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﭘﻨ ﻠﻢ ﻣﻴﺎﺷﺖ‬
‫ﮐﯥ زﻳ ﻳﺪﻟﻲ دي ‪ .‬دې ﺑﺎب ﻧﻮر ﻏﻠﻂ ﺗﻌﺒﻴﺮوﻧﻪ ﻟﻪ ﻏﺮض ﺨﻪ‬
‫ډﮐﯥ او ﺑﻲ ﺑﻨﻴﺎده ﭘﺮدۍ اﻓﺴﺎﻧﯥ دي )‪ (٤‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪٢٣٩ -٢٣٧‬ـ‬

‫ﭘﻨ ﻤﻪ ﻃﺒــﻘﻪ ﮐــﺮﻻ ـﻲ ﻳﺎ ﮐـﺮﻻړي ﻗــﺒﺎﻳﻞ‬

‫د) ﭘ ﺘﻨﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ د ﻣﻴﻨﯥ ﺷﺠﺮې او ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻲ ( ﻣﺆﻟﻒ ﺷﻴﺮﻳﻦ‬

‫ﺧﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﮐﺮﻻړې ﻳﻮ ﭘﺨﻮاﻧﯥ آرﻳﺎﻳﯥ ﻗﻮم او ﻣﻀﺒﻮط ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻠﻠﯥ دي ـ‬

‫د) ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺟﻬﺎن ( ﻣﺆﻟﻒ ﺷﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﻨ ﭘﻮري ﻟﻴﮑﻲ ﻣﯥ‬

‫ﮐﺮﻻړي د ﻳﻮه ﺳﻴﺪ اوﻻده ده ﭼﯥ د ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮه ﻳﯥ اﻣﺎم‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ رﻳﺴ ي ‪ .‬داﺳﻲ وﻳﻞ ﮐﻴ ي ﭼﯥ د ) ﮐﺮﻻڼ ( ﭘﻼر ))‬
‫ﺳﻴﺪ ﻗﺎف (( ؤ ﭼﯥ ﭘﻪ اﻣﭙﺸﺖ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻪ‬
‫ور ﻳ ي ـ‬

‫دﺧ ﮑﻮ ﭘﻼر ﻨ ﻪ د ﮐﺮﻻړ ﭘﻼر )) ﻫﻮﻧﻲ (( ﺑﻮﻟﻲ او ﺧﭙﻠﻪ ﺷﺠﺮه‬

‫ه ﺑﻮﻟﻲ د ﺧ ﮏ د ﺎﻧ ﻪ‬ ‫د ﺳ ﺑﻨﻲ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ) ﭘ ﺘﻨﻮ ( ﺳﺮه‬
‫ﻴﻨﻲ ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮي واﻳﯥ ﭼﯥ د ﮐﺮﻻړي د ﮐﻮم ﺷﻬﺰاده زوي وه‬
‫ﭼﯥ ﻧﻮم ﻳﯥ ﻧﻪ دي ﻣﻌﻠﻮم د ﺧﻮږﻳﺎ ﻮ ﺎﻧ ﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﻟﺮي ﭼﯥ‬
‫او د ﻣ زوي وؤ ـ‬ ‫ﮐﺮﻻن د ﻋﺒﺪا‬
‫ﻞ‬ ‫دﭘ ﺎﻧﺰ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ ﮐﺮﻻڼ د ﻗﻴﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﻠﻮرم زوي‬
‫ﺷﻮي دي او ﻴﻨﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻮﻧﻪ ﺑﯥ د ﺳﺪﺑﻦ وﺻﻠﻲ زوي ﺑﻮﻟﯥ او‬
‫ﻞ دي ﺣﺎل دا ﭼﯥ د‬ ‫ﻴﻨﻮ ﻫﻢ د ﻏﺮﻏ ﺖ ﭘﻪ اوﻻده ﮐﯥ‬
‫ﮐﺮﻻ ﻲ د ﻧﺴﺐ ﺷﺠﺮه د ﻗﻴﻘﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﻪ ده او ﭘﻪ ﺧﻮږﻳﺎ ﻲ ‪،‬‬
‫وزﻳﺮ ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ‪ ،‬ﺷﻴ ﮏ ) ﺑﻨﻮ ﻲ ( دوړ ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﺎ ﻲ ( ﻮدل‬
‫ﺷﻮﻳﺪي )‪ (٤‬ﻣﺦ ‪٢٤٦‬ـ‬

‫د اﻓﻐﺎن ﮐﻠﻤﯥ ﭘﻪ اړوﻧﺪ د ﯿ وﻧﮑﻮ ﻧﻈﺮﯾﺎت؛‬

‫ﺗﺮﮐﻮﻣﻪ ﺑﺮﻳﺪه ﭼﯥ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮې ده د)اﻓﻐﺎن( ﮐﻠﻤﻪ داوﻏﺎن‬

‫ﮐﻠﻤﯥ ﻧﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮې ده ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ دوره ﮐﯥ دﻣﺆرﺧﻴﻨﻮ ﻟﻪ‬
‫ﺧﻮا دﭘ ﺘﻨﻮ دﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮې ده ﺧﻮ اﺑﻮﻧﺼﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر‬
‫اﻟﻌﺘﺒﻲ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻤﻴﻨﻲ ﮐﯥ ﭘﻪ واﺿﺢ ډول داﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫اﻓﻐﺎن ﮐﯥ داوﻏﺎن ﺗﻌﺒﻴﺮ دي ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺆرﺧﻴﻨﻮ ﮐﯥ ﻫﻢ‬
‫اﺑﻮرﻳﺤﺎن اﻟﺒﻴﺮوﻧﻲ ‪ ،‬ﻓﺮدوﺳﻲ ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻴﻬﻘﻲ ‪،‬‬
‫اوﻣﻨﻬﺎج اﻟﺴﺮاج اوداﺳﯥ ﻧﻮر ﻣﺆرﺧﻴﻨﻮ ﻫﻢ داﻓﻐﺎن ﻧﻮم ﺑﻴﺎﺑﻴﺎ‬
‫ددې ﺧﻠﮑﻮ )ﭘ ﺘﻨﻮ( دﭘﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐ ې ده )‪(۷‬ﻣﺦ ‪۸۷‬ـ‬

‫ﺳﻴﺪﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ اﻓﻐﺎن واﻳﻲ ﭼﯥ داﻓﻐﺎن ﮐﻠﻤﻪ ﻟﻪ )آه( او‬

‫)اﻓﻐﺎن( ﺨﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮې ﮑﻪ ﮐﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﯥ دﻣﺮﺳﺘﯥ ﺧﻠﮏ‬
 ‫ﻟﻪ ﻏﻮر اوﺳﻠﻴﻤﺎن ﻏﺮوﻧﻮ ﺨﻪ راﻏﻠﻞ ﺧﻠﮑﻮ ﺑﻪ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ ﮐﻮﻟﻪ‬
‫ﭼﯥ دﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺧﻠﮏ ﻨ ﻪ وه ؟ دوي ﺑﻪ وﻳﻞ )ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن‬
‫ﻣ ﻮﺋﻴﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑ ﻮﺋﻴﺪ( زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺰاﻓﻐﺎن وﻓﺮﻳﺎد وﻏﻮﻏﺎ‬
‫درآن ﭼﯧﺰي دﻳ ﺮي ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤﺪې آﻣﻠﻪ ﻫﻐﻮې ﺗﻪ اﻓﻐﺎن‬
‫اوددوي ﺎي ﺗﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن واﻳﻲ )‪ ( ۹‬ﻣﺦ ‪۴۴‬ـ‬

‫ﭘﻪ دﻳﺎرﻟﺴﻤﻪ ﻫﺠﺮي ﭘﻴ ۍ ﮐﯥ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻮﻟﻮﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮ دﭘﺎره‬

‫ﮐﻪ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ وؤ اوﮐﻪ ﻏﻴﺮې ﭘ ﺘﺎﻧﻪ داﻓﻐﺎن ﻧﻮم وﻳﻞ ﺷﺮوع‬
‫ﺷﻮل اوددوې داوﺳﻴﺪو ﺎي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮ او‬
‫ددې ﻋﻼﻗﯥ ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﻧﻮم )ﺧﺮاﺳﺎن ( داﺳﺘﻌﻤﺎل ووﺗﻠﻮ وﻟﯥ‬
‫ددې ﺑﺎوﺟﻮد ﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻮرې ﭘ ﺘﺎﻧﻪ د اﻓﻐﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﻮ ﻣﻠﻲ ﻧﻮم‬
‫ﻲ ﻧﻪ ﻗﺎﻣﻲ اوﺗﺎرﻳﺨﻲ اوﻫﻤﺪاﺳﯥ ﭘﻪ ﮐﺎر ﻫﻢ ده ﮑﻪ ﭼﯥ‬
‫دﭘ ﺘﻮن ﻧﻮم ډﻳﺮ زوړ دي داﻧﻮم دﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺮ وﻳﺪي دورې‬
‫رﺳﻮي دﻏﻪ ﻧﻮم دﻧﻦ ﻧﻪ )‪ (۲۵۰۰‬ﮐﺎﻟﻪ وړاﻧﺪې ﻫﻴﺮودت اوﻧﻮرو‬
‫ﻣﺆرﺧﻴﻨﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ آﺛﺎرو ﮐﯥ ذﮐﺮ ﮐ ي دي )‪ (۷‬ﻣﺦ ‪۷۸‬ـ‬

‫ﭘ ﺘـــــــﻮ د ﭘ ﺘﻨــــﻮ ژﺑﻪ؛‬

‫ژﺑﻪ داﻧﺴﺎن دﻫﻮﻳﺖ ﻳﻮه ﻧ ﻪ اودﭘﻮﻫﺎوې ﺗﺮ ﻮﻟﻮﻣﻬﻤﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ج دﻗﺪرت ﻧ ﯥ دي اوﻫﺮ ﻳﻮه ژﺑﻪ دﺑﺸﺮﻳﺖ‬ ‫ده ﻮﻟﯥ ژﺑﯥ دا‬
 ‫ﻓﺮﻫﻨ ﻲ ﻣﻴﺮاث دي ﭼﯥ ﺳﺎﺗﻨﻪ او ﭘﺎﻟﻨﻪ‬ ‫دﺳﺘﺮې ﮐﻮرﻧﯥ ﻳﻮ‬
‫ژﺑﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐﻴ ي او دﻫﻮﻳﺖ ﻟﺮل اوﺳﺎﺗﻞ ﭘﻪ‬ ‫ﻏﻮاړي ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‬
‫ﺑﺸﺮي ﺣﻘﻮق ﮐﯥ را ﻲ اوﻫﺮ ﺑﺸﺮي ﺣﻖ ﭘﻪ ﻳﻮه اﻧﺪازه ﻋﺎم ‪،‬‬
‫ﻣﻬﻢ ‪،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻳﻮﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﻧﻪ ﺑﻴﻠﻴﺪوﻧﮑﻲ اود ﻋﻤﻠﻲ ﮐﻴﺪو وړ ـﺪي ـ‬

‫ﭘ ﺘﻮژﺑﻪ دﻣﻨ ﻨﻲ آﺳﻴﺎ ‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﻲ اوﻏﺮﺑﻲ آﺳﻴﺎ ﭘﻪ ﻣﻨ ﮐﯥ‬

‫ﻣﯧﺸﺖ دﻳﻮه ﻟﻮي ﻗﺎم ژﺑﻪ ده ﺷﺎوﺧﻮا‪ ۶۰‬ﻣﻴﻠﻮﻧﻪ و ي ورﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﺧﺒﺮې ﮐﻮي ) ‪ (۱۱‬ﻣﺦ ‪ ۳۸‬ـ‬

‫ﭘ ﺘﻮژﺑﯥ ﮐﺎرواوﻟﻒ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﻲ دي ‪ ،‬دي‬

‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﮐﻪ ﻪ ﻫﻢ زﻣﻮﻧ ﺷﻮاﻫﺪ ډﻳﺮ ﭘﺎﺧﻪ ﻧﻪ دي ﺧﻮ داﭘﻮره‬
‫ﺮ ﻨﺪه ﺷﻮﯦﺪه ﭼﯥ دﺳﺎﮐﺎ ﻟﻪ ژﺑﻮ اوﻟﻬﺠﻮ ﺨﻪ راﺧﻮ ﻴﺪﻟﯥ‬
‫ده )‪ (۸‬ﻣﺦ ‪ ۱۱۶‬ـ‬

‫ﻣﺤﻘﻖ ﻣﺤﻤﺪ آﻣﻴﻦ ﺧﻮږﻳﺎﻧﻲ ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﻫﺴﯥ ﺧﻮ دﭘ ﺘﻮژﺑﯥ‬

‫ﻗﺪاﻣﺖ ﻣﺴﻠﻢ دي ﮑﻪ ﭼﯥ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ددې ذﮐﺮ ﻳﻮ ﺧﻮ ﭘﻪ‬
‫وﻳﺪا ﻣﻬﺎ ﺑﻬﺎرت او اوﺳﺘﺎ ﮐﯥ راﻏﻠﻲ دي اوﺑﻞ ﺳ ﺮاﺑﻮ‬
‫اوﻫﻴﺮودت ﻫﻢ دﺳﮑﻨﺪر ﺣﻤﻠﯥ ﭘﻪ ﺿﻤﻦ ﮐﯥ ددې ذﮐﺮ ﮐ ي دي‬
‫دده داﺧﻴﺎل دي ﭼﯥ ﭘ ﺘﻮﻋﻮاﻣﻲ ژﺑﻪ وه ﭼﯥ دﻋﻤﻠﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻏﺮض ﺋﻲ ﯧﻨﯥ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﻣﻼ وﺗ ﻟﻪ اودﺿﺮورت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻳﻲ‬
‫ﻣﻬﺬﺑﻪ ﮐ ه )‪ (۱۰‬ﻣﺨﻮﻧﻪ ‪۲۰-۲۹‬ـ‬

‫ﭘــــــﺎﻳــــــﻠﻪ‬
‫داﭼﯥ ﭘ ﺘﺎ ﻧﻪ د ازاد ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﺎوﻧﺪان او ﺳﺮﻟﻮړي اﻧﺴﺎﻧﺎن دي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬ ‫‪ .‬ﻫﻤﺪا وﺟﻪ وه ﭼﯥ د ﻫﻨﺪ ﭘﺮ ﻗﻠﻤﺮو د ﺣﻤﻠﻮ ﻟﻤ ﻧ‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ ﮐ ي ده ﭘﺪي ﺑﺎب د ﺗﺎرﻳﺨﻮ ﻧﻮ رواﻳﺎت او ﺷﻬﺎدﺗﻮﻧﻪ د‬
‫ﻟﻤﺮ ﭘﻪ ﻴﺮ رو ﺎﻧﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ دي ‪ .‬دا ﻫﻢ ﻼﻧﺪه واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ دي‬
‫ﭼﯥ ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ اوږدو ﮐﯥ ﭘﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻨﻲ د ﻫﻴﭽﺎ‬
‫ﮐ ي ﻟﻪ دې ﮐﺒﻠﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو‬ ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﺗﻪ د ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺮه ﻧﻪ دي ﻴ‬
‫اﻓﻮاﻣﻮ ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮي دي ـ‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮ د ډﻳﺮو ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﮐﺎر ﻧﺎﻣﯥ او واﻗﻌﻴﺎت او س ﻫﻢ‬

‫دي زﻣﻮﻧ اﻓﺴﻮس دادي ﭼﯥ د ﭘﻴ ﻳﻮ د ﺗﻤﺪن ﭘﻪ ﮐﺎروان‬ ‫ﭘ‬
‫ﮐﯥ د ﺗﮑﺎﻣﻞ د ﭘ او ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻴﻌﺎت او ﮐﺎرﻧﺎﻣﯥ ﻣﻮﭘ ﯥ ﺗﺎﺑﯥ‬
‫ﺷﻮي او اوس ﮐﻮم ﻟﻴﮑﻠﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ را ﻲ ﭼﯥ د‬
‫ﻫﻐﻮې ﭘﺮ ﺑﻨﻴﺎد د ﭘ ﺘﻨﻮ د اﺻﻞ او ﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﺑﺎب د ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اړﺧﻮﻧﻪ ﺮ ﻨﺪ ﺷﻲ ـ‬

‫دا ﭼﯥ د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم د اﺻﻞ او ﻧﺴﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻳﻮه ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ او‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺴﺎﻟﻪ ده او د ﻣﻌﻘﻮﻟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﻴﺪو ﭘﻪ ر ﺎﮐﯥ ﻳﯥ‬
‫ﺣﻞ ﮐﻮل ﭘﮑﺎر دي ‪ .‬ﮐﻪ دا ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻮاﻫﺪ ﻟﻪ ﻫﺮ ﭼﺎ او ﻫﺮ ﻟﻮر‬
‫ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐﻴﺪاي ﺷﻲ ﮐﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﻠﺮي ﺧﻮ ﭼﯥ ﻣﻠﻢ ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻘﻮل او د ﻣﻨﻠﻮ وړوي ﭼﯥ ﭘﺪې ﺑﺎب د ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي ﭼﯥ ﻟﻮﻣ ي ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن واﻳﻲ ﭼﯥ‬
 ‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ اﺻﻼً ﺑﻨﻲ اﺳﺮﺋﻴﻞ دي داﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ي ﻞ ﭘﻪ‬
‫ﻫﺮوي ﻟﺨﻮا ﭼﯥ دﻣﻐﻞ ﭘﺎﭼﺎ‬ ‫)ﻣﺨﺰن اﻻﻓﻐﺎﻧﻲ ( ﮐﻲ دﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺟﻬﺎﻧ ﻴﺮددرﺑﺎرواﻗﻌﻪ ﻧﻮﻳﺲ و ﻟﻴﮑﻠﻲ ﺷﻮي ده ‪.‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﺧﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﻫﻢ دﻏﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻨﻠﻲ ﭘﻪ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻨﻮﮐﻲ‬ ‫ﻋﻄﺎا‬
‫ﺳﺮوﻟﻴﻢ ﺟﻮﻧﺰ‪ ،‬اﻟﮑﺴﺎﻧﺪرﺑﺮﻧﺲ اوﻣﺴ ﺮراور ﻲ ﻫﻢ ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ‬
‫ً‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﺴﻼًﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ دي ـ‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮐ ي دي اوواﻳﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ دﭘ ﺘﻮژﺑﻲ ﺳﺘﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﺪﻟﻘﺎدرﻣﺮﺣﻮم ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬

‫ﻣﻀﻤﻮن ))ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻮک دي (( ﮐﻲ ﻟﻴﮑﻠﻲ اوﺧﭙﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ داﺳﻲ‬
‫وړاﻧﺪي ﮐﻮي ﭼﯥ اﻓﻐﺎن ‪ ،‬ﭘ ﺘﻮن ‪،‬ﺑﺘﺎن )ﭘ ﻬﺎن ( دﻣﻠﻲ‬
‫ﻋﻨﻌﻨﺎﺗﻮﻗﺒﺎﺋﻠﻲ رواﻳﺎﺗﻮﮐﻠﻮ ﻳﻌﻨﻲ رﺳﻮﻣﺎﺗﻮاودﻟﺒﺎس ﺷﮑﻞ‬
‫وﺷﺒﺎﻫﺖ اوﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺬﻳﺎﺗﻮﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻮﺗﻪ ډﻳﺮ ﻧ دي‬
‫ﮑﺎري ـ‬

‫ﺟﻮرج روزﭼﯥ دﭘ ﺘﻨﻮاوﻳﻬﻮدوداﺻﻞ ﻧﺴﺐ ﭘﻪ اړوﻧﺪﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﮐﺘﺎب ﻟﻴﮑﻠﻲ دي ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ اﻳﻨﺪه ﺧﺪاي ﺗﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده ﺧﻮدرا ﻮﻟﻮﺷﻮوﺷﻮاﻫﺪوﭘﻪ اﺳﺎس ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ ﺗﻪ ﺗ دي‬
‫ﻮﻣﺎن دادي ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺎن داﺳﺮاﺋﻴﻠﻮﻟﺲ ورﮐﻲ ﺷﻮي ﻗﺒﻴﻠﻲ‬
‫اودﺷﺮق ﺳﻠﻄﺎﻧﺎن دي ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ ﻳﻮﺑﻞ ﻟﻴﮑﻮال واﻟ ﺮﻫﻢ واﻳﻲ‬
‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ اﺻﻼً ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ دي ـ‬

‫ﺧﻮد ﭘ ﺘﻨﻮداﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﺑﺎب دوﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ داده ﭼﯥ واﻳﻲ‬

‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ داﺑﺮاﻫﻴﻢ )ع( ﭘﻪ ﻧﺴﻠﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻲ دﺑﻲ ﺑﻲ ﻗﻄﻮري‬
 ‫داوﻻدي ﺨﻪ دي ـ‬

‫ﭼﯥ اﺑﺮاﻫﻴﻢ )ع( دﺧﭙﻠﻮﺑﻴﺒﻴﺎﻧﻮزاﻣﻦ دﻣﺸﺮق ﻣﻠﮏ ﺗﻪ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ‬

‫ﻟﻴﺮي ﻟﻴ ﻟﻲ وه ‪.‬ﭼﯥ ﺑﻴﺎداﺧﻠﮏ )ﭘﺸﺖ ( ﺳﻴﻤﻲ ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯧﺪل‬
‫ﭼﯥ دﻏﻪ دﭘﺸﺖ ﺳﻴﻤﻪ ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ دوره ﮐﻲ ﭘﻪ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن ﻳﺎ‬
‫دﻳﺪﻟﻪ ددي ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ددي ﻋﻼﻗﻲ ﺧﻠﮏ دوﺧﺖ ﭘﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳﺪوﺳﺮه اول ﭘﺎﺷﺘﻴﻦ اوﺑﻴﺎ ﭘﺸﺘﻮن اوﭘﺸﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ‬
‫ﻣﺸﻬﻮرﺷﻮل ـ‬

‫اودرﻳﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ دﭘﺸﺘﻮن دﺻﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﭼﯥ ډﻳﺮه ﻣﺸﻬﻮره‬

‫ده ﻫﻐﻪ داده ﭼﯥ واﻳﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ دﻫﻐﻪ ارﻳﺎ ﻳﻲ ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻮﻳﻮ ﺎﻧ ﻪ‬
‫ده ﮐﻮم ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ دﻫﻨﺪو اروﭘﺎﻳﻲ ارﻳﺎ ﺎﻧﻮﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮردي داﻧﻈﺮﻳﻪ دﻟﻔﻆ ﭘ ﺘﻮن اوﭘ ﺘﻮژﺑﻲ ﭘﻪ ﻧﺎرﻳﺨﻲ‬
‫اوﻟﻐﻮي ﻴ ﻧﻲ ﻣﻨﺒﻲ ده ‪.‬ﭼﯥ ﭘﻪ اوﺳﺘﺎ اوﻗﺪﻳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﮐﺘﺎب‬
‫وﻳﺮﮐﻲ دﮐﺘﺎب ﭘ ﺘﻮذﮐﺮ راﻏﻠﻲ دي ‪ .‬اوﻣﺎﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دي‬
‫ﻴ ﻧﻲ ﮐﻲ دﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮﭘﻪ ﮐﺘﻨﻲ ﺳﺮه ارﻳﺎﻳﻲ ﺛﺒﻮت ﮐ ي ‪.‬ﺧﻮدوه‬
‫ﻲ او ﻴﻨﻲ‬ ‫ﻣﺘﻀﺎدې ﻧﻈﺮﻳﻲ وﺟﻮدﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮﻳﻲ ﺳﺎﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻮرﻳﻲ ارﻳﺎﻳﻲ ﻗﺒﻴﻠﻮﻳﻮه ﺎﻧ ﻪ ﺑﻮﻟﻲ ‪.‬ﺧﻮد اﺳﺮﺋﻴﻠﻴﺖ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫دﻳﻮي اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻧﻪ زﻳﺎت اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻠﺮي ‪.‬دﭘ ﺘﻨﻮژﺑﻪ ﭘ ﺘﻮده‬
‫اوﺗﺮ ﻮﻟﻮﻏﻮره اﻣﺘﻴﺎزﻳﻲ دادي ﭼﯥ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻮل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دي ـ‬

‫دﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺮک؛‬

 ‫د وﻳﮑﻴﭙﯧ ﻳﺎ‪ ،‬وړﯾﺎ ﭘﻮﻫﻨﻐﻮﻧ ﻟﻪ ﺧﻮا؛‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د اﺳﻴﺎ د ﻟﻮﻳﯥ وﭼﻲ ﭘﻪ زړه ﮐﻲ ﭘﺮوت ﻟﺮﻏﻮﻧ‬

‫ﻫﻴﻮاد دۍ ‪ .‬د دې ﻫﻴﻮاداوﺳﻴﺪوﻧﮑﻮ ﭘﻪ زﻳﺎت زﻣﺎﻧﻲ وا ﻦ ﮐﻲ‬
‫ډول ډول ﻣﺪﻧﻴﺘﻮﻧﻪ ﻣﻴﻨ ﺘﻪ راوﺳﺘﯥ ‪،‬او ﺳﺘﺮې ﮐﺎرﻧﺎﻣﯥ او ﻧﻪ‬
‫ﻫﻴﺮﻳﺪوﻧﮑﻲ ﭘﻴ ﻲ ﻳﯥ د ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ وﻳﺎړ ﺮ ﻮﻟﻲ دي ‪ .‬د دي‬
‫ﻫﻴﻮاد ﺗﺎرﻳﺦ د ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ ﻗﻮ ﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺘﻮن او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن ﺳﺮه‬
‫داﺳﻲ ﮑﻠﯥ ﺷﻮې ﭼﻲ ﻫﺮه ﭘﺎ ﻪ ﻳﯥ د ذاﺗﻲ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻟﺮوﻧﮑﯥ او‬
‫ﭘﻪ‬ ‫ﻫﺮ ﻋﻨﻮان ﻳﯥ د ﺑﺮم ﺑﻴﺎن دۍ‪ .‬د دې ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﺷﺘﻪ واﻟ‬
‫ﺎﻧ ې ﺗﻮ ﻪ ﻣﺸﺮ ورور ﻳﺎ ﭘ ﺘﻮن ﻗﻮم د ﻫﻴﻮاد دﺗﺎرﻳﺦ‬
‫وﻳﺎړﻟﯥ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺮ ﻴﺪﻟﯥ دۍ ‪ ،‬ﭼﻲ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮاﻳﯥ د ﻫﻴﻮاد‬
‫او ﻟﻪ ﺑﻠﻲ ﺧﻮا ﻳﯥ د ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ ﭘﺖ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﯥ‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﺎﮐﻠ‬
‫ﺳﺘﺮي وﻳﺎړﻧﻲ ﺧﭙﻠﻲ ﮐ ي دي ـ‬

‫د ﭘ ﺘﻮن ﻗﻮم د ﺳ ﻲ او رﻳ ﯥ ﭘﻴﺪاﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ اړ وﻧﺪ د ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ‬

‫زﻣﺎﻧﻮ راﻫﻴﺴﯥ د زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﭘﻮ ﻫﺎﻧﻮ او ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ ﻴ ﻧﻲ او‬
‫ﻟﻴﮑﻨﻲ ﺷﺘﻪ ﭼﻲ ﻫﺮ ﻳﻮه ﻟﻴﮑﻮال ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﻧﺪ او ﻓﮑﺮ د ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﻴ ﻧﻮ ﻧﺘﻴﺠﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﺛﺎرو او ﺗﺎﻟﻴﻔﺎﺗﻮ ﮐﻲ ﺑﺮﻣﻼ ﮐ ﻳﺪي ‪ .‬ﺧﻮ‬
‫د زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪﻟﻮن د ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ ﭘﻪ اﺛﺎرو ﮐﻲ ﺮ ﻨﺪ دي ‪ .‬ﺗﺮ اوﺳﻪ‬
‫ﭼﻲ ﮐﻮﻣﻲ ﻟﻴﮑﻨﯥ د ﭘ ﺘﻮﻧﻮ د ﺳ ﻲ او رﻳ ﯥ ﭘﻪ ﺗ او ﺷﻮې او‬
‫ﺧﭙﺎره ﺷﻮﻳﺪي ‪ ،‬ﮐﻴﺪاﺷﯥ دا ﻟﻴﮑﻨﻲ ﻟﻪ ﺑﻨﺴ ﻪ ﭘﺮ دوو ﺑﺮﺧﻮ‬
‫‪ ،‬دوﻫﻢ د ﻋﻠﻤﻴﺖ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬ ‫ووﻳﺸﻮ ‪ :‬ﻟﻮﻣ ۍ د ﺿﺪﻳﺖ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
 ‫ﻟﻴﮑﻨﻲ دي ‪.‬ﭼﻲ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺑﻨﺴ ﻮ ﻧﻮ ﭘﻪ اړه ﭘﻪ‬
‫زﻳﺎت ﻟﻨ ون د ﻴﻨﻮ اړﻳﻨﻮ ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮم ـ‬

‫ﻟﻴﮑﻨﯥ؛‬ ‫ﻟﻮﻣ ۍ د ﺿﺪﻳﺖ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬

‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ د دي ډول ﻟﻴﮑﻮﻧﻮ اﺧ او ﻣﺮ ﺟﻊ ﻓﮑﻠﻮرﻳﮏ او‪ ‬‬

‫اﻓﺴﺎﻧﻪ وي رواﻳﺎت دي ‪ ،‬او ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﻲ دا رواﻳﺎت د‬
‫د ﻟﻴﮑﻠﻮ ﻟﭙﺎره‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ ﺳﺮه ﻳﻮ ﺎې ﺷﻲ ﺑﻴﺎﻧﻮ د ﺿﺪﻳﺖ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ را زﻳ ﻳﻮﻻی ﺷﻲ ‪.‬د ﺑﻠﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د دي ډول ﻟﻴﮑﻨﻮ‬
‫وﻻړي دي ﻳﻮ‬ ‫ﺨﻪ ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم ﺳﺮه د ﺿﺪﻳﺖ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﻫﻢ د اﻳﺮاﻧﻲ ﻟﻴﮑﻮال او ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎت ﻣﻬﺪي ﻓﺮخ ﻟﻴﮑﻨﻲ دي ﭼﻲ ﻧﻪ‬
‫ﻳﻮازې داﭼﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻴﺖ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ‬
‫اړه ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴ ي ﺑﻠﮑﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺮه د‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﻟﻤﺒﻲ ﻳﯥ ﻟﻪ وراﻳﻪ ﺮ ﻨﺪﻳ ي ‪ .‬ﭘﻪ دي اړه ﻳﻮه‬
‫رو ﺎﻧﻪ ﺑﻴﻠ ﻪ ﭘﻪ ‪ 1919‬ﻣﻴﻼدي ﮐﺎل د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺧﭙﻠﻮاﮐ‬
‫د ﺑﻴﺮﺗﻪ اﺧﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د ﻧﻮﻣﻮړي ﻳﺎدوﻧﻲ را ﻳﺎدوم ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ) ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻮ ( ﮐﻲ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ اﻧﺪ‬
‫داﺳﻲ اﻧ ﻮر ﮐ ﻳﺪۍ ﭼﻲ ﻮﻳﺎ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ د‬
‫اﻧ ﻠﻴﺴﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻳﻮه ﭘﻴﺮزوﻳﻨﻪ وه ‪ ،‬ﻧﻪ دا ﭼﻲ اﻓﻐﺎن‬
‫اوﻟﺲ اﻧ ﻠﻴﺴﻲ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪاﻧﺎن دي ﺗﻪ اړ ﮐ ل ﭼﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﭘﻪ رﺳﻤﻴﺖ وﭘﻴﮋﻧﯽ ‪ .‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﻲ ﭼﻲ دا‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﺮ ﻨﺪ دۍ ﭼﻲ ﭘﻪ ‪ 1919‬ﻣﻴﻼدي ﮐﺎل د‬
 ‫زر ﻮﻧﻮ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ﺳﺮ ﻨﺪﻧﯥ او ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻮ ﭘﻪ وﺟﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭼﻲ اﻧ ﻠﻴﺴﻲ ﻮاﮐﻮﻧﻮ د ﺟ ی ﭘﻪ ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ او‬
‫ﻣﺤﺎذوﻧﻮ ﮐﻲ ﭘﻮره ﻣﺎﺗﻲ وﮐ ه ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﻮ اﻧ ﻠﻴﺴﻲ واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﭘﻪ رﺳﻤﻴﺖ وﭘﻴﮋﻧﺪﻟﻪ ‪ .‬ﭘﻪ دي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ‬
‫ﻳﻮازې اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺑﻠﮑﻲ اﻧ ﻠﺴﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ او ﻴ وﻧﮑﻲ ﻫﻢ‬
‫ﭘﻮره ﻗﺎﻳﻞ دي ﭼﻲ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻳﻮې ﺳﺨﺘﻲ او درﻧﯥ ﺟ ي‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ ل ‪ ،‬ﺧﻮ داﭼﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‬
‫ﻟﻴﮑﻮال ﻣﻬﺪي ﻓﺮخ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره داﺑﺮۍ ﻧﻪ ﺧﻮ ﻮې ﻧﻮ ﮑﻪ‬
‫ﻳﯥ رو ﺎﻧﻪ ﻟﻤﺮ ﺗﻪ دوې ﻮﺗﻲ ﻧﻴﻮﻟﻲ او د ﻟﻤﺮ د ﭘ ﻮﻟﻮ ﻫ ﻪ‬
‫ﮐﻮي ‪ .‬ﻫﻤﺪي ﻟﻴﮑﻮال د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺳ ﻲ او رﻳ ﯥ ﭘﻪ اړه ﻫﻢ ﺧﭙﻞ‬
‫ﮐ ۍ ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮړۍ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ﮐﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﻧﻪ دۍ ﭘ‬
‫ﭼﻲ واﻳﯥ ‪:‬‬ ‫ﺟﻮړي ﺳﻮي اﻓﺴﺎﻧﯥ او ﺟﻌﻠﻲ رواﻳﺖ زور اﭼﻮﻟ‬
‫د اﻓﻐﺎن ﻧﻮم د دوو ﮐﻠﻴﻤﻮ ﺨﻪ ﺟﻮړ ﺳﻮﻳﺪۍ ) اﻫﻪ ( او ) ﻓﻐﺎن‬
‫( او ﻣﺎﻧﺎﻳﯥ اﻫﻪ او ﻓﻐﺎن ده ‪ ،‬د ﻧﻮﻣﻮړي ﻟﻪ اﻧﺪه د ﺿﺤﺎک ﭘﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﻲ ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﮐﺴﺎن د د ﻤﻨﺎﻧﻮ ﻻس ﺗﻪ وﻟﻮﻳﺪل او‬
‫ﻮ‬ ‫د ﻤﻨﺎﻧﻮ ﻫﻢ د ﻫﻐﻮ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﻮل ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﻣ ه ﮐ ل او د‬
‫د ﻧﻮي ﻧﺴﻞ د زﻳ د ﭘﺮ وﺧﺖ‬ ‫ﺳﺮه د زور زﻳﺎﺗﻲ اړﻳﮑﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫اﻫﻪ او ﻓﻐﺎن اورﻳﺪل ﮐﻴﺪۍ ‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫﻢ ﻫﺎﻏﻪ زور زﻳﺎﺗﯥ اړﻳﮑﻮ‬
‫ﻧﺴﻞ اﻓﻐﺎﻧﺎن دي ـ‬ ‫ﺨﻪ را ﻮﮐﻴﺪﻟ‬

