‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ دڅﺎروﻳﻮ د ﺳﺎرﯼ‬

‫رﻧځﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ ﮐﺘﺎب‬

‫د ﻓﻮرت واﻟﻲ د اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻮهﻨﺘﻮن‬

‫د وﺗﺮﻧﺮﯼ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻮهﻨځﻲ‬
‫‪ ١٠٠۵‬ﺳﺘﻴﺖ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺘﻲ دراﻳﻮ‬
‫ﻓﻮرت واﻟﻲ ‪٣١٠٣٠ ،GA ،US‬‬
‫ﺗﻴﻠﻴﻔﻮن‪۴٧٨-٨٢۵-۶۴٢٧ :‬‬
‫ﻓﮑﺲ‪۴٧٨-٨٢۵۶٣٧۵ :‬‬
‫اﻧﺘﺮﻧﺖ‪www.FVSU.edu :‬‬
 ‫اﻳﻤﻴﻞ‪mobinis@fvsu.edu :‬‬

‫د اﻣﺘﻴﺎز ﺧﺎوﻧﺪ ‪٢٠٠٨ ‬‬

‫د ﻓﻮرت واﻟﻲ د اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻮهﻨﺘﻮن‬
‫ټﻮل ﺣﻘﻮق ﺧﻮﻧﺪﯼ دﯼ‬

‫د ﮐﺎﻧﮕﺮس ﮐﺘﺎﻟﻮﮔﻮ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن‬

‫د ﮐﺎرت ﻧﻤﺒﺮ‪٢٠٠٨٩٣۵٠۶٣ :‬‬

‫ﺁﯼ اس ﺑﯽ ان‪٠-٩٧٨-٩۶۵٩۵٨٣-٣-٢ :‬‬

‫ﭼﺎپ‬
‫ﺑﻮﮐﺎ ﻧﺸﺮاﺗﯽ ﮔﺮوپ ‪ ،‬ﺁﯼ ان ﺳﯽ‪.‬‬
‫‪ ٢۶۵٠‬ان‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺎرﮎ‪SZG -٢۴٠ ،‬‬
‫ﺑﻮﮐﺎراﺗﻮن ﻓﻠﻮرﻳﺪا‪٣٣۴٣١ ،US ،‬‬

‫اﻳﻤﻴﻞ‪bocagroup@aol.com :‬‬
 ‫ﭘﻪ ﮐﺎﻧﺎدا ﮐﯽ ﭼﺎپ ﺷﻮﻳﺪﯼ‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ د څﺎروﻳﻮ د ﺳﺎرﯼ‬

‫رﻧځﻮﻧﻮﻟﭙﺎرﻩ ﺗﺸﺮﻳﺤﯽ ﮐﺘﺎب‬

‫ﻣﺆﻟﻔﻴﻦ‬
‫داﮐﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪﯼ ﻣﺒﻴﻨﯽ )د ﻓﻮرت واﻟﻲ د اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻮهﻨﺘﻮن‪(USA ،‬‬
‫داﮐﺘﺮ ﮐﻮرﯼ ﺑﺮاون )ﺟﻴﻮرﺟﻴﺎ ﭘﻮهﻨﺘﻮن‪(USA ،‬‬
‫داﮐﺘﺮ داد ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﺮ )د هﺎﻟﻨﺪ ﮐﻤﻴﺘﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﭙﺎرﻩ(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻋﺰت اﷲ ﺟﻬﻴﺪ ) ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻮهﻨﺘﻮن(‬
‫داﮐﺘﺮ اﻓﻀﻞ ﻣﻌﺴﻮدﯼ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د زراﻋﺖ او ﺑﻮ ﻟﮕﻮﻟﻮ او ﻣﺎﻟﺪارﯼ وزارت(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺒﻴﺐ ﻧﻮروز )دﻣﻠﮕﺮو ﻣﻠﺘﻮﻧﻮ د ﺧﻮراﮎ او ﮐﺮهڼﯽ ادارﻩ(‬
‫ﻋﺰﻳﺰاﷲ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د زراﻋﺖ اوﺑﻮ ﻟﮕﻮﻟﻮ او ﻣﺎﻟﺪارﯼ وزارت(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻓﺮﻳﺪون اورﻳﺎ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د زراﻋﺖ اوﺑﻮ ﻟﮕﻮﻟﻮ او ﻣﺎﻟﺪارﯼ وزارت(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻟﻄﻒ اﷲ ړﻧﮓ )دﻣﻠﮕﺮﯼ ﻣﻠﺘﻮﻧﻮ د ﺧﻮراﮎ او ﮐﺮهڼﯽ ادارﻩ(‬
‫داﮐﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﮔﻞ ﺻﺎﻓﯽ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د وﺗﺮﻧﺮاﻧﻮ اﺗﺤﺎدﻳﻪ(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺻﺎﻓﯽ )اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺳﻤﺴﻮر ) ﭘﺎﻳﺪارﻩ ﮔړﻧﺪﯼ ﮐﻮﻧﮑﯽ د زراﻋﺖ ﭘﺮوﮔﺮام د اﻣﺮﻳﮑﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ د ﺑﻴﻦ‬
‫اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﮑﺸﺎﻓﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎرﻩ(‬
 ‫داﮐﺘﺮ روﺑﺮت م‪ .‬ﺳﻤﻴﺖ )د څﺎروﻳﻮ د ﺻﺤﺖ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ اهﻨﻚ آﻮﻧﻜﻲ ‪ ،‬اﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ اﺟﻴﻨﺴﻲ د‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻮﻣﮑﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ‪ ،‬وزارت زراﻋﺖ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ‪ -‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن آﻲ(‬
‫داﮐﺘﺮ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺿﻴ ًﺎ )د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د زراﻋﺖ او اوﺑﻮ ﻟﮕﻮﻟﻮ او ﻣﺎﻟﺪارﯼ وزارت(‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﮐﺮهڼﻪ د هﻴﻮاد دزﻳﺎﺗﻮ اوﺳﻴﺪوﻧﮑﻮ د ژوﻧﺪاﻧﻪ د ﭘﺮﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﻣﻬﻤﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ دﻩ او د څﺎروﻳﻮ ﺧﺪﻣﺖ ﻳﺎ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﻮم ﭼﻪ د ﭘﺮوﺗﻴﻦ او ﭘﺎﻧګﯽ ﻳﻮﻩ ﺑﻨﻴﺎدې ﻣﻨﺒﻊ دﻩ ﭼﻪ د‬
‫هﻐﻮﯼ څﺨﻪ ﺧﻮراﮐﯽ او ﻏﻴﺮﯼ ﺧﻮراﮐﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻻس ﺗﻪ راوړل ﮐﻴږﯼ ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‬
‫ورﺗﻪ وﺷﯽ‪ .‬دا ﺿﺮور دﻩ ﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ ودﻩ ورﮐړل ﺷﯽ ﺗﺮ څﻮ د څﺎروﻳﻮ اړوﻧﺪﯼ ﻧﺎروﻏۍ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم او ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﺷﯽ هﻐﻪ ﻧﺎروﻏۍ ﭼﻪ د ‪ ٢٠٠٢‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ٢٠٠٧‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ اوږدوﮐښﯽ د‬
‫اﻣﺮﻳﮑﺎ د ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻳﺎﻻﺗﻮ او ﻧړﻳﻮاﻟﻮ ﻣﺆﺳﺴﻮ ﮐﻮﻣﻮ ﭼﻪ د دﻏﻪ ﺟﻨګ ځﭙﻠﯽ هﻴﻮاد د دوﺑﺎرﻩ اﺑﺎدﯼ‬
‫او د ﻇﺮﻓﻴﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻮړﻟﻮ ﮐښﯽ ﺑﺮﺧﻪ درﻟﻮدﻩ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﮐړﻳﺪي ‪.‬‬