‫ﺧﭙﺮې ﺷﻮﻳﺪي‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻟﻴﮑﻨﯥ د ﺗﻌﺼﺐ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬

‫‪ ،‬ﺗﺮ ﮐﻮﻣﻪ ﺎﻳﻪ ﭼﻲ د ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻨﻮ ﺗﻮان وو ﻧﻮ ﺧﭙﻠﻲ راﻳﯥ ﺗﻪ‬
 ‫زور ورﮐ ﻳﺪۍ ‪،‬ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﻳﯥ د ﺧﭙﻞ اﻧﺪ د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻪ ده‬
‫ﻟﻴﺪﻟﯥ ﺑﻴﺎﻳﯥ ﭘﻪ ﻟﻮي ﻻس د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺳ ﻲ او رﻳ ﯥ ﭘﻪ اړه و‬
‫ﻧﻪ‬ ‫ﻫﻐﻮ رواﻳﺎﺗﻮ او ﻧﮑﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻻره ﻫﻮاره ﮐ ې ﭼﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﺴ‬
‫ﻟﺮي دا ده دي ﻟﭙﺎره ﭼﻲ دﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ او ﻴ وﻧﮑﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺗﻴﺮه ﺑﻴﺎ ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﻴ ﻧﮑﻮ ﭘﺎم د ﻧﻮو ﻋﻠﻤﻲ ﻴ ﻧﻮ د ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺨﻪ‬
‫واړه وي ‪ .‬ﭘﻪ دي ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ ﺑﻴﺎ دﻳﻮي ﺑﻴﻠ ﻲ ﻳﺎدوﻧﻪ اړﻳﻨﻪ ﺑﻮﻟﻢ ‪،‬‬
‫او دﻳﻮه ﻫﻠﻨﺪي ﻴ وﻧﮑﻲ ﻫﻐﻪ اﺛﺮ ﺗﻪ ﻮﺗﻪ ﻧﻴﺴﻢ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﻤﺎن ﻳﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻠﻮ ﻟﭙﺎره د ﻫﻐﻮ ﻣﻨﺎﺑﻌﻮ او‬
‫اﺧﺬوﻧﻮ ﺨﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻏﻮ ﺘﯥ ﭼﻲ ﻳﺎ د ﻏﻴﺮ ﭘ ﺘﻮن ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻞ ﺳﻮي او ﻳﺎ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ اﺛﺎر ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻪ اړه د ﻧﻮﻳﻮ‬
‫ﻴ ﻧﻮ ﺮک ﭘﮑ ﻲ ﻧﺸﺘﻪ ﮐﺎروﻟﻲ دي ـ‬

‫د ﻻﻳﺪن ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻳﻮﺗﻦ اﺳﺘﺎد ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻴﻮاد ﮐﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫د ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻫﻠﻨﺪي ژﺑﻪ ﭘﻪ ‪ 2002‬ﻣﻴﻼدي ﮐﺎل د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻲ اﺛﺮ ﺧﭙﻮر ﮐ ‪ .‬ﭘﻪ دې اﺛﺮ ﮐﻲ ﻟﻪ‬
‫درﻳﻮ ﻋﻤﺪه ﺑﺮﺧﻮ ﺨﻪ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻲ ﻣﻴﺸﺘﻮ‬
‫ﻣﻠﻴﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﺎﻧ ي ﺷﻮﻳﺪه ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي د ﭘ ﺘﻨﻮ د رﻳ ﯥ او‬
‫ﺳ ﻲ ﭘﻪ اړه ﻫﻢ ﻫﺎﻏﻪ زاړه رواﻳﺎت او ﺑﻴﺎ دﻫﻐﻪ ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫)) ﻧﻮ ﻣﻮړۍ د ﺟﻬﺎﻧ ﻴﺮ د درﺑﺎر ﻣﻨﺸﻲ وو او ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﯥ اﺛﺮ د ﻟﻴﮑﻠﻮ ﮐﺎر ﻳﯥ ﺎﻳﯥ ﭘﻪ ‪ 1612‬ﻣﻴﻼدي ﮐﺎل ﭘﺎې ﺗﻪ‬
‫وي (( ﮐﻴﺴﻪ او ﻧﮑﻞ ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﻳﯥ د ﻋﺒﺮﻳﺎﻧﻮ‬ ‫رﺳﻮﻟ‬
‫ﻠﯥ او د وﺧﺖ ﻫﻨﺪي ﻣﻐﻮﻟﻲ درﺑﺎر ﺗﻪ‬ ‫اوﻳﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻮ ﻳﻮ ﺎخ‬
 ‫د ﻧﻴﻤ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﭘﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ د ﻳﻮه داﺳﻲ ﻧﮑﻞ ﺑﻨﺴ‬
‫ﮐ ﻴ ﻮدۍ ‪ ،‬ﭼﻲ د زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ د ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﺮځ ﮐﻲ د رواﻳﺘﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﮐﺎر ورﮐ ‪ ،‬ﺧﻮ دادۍ‬
‫ﻧﻪ ﻳﻮازي ﻫﻐﻪ رواﻳﺖ ﻧﺎﺳﻢ‬ ‫د ورﺳﺘﻨﻴﻮ ﻋﻠﻤﻲ ﻴ ﻧﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﺮ ﻨﺪ‬ ‫راوﺧﻮت ﺑﻠﮑﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ ارﻳﺎﺋﺘﻮب ﻳﯥ ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﺴ‬
‫او ﺑﺮﻣﻼ ﮐ ـ‬

‫د رواﻳﺖ د ﺗﺮدﻳﺪ ﻟﭙﺎره دﻻﻳﻞ و‬ ‫زه ﻧﻪ ﻏﻮاړم د ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﻟﻴﮑﻢ ‪ ،‬ﭘﻪ دي اړه ﻏﻮاړم د درﻧﻮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﭘﺎم ﻫﻐﻮ اﺛﺎرو ‪،‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ او ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮو ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﺗﻪ را واړوم ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐﻲ د‬
‫د رواﻳﺖ د ﺗﺮ دﻳﺪ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻔﺼﻴﻞ ارز ﺘﻤﻦ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫او ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻟﻴﮑﻞ ﺳﻮﻳﺪي‪ .‬د ﻳﺎدوﻧﻲ وړده ﭼﻲ ﭘﻪ دي اړه‬
‫د ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ اﺛﺎرو ﻳﺎدوﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎر ﻧﻪ دۍ ﭼﻲ د ﻧﻮﻣﻮړي ﻣﻼ‬
‫او دﻫﻐﻪ د ﭘﻴﺮواﻧﻮ ﭘﻪ اړه د ﺗﺮدﻳﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ او ﻣﺒﺎﺣﺚ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺧﭙﺎره ﺳﻮﻳﺪي ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﻳﻮازي دﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د‬
‫ﻳﻮﺷﻤﻴﺮ اﺛﺎرو او ﻟﻴﮑﻨﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮم ـ‬

‫ﻟﻮﻣ ې د ﻫﻐﻮاﻓﻐﺎﻧﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻨﻮ او اﺗﻨﻮﻟﻮﺟﺴﺘﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮاد ﻟﻴﮑﻞ‬

‫ﺳﻮو اﺛﺎرو ﺑﻴﻠ ﻲ ﻟﻴﮑﻢ ﭼﻲ د ﻧﻮﻣﻮړۍ ﻣﻼ د رواﻳﺎﺗﻮ او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ‬
‫د ورﺗﻪ ﻧﻮرو رواﻳﺎﺗﻮ او ﻧﮑﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﻳﯥ د ﻋﻠﻤﻲ اﺻﻮﻟﻮ‬
‫د ﻣﻨﻠﻮ وړ ﺣﻘﺎﻳﻖ او واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ را ﺑﺮﻣﻼ ﮐ ﻳﺪي ‪ :‬د‬ ‫ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﭘ ﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ دوه ﻮﮐﻪ د ﻋﻼﻣﻪ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬د‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻮﻣ ې ﻮک د اﺳﺘﺎد اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﺮﻏﻮﻧ‬
‫ﮐﻬﺰاد ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪،‬ﭘ ﺘﺎﻧﻪ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ر ﺎ ﮐﻲ د ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎ ﺧﻴﻞ ﻟﻴﮑﻨﻪ‬
‫‪ ،‬اﻓﻐﺎن او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﭘﺮوﻓﻴﺴﻮر ﮐﺎﮐ ﻟﻴﮑﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻮدي ﭘ ﺘﺎﻧﻪ د‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﻮر رﺷﺎد ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬ﭘ ﺘﻨﯥ ﻗﺒﻴﻠﯥ د ﻟﻄﻴﻒ ﻃﺎﻟﺒﻲ ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪،‬‬
‫ﻟﺮ ﻏﻮﻧﻲ ارﻳﺎﺋﻴﺎن د ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺎد ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺑﺮ اﻓﻐﺎن ﻧﺎﻣﻪ د‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ د‬ ‫ﺳﺮ ﻣﺤﻘﻴﻖ ﻋﻄﺎﻳﯥ ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﺮﻏﻮﻧ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﻮر ﺿﻤﻴﺮ ﺳﺎﭘﻲ ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ارﻳﺎﺋﻴﺎن دي ﻠﺠﺎﻧﺎن‬
‫ﻇﺮﻳﻒ ‪ ،‬د ﭘ ﻲ ﺧﺰاﻧﯥ ﺣﻮاﺷﻲ د ﻋﻼﻣﻪ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﻟﻴﮑﻨﻪ ‪ ،‬ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻮک دي د دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاري ﻟﻴﮑﻨﻪ او ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻮر ﭘﻪ‬
‫ﻟﺴ ﻮﻧﻮ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺎر ـ‬

‫د اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻨﻮ او ﻴ وﻧﮑﻮ ﭘﻪ ﻴﺮ ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﺑﻬﺮﻧﻲ‬

‫ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ ﻫﻢ د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺳ ﻲ او رﻳ ﯥ ﭘﻪ اړه د ﻧﻮو ﻋﻠﻤﻲ‬
‫د ﭘ ﺘﻨﻮ ارﻳﺎﺋﻴﺘﻮب ﻣﻨﻠﯥ او ﭘﻪ ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ اړ‬ ‫ﻴ ﻧﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﺧﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﻳﯥ د ﺛﺒﻮت ﻟﭙﺎره ﻣﻨﻠﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ وړاﻧﺪي ﮐ ي‬
‫ﭼﻲ د ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻫﻐﻮ ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د اﺛﺎرو‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﺎدوم ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ ارﻳﺎﺋﺘﻮب ﻳﯥ د ﻳﻮه ﻋﻠﻤﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐ ﻳﺪي ‪ :‬د ﮐﻨﺸﮑﺎ د ﺳﺮه ﮐﻮﺗﻞ ډﺑﺮﻟﻴﮏ ) ﺑﺎﺧﺘﺮي‬
‫ژﺑﻪ ( د ﻫﻴﻠﻤﻮت ﻫﻮ ﻣﺒﺎخ ﻟﻴﮑﻨﻪ او د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ زﻳﺎر ژﺑﺎړه ؛‬
‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ) ﭘ ﺎﻧﺰ ( د ﺳﺮاوﻟﻒ ﮐﺎرو ﻟﻴﮑﻨﻪ ﭼﻲ د ژﺑﺎړي ﭼﺎري ﻳﯥ‬
‫اﻟﺤﺎج ﺷﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮﻳﻤﻲ ﺗﺮ ﺳﺮه ﮐ ﻳﺪي ؛ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ او وروﻧﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻠﻴﮏ د ﺑﻮرﺧﺎردﺑﺮﻳﻨﺘﺲ ﻟﻴﮑﻨﻪ ؛ او‬ ‫ﭘﻴ ﻠﻴﮏ _‬ ‫ﻣﻠﻴﺘﻮﻧﻪ‬
 ‫ﭘﻪ ﻟﺴ ﻮﻧﻮ ﻧﻮر اﺛﺎر ﭼﻲ د ﻮﻟﻮ ﻟﻴﮑﻞ ﭘﻪ دي ﻟﻨ ه ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﮐﺎر ﻧﻪ دۍ ـ‬

‫ﺮان ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮ ﻪ ﮐﻮﻻي ﺷﯥ ﭼﻲ د ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫او دﻫﻐﻪ د ﻧﻮرو ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ د ﻣﻄﺮح ﺷﻮﻳﻮ رواﻳﺎﺗﻮ د ﺳﭙﻴﻨﺎوي‬
‫راز ورﺗﻪ‬ ‫ﻟﭙﺎره ﻳﺎد ﺷﻮي اﺛﺎر وﻟﻮﻟﯥ ﺗﺮ ﻮ دا ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﭘ‬
‫ﺮ ﻨﺪ ﺷﻲ ‪ .‬ﺧﻮ زه ﭘﻪ دي ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ ﭘﻪ ﻟﻨ ه ﺗﻮ ﻪ د ﻫﻐﻮ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮم ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم رﻳ ﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ارﻳﺎﺋﻴﺎﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ رﺳﻮي ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎﺗﻪ ﮐﻮم ﭼﻲ ﭘﻪ دي ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ ﺑﻪ زه زﻳﺎت‬
‫ﻧﻮي ﻣﻄﺎﻟﺐ وﻧﻪ ﻟﺮم ﺧﻮ دوﻣﺮه ﺑﻪ وي ﭼﻲ د ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ﻴ ﻧﻮ‬
‫ﻳﻮ ﻟﻨ ﻣﻄﻠﺐ وﻟﻴﮑﻞ ﺷﻲ ﻮ د ﻮاﻧﻮ ﭘ ﺘﻨﻮ ﻟﭙﺎره د‬ ‫ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‬
‫ﭘﻮﻫﻴﺪو وړ وي ـ‬

‫د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺮک ‪ :‬ﭘﺨﻮا ﺗﺮ دي ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬

‫ﺮک ﺗﻪ ﻣﺨﻪ وﮐ و ‪ ،‬ﻟﻮﻣ ۍ د ﻳﻮه ﻮﻟﻨﻴﺰ ﺑﻬﻴﺮ ﺑﻨﺴ ﻴﺰ ار ﺗﻪ د‬
‫درﻧﻮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﭘﻮره ﭘﺎم اړول ﻏﻮاړم ‪ ،‬او ﻫﻐﻪ داﭼﻲ ‪ :‬د‬
‫ﻮﻟﻨﻲ ﻮ ﻟﻴﺰ ﺷﺘﻮن او ﺘﻮن ﻟﺮي ؛ ﻮﻟﻨﻪ ﻫﻐﺴﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﻴﺮه‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﮐﻲ وه اوس ﻫﻐﺴﻲ ﻧﻪ ده او ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﮐﻲ‬
‫داﺳﻲ ﻧﻪ وي ﻟﮑﻪ ﭼﻲ ﻧﻦ ده ‪ .‬د دي ار ﭘﻪ ﻧﻈﺮﮐﻲ ﻟﺮﻟﻮﺳﺮه‬
‫ﮐﻴﺪای ﺳﯽ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺮک واﺧﻠﻮ او ﭘﻪ ﻻره ﮐﻲ د ﺗ ﻟﻮ‬
‫دروازو ﭘﺮاﻧﺴﺘﻞ د ﻫﻤﺪي ار ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ و ـ‬
 ‫د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺮک ﺑﻪ ﻟﻪ دې ﺎﻳﻪ ﭘﻴﻞ ﮐ و ﭼﻲ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫ارﻳﺎ ﺋﻴﺎن دې ‪ ،‬ﻻ ﺗﺮ اوﺳﻪ ارﻳﻦ ﭘﻮﻫﺎن د ارﻳﺎﺋﻴﺎﻧﻮ د ﻟﻮﻣ ﻧﻲ‬
‫وﻃﻦ ﭘﻪ اړه ﻳﻮه ﺧﻮﻟﻪ ﻧﻪ دي ‪ .‬د ارﻳﺎﺋﻲ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ د ﻟﻮﻣ ﻧﻲ‬
‫ﺎ ﻮﺑﻲ ) ﻣﺴﻘﻂ اﻟﺮاس ( ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ دري ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ ﺳﻴﻤﻲ ﻳﺎدي‬
‫ﺷﻮﻳﺪي ‪ ،‬د اورال او ﮐﺴﭙﻴﻦ ﺑﺤﻴﺮو ﭼﺎﭘﻴﺮه ﺳﻴﻤﻲ ؛ د زراﻓﺸﺎن‬
‫او ﺗﻴﺎﻧﺸﺎن درې او د اﻣﻮ ﺳﻴﻨﺪ ﺷﻤﺎل ﺧﺘﻴ ﻲ ﻴﺮازي ﺳﻴﻤﻲ‬
‫‪ .‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ ‪ ،‬ﻪ وﺧﺖ ﭼﻲ د ﻧﻮﻣﻮړو ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﺷﻤﻴﺮ زﻳﺎت‬
‫او د ﻣﻴﺸﺖ ﻧﻮﻳﻮ ﺎ ﻮﺑﻮ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﻮه ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ‬
‫زﻣﺎﻧﻮ ﮐﻲ ډﻟﻪ اﻳﺰي ﻟﻴ دﻳﺪﻧﻲ وﮐ ې ﭼﻲ ددې ډﻟﻪ اﻳﺰ ﻟﻴ د د‬
‫ﭘﻴﻞ ﺗﺎرﻳﺦ د ‪ 3000‬ﺨﻪ ﺗﺮ ‪ 2500‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮاﺗﺮ ﻣﻴﻼد ﮐﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﺎﮐﻞ ﺳﻮﻳﺪي ـ‬

‫د ارﻳﺎﺋﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ اړه ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﺑﺎوري ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ وﻳﻨﻲ او‬

‫ﺑﻮﻟﻨﻲ ) ﺳﺮودوﻧﻪ ( دي ﭼﻲ ﻮﻟ ﻪ ﻳﯥ د وﻳﺪا ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺪن ﻫﻢ دۍ ﭼﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻦ‬ ‫او دا د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﻟﺮﻏﻮﻧ‬
‫ﻳﯥ د وﻳﺪي ﺗﻤﺪن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدوي ‪ ،‬اوﻟﺮﻏﻮﻧﺘﻮب ﻳﯥ ﻪ ﻧﺎ ﻪ‬
‫‪ 1800‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮاﺗﺮ ﻣﻴﻼد ﮐﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺑﺮ ﮐﻲ ﻧﻴﺴﻲ ‪ .‬دا ﻫﻐﻪ‬
‫وﺧﺖ وو ﭼﻲ ارﻳﺎﺋﻴﺎن د اﻣﻮ ﺳﻴﻨﺪ ﺳﻬﻴﻠﻲ ﻨ و ﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟﯥ‬
‫اﻳ‬ ‫او دﺑﻠﺦ ﭘﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ ﺎر ﮐﻲ ﻳﯥ د ﻴﺮازه ﺗﻤﺪن ﺑﻨﺴ‬
‫وو‪.‬‬ ‫او ﻫﻐﻪ ﺗﻤﺪن ﺗﻪ ﻳﯥ د ودي او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﻟﻮرۍ ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘ‬
‫ﻴ وﻧﮑﻮ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﮐ ې ﭼﻲ وﻳﺪي ﺑﻮﻟﻨﻲ ﭘﻪ ﺑﻨﺴ ﻴﺰه ﺗﻮ ﻪ د‬
‫ﭘﻪ ﺳﻬﻴﻠﻲ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﻲ وﻳﻞ ﺳﻮﻳﺪي ‪ ،‬ﺧﻮ د ﻴ وﻧﮑﻮ‬ ‫ﻫﻨﺪوﮐ‬
 ‫ﭘﻪ ﺳﻬﻴﻞ ﮐﻲ د وﻳﺪي ﺑﻮﻟﻨﻮ ﻫﺮ اړﺧﻴﺰ ﺗﻮب‬ ‫ﭘﻪ اﻧﺪ د ﻫﻨﺪوﮐ‬
‫او ﺗﻮان دوﻣﺮه ﻏ ﺘﻠﯥ دۍ ﭼﻲ ﺑﻴﻠﻪ ﺷﮑﻪ د دي ﻟﻴﮑﻨﻴﺰو‬
‫ﻧﻲ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺷﺘﻮن ﺛﺎﺑﺘﻪ وي ‪.‬‬ ‫ادﺑﻴﺎﺗﻮ وړاﻧﺪې ‪ ،‬د وﻳﺎﻧﺪﻳﺰو ﻳﺎ‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺨﻮاﺗﺮ دې ﭼﻲ ارﻳﺎﺋﻲ ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺑﻠﺦ ﮐﻲ د ﻳﻮه‬
‫ﭘﻪ ﺷﻤﺎل او د‬ ‫ﮐ ﻴ دي ‪ ،‬د ﻫﻨﺪوﮐ‬ ‫ﭘﺮ ﻣﺨﺘﻠﻠﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﻨﺴ‬
‫اﻣﻮ ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﺳﻬﻴﻞ ﮐﻲ ﻳﯥ د ﻣﺪﻧﻴﺖ وړاﻧﺪي ﮐﻠﺘﻮري ﻣﺮﺣﻠﻮ‬
‫ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻞ ﭘ اوﻧﻪ ﺗﻴﺮ ﮐ ﻳﺪي ـ‬

‫د وﻳﺪا ﭘﻪ ﻠﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ) رﻳ ﻮﻳﺪا ؛ اﺗﻬﺮو وﻳﺪا ؛ وﻳﺠﻮرو وﻳﺪا‬

‫؛ او ﺳﺎﻣﺎ وﻳﺪا ( ﮐﻲ د ارﻳﺎﺋﻲ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ د ژوﻧﺪ ﭘﻪ اړه ﻫﺮ اړﺧﻴﺰ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺷﺘﻪ ﭼﻲ د ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻴ ﻧﻮ ﻟﭙﺎره ارز ﺘﻤﻦ ﻣﻮاد دي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دي ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ ﻳﻮې ﺑﻴﻠ ﻲ ﺗﻪ د ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﭘﺎم را اړوم ‪:‬‬
‫ﭘﮑﻬﺖ ؛ دا ﻫﻐﻪ ﻧﻮم دۍ ﭼﻲ د رﻳ ﻮﻳﺪا ﭘﻪ ﻣﺘﻦ ﮐﻲ زﻳﺎت ﻳﺎد‬
‫ﺷﮑﻞ‬ ‫ﺳﻮﻳﺪي ‪ .‬ژﺑﭙﻮﻫﺎن د ﭘﮑﻬﺖ ﻧﻮم د ﭘ ﺘﻮن د ﻧﻮم ﭘﺨﻮاﻧ‬
‫ﻲ ﭘﻪ دي اړه د ر ﻮﻳﺪا ﭘﻪ وﻳﻴﻨﻮ ) ﺳﺮودوﻧﻮ ( ﮐﻲ د ﭘﮑﻬﺖ د‬
‫ﻧﻮم د ﻳﺎدوﻟﻮ ﻮ ﺑﻴﻠ ﻲ را وړم؛‬

‫ـ‪ ... -- 1‬ﺑﺮﻳ ﻮ س او درﭘﻬﻮ س ژر ﻏﻮږ و ﻧﻴﻮ ۍ ﻳﻮه دوﺳﺖ‬

‫ﺑﻞ دوﺳﺖ ﺗﻪ د دو ﻟﻴﺮو ﻗﺒﻴﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ ﮑﻲ ﻧﺠﺎت و ﺑﺎ ﺧ ﻪ ‪ ...‬د‬
‫ﭘﮑﻬﺖ او ﺑﻬﺎﻻﻧﺎ او اﻟﻴﻨﺎ او ﺷﻴﻮا او اوﺷﻴﺎﻧﻦ ﺧﻠﻖ ﺳﺮه را ﻮ ل‬
‫ﺷﻮ ل د ارﻳﺎﺋﻲ ﻣﻠ ﺮي ﻻر ﻮ وﻧﻮ ﺗﻪ د ﺗﺮﻳﺘﺴﻮ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺗﻪ راﻏ‬
‫ﻟﻪ دي اﻣﻠﻪ وو ﭼﻲ ﻟﻪ ﺟ ي ﺳﺮه‬ ‫‪ ،‬د ده دا زړه ورﺗﻮب ‪ ،‬را ﺗ‬
‫ﻳﯥ ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده ـ‬
‫ﻟﻪ دي ﺳﻨﺪري ﺨﻪ ﺮ ﻨﺪﻳ ي ﭼﻲ ﭘﮑﻬﺖ ) ﭘ ﺘﻮن ( او ﺑﻬﺎﻻﻧﺎ‬
‫) ﺑﻮﻻﻧﻴﺎن ( اﻟﻴﻨﺎ ) ﻧﻮرﺳﺘﺎﻧﻴﺎن ( ﺷﻴﻮا ) د ﮐﺎﺑﻞ د ﺷﻴﻮﮐﻲ ﺧﻠﮏ‬
‫( ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟ ه ﮐﻲ ﺳﺮه ﻣﻠ ﺮې وه ـ‬

‫ـ‪ ... --2‬اي اﻳﻨﺪرا ! ﺗﻪ ډﻳﺮ ﻟﻮی ﻳﯥ ﻟﻪ ﺗﺎ ﺨﻪ ﻏﻮاړم ﭼﻲ ﻣﻮږ‬

‫ﺗﻪ ﭘﯥ وري ﻏﻮاوي راﮐ ې ! ﻟﮑﻪ ﻣﺪﻫﻪ ﭘﺎﺗﻲ ﺗﻴﺎ او ﻧﻲ ﭘﺎﺗﻲ ﺗﻴﺎ‬
‫ﺗﻪ ﭼﻲ دي ورﮐ ﻳﺪي ‪.‬ﻫﻐﻪ ﺳﻲ ﻟﮑﻪ د ﮐﻨﻮا ﺒﺮ او د‬
‫ﺗﺮاﺳﺎدﻳﻮس ﺷﻬﺰاده او ﭘﮑﻬﺖ او ﺳﺎوراﭼﺎ ﺗﻪ ﭼﻲ دي‬
‫ورﮐ ﻳﺪي ـ‬

‫ـ‪... --3‬اي اﺳﻮﻧﺎ ﻧﻮ )) د ﺳﻬﺎر دوه ﺳﺘﻮري ((ﭘﺮ ﺧﭙﻠﻮ ﺟﻨ ﻲ‬

‫‪ ،‬اي ﻫﻐﻮ ﺧﻠﮑﻮ‬ ‫‪ ،‬ﭘﺮ ﺧﭙﻞ ﻃﻼﻳﯥ ﭘﻼز ﮐ ﻴﻨ‬ ‫ارﺑﻮ ﺳﭙﺎره ﺷ‬
‫ﭼﻲ ﺗﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺎ ن ﻳﺎﺳﺖ او ﻫﻐﻪ ﻣﺮﺳﺘﻲ ﭼﻲ ﺗﺎﺳﻲ ﻟﻪ ﭘﮑﻬﺖ او‬
‫ادرﻳﮑﻮ ﺳﺮه وﮐ ه ‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﺎ ﺑﻬﺮو ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ دوﺳﺘﺎﻧﻮ ﺨﻪ ﺑﻴﻞ ﺷﻮـ‬

‫ﭘﻪ دي ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﭘﮑﻬﺖ ﻳﺎ ﭘ ﺘﻮن ډﻳﺮه ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻞ‬

‫ﺷﻮې وﻳﺪا ﮐﻲ ﺷﺘﻪ ‪ ،‬او د ﻳﻮي ﻗﺒﻴﻠﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﻳﯥ د وﺧﺖ ﭘﻪ‬
‫ﭘﻴ ﻮ ﮐﻲ ﺎﮐﻠﯥ وﻧ ه درﻟﻮده ـ‬

‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ د ﭘﻮﻫﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ‬

‫ﻣﺎﺧﺬ د اوﺳﺘﺎ ﻣﻘﺪس ﮐﺘﺎب دۍ ﭼﻲ د زردﺷﺖ ﻳﺎ ﺳﭙﻴﻦ ﺗﻤﺎن‬
‫او ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺷﻮﻳﺪۍ ‪ .‬ﻣﻮرﺧﻴﻦ د دې اﺛﺮ‬ ‫ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راﻏﻠ‬
‫دﺗﺒﻠﻴﻎ او ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ زﻣﺎﻧﻪ د ‪ 1200‬ﭘﺨﻮا ﺗﺮ ﻣﻴﻼد ﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﺮ‬
 ‫‪ 700‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﺗﺮ ﻣﻴﻼد ﮐﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻮﺗﻪ ﮐﻮي ‪ .‬د ازﻣﺎﻧﻪ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ د اوﺳﺘﺎﻳﯥ ﺗﻤﺪون ﺗﺮ ﻋﻨﻮان ﻻﻧﺪي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ او ﻴ ل ﮐﻴ ي ‪ .‬دا ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻫﻢ د وﻳﺪي ﻣﺪﻧﻴﺖ ﭘﻪ ﻴﺮ‬
‫د ارﻳﺎﺋﻴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻣﻨ ﺘﻪ راوﺳﺘﻞ ﺷﻮ او وده ﻳﯥ ورﮐ ل ‪ ،‬ﭼﻲ‬
‫د ﭘ ﺘﻨﻮ وﻧ ه ﺑﻴﺎﻫﻢ رو ﺎﻧﻪ وه ‪ ،‬د ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د زردﺷﺖ‬
‫ﭘ ﺘﻮ‬ ‫ﻧﻮم ﺳﭙﻴﻨﺘﻤﺎن وو ﭼﻲ ﭘﻪ اوﺳﻨ‬ ‫ﻳﻮ ډﻳﺮ اورﻳﺪوﻧﮑ‬
‫ﮐﻲ ﻫﻢ ﭘﻮره د ﭘﻮﻫﻴﺪو وړ ﻧﻮم دۍ ‪ .‬د دي ﺳﺮه ﺳﺮه ﭼﻲ د‬
‫ﻲـ‬ ‫اوﺳﺘﺎﻳﯥ ﻣﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻴﻨﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﻲ د ﺳﻬﺎﮐﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻪ ﻧﻪ‬