‫د څﺎروﻳﻮ د ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ او ﭘﺮځﺎﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ د ﺣﻴﻮاﻧﯽ روﻏﺘﻴﺎ ﭘﺎﻟﻮ او ﻧﻮرو اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ څﻮﮎ ﭼﻪ د ﺑﺸﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮﺳﺘﻮ او د ﺑﺸﺮ د ﺗﺮﻗﯽ او ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﭼﺎرو‬
‫ﮐښﯽ ﻣﺼﺮوف دﯼ ﺣﻴﺎﺗﯽ ارزش ﻟﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻪ دا ﺑﻪ د څﺎروﻳﻮ ﻧﺎروﻏﻴﻮ د ﺳﺮﻳﻊ راﭘﻮروﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ورﮐﻮﻟﻮ ﮐښﯽ ﭼټﻜﻮاﻟﻲ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ هﻤﺪارﻧګﻪ د راﺗﻠﻮﻧﮑﯽ ﺳﺎﺣﻮﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ او د وﺗﺮﻧﺮﯼ‬
‫او ﻋﺎﻣﯽ روﻏﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻮ ﮐښﯽ د ﻋﺎﻣﻮ او ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﮑټﻮروﻧﻮ د ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭘﻪ ﺑﺎرﻩ ﮐښﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐړﯼ‪.‬‬

‫ﻳﻮ ګﺮوپ ﭼﻪ ﭘﻪ هﻐﯽ ﮐښﯽ د اﻣﺮﻳﮑﺎ د ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻳﺎﻻﺗﻮ او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وﺗﺮﻧﺮان ﺷﺎﻣﻞ وو ﭘﻪ ګډﻩ‬
‫ﺳﺮﻩ ﮐﺎروﮐړ ﺗﺮ څﻮ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐښﯽ د څﺎروﻳﻮ ﺳﺎرﯼ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻣﺸﺮح ﻻرښﻮد ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐړ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړﯼ ګﺮوپ ﺿﺮورﯼ ﻣﻀﻤﻮﻧﻮﻧﻪ او ﻧﺎروﻏﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐړﯼ وﯼ او ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻠﻮ ﮐﯽ ﻳﯽ د ټﻮل‬
‫ګﺮوپ ﻏړو ﺑﺮﺧﻪ واﺧﺴﺘﻪ‪ .‬ﻣﻮﻧږ ارزوﻟﺮو هﻐﻪ داﭼﻪ‪ :‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻻرښﻮد ﺑﻪ ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐښﯽ د‬
‫څﺎروﻳﻮ د ﻏﻮرﻩ او ﻣﻬﻤﻮﻧﺎروﻏﻴﻮ د ﻣﺸﮑﻼﺗﻮ د ﺣﻞ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻳﻮ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺸﺮﻳﻲ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫وﮐړﯼ هﻤﺪارﻧګﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻻرښﻮد د وﺗﺮﻧﺮاﻧﻮ‪ ،‬د وﺗﺮﻧﺮاﻧﻮد ﻣﺮﺳﺘﻴﺎﻻﻧﻮ‪ ،‬ﭘﺎراوﻳﺖ‪ ،‬د وﺗﺮﻧﺮﯼ‬
‫ﭘﻮهﻨځﯽ ﻣﺤﺼﻠﻴﻨﻮ‪ ،‬د ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻮﻧﮑﻮ‪ ،‬او ﻧﻮرو ﺣﻴﻮاﻧﯽ روﻏﺘﻴﺎ ﭘﺎﻻﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﯽ‪.‬‬

‫د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻻرښﻮد ټﻮﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻟﻮﻣړﯼ ﭘﻪ اﻧګﺮﻳﺰﯼ )اﻧګﻠﻴﺴﯽ( ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮﯼ وﯼ‪ .‬ﭼﻪ درﯼ‬
‫ژﺑﺎړﻩ ﻳﯽ د ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻮهﻨﺘﻮن د وﺗﺮﻧﺮﯼ د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻮهﻨځﯽ )داﮐﺘﺮ ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮﺑﯽ‪ -‬هﻢ اهﻨګ‬
‫آﻮﻧﻜﻲ( ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺻﻮرت ﻧﻴﻮﻟﯥ دﯼ او هﻤﺪارﻧګﻪ ﭘښﺘﻮ ژﺑﺎړﻩ ﻳﯽ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د وﺗﺮﻧﺮاﻧﻮ‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﯽ )داﮐﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﮔﻞ ﺻﺎﻓﯽ – هﻢ اهﻨﻚ آﻮﻧﻜﯥ( ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟﯽ دﻩ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧږ د ﺧﭙﻠﻮ هﻤﮑﺎراﻧﻮ او د هﻐﻮﯼ د ﮐﻮرﻧﻴﻮ څﺨﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﭼﻪ ﻣﻮﻧږ ﺳﺮﻩ د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻻرښﻮد ﭘﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻠﻮ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻮﻟﻮ ﮐښﯽ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐړﯼ دﻩ او هﻤﺪارﻧګﻪ دوﯼ ﭘﮑښﯽ ﻓﻌﺎﻟﻪ ﺑﺮﺧﻪ اﺧﻴﺴﺘﯽ وﻩ‬
‫ﻳﻮ ﺟﻬﺎن ﻣﻨﻨﻪ ﮐﻮو‪ .‬ﻣﻮﻧږ ارزو ﻟﺮو هﻐﻪ داﭼﻪ د اﻣﺮﻳﮑﺎ د ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻳﺎﻻﺗﻮ د ﮐﺮﻧﯽ او د ﺑﺎﻧﺪﻳﻨﻮ‬
‫هﻴﻮادوﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﮐﺮﻧﻴﺰو ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ ادارو ﮐﻮﻣﻮ ﭼﻪ د ﻓﻮرت واﻟﯽ اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻮهﻨﺘﻮن ﺗﻪ د ﮐﺘﺎب د‬
‫ﺧﭙﺮﻳﺪو او ﭼﺎپ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮﻣﻪ ﺑﻮدﻳﺠﻪ ﺑﺮاﺑﺮﻩ ﮐړﯼ وﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﭘﻪ ﻳﺎد راوړﻧﻪ وﮐړم‪.‬‬
‫هﻤﺪارﻧګﻪ ﻣﻮﻧږ د اﻣﺮﻳﮑﺎ د ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻳﺎﻻﺗﻮ د ﻧړﻳﻮاﻟﯽ ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ د ﻧﻤﺎﻳﻨﺪګﯽ د اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻮدﻳﺠﯽ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﮐﻮم ﭼﻪ د داﮐﺘﺮ ﺑﺮاون او ﻣﺒﻴﻨﯽ ﺳﺮﻩ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺳﻔﺮ ﮐښﯽ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐړﻩ‬
‫ﺗﺮ څﻮ دوﯼ وﮐﻮﻻﯼ ﺷﻮل ﭼﻪ د دﯼ هﻴﻮاد ټﻮﻟﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻻﻧﻮ او ﻣﺆﻟﻴﻔﻴﻨﻮ ﺳﺮﻩ د ﻧﮋدﯼ څﺨﻪ‬
‫وګﻮرﯼ هﻢ د زړﻩ د ﮐﻮﻣﯽ ﻣﻨﻨﻪ ﮐﻮو‪ .‬او ﺧﺼﻮﺻﺂ د داﮐﺘﺮ اوﺗﻮ ګﻮﻧځﺎﻟﻴﺰ د اﻣﺮﻳﮑﺎ د ﻣﺘﺤﺪﻩ‬
‫اﻳﺎﻻﺗﻮ د ﮐﺮﻧﯽ د ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺆل )‪ (USDA‬څﺨﻪ څﻮﮎ ﭼﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﺨﻨﻴﮑﯽ ﻣﺮﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮوﯼ هﻢ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﻮم‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫>> <<‬

‫دﺗﺼﻮﻳﺮوﻧﻮ وﻳﺎړ‬

‫ټﻮل ﺗﺼﻮﻳﺮوﻧﻪ ﭘﻪ دي آﺘﺎب آﻲ د ﻣﻮﻟﻴﻔﻴﻮﻧﻮو ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮﻳﺪي‬

‫ﭘﺎم اﻳﺴﻠﻨډ دﺣﻴﻮاﻧﻲ اﻣﺮاﺿﻮ دﻣﺮآﺰ ﺳﻤﻌﻲ او ﺑﺼﺮي ﺳﺮوﻳﺲ‬
‫درﻳﻮ ادم او ال ﺗﻲ ﺳﻲ رﻳﭽﺎرد ﭘﺮوب‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫(‪ )ANTHRAX‬ټﮏ اﻧﺘﺮﮐﺲ‪-‬‬

‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ واﻗﻊ‬
‫ﮐﻴﺪل ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ټﮏ د څﺎروﻳﻮ او اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨځ ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ ﭼﻪ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭘﻪ څﺮﻳﺪوﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ‬
‫ﮐﯽ ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ ﻣړﻳﻨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ او ﻣﺎﻟﺪاراﻧﻮﺗﻪ د ﻟﻮﯼ ﺗﺎوان ﺳﺒﺐ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫دا ﻧﺎروﻏﯽ د ﺳﭙﻮر ﺟﻮړوﻧﮑﯽ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ ﺑﺎﺳﻴﻠﻮس اﻧﺘﺮاس )‪ (Bacillus anthracis‬ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬د ټﮏ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ټﻮل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﮐﻠﻪ ﭼﻪ څﺮﻳﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ دا‬
‫ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺧﺎورو او واښﻮ ﺑﺎﻧﺪﯼ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ وﺧﻮرﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ددﯼ ﻣﺮض واﻗﻌﺎت‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ وچ ﮐﺎﻟﯽ اوﻟﻪ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻮړﻩ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د ﺑﺎﺳﻴﻠﻮس اﻧﺘﺮاﺳﺲ )‪ (B-anthracis‬ﺳﭙﻮروﻧﻪ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ د ډﻳﺮو ﮐﻠﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ‬
‫ﺧﺎورﻩ ﮐﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﭘﺎﺗﯽ ﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ دﯼ وﺧﺖ ﮐﯽ دا ﺳﭙﻮروﻧﻪ د څﺮﻳﺪوﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﺑﺎ‬
‫ﻟﻘﻮﻩ ﺳﺮﭼﻴﻨﻪ دﻩ ﻻﮐﻦ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ډول د اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮم ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﻮاښ ﻧﻪ دﯼ‪.‬‬
‫څﺮﻳﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ هﻐﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ ﻣﺮض اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻘﺪار د اﻧﺘﺮﮐﺲ ﺳﭙﻮروﻧﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺧﺎورﯼ څﺨﻪ واﺧﻠﯽ‪ .‬د څړ ځﺎﯼ د ﮐﮑړﺗﻴﺎ ﺳﺮﭼﻴﻨﻪ هﻐﻪ څﺎروﯼ دﯼ ﭼﻪ د ټﮏ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫ﻣړﻩ ﺷﻮﯼ او وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻠﻮڅﺨﻪ ﺋﯽ ډﻳﺮﯼ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐﯽ ﭘﺮ اﻳښﯽ‬
‫اوﺳﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬
‫د ټﮏ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ اهﻠﯽ او وﺣﺸﯽ وښﻮ ﺧﻮړوﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ ﻟﮑﻪ ﻏﻮاﻳﺎن‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﻪ‪ ،‬وزﯼ او‬
‫اوښﺎﻧﻮ ﮐﯽ ډﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﺮﯼ‪ .‬دا ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯽ هﻢ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﮐﻠﻪ ﭼﻪ اﻧﺴﺎن د‬
‫ﻧﺎروغ ﺣﻴﻮان ﻟﻪ ﻏﻮښﯽ ﻳﺎ ﮐﮑړ ﺷﻮو ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ډول د دﯼ‬
‫ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﻟﻪ ﺳﭙﻮر ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﯽ ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﺎن هﻴځ ﮐﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ د هﻐﻮ څﺎروﻳﻮ ﻏﻮښﯽ وﻧﻪ ﺧﻮرﯼ ﮐﻮم ﭼﻪ د ټﮏ د ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫ﻣړﻩ ﺷﻮﯼ وﯼ‪.‬‬