‫د ﺳﭙﻴﻦ ﺗﻤﺎن د ﻧﻮم ﺳﺮﺑﻴﺮه ﻳﻮﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮر ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ اوﺳﺘﺎ‬

‫ﮐﻲ ﻮ ﻮ ﻠﻪ راﻏﻠﻲ ﭼﻲ ﻨﻲ ﻳﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﺎل‬
‫ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﺗﻪ دي او ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻟ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻪ اوﺳﻨ‬
‫ﮐﻲ ﻫﻢ د ﭘﻮﻫﻴﺪو وړ دي ‪ ،‬ﭼﻲ ﭘﻪ دي ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ د ﻳﻮ ﻮ ﺑﻴﻠ ﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻳﺎدوﻟﻮ ﺑﺴﻨﻪ ﮐﻮم ‪ :‬ﺳﭙﻴﻨﻪ ﻮﻧﺎﻏﻴﺮي ؛ ﭘﻪ اوﺳﺘﺎ ﮐﻲ دا ﻧﻮم‬
‫ﻳﻮه ﻏﺮه ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب دۍ ﭼﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻳﯥ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ د‬
‫دۍ ‪ .‬وﻳﺴﻪ ؛ داﮐﻠﻤﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ‬ ‫اوﺳﻨﯥ ﺳﭙﻴﻦ ﻏﺮه ﺎﮐﻠ‬
‫ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﻲ ﺑﻴﻠﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮه ﮐﺎرول ﮐﻴ ي ﭼﻲ ﻣﺎﻧﺎ ﻳﯥ وﻳﺴﺎ او‬
‫ﺑﺎور دۍ ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪي ﺗﺮﺗﻴﺐ د ورﺷﻮ ﮐﻠﻤﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ وﻳﺪي او‬
‫اوﺳﺘﺎﻳﯥ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﮐﺎرول ﺷﻮﻳﺪه ‪ ،‬او داﺳﻲ ﻧﻮري ﮐﻠﻤﻲ او‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺷﺘﻪ ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ او ﭘ ﺘﻮ وﻧ ه ﭘﻪ اوﺳﺘﺎﻳﯥ ﻣﺪﻧﻴﺖ‬
‫ﮐﻲ ﺑﺮ ﻣﻼ ﮐﻮي ـ‬
‫د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺮک ﻟﭙﺎره د ﻣﻌﺘﺒﺮو ﻣﺎﺧﺬوﻧﻮ ﭘﻪ ﻟ ﮐﻲ ﺗﺮ‬
‫اوﺳﺘﺎ ﻳﯥ ﻣﺘﻮﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ډاډﻣﻦ ﻣﺎﺧﺬوﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﻴﮑﻨﻲ‬
‫دي ﭼﻲ د ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻮرﺧﻴﻨﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي او د ﻣﻨ ﻨ‬
‫اﺳﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﭘﻮري اړه ﻟﺮي ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ د‬
‫ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﻳﻮازي دﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻣﻮرخ ﻫﻴﺮودوﺗﺲ ) ﭘﻪ‬
‫‪ 425‬ﺗﺮ ﻣﻴﻼد وړاﻧﺪي ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﻣ ﺷﻮﻳﺪۍ ( ﻫﻐﻪ ﻳﺎدوﻧﻲ‬
‫راﻧﻘﻠﻮم ﭼﻲ ﻧﻮﻣﻮړي د ﭘ ﺘﻮن او د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ اړه ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ اﺛﺎرو ﮐﻲ ﭘﻪ ډﻳﺮ ﻠﻪ ﺛﺒﺖ ﮐ ي دي ‪ .‬د ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ‪،‬‬
‫ﻫﻴﺮودوت ﻟﻴﮑﯥ؛‬

‫ـ‪ --- 1‬ﺳﺮ ﺑﻴﺮه ﭘﺮ دې ﻧﻮر ﻫﻨﺪﻳﺎ ن ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼﻲ د ﭘﺎﮐﺘﻮ ﻳﮏ‬

‫ﻫﻴﻮاد د ﮐﺎﺳﭙﺎرﺗﻮس ﻟﻪ ﺎر ﺳﺮه ﺳﺮﺣﺪ ﻟﺮي ـ‬

‫ـ‪ --- 2‬د ﭘﺎﮐﺘﻮ ﻳﮏ ﺧﻠﮑﻮ د ﭘﻮﺳﺘﮑﻲ ﭼﭙﻨﻲ اﻏﻮﺳﺘﯥ او د ﺧﭙﻞ‬

‫ﻫﻴﻮاد ﻟﻨﺪۍ او ﭼ ې ﻳﯥ ﻟﻪ ﺎ ن ﺳﺮه درﻟﻮدې ـ‬

‫ـ‪ --- 3‬ﻳﻮه ﮐﻮﭼﻲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭼﻲ ﺳﺎ ﺎر ﺗﻮې ﻧﻮﻣﻴ ي اﻳﺮاﻧﻴﺎن دي ‪،‬‬

‫ﭘﻪ ﻟﺒﺎ س ﮐﻲ ﻧﻴﻢ ﭘﺎړﺳﻲ او ﻧﻴﻢ ﭘﮑﺘﻮا ن دي ـ‬

‫ـ‪ --- 4‬دو ۍ ﺧﭙﻞ دﻏﻪ درﻳﺎﻳﯥ ﺳﻔﺮ د ﭘﺎﮐﺘﻮ ﻳﮏ ﻫﻴﻮاد د‬

‫ﮐﺎﺳﭙﺎرﺗﻮس ﻟﻪ ﺎره ﭘﻴﻞ ﮐ ‪ .‬د ﻮﻟﻮ ژﺑﭙﻮ ﻫﺎﻧﻮ ﭘﺮ دې ﮑﻲ‬
‫اﺗﻔﺎق دۍ ﭼﻲ د ﭘﺎ ﮐﺘﻮﻳﮏ ﻣﺎﻧﺎ اوﺳﻨﯥ ﭘ ﺘﻮن دی ـ‬
 ‫ﭘﺮ ﻫﻴﺮودوﺗﺲ ﺳﺮﺑﻴﺮه ﻳﻮﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮرو ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ او‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﮑﻪ ﺑﻄﻠﻴﻤﻮس ‪ ،‬ﻫﻴﮑﺘﺎﻳﻮس او ﻧﻮروﻫﻢ د‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻪ اړه ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﺛﺎرو ﮐﻲ ﻳﺎدوﻧﻲ ﮐ ﻳﺪي ﺑﻄﻠﻴﻤﻮس ﭘﻪ‬
‫ﻣﮑﺮر ډول د ﭘﮑﺘﻴﻦ ﻧﻮم ﻳﺎد ﮐ ﻳﺪۍ ‪ ،‬او ﻫﻤﺪاډول د ﻫﻴﮑﺘﺎﻳﻮس‬
‫ﭘﻪ اﺛﺎرو ﮐﻲ د ﮐﺎﺳﭙﺎﭘﻮر )ﭘﻴ ﺎور ( ﻨﺪﻫﺎرا ) ﻧﻨ ﺮﻫﺎر ( او ﻧﻮر‬
‫دي ـ‬ ‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ راﻏﻠ‬

‫د ﻣﻘﺪوﻧﻲ ﺳﮑﻨﺪر ﺳﺮه د ﺟ و ﭘﻪ ﻣﻬﺎل ) د ‪ 330‬ﺨﻪ ﺗﺮ‬

‫‪ 326‬د ﻣﻴﻼد وړاﻧﺪي ﮐﺎﻟﻮﻧﻪ ( ﻧﻪ ﻳﻮازي د ﭘ ﺘﻮن ﻗﻮم ﻳﺎدوﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ واروار ﺷﻮﻳﺪه ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻲ د ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﻮﻳﺪه‬
‫دﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ‪ :‬د ﺷﺘﮏ ) ﺧ ﮏ ( اﺳﭙﺰي ) ﻳﻮﺳﻔﺰي (‬
‫ﺳﺎ ﺎري ) ﺳﺎﺧﺮي ( او ﻧﻮرو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﺎدوﻻي ﺷﻮ ـ‬

‫د ﻟﻮﻣ ۍ ﻣﻴﻼدي ﭘﻴ ۍ ﭘﻪ درﺷﻞ ﮐﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻳﻮي ﻗﺒﻴﻠﻲ ﭼﻲ‬

‫ﮐ ﻴ ﻮد ‪ ،‬ﭼﻲ د‬ ‫ﺑﻨﺴ‬ ‫ﺳﻬﺎک ﻧﻮﻣﻴﺪل د ﻳﻮي ﻟﻮﻳﯥ واﮐﻤﻨ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ د ﮐﻮﺷﺎﻧﻲ اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ ﭘﻪ ﻧﻮم ﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫ﻳﺎ‬ ‫ﻧ‬ ‫ﺷﻮﻳﺪه ‪ .‬د ﻫﻤﺪي ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﻲ د ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻲ‬
‫دوﻳﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧﻲ د وﺧﺖ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﺮ ﻮل ﺳﻮﻳﺪي ‪ ،‬د‬
‫ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د ﺑﻐﻼن د ﺳﺮه ﮐﻮﺗﻞ ﭘﻪ ډﺑﺮﻟﻴﮏ ﮐﻲ د اوﺳﻨ‬
‫ﮐﻠﻴﻤﻲ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮﻳﺪي ﻟﮑﻪ ‪ :‬اﻧﻨﺪ ) ﻧﻨﺪاره(‬ ‫ﻧ‬ ‫ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻲ ډﻳﺮي‬
‫؛ وﮐﻴﺪو ) ﮐﻴﺪل ( ؛ ﺑ ﻪ ) ﺑﻐﻲ ( ؛او ﻧﻮر ـ‬
 ‫د اﻳﭙﺘﺎﻟﻲ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﭘﺎﺗﺸﻮﻧﻲ او د زاﺑﻞ واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ ﭼﻲ د ﭘ ﺘﻨﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻠﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ ﭘﻮري ﻳﯥ اړه درﻟﻮدل ﻟ ﺗﺮ ﻟ ه د ‪ 300‬ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﭘﻮري د ﻋﺮﺑﻲ ﻟ ﮑﺮو ﭘﻪ وړاﻧﺪي د ﺧﭙﻠﻲ ﺳﻴﻤﻲ ژﻏﻮرﻧﻲ ﺗﻪ ﻣﻼ‬
‫ﺗ ﻟﻲ وه‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﻮ ﭼﻲ د ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻳﻌﻘﻮب اﺑﻦ ﻟﻴﺚ ﺻﻔﺎر ﭘﻪ‬
‫وړاﻧﺪي ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﻮرﭼﻠﯥ ﭘﺮﯦﻴ ﻮدﻟﯥ او اړوﻧﺪي ﺳﻴﻤﻲ ﻳﯥ د‬
‫ﺻﻔﺎري واﮐﻤﻨﺎﻧﻮ ﺗﺮ ﺳﻴﻮري ﻻﻧﺪي ﺷﻮي ـ‬

‫د اﭘﺘﺎﻟﻲ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ وروﺳﺘﻪ د ﻴﻨﻮ ﭼﻴﻨﻲ زﻳﺎرت ﮐﻮﻧﮑﻮ او ﺑﻴﺎ‬

‫ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻋﺮﺑﻲ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﭘﻪ اﺛﺎ رو ﮐﻲ د ﭘ ﺘﻮن د ﻧﻮم‬
‫د‬ ‫ﺮک ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴ ي ‪ ،‬ﺧﻮ د دي ﻧﻮم ﺗﺮ ﻨ‬
‫اﭘ ﺎن ﻳﺎ اﻓﻐﺎن ﻧﻮم ﻫﻢ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻮ ﮐﻴ ي ﭼﻲ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﭘﺨﻮاﻧﯥ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﻲ ﻟﻴﺪل ﮐﻴ ي ﭼﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﯥ‬
‫درﻳﻤﻲ ﻣﻴﻼدي ﭘﻴ ۍ ﺗﻪ رﺳﻴ ي ‪.‬او ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وروﺳﺘﻪ د ﭼﻴﻨﻲ‬
‫ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ او زﻳﺎرت ﮐﻮﻧﮑﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺛﺒﺖ ﺳﻮﻳﺪۍ ‪ ،‬د ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ‬
‫د ﭘﺎﻻ ﻧﻪ د ﺳﻴﻤﻮ‬ ‫ﻫﻴﻮﻧﺘﺴﻨ‬ ‫ﺗﻮ ﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﻧﺎﻣﺘﻮ زﻳﺎرت ﮐﻮﻧﮑ‬
‫د ﻟﻴﺪﻟﻮ وروﺳﺘﻪ د ﻳﻮه ﺑﻞ ﻫﻴﻮاد ﻧﻮم اﭘﻮ ﺎن ﻳﺎد ﮐ ﻳﺪۍ ﭼﻲ د‬
‫زﻳﺎﺗﻮ ﻴ ﻧﮑﻮ ﭘﻪ اﻧﺪ دا ﻧﻮم د اﻓﻐﺎن ﭘﺨﻮاﻧﯥ ﺷﮑﻞ دۍ ‪ .‬ﺎﻳﯥ‬
‫د ﻋﺮب ﻟﻴﮑﻮال اﻟﻤﺴﻌﻮدي ﭘﻪ اﺛﺮ ﮐﻲ ﻳﺎد ه ﺷﻮې د اﺑﻐﺎن ﮐﻠﻴﻤﻪ‬
‫ﻫﻢ اﻓﻐﺎن وي ﮐﻪ دا ﺧﺒﺮه ﺳﻤﻪ وﺧﻴﮋي ﺑﻴﺎ ﺑﻪ اﻟﻤﺴﻌﻮدي ﻟﻮﻣ ې‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻟﻴﮑﻮال وي ﭼﻲ د اﻓﻐﺎن ﮐﻠﻴﻤﻪ ﻳﯥ ﮐﺎروﻟﯥ ده ؛ ﺧﻮ د‬
‫ﺣﺪود اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮق ا ﻟﻠﻤﻐﺮب ﻟﻴﮑﻮال ﺑﻴﻠﻪ ﺷﮑﻪ د اﻓﻐﺎن‬
‫ﮐﻠﻴﻤﻪ او ﻧﻮم ﭘﻪ ﭘﻮره وﺿﺎﺣﺖ ﻳﺎد ﮐ ﻳﺪۍ ‪ .‬د ﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ‬
 ‫ﻧﻮﻣﻮړې ﻟﻴﮑﻲ ‪ :‬ﺳﺎول ﻳﻮه ﻧﻌﻤﺖ ﻟﺮوﻧﮑﯥ ﺳﻴﻤﻪ ده ﭼﻲ ﻫﻠﺘﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن اوﺳﻴ ي ـ‬

‫زاﺑﻠﻲ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎن د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻫﻐﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن وروﺳﺘﻲ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎن‬

‫وه ﭼﻲ د ﺻﻔﺎرﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ د ﻣﺎﺗﻲ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮل ‪ ،‬ﻟﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ‪ 940‬ﻣﻴﻼدي ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐﻲ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﭘ ﺘﻨﻮ‬
‫واﮐﻤﻨﻲ ﭘﻪ ﭘﺎﺷﻠﯥ ﺗﻮ ﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺳﻬﻴﻞ ﻟﻮﻳﺪﻳ ﻮ ﺳﻴﻤﻮ‬
‫ﮐﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺛﺎرو ﺛﺒﺖ ﮐ ﻳﺪه ‪ .‬ﻟﻪ ﻧﻴﮑﻤﺮﻏﻪ د ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ ﭘ ﻪ‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ ؛ د ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻣﺎﮐﻮ ﺗﺬ ﮐﻴﺮت ا ﻻ اوﻟﻴﺎ ؛ د اﺧﻮﻧﺪ دروﻳﺰه‬
‫ﺗﺬﮐﻴﺮت اﻻ اﺑﺮار او زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﻧﻮر اﺛﺎر ﭘﻪ ﭘﻮره ﺗﻔﺼﻴﻞ د‬
‫ﻧﻴﮑﻪ او د ﻫﻐﻪ د وروﻧﻮ ﭘﻪ اړه ﭘﻪ زړه ﭘﻮري ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻟﺮي‬ ‫ﺑﻴ‬
‫‪ ،‬ﭼﻲ ﺮان ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﯥ د ﻧﻮﻣﻮړو اﺛﺎرو ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ زﻳﺎت‬
‫درﻧ ﺖ راﺑﻮﻟﻢ ـ‬

‫ﭘ ﺘﻨﻮ ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ او ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻓﻮﮐﻠﻮر‪:‬‬

‫د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم‪ ،‬ﭘ ﺘﻮ ژﺑﯽ ‪ ،‬ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ او د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺎﺗﻮﺑﻲ او د‬

‫ﻫﻐﻮی د ﻣﻨﺸﺄ ﭘﻪ ﺑﺎب ﭘﻪ ﺑﻬﺮ او داﺧﻞ ﮐﯽ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ډﯾﺮی زﯾﺎﺗﻲ‬
‫ﻟﯿﮑﻨﻲ ﮐ ی دي‪ .‬ﭼﺎ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‪ ،‬ﭼﺎﻗﺒﻄﯿﺎن‪ ،‬ﭼﺎ اﻟﺒﺎﻧﻲ اﺻﻠﻪ‬
‫او ﭼﺎ ﻫﻢ د ارﯾﺎﯾﺎﻧﻮ اﺻﯿﻞ زاﻣﻦ ﺑﻠﻠﻲ دي‪ .‬دﻟﺘﻪ زﻣﻮږ ﻫﺪف‬
‫ددې ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﻮ او ﻋﻘﺎﯾﺪوردول او ﺗﺎﯾﯿﺪول ﻧﻪ دي ﺑﻠﮑﻪ دا ﺧﺒﺮه‬
 ‫ﮐﻮو ﭼﯽ دﻏﻮ اﮐﺜﺮو ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯽ د ﺧﭙﻠﻮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻮ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﭘﺮ ﻫﻐﻮ ﻓﻮﮐﻠﻮری اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺑﻨﺎ ﮐ ې ده ﭼﯽ ﻟﻪ ﻟﻮﯾﻪ‬
‫ﺳﺮه ﻫﯿ اﺳﺎس ﻧﻪ ﻟﺮي او زﯾﺎﺗﺮه ﺧﻮ ﯾﻮازي د ﯾﻮه ﻟﯿﮑﻮال ﭘﺮ‬
‫ﻫﻐﻮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﻮي ﭼﯽ ﯾﻮازي ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﯿﮑﻮال ﭘﻮري اړه‬
‫ﻟﺮي او ﭘﻪ ﺑﻞ ﻫﯿ ﮐﺘﺎب ﮐﯽ راﻏﻠﻲ ﻧﻪ دي‪ .‬ددې ﻓﻮﮐﻠﻮري‬
‫ﻫﺮوي ﭘﺨﭙﻠﻪ د‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻧﮑﻠﭽﻲ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ او اﺳﻼم ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ ﺑﯽ ﺧﺒﺮه دی او ﭼﯽ ﻫﺮ ﻪ ﯾﯽ‬
‫زړه ﻏﻮ ﺘﻲ دي ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ﻟﯿﮑﻠﯽ دي‪ .‬ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ ﺑﻬﺮﻧﻲ او‬
‫داﺧﻠﻲ ﻣﻮرﺧﯿﻦ او ﯿ وﻧﮑﻲ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺒﺮه ده ﭼﯽ دده ﭘﻪ‬
‫دﻏﻮ ﻧﯿﻤ ﺗﯿﺎوو ﭘﻮﻫﯿﺪﻟﯽ دي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﻮ‬
‫ﺨﻪ ﭘﻪ ﻏ ﻮ ﺳﺘﺮ ﻮ ﺗﯿﺮ ﺳﻮي دي او ﺣﺘﯽ ﻻ وروﺳﺘﻪ ﯾﯽ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻐﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻫﻢ اﺳﺘﻨﺎدوﻧﻪ ﮐ ي دي ﭼﯽ ﻧﻮرو ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ‬
‫ﭘﺮ ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺧﻮﺑﻮﻧﻮ‬ ‫ﺑﯽ ﺧﺒﺮو ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐ ي دي‪ .‬د دې ﻏﻠﻄﻮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ او ﯿ ﻧﻮ ﺗﺎوان ﭘﻪ دې‬
‫ﮐﯽ ﻧﻪ دی ﭼﯽ ﻣﻮږ ﺗﻪ د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻤﺮاه ﮐﻮﻧﮑﻲ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت راﮐﻮي ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻮی ﺗﺎوان ﯾﯽ دادی ﭼﯽ دﻏﻪ ﻏﻠﻂ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﻟﻪ آدﻣﻪ ﺗﺮ دې دﻣﻪ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﺗﺮ‬
‫ﻣﻨ د اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻮ ﻋﺎﻣﻞ ﺮ ﯧﺪﻟﯽ او ﺗﺮ ﻧﻦ ور ﯽ ﭘﻮري ﯾﯽ‬
‫دوام ﮐ ی دی‪ .‬ﻓﻮﮐﻠﻮر‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﯥ او ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ د ﯾﻮه ﻗﻮم‬
‫د ﻫﻮﯾﺖ ﻟﻮﯾﻪ ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬ﭘﻪ ﻧ ۍ ﮐﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ داﺳﯽ ﻗﺎم ﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﭼﯽ د ﺧﭙﻠﯽ رﯾ ﯥ او ﻣﻨﺸﺄ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ اﻓﺴﺎﻧﯥ وﻧﻪ ﻟﺮی‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻗﺎم ﺎﻧﺘﻪ ﻟﯿﮑﻠﯽ او ﺷﻔﺎﻫﻲ ﺗﺎرﯾﺦ ﻟﺮي‪ .‬ﻓﻮﮐﻠﻮري اﻓﺴﺎﻧﯥ ﭘﻪ‬
 ‫ډول او ﺳﯿﻨ ﺎر دی‪.‬‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﯽ د ﯾﻮه ﻗﺎم د ﮐﻠﺘﻮر او ﻓﺮﻫﻨ‬
‫ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﯾﻮ ﻗﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ او ﻟﻮﺳﺘﯽ ﺳﻲ ﻧﻮ اﻓﺴﺎﻧﯥ ﻟﻪ‬
‫رﯾ ﺘﻮﻧﻲ ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ ﺑﯿﻠﻲ ﮐ ې‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻪ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻫﻢ د‬
‫ﺧﭙﻞ رﯾ ﺘﻮﻧﻲ ﺗﺎرﯾﺦ ﺮک ﻟ ﻮي‪ .‬ﺧﻮ زﻣﻮږ د ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻮ ﻟﻮﯾﻪ‬
‫ﻧﯿﻤ ﺗﯿﺎ ﭘﻪ دې ﮐﯽ ده ﭼﯽ د ﺧﭙﻠﻮ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ‪ ،‬ﭼﯽ‬
‫زﯾﺎﺗﺮه وﺧﺘﻮﻧﻪ رﻳ ﺘﻮﻧﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺎس ﻧﻪ ﻟﺮی‪ ،‬او ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﯽ ﯾﯽ د ردوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ زرﻫﺎوو ﮐﺮه ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ او ﻟﯿﮑﻠﻲ‬
‫وﻻړ ﯾﻮ او‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد دي‪ ،‬ﺑﯿﺎ ﻫﻢ ﭘﺮ ﺧﭙﻠﯽ ﺧﺒﺮی ﯿ‬
‫ﻏﻮاړو ﭘﻪ ﯾﻮه او ﺑﻞ ډول ﻫﻐﻮ ﺗﻪ رﯾ ﺘﻮﻧﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ رﻧ‬
‫ورﮐ و‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏﻮ ﺑﯥ اﺳﺎﺳﻮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﭘﺮ اﺳﺎس ﻣﻮ‬
‫ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﻮﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﮐ ي او ﺣﺘﯽ د ﻗﻮﻣﻲ ﺟﻼواﻟﻲ او‬
‫ﺑﺪﯾﻮ د دوام ﺳﺒﺐ ﻣﻮ ﺮ ﻮﻟﻲ وي‪ .‬د ﭘ ﺘﻮن ﻗﺎم د ﺳﺮﭼﯿﻨﯽ‬
‫او ﭘ ﺘﻨﯽ ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ زﯾﺎﺗﺮه اﻃﻼﻋﺎت د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﻫﺮوي ﭘﺮ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎﻧﺪي‪ ،‬ﭼﯽ‬ ‫ا‬
‫ﭘﻪ اوه ﻟﺴﻤﻪ ﻣﯿﻼدي ﭘﯧ ی ﮐﯽ ﯾﯽ ﻟﯿﮑﻠﯽ دی‪ ،‬وﻻړ دي ـ‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮره زړه ورﺗﻮب ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯽ زﻣﺎﻧﯥ ﺨﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﻪ ﺑﺎﻧﺪي دوه زره ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﭘﯿ ﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ داﺳﯽ ﺑﺤﺚ‬
‫ﮐﻮی ﻟﮑﻪ ﻟﯿﮑﻠﻲ اﺳﻨﺎد او ﺗﺎرﯾﺨﻮﻧﻪ ﭼﯽ ﯾﯽ ﻣﺨﻲ ﺗﻪ ﭘﺮاﺗﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ د ﻧﻮﻟﺴﻤﯽ ﭘﯿ ۍ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯽ ﺷﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‬
‫ﻨ اﭘﻮر د ﺗﻮارﯾﺦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﯾﻮ ﮐﺘﺎب ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐ او‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﭘﻪ ﺻﻮﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ ﮐﯽ د اﻧ ﺮﯾﺰاﻧﻮ ﯾﻮه‬
‫ﻣﺎﻣﻮر ډﯾﭙ ﯽ ﻣﺤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﺣﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﯾﻮ ﮐﺘﺎب‬
‫وﻟﯿﮑﯽ او د ﻗﺒﺎﯾﻠﯽ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﯾﯽ ﻫﻤﺎﻏﻪ د ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺑﯽ اﺳﺎﺳﻪ ﺧﺒﺮي ﭘﻪ ﯾﻮه او ﺑﻞ ﺷﮑﻞ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐ ې‪.‬‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ددې درﯾﻮ واړو ﺗﺎرﯾﺦ ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻮ ﯾﻮه ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ وﺟﻪ دا ده ﭼﯽ‬
‫درې واړه د ﺗﺎرﯾﺦ او‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﯿﺮه ﺑﯿﺎ د ﺳﯿﻤﯽ ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ ﺗﺮ‬
‫ډﯾﺮه ﺎﯾﻪ ﺑﯽ ﺧﺒﺮه دي او درﯾﻮ واړو‪ ،‬د ﺧﭙﻠﻮ ﺗﺎرﯾﺨﻮﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻟﯿﮑﻠﻮ ﮐﯽ‪ ،‬ﭘﻪ ډﯦﺮو ﺎﯾﻮﻧﻮ ﮐﯽ‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﺸﭙ ی ﺑﯥ ﻣﺴﻮﻟﯿﺘﯽ ‪،‬ﭘﺮ‬
‫ﻓﻮﮐﻠﻮري رواﯾﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪی ﺗﮑﯿﻪ ﮐ ې ده‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ زﯾﺎﺗﺮو‬
‫ﺑﯽ اﺳﺎﺳﻮ ﺧﺒﺮو د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﺎب ﺳﻞ ﻫﺎوو ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ‬
‫او ﺗﺤﻠﯿﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻻره وﮐ ه او د ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ د وﯾﺶ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﯾﯽ‬
‫زﯾﺎﺗﺮه ﺧﺒﺮی ﺗﺮ ﻧﻦ ور ﯽ ﭘﻮري د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﺮﻣﻨ د ﺑﯥ دﻟﯿﻠﻮ‬
‫وﯾﺸﻮﻧﻮ او ﺣﺘﯽ ﻗﻮﻣﻲ د ﻤﻨﯿﻮ ﺳﺒﺐ ﺮ ﯿﺪﻟﻲ دي ـ‬

‫ﻫﺮوي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﯾﺎدﺳﻮې ﮐﺘﺎب ﮐﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﻟﯿﮑﻲ ﭼﯽ ﺷﻤﻮﯾﻞ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻗﺒﺮ ﺨﻪ را ووت او د‬
‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻮ ﭘﺎﭼﺎ ﻃﺎﻟﻮت ) ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ ﺳﺎول دی( ﺗﻪ ﯾﯽ ووﯾﻞ‬
‫ﭼﯽ د ﻫﻐﻮ ﻟﻮﯾﻮ ﻨﺎﻫﻮﻧﻮ او ﺑﯥ ﻋﺪاﻟﺘﯿﻮ ﺨﻪ ﭼﯽ ﺗﺎ ﮐ ي دي د‬
‫ﺑﺨ ﻞ ﮐﯿﺪﻟﻮ ﯾﻮازﯾﻨﯽ ﻻره داده ﭼﯽ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺎﭼﻬﻲ داوود ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم ﺗﻪ ﭘﺮﯾ دې او د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﺴﻮ زاﻣﻨﻮ ﺳﺮه د ﮐﻔﺎرو ﺳﺮه ﭘﻪ‬
‫ﺟ ه ﮐﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﯥ‪ .‬ﻃﺎﻟﻮت ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺎﭼﻬﻲ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫ﺗﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐ ه او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﯾﯽ ووﯾﻞ ﭼﯽ دده د ﻫﻐﻮ دوو‬
 ‫ﻣﯿﺮﻣﻨﻮ‪ ،‬ﭼﯽ دواړي ﺣﺎﻣﻠﯥ دي‪ ،‬ﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ ي‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ‬
‫ﺷﻤﻮﯾﻞ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ده ﺗﻪ وﯾﻠﻲ دي ﭼﯽ دا دواړي ﺑﻪ ﯾﯽ دوه‬
‫زاﻣﻦ وزﯾ وي او ﻫﻐﻮی ﺑﻪ ډﯾﺮ ﻟﻮی ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ وﮐ ي‪ .‬ﻃﺎﻟﻮت د‬
‫ﮐﯽ ﺷﻬﯿﺪ‬ ‫ﺧﭙﻠﻮ ﻟﺴﻮ زاﻣﻨﻮ ﺳﺮه د ﮐﻔﺎرو ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ ﭘﻪ ﺟﻨ‬
‫ﺳﻮ او د ﻨﺎﻫﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﭘﺎک ﺳﻮ‪ .‬د ﻃﺎﻟﻮت ﻟﻪ دوو ﻣﯿﺮﻣﻨﻮ‬
‫ﺨﻪ‪ ،‬ﭼﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺗﻪ ﯾﯽ ﺳﭙﺎرﻟﻲ وې‪ ،‬ﭘﻪ ﯾﻮه ورځ‬
‫دوه زاﻣﻦ ﭘﯿﺪا ﺳﻮل ﭼﯽ ﯾﻮ ﯾﯽ ﺑﺮﺧﯿﺎ او ﺑﻞ ﯾﯽ ارﻣﯿﺎ وو‪.‬‬
‫داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د دې دوو ﻫﻠﮑﺎﻧﻮ ﻪ ﭘﺎﻟﻨﻪ وﮐ ه او ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼﻲ ﻫﻐﻮی ﻟﻮی ﺳﻮل ﻧﻮ ډﯾﺮ ﻟﻮی ﻟﻮی ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ ﯾﯽ وﮐ ل او د‬
‫ﮐﻔﺎرو ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﺟﻨ ﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﺑﺮﯾﺎﻟﻲ ﺳﻮل‪ .‬دوی‬
‫دواړو ﺗﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ج دوه زاﻣﻦ ورﮐ ل‪ .‬ﺑﺮﺧﯿﺎ د ﺧﭙﻞ زوی‬
‫ﻧﻮم آﺻﻒ او ار ﻣﯿﺎ د ﺧﭙﻞ زوی ﻧﻮم اﻓﻐﺎﻧﺎ ﮐ ﯧ ﻮد‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯽ‬
‫د دوی ﭘﻠﺮوﻧﻪ ﻣ ه ﺳﻮل ﻧﻮ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د ﻫﻐﻮی زاﻣﻨﻮ‬
‫ﺗﻪ د ﭘﻠﺮوﻧﻮ ﻣﻨﺼﺒﻮﻧﻪ ورﮐ ل او ﺑﺎﻻﺧﺮه داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻫﻢ‬
‫د ‪ ۱۲۰‬ﮐﺎﻟﻮ او ﻮ ور ﻮ ﭘﺎﭼﻬﯽ ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ وﻓﺎت ﺳﻮ ـ‬