‫ټﮏ ﻳﻮ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ زوﻧﻮز )‪ (Zoonosis‬ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﻔﺮﻳﺢ دورﻩ ‪ ٧-٣‬ورځﯽ )ﭘﻪ وﺳﻄﯽ ډول ‪ ١۴-١‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ( دﻩ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ دورﻩ ﺋﯽ ﻟﻪ ﻓﻮق ﺣﺎد څﺨﻪ ﺗﺮ ﻣﺰﻣﻦ ﺣﺎﻟﺘﻪ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ‪.‬‬
‫‪ Peracute‬ﻳﺎ ﻓﻮق ﺣﺎد ډول ﺋﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﻮ او وزوﮐﯽ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﺮﯼ ﭘﻪ ﻳﻮ‬
‫ﻧﺎڅﺎﭘﯽ او ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺮگ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺗﻠﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺣﺎد ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯽ ﻳﻮﻩ ﻳﻮﻧﺎڅﺎﭘﯽ ﺗﺒﻪ او ﻳﻮﻩ هﻴﺠﺎﻧﯽ دورﻩ ﭼﻪ د اﻧﺤﻄﺎط‪ ،‬ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‬
‫)‪ ،(Stuper‬ﺗﻨﻔﺴﯽ ﻳﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﺗﺸﻮﺷﺎﺗﻮ‪ Staggering ،‬ﻳﺎ ﮔﻴﭽﯽ اﺧﺘﻼﺟﺎت او ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫ﻣړﻳﻨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬اﮐﺜﺮﺁ د ﻧﺎروﻏﯽ دورﻩ ډﻳﺮﻩ ﻟﻨډﻩ وﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ هﻐﻪ ﮐﯽ د ﻧﺎروﻏﯽ ﻋﻼﻣﯽ‬
‫ﻧﻪ ﺗﺮﺳﺘﺮﮔﻮ ﮐﻴږﯼ او څﺎروﯼ ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ ډول ﻣړ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫د ﺑﺪن د ﺗﻮدوﺧﯽ درﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ ‪ ۴١٫۵‬درﺟﯽ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ‪ ،‬ﺷﺨﻮﻧﺪ درﻳږﯼ د‬
‫ﺷﻴﺪو ﺗﻮﻟﻴﺪ راﺗﻴﺘﻴږﯼ او ﺑﻼرب څﺎروﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻘﺼﺎن وﮐړﯼ‪ .‬د دﯼ څﺎروﻳﻮ ﻟﻪ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫ﺳﻮرﻳﻮ ﻟﮑﻪ ﺧﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺳﭙﻴږﻣﻮ‪ ،‬ﻏﻮږوﻧﻮ او ﻣﻘﻌﺪ څﺨﻪ وﻳﻨﯽ ﻟﺮوﻧﮑﯽ اﻓﺮازات ﻣﻤﮑﻦ راﻏﻠﯽ‬
‫وﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﮐﻮم څﺎروﯼ ﭼﻪ د ټﮏ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣړﻩ ﺷﻮﯼ وﯼ هﻴڅﮑﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺼﺎﺑﯽ او ﺧﻼص ﻧﻪ ﺷﯽ ځﮑﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ ﭘﻪ ﺁزادﻩ هﻮاﮐﯽ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ځﺎن څﺨﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻩ ﭘﻮښ )‪ (Spore‬ﺟﻮړوﯼ ﭼﻪ هﻐﻪ‬
‫د ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ډﻳﺮ ﻟﻮړ وﯼ او د ډﻳﺮو ﮐﻠﻮﻧﻮﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ څړ ځﺎﯼ ﮐﯽ ژوﻧﺪﯼ ﭘﺎﺗﯽ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫د ﻣړﻳﻨﯽ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ﺟﺴﺪ ﺳﺨﺘﻴﺪل ﻳﺎ )‪ (Rigor mortis‬اﮐﺜﺮﺁ ﻧﺎﻣﮑﻤﻞ او ﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻧﻪ وﯼ‪ .‬د دﯼ څﺎروﻳﻮ ﻟﻪ ﺧﻮﻟﯽ او ﻣﻘﻌﺪ څﺨﻪ ﺗﻮرﻩ وﻳﻨﻪ را وزﯼ او څﺎروﯼ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ وﯼ او ژر ﺧﺜﯽ ﮐﻴږﯼ‪ .‬وﻳﻨﻪ ﺋﯽ ﺗﻮرﻩ او ټﻴﻨﮕﻪ ﻳﺎ ﺗﻴﺮﻩ وﯼ او ﭘﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﺳﺮﻩ ﻧﻪ‬
‫ﭘﺮﻧﺞ )ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎردﻳﻮم( ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯽ او ﮔﻴډﯼ د داﺧﻠﯽ ﭘﺮدو ﭘﻪ ﺳﻄﺤﻮ او هﻤﺪاراز ﭘﻪ )‪ (Epicardium‬او‬
‫اﻧﺪوﮐﺎردﻳﻮم )‪ ( Endocard‬ﺑﺎﻧﺪﯼ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ اﻧﺪازو ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪ .‬ﺗﻮرﯼ ﺋﯽ‬
‫ﻏټ‪ ،‬ﺗﻮرﺑﺨﻦ ﺳﻮر ﻳﺎ ﺗﻮر‪ ،‬ﻧﺮم او ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎﻳﻊ وﯼ‪ .‬ﺟﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺘﻮرﮔﯽ او ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪوات اﮐﺜﺮﺁ‬
‫ﻏټ او زﻳړ وﯼ‪ .‬ﮐﻪ د څﺎروﯼ ﮐﻮﭘړﯼ وازﻩ ﺷﯽ ﻧﻮ ﻣﻴﻨﻨﺠﻴﺘﺲ ‪ meningitis‬ﻳﺎ د دﻣﺎﻏﯽ‬
‫ﭘﺮدو اﻟﺘﻬﺎب ﻣﻤﮑﻦ وﻣﻮﻧﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺻﺮف د ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻋﻼﻣﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴټ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮔﺮان دﯼ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ ﭘﻪ څﺎروﯼ ﺑﺎﻧﺪﯼ د ټﮏ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ وﯼ ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاء ﺷﯽ‪ .‬د ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﭘﻨﺒﯽ )‪ (Swab‬ﭼﻪ ﭘﻪ‬
‫وﻳﻨﻪ ﮐﯽ ﻏﻮﺗﻪ ﺷﻮﯼ وﯼ او ﺑﻴﺎ وچ ﺷﻮﯼ وﯼ ﻳﻮﻩ ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔڼﻞ ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ‪ .‬ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﺋﯽ‬
‫ﮐﻠﭽﺮ‪ PCR ،‬ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ او ﻓﻠﻮروﺳﻨﺖ اﻧﺘﯽ ﺑﺎدﯼ رﻧﮕﻮﻧﻪ د ﻣﺮض د ﻋﺎﻣﻞ د ﻟﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ‬
‫وﻳﻨﻪ او ﻳﺎ ﻏﻮښﻪ ﮐﯽ ځﺎﻧﮕړﯼ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ دﯼ‪.‬‬
‫د ټﮏ ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﺣﺎﻻﺗﻮ او ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﮐﻮﻣﯽ ﭼﻪ د ﻳﻮ ﻧﺎ څﺎﭘﯽ ﻣﺮگ ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‬
‫ﻟﮑﻪ د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎل اﻧﺘﺎﻧﺎت‪ ،‬ټﻨﺪﻳﺪل او ﺗﻨﺪر وهﻠﻮ څﺨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮق ﺷﯽ‪ .‬او هﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺣﺎد‬
‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ ،(Leptospirosis‬ﺑﺎﺳﻴﻠﺮﯼ هﻴﻤﻮﮔﻠﻮﺑﻴﻦ ﻳﻮرﻳﺎ ) ‪Bacillary‬‬
‫‪ ،(hemoglobinuria‬اﻧﺎ ﭘﻼزﻣﻮس )‪ (Anaplasmosis‬او ﺣﺎد ﺗﺴﻤﻤﺎت ﭼﻪ د‬
‫‪ ، Braken fern‬ﺧﻮږو ﺷﻔﺘﻠﻮ او ﺳﺮﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﯽ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﭘﻪ وﺧﺖ درﻣﻠﻨﻪ او دﻳﻮ رﻏﻨﺪﻩ وﻗﺎﻳﻮﯼ ﭘﺮوﮔﺮام ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻮل ﺿﺮوردﯼ ﺗﺮ څﻮ د څﺎروﻳﻮ ﭘﻪ‬
‫ﺿﻴﺎع ﮐﯽ ﮐﻤﻮاﻟﯽ راوﻟﯽ‪ .‬ﻟﻪ ﺧﻄﺮ ﺳﺮﻩ ﻣﺨﺎﻣﺦ څﺎروﯼ ژر ﺗﺮژرﻩ ﻟﻪ اوږد ﻣﺤﺎﻟﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﯽ اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮏ ﺳﺮﻩ ﻟﮑﻪ اﮐﺴﯽ ﺗﺘﺮاﺳﮑﻠﻴﻦ )‪ (Oxytetracyclin‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪاوﯼ ﺷﯽ‬
‫ﺗﺮ څﻮ ټﻮﻟﻮ هﻐﻪ اﻧﺘﺎﻧﺎﺗﻮ ﻧﻤﻮ ﭼﻪ د ﺗﻔﺮﻳﺢ ﭘﻪ دوران ﮐﯽ دﯼ و دروﯼ‪ ٧ .‬ﺗﺮ ‪ ١٠‬ورځﯽ‬
‫وروﺳﺘﻪ د اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮏ ﻟﻪ درﻣﻠﻨﯽ څﺨﻪ دا څﺎروﯼ واﮐﺴﻴﻦ ﮐﻴږﯼ‪ .‬هﺮ هﻐﻪ څﺎروﯼ ﭼﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ړوﻣﺒﻨﯽ درﻣﻠﻨﯽ ﻳﺎ واﮐﺴﻴﻦ څﺨﻪ ﻧﺎروغ ﺷﯽ ﺑﺎﻳﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺗﺪاوﯼ ﺷﯽ او ﻳﻮﻩ‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺖ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ واﮐﺴﻴﻦ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫د ټﮏ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻨﺘﺮول د واﮐﺴﻴﻦ د ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻮﻧﻮ‪ ،‬ﭘﻪ وﺧﺖ ﺳﺮﻩ ﮐﺸﻒ او راﭘﻮر‪ ،‬ﻗﺮﻧﻄﻴﻦ د‬
‫ﺟﻮړوڅﺎروﻳﻮ درﻣﻠﻨﯽ )وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻣﻌﺮوض ﮐﻴﺪو څﺨﻪ وﻗﺎﻳﻪ( او د اﺧﺘﻪ ﺷﻮو ﺟﺴﺪوﻧﻮ‬
‫ﺳﻮځﻮﻟﻮ او ﺷﺨﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻻرﯼ ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ‪ .‬څﺎروﯼ ﺑﺎﻳﺪ ‪ ۴-٢‬اوﻧﯽ ړوﻣﺒﯽ د څﺮ ﻟﻪ ﻓﺼﻞ څﺨﻪ‬
‫واﮐﺴﻦ ﺷﯽ‪ .‬د واﮐﺴﻦ وﻗﺎوﻳﻮﯼ ﺗﺂﺛﻴﺮ ﺗﺮ ﻳﻮﮐﺎل ﭘﻮرﯼ ﭘﻪ څﺎروﯼ ﮐﯽ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ او هﺮ‬
‫ﮐﺎل ﺑﺎﻳﺪ څﺎروﯼ واﮐﺴﻦ ﺷﯽ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ :‬د ټﮏ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣړﻩ څﺎروﯼ څﺨﻪ د وﻳﻨﯽ ﺁﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯽ ﺗﺮ څﻮ د وﻳﻨﯽ ﭘﻪ‬
‫ﺳﻤﻴﺮ ﮐﯽ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ وﻟټﻮﯼ‪.‬‬
 ‫دوهﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎﺋﯽ ﻧﺎروﻏﯽ )‪(Clostridial diseases‬‬