‫ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﻃﺎﻟﻮت ﯾﻮازي ‪ ۴۷‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺎﭼﻬﻲ وﮐ ه‪۱ .‬‬

‫د داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻟﻪ وﻓﺎت ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐﻪ زوی ﺳﻠﯿﻤﺎن‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﭘﺎﭼﺎ ﺳﻮ او ﻫﻐﻪ د ﻣﻠﮑﻲ ﭼﺎرو ﺗﻨﻈﯿﻢ او وزارت‬
‫آﺻﻒ او ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭼﺎري ﯾﯽ د اﻓﻐﺎﻧﺎ د ډﯾﺮ زﯾﺎت ﭘﻮ ﯽ ﻟﯿﺎﻗﺖ ﻟﻪ‬
‫اﻣﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﯥ‪ .‬د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻟﻪ وﻓﺎت ﺨﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ آﺻﻒ او اﻓﻐﺎﻧﺎ د ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻣﻠﮑﻲ او ﭘﻮ ﯽ ﭼﺎري‬
 ‫ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﯿﻮﻟﯥ‪ .‬ﺗﺮ ﻮ ﻫﻐﻮی ﻫﻢ دواړه وﻓﺎت ﺳﻮل‪ .‬ﻪ ﻣﻮده‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ ﺷﺎم وﻧﯿﻮی او ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﯽ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫ﻮل ﺧﺮاب ﮐ او اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﯾﯽ ﻏﻼﻣﺎن او ﺑﻨﺪﯾﺎن ﮐ ل‪ .‬ده‬
‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻠﮑﻪ وﺷ ل او ﻫﻐﻮی ﭘﻪ ﻏﻮر‪ ،‬ﻏﺰﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ‪،‬‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﻓﯿﺮوز ﮐﻮه او ﭘﻨ ﻢ اﻗﻠﯿﻢ ﮐﯽ ﻣﯿﺸﺘﻪ ﺳﻮل‪۲.‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﺨﺰن‬ ‫دا د ﻫﻐﻮ ﮐﯿﺴﻮ ﺧﻼﺻﻪ ده ﭼﯽ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫اﻓﻐﺎﻧﻲ ﮐﯽ راﻏﻠﻲ دي‪ .‬ﻣ ﺮ ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ‪ ،‬ﭼﯽ د دې ﻮﻟﻮ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ اﺻﻠﻲ ﻣﻨﺒﻊ ده‪ ،‬دﻏﻪ ﮐﯿﺴﯥ ﺑﺎﻟﮑﻞ ﭘﻪ ﺑﻞ ډول راﻏﻠﻲ‬
‫ﻟﻪ ﻟﯿﮑﻨﻲ‬ ‫دي‪ .‬او ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭘﻪ ﻫﯿ ﺗﻮ ﻪ ﯾﺎ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺳﺮه ﺳﺮ ﻧﻪ ﺧﻮري او ﯾﺎ ﺑﺸﭙ اﺧﺘﻼف ورﺳﺮه ﻟﺮی‪.‬ﺗﻮرات واﯾﯽ‬
‫ﭼﯽ ﻃﺎﻟﻮت د ﺧﭙﻠﻮ ﻨﺎﻫﻮﻧﻮ د ﺟﺒﺮاﻧﻮﻟﻮ دﭘﺎره د ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎﻧﻮ‬
‫ﮐﯽ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ درﯾﻮ زاﻣﻨﻮ) ﻟﺴﻮ‬ ‫روان ﺳﻮ او ﭘﻪ ﺟﻨ‬ ‫ﭘﻪ ﺟﻨ‬
‫ﺳﺮه ﻧﻪ ( ﺳﺮه ووژل ﺳﻮ‪ .‬داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د ﻫﻐﻪ د وژل‬
‫ﮐﯿﺪﻟﻮ د ﺧﺒﺮ د اورﯾﺪﻟﻮ ﺳﺮه ډﯾﺮ ﻟﻮی ﻣﺎﺗﻢ ﺟﻮړ ﮐ او ﭘﻪ ﯾﻮه‬
‫اﻟﻤﯿﻪ ﺳﻨﺪره ﮐﯽ ﯾﯽ د ﻫﻐﻪ او د ﻫﻐﻪ د زاﻣﻨﻮ د ﻣﯿ اﻧﻲ ﯾﺎدوﻧﻪ‬
‫وﮐ ه‪ .‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ دا ﻧﻪ دي راﻏﻠﻲ ﭼﯽ ﻃﺎﻟﻮت د‬
‫ﺗﻪ د ﺗﻠﻠﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ د داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎﻧﻮ ﺟﻨ‬
‫ﺳﺮه ﺧﺪای ﭘﻪ اﻣﺎﻧﻲ ﮐ ې‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﯽ ﮐﻮﻣﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ورﺗﻪ ﮐ ې او ﯾﺎ‬
‫ﻮ ﺳﭙﺎر ﺘﻨﻪ ورﺑﺎﻧﺪي ﮐ ې وي ـ‬ ‫ﯾﯽ د ﺧﭙﻠﻮ دوو ﺣﺎﻣﻠﻮ‬
 ‫ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ ﻧﻪ د ﺑﺮﺧﯿﺎ او ارﻣﯿﺎ ﮐﯿﺴﻪ راﻏﻠﯥ او ﻧﻪ د آﺻﻒ‬
‫او اﻓﻐﺎﻧﺎ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ دﻏﻪ راز ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﻮﺟﻮد دي‪ .‬او‬
‫ﻧﻪ ﺷﻤﻮﯾﯿﻞ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د ﻃﺎﻟﻮت ﻟﻪ دوو ﻣﯿﺮﻣﻨﻮ ﺨﻪ د دوو‬
‫ﺗﻮرﯾﺎﻟﯿﻮ او د ﻗﺎم د راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ ﺧﺪﻣﺘ ﺎراﻧﻮ د ﭘﯿﺪاﮐﯿﺪﻟﻮ ﺧﺒﺮ‬
‫ورﮐ ی دی‪ .‬د ﺑﻠﻲ ﺧﻮا ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭼﯽ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ اﺳﺘﻨﺎد‬
‫ورﺑﺎﻧﺪي ﮐﻮي‪ ،‬دده ادﻋﺎوي ﻧﻪ ﺛﺎﺑﺘﻮي ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺑﯿﺨﯽ ﺑﻞ ډول ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت راﮐﻮي او ددې ﺧﺒﺮي ﯾﻮه ﻣﻌﻨﯽ دا‬
‫ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻟﻮﺳﺘﻲ ﻧﻪ دي‬ ‫ﮐﯿﺪﻻی ﺳﻲ ﭼﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫او د ﻫﻐﻮی ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﯾﯽ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﺧﻠﮑﻮ ﺨﻪ ﮐﯿﺴﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اورﯦﺪﻟﻲ دي‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺰﯾﺪه او ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي اﺳﺘﻨﺎد ﮐﻮي ﺧﻮ د ﻫﻐﻮی ﺧﺒﺮي ﻧﻪ د‬
‫او ﻧﻪ ﻟﻪ ﺗﻮرات ﺳﺮه اړخ ﻟ ﻮي او ﺑﯿﺨﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫د‬ ‫ﻧﻘﺎﺿﺖ ورﺳﺮه ﻟﺮي‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺰﯾﺪه‪ ،‬ﭼﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻃﺎﻟﻮت ﺷﺠﺮه د ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ واﯾﯽ‪ ،‬اﺻﻼ د ﻃﺎﻟﻮت د‬
‫ﺷﺠﺮې ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﺑﺤﺚ ﻧﻪ ﮐﻮی او ﯾﻮازي دوﻧﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻼر ﺳﻘﺎوي ﮐﻮﻟﻪ‪ ۳ .‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ‬
‫د ﻃﺎﻟﻮت ﮐﺴﺐ ﺗﻪ اﺷﺎره ﻧﻪ ده ﺳﻮې او واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ ﭘﻼر‬
‫ﻗﯿﺲ‪ ،‬ﭼﯽ ﯾﻮ ﻏﺮﯾﺐ ﺳ ی وو‪ ،‬ﺧﺮه ورک ﮐ ي وه‪ ،‬او ﻃﺎﻟﻮت د‬
‫ﺧﺮو ﭘﻪ ﭘﯿﺪاﮐﻮﻟﻮ ﭘﺴﯽ را وﺗﻠﯽ وو ﭼﯽ ﺷﻤﻮﯾﻞ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫ﯾﯽ وﻟﯿﺪی او ﻫﻐﻪ د ﻫﻐﻮ ﻧ ﺎﻧﻮ ﭘﻪ اﺳﺎس ﭼﯽ وﺣﯽ ورﺗﻪ‬
‫ﺳﻮي وې ﻃﺎﻟﻮت د اﺳﺮاﯾﯿﻠﻮ د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ ﺣﯿﺚ اﻋﻼن ﮐ ‪ .‬ﻮاﮐﯽ‬
‫او ﻧﻪ د ﺗﻮرات‬ ‫د ﺗﺎرﯾﺦ ﺰﯾﺪه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﻪ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻟﻪ ﻣﺘﻦ ﺳﺮه ﻟ ﯿ ی ـ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي د آﺻﻒ ﺑﻦ ﺑﺮﺧﯿﺎ ﻧﻮم ﯾﺎدوی او واﯾﯽ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ د‬

‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم دوﺳﺖ وو‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﯾﯽ ﺧﺒﺮ ورﮐ ﭼﯽ‬
‫ﻣﯿﺮﻣﻦ ﯾﯽ دده ) ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺟﻬﺎﻧﻲ( ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯽ‬
‫ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﮐﻮي‪ ۴ .‬ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻲ ﺑﺮﺧﯿﺎ او ارﻣﯿﺎ دوه ورو ﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺳﻮي دي او د ﻃﺎﻟﻮت د‬
‫ﻮ زاﻣﻦ ﺑﻠﻞ ﺳﻮی دي‪ ،‬ﺧﻮ اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﯽ‬ ‫دوو‬
‫آﺻﻒ ﺑﻦ ﺑﺮﺧﯿﺎ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ډﯾﺮ ﺑﺎوري ﺳ ی ﺑﻮﻟﻲ او‬
‫واﯾﯽ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﻫﺮ وﺧﺖ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﮐﻮرﺗﻪ ورﺗﻠﻼی‬
‫ﺳﻮای‪ ۵ .‬ﻣ ﺮ ارﻣﯿﺎ د ﺑﺮﺧﯿﺎ او آﺻﻒ ﻟﻪ زﻣﺎﻧﯥ ﺨﻪ ډﯾﺮ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺑﻮﻟﻲ او ﻻ واﯾﯽ ﭼﯽ ارﻣﯿﺎ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ وو او ﭘﺮ ﺑﯿﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي د ﺑﺨﺖ ﻧﺼﺮ د ﯾﺮﻏﻞ ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯽ وﺣﯽ‬
‫ورﺑﺎﻧﺪي راﻏﻠﻲ وې ‪ ۶.‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ د اﺑﻦ اﺛﯿﺮ ﺧﺒﺮي ﻫﻢ ﮑﻪ د‬
‫ﺗﺄﻣﻞ وړ دي ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ دﻏﻪ راز ﮐﻮﻣﻪ اﺷﺎره ﻧﻪ ﻟﯿﺪه‬
‫ﮐﯿ ی‪ .‬دﻏﻪ راز ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮي‪ ،‬د ﺗﻮرات ﭘﻪ ﺧﻼف ‪ ،‬ﭼﯽ واﯾﯽ‬
‫ﻃﺎﻟﻮت ﻟﻪ درﯾﻮ زاﻣﻨﻮ ﺟﻨﺎﺗﺎن‪ ،‬اﺑﯽ ﻧﺪاب او ﻣﯿﻠﭽﯿﻮﺳﺎ ﺳﺮه ﯾﻮ‬
‫ﺎی ووژل ﺳﻮ‪ ،‬واﯾﯽ ﭼﯽ ﻃﺎﻟﻮت ﻟﻪ دﯾﺎرﻟﺴﻮ زاﻣﻨﻮ ﺳﺮه‬
‫ووژل ﺳﻮ‪۷ .‬‬
‫ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻣﻮږﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ‪ ۱۲۰‬ﮐﺎﻟﻪ او‬
‫ﻮ ور ﯽ ﭘﺎﭼﻬﯽ وﮐ ه ‪ ۸‬ﺧﻮ ﺗﻮرات واﯾﯽ ﭼﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم ﻮل ﺎل ﻠﻮﯾ ﺖ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺎﭼﻬﯽ وﮐ ه ‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﯥ ﺟﻤﻠﯥ‬
‫ﺨﻪ اوه ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻪ ﻫﯿﺒﺮون او ‪ ۳۳‬ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﮐﯽ ﭘﺎﭼﺎ‬
‫وو‪ .‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د‬
‫ﺧﭙﻠﯽ ﭘﺎﭼﻬﯽ د ﻣﻠﮑﻲ ﭼﺎرو اداره آﺻﻒ او ﭘﻮ ﯽ ﭼﺎری ﯾﯽ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎ ﺗﻪ وﺳﭙﺎرﻟﯥ او ﻫﻐﻮی د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د وﻓﺎت ﻧﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﻘﺎﻣﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﺧﭙﻠﻮ ﮐﺎروﻧﻮ او د ﺑﯿﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس د ﭼﺎرو ادارې ﺗﻪ دوام ورﮐ ‪ ۹ .‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د ﮐﺎﺑﯿﻨﯥ د ﻮﻟﻮ ﻏ و او‬
‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟﯿﮑﻠﻲ دي او ﭘﻪ ﻫﻐﻮی ﮐﯽ ﻟﻪ ﺑﺮﺧﯿﺎ ﺨﻪ‬
‫ﻧﯿﻮﻟﯥ ﺗﺮ اﻓﻐﺎﻧﺎ ﭘﻮری د ﻫﯿ ﯾﻮه ﻧﻮم ﻧﺴﺘﻪ‪ ۱۰ .‬دﻏﻪ راز ﺗﻮرات‬
‫ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم او د ﻃﺎﻟﻮت د ﮐﻮرﻧﯿﻮ‬
‫ﺗﺮﻣﻨ ﻧﻪ د ﻃﺎﻟﻮت ﭘﻪ ژوﻧﺪ او ﻧﻪ د ﻃﺎﻟﻮت ﻟﻪ ﻣﺮګ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ‬
‫روﻏﻪ ﺟﻮړه راﻏﻠﯥ ده‪ .‬د ﻃﺎﻟﻮت اوﻻدوﻧﻮ او ﻟﻤﺴﯿﺎﻧﻮ ﺗﻪ د‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻨﯥ د ﻣﻘﺎﻣﺎﻧﻮ د ﺳﭙﺎرﻟﻮ ﺧﻮ ﺑﯿﺨﯽ ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ﺳﻲ ﮐﯿﺪﻻی‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ د ﺗﻮرات ﭘﻪ ﯾﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اوه ﺗﻨﻪ ﻧﺎرﯾﻨﻪ ﻏ ي ‪ ،‬ﭼﯽ د ﻃﺎﻟﻮت‬ ‫اﻟﺴﻼم د ﻃﺎﻟﻮت د ﮐﻮرﻧ‬
‫د زاﻣﻨﻮ او ﻟﻮ ﻮ اوﻻدوﻧﻪ دي‪ ،‬د ﻫﻐﻮی ﯾﻮې د ﻤﻨﻲ ﻗﺒﯿﻠﯥ ﺗﻪ‬
‫ﺳﭙﺎري او ﻫﻐﻮي ﻮل وژﻧﻲ‪ ،‬او ﭘﻪ دې ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﯽ ﯾﯽ ﯾﻮازي د‬
‫ﺟﻨﺎﺗﺎن زوی‪ ،‬ﻣﻲ ﻓﻲ ﺑﻮﺳﯿﺖ‪ ،‬ﭼﯽ ﭘﻪ دواړو ﭘ ﻮ ﺷﻞ وو‪،‬‬
‫ژوﻧﺪی ﭘﺮﯾ ﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ د ﻃﺎﻟﻮت ﯾﻮازﯾﻨﯽ زوی اﯾﺰ ﺑﻮﺳﯿﺖ‪ ،‬ﭼﯽ‬
 ‫ﮐﯽ ﻧﻪ وو وژل ﺳﻮی‪ ،‬او د‬ ‫د ﻃﺎﻟﻮت او ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻨ‬
‫داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺨﻪ ﯾﯽ د ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس د ﻧﯿﻮﻟﻮ دﭘﺎره ﻟﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ ﺳﺮه ﺟ ې ﮐﻮﻟﯥ‪ ،‬ﭘﺨﻮا ﻻ ﺧﭙﻠﻮ د ﻤﻨﺎﻧﻮ ﻗﺘﻞ ﮐ ی وو او‬
‫ﺳﺮ ﯾﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺗﻪ راوړی وو‪ .‬ﺧﻮ داوود ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم د اﯾﺰﺑﻮﺳﯿﺖ د دواړو ﻗﺎﺗﻼﻧﻮ د وژﻟﻮ ﺣﮑﻢ ﺻﺎدر ﮐ ـ‬

‫اوس ﻧﻮ ﺳﺮه ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﭼﯽ ﻮل ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﭘﻪ دې ﭘﻮﻫﯿ ی ﭼﯽ د‬

‫ﻃﺎﻟﻮت د اوﻻدوﻧﻮ او ﻧﺴﻞ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﯥ ﻫﯿ اﺳﺎس ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬او ﭘﺮ ﻫﻐﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﯾﯽ ﻫﻢ ﻏﻠﻄﻲ‬
‫ﺣﻮاﻟﯥ ورﮐ ي دي ﭼﯽ د ﻫﻐﻮی ﻣﺘﻨﻮﻧﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﺗﻮرات ﻟﻪ ﻣﺘﻦ‬
‫ﺳﺮه ﺳﺮ ﻧﻪ ﺧﻮري‪ ،‬ﺑﯿﺎ ﻫﻢ ددﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﻓﺼﻠﻮﻧﻮ او ادﻋﺎوو ﺗﻪ ﯾﺎ‬
‫ﭘﻪ ﺟﺪی ﺳﺘﺮ ﻪ ﻮري او ﯾﺎ ﯾﯽ ﻟ ﺗﺮﻟ ه د ردوﻟﻮ اﻗﺪام ﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ دی ﻟ ﮐﯽ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﭘﻪ زړه ﭘﻮري د ﻣﺮﺣﻮم دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ ﻫﻐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت دي ﭼﻲ ﭘﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮﺻﻊ ﯾﯽ ﻟﯿﮑﻠﻲ‬
‫دی او ددې ﺗﻌﻠﯿﻘﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﯾﻮې ﻟﻮﯾﯽ ﺑﺮﺧﻲ ﺨﻪ ﯾﯽ ﻫﺪف ددې‬
‫ادﻋﺎ ﺛﺎﺑﺘﻮل دي ﭼﯽ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯽ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﯾﯿﻞ دي‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻮﻣﻨﺪ ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮی ﻪ ﭘﻮﻫﯿ ی ﭼﯽ د ﻣﺨﺰن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺧﺒﺮی د ﺗﻮرات ﻟﻪ ﻣﺘﻦ ﺳﺮه ﺳﺮ ﻧﻪ ﺧﻮري او ﻟﻪ‬
‫ﺳﺮ ﺨﻪ ﺗﺮ ﭘﺎی ﭘﻮری ﯾﯽ ﯾﻮه ﻏﻠﻄﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﭘﺮ ﺑﻠﻲ ﺑﻨﺎ ﮐ ې ده‪،‬‬
‫ﺧﻮ ددې ﭘﺮ ﺎی ﭼﯽ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺗﻪ د اﻧﺘﻘﺎد ﻮﺗﻪ وﻧﯿﺴﯽ‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ ﭘﺮ ﺗﻮرات ﯾﯽ اﻧﺘﻘﺎدوﻧﻪ ﭘﯿﻞ ﮐ ي دي‪ .‬ﯾﻮ ﺎی ﺧﻮ ﺣﺘﯽ‬
‫ﺗﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻏﻮﺳﻪ دی او‬ ‫د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻟﯿﮑﻮال ﻧﻌﻤﺖ ا‬
 ‫او ﻧﻮرو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ ﺗﺬﮐﺮه ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻮ‬ ‫واﯾﯽ ﭼﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﭼﯽ د ﻃﺎﻟﻮت ﭘﻪ ﺑﺎب ﻪ ﻟﯿﮑﻠﻲ دي ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ل ﺑﺎﯾﺒﻞ ﺨﻪ‬
‫اﺧﯿﺴﺘﯽ دي‪ .‬او ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ ﭘﺮ ﻃﺎﻟﻮت ﺑﺎﻧﺪي ډﯾﺮ ﺑﯿ ﺎﯾﻪ‬
‫اﻟﺰاﻣﻮﻧﻪ ﻟ ﻮل ﺳﻮي او ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ﯾﻮ ﻇﺎﻟﻢ ﺳ ی او د داوود ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم د ﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐ ی دی‪ .‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﻃﺎﻟﻮت‬
‫ﺧﻮ د ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ج ﻟﻪ ﺧﻮا ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺳﻮی ﺷﺨﺼﯿﺖ وو‪ .‬ﻫﻐﻪ‬
‫ﻫﯿ ﮑﻠﻪ دوﻣﺮه ﻇﺎﻟﻢ او ﮐﻤﺰوره ﺷﺨﺼﯿﺖ ﮐﯿﺪﻻی ﻧﻪ ﺳﻮ‪۱۱.‬ـ‬

‫دﻟﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺧﺒﺮ ه دا ده ﭼﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا ‪ ،‬د ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺮﺣﻮم‬

‫د ﺧﺒﺮي ﭘﻪ ﺧﻼف‪ ،‬ﺑﺎﯾﺒﻞ ﻟﻪ ﺳﺮه ﻟﻮﺳﺘﯽ ﻧﻪ وو او ﮐﻪ ﯾﯽ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﯽ وای ﻧﻮ د ارﻣﯿﺎ او ﺑﺮﺧﯿﺎ ﭘﻪ ﯿﺮ ﺧﯿﺎﻟﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﯿﺪاﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﺑﻪ ﯾﯽ اړﺗﯿﺎ ﻧﻪ وه ﭘﯿﺪاﮐ ې‪ .‬او د ﻃﺎﻟﻮت او داوود‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺗﺮﻣﻨ د اړﯾﮑﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﺑﻪ ﯾﯽ داﺳﯽ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫درﻟﻮدﻻی ﭼﯽ ﻟ ﺗﺮﻟ ه ﯾﻮ ﮐﺘﺎﺑﻲ اﺳﺎس ﺧﻮ ﯾﯽ ﻟﺮﻻی‪ .‬او ﺗﺮ دې‬
‫ﭼﯽ راﺗﯿﺮ ﺳﻮ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﯿﺮی د ﻃﺎﻟﻮت او د ﻫﻐﻪ د زﻣﺎﻧﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره‬
‫او ﻧﻮرو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮ‬ ‫ﮐﯽ د ﺑﺎﯾﺒﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻏﻠﻂ وي‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ ددﻏﯽ زﻣﺎﻧﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﻟﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﮐ ي‬
‫وای‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ د ﻣﺼﺮ او ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ د ﺗﻤﺪﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻋﺼﺮی ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﭼﯽ ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ ﯿﻨﯽ راﻏﻠﻲ اﻓﺴﺎﻧﯥ‬
‫ردوي د ﺷﻠﻤﻲ ﭘﯿ ی د ﻟﺮﻏﻮن ﭘﯿﮋﻧﺪوﻧﮑﻮ د زﯾﺎر او زﺣﻤﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل دي‪ .‬او ﻻ ﺎﯾﯽ وروﺳﺘﻪ د ﻋﺼﺮي وﺳﺎﯾﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﻮر اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻢ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﺳﻲ او د ﻫﻐﻲ ﺳﯿﻤﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮر ﻫﻢ‬
 ‫رو ﺎﻧﻪ ﮐ ي‪ .‬د ﮐﺎﻣﻞ ﺻﺎﺣﺐ د ادﻋﺎ ﭘﻪ ﺧﻼف د ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻫﺮوي ﻧﯿﻤ ﺗﯿﺎ ﭘﻪ دې ﮐﻲ ﻧﻪ ده ﭼﯽ ﯾﻮازي ﯾﯽ د ﺑﺎﯾﺒﻞ ﭘﺮ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ ﺗﮑﯿﻪ ﮐ ې ده ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺒﺮه ﭘﻪ دې ﮐﯽ ده ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺒﻞ ﻟﻪ ﺳﺮه ﻟﻮﺳﺘﯽ ﻧﻪ وو او ﯾﺎ ﯾﯽ ﻏﻠﻄﻪ اﺳﺘﻔﺎده ور ﺨﻪ‬
‫ﮐ ې وه‪ .‬ﮐﻪ ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ ارﻣﯿﺎ او اﻓﻐﺎﻧﺎ ذﮐﺮ ﺳﻮي ﻧﻪ دي او‬
‫ﮐﻪ د ﻃﺎﻟﻮت ﭘﻪ زاﻣﻨﻮ ﮐﯽ ارﻣﯿﺎ او ﺑﺮﺧﯿﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪ .‬ﮐﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ آﺻﻒ د ﺑﺮﺧﯿﺎ زوی ﺑﻠﻞ ﺳﻮی او د ﺑﺮﺧﯿﺎ د ﭘﻼر ﻧﻮم‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪ .‬ﮐﻪ ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻮل ﺗﻔﺼﯿﻞ راﻏﻠﯥ او ﭘﻪ ﻫﻐﯽ ﮐﯽ د آﺻﻒ او اﻓﻐﺎﻧﺎ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ دا ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﮐ ي وي‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺪا ﻧﻪ ﮐ و ﻧﻮ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺒﺮه ده ﭼﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ده او ﯾﺎ ﺑﻪ د ﻫﻐﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻟﯿﮑﻮاﻻﻧﻮ‬
‫اﺣﯿﺎﻧﺎ د ﻣﺎﺧﺬ ﭘﻪ ﺣﯿﺚ اﺳﺘﻔﺎده ور ﺨﻪ ﮐ ې وي‬‫ً‬ ‫ﭼﯽ ده ﺑﻪ‬
‫ﺟﻌﻞ ﮐ ي وي ـ‬

‫ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم آﺻﻒ ﺗﻪ ﻟﻪ‬

‫ﻧﻮرو ﯾﻬﻮدو ﻣﺸﺮاﻧﻮ ﺳﺮه ﯾﻮ ﺎی د ﻣﯿﻮزﯾﮏ ددﺳﺘﯥ رﯾﺎﺳﺖ‬
‫ورﮐﻮي او اﻣﺮ ورﺗﻪ ﮐﻮي ﭼﯽ د ﺧﯧﻤﯥ ﻣﺨﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﭼﯽ ﻣﻘﺪس‬
‫ﺗﺎﺑﻮت ﭘﮑ ﯽ اﯾ ﻮدل ﺳﻮی دی‪ ،‬د ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ج ﺛﻨﺎ او ﺻﻔﺖ‬
‫وواﯾﯽ‪ .‬ﻧﻮر ﻧﻮ ﻧﻪ د داوود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم او ﻧﻪ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم ﭘﻪ ﺑﺎﭼﻬﯿﻮ ﮐﯽ د آﺻﻒ د اﺟﺮآﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻪ ﻟﯿﺪه‬
‫ﮐﯿ ی‪ .‬او ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺒﺮه ده ﭼﯽ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﻫﻐﻪ اﺿﺎﻓﯽ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﭼﯽ ﭘﻪ ﺑﺎﯾﺒﻞ ﮐﯽ ﻧﺴﺘﻪ د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ د‬
 ‫ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ او ﻟﯿﮑﻮاﻻﻧﻮ د ذﻫﻦ او ﺧﯿﺎل ﺨﻪ زﯾ ﯦﺪﻟﻲ دي‪.‬‬
‫ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻟﯿﮑﻲ ﭼﯽ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم د وﻓﺎت ﺨﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ آﺻﻒ او اﻓﻐﺎﻧﺎ ﻫﻢ وﻓﺎت ﺳﻮل‪ .‬ﻪ ﻣﻮده وروﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ ﭘﺮ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي ﺣﻤﻠﻪ وﮐ ه ‪ ،‬ﭘﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻮ‬
‫ﯾﯽ ﻇﻠﻤﻮﻧﻪ وﮐ ل او ﻫﻐﻮی ﯾﯽ د ﺧﭙﻞ ﻗﻠﻤﺮو ﺨﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺗﻪ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﮐ ل‪ .‬ﻧﻮ دوی ﻫﻢ ﻏﻮر‪ ،‬ﻏﺰﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﻮه ﻓﯿﺮوزه او د‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﻏﺮﻧﯿﻮ ﺳﯿﻤﻮ ﺗﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺳﻮل‪۱۲ .‬ـ‬