‫ډﻳﺮﯼ دا ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫دﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎ ﺋﯽ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوو ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﭼﻪ ﻏﻮاﻳﺎن‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﻪ‪ ،‬وزﯼ او‬
‫ﺁﺳﻮﻧﻪ ﭘﺮﯼ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬دا ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ او هﻐﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺳﺒﺒﯽ‬
‫ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﻳﺎ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻋﻼﻣﻮ ﭘﻮرﯼ ارﺗﺒﺎط ﻧﻴﺴﯽ ‪ :‬ﺗﻮرﻟﻨﮕﯽ ‪Black ) Blackleg‬‬
‫‪(quarter‬؛ ‪(red water) Bacillary hemoglobinuria‬؛ ‪Enterotoxemia‬‬
‫)د زﻳﺎت ﺧﻮړﻟﻮ ﻧﺎروﻏﯽ ﻳﺎ ﻧﺮم ﭘښﺘﻮرﮔﯽ ﻧﺎروﻏﯽ(؛ د ﻳﻨﯽ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ اﻧﺘﺎﻧﯽ اﻟﺘﻬﺎب )ﺗﻮر‬
‫ﻣﺮض ”‪ (“Black disease‬ﺧﺒﻴﺚ ﭘړﺳﻮب ‪Malignant edema‬؛ ﻏټ ﺳﺮﯼ ‪big‬‬
‫‪) head‬ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ ﺳﺮ(‪ ،‬ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس )د ژاﻣﻮ ﺑﻨﺪﻳﺪل ‪.(Lock Jaw‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎ وﯼ ﻧﺴﺒﺘﺂ ﻏټ‪ ،‬ﻏﻴﺮهﻮازﯼ‪ ،‬ﺳﭙﻮرﺟﻮړووﻧﮑﯽ‪ ،‬ډﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ اورﮔﺎﻧﻴﺰﻣﻮﻧﻪ دﯼ‪ .‬د‬
‫دﯼ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوو ارﺗﺒﺎط ﻟﻪ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﯼ ډول دﯼ ‪:‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﺷﻮواﯼ )‪ (Cl-Chauvaei‬د ﺗﻮرﻟﻨﮕﯽ ‪ blackleg‬ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم هﻴﻤﻮﻻﻳﺘﻴﮑﻮم )‪ (Cl-hemolyticum‬د ﺑﺎﺳﻴﻼرﯼ هﻴﻤﻮﮔﻠﻮﺑﻴﻦ ﻳﻮرﻳﺎ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﭘﻴﺮﻓﺮﻳﻨﺠﺲ )‪ (Cl-Perfringens‬ﭼﻪ د ‪ C, B‬او ‪ D‬ﻧﻮﻋﯽ ﻟﺮﯼ‬
‫اﻧﺘﺮوﺗﻮﮐﺴﻤﻴﺎ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﻧﻮ واﯼ )‪ (Cl-novyi‬د ﻳﻨﯽ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ اﻧﺘﺎﻧﯽ اﻟﺘﻬﺎب ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﺳﭙﺘﻴﮑﻮم )‪ (Cl-Septicum‬ﺧﺒﻴﺚ ﭘړﺳﻮب ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
 ‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﺳﻮردﻳﻠﯽ )‪ (Cl-sordellii‬د ﻏټ ﺳﺮ ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﺗﻴﺘﺎﻧﯽ )‪ (Cl-tetani‬د ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎﺋﯽ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ ﭘﻪ ﺧﺎورو او د څﺎروﻳﻮ ﮐﻠﻤﻮ ﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ او اﮐﺜﺮﺁ ﺑﯽ ﺿﺮرﻩ‬
‫وﯼ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ ﺷﺮاﻳﻄﻮ ﮐﯽ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوﯼ ﭘﻪ ﭼټﮑﯽ ﺳﺮﻩ ﻧﻤﻮ ﮐﻮﯼ او ﺗﻮﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﺁزادوﯼ او ﭘﻪ‬
‫ﭼټﮑﯽ ﺳﺮﻩ ﻧﺴﺞ ﺗﺨﺮﻳﺒﻮﯼ او اﮐﺜﺮﺁ د ﻣړﻳﻨﯽ ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ټﻴټﻮﻣﻨﻄﻘﻮڅړ ځﺎﻳﻮﻧﻪ ﭼﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﻻﻧﺪﯼ ﺷﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوﯼ د ځﻤﮑﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﻪ راوﻟﯽ او د ﻣﮑﺮوب او څﺎروﯼ د ﻣﺨﺎﻣﺦ‬
‫ﮐﻴﺪﻟﻮ ﺧﻄﺮ زﻳﺎﺗﻮﯼ‪ .‬دا ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺎرﯼ ﻧﻪ دﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﻟﻪ ﻳﻮﻩ څﺎروﯼ څﺨﻪ ﺑﻞ څﺎروﯼ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ډول ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻪ ﮐﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫‪ ‬ﺗﻮرﻟﻨګﯽ – ﻏﻮاﻳﺎن او ﭘﺴﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ – Bacillary hemoglobinuria ‬ﻏﻮاﻳﺎن او ﭘﺴﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺘﺮوﺗﻮﮐﺴﻴﻤﻴﺎ ﻳﺎ رﻳﺨﮏ – ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﺴﻮﻧﻪ او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻏﻮاﻳﺎن‪.‬‬
‫‪ ‬ﺧﺒﻴﺚ ﭘړﺳﻮب ‪ – Malignant edema‬ﻏﻮاﻳﺎن‪ ،‬وزﯼ او ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ډول ﭘﺴﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻏټ ﺳﺮﯼ ﻳﺎ ‪ – Big head‬ورﯼ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس – وزﯼ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻮاﻳﺎن او ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ زﻳﺎت ﺁﺳﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ﺗﻮرﻟﻨﮕﯽ ﻳﺎ ‪ - : Blackleg‬د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ واﻗﻌﺎت ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﭘﻪ دوﺑﯽ او ﻣﻨﯽ ﮐﯽ‬
‫زﻳﺎت دﯼ او ﭘﻪ ﮔﻠﻪ ﮐﯽ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻏټ او روغ رﻣټ ﻏﻮاﻳﺎن او ﭘﺴﻮﻧﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫د ﻧﺎروﻏﯽ ﺷﺮوع ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ وﯼ او ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد څﺎروﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﯽ ﻟﻪ ﮐﻮم ﻋﻼﻣﻮ څﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﺤﻞ‬
‫ﮐﯽ ﻣړﻩ ﭘﻴﺪاﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﺣﺎد ﮔﻮډ واﻟﯽ او اﻧﺤﻄﺎط ﻋﺎم وﯼ‪ ،‬ﭘﻪ اول ﺳﺮﮐﯽ ﺗﺒﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وﯼ ﻻﮐﻦ د وﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪو ﺳﺮﻩ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻋﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﻴﺮﻩ ﮐﻴږﯼ او د ﺑﺪن ﺣﺮارت‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻮرﻣﺎل اوﻳﺎ ﺗﺮ ﻧﻮرﻣﺎﻟﯽ ﺗﻴټ وﯼ‪ .‬ﻳﻮ ﺧﺎص ډول ﭘړﺳﻮب ﻟﻪ ﺧﺎص ډول ﻏږ ﺳﺮﻩ )ﮐﻪ‬
‫ﻓﺸﺎر ورﮐړ ﺷﯽ( د ﮐﻮﻧﺎټﻮ‪ ،‬اوږو‪ ،‬ټټﺮ‪ ،‬ﺷﺎ‪ ،‬ﻏﺎړﻩ او ﻧﻮرو ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﭘﻪ اول‬
‫ﺳﺮﮐﯽ دا ﭘړﺳﻮب ﮐﻮﭼﻨﯽ‪ ،‬ﮔﺮم او درد ﻧﺎﮎ وﯼ‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼﻪ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﭼټﮑﯽ ﺳﺮﻩ وړاﻧﺪﯼ ځﯽ‬
‫ﭘړﺳﻮب ﻏټﻴږﯼ ﭘﻪ ﻓﺸﺎر ورﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﺧﺎص ﻏﮋ )‪ (Crepitation‬ﭘﻴﺪاﮐﻴږﯼ‪ ،‬څﺮﻣﻦ ﺳړﻩ‪،‬‬
‫ﻏﻴﺮ ﺣﺴﺎﺳﻪ وﯼ ﻟﮑﻪ ﭼﻪ دوﻳﻨﯽ ورﺗﮓ ﺳﺎﺣﯽ ﺗﻪ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ځﯽ‪.‬‬
‫د ‪ ١٢‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ۴٨‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻣﻮدﻩ ﮐﯽ ﻧﺎروغ څﺎروﯼ ﻣړ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫د ﺗﻮر ﻟﻨﮕﯽ ډﻳﺮﯼ واﻗﻌﺎت ﭘﻪ هﻐﻮ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﭼﻪ ﻋﻤﺮ ﺋﯽ ﻟﻪ ‪ ۶‬ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ څﺨﻪ‬
‫ﺗﺮ دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻮرﯼ وﯼ او ﭘﻪ ﭘﺴﻮﻧﻮ ﮐﯽ دا ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻟﻪ ﮐﻮم ﺗﭗ ﻳﺎ ژوﺑﻠﯽ څﺨﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ - :Bacillary hemoglobinuria‬ﻏﻮاﻳﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﯽ ﻟﻪ دﯼ ﭼﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻮم ﻋﻼﻳﻢ‬

‫ښﮑﺎرﻩ ﮐړﯼ ﻣړﻩ ﻣﻮﻧﺪل ﺷﯽ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ اﻧﺤﻄﺎط‪ ،‬ﺗﺒﻪ‪ ،‬د ﮔﻴډﯼ درد‪ ،‬د ﺗﻨﻔﺲ ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ‪ ،‬ﭘﻴﭽﺶ او‬
‫هﻴﻤﻮﮔﻠﻮﺑﻴﻦ ﻳﻮرﻳﺎ ﺷﺮوع ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﮐﻢ ﺧﻮﻧﯽ او زﻳړﯼ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ درﺟﻮ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪.‬‬

‫رﻳﺨﮏ ﻳﺎ ‪ - : Enterotoxemia‬ﭘﻪ ورﻳﻮ‪ ،‬ورﻏﻮﻣﻮ او ﺧﻮﺳﮑﻴﺎﻧﻮ ﮐﯽ د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم‬

‫ﭘﺮﻓﺮﻳﻨﺠﺲ )‪ (Cl-perfringens‬د ‪ B‬او ‪ C‬ﻧﻮﻋﯽ د ﮐﻮﻟﻤﻮ د ﺷﺪﻳﺪ اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬ﭘﻴﭽﺶ‪،‬‬
‫‪ Toxemia‬او زﻳﺎﺗﯽ ﻣړﻳﻨﯽ ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﻧﺎ څﺎﭘﻪ ﻣﺮگ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ورﻳﻮ او ورﻏﻤﻮ ﮐﯽ ﻳﻮازﻧﯽ ﻳﺎ اوﻟﻴﻨﯽ ﻋﻼﻣﻪ د ﻣﺮض وﯼ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ځﻮان څﺎروﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﻟﻪ ﻣﺮگ څﺨﻪ ﻣﺨﮑﯽ ﻧﻮر ﻋﻼﻳﻢ ﻟﮑﻪ رﻣﺒﺎړﯼ او ﻏﺎښ ﭼﻴﭽﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻀﻠﯽ ﻟﺮزﻩ‪ ،‬د ﺧﻮﻟﯽ ﻗﻒ‪ ،‬زﻳړ ﺑﺨﻮن ﻳﺎ وﻳﻨﻪ ﻟﺮوﻧﮑﯽ اﺳﻬﺎل او اﺧﺘﻼﺟﺎت وښﻴﯽ‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ ﺋﯽ ﻣﻮاد ﭘﻪ ﺧﻮړوﮐﯽ او د ﮐﻮﻟﻤﻮ ﮐﻢ ﺣﺮﮐﺘﯽ هﻐﻪ ﻓﮑﺘﻮروﻧﻪ دﯼ ﭼﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﺗﻪ ﻻر هﻮاروﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﻮﺳﮑﻴﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﺣﺎد اﺳﻬﺎل ﭘﻴﭽﺶ د ﮔﻴډﯼ درد‪ ،‬اﺧﺘﻼﺟﺎت او‬
‫‪) Opisthotonos‬د ﻣﻼ ﺗﻴﺮ ﺷﺦ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﻣﻘﻌﺮﻳﺖ ﺋﯽ ﭘﻮرﺗﻪ وﯼ( ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪.‬‬
‫ﻣﺮگ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ څﻮﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﮐﯽ د ﻧﻨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﯽ ﻻﮐﻦ ﭘﻪ ﺧﻔﻴﻔﻮ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐﯽ ﺗﺮ څﻮ ورځﻮ‬
‫څﺂروﯼ ژوﻧﺪﯼ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ او ﺑﻴﺮﺗﻪ رﻏﻴﺪﻧﻪ د څﻮ ورځﻮ ﭘﻪ دورﻩ ﮐﯽ ﻣﻤﮑﻨﻪ دﻩ‪.‬‬
‫د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﻮم ﭘﺮﻓﺮﻳﻨﺠﻨﺲ )‪ (Cl-perfrengins‬د ‪ D‬ﻧﻮع د ﻧﺮم ﺑډودﯼ ﻳﺎ ‪Pulpy‬‬
‫‪ kidney‬ﻣﺮض ﭼﻪ د ورﻳﻮ ﻳﻮﻩ ﮐﻼﺳﻴﮑﻪ اﻧﺘﺮوﺗﻮﮐﺴﻴﻤﻴﺎ دﻩ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﭼﻪ دا ﻳﺎ د‬
‫دوهﻔﺘﻮ څﺨﻪ ﮐﻮﭼﻨﯽ ﻳﺎ هﻐﻪ ورﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ‪ Feedlots‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮐﻴږﯼ او هﻐﻮﯼ ﭼﻪ ﻏﻨﯽ‬
‫ﮐﺎرﺑﻮهﺎﻳﺪرﻳﺖ دارﻩ ﺧﻮاړﻩ ﺧﻮرﯼ ﻳﺎ ﭘﻪ ﻟږﻩ اﻧﺪازﻩ ﭘﻪ ﺷﻨﻮ ﺗﻨﮑﻴﻮ څړ ځﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﯽ او ﭘﻪ ﮐﻤﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﭘﻪ وزو او ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮﺁ ﻧﺎﺑﺒﺮﻩ ﻣﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭼﺎﻏﻮ او روﻏﻮ ورﻳﻮ ﮐﯽ د ﻣﺮض اوﻟﻴﻨﻪ ﻋﻼﻣﻪ دﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ځﻴﻨﯽ واﻗﻌﺎﺗﻮ ﮐﯽ ﺗﻬﻴﺞ‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﻮازﻧﻪ ﮔﯽ او اﺧﺘﻼﺟﺎت ﻟﻪ ﻣﺮگ څﺨﻪ ﻣﺨﮑﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪.‬‬
‫‪ ،Opisthotonos‬ﮔﺮد څﺮﺧﻴﺪﻧﻪ او د ﺳﺮ ﺗﻨﺒﻪ ﮐﻮل ﻣﺤﮑﻤﻮ څﻴﺰوﻧﻮ ﺗﻪ د اﻋﺼﺎﺑﻮ د‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﻋﻤﺪﻩ ﻋﻼﻳﻤﻮ څﺨﻪ وﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻣﮑﺮر ډول ‪ Hyperglycemia‬ﻳﺎ ﮔﻠﻮﮐﻮز‬
‫ﻳﻮرﻳﺎ ﭘﮑښﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﻬﺎل ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﯽ ﻳﺎ راﻧﻪ ﺷﯽ‪.‬‬
 ‫د ﻳﻨﯽ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ اﻧﺘﺎﻧﯽ اﻟﺘﻬﺎب ‪Infectious necrotic hepatitis‬‬
‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ د ﭘﺴﻮﻧﻮ ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ ﻣﺮگ ﺑﯽ ﻟﻪ دﯼ ﭼﻪ ﻓﺎرﻗﻪ ﻋﻼﻳﻢ وښﻴﯽ‪ ،‬اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ‬
‫ﻟﻪ ﮔﻠﯽ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ او داﺳﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ټټﺮ ﺑﺎﻧﺪﯼ ﻗﺎت وﯼ او د څﻮ‬
‫ﮔړﻳﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐﯽ ﻣړ ﮐﻴږﯼ‪ .‬زﻳﺎت واﻗﻌﺎت ﻳﯽ ﭘﻪ دوﺑﯽ ﻳﺎ د ﻣﻨﯽ ﭘﻪ ﺳﺮ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ هﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﻪ د ﺟﮕﺮ ﮐړﻳڅﯽ ﻳﺎ د ﻟړﻣﺎﻧﻪ ‪ Fluke‬ﺑﺎﻧﺪﯼ اﺧﺘﻪ وﯼ‪.‬‬