‫ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ وروﺳﺘﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ دوی ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮری د‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻏﺮو رﻏﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﯿﺸﺘﻪ وه ﭼﯽ ﭘﻪ ﺳﻌﻮدی‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﯽ د اﺳﻼم ﻟﻤﺮ را وﺧﻮت او ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺟﯽ د‬
‫ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﻗﻮل د ﺑﻦ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻮ ﺨﻪ وو‪ ،‬ﻗﯿﺲ ﺗﻪ ‪ ،‬ﭼﯽ‬
‫د ﻏﻮر ﭘﻪ ﻏﺮوﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﯿﺸﺖ وو‪ ،‬ﻟﯿﮏ واﺳﺘﺎوه او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﯾﯽ‬
‫ﺑﻠﻨﻪ ورﮐ ه ﭼﯽ ﻣﺪﯾﻨﯥ ﻣﻨﻮرې ﺗﻪ ورﺳﻲ او د اﺳﻼم ﭘﻪ ﻣﻘﺪس‬
‫دﯾﻦ ﻣﺸﺮف ﺳﻲ‪ .‬ﻗﯿﺲ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﯾﻮه ﻟﻮی ﻫﯿﺎت ﺳﺮه ﻣﺪﯾﻨﯥ‬
‫ﻣﻨﻮرې ﺗﻪ وﻻړ او ﻫﻠﺘﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻫﻐﻮی ﺳﺮور ﮐﺎﯾﻨﺎت ص‬
‫ﺗﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐ ل او ﻮل د اﺳﻼم ﭘﻪ دﯾﻦ ﻣﺸﺮف ﺳﻮل‪.‬‬
‫ﺳﺮورﮐﺎﯾﻨﺎت ص ﻗﯿﺲ ﺗﻪ ووﯾﻞ ﭼﯽ ﺳﺘﺎ ﻧﻮم ﻋﺒﺮاﻧﻲ دی او‬
‫ﻣﻮږ ﻋﺮب ﯾﻮ ﻧﻮ د ﻫﻐﻪ ﻧﻮم ﯾﯽ ﺑﺪل ﮐ او ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﻧﻮم ﯾﯽ‬
‫ﮐﯽ‬ ‫ورﺑﺎﻧﺪی ﮐ ﯧ ﻮد‪ .‬د ﻣﮑﯥ ﻣﻌﻈﻤﯥ د ﻓﺘﺢ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺟﻨ‬
‫ﻗﯿﺲ ډﯾﺮ ﭘﻪ ﻣ اﻧﻪ وﺟﻨ ﯧﺪی ﻧﻮ ﻟﻪ دﻏﻪ اﻣﻠﻪ ﺳﺮور ﮐﺎﯾﻨﺎت ص‬
‫ﻻﻧﺪي ﺑﺮﺧﻪ ده او‬ ‫ﻫﻐﻪ ﺗﻪ د ﭘﺘﻬﺎن ﻟﻘﺐ ورﮐ ﭼﯽ د ﮐ ﺘ‬
 ‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﺳﻔﺮ ﻧﻪ ﺳﻲ ﮐﻮﻻی‪ ۱۳ .‬د ﭘ ﺘﻨﻮ دﻏﻪ‬ ‫ﮐ ﺘ‬
‫ﻓﺮﺿﯽ ﭘﻼر ﻟﻪ دې ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﯿﻮاد ﺗﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻮی‬
‫دی او ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯽ ﯾﯽ ﻫﺴﺘﻮ ﻨﻪ ﻏﻮره ﮐ ې ده‪ .‬د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬
‫ﻮل ﻟﻮی ﻗﺒﺎﯾﻞ ددﻏﻪ ﻗﯿﺲ ﯾﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺘﻬﺎن د درﯾﻮ زاﻣﻨﻮ‪،‬‬
‫ﺑﯿ ‪ ،‬ﺳ ﺑﻦ او ﻏﺮﻏ ﺖ اوﻻد دی‪ .‬اوس ﺧﺒﺮه داده ﭼﯽ ﭘﺮ‬
‫ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي د ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ د ﺣﻤﻠﯥ او ﻣﺪﯾﻨﯥ ﻣﻨﻮرې ﺗﻪ‬
‫د ﻗﯿﺲ د ﺳﻔﺮ ﮐﻮﻟﻮ‪ ،‬ﭼﯽ د ﻫﺠﺮت ﻧﻬﻢ ﮐﺎل ﻮدل ﺳﻮی دی‪،‬‬
‫ﻪ ﺑﺎﻧﺪي دووﻟﺲ ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ده‪ .‬ﮐﻪ د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ‬
‫ﻗﻮل ﺗﻪ اﻋﺘﺒﺎر ورﮐ و ﻧﻮ ﭘﺮ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻧﺪي د ﺑﺨﺖ اﻟﻨﺼﺮ‬
‫د ﺣﻤﻠﯥ ﭘﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻮ ﻧﻪ وي‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﻪ ﺳﻞ ﻫﺎو‬
‫زره ﯾﻬﻮدان د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻏﺮوﻧﻮ رﻏﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺳﻮي وي‪.‬‬
‫ﮑﻪ ﭼﯽ ﻫﻐﻮی ﭘﻪ ﯾﻮه ﺳﯿﻤﻪ ﮐﯽ ﻧﻪ ﺎﯾﯿﺪل او د ﻏﻮر‪ ،‬ﻏﺰﻧﻲ‪،‬‬
‫ﮐﺎﺑﻞ او ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺷﺎوﺧﻮا ﻋﻼﻗﻮ ﺗﻪ وﻻړل‪ .‬ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ‬
‫ﺷﻤﯿﺮ ﯾﻬﻮداﻧﻮ ‪ ،‬ﭼﯽ د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﻗﻮل ﯾﯽ د‬ ‫دې‬
‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﻮ ﻟﻪ ﻗﺒﯿﻠﻮ ﺳﺮه ډﯾﺮ زﯾﺎت ﺟﻨ ﻮﻧﻪ وﮐ ل او ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﮐﯽ‬
‫ﺑﺮﯾﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﺳﻮل ‪ ۱۴‬د ﺧﭙﻞ ﺗﻤﺪن ﻫﯿ آﺛﺎر ﻣﻮږ ﺗﻪ ﻧﻪ دي ﭘﺮې‬
‫اﯾ ﻲ او ﺑﺪه ﻻ داده ﭼﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﯾﻮازي ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯽ‬
‫ﻗﯿﺲ ﺗﻪ ﺑﻠﻨﻠﯿﮏ واﺳﺘﺎوه او ﻫﻐﻪ ﻫﻢ د ﻟﯿﮏ د اﺧﯿﺴﺘﻠﻮ ﺳﺮه‬
‫ﺳﻢ ‪ ،‬د ﯾﻮه ﻟﻮی ﻫﯿﺎت ﭘﻪ ﻣﺸﺮی‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﯥ ﻣﻨﻮرې ﺗﻪ روان ﺳﻮ‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻧﻮر ﯾﻬﻮدان ﭼﯽ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﺎروﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﯿﺸﺘﻪ ﺳﻮي وه او‬
‫ﺷﻤﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﯽ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﻲ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻮ ﺗﻪ رﺳﯿﺪی ‪ ،‬ﭘﺮ ﺧﭙﻞ‬
‫ﺣﺎل ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮل‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ د ﻫﻐﻮی ﺳﺮه ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻫﻢ د ﻫﻐﻮی د ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺮه ﮑﻪ‬ ‫ده ﻮدﻟﯥ او ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯽ دی ﻣﻮږ ﺗﻪ د ﻗﯿﺲ ﻧﮑﻞ ﮐﻮي او ﻟﻪ‬
‫ﻧﻮرو ﮐﺴﺎﻧﻮ ﺳﺮه ‪ ،‬ﭼﯽ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﺗﺮ ﻗﯿﺲ ډﯾﺮ ﻣﻬﻢ ﻻ ﻫﻢ وه‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻏﺮض ﻧﻪ ﻟﺮي ـ‬

‫ﻟﻮﻣ ی ﺳﻮال دا دی ﭼﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﻪ‪ ،‬ﭼﻲ ﭘﻪ ډﯾﺮو‬

‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎرﯾﺨﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﯾﯽ ﺷﺠﺮه ﻣﻮﺟﻮده ده او د ﻗﺮﯾﺸﻮ د ﺑﻦ‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻣﺨﺰوم ﻗﺒﯿﻠﯥ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب دی او ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺨﻪ ﭘﻪ زور اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺟﻮړوي‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ژﺑﻪ د ﻗﯿﺲ ﺳﺮه‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﮐ ې وي‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ ﻗﯿﺲ ﺧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ﭘ ﺘﻮن‬
‫ﺳﻮی وو او ﻧﻪ ﭘﻪ ﻋﺒﺮي او ﻧﻪ ﻋﺮﺑﻲ ژﺑﯽ ﭘﻮﻫﯿﺪی‪ .‬او ﺗﺮ ﮐﻮﻣﻪ‬
‫ﺎﯾﻪ ﭼﯽ ﻣﻮږ اﻃﻼع ﻟﺮو ﻧﻮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻫﻢ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻋﺒﺮي او‬
‫ﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ﺧﺒﺮی ﮐﻮﻻی ﺳﻮای‪ .‬او دا ﻻ ﻫﻢ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﯾﻘﯿﻨﯽ ﻧﻪ‬
‫ده ﭼﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ د ﻣﮑﺘﻮب ﻟﯿﮑﻠﻮ ﭘﻪ اﻧﺪازه ﺳﻮاد درﻟﻮد او‬
‫ﮐﻨﻪ‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯽ ﺳﻮاد ډﯾﺮ ﻋﺎم ﺳﻮی ﻧﻪ وو‪ .‬او‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺮی ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺳﻮاد درﻟﻮدی ﻧﻮ ﻋﺮﺑﻲ اﻟﻔﺒﺎ د ﺳﻌﻮدی‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺨﻪ دﺑﺎﻧﺪي وﺗﻠﯥ ﻧﻪ وه‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او د ﻏﻮر ﻏﺮوﻧﻪ‬
‫ﺧﻮ ﻻ ﻫﺎ ﺧﻮاﺗﻪ ﭘﺮﯾ ده‪ .‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻧﮑﻠﭽﯿﺎن ﭼﯽ د ﺧﭙﻠﻮ‬
‫اورﯾﺪوﻧﮑﻮ ددﻏﻪ راز ﺳﻮاﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺳﻲ ﻧﻮ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫د ﮐﺘﺎب‬ ‫واﯾﯽ ﭼﯽ دا ﻧﻮ د ﻧﮑﻞ ﮐﺎر دی‪ .‬ﻣﻮږ ﺑﻪ ﻫﻢ د ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫دﻏﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺶ د ﻧﮑﻞ ﭘﻪ ﻏﻮږ وارو ـ‬
‫)د‬ ‫ﺑﻠﻪ ﺧﺒﺮه ﭼﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯽ ﭘﻪ اﺳﻼم ﮐﯽ د ﺳﯿﻒ ا‬
‫ج ﺗﻮره( ﻟﻘﺐ ﻟﺮي‪ ،‬او د ﻋﺮﺑﯽ ﻧ ۍ ﯾﻮ ﻟﻪ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﻟﻮﯾﻮ‬ ‫ا‬
‫ﺟﻨﺮاﻻﻧﻮ ﺨﻪ دی‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺷﻞ ﮐﺎﻟﻪ ! د اﺳﻼم او د ﻫﻐﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺳﺮه وﺟﻨ ﯿﺪی‪ .‬ﻫﻐﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ اﯾﻠﻪ د ﻫﺠﺮت ﭘﻪ اووم‬
‫ﮐﺎل دې ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻮ ﭼﯽ اﺳﻼم او د ﻫﻐﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﺮ‬
‫ﺣﻖ دي او دی ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯽ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر او ﻧﯿﮑﻪ د ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ دﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﯾ دي او اﺳﻼم راوړي‪ .‬ﻣ ﺮ ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ د ﻗﯿﺲ زړه دوﻧﻪ‬
‫ﺻﺎف دی ﭼﯽ د ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﭘﻪ ﯾﻮه ﻟﯿﮏ ﺧﭙﻞ ﯾﻬﻮدی دﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﯾ دي او ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﻣﺪﻳﻨﯥ ﻣﻨﻮرې ﺗﻪ د ﺗﻠﻠﻮ او اﺳﻼم راوړﻟﻮ‬
‫ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮐﻮی‪ .‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺳﻞ ﻫﺎو زره‬
‫ﯾﻬﻮدان ﭼﯽ د ﻣﺪﯾﻨﯽ ﻣﻨﻮرې ﭘﻪ ﺎر او ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ‬
‫اوﺳﯧﺪل‪ ،‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ ژﺑﻪ ﭘﻮﻫﯿﺪل‪ ،‬د اﺳﻼم د ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﭘﻪ ﺑﺎره‬
‫ﮐﯽ ﯾﯽ ﻟﻪ ﻧﯿﮋدې ﻫﺮ ﻪ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻮ ﻟﯿﺪل او اورﯾﺪل ﺧﻮ ﻫﻐﻮی‬
‫ﺗﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم ﻗﺒﻮل ﻧﻪ ﮐ او ﯾﺎﯾﯽ ډﯾﺮو ﻟ و ﮐﺴﺎﻧﻮ اﯾﻤﺎن‬
‫راووړ او ډﯾﺮت زﯾﺎت ﺷﻤﯿﺮ ﯾﯽ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺎﻟﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺳﺮوﻧﻮ او‬
‫ﺟﺎﯾﺪادوﻧﻮ ﺨﻪ ﺗﯿﺮ ﺳﻮل او د ﺳﻌﻮدی ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺨﻪ ﯾﯽ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﺗﻮﻧﻪ وﮐ ل‪ .‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻣﻮږ ﺑﻪ ﯾﯽ داﺳﻲ و ﻮ ﭼﯽ‬
‫دا ﻫﻢ د ﻧﮑﻞ ﮐﺎر دی ـ‬

‫واﯾﯽ ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻗﯿﺲ د اﺳﻼم د ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﭘﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﺣﻀﻮر ﻣﺸﺮف ﺳﻮ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﯾﯽ د ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ وﮐ ه‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯽ‬
‫ده ﺧﭙﻞ ﻧﻮم ورﺗﻪ و ﻮد ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ورﺗﻪ ووﯾﻞ ﭼﯽ ﻗﯿﺲ ﺧﻮ‬
‫ﻋﺒﺮي ﻧﻮم دی او ﻣﻮږ ﻋﺮب ﯾﻮ‪ .‬ﺳﺘﺎ ﻧﻮم دي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ وي‪۱۵ .‬‬
‫واﯾﯽ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ص د ﻗﯿﺲ ﺳﺮه د‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻣﻠ ﺮی ﻫﯿﺎت د ﻮﻟﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وﭘﻮ ﺘﻞ‪ .‬ﻮاﮐﻲ د ﻫﻐﻮی ﻮﻟﻮ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﺷﺮع ﺑﺮاﺑﺮ وه او ﯾﻮازي د ﻗﯿﺲ ﻧﻮم ﻋﺒﺮي وو! ﭘﻪ‬
‫داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ ﻗﯿﺲ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻮم دی‪ .‬د‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ژﺑﯽ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺎﻋﺮ اﻣﺮأﻟﻘﯿﺲ د اﺳﻼم ﺨﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﯾﻮه ﭘﯿ ی ﻣﺨﮑﻲ ژوﻧﺪ ﮐ ی وو‪ .‬ﻗﯿﺲ ﭘﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﯽ د ﯾﻮه‬
‫ﻟﻮی رب اﻟﻨﻮع ﻧﻮم وو‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ د ﻋﺮﺑﻮ ﯾﻮه ﻟﻮﯾﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ او د‬
‫ډﯾﺮو ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻧﻮم ﻗﯿﺲ وو‪ .‬دا ﻧﻮم ﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﺨﻮا ﮐﯽ ﻋﺒﺮي او ﻧﻪ‬
‫د اﺳﻼم ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﯾﻬﻮداﻧﻮ د ﺧﭙﻠﻮ ﺎﻧﻮﻧﻮ دﭘﺎره اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﮐ ی دی‪ .‬او ﺑﻞ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ص ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻟﻪ ﭼﺎ ﺨﻪ د ﻧﺎﻣﻪ‬
‫د ﺑﺪﻟﻮﻟﻮ ﻏﻮ ﺘﻨﻪ ﮐ ې ﻧﻪ ده ـ‬

‫ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ اﻧﺤﻀﺮت ص وﻓﺮﻣﺎﯾﻞ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﭼﯽ ﻣﺎﺗﻪ وﺣﯽ ﺳﻮي دي ﭼﯽ د اﺳﻼم د ﭘﺎره ددي ﻗﻮم اﻫﻤﯿﺖ‬
‫ﻮل‬ ‫د ﻻﻧﺪي ﻫﻐﻪ ﻟﺮ ﯽ ﭼﻲ د ﮐ ﺘ‬ ‫داﺳﯽ دی ﻟﮑﻪ د ﮐ ﺘ‬
‫زور او ﻃﺎﻗﺖ ﭘﺮ ﻫﻐﻪ وﻻړ دی‪ .‬ﺮﻧ ﻪ ﭼﯽ د ﺳﻤﻨﺪروﻧﻮ او د‬
‫ﺳﻤﻨﺪروﻧﻮ ﭘﺮ ﻏﺎړو اوﺳﯿﺪوﻧﮑﻲ ﺧﻠﮏ دﻏﻪ ﻟﺮ ﻲ ﺗﻪ ﭘﺘﻬﺎن واﯾﯽ‬
‫ﻧﻮ زه ﻫﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﺗﻪ د ﭘﺘﻬﺎن ﻟﻘﺐ ورﮐﻮم‪ ۱۶.‬ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل‬
‫ﮐﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ ژﺑﻪ ﮐﯽ د ﭘﺘﻬﺎن ﻟﻐﺖ ﮑﻪ ﻧﻪ ﺳﯽ ﻣﻮﻧﺪل‬
‫ﮐﯿﺪﻻی ﭼﯽ د »پ« ﺗﻮری ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ اﻟﻔﺒﺎ ﮐﯽ ﻧﺴﺘﻪ‪ .‬او ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺮی اوس ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ ژﺑﻪ ﮐﯽ دا ﺗﻮری وﻟﯿﺪه ﺳﻲ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺑﻪ‬
 ‫ډﯾﺮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﺨﻪ ورﺗﻪ راﻏﻠﯽ ﻟﻐﺖ وي‪ .‬داﺳﯽ‬
‫د ﻻﻧﺪﻧﻲ‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ ﭼﯽ ﭘﻪ ﺗﻠﻔﻆ ﮐﯽ ﭘﺘﻬﺎن ﺗﻪ ورﺗﻪ وي او د ﮐ ﺘ‬
‫ﻟﺮ ﻲ ﻣﻌﻨﯽ دي ورﮐ ي ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ ژﺑﻪ ﮐﯽ ﻟﻪ ﺳﺮه ﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﻫﺮﺻﻮرت ﻗﯿﺲ‪ ،‬ﭼﯽ ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ او ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻓﻮﮐﻠﻮر ﯾﯽ د‬
‫ﺨﻪ‬ ‫ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﻼر ﺑﻮﻟﻲ‪ ،‬د ﻣﮑﯥ ﻣﻌﻈﻤﯥ د ﻓﺘﺢ ﮐﯿﺪﻟﻮ ﻟﻪ ﺟﻨ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ د ﻏﻮر ﻏﺮوﻧﻮ ﺗﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻮ او ﺗﺮ ‪ ۸۷‬ﮐﻠﻨﯽ ﭘﻮري‬
‫ژوﻧﺪی وو او ﻫﻠﺘﻪ وﻓﺎت ﺳﻮ‪۱۷ .‬‬

‫ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮږ ﺗﻪ دا ﻧﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻗﯿﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ‬

‫درې زاﻣﻦ ﺑﯿ ‪ ،‬ﺳ ﺑﻦ او ﻏﺮﻏ ﺖ وﻟﻲ ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯽ دوﻧﻪ ژر ﭘﻪ‬
‫ﺳﻮل ﭼﯽ ان د ﮐﺴﯽ د ﻏﺮه ﻟﻤﻨﻮ ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯿﺪل ﺧﻮ ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﺗﻨ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﺑﯿﻨﻮا او ﻣﺮﺣﻮم ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﯿﺒﯽ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺑﯿ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﺎﯾﯽ د ‪ ۳۵۰‬ﻫﺠﺮي ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ ژوﻧﺪ ﮐ ی وي‪۱۸ .‬‬
‫ﺳﻮي‪.‬‬ ‫ﺳﻮي وي ﻧﻮ ﻫﻢ ډﯾﺮ ژر ﻧﻪ دي ﭘﻪ ﺗﻨ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﻪ ﺗﻨ‬
‫ﭘﻪ زړه ﭘﻮري ﺧﺒﺮه داده ﭼﯽ ﻗﯿﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺘﻬﺎن ﺎﯾﯽ د‬
‫ﻫﺠﺮت د ﻟﻮﻣ ۍ ﭘﯧ ۍ د ﭘﻨ ﻤﯽ ﻟﺴﯿﺰي ﭘﻪ ﻧﯿﻤﺎﯾﯽ او ﯾﺎ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ‬ ‫وروﺳﺘﯿﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯽ وﻓﺎت ﺳﻮی وي‪ .‬ﺧﻮ ﺑﯿ‬
‫دوﻫﻢ زوی دی د ﭘﻼر ﻟﻪ وﻓﺎت ﺨﻪ درې ﯾﺎ درې ﻧﯿﻢ ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ژوﻧﺪی دی او د ﮐﺴﻲ ﭘﻪ ﻏﺮه ﮐﯽ ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻮﻧﻪ واﯾﯽ ـ‬
 ‫اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ د ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻐﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ وﻣﻨﻮ ﭼﯽ واﯾﯽ ﺑﯿ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﺑﭽﻮ او ﻟﻤﺴﯿﺎﻧﻮ ﺳﺮه د ﻫﻐﻮ ﻏﺮوﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﺨﻪ‬
‫ﭼﯽ ﺳﺨﺘﻲ واوري ﭘﮑ ﯽ اورﯦﺪﻟﻲ وې د ژﻣﻲ د ﺗﯿﺮوﻟﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﯿ ﻮ او ﺗﻮدو ﺳﯿﻤﻮ ﺗﻪ ﮐﻮچ وﮐ او ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﺷﭙ‬
‫ﻣﯿﺎﺷﺘﻲ وروﺳﺘﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﺧﭙﻞ اﺻﻠﯽ وﻃﻦ ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯿﺪی ﻧﻮ دده‬
‫ﻣﯿﺮﻣﻨﻲ دده ﭘﻪ اﻣﺮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﻨﺎره ﺨﻪ ﺗﺎزه ﺳﮑﺮو ﯽ را‬
‫واﯾﺴﺘﻠﯥ ﭼﯽ دوی ﺷﭙ ﻣﯿﺎﺷﺘﻲ ﻣﺨﮑﯽ اور ﭘﮑ ﯽ ﺑﻞ ﮐ ی او‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺎﯾﻪ ﮐﻮﭼﯧﺪﻟﻲ وه‪ ۱۹ .‬ﺑﯿﺎ ﻧﻮ دا اﻣﮑﺎ ن ﺳﺘﻪ ﭼﯽ ﭘﺨﭙﻠﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ﺧﭙﻠﻲ ﺑﺰر ﯽ ﭘﻪ زور درې ﯾﺎ درې ﻧﯿﻤﯽ ﭘﯿ ی ژوﻧﺪ‬ ‫ﺑﯿ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ او د ﻫﻐﻪ د ورو ﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﻣﻮږ‬ ‫ﮐ ی وي‪ .‬د ﺑﯿ‬
‫ﯾﻮازي ﻟﻪ دې ﺳﺘﻮﻧﺰي ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻧﻪ ﯾﻮ ﭼﯽ ﺮﻧ ﻪ ﯾﯽ د‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻗﯿﺲ ﻟﻪ ﻣﺮګ ﺨﻪ ﻪ ﺑﺎﻧﺪي درې ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ژوﻧﺪ ﮐ ی دی‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰه دا ده ﭼﯽ ﻣﻮږ ﺗﻪ ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﺣﺒﯿﺒﯽ ﺻﺎﺣﺐ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻏﻮر ﺷﺎﻫﺎن ﺳﻮري ﭘ ﺘﺎﻧﻪ وه ‪۲۰‬‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﭘﻨ ﻢ ﭘ ﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺧﻮ ددې ﺳﻠﺴﻠﯥ ﻟﻮی ﻧﯿﮑﻪ ﺳﻮر د ﺑﯿ‬
‫ﮐﻮدی ﮐﯿ ی‪ ۲۱ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻮک ﭼﯽ درې ﻧﯿﻢ ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ ژوﻧﺪ وﮐ ي‬
‫ﻧﻮ دا ﻫﯿ ﻋﺠﯿﺒﻪ ﻧﻪ ده ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻨ ﻢ او ﺣﺘﯽ ﻟﺴﻢ‬
‫ﭘ ﺖ ووﯾﻨﻲ‪ .‬او ﺮﻧ ﻪ ﭼﯽ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ج ډﯾﺮ ﻟﻮی وﻟﻲ وو‪ .‬او د ﺳﻠﯿﻤﺎن‬ ‫ﺑﯿ‬
‫ﻣﺎﮐﻮ ﭘﻪ ﺗﺬﮐﺮه ﮐﯽ راﻏﻠﻲ دي ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﺗﻞ د ﮐﺴﻲ ﭘﻪ ﻏﺮو‬
‫ﮐﯽ ﺮ ﯧﺪی او وﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﯽ ﭼﯽ دا و ي ډﯦﺮ ﮐ ې ﺧﺪاﯾﻪ ﻟﻮﯾﻪ‬
‫ﺧﺪاﯾﻪ ﻟﻮﯾﻪ ﺧﺪاﯾﻪ‪ .‬ﻧﻮ ﮐﯿﺪﻻی ﺳﻲ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ دﻏﻪ دﻋﺎ ﻗﺒﻮﻟﻪ‬
‫ﺳﻮې وي او ﭘﻪ ﻟ وﺧﺖ ﮐﯽ ﯾﯽ ﺣﺘﯽ د ﭘﻨ ﻢ ﭘ ﺖ اوﻻد دوﻧﻪ‬
‫زﯾﺎت ﺳﻮی وي ﭼﯽ ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯽ ﯾﯽ ﯾﻮه ﻟﻮﯾﻪ ﭘﺎﭼﻬﻲ ﺟﻮړه‬
‫ﮐ ې وي ـ‬

‫ﺧﻮ ﮐﺸﮑﻲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮه زﻣﻮږ ﺳﺘﻮﻧﺰه دﻟﺘﻪ ﺧﺘﻤﯧﺪﻻی‪ .‬ﮑﻪ‬

‫ﭼﯽ د ﺑﻠﻲ ﺧﻮا ﭘ ﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ اﻣﯿﺮ ﮐﺮوړ ﺟﻬﺎن‬
‫ﭘﻬﻠﻮان د اﻣﯿﺮ ﭘﻮﻻد ﺳﻮري زوی ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ۱۳۹‬ﻫﺠﺮي ﮐﯽ د ﻏﻮر‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨﺪﯾﺶ ﮐﯽ اﻣﯿﺮ ﺳﻮ‪۲۲ .‬ﻫﻐﻪ دوﻧﻪ ﻟﻮی اﻣﯿﺮ وو ﭼﯽ ﻫﺮات‬
‫او ﺮﻣﺴﯿﺮ ﯾﯽ ﭘﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﮐﯽ ﺷﺎﻣﻞ وو‪ ،‬ﺗﺨﺎر او ﺑﺎﻣﯿﺎن ﯾﯽ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ وه او د روم ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﭘﯿﮋاﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎ د‬
‫ﺗﻮري ﺗﺮ ﺷﭙﻮل ﻻﻧﺪی دی ﻫﺮات و ﺟﻮروم ﻏﺮو و ﺑﺎﻣﯿﺎن و‬
‫ﺗﺨﺎر اﺧﻠﻲ ﻧﻮم زﻣﺎ ﭘﻪ اودوم زه ﭘﯿﮋﻧﺪوی ﯾﻢ ﭘﻪ روم ﻟﻪ ﻣﺎ اﺗﻞ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ‪ ۳۰۰‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﻧﺴﺘﻪ ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺑﯿ‬
‫ﻗﻤﺮي ﺨﻪ ﺗﺮ ﻠﻮر ﺳﻮه ﻗﻤﺮي ﭘﻪ ﺷﺎ و ﺧﻮاﮐﯽ د ﮐﺴﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻏﺮه ﮐﯽ ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻮﻧﻪ وﯾﻞ او ﺧﺪای ﺗﻪ ﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻮﻧﻪ ﮐﻮل ﭼﯽ‬
‫و ي ورﺗﻪ ډﯾﺮ ﮐ ي ﻣ ﺮ اوﻻد ﯾﯽ ﺗﺮ دې ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻮﻧﻮ دوه‪ ،‬دوه‬
‫ﻧﯿﻢ ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا د دوﻫﻤﻲ ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮي ﭘﯿ ی ﭘﻪ ﺳﺮ ﮐﯽ ﭘﻪ‬
‫ﻏﻮر ﮐﯽ ډﯾﺮه ﻟﻮﯾﻪ ﭘﺎﭼﻬﯽ درﻟﻮده ـ‬

‫ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺒﯿﺒﯽ د اﻣﯿﺮ ﮐﺮوړ ﺟﻬﺎن ﭘﻬﻠﻮان د ﭘﻠﺮوﻧﻮ او ﻧﯿﮑﻮﻧﻮ‬

‫ﺳﻠﺴﻠﻪ د ﻠﻮرم ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯥ ﺗﻪ رﺳﻮي‬
‫او ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﺳﻮري ﺧﺎﻧﺪان ﯾﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﺸﺮ ﺷﻨﺴﺐ‬
‫ﺑﻦ ﺧﺮﻧﮏ د ﻠﻮرم ﺧﻠﯿﻔﻪ ﭘﺮﻻس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻮ او ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯽ‬
 ‫ﯾﯽ ﭘﺎﭼﻬﯽ ﮐﻮﻟﻪ‪ ۲۳ .‬ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺳﻮر د‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ﻟﻮر ﺑﯽ ﺑﯽ ﻣﺘﻮ د ﻧﺴﻠﻪ ﺨﻪ وو‪ .‬ﺧﻮ‬ ‫ﻗﯿﺲ د زوی ﺑﯿ‬
‫دا ﻧﻪ راﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ دوﻣﺮه ﻟ ﻣﻮده ﮐﯽ د ﺳﻮر اوﻻد ﮐﻠﻪ‬
‫ﺑﯿﺮﺗﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﻮل ﭼﯽ د اﻣﯿﺮﭘﻮﻻد او اﻣﯿﺮ ﮐﺮوړ ﺟﻬﺎن ﭘﻬﻠﻮان‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﺧﺮﻧﮏ ﺑﻦ ﺷﻨﺴﺐ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﯿﺪﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺳﻮ‪ .‬دا‬
‫ﻻ ﻧﻪ ده ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﭼﯽ ﺧﺮﻧﮏ ﭘﻪ ﻮﻫﻢ ﭘ ﺖ ﮐﯽ ﺧﭙﻞ ﻧﯿﮑﻪ ﺳﻮر‬
‫ﺗﻪ رﺳﯿﺪی ﭼﯽ دوﻧﻪ ﻗﻮت او ﻗﺎم ﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﮐ ی وو ﭼﯽ د ﻏﻮر‬
‫ﺳﯿﻤﻪ او ﺷﺎوﺧﻮا ﻏﺮوﻧﻪ ﯾﯽ ﺗﺮ ﺑﯿﺮغ ﻻﻧﺪي وه‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻣﻮږ ﺑﯿﺎ‬
‫ﺧﭙﻠﯽ ﻫﻐﯽ ﭘﺨﻮاﻧﯽ ﺧﺒﺮي ﺗﻪ ﻣﺠﺒﻮرﯾ و ﭼﯽ دا ﻧﻮ د ﻧﮑﻞ ﮐﺎر‬
‫دی‪ .‬ﻧﻮ ﯾﺎ ﺧﻮ ﻧﻪ ﻏﻮر او ﻧﻪ ﻫﺮات اﻣﯿﺮﮐﺮړ د ﺗﻮري ﺗﺮ ﺷﭙﻮل‬
‫ﻧﯿﮑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ او ﻣﻨﺎﺟﺎت اﺳﺎس ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫ﻻﻧﺪی دی او ﯾﺎ د ﺑﯿ‬
‫ﻧﻪ ﯾﯽ د ﺳﺎړه ﺗﻨﻮر ﺨﻪ ﺳﮑﺮو ﯽ را اﯾﺴﺘﻠﻲ دي او ﻧﻪ ﯾﯽ د‬
‫ﮐﺴﻲ ﭘﻪ ﻏﺮه ﮐﯽ د و و د ډﯾﺮﯾﺪﻟﻮ د ﭘﺎره ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻮﻧﻪ وﯾﻠﯽ‬
‫دي‪ .‬دواړي اﻓﺴﺎﻧﯥ ﻧﻪ ﺳﻲ رﯾﺸﺘﯿﺎ ﮐﯿﺪﻻی‪ .‬ﯾﻮه ﺑﺎﯾﺪ دروغ وي‬
‫ـ‬

‫او ﻏﺮﻋ ﺖ‬ ‫ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮږ ﺗﻪ دا ﻫﻢ ﻧﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﺑﯿ‬

‫ﭘﻪ زاﻣﻨﻮ ﮐﯽ وﻟﻲ ﯾﻮازي د ﺳﻮر او ﻻد دوﻧﻪ ﻏ ﺘﻠﻲ ﺳﻮل ﭼﯽ‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ی ﻫﺠﺮي ﭘﯿ ۍ ﮐﯽ ﯾﯽ ﻏﻮر او ﻫﺮات د ﺗﻮري ﺗﺮ ﺷﭙﻮل‬
‫ﻧﯿﮑﻪ‬ ‫ﻻﻧﺪي ﮐ ي وه‪ .‬او دا ﻫﻢ ﻃﺒﻌﺎ ﻧﻪ راﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﺑﯿ‬
‫ﻟﻮر ﺑﯽ ﺑﯽ ﻣﺘﻮ ﺗﻪ دﻏﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﭘﻪ ﮐﻮم وﺧﺖ ﮐﯽ د ﮐﺴﯽ‬
‫د ﻏﺮو ﻟﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﺨﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﻏﻮر ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯿﺪه ﭼﯽ ﻫﻠﺘﻪ ﺧﺪای‬
 ‫ﺗﯿﺎره ﭘﺎﭼﻬﻲ ور ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐ ه‪ .‬د ﺑﻠﻲ ﺧﻮا‪ ،‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﮐ وﺳﯿﺎﻧﻮ د ﻫﺮات ﺨﻪ ﺗﺮ ﮐﻨﺪﻫﺎر او ﺗﺨﺎر‬ ‫ﭼﻲ د ﺑﯿ‬
‫ﻏﺮﯾﺐ ﭘﻪ ﮐﯿ دﯾﻮ ﮐﯽ‬ ‫ﭘﻮري ﭘﺎﭼﻬﻲ درﻟﻮده ‪ ۲۴‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﯿ‬
‫ﺳﺮ ﺮداﻧﻪ ﺮ ﯿﺪی‪ ،‬د اور ﻟ ﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﮐﺮاﻣﺖ ﺨﻪ ﮐﺎر‬
‫اﺧﯿﺴﺘﻠﻮ ﺗﻪ ﻣﺠﺒﻮر وو‪ ،‬او د ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ ﮐﯽ ﯾﯽ ژوﻧﺪ ﭘﻪ‬
‫ﮐﻮچ او ﺑﺎر ﺗﯿﺮاوه‪ .‬دﻟﺘﻪ دي د ﻏﺮو ﻟﻤﻨﻲ زﻣﻮږ ﮐﯿ دی دی‬
‫ﭘﮑ ﯽ ﭘﻠﻨﻲ ـ‬

‫د ﯿﻨﻮ ﻟﻮﯾﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ‪ :‬د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻓﻮﮐﻠﻮري‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ د ﯿﻨﻮ ﻟﻮﯾﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ او ﻗﺒﯿﻠﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ داﺳﯽ اﻓﺴﺎﻧﯥ‬
‫ﻟﺮي ﭼﯽ ﺣﺘﯽ د وﺧﺖ د ﺗﯧﺮوﻟﻮ ارز ﺖ ﻫﻢ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮږ‬
‫ﻣﺨﮑﯽ ووﯾﻞ ﭼﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻮل ﻗﺒﺎﯾﻞ او ﻗﺎﻣﻮﻧﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﻧﯿﮑﻮﻧﻮ‬
‫او ﺎوﻧ ﯾﺎﻧﻮ د ﻧﯿﮑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ دﻏﻪ راز اﻓﺴﺎﻧﯥ ﻟﺮي‪ .‬ﺧﻮ د‬
‫ﻫﻐﻮی ﺗﺎرﯾﺦ ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻮ او ﯿ وﻧﮑﻮ ﺧﭙﻠﻲ اﻓﺴﺎﻧﯥ د رﯾ ﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ ﺑﯧﻠﯽ ﮐ ي دي‪ ،‬او ﻟﻪ دواړو ﺨﻪ ﭘﺮ ﺧﭙﻞ ﺎی ﮐﺎر‬
‫اﺧﻠﻲ‪ .‬ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ زﻣﻮږ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺗﻪ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ‬
‫ﺳﺘﺮ ﻪ ﮐﺘﻞ ﺳﻮي او زﻣﻮږ د ﭘ ﺘﺎﻧﻪ اوﻟﺲ د ﺗﺮﺑﻮر ﻠﻮﯾﻮ‪ ،‬د‬
‫ﻤﻨﯿﻮ او ﯾﻮه ﺑﻞ ﺗﻪ د اﺻﻞ او ﮐﻢ اﺻﻞ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻪ ﮐﺘﻠﻮ‬
‫ﺑﻨﺴ ﻮﻧﻪ ﺟﻮړوي‪ .‬دا ﮐﯿﺴﯥ ﮐﻪ ﯾﻮه ﻗﺒﯿﻠﻪ د ﺑﻠﻲ ﻗﺒﯿﻠﯥ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﯽ ﭘﻪ ﻮﮐﻮ ﯾﺎدي ﮐ ي ﻧﻮ ﮑﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ده ﭼﯽ ﻗﺒﺎﯾﻞ‬
‫او ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﯿﺮه ﺑﯿﺎ ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﻲ ﮐﻠﯿﻮاﻟﻲ ﻮﻟﻨﻮ ﮐﻲ‪،‬‬
 ‫زﯾﺎﺗﺮه ﭘﻪ ﯾﻮه ﺑﻞ ﭘﺴﯽ ﻮﮐﻲ ﺟﻮړوي‪ .‬ﺧﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﭘﻪ راوړﻟﻮ ارزي او ﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﻮﻧﻮ ﮐﯽ د ﯾﺎدوﻟﻮ‬
‫ارز ﺖ ﻟﺮي ـ‬

‫ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ دې ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﯽ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د ﮐﺮﻻ ﯽ‬

‫او زﮐﺮﯾﺎ اورﻣ ﯾﻮه ورځ ﭘﻪ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﻲ ﭘﻪ ﺑﺎب واﯾﯽ ﭼﯽ ﻋﺒﺪا‬
‫ﮑﺎر وﺗﻠﻲ وه او ﭘﻪ ﺻﺤﺮا ﮐﯽ ﯾﯽ وﻟﯿﺪل ﭼﯽ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﭘﻪ ﺳﻬﺎر‬
‫ﯾﻮ ﮐ اﯾﯽ ﻫﻢ‬ ‫وﺧﺘﻲ ﮐﯽ ﮐﻮﭼﯧﺪﻟﯥ او د ﻧﻮرو ﺷﯿﺎﻧﻮ ﺗﺮ ﻨ‬
‫ور ﺨﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮی دی‪ .‬ﺗﺮ دې ﮐ اﯾﯽ ﻻﻧﺪي ﯾﻮ ﻣﺎﺷﻮم ﭘﺮوت‬
‫وو ﭼﯽ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﯿﺮه ﺷﭙﻪ زﯦ ﯦﺪﻟﯽ وو‪ .‬ﺮﻧ ﻪ ﭼﯽ ﻋﺒﺪا‬
‫زوی ﻧﻪ درﻟﻮد ﻧﻮ دﻏﻪ ﻣﺎﺷﻮم ﯾﯽ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮر ﮐﯽ ﻟﻮی ﮐ او د‬
‫ﻫﻐﻪ ﻧﻮم ﯾﯽ ﮑﻪ ﮐﺮﻻ ﯽ ﮐ ﯧ ﻮد ﭼﯽ ﺗﺮ ﮐ اﯾﯽ ﻻﻧﺪي ﯾﯽ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐ ی وو‪ ۲۵ .‬د ﮐﺮﻻ ﯽ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻟﻮﯾﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﯽ دﻻزاک‪،‬‬
‫اورﮐﺰي‪ ،‬ﻣﻨ ﻞ‪ ،‬وردګ‪ ،‬ﺧ ﮏ‪ ،‬ﺪران‪ ،‬ﺧﻮ ﯿﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺎ ﯽ و زﯾﺮ‬
‫او ﻧﻮر ﺷﺎﻣﻞ دي‪ ۲۶ .‬ﭘﻪ ﺗﯿﺮه ﺷﭙﻪ ﮐﯽ دﻧﯿﺎ ﺗﻪ راﻏﻠﯽ ﻣﺎﺷﻮم‬
‫ﺮﻧ ﻪ ﻟﻪ ﻗﺎﻓﻠﯥ ﺨﻪ ﭘﻪ د ﺖ ﮐﯽ ﭘﺎﺗﯧﺪﻻی ﺳﻲ‪ .‬ﺗﺮ ﮐ اﯾﯽ‬
‫وي ﭼﯽ‬ ‫ﻻﻧﺪي ﻣﺎﺷﻮم ﺮﻧ ﻪ ﺎﯾﯿ ی‪ .‬او ﮐﻪ ﮐ اﯾﯽ دوﻧﻪ ﻏ‬
‫ﻣﺎﺷﻮم ﺗﺮ ﻻﻧﺪي ﺎی ﺳﻲ‪ ،‬ﯾﻮ وﺧﺖ دا ﺧﺒﺮه ﭼﺎ اورﯦﺪﻟﯥ ده‬
‫ﭼﯽ ﮐﻮﻣﻲ ﻣﻮر ﯾﺎ ﭘﻼر دي ﺧﭙﻞ ﻣﺎﺷﻮم ﺗﺮ ﮐ اﯾﯽ ﻻﻧﺪي ﭘﺮې‬
‫اﯾﺴﺘﻠﯽ وي‪ .‬ﮐ اﯾﯽ ﺧﻮ ﻫﯿ ﻣﻨﻔﺬ او ﺳﻮری ﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯽ ﻫﻠﮏ‬
‫ﻟ ﺗﺮﻟ ه ﺳﺎه واﯾﺴﺘﻼی ﺳﯽ‪ ،‬او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﭙﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣ ﺳﻲ‪.‬‬
‫ﺮﻧ ﻪ ﻣﻮر او ﭘﻼر ﮐﻮﻻی ﺳﻲ ﺧﭙﻞ زوی د ﯾﻮه ﺑﯥ اﻫﻤﯿﺘﻪ ﺷﻲ‬
 ‫ﭘﻪ ﯿﺮ داﺳﯽ ﻫﯿﺮ ﮐ ي ﭼﯽ ﺑﯿﺎ ﯾﯽ ﭘﻪ ﻻره ﮐﯽ ﻫﻢ ور ﭘﻪ ﯾﺎد‬
‫ﻧﻪ ﺳﯽ‪ .‬داﺳﯽ ﺑﻪ ﯾﯽ ﻓﺮض ﮐ و ﭼﯽ دا ﻮﻟﻲ ﻧﺎﺷﻮﻧﻲ ﭘﯧ ﻲ‬
‫ﺷﻮي دي‪ ،‬ﮑﻪ ﭼﯽ ﭘﻪ ﻧﮑﻞ ﮐﯽ ﻫﺮ ﻪ را ﯽ! اوس ﻧﻮ ﯾﻮ ﺳ ی‬
‫ﻧﻮﻣﯿ ی او زوی ﻫﻢ ﻧﻪ ﻟﺮي او ﺧﺪای ده ﺗﻪ‬ ‫ﭼﻲ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻋﺒﺪا‬
‫ﭘﻪ ﺳﺮه د ﺖ ﮐﯽ ﻧﻮی زﯾ ﯾﺪﻟﯽ ﻣﺎﺷﻮم ور ﭘﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﮐ ي ﻧﻮ‬
‫ﺮﻧ ﻪ د داﺳﯽ ﯾﻮه ﻣﺎﺷﻮم ﻧﻮم ﮐﺮﻻ ﯽ اﯾ دي او ﻫﻐﻪ ﻫﻢ ﮑﻪ‬
‫ﭼﯽ ده ﭘﻪ د ﺖ ﮐﯽ ﺗﺮ ﮐ اﯾﯽ ﻻﻧﺪي ﻣﯿﻨﺪﻟﯽ دی ـ‬

‫دﻏﻪ راز ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ د ﺧﺮو ﻲ د ﻗﺒﯿﻠﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ واﯾﯽ‬

‫ﭼﯽ دا ﻗﻮم ادﻋﺎ ﮐﻮي ﭼﯽ د ﺗﻮﺧﻮ د ﻗﺒﯿﻠﯥ ﯾﻮ ﺎخ دی ﺧﻮ‬
‫ﺗﻮﺧﻲ دا ﺧﺒﺮه ﻧﻪ ﻣﻨﻲ او واﯾﯽ ﭼﯽ ﺳﻬﺎک او اﯾﺰل دواړه‬
‫ﺻﺤﺮاﺗﻪ وﺗﻠﻲ وه ﭼﯽ د ﻟﯿﺮی ﯾﯽ ﯾﻮ ﺧﺮ وﻟﯿﺪی‪ .‬اﯾﺰل ږغ ﮐ ه‬
‫ﭼﯽ ﺧﺮ زﻣﺎ دی او ﺳﻬﺎک ووﯾﻞ ﭼﯽ ﺑﺎر ﯾﯽ ﭘﻪ ﻣﺎ اړه ﻟﺮي‪ .‬د‬
‫ﺧﺮه ﭘﺮ ﯾﻮه ﺧﻮا د ﺑﺎﻏﻠﯿﻮ ډوډی ﺑﺎر وه ﭼﯽ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﯾﯽ رو ﻪ‬
‫ﺑﻮﻟﻲ او ﺑﻠﻲ ﺧﻮاﺗﻪ ﯾﯽ وړوﮐﯽ ﻣﺎﺷﻮم وو‪ .‬ﻧﻮ ﺳﻬﺎک د دﻏﻪ‬
‫ﻣﺎﺷﻮم ﻧﻮم د ﺧﺮه او رو ﻲ ﺨﻪ ﺟﻮړ ﮐ او ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ﺧﺮو ﯽ‬
‫وﺑﺎﻟﻪ ‪۲۷‬ـ‬

‫دﻏﻪ راز د ﺧ ﮑﻮ د ﻗﺒﯿﻠﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻓﻮﻟﮑﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻮه‬

‫ﺧﻨﺪوﻧﮑﯥ ﮐﯿﺴﻪ ﻟﺮي او واﯾﯽ ﭼﯽ د ﮐﺮﻻ ﯽ د ﻗﺒﯿﻠﻲ ﻠﻮر‬
‫ورو ﻪ ﻟﻘﻤﺎن‪ ،‬اﺗﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن او ﺟﺪران ﭘﻪ ﮑﺎر وﺗﻠﻲ وه‪ .‬د‬
 ‫ﯽ د دوی ﺧﻮاﺗﻪ را رواﻧﻲ دي‪.‬‬ ‫ﻟﯿﺮی ﯾﯽ وﻟﯿﺪل ﭼﯽ ﻠﻮر‬
‫ﻪد‬ ‫ﻟﻘﻤﺎن ووﯾﻞ ﭼﯽ زه ﭘﻪ ﺗﺎﺳﯽ ﮐﯽ ﻣﺸﺮ ﯾﻢ‪ .‬زه ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﻮ ﺗﺎﺳﻲ ﭘﭽﻪ واﭼﻮی‪.‬‬ ‫ﻟﯿﺮی اﻧﺘﺨﺎﺑﻮم‪ ،‬او ﭘﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﭘﺎﺗﻪ درﯾﻮ‬
‫ﻟﻘﻤﺎن د ﻟﯿﺮی ﭘﻪ ا ﮑﻞ ﻫﻐﻪ ﯾﻮه اﻧﺘﺨﺎب ﮐ ه ﭼﯽ ﺗﺮ ﻧﻮرو ﭘﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻏ ﻪ ﮑﺎرﯾﺪﻟﻪ‪ .‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﻧﺠﻮﻧﻲ دوی ﺗﻪ ﻧﯿﮋدې‬
‫راﻏﻠﯥ او دوی ﯾﯽ ﻣﺨﻮﻧﻪ وﻟﯿﺪل ﻧﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺳﻮه ﭼﯽ ﻟﻘﻤﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻮﻟﻮ ﮐﯽ ﺑﺪرﻧ ﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐ ې وه او ﺑﺎﻗﻲ ﭘﺎﺗﻪ درې ﻧﺠﻮﻧﻲ‬
‫ﺎﯾﺴﺘﯥ وې‪ .‬ورو ﻮ ﯾﯽ ﭘﺮوﺧﻨﺪل وﯾﻞ ﯾﯽ ﻟﻘﻤﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﺧ ﻮ‬
‫وﻻړې‪ .‬او ﻟﻪ دﻏﻪ ﺎﯾﻪ ﺨﻪ د ﻫﻐﻪ اوﻻد ﭘﻪ ﺧ ﮑﻮ ﻣﺸﻬﻮر‬
‫ﺳﻮ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دا ﻫﻐﻪ اﻓﺴﺎﻧﯥ دي ﭼﯽ ﯾﻮازي د ﺳﺎت ﺗﯧﺮي ﭘﻪ درد‬
‫ﺧﻮری‪ .‬ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ زﻣﻮږ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ او د‬
‫ﯧ وﻧﮑﻮ ﺟﺪي ﻟﯿﮑﻨﻮ ﺗﻪ ﯾﯽ ﻫﻢ ﻻره ﮐ ې ده ـ‬

‫ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺨﻪ ﺑﯥ ﺧﺒﺮه ﻣﻮرﺧﯿﻦ؛‬

‫د ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻮ‪ ،‬ﯿ ﻧﻮ او ﻗﻀﺎوﺗﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻟﻪ‬

‫ﻪ‬ ‫ﮐﺘﯿﺒﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯿﻮ او ﻟﻪ ﺗﻤﺪﻧﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮﯾﻮ اﺛﺎرو ﺨﻪ‬
‫اﺧﯿﺴﺘﻠﻪ ﮐﯿ ی‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺮاردادوﻧﻪ او ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﯥ ﮐﺘﻠﻲ‬
‫ﮐﯿ ی‪ .‬د ﻫﻐﻮ ﮐﺴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﯿﮑﻨﻮ اﺳﺘﻨﺎدوﻧﻪ ﮐﯿ ی ﭼﯽ د ﭘﯿ ﻮ ﭘﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯽ او ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﯿﮋدې وﺧﺘﻮﻧﻮ او ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﯾﯽ‬
‫ﻪ اﺧﯿﺴﺘﻠﻪ ﮐﯿ ی‬ ‫ژوﻧﺪ ﮐ ی وي‪ .‬د ﻫﻐﻮ ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﯿﮑﻨﻮ ﺨﻪ‬
‫ﭼﯽ د ﭘﯿ ﻮ ﻋﺼﺮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﯿﮋدې وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﻟﯿﮑﻞ ﺳﻮﻳﻮ آﺛﺎرو‬
‫ﻪ اﺧﯿﺴﺘﯥ او ﻟﯿﮑﻨﻲ ﯾﯽ ﮐ ي وي او ﭘﻪ‬ ‫ﺨﻪ ﯾﯽ ﭘﻪ اﺣﺘﯿﺎط‬
‫ﻪ اﺧﯿﺴﺘﻠﻪ‬ ‫وروﺳﺘﻪ ﮐﯽ ﻧﻮ د ﻫﻐﻮ ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﻟﯿﮑﻨﻮ ﺨﻪ‬
‫ﮐﯿ ی ﭼﯽ د ﺗﺎرﯾﺦ د ﻋﻠﻢ ﺷﺎ ﺮدان او ﭘﻮﻫﺎن وي او ﭘﻮﻫﻪ او‬
‫ﺘﻨﺎن وي او د‬ ‫ﻫﻮ ﯿﺎری ﯾﯽ ﺛﺎﺑﺘﻪ وی‪ ،‬د ﺳﺎﻟﻢ ﻗﻀﺎوت‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﻟﯿﮑﻨﻮ ﻟﭙﺎره ﯾﯽ ﭘﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮو آﺛﺎرو ﺗﮑﯿﻪ ﮐ ي وي ـ‬

‫ﻫﺮوي ﭼﯽ وروﺳﺘﻪ‬ ‫د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻟﯿﮑﻮال ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫زﯾﺎﺗﺮو ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻟﯿﮑﻨﻮ اﺳﺘﻨﺎدوﻧﻪ ﮐ ي دي‪ ،‬د ﻫﻐﻮ‬
‫ﭘﯧ ﻮ ﺨﻪ ﭼﯽ دی ﯾﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻟﯿﮑﻨﻲ ﮐﻮي ﭘﻪ ﻗﺮﻧﻮﻧﻮ ﻟﯿﺮی‬
‫دی‪.‬دده د ﮐﺘﺎب ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭼﯽ د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﻣﻨﺸﺄ او ﺳﺮﭼﯿﻨﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺑﺎب ﺑﺤﺚ ﮐﻮی د ﻫﻐﻮ ﭘﯿ ﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﯾﻮازي ﭘﺮ ﺷﻔﺎﻫﻲ‬
‫رواﯾﺘﻮﻧﻮ وﻻړه ده ﭼﯽ دده ﻟﻪ ﻋﺼﺮ ﺨﻪ ﻗﺮﻧﻮﻧﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻟﺮي‬
‫او ﭘﻪ ﻫﯿ ﺗﻮ ﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻪ ﺳﯽ ورﺑﺎﻧﺪي ﮐﯧﺪﻻی‪ .‬ﮐﻮﻣﻮ ﻟﯿﮑﻠﻮ او‬
‫ﭼﺎپ ﺳﻮﯾﻮ آﺛﺎرو ﺗﻪ ﭼﯽ ﺣﻮاﻟﯥ ورﮐﻮی ﻧﻮ زﯾﺎﺗﺮه ﯾﯽ ﻏﻠﻄﻲ‬
‫وي او داﺳﯽ ﮑﺎری ﭼﯽ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﯾﯽ ﻟﻪ ﺳﺮه ﻟﻮﺳﺘﻲ ﻧﻪ دي او‬
‫دا ﻫﻢ ﻮاﮐﻲ د ﻧﻮرو ﻟﻪ ﺧﻮﻟﻮ ﻧﮑﻞ ﮐﻮي‪ .‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻟ ﺗﺮﻟ ه د اﺳﻼم‬
‫ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ دوﻧﻪ ﺑﯿﺨﺒﺮه ﺳ ی دی ﭼﯽ واﯾﯽ ﻣﻠﮏ ﻃﺎﻟﻮت ﭘﺮ‬
‫ﭘﻨ ﻮﺳﻢ ﻧﺴﻞ ﯾﻌﻘﻮب ع او ﭘﻨ ﻪ ﭘﻨ ﻮﺳﻢ ﻧﺴﻞ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ع ﺗﻪ‬
‫رﺳﯿ ي ‪ ۲۹‬ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ د ﯾﻌﻘﻮب ع او اﺑﺮاﻫﯿﻢ ع‬
‫ﭘﻪ‬ ‫ﺗﺮﻣﻨ ﯾﻮازي اﺳﺤﻖ ع راﻏﻠﯽ دی‪ .‬ﮐﻪ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﻠﮏ ﻃﺎﻟﻮت ﭘﺮ ﭘﻨ ﻮﺳﻢ ﻧﺴﻞ ﯾﻌﻘﻮب ع ﺗﻪ ورﺳﯿ ی ﻧﻮ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯽ ﭘﺮ دوه ﭘﻨ ﻮﺳﻢ ﻧﺴﻞ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ع ﺗﻪ رﺳﯿﺪﻻی وای‪.‬‬
‫ددې ﺨﻪ ﮑﺎري ﭼﯽ زﻣﻮږ ﻣﻮرخ ﻣﻼ ﺣﺘﯽ د ﻗﺮآﻧﯽ ﻗﺼﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺎره ﮐﯽ ﻫﻢ ﺳﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻧﻪ ﻟﺮی ـ‬

‫دﻏﻪ راز ﮐﻠﻪ ﭼﯽ د ﺷﯿﺦ ﺑﺨﺘﯿﺎر ﺑﯿﺎن ﮐﻮی ﻧﻮ واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ‬

‫ﭘﻼر اﺳﺤﻖ د ﺑﻐﺪاد ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ د اوش ﭘﻪ ﺎر ﻮ ﻲ ﮐﯽ‬
‫وزﯾ ﯾﺪی‪ ،‬ﭼﯽ ﻫﻠﺘﻪ ﻣﺜﻮاﻧﻲ ﻗﺒﯿﻠﻪ )ﻣﻄﻠﺐ ﯾﯽ ﺎﯾﯽ ﻣﺸﻮا ﻲ‬
‫وي( اوﺳﯿﺪﻟﻪ‪ .‬د ﻣﻮﻟﻒ ﭘﻪ ﻗﻮل د اﺳﺤﻖ د ﻧﺴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﯾﺎد ﺎرﻋﻠﻲ‪،‬ﺑﻦ ﻧﺸﺎن ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻦ اﻣﺎم زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ اﻣﺎم‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮﺑﻼ ﺗﻪ ﺳﯿ ی‪ ۳۰ .‬ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل ﭼﯽ د ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﭘﻪ ﻫﯿ ﮐﺘﺎب او ﭘﻪ ﻫﯿ ﺑﻠﻪ ﺷﺠﺮه ﮐﯽ اﻣﺎم زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﻧﻪ‬
‫د ﻧﺸﺎن ﻋﻠﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم زوی او ﻧﻪ د ﯾﺎد ﺎر ﻋﻠﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻟﻤﺴﯽ‬
‫ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ده‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻟﺮي‪ .‬او دا ﺷﺠﺮه ﯾﻮازي ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫واﯾﯽ ﭼﯽ ﺑﺨﺘﯿﺎر ﺗﻪ ﺧﺪای ج ﭘﻨ ﻪ زاﻣﻦ ورﮐ ل‪ .‬د‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻧﻮرو ﻠﻮرو زاﻣﻨﻮﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﯾﯽ اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎﻣﻮش دي ﺧﻮ د‬
‫‪ ،‬ﭼﯽ ﭘﻪ ﺷﯿﺮاﻧﻲ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﯽ ﭘﻪ اﺗﻮ ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫ﻣﺸﺮزوی ﻋﻄﺎءا‬
‫ﺳﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯽ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ وزﯾ ﯾﺪی‪ .‬ﺧﻮ ﯾﻮه ﭘﺎ ﻪ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ ﭘﻪ ﺷﺠﺮه ﮐﯽ ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﯿﺪ ﻏﻮر ﺑﻦ‬
‫ﺳﯿﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺳﯿﺪﻗﺎب ‪ ۳۰ ...‬ﻮاﮐﯽ دا ﯾﯽ ﻫﯧﺮ دي ﭼﯽ ﯾﻮه‬
‫ﭘﺎ ﻪ ﻣﺨﮑﯽ ﯾﯽ وﯾﻠﻲ وه ﭼﯽ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ د ﺑﺨﺘﯿﺎر د ﻣﺸﺮزوی‬
‫اﺗﻮ ﭘﻪ ﮐﻮری ﮐﯽ ﺳﺘﺮ ﯽ ﻧ ۍ ﺗﻪ ﭘﺮاﻧﯿﺴﺘﻠﯥ‪ .‬ﭘﻪ ﺷﺠﺮه ﮐﯽ ﯾﯽ‬
‫د اﺗﻮ او ﺑﺨﺘﯿﺎر د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ راوړﻟﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻧﻪ دی ﭘﯿﺪا ﮐ ی‬
‫او ﯾﺎ ﯾﯽ ﺣﺎﻓﻈﯥ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻧﻪ ده ورﺳﺮه ﮐ ې ـ‬
‫ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ د ﺑﻐﺪاد ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ د اوش ﭘﻪ ﻧﻮم ﺎر ﻧﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫اوش د ﻗﯿﺮﻏﯿﺰﯾﺴﺘﺎن دوﻫﻢ ﻟﻮی ﺎر دی ﭼﯽ د ﻋﺮاق ﺨﻪ د‬
‫ﺷﻤﺎل ﺧﺘﯿ ﻟﻮري ﺗﻪ ډﯾﺮ ﻟﯿﺮی ﭘﺮوت دی‪ .‬ورﭘﺴﯥ د اوش ﭘﻪ‬
‫ﺎر ﮐﯽ د ﻣﺜﻮاﻧﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻗﺒﯿﻠﯥ ‪ ،‬ﭼﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ وي‪،‬‬
‫اوﺳﯧﺪل ﺑﯿﺨﯽ ﻟﻪ اﺣﺘﻤﺎل او اﻣﮑﺎن ﺨﻪ ﻟﯿﺮی ﺧﺒﺮه ده‪.‬‬
‫ورﭘﺴﯥ ﻧﻮ د ﮐﺸﻨﻐﺮ؟؟ د ﻏﺮه ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ ﭘﻪ ﺷﯿﺮاﻧﻲ ﻗﺒﯿﻠﻪ‬
‫ﮐﯽ د اﺑﯽ ﺳﻌﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯽ وروﺳﺘﻪ ﺑﺨﺘﺎور او ﺑﯿﺎ ﺑﺨﺘﯿﺎر ﺳﻮ‪ ،‬د‬
‫ﻣﻮر اوﺳﯿﺪل او ﻫﻠﺘﻪ ﻣﯿ ه ﮐﻮل او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﯽ د ﺷﯿﺦ‬
‫ﺑﺨﺘﯿﺎر اوﺳﯿﺪل او ﭘ ﺘﻮن ﮐﯿﺪل داﺳﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دي ﭼﯽ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻐﺰو ﮐﯽ وه‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دا ﺑﻪ ﺑﻞ‬ ‫ﯾﻮازي د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ﺷﯿﺨﺎﻧﻮ‬ ‫ﺑﺨﺘﯿﺎر وي‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫او ﭘﯿﺮاﻧﻮ ﭘﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻲ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ ی د ﺷﯿﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺨﺘﯿﺎر ﮐﺎﮐﻲ ﯾﺎدوﻧﻪ ﮐﻮي‪ ،‬ﭼﯽ ﯾﻮازي ده ﭘﺮ ﭘ ﺘﻨﻮ ﭘﯿﺮزو ﮐ ی‬
‫او ﻧﻮر ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﺳﯿﺪ ﺑﻠﻞ ﺳﻮی دی‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ‬
‫واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ ﭘﻼر اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﻮﻣﯿﺪی او د ﺑﻐﺪاد‬ ‫ا‬
‫ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ د اوش ﭘﻪ ﺎر ﮐﯽ وزﯾ ﯾﺪی‪ ۳۱ .‬ﺑﯿﺎ ﻫﻢ اوش‬
‫د ﺑﻐﺪاد ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯽ ﯾﻮ ﺎر ﻮ ﯽ دی ﭼﯽ ﯾﻮازي ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم دی‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دی ﻣﻮږ ﺗﻪ ﻧﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺷﯿﺦ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺨﺘﯿﺎر ﻫﻢ د ﺑﺨﺘﺎور ﭘﻪ ﯿﺮ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻨﻮ ﮐﯽ ﺗﺮ‬
‫اوﺳﯿﺪﻟﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﺳﯿﺪ ﺨﻪ ﭘ ﺘﻮن ﺳﻮ او ﮐﻪ ﻟﻪ ﻟﻮﻣ ي‬
‫ﺳﺮه ﭘ ﺘﻮن وو‪۳۲ .‬ـ‬
 ‫ﯿﻨﻪ او‬ ‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺗﻮ ﻪ ﺷﭙ ﺷﭙﯿﺘﻪ ﻧﺎرﯾﻨﻪ او ﭘﻨ ﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﯾﺎدوي ﭼﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻮل دده د ﺧﯿﺎل او ﻣﻐﺰو ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﻟﯿﺎءا‬
‫دي او ﭘﻪ ﺑﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯽ ﯾﯽ ﯾﺎﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻧﺴﺘﻪ او ﯾﺎ ﻟ ﺗﺮﻟ ه ﭘﻪ‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ اړه ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻧﻌﻤﺖ ااﻟﻪ ﻫﺮوي‪ ،‬ﭼﯽ د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﻣﻨﺸﺄ‪،‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻮ او ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب زﯾﺎﺗﺮه رواﯾﺎت دده ﻟﻪ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻪ راﻏﻠﻲ او زﻣﻮږ ﺧﺎرﺟﯽ او داﺧﻠﯽ ﻣﺤﻘﻘﯿﻨﻮ اﺳﺘﻨﺎد ﭘﻪ‬
‫ﮐ ی دی‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻫﻢ د اﺳﻼم او ﻫﻢ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺨﻪ ﺑﯽ ﺧﺒﺮه دی‪ .‬ﮐﻪ ﯾﯽ ﭼﯿﺮی ﮐﻮﻣﻪ ﺳﻤﻪ او ﭘﺮ ﻻر‬
‫ﺑﺮاﺑﺮه ﺧﺒﺮه ﮐ ې وي ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫ﮐ ي دي ﭼﯽ د ﻫﻨﺪ ﭘﻪ درﺑﺎروﻧﻮ ﮐﯽ ﺗﺮ ده دﻣﺨﻪ ﻟﯿﮑﻞ ﺳﻮي‬
‫دي‪ .‬او ﻫﻐﻪ ﺧﺒﺮي ﭼﯽ ﯾﻮازی دده ﭘﻪ ﮐﺘﺎب ﮐﯽ راﻏﻠﯽ دي ﻮﻟﯽ‬
‫داﺳﯽ ﺑﯥ اﺳﺎﺳﻪ اﻓﺴﺎﻧﯥ دي ﭼﯽ ﭘﻪ ﯾﻮ ﻞ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ او ﯾﺎدوﻟﻮ‬
‫ﻧﻪ ارزي‪ .‬د ﺳﯿﻨﺪ د ﻣﺸﻬﻮر او ﻟﻮﻣ ﻧﻲ ﻋﺮب ﻓﺎﺗﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ واﯾﯽ ﭼﯽ ﮐﻠﻪ ﻫﻐﻪ د ﻏﻮر ﺷﺎوﺧﻮاﺗﻪ‬
‫ورﺳﯿﺪی ﻧﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮد ﻗﺒﯿﻠﯥ ﯾﻮه دﺳﺘﻪ ﯾﯽ ورﺳﺮه واﺧﯿﺴﺘﻠﻪ‬
‫او ﻫﻐﻮی ﺗﻪ ﯾﯽ راز راز اﻧﻌﺎﻣﻮﻧﻪ ورﮐ ل او ﺗﺮ اﺗﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻮری‬
‫ﭘﻪ ﻣﮑﺮان ﮐﯽ ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ وروﺳﺘﻪ ﺳﯿﻮﯾﺴﺘﺎن‬
‫ﻓﺘﺢ ﮐ او د ﻫﻐﻪ ﺎی راﺟﻪ ﯾﯽ وواژه‪ .‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﭘﻪ ‪ ۹۳‬ﻫﺠﺮی ﮐﻲ د ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﭘﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﯿﺮﺗﻪ‬
‫داراﻟﺨﻼﻓﻪ ﺗﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻮ‪۳۳ .‬ـ‬
‫ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ د ﻏﻮر ﺧﻮاﺗﻪ ﻧﯿﮋدې ﺳﻮی ﻧﻪ دی او‬
‫ﻮل وﺧﺖ ﯾﯽ ﭘﻪ ﺳﯿﻨﺪ ﮐﯽ ﺗﯿﺮ ﮐ ی دی‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮه د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻫﻤﮑﺎری ﯾﺎدوﻧﻪ ﻳﻮازي دده ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﯽ ﻟﯿﺪه ﮐﯿ ی‪.‬‬
‫د ﺑﻠﻲ ﺧﻮا د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ د ﺳﭙﻪ ﺳﺎﻻری او ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯿﻮ ﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﻮده ﭘﻨ ﻪ ﮐﺎﻟﻪ وه‪ .‬ﻫﻐﻪ اﺗﻪ ﮐﺎﻟﻪ ﯾﻮازي ﭘﻪ ﻣﮑﺮان ﮐﯽ ﭘﺎﺗﻪ‬
‫ﮐﯿﺪﻻی ﻧﻪ ﺳﻮای‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺧﭙﻞ ﮐﺎﮐﺎ او ﺧﺴﺮ ﺣﺠﺎج ﺑﻦ‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﭘﻪ اوه ﻟﺲ ﮐﻠﻨﯽ ﮐﯽ ﺳﭙﻪ ﺳﺎﻻر و ﺎﮐﯽ‪ ،‬د ﺳﯿﻨﺪ ﭘﺮ ﻟﻮر‬
‫ﯾﯽ ﺣﺮﮐﺖ وﮐ او ﭘﻪ ﭘﻨ ﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﮐﯽ ﯾﯽ داﺳﯽ ﻼﻧﺪه‬
‫ﻓﺘﻮﺣﺎت وﮐ ل ﭼﯽ د اﺳﻼم ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﯽ د ﻟ و ﺳﭙﻪ ﺳﺎﻻراﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺳﻮي دي‪ .‬دﻏﻪ راز ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ د ﺣﺠﺎج ﺑﻦ‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﭘﻪ ﻏﻮ ﺘﻨﻪ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ د ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﭘﻪ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻐﺪاد ﺗﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻮ او ﻫﻠﺘﻪ ﯾﯽ د دوه وﯾﺸﺘﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﭘﻪ ﺷﮑﻨﺠﻮ ﮐﯽ وواژه‪ .‬د ﻫﻐﻪ ﮐﺎﮐﺎ ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ او د ﻫﻐﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﺧﻠﯿﻔﻪ وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ دا وﺧﺖ دواړه وﻓﺎت ﺳﻮي‬
‫وه ـ‬

‫ﭘﻪ دې ﺣﺴﺎب ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﭘﻪ ﯿﺮ ﯾﻮه‬

‫ﻣﺸﻬﻮر او ﻣﻬﻢ ﺟﻨﺮال ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﯾﺎ ﻏﻠﻂ او ﯾﺎ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﺟﻮړ ﮐ ي ﻧﮑﻠﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﻫﺮوي د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي ﭘﻪ ﻟ ﮑﺮو ﮐﯽ د‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺷﺎﻣﻠﻮ ﭘ ﺘﻨﻮ ﻣﻠﮑﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻫﻢ داﺳﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت راﮐﻮي‬
‫ﭼﯽ ﻃﺒﻌﺎ ﭘﻪ ﺑﻞ ﻫﯿ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﯽ ﻧﺴﺘﻪ او ﻮل ﯾﯽ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﺟﻮړ‬
‫واﯾﯽ د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﭘﻪ ﻟ ﮑﺮو‬ ‫ﮐ ي دي‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﮐﯽ ﻧﻬﻪ ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮداران ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻮل ﭼﯽ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﯾﯽ د ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﭘﻪ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐﯽ!! راﻏﻠﻲ دي او ﻫﻐﻮی ﻣﻠﮏ ﺧﺎﻧﻮي‪ ،‬ﻣﻠﮏ ﻋﺎﻣﻮن‪،‬‬
‫ﻣﻠﮏ داوود‪ ،‬ﻣﻠﮏ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻣﻠﮏ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻠﮏ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻠﮏ ﻋﺎرف‬
‫او ﻣﻠﮏ ﻏﺎزي وو‪ .‬دا ﮐﺴﺎن د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻪ ورﻏﻠﻞ‪،‬‬
‫او ﺮﻧ ﻪ ﭼﯽ د ﻫﻐﻮی ﭘﻪ ﺗﻨﺪي ﮐﯽ ﻟﻮﯾﯽ او ﻧﯿﮑﻤﺮﻏﻲ ﺮ ﻨﺪه‬
‫وه‪ ،‬ﻧﻮ ده ﻫﻢ ﺧﻠﻌﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻪ‪ ،‬آﺳﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻐﺪي ﭘﯿﺴﯥ او‬
‫ﺟﻮاﻫﺮﻧﺸﺎن ﺧﻨﺠﺮوﻧﻪ او ﺗﻮري ورﮐ ې او ﻟﻪ ﺎن ﺳﺮه ﯾﯽ د‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن او ﺳﻮﻣﻨﺎت د ﻓﺘﺢ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ورﺳﺮه روان ﮐ ل‪.‬‬
‫‪۳۴‬ـ‬

‫واﯾﯽ د دې ﭘ ﺘﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬

‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐﯽ راﻏﻠﯽ دي ﺧﻮ دا ﯾﻮازي دده ﮐﺘﺎب دی ﭼﯽ دﻏﻪ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟﺮي او ﯾﻮازي ده ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم دي‪ .‬ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ ﭘﻪ دې‬
‫د ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻪ ﺑﺎﻧﺪي درﯾﻮ ﺳﻮو ﮐﺎﻟﻮ ﮐﯽ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫دﻏﻮ ﻧﯿﻤ ﺗﯿﺎوو او ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﺟﻮړو ﮐ و ﮐﯿﺴﻮ او اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫ډﯾﺮه ﻟ ه ﺗﻮﺟﻪ ﺳﻮې ده او ﭘﻪ وروﺳﺘﻪ ﮐﯽ د ډﯾﺮو زﯾﺎﺗﻮ‬
‫ﻣﻮرﺧﯿﻨﻮ اﮐﺜﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دده ﭘﺮ دﻏﻮ ﻏﻠﻄﻮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ وﻻړ دي‪.‬‬
‫زه ﯾﻘﯿﻦ ﻟﺮم ﭼﯽ اروﭘﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﯿﻦ او ﯿ وﻧﮑﻲ د ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫دﻏﻮ ﻧﯿﻤ ﺗﯿﺎوو ﺗﻪ ﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ وه ﮑﻪ ﭼﯽ ﻫﻐﻮی د‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯿ ﻧﻮ او ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯿﺘﻮد او ﻃﺮﯾﻘﯥ‬
 ‫ﻟﺮي او د ﺧﭙﻠﻮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﯿ ﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﮐﻪ ﻟﻪ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺨﻪ ﮐﺎر‬
‫اﺧﻠﻲ ﻧﻮ اﻓﺴﺎﻧﯥ او ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺳﺮه ﺑﯿﻠﻮي‪ .‬ﻫﻐﻮی د ﻫﺮي‬
‫ﭘﯿ ﯽ د ﺮﻧ ﻪ واﻟﻲ او ﻣﺎﻫﯿﺖ د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﮐﺮه‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺷﻮاﻫﺪو او اﺳﻨﺎدو ﭘﺴﻲ ﺮ ﯽ‪ .‬ﻣ ﺮ اﮐﺜﺮو ﭘﻪ دﻏﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ د ﺧﭙﻠﻮ ﻫﯿﻮادوﻧﻮ د ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻏﺮاﺿﻮ او اﻫﺪاﻓﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫ﭘﺮ ﺣﻘﺎﯾﻘﻮ ﺳﺘﺮ ﻲ ﭘﺘﻲ ﮐ ي او ﭘﻪ دﻏﻪ راز اﻓﺴﺎﻧﻮ ﯾﯽ ﯾﺎ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﮐ ی او ﯾﺎ ﯾﯽ را ﻧﻘﻞ ﮐ ي دي‪ .‬ﭘ ﺘﻨﻮ او ﻏﯿﺮ ﭘ ﺘﻨﻮ‬
‫داﺧﻠﻲ ﻣﺤﻘﻘﯿﻨﻮ ﺎﯾﯽ ﮑﻪ ﻟ ه ﺗﻮﺟﻪ ورﺗﻪ ﮐ ې وي ﭼﯽ د‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﻟﯿﮑﻨﻮ دﭘﺎره ﯾﯽ ﺗﺮ ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺑﺸﭙ ﮐﺘﺎب ﻧﻪ درﻟﻮد‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﺟﻮړو ﮐ و ﮐﯿﺴﻮ د‬ ‫وروﺳﺘﻪ د ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻌﻤﺖ ا‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻧﻮرو ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻫﻢ ﻻره وﮐ ه او‬
‫دې ﺑﯥ اﺳﺎﺳﻮ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﮐﺮار ﮐﺮار ﺟﺪی ﺑ ﻪ ﻏﻮره ﮐ ه ـ‬

‫ﺗﻮارﯾﺦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن‪ :‬د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺨﻪ ﻪ ﺑﺎﻧﺪي دوه‬

‫ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻧﻮﻟﺴﻤﯽ ﭘﯧ ۍ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯽ ﺷﯿﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‬
‫ﻨ اﭘﻮر د ﺗﻮارﯾﺦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﻧﻮم ﯾﻮ ﮐﺘﺎب ﺗﺎﻟﯿﻒ ﮐ ‪.‬‬
‫ﻨ اﭘﻮر ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯽ د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ اﻓﺴﺎﻧﯥ ﺗﮑﺮار ﮐ ې‬
‫او دې ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻪ ﯾﯽ ﯾﻮ ﻮ ﻧﻮري اﻓﺴﺎﻧﯥ ﻟﻪ ﺎﻧﻪ ﻫﻢ‬
‫ورزﯾﺎﺗﻲ ﮐ ې‪ .‬ﻨ اﭘﻮر واﯾﯽ د ﻗﯿﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺘﻬﺎن د‬
‫ﺑﻬﺎدرۍ ﻮدﻟﻮ ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺷﭙﻮ ور ﻮ ﮐﯽ ﯾﻮه ورځ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ووﯾﻞ ﭼﯽ زه ﻋﺮب ﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺮآن ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ دی او د‬
 ‫ﺟﻨﺘﯿﺎﻧﻮ ژﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ده‪ .‬ﭘﻪ دوږخ ﮐﯽ ﺑﻪ ﻋﺠﻤﻲ وﯾﻞ ﮐﯿ ی‪ .‬دې‬
‫ﺧﺒﺮی ﭘﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﺎﻧﺪي ډﯾﺮه ﺑﺪه اﻏﯿﺰه وﮐ ه ﮑﻪ ﭼﯽ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻓﮑﺮ وﮐ ﭼﯽ ﻟﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻮري ﻮﻟﻲ ژﺑﻲ ﻋﺠﻤﻲ دي‪ .‬ﻧﻮ‬
‫دی ﭼﻲ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺧﺒﺮی ﮐﻮي ﺎی ﺑﻪ ﯾﯽ دوږخ وي‪ ،‬ﺑﯿﺎ ﻧﻮ‬
‫دا ﺟﻬﺎد او ﺟﻨ ﻮﻧﻪ د ﺸﯽ دﭘﺎره ﮐﻮي‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮور ﺳﻮ او ﻟﻪ‬
‫ﻏﺰا او ﻫﺮ ﻪ ﺨﻪ ﯾﯽ ﻻس واﺧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯽ اﻧﺤﻀﺮت ص‬
‫ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﺻﺤﺎﺑﻮ ﻧﻪ د ﺧﺎﻟﺪ د ﻏﯿﺎﺑﺖ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﭘﻮ ﺘﻨﻪ وﮐ ه‬
‫ﻧﻮ ﻫﻐﻮی ورﺗﻪ ووﯾﻞ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﺳﺘﺎﺳﯽ ﺧﺒﺮي ﺧﻮاﺑﺪی ﮐ ی‬
‫دی‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ص د ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ د ﮐﻮر دروازې ﺗﻪ ورﻏﯽ او‬
‫ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ﯾﯽ ورږغ ﮐ ه ﭼﯽ» ﺧﺎﻟﺪه راووزه ﻏﯿﺸﯽ او ﻟﯿﻨﺪه را‬
‫واﺧﻠﻪ« ﺧﺎﻟﺪ ددې ﺧﺒﺮی اورﯾﺪﻟﻮ ډﯾﺮ ﺳﺨﺖ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ ﮐ او ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮره راووت‪۳۵ .‬ـ‬

‫ﻨ اﭘﻮر ﻧﻪ ﯾﻮازي داﭼﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ زﻣﻮږد ﺧﯿﺎﻟﻲ ﭘﻼر ﻗﯿﺲ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺘﻬﺎن ﭘﻪ ﯿﺮ ﺑﻦ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻪ ﻣﮑﻪ‬
‫ﻣﻌﻈﻤﻪ ﮐﯽ داﺳﯽ ﭘ ﺘﻮن ور ﺨﻪ ﺟﻮړوي ﭼﯽ ﭘﺨﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﯾﯽ‬
‫ډﯾﺮه ﺧﻮا ﺑﺪﯾ ی‪ ،‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺧﺒﺮي ﮐﻮي او‬
‫ﺗﺮ ﻮ ﭼﯽ ﭘﺨﭙﻠﻪ د اﻧﺤﻀﺮت ص ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯥ ﯾﯽ ﭘ ﺘﻮ اورﯦﺪﻟﯥ‬
‫ﻧﻪ وه ﭘﺨﻼ ﻧﻪ ﺳﻮ‪ .‬ﻨ اﭘﻮر ﻟﻮﻣ ﻧﯽ ﻟﯿﮑﻮال دی ﭼﯽ ﭘﻪ ﻣﻮږ د‬
‫ﺳﺮورﮐﺎﯾﻨﺎت ص ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯥ ﭘ ﺘﻮ اوري‪ .‬د ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ﻟﻪ دﻏﻪ راز‬
‫ﺣﯿﺮاﻧﻮﻧﮑﻮ او ﺑﯥ اﺳﺎﺳﻮ او ﺧﻨﺪوﻧﮑﻮ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺨﻪ ډک دی ﺧﻮ‬
 ‫ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ ﺑﯿﺎ ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻟﯿﮑﻨﻮ او د ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ ﭘﻪ وﯾﺶ‬
‫او ﺷﺠﺮو ﮐﯽ اﺳﺘﻨﺎدوﻧﻪ ورﺑﺎﻧﺪي ﮐﯿ ي ـ‬

‫ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﯿﺴﻮ دراز ‪۱۴۲۲-۱۳۲۱‬ﭼﯽ د ﻮاﻧﯽ ﻟﻪ ﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ‬

‫ﭘﺮﺗﻪ ﯾﯽ ﻧﻮر زﯾﺎﺗﺮه او ﺣﺘﯽ ﻮل ﻋﻤﺮ ﭘﻪ دﮐﻦ ﮐﯽ ﺗﯿﺮ ﮐ ی او‬
‫ﺎﯾﯽ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﺳﯿﻤﯽ ﯾﯽ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻮ ﻟﯿﺪﻟﻲ ﻫﻢ ﻧﻪ وي ‪ ۳۶‬د‬
‫ﭘ ﺘﻨﻮ د ﺳﺘﻮري‪ ،‬ﻣﺸﻮا ﻲ‪ ،‬ورد ﻮ او ﻫﻨﻲ ﭘﻪ ﯿﺮ ﻟﻮﯾﻮ ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ‬
‫ﭘﻼر ﺑﻮﻟﻲ او واﯾﯽ ﭼﯽ ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ ﯿﺴﻮدراز د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻏﺮه ﺗﻪ‬
‫وﻻړ او ﻫﻠﺘﻪ ﯾﯽ د ﺷﯿﺮاﻧﻲ ﭘﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﻮ ﻨﻪ ﻏﻮره ﮐ ه‪.‬د‬
‫ﺷﯿﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺎﮐ او ﮐﺮﻻ ﯽ ﻗﺒﯿﻠﻮ ﺳﺮداراﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﺧﭙﻠﻲ ﻟﻮ ﻲ‬
‫ورﮐ ې او ده ﺗﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣﯿﺮﻣﻨﻮ ﺨﻪ ﺧﺪای ﻠﻮر زاﻣﻦ‬
‫ورﮐ ل‪ .‬دده ﭘﻪ ﺣﺴﺎب ﭘﺮورد ﻮ او ﻣﺸﻮا ﯿﻮ ﺑﺮﺳﯿﺮه دده ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻨﺪاﭘﻮر ﻫﻢ د ﯿﺴﻮ دراز ﭘﻪ اوﻻدوﻧﻮ ﮐﯽ را ﯽ‪ ،‬ﭼﯽ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺪان و ﻞ ﺳﻲ ‪ .‬ﺧﻮ ﺮﻧ ﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﭘ ﺘﻨﻮ ﮐﯽ ﯾﯽ ډﯾﺮ‬
‫وﺧﺖ ﺗﯿﺮ ﮐ ی دی او ﻣﯿﻨﺪي ﯾﯽ ﭘ ﺘﻨﯽ ﻗﺒﯿﻠﻮ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﯽ دي‬
‫ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻮﻟﻲ‪۳۷ .‬‬ ‫اوس ﯾﯽ ﺧﻠ‬

‫ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻨ اﭘﻮر د داﻏﺴﺘﺎن ﻟﻪ ﻟﺰ ﯿﻮ ﺳﺮه ‪ ،‬ﭼﯽ ﭘﻪ ﺟﻬﺎﻧﮑﺸﺎی‬

‫ﻧﺎدري ﮐﯽ ﻟ ﺰي ﻟﯿﮑﻞ ﺳﻮي دي‪ ،‬ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﯿ ی او د ﻫﻐﻮی ﺳﺮه‬
‫د ﻧﺎدراﻓﺸﺎر د ﻟ ﮑﺮو د ﺟﻨ ﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ږﻏﯿ ی ﻧﻮ ﻟ ﺰي اﻟﮑﻮزي‬
‫ﺑﻮﻟﻲ‪ .‬او واﯾﯽ ﭼﯽ د ﻫﻐﻮی ﻣﺸﺮ ﺳﺮﺧﺎی ﺧﺎن اﻟﮑﻮزي ﺗﻪ د‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ ﭘﺎﭼﺎ د ﻫﻐﻪ د ﺟﻨ ﯽ ﺧﺪﻣﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯽ‬
‫داﻏﺴﺘﺎن ورﮐ او ﺣﺘﯽ ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻣﭙﺮاﻃﻮر د ﻧﺎدر‬
 ‫اﻓﺸﺎر ﺳﺮه د ﺳﻮﻟﻲ ﻫﻐﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻻﺳﻠﯿﮏ ﮐ ه ﭼﯽ د‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﭘﻪ ﺗﺎوان وه ﻧﻮ ﺳﺮﺧﺎی ﺧﺎن اﻟﮑﻮزي ﻫﻐﻪ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ وﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ اوﺑﯿﺎ ﯾﯽ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﺳﺮه ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﺟﻨ ﻮﻧﻮ ﺗﻪ دوام ورﮐ ‪۳۸ .‬‬

‫ﻟﻪ ﻨ اﭘﻮر ﺨﻪ دا ﭘﻮ ﺘﻨﻪ ﻫﯿﭽﺎ ﻧﻪ ده ﮐ ې ﭼﯽ اﻟﮑﻮزي‬

‫ﭼﯿﺮی‪ ،‬ﭘﻪ داﻏﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﻗﺪرت ﭼﯿﺮی او ﻟﻪ ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﺳﺮه‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﯿﺮی‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دا دوﻣﺮه ﺑﯥ ﺎﯾﻪ ﺧﺒﺮه ده ﭼﯽ ﯾﻮازی‬
‫ﯾﯽ د ﻨﺪاﭘﻮر ﻟﻪ ﺑﯥ ﺧﺒﺮی ﺨﻪ ﺳﺮﭼﯿﻨﻪ اﺧﯿﺴﺘﯥ ده او‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ د ﻧﻮري ﺗﺒﺼﺮې ارز ﺖ ﻧﻪ ﻟﺮي ـ‬

‫ﮐﻮم اﻃﻼﻋﺎت ﭼﯽ ﻨﺪاﭘﻮر ﻟﻪ ﻧﻮرو ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ ي‬

‫او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯽ ﯾﯽ راوړي ﻫﻐﻪ ﯾﻮ ﻪ اﺳﺎس ﻟﺮي ﺧﻮ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭼﯽ ده ﭘﺨﭙﻠﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐ ي دي ﻫﻐﻪ ﯾﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻮل د ﻣﺨﺰن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ ﭘﻪ ﯧﺮﺑﯽ اﺳﺎﺳﻪ ﻧﮑﻠﻮﻧﻪ دي او ﯾﻮازي د ﻓﻮﮐﻠﻮري‬
‫ﮐﯿﺴﻮ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﻟﺮی‪ ،‬ﭼﯽ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د واﻗﻌﻲ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿ ﻮ‬
‫ﻪ ور ﺨﻪ اﺧﯿﺴﺘﻞ ﺳﻮې‬ ‫ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻪ ورﺗﻪ ﮐﺘﻞ ﺳﻮي دي او‬
‫ده ـ‬

‫ﺣﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﻲ‪ :‬ددې ﮐﺘﺎب ﻣﻮﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﮐﻪ ﻪ ﻫﻢ‬

‫ﭼﯽ ﺗﺮ ډﯾﺮه ﺎﯾﻪ ﭘﻮري ﻟﻪ اﺣﺘﯿﺎط ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﻠﻲ او د ﻣﺨﺰن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﻲ اﻓﺴﺎﻧﯥ ردوي‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﯿﺎ ﻮرو ﭼﯽ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﭘﻪ ﯾﻮه ﺑﻞ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻫﻐﻮ اﻓﺴﺎﻧﻮ او ﻓﻮﮐﻠﻮري ﮐﯿﺴﻮ ﺗﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻮي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ي‬
‫ﺳﺮ ﮐﯽ ﯾﯽ ده ﭘﺨﭙﻠﻪ د ردوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﯾﻮ ﻋﺎﻟﻢ دﻻﯾﻞ ﺗﺮاﺷﻠﻲ دي‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﭘ ﺘﻨﻮ د ﻟﻮی ﻓﻮﮐﻠﻮري ﻧﯿﮑﻪ ﻗﯿﺲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺘﻬﺎن ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺑﯿﺎن ردوي ﺧﻮ‬
‫وروﺳﺘﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ ﺗﺮ ﻮﻟﻮ د ﺑﺎور ﺧﺒﺮه دا ده ﭼﯽ ﻗﯿﺲ د‬
‫ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﭼﯽ ﯾﻬﻮد ﻧﻪ ووﺑﻠﮑﻪ د ﻗﺮﯾﺸﻮ د ﻋﺒﺪاﻟﺸﻤﺲ ﭘﻪ‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﭘﻮري ﯾﯽ اړه درﻟﻮده‪ ،‬ﻟﻮر ﺳﺎرا ﺳﺮه واده وﮐ او ﻟﻪ ﻫﻐﯥ‬
‫ﭘﯿﺪا ﺳﻮل‪ ،‬ﭼﯽ د‬ ‫ﺨﻪ ﯾﯽ درې زاﻣﻦ ﺳ ﺑﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻏ ﺖ او ﺑﯿ‬
‫ﻫﻐﻮ ﻮﻟﻮ ﻗﺒﺎﻟﯿﻮ ﻧﯿﮑﻮﻧﻪ دي ﭼﯽ رﯾ ﺘﻮﻧﻲ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﺑﻠﻞ ﮐﯿ ی‪.‬‬
‫ﻮل ﭘﺮدې ﺗﻮاﻓﻖ ﺳﺮه ﻟﺮي ﭼﯽ د ﻗﯿﺲ اوﻻدوﻧﻪ ﻟﻮﻣ ی ﭘﻪ ﻏﻮر‬
‫ﮐﻲ اوﺳﯧﺪل او ﺑﯿﺎ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺎﯾﻪ ﺨﻪ د ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻏﺮوﻧﻮ ﺗﻪ‬
‫وﮐﻮﭼﯿﺪل‪ .‬او ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ۷۰۵‬ﮐﯽ ﻋﻤﺎداﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﭘﺮ ﺳﯿﻨﺪ ﺑﺎﻧﺪي ﯾﺮﻏﻞ وﮐ ﻧﻮ ددﻏﻪ ﻗﻮم ﯿﻨﯽ ﮐﺴﺎن‬
‫ورﺳﺮه ﻣﻠ ﺮي ﺳﻮل‪ .‬او ﭘﻪ ﻧﻬﻤﻪ ﭘﯿ ی ﮐﯽ ﭼﯽ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻟﻮﯾﺪﯾ د ﺳﺎﻣﺎﻧﯿﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯽ وو ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ ددﻏﻪ‬
‫ﻫﯿﻮاد د ﺷﻤﺎل ﺧﺘﯿ ﻏﺮوﻧﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯽ دي‪۳۹ .‬‬

‫ﻣﻮږ ﻮرو ﭼﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ادﻋﺎوي‬

‫اﻓﺴﺎﻧﯥ ﺑﻮﻟﻲ ﺧﻮ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﻫﻐﻪ د ﻗﯿﺲ ﮐﯿﺴﻪ‪ ،‬ﭼﯽ ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻓﻮﮐﻠﻮري رواﯾﺎﺗﻮ ﺑﻞ ﻫﯿ اﺳﺎس ﻧﻪ ورﺗﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﺗﮑﺮاروي‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ د ﻗﯿﺲ او د ﻫﻐﻪ د اوﻻدوﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭼﯽ د‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﺗﺮ زﻣﺎﻧﯥ ﭘﻮری زﯾﺎت و ﮐﻢ دووﻟﺲ ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ‬
‫ورﺑﺎﻧﺪي او ﺘﻲ دي او ﭘﻪ ﻣﻨ ﮐﯽ ﻫﯿ ډول ﻟﯿﮑﻠﯽ ﺳﻨﺪ‬
‫ﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺨﯽ ﭘﻪ ﯾﺎدوﻟﻮ ﻧﻪ ارزي‪ .‬ﺑﯿﺎ ﻧﻮ ﮐﻪ ﭼﯿﺮی ﻗﯿﺲ د‬
‫اووﻣﻲ ﻣﯿﻼدی ﭘﯿ ی ﭘﻪ ﻠﻮرﻣﻪ ﻟﺴﯿﺰه ﮐﯽ د ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻟﻪ‬
‫ﻟﻮر ﺳﺮه ﭘﻪ رﯾﺸﺘﯿﺎ ﻫﻢ واده ﮐ ی وي او ﻟﻪ ﻫﻐﯥ ﺨﻪ ﯾﯽ درې‬
‫زاﻣﻦ ﭘﯿﺪا ﺳﻮي وي ﻧﻮ ﺮﻧ ﻪ د اﺗﻤﻲ ﻣﯿﻼدي ﭘﯿ ی ﺗﺮ ﻟﻮﻣ ﯾﻮ‬
‫ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻮري‪ ،‬ﭼﯽ اوﯾﺎ ﮐﺎﻟﻪ ﮐﯿ ی‪ ،‬دوﻧﻪ زﯾﺎﺗﯿ ي ﭼﯽ د ﻏﻮر ﭘﻪ‬
‫ﻏﺮوﻧﻮ ﮐﯽ ﺗﻨ ﯿ ي او د ﺳﻠﯿﻤﺎن د ﻏﺮوﻧﻮ ﻟﻤﻨﻮ ﺗﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﻮي‬
‫او ﻻدوﻧﻪ ﺟﻨ ﻲ ﻣﯿ وﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯽ د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻮﻧﺪي ﯾﻮه‬
‫ﻟﻮی ﺳﭙﻪ ﺳﺎﻻر ﻟﻪ ﻟ ﮑﺮو ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﯥ ﮐﻮي او ﺳﻤﺪﺳﺘﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻬﻤﻪ ﻣﯿﻼدي ﭘﯿ ی ﮐﯽ ﯾﻌﻨﯽ د ﻗﯿﺲ ﻟﻪ واده ﺨﻪ زﯾﺎت و ﮐﻢ‬
‫دوه ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ﯾﯽ ﻧﻔﻮس دوﻧﻪ زﯾﺎﺗﯿ ی ﭼﯽ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﻤﺎل ﺧﺘﯿ ﯽ ﺳﯿﻤﯽ اﺷﻐﺎﻟﻮي‪ .‬ـ‬

‫زه واﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﯾﻮه ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ‬

‫ﺣﯿﺚ وﯾﻠﻲ وای ﭼﯽ ﻗﯿﺲ د ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻪ زر ﻮﻧﻮ ﭘ ﺘﻨﻮ ﺳﺮه ﯾﻮ‬
‫ﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻮ او ﻪ ﺑﺎﻧﺪي اوﯾﺎﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ددې ﻗﻮم‬
‫ﻣﯿ وﻧﻮ د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻲ وﮐ ې ﻧﻮ دا ﺑﻪ ﯾﻮ ﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮه وای‪ .‬ﺧﻮ دﻟﺘﻪ ﻣﻮږ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﯾﻮې ﻟﻮﯾﯽ ﺳﺘﻮﻧﺰي ﺳﺮه‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﯿ و او ﻫﻐﻪ دا ﭼﯽ ﻣﻮږ ﺑﻪ ﻏﻠﺠﯽ او دراﻧﻲ ﻗﺒﺎﯾﻞ‬
‫ﭼﺎﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﻮﻻی‪ .‬ﮑﻪ ﭼﯽ د ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻫﻢ ﭘﻪ‬
 ‫ﭘﺎی ﮐﯽ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﻫﻐﻮ ﺧﯿﺎﻟﻲ ﭘﻠﺮوﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﯿ ی ﭼﯽ ﻧﻮرو‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻮ ورﺗﻪ ﺗﺮاﺷﻠﻲ دي ـ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﭘﻪ ﯾﻮ ﻋﺎﻟﻢ دﻻﯾﻠﻮ د ﻃﺎﻟﻮت او ارﻣﯿﺎ او ﺑﺮﺧﯿﺎ‬

‫اﻓﺴﺎﻧﯥ ردوي ﺧﻮ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﯿﺮﺗﻪ ﭘﻪ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﯿﺮﯾ ی او د‬
‫ﻗﺒﺎﯾﻠﻮ د ﺳﺮﭼﯿﻨﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﻫﻐﻪ زړې ﮐﯿﺴﯽ ﺗﮑﺮاروي‪ .‬د ﻣﺜﺎل‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ د اﺑﺪاﻟﯿﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ واﯾﯽ ﭼﯽ زﯾﺮک ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺮ زوی‬
‫ﺑﺎرک د ﻗﺒﯿﻠﯥ د ﻣﺸﺮ او ﺧﭙﻞ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﻪ ﺣﯿﺚ ﺎﮐﻠﯽ وو‪ .‬ﻣ ﺮ‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯽ زﯾﺮک ﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﺳﻞ ﮐﻠﻦ او زوړ ﺳﻮ او د ﯾﻮه ﺎﯾﻪ ﺑﻞ‬
‫او وﻻړﯾﺪﻟﻮ ﺨﻪ‬ ‫ﺎی ﺗﻪ د ﻧﻘﻠﯿﺪﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ﻟﻪ ﺗ‬
‫وﻟﻮﯾﺪی او د ﻻري ﭘﺮﺳﺮ ﭘﺮوت وو ﻧﻮ ﺑﺎرک زوی ﯾﯽ ﭘﺮ اس‬
‫ﺳﭙﻮر ﻟﻪ ده ﺨﻪ ﺗﯿﺮ ﺳﻮ او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﯾﯽ ﻣﻠﻨ ی ووﻫﻠﯥ او‬
‫ورﺗﻪ وې وﯾﻞ ﭼﯽ ﺗﻪ ﻻ وﻟﻲ ژوﻧﺪی ﯾﯽ ﺗﻪ ﺑﺎﯾﺪ اوس ﻣ وای‪.‬‬
‫دﻏﻪ راز دوﻫﻢ زوی ﻫﻢ ور ﺨﻪ ﺗﯿﺮ ﺳﻮ‪ .‬ﻧﻪ ﯾﯽ ﭘﺮﺧﭙﻞ ﭘﻼر زړه‬
‫وﺳﻮ او ﻧﻪ ﯾﯽ ﻣﺮﺳﺘﻪ ورﺳﺮه وﮐ ه‪ .‬درﯾﻢ زوی ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ورﺑﺎﻧﺪي راﻏﯽ او ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﺗﻪ ﯾﯽ ووﯾﻞ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ ﺗﺮﺷﺎ‬
‫ﺳﭙﻮر ﺳﻲ ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﯾﯽ ﭘﻼر ورﺗﻪ ووﯾﻞ ﭼﯽ زه زوړ ﯾﻢ او‬
‫ﭘﺮ آس ﻧﻪ ﺳﻢ ﺳﭙﺮﯾﺪﻻی او ﻣﺮﺳﺘﻲ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻟﺮم ﻧﻮ ﻣﻮﺳﯽ‬
‫ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﺗﻪ ﮑﻨ ﻞ وﮐ ل او ﺣﺘﯽ ﭘﻪ ﻟﻐﺘﻪ ﯾﯽ وواﻫﻪ‪ .‬ﺗﺮ‬
‫ﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ دده ﮐﺸﺮ زوی ﭘﻮﭘﻞ را ورﺳﯿﺪی‪ .‬ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ډﯾﺮ‬
‫اﺣﺘﺮام ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﭘﺮ آس ﺳﭙﻮر ﮐ او د اوﺳﯿﺪﻟﻮ ﻧﻮي ﺎی ﺗﻪ‬
‫ﯾﯽ ورﺳﺮه ﺑﻮت‪ .‬ﮑﻪ ﻧﻮ زﯾﺮک ﺧﭙﻞ ورو ﻪ او ﺧﭙﻠﻮان را‬
 ‫وﻏﻮ ﺘﻞ‪ .‬دا ﮐﯿﺴﻪ ﯾﯽ ورﺗﻪ وﮐ ه او د ﻣﺸﺮﺗﻮب ﺑ ی ﯾﯽ د‬
‫ﭘﻮﭘﻞ ﭘﺮ ﺳﺮ ﮐ ه‪ .‬زﯾﺮک ﻟﻪ دې ﭘﯧ ﻲ ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ‪ ۱۲۰‬ﮐﺎﻟﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﺮ وﻓﺎت ﺳﻮ‪۴۰ .‬ـ‬

‫د ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﭘﻪ ﻧﺰد دا ﮐﯿﺴﻪ رﯾﺸﺘﯿﺎ ﭘﯧ ﻪ ﺳﻮې ده او‬

‫ﺣﺘﯽ واﯾﯽ ﭼﯽ دا ﮐﯿﺴﻪ د ﭘ ﺘﻨﻮ ﻟﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ او ﻣﺰاج ﺳﺮه ﺳﺮ‬
‫ﺧﻮري‪ .‬دا ﺧﺒﺮه ﺑﻪ ﻮک وﻣﻨﻲ ﭼﯽ درې ﭘ ﺘﺎﻧﻪ زاﻣﻦ دی ﺧﭙﻞ‬
‫ﺑﻮډا او ﮐﻤﺰوری ﭘﻼر د ﻻري ﭘﺮ ﺳﺮ ﭘﺮﯾ دي‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺨﻪ دی‬
‫ﺗﯿﺮ ﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻨ ی دي ﭘﻪ ووﻫﻲ او ﺣﺘﯽ ﻟﻐﺘﻪ دي ورﮐ ي‪ .‬ﭘﻪ زړه‬
‫ﭘﻮري ﺧﺒﺮه دا ده ﭼﯽ زﯾﺮک ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﮐﯽ ﻻ زوی ﺗﻪ د ﺑ ی‬
‫د ﺗ ﻟﻮ او ﻣﺸﺮﺗﺎﺑﻪ د ﺳﭙﺎرﻟﻮ واک ﻫﻢ ﻟﺮي ـ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿ ﻮ ﭘﻪ ﻟﯿﮑﻠﻮ ﮐﯽ ﯾﺎ ﻟﻪ ډﯾﺮی‬

‫ﺑﯿﺨﺒﺮی ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﯿﺴﺘﯽ او ﯾﺎ داﺳﻲ ﮑﺎری ﭼﯽ ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬
‫ﭘﯿ ﻮ ﺳﺮه ﻟﮑﻪ ﺮﻧ ﻪ ﭼﯽ ﯾﻮه ﻣﻮرخ ﺗﻪ ﺎﯾﯽ ﻫﻐﺴﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ‬
‫دی‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ دی ﺎﯾﯽ ﯾﻮازﯾﻨﯽ ﻣﻮرخ وي ﭼﯽ واﯾﯽ‬
‫ﻫﻼﮐﻮﺧﺎن د ﻣﻐﻮﻟﻮ د ﮐﻮرﻧﯽ ﻟﻮﻣ ﻧﯽ ﺷﺨﺺ وو ﭼﯽ د اﺳﻼم‬
‫ﭘﻪ ﺳﭙﯿ ﻠﻲ دﯾﻦ ﻣﺸﺮف ﺳﻮ ‪ ۴۱‬ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ‬
‫ﻫﻼﮐﻮﺧﺎن ﺗﺮﻣﺮ ﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻪ ﺳﻮ او د اﺳﻼم ﻟﻪ دﯾﻦ ﺳﺮه ﯾﯽ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ د ﻤﻨﻲ وﺳﺎﺗﻠﻪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﺑﻞ ﺎی د ﻣﻐﻮﻟﻮ د‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ اړه ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ ﻫﺮات ﮐﯽ د ﺷﺎه رخ ﻣﯿﺮزا د وﻓﺎت‬
 ‫ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐﻪ زوی ﻣﯿﺮزا ﺑﺎﯾﻘﺮا او ورﭘﺴﯥ ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ‬
‫ﺑﺎﯾﻘﺮا ﺣﮑﻤﺮان ﺳﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯽ اﻣﯿﺮ ذواﻟﻨﻮن ﺣﺎﮐﻢ وو او‬
‫ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ او ﻏﺰﻧﻲ ﮐﯽ ﻟﻮﻣ ی ﻣﯿﺮزا ﻋﻤﺮ ﺷﯿﺦ او ورﭘﺴﯥ ﻣﯿﺮزا‬
‫ﻗﺪرت ﭘﻪ ﻻس ﮐﯽ درﻟﻮد‪ ۴۲ .‬ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ ﭘﻪ ﻫﺮات ﮐﯽ‬ ‫اﻟﻎ ﺑﯿ‬
‫ﺨﻪ دوه ﺑﺎﯾﻘﺮا ﻧﻮﻣﻲ ﺑﺎﭼﺎﻫﺎن ﻗﺪرت ﺗﻪ‬ ‫د ﻣﻐﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﮐﻮرﻧ‬
‫ﻧﻪ دي رﺳﯧﺪﻟﻲ او ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎﯾﻘﺮا ‪۱۵۰۵-۱۴۶۵‬د ﺷﺎه رخ‬
‫ﯾﻮ ﺑﻞ ﺷﻬﺰاده‬ ‫ﻣﯿﺮزا ‪۱۴۴۷-۱۳۹۷‬زوی ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ د ﺗﯿﻤﻮر د ﮐﻮرﻧ‬
‫اړﯾﮑﯽ درﻟﻮدې‪.‬‬ ‫وو ﭼﯽ د ﺷﺎه رخ ﻣﯿﺮزا ﺳﺮه ﯾﯽ ﻟﯿﺮی ﮐﻮرﻧ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﯿﻦ ﺑﺎﯾﻘﺮا ﻟﻪ ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا ﺨﻪ اﺗﻪ ﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻗﺪرت ﺗﻪ ورﺳﯿﺪی او د ﺷﺎﻫﺮخ ﻣﯿﺮزا ﭘﻪ ﯿﺮ ﯾﯽ د‬
‫ﻋﻠﻢ او ادب ﺳﺮه ﻣﯿﻨﻪ درﻟﻮده‪ .‬دﻏﻪ راز ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯽ د ﻋﻤﺮﺷﯿﺦ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻪ رﺳﯿﺪل د ﺷﺎﻫﺮخ ﻟﻪ وﻓﺎت‬ ‫ﻣﯿﺮزا او ﻣﯿﺮزا اﻟﻎ ﺑﯿ‬
‫ﺳﺮه ﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﯿﻤﻪ ﭘﯿ ی ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻟﺮي‪.‬ﺧﻮ د ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺎت ﺧﺎن‬
‫ﻟﻪ ﻟﯿﮑﻨﻲ ﺨﻪ ﭘﻪ ﺮ ﻨﺪه ﮑﺎری ﭼﯽ ﻫﻐﻪ دﻏﻪ ﻮﻟﻲ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬
‫ﻲـ‬ ‫ﺑﯧ ﯽ ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴﯥ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯽ ﯾﻮ ﺎی ﻟﯿﮑﯽ‬

‫ﭼﯽ د ﻣﯿﺮوﯾﺲ ﻟﻪ وﻓﺎت ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ دﻫﻐﻪ ورور ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻪ ورﺳﯿﺪی او ﺷﭙ ﮐﺎﻟﻪ ﯾﯽ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﻻس ﮐﯽ وو‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻣﯿﺮوﯾﺲ زوی ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﭘﺎﭼﺎ ﺳﻮ او د اﯾﺮان د‬
‫ﻪ واﺧﯿﺴﺘﻠﻪ او د ﻫﻐﻪ ﻫﯿﻮاد‬ ‫درﺑﺎر ﻟﻪ ﮐﻤﺰوری ﺨﻪ ﯾﯽ‬
 ‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﺻﻔﻬﺎن ﯾﯽ وﻧﯿﻮی‪ .‬ﭘﻪ ده ﭘﺴﯥ د ﻣﯿﺮوﯾﺲ ورور‬
‫اﺷﺮف ﭘﺎﭼﺎ ﺳﻮ‪ .‬ﻧﺎدر ﺷﺎه د اﯾﺮان د ﺻﻔﻮي ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ د‬
‫ﺟﻨﺮال ﭘﻪ ﺣﯿﺚ ﻏﻠﺠﯿﺎن ﻟﻪ اﯾﺮاﻧﻪ واﯾﺴﺘﻞ ﺧﻮ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺑﯿﺎﻫﻢ د‬
‫ﻫﻐﻮی ﭘﻪ ﻻس ﮐﯽ ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮ‪ ۴۳ .‬ﻟﻮﻣ ی ﺧﻮ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻪ ﮐﻢ‬
‫ﯾﻮ ﮐﺎل د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺣﮑﻤﺮان وو‪ .‬او د ﻫﻐﻪ د ﻗﺪرت د ﺷﭙ ﮐﻠﻨﻲ‬
‫دورې ﯾﺎدوﻧﻪ ﯾﻮازي ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن ﮐ ې ده‪ .‬ﺷﺎه اﺷﺮف د‬
‫ﻣﯿﺮوﯾﺲ ورور ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ وراره او د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ زوی وو‪ .‬او‬
‫ﻧﺎدرﺷﺎه ﻫﻢ د ﺻﻔﻮي ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ ﺟﻨﺮال ﻧﻪ وو ﮑﻪ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ‬
‫ډﯾﺮ ﻣﺨﮑﯽ وژل ﺳﻮی وو او ﻧﺎدراﻓﺸﺎر د ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ د زوی‬
‫ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﭗ ﺟﻨﺮال وو‪ ،‬ﭼﯽ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﯽ ﻃﻬﻤﺎﺳﭗ ﻟﯿﺮي ﮐ‬
‫او ﻗﺪرت ﯾﯽ ﭘﺨﭙﻠﻪ وﻧﯿﻮی ـ‬

‫داﺳﯽ ﮑﺎری ﭼﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﯿﺎت ﺧﺎن د ﺳﯿﻤﯽ ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ او‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿ ﻮ ﺳﺮه ډﯾﺮ ﺑﻠﺪ ﻧﻪ دی ﮑﻪ ﭼﯽ د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﻏﺰﻧﻮي ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯽ‪ ،‬ﭼﯽ د ﯾﻮوﻟﺴﻤﻲ ﻣﯿﻼدي ﭘﯧ ی ﻟﻮﻣ ی‬
‫ﻟﺴﯿﺰي دي د ﺗﻮﭘﻮﻧﻮ او ﺗﻮﭘﮑﻮ ﯾﺎدوﻧﻪ ﮐﻮی او واﯾﯽ ﭼﯽ د‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺮه ﺑﺨﺖ ﯾﺎري وﮐ ه ﭼﯽ د ﻫﻨﺪواﻧﻮ د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﯿﻞ د‬
‫ﺗﻮﭘﻮﻧﻮ او ﺗﻮﭘﮑﻮ او ﻏﺸﯿﻮ ﻮزاروﻧﻮوارﺧﻄﺎ ﮐ او وﺗ ﺘﯿﺪی‪.‬‬
‫‪ ۴۴‬ﭘﻪ داﺳﯽ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﯽ د ﺗﻮﭘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ډﯾﺮ ﻟﻮﻣ ﻧﻲ او اﺑﺘﺪاﯾﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺨﻪ د ﻟﻮﻣ ي ﻞ ﻟﭙﺎره د ﻣﺼﺮ ﻣﻤﻠﻮک ﺳﻠﻄﺎﻧﺎﻧﻮ د‬
‫ﻣﻐﻮل ﻫﻼﮐﻮ د ﻟ ﮑﺮو ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ۱۲۶۰‬ﮐﯽ) ﯾﻌﻨﯽ‬
 ‫زﯾﺎت و ﮐﻢ دوه ﻧﯿﻤﯽ ﭘﯿ ی وروﺳﺘﻪ( د ﻋﯿﻦ ﺟﺎﻟﻮت ﭘﻪ ﺟ ه‬
‫ﮐﯽ ﮐﺎر واﺧﯿﺴﺖ‪ .‬او ﻫﻼﮐﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﻮ ﯽ ژوﻧﺪ ﮐﯽ د ﻟﻮﻣ ي‬
‫ﻞ ﻟﭙﺎره دداﺳﻲ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺎﺗﻲ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺳﻮ ﭼﯽ ﺑﯿﺎﯾﯽ د‬
‫ﻣﺼﺮ د ﺧﺎوري د ﻻﻧﺪي ﮐﻮﻟﻮ او ﯾﺎ د ﻣﺼﺮ د ﻣﻤﻠﻮک ﺳﻠﻄﺎﻧﺎﻧﻮ د‬
‫اﯾﻠﻮﻟﻮ ﺗﮑﻞ وﻧﻪ ﮐ ـ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﯿﺎت ﺧﺎن دﻏﻪ راز ﻏﻠﻄﯽ ﺧﻮرا زﯾﺎﺗﻲ ﻟﺮي او ﺳ ی ﭘﻪ‬
‫دې ﯾﻘﯿﻨﯽ ﮐﻮي ﭼﯽ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ دﻏﻮ ﻟ و او زﯾﺎﺗﺮو ﺑﯽ اﺳﺎﺳﻮ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ او اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ ددﻏﻪ راز ﯾﻮه ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﯾﺦ د ﻟﯿﮑﻠﻮ‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻧﻪ درﻟﻮد‪ .‬ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ ﭼﯽ د ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ﺗﻪ ﻫﻢ د‬
‫ﯾﻮه ﮐﻼﺳﯿﮏ اﺛﺮ ﭘﻪ ﺳﺘﺮ ﻪ ﮐﺘﻞ ﮐﯿ ی او ﻋﻮام او د ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻐﻪ‬
‫ﺷﺎ ﺮدان ﻏﻮﻟﻮی ﭼﯽ د ﺧﭙﻞ ﻫﯿﻮاد ‪ ،‬ﻗﻮم او ﺳﯿﻤﯽ ﻟﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ﺳﺮه ﻪ ﺑﻠﺪ ﻧﻪ دي‪ .‬ﺳﺮه ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﯾﺪ دا ﺧﺒﺮه زﯾﺎﺗﻪ ﮐ و ﭼﯽ‬
‫ﻓﻮﮐﻠﻮري ﺷﺠﺮې او رواﯾﺘﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎ ﻫﻢ د ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﻠ ﻨﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫ﺧﭙﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻟﺮي او د ﯿﻨﻮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯧ ﻮ ﺮک ور ﺨﻪ‬
‫ﻟ ﯧﺪﻻی ﺳﻲ‪ .‬ﻣ ﺮ ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻣﻮږ وﯾﻨﻮ ﭼﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻲ‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻃﻼﻋﺎﺗﻮ ﮐﯽ ﭼﯽ ددوی د ﯿ ﻧﻲ ﻟﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻮ ﺳﺮه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اړﯾﮑﯽ ﻟﺮي‪ ،‬ﺮ ﻨﺪي ﻏﻠﻄﯽ ﮐﻮی ﻧﻮ‬
‫ﺑﯿﺎ د ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺎ ﺮدان ﻣﺠﺒﻮر دي ﭼﯽ د ﻫﻐﻮی د ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻮ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻮ ﺗﻪ د ﺳﻮاﻟﯿﻮ ﻧ ﻲ ﮐ ﯿ دي ـ‬
 ‫ﻣﺎﺧـﺬوﻧﻪ‪ȭ‬ـ‬

‫ُ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ)اردو( ‪ ۸۶-۸۱‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬ ‫ـ‪ —۱‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﺎن‬

‫ـ‪ ---۲‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۹۱-۸۷‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺰﯾﺪه ‪ ۴۶‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪---۴‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی ‪ ۴۱۴‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۵‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﻣﻞ ‪ ۲۷۲‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ------۶‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۳۰۴‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ----۷‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻃﺒﺮی ‪ ۳۹۰‬م‬

‫ـ‪ ----۸‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ‪ ۲۳‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۹‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ ‪ ۲۵‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۱۰‬ﭘﻪ ﺗﻮرات ﮐﯽ د ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ ﮐﯽ‬

‫راﻏﻠﻲ دي ﭼﯽ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﭘﺮ ﻮﻟﻮ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻮ ﺑﺎﻧﺪي‬
 ‫ﭘﺎﭼﻬﻲ وﮐ ه‪ .‬او دا ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن دي ﭼﯽ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ اداره ﮐﯽ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ وه‪ .‬د ﺳﺎدوک زوی آذرﯾﺎس د ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﻣﺸﺮ‪ .‬د‬
‫ﺳﯿﺴﺎ زاﻣﻦ اﯾﻠﯽ ﻫﻮرﯾﻒ او آﻫﯿﺎ د ﭘﺎﭼﺎ د ﺳﮑﺮ ﺮاﻧﻮ ﭘﻪ ﺣﯿﺚ‪.‬‬
‫د ﺟﻮزاﻓﺎت زوی آﻫﯿﻠﻮد د اﺳﻨﺎدو د ﺛﺒﺘﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ ﺣﯿﺚ‪ .‬د‬
‫ﺟﻮﯾﺎدا زوی ﺑﺎﻧﺎﯾﺎس د ﭘﻮځ ﻣﺸﺮ‪ .‬او ﺳﺎدوک او اﺑﯽ ﯾﺎﺗﺎر د‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺮاﺳﻤﻮ ﻣﺴﻮﻟﯿﻦ‪ .‬د ﻧﺎﺗﺎن زوی ازرﯾﺎس د درﺑﺎر د ﭼﺎرو‬
‫ﻣﺴﻮل‪ .‬د ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺸﺮ ﻧﺎﺗﺎن زوی زﺑﻮد د ﭘﺎﭼﺎ ﺳﻼﮐﺎر‪.‬د ﺣﺮم د‬
‫ﭼﺎرو ﻣﺴﻮل آﻫﯽ ﺳﺎر او د آﺑﺪا زوی ادوﻧﻲ رام د ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺗﻮ‬
‫ﻣﺴﻮل‪ .‬دﻏﻪ راز د ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻓﺼﻞ ﭘﻪ اووم ﻟﻤﺒﺮ اﯾﺖ ﮐﯽ د‬
‫دووﻟﺴﻮ واﻟﯿﺎﻧﻮﻧﻮﻣﻮﻧﻪ راﻏﻠﻲ دي ﭼﯽ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐﯽ ﻟﻪ ارﻣﯿﺎ‬
‫ﺨﻪ ﻧﯿﻮﻟﯥ ﺗﺮ ﺑﺮﺧﯿﺎ‪ ،‬آﺻﻒ او اﻓﻐﺎﻧﺎ ﭘﻮری د ﻫﯿ ﯾﻮه ﻧﻮم‬
‫ﻧﺴﺘﻪ ـ‬

‫ـ‪ ---۱۱‬د ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺮﺻﻊ ﺗﻌﻠﯿﻘﺎت ‪ ۷۳۸‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۱۲‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ‪ ۹۱-۹۰‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ ---۱۳‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۱۸-۱۱۷‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ ---۱۴‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۹۱‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۱۵‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۱۷‬ﻣﺦ‬

 ‫ـ‪ ---۱۶‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۱۸‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۱۷‬ﭘﻪ ﻋﺮﺑﯽ ژﺑﻪ ﮐﯽ ﭘﺮ دﻏﻪ وزن ﯾﻮازي د ﺑﻄﺎن ﻟﻐﺖ ﺳﺘﻪ‬
‫ﺳﺮه ﻫﯿ اړه ﻧﻪ‬ ‫ﭼﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﯾﯽ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ دی او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﮐ ﺘ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ د ﻫﯿﻨﺮي ﺟﻮرج راور ﯽ ﺗﺒﺼﺮه ډﯾﺮه ﭘﻪ‬
‫زړه ﭘﻮری ده ﭼﯽ د ﭘ ﺘﻮ ﺮاﻣﺮ دﭘﺎره د ﻣﻘﺪﻣﯥ ﭘﻪ ﻧﻬﻢ ﻣﺦ‬
‫ﮐﯽ ﯾﯽ راوړې ده او واﯾﯽ ﭼﯽ د ﭘﻄﺎن ﺨﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻻﻧﺪﻧﯽ ﻟﺮ ﯽ‬ ‫‪ Keelson‬ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ‪ Keel‬ژﺑﻪ ﮐﯽ ﺎﯾﯽ د ﮐ ﺘ‬
‫وي ﭼﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﯾﯽ د ﻫﻐﻮ ﻟﺮ ﯿﻮ او ﯾﺎ ﻓﻠﺰي ﻮ ﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ده‬
‫ﻮﻟﻪ ﻻﻧﺪﻧﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﺳﺮه ﺗ ي او ﯿﻨ ﻮي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﭼﯽ د ﮐ ﺘ‬
‫راور ﯽ ﻫﻢ ﻧﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ دا ﯾﯽ ﭘﻪ ﮐﻮم ﻗﺎﻣﻮس ﮐﯽ ﻟﯿﺪﻟﻲ دي‬
‫د ﻻﻧﺪﻧﯽ ﺑﺮﺧﻲ د ﻓﻠﺰي ﻮ ﻮ او ﯾﺎ ﻟﺮ ﯿﻮ‬ ‫ﭼﯽ ﭘﻄﺎن ﺗﻪ د ﮐ ﺘ‬
‫‪.‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﯾﯽ‬

‫‪ ‬‬

‫ـ‪ ---۱۸‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۱۹‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ---۱۹‬ﻣﺮﺣﻮم ﺑﯿﻨﻮا د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻮﻣﯿﺎﻟﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ‪۳۹۲‬‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ( د‬ ‫ﻣﺦ ﮐﯽ ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ ﭘﻪ دې ﺣﺴﺎب ﻧﻮ د ده) ﺑﯿ‬
‫ژوﻧﺪ وﺧﺖ ﻣﻮږ ﻟﻪ درې ﺳﻮه ﺨﻪ ﺗﺮ ﻠﻮر ﺳﻮه ﻫﺠﺮي ﭘﻮری‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻦ ﮐﻮﻻی ﺳﻮ‪ .‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻣﺎﮐﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺗﺬﮐﺮت اﻻوﻟﯿﺎ ﮐﯽ د‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯥ ﯾﻮ ﺷﻌﺮ ﻫﻢ راﻧﻘﻞ ﮐ ی دی ﭼﯽ د ﭘ ﺘﻮ‬ ‫ﺑﯿ‬
‫ﻞ ﺳﻮی دی‪ .‬دﻏﻪ راز ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ادب ﭘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﯽ ﺧﻮرا ﻣﻬﻢ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﯿﺒﯽ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﭘ ﺘﺎﻧﻪ ﺷﻌﺮا ﻟﻮﻣ ي ﻮک ﭘﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﭘﻮره ﺣﺎﻻت ﻫﻢ ﺗﺮاوﺳﻪ‬ ‫ﻟﻮﻣ ي ﻣﺦ ﮐﯽ ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ د ﺑﯿ‬
‫ﻧﻪ دي ﻣﻌﻠﻮم ﺳﻮي‪ .‬او ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﮐﻠﮑﻪ دا ﻧﻪ ﺳﯽ وﯾﻼی ﭼﯽ‬
‫ﻧﯿﮑﻪ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮﮐﯽ ژوﻧﺪی وو‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﯿﻨﯽ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﯿ‬
‫ﻟﯿﮑﻮﻧﮑﻲ واﯾﯽ ﭼﯽ دا ﻣﻠﯽ ﺷﺎﻋﺮ د ﻏﻮري ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﯽ ﺗﯿﺮ ﺳﻮی دی او ددې ډول ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ﺨﻪ ﻣﻮږ دا‬
‫ﻧﯿﮑﻪ د ‪ ۴۰۰ – ۳۰۰‬ﻫﺠﺮي ﭘﻪ ﻣﻨ ﻨﯿﻮ‬ ‫ا ﮑﻞ ﮐﻮﻻی ﺳﻮ ﭼﯽ ﺑﯿ‬
‫وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐﯽ ژوﻧﺪ ﮐ ی دی ـ‬

‫ـ‪ -- ۲۰‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ‪۴۴۰‬ـ‪ ۴۴۱‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ --۲۱‬راور ﯽ دﭘ ﺘﻮ ﺮاﻣﺮ د ﻣﻘﺪﻣﯥ ﭘﻪ ﻟﺴﻢ ﻣﺦ ﮐﯽ د ﺗﺬﮐﺮت‬

‫ﭘﺮ ﺎی ﺗﺒﺮﯾﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻮک ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ د ﻗﯿﺲ ﭘﻪ زاﻣﻨﻮ ﮐﯽ د ﺑﯿ‬
‫ﻟﯿﮑﯽ او ده ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﻗﺒﺎﯾﻞ ﭼﯽ دده ﭘﻪ اوﻻد ﮐﯽ ﺷﻤﯿﺮل‬
‫ﮐﯿ ی ﺗﺒﺮﯾﻨﺎن ﺑﻮﻟﻲ‪ .‬دﻫﻤﺪﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﺳ ي ﻧﻮم‬
 ‫ﻧﯿﮑﻪ‬ ‫ﻣﺴﺖ ﻋﻠﯽ ﻏﻮري ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ ﻓﻮﮐﻠﻮری ﺗﺎرﯾﺦ واﯾﯽ د ﺑﯿ‬
‫ﻟﻪ ﻟﻮر ﺳﺮه ﯾﯽ ﺗﺮ واده ﮐﻮﻟﻮ ﻣﺨﮑﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺮوع اړﯾﮑﯽ درﻟﻮدل‬
‫ـ‬

‫ـ‪ --۲۲‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ ۱۵۵-۱۵۴‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ ---۲۳‬ﭘ ﺘﺎﻧﻪ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ر ﺎ ﮐﯽ ‪ ۱۰۷۶‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۲۴‬ﭘ ﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ‪ ۳۰‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۲۵‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪۱۵۴‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۲۶‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ ۱۵۵‬ﻣﺦ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺒﯿﺐ‬

‫ﺻﺎﺣﺐ ﻟﯿﮑﯽ ﭼﯽ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﻨﻬﺎج ﺳﺮاج) د ﻃﺒﻘﺎت ﻧﺎﺻﺮی ﻣﻮﻟﻒ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ( وروﺳﺘﻪ ددی ﺧﺎﻧﺪان د ﯾﻮه ﺑﻞ اﻣﯿﺮ ﺑﻨﺠﯽ ﺑﻦ ﻧﻬﺎران‬
‫ﺷﻨﺴﺒﻲ ﻧﻮم اﺧﻠﻲ ﭼﯽ د ﻏﻮر د ﻟﻮﯾﻮ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﺨﻪ وو او‬
‫واﯾﯽ ﭼﯽ ﻫﻐﻪ د ﯾﻮه ﺑﻞ ﻏﻮر اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺶ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام ﺳﺮه د‬
‫ﻫﺎرون اﻟﺮﺷﯿﺪ درﺑﺎرﺗﻪ ورﻏﻠﻞ او ﻫﻐﻪ اﻣﯿﺮ ﺑﻨﺠﯽ د ﻏﻮر اﻣﯿﺮ او‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺶ د ﻏﻮر د ﻟ ﮑﺮ د ﭘﻬﻠﻮان ﭘﻪ ﺣﯿﺚ و ﭘﯿﮋاﻧﺪ‪ ) .‬د‬
‫‪۱۷۰‬ﻫﺠﺮي ‪ ۷۸۶‬ﻣﯿﻼدی ﺷﺎوﺧﻮا(‪ ۰۰۰‬د ‪ ۲۵۳‬ﻫﺠﺮي ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا‬
‫ﮐﯽ ﯾﻌﻘﻮب ﺻﻔﺎري د ﻧﯿﻤﺮوز‪ ،‬ﺑﺴﺖ‪ ،‬داور ﺗﺮ ﺗ ﯿﻦ آﺑﺎد او رﺧﺞ‬
‫ﭘﻮری ﻻﻧﺪي ﮐ ل‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ اﻣﯿﺮ ﺳﻮري د ﻏﻮر د‬
‫ﻏﺮوﻧﻮ اﻣﯿﺮ وو او ﺗﺮ دﻏﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮري د ﻏﻮر ﻧﯿﻤﺎﯾﯽ ﺧﻠﮏ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮي ﻧﻪ وه‪ .‬ﭘﻪ زړه ﺑﻮری ﺧﺒﺮه دا ده ﭼﯽ ﻓﮑﻠﻮری‬
 ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻮږ ﺗﻪ واﯾﯽ ﭼﯽ اﺳﻼم ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﺗﺮ ﺗﻮﻟﻮ‬
‫دﻣﺨﻪ د ﻏﻮر ﺨﻪ ﭘﯿﻞ ﺳﻮ او ﻗﯿﺲ او د ﻫﻐﻪ ورﺳﺮه ﻫﯿﺎت د‬
‫ﻫﺠﺮت ﭘﻪ ﻧﻬﻢ ﮐﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮل او د اﺳﻼم د ﺗﺮوﯾﺞ ﭘﻪ‬
‫ﻻره ﮐﯽ ﯾﯽ ﺗﻮري ووﻫﻠﯥ او ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﺟﻨ ﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﺑﺮﯾﺎﻟﻲ ﺳﻮل‪.‬‬
‫د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ اوﻻد ﮐﯽ د ﺷﻨﺴﺐ ﺑﻦ ﺧﺮﻧﮏ‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﭘﻮﻻد‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﮐﺮوړ‬
‫او ﺑﻨﺠﻲ ﺑﻦ ﻧﻬﺎران ﭘﻪ ﯿﺮ ﺗﻮرﯾﺎﻟﻲ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎن او ﺟﻨﺮاﻻن ﭘﯿﺪا‬
‫ﺳﻮل‪ .‬ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ ۍ ﮐﯽ ﯾﯽ د ﺳﯿﻨﺪ ﭘﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﻮ ﮐﯽ‬
‫د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﭘﻪ ﯿﺮﯾﻮه ﻟﻮی ﻓﺎﺗﺢ ﻣﻼﺗ ﮐﺎوه‪ .‬ﺧﻮ د‬
‫ﻗﯿﺲ ﻟﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﯿﺪﻟﻮ ﺨﻪ دوه ﻧﯿﻤﯽ ﭘﯿ ۍ وروﺳﺘﻪ ﯾﯽ اﯾﻠﻪ‬
‫‪.‬دﻏﻮر ﻧﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻪ د اﺳﻼم ﭘﻪ دﯾﻦ ﻣﺸﺮف ﮐ ي وه‬

‫ـ‪ --۲۷‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ‪ ۲۶۸ -۲۶۷‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ --۲۸‬ﭘ ﺘﻨﻲ ﻗﺒﯿﻠﯥ ‪ ۲۱۲‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۲۹‬ﺣﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﻲ اﻧ ﻠﯿﺴﯽ ‪ ۱۷۹‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۰‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪۲۰۵‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ -- ۳۱‬ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﻲ ‪ ۴۱۵‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۲‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۴۷۰-۴۶۹‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

 ‫ـ‪ --۳۳‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۲۱‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۴‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ﻫﻐﻪ ﻣﺦ‬

‫ـ‪ -- ۳۵‬ﺗﻮارﯾﺦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ‪ ۶۰‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۶‬اﯾﯿﻦ اﮐﺒﺮي اﻧ ﻠﯿﺴﯽ درﯾﻢ ﻮک ‪ ۴۱۴‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۷‬ﺗﻮارﯾﺦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ‪ ۲۷۶‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۸‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۳۸‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۳۹‬ﺣﯿﺎت اﻓﻐﺎﻧﻲ اﻧ ﻠﯿﺴﯽ ‪ ۵۵‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ --۴۰‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۵۸-۵۷‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ـ‪ --۴۱‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۰۶‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ۴۲‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۱۰۷‬ﻣﺦ‬

‫ـ‪ ۴۳‬ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ‪ ۳۱-۳۰‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ﯧ ﻧﮑﺎر‪+‬ﻣﺆﻟﻒ؛‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ دراﻧﮯ‬
 ‫ﭘﻲ‪.‬ډي‪.‬اﯾﻒ ﺗﺮﺗﯿﺐ؛‬

‫ﺑﺸﯿـﺮﷲ ﻗـــــﺮار‬