‫ﺧﺒﻴﺜﻪ ﭘړﺳﻮب ‪Malignant edema‬‬

‫ﻟﻪ څﻮﮔړﻳﻮ ﺗﺮ څﻮ ورځﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ هﻐﯽ ژوﺑﻠﯽ ﭼﻪ دﻏﯽ ﻧﺎروﻏﯽ ﺗﻪ ﻻر هﻮارﯼ ﻣﻮﺿﻌﯽ‬
‫ﺁﻓﺎت‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻋﻼﻣﯽ ﻟﮑﻪ ﮐﻢ اﺷﺘﻬﺎﺋﯽ ﺗﺴﻤﻢ او ﻟﻮړﻩ ﺗﺒﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺁﻓﺎت ﻧﺮم‬
‫ﭘړﺳﻮب دﯼ ﮐﻮم ﭼﻪ د ﮔﻮﺗﯽ د ﻓﺸﺎر ﭘﻮاﺳﻄﻪ ‪ Pit‬ﮐﻴږﯼ او ﭘﻪ ﭼټﮑﯽ ﺳﺮﻩ ﺧﭙﻞ ﻟﻮﻣړﻧﯽ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ﮔﺮځﯽ‪ .‬دا ﻟﻪ دﯼ ﮐﺒﻠﻪ ﭼﻪ هﻠﺘﻪ ﭘﻪ زﻳﺎت ﻣﻘﺪار د ‪ exudates‬ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺸﮑﻞ ﮐﻮﯼ ﭼﻪ‬
‫هﻐﻪ د څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ ﻳﺎ د ﻋﻀﻼﺗﻮ د ﻣﻨځ ﻣﻨﻀﻢ ﻧﺴﺞ ﺗﻪ ﭘﻪ اﺧﺘﻪ ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ ارﺗﺸﺎح ﮐﻮﯼ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫دﯼ ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ د ﻋﻀﻠﯽ رﻧﮓ ﻟﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﻧﺼﻮارﯼ څﺨﻪ ﺗﺮ ﺗﻮرﯼ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ‪ .‬د ﮔﺎز ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﻴﺪل ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻧﻪ ﻟﺮﯼ‪ .‬ورﻳﻮ د ﺳﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﭘړﺳﻮب د زﺧﻢ ﻟﻪ ﻣﻨﺘﻦ ﮐﻴﺪو‬
‫څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﺧﺒﻴﺚ ﭘړﺳﻮب د ﻓﺮج ﻟﻪ څﻴﺮﻳﺪﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﭼﻪ د ﻟﻨﮕﻮن ﭘﻪ وﺧﺖ‬
‫ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﻳﻮځﺎﯼ وﯼ دا ﺣﺎﻟﺖ د ﻓﺮج د ﻳﻮ څﺮﮔﻨﺪ ﭘړﺳﻮب‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪﻩ ‪ Toxemia‬او‬
‫ﭘﻪ ‪ ٢۴‬ﺗﺮ ‪ ۴٨‬ﺳﺎﻋﺘﻪ د ﻧﻨﻪ د ﻧﻨﻪ ﮐﯽ ﻣﺮگ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫ﻏټ ﺳﺮ ‪Big head‬‬

‫دا ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ځﻮاﻧﻮ ورﻳﻮ ﮐﯽ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﯽ ﮔﺎزﻩ او ﺑﯽ وﻳﻨﯽ ﭘړﺳﻮب ﭼﻪ ﭘﻪ ﺳﺮ‪ ،‬ﻏﺎړﻩ او ﻣﺦ‬
‫ﮐﯽ ﭘﻴﺪاﮐﻴږﯼ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬دا اﻧﺘﺎن ﭘﻪ څﻮاﻧﻮ ورﻳﻮ ﮐﯽ د ﻳﻮﺑﻞ د دواﻣﺪارﻩ وهﻠﻮ‬
‫)‪ (Butting‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬د څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ هﻐﻪ ژوﺑﻞ ﺷﻮﯼ اﻧﺴﺎج د ﻧﺎروﻏﯽ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎ زرﻏﻮﻧﻴﺪو ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ او د څﺮﻣﻨﯽ ﭘﺮﻳﮏ‬
‫ﺷﻮﯼ ځﺎﻳﻮﻧﻪ د ﻣﮑﺮوب ﻧﻨﻮﺗﻠﻮ ﺗﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﭘﻪ ﻻس ورﮐﻮﯼ‪.‬‬

‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس ‪Tetanus‬‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﻔﺮﻳﺢ دورﻩ ﻟﻪ ﻳﻮﯼ څﺨﻪ ﺗﺮ څﻮ هﻔﺘﻮ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ ﻻﮐﻦ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ اوﺳﻂ‬
‫ډول ‪ ١۴‬ﺗﺮ ‪ ١۵‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ وﯼ‪ .‬ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺷﺨﻮاﻟﯽ ﭼﻪ اﮐﺜﺮﺁ ‪ masseter‬ﻋﻀﻠﯽ د‬
‫ﻏﺎړﯼ‪ ،‬د وروﺳﺘﻴﻮ ﭘښﻮ ﻋﻀﻠﯽ او دزﺧﻢ د ﻧﻮاﺣﻴﻮ ﻋﻀﻠﯽ ﭘﮑښﯽ ﺷﺎﻣﻞ وﯼ ﭘﻪ ﻟﻤړﯼ ﺳﺮ‬
‫ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺨﻮاﻟﯽ ﻳﻮﻩ ورځ وروﺳﺘﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ او د ﻣﻘﻮﻳﺖ ﺳﭙﺰم او‬
‫‪ Hyperesthesia‬ﺑﺮﻣﻼ ﮐﻴږﯼ‪ .‬څﺎروﯼ ﭘﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺷﺪت هﻴﺠﺎﻧﯽ ﮐﻴږﯼ او‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﭙﺰﻣﻮﻧﻪ د ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻳﺎ ﻏﺎﻟﻤﻐﺎل ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬د ﺳﺮ د ﻋﻀﻼﺗﻮ‬
‫ﺳﭙﺰﻣﻮﻧﻪ د ﺷﺨﻮﻧﺪ او ﻏﺬا اﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﻧﻮ ﭘﻪ هﻤﺪﯼ ﻟﺤﺎظ د دﯼ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﻧﻮم د ژاﻣﻮ ﺗړل ﻳﺎ ‪ Lockjaw‬اﻳښﻮدل ﺷﻮﯼ دﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﺁﺳﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﻏﻮږوﻧﻪ ﺷﺦ د‬
‫رﻳږﯼ‪ ،‬ﻟﮑۍ ﺷﺨﻪ او د ﺳﭙږﻣﻮ ﺳﻮرﯼ ﻓﺮاخ او د ﺳﺘﺮﮔﻮ درﻳﻢ ﺑﺎڼﻪ را ﭘﺮﻳﻮزﯼ ﻳﺎ ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻮ‬
‫ﭘﺮدﻩ را ﭘﺮﻳﻮزﯼ‪ .‬ﻗﺪم وهﻞ ﭘﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻠﻞ او ﺗﺎوﻳﺪل ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻦ وﯼ‪ .‬د ﻏﺎړﯼ او ﭘﺸﺖ دﻋﻀﻠﻮ‬
‫ﺷﺨﻮاﻟﯽ ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ ﺗﺮ څﻮ څﺎروﯼ د اﺳﭙﮏ ﭼﻮﺑﯽ )‪ (Sawhorse‬ﺷﮑﻞ ځﺎن ﺗﻪ وﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬
‫ﺧﻮﻟﯽ ﮐﻮل ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﺮﯼ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﭙﺰﻣﻮﻧﻪ د وﻳﻨﯽ د دوران او ﺗﻨﻔﺲ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐﻮﯼ ﮐﻮم ﭼﻪ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﯽ د ﻗﻠﺐ د ﺣﺮﮐﺎﺗﻮ زﻳﺎﺗﻮاﻟﯽ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻨﻔﺲ او د‬
‫ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎوو اﺣﺘﻘﺎن ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬د څﺎروﯼ ﭘﻪ هﻮش ﮐﻮم ﺗﺎﺛﻴﺮﻧﻪ ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﺗﻮرﻟﻨﮕﯽ ﻳﺎ ‪Blackleg‬‬
‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ اذﻳﻤﺎﺋﯽ او ﻏږ ﻏږ ﮐﻮﻧﮑﯽ ﭘړﺳﻮﺑﻮﻧﻪ د ﮐﻮﻧﺎټﻮ‪ ،‬اوږو‪ ،‬ټټﺮ او ﻏﺎړﯼ ﭘﻪ‬
‫ﻋﻀﻠﻮﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﻣﺼﺎب ﺷﻮﯼ ﻳﺎ اﺧﺘﻪ ﺷﻮﯼ ﻋﻀﻠﻪ ﻟﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﺳﺮﻩ رﻧﮓ څﺨﻪ ﺗﺮ ﺗﻮر‬
‫ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ او وﭼﻪ او اﺳﻨﻔﺠﯽ وﯼ‪ .‬دا ﻋﻀﻼت ﺧﻮږ ﺷﺎن ﺗﻪ ﺑﻮﯼ ﻟﺮﯼ او ﮐﻮﭼﻨﯽ‬
‫ﭘﻮﮐﺎﻧﯽ ورﺳﺮﻩ وﯼ ﻻﮐﻦ اذﻳﻤﺎ ﻳﺎ ﭘړﺳﻮب ﮐﻢ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺴﻮﻧﻮ ﮐﯽ ﻟﭙﺎرﻩ د دﯼ ﭼﻪ ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ﺳﺮﻩ ډول څﺨﻪ دﯼ ﻧﻮ اﮐﺜﺮﺁ ﮐﻮﭼﻨﯽ او ﻋﻤﻴﻖ وﯼ ﭼﻪ هﻐﻪ ﻣﻤﮑﻦ وﻟﻴﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪Bacillary Hb-Uria‬‬
‫ﺑﯽ اوﺑﻮ ﮐﻴﺪل‪ ،‬ﮐﻢ ﺧﻮﻧﯽ او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺗﺮ څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ ﭘړﺳﻮب ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫وﯼ‪ .‬د ټټﺮ او ﮔﻴډﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ ووﮐﯽ وﻳﻨﻪ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪ .‬ﺳږﯼ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ډول‬
‫ﻧﻪ وﯼ اﺧﺘﻪ ﺷﻮﯼ او ﭘﻪ ﺗﺮاﺧﻴﺎ ﮐﯽ وﻳﻨﻪ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﻣﺨﺎط او ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻃﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﺋﯽ ﻧﺬف‬
‫)‪ (hemorrhage‬ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪ .‬ﮐﻮﭼﻨﯽ ﮐﻮﻟﻤﯽ او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻏټﯽ ﮐﻮﻟﻤﯽ ﺧﻮن رﻳﺰﯼ ﻟﺮﯼ او‬
‫ﭘﻪ داﺧﻠﯽ ﻣﻮادو ﮐﯽ ﺋﯽ اﮐﺜﺮﺁ ﺁزادﻩ اوﻳﺎ ﭘﺮﻧډ ﺷﻮﯼ وﻳﻨﻪ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻨﻪ ﮐﯽ ﻳﻮﻩ ﮐﻢ‬
‫ﺧﻮﻧﻪ اﺣﺘﺸﺎء ﻣﻌﻤﻮﻵ ‪ Path gnomonic‬ﺑﻨﻪ ﻟﺮﯼ؛ ﭘﻪ ﻳﻨﻪ ﮐﯽ دا ﻧﺎﺣﻴﻪ د ﻧﻮر ﺟﮕﺮ ﭘﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻠﻪ ﻳﻮ اﻧﺪازﻩ ﻟﻮړﻩ او ﮐﻢ رﻧﮕﻪ وﯼ او د ﻳﻮ ﺳﺮﻩ رﻧﮕﻪ ﻧﻴﻠﮕﻮن اﺣﺘﻘﺎﻧﯽ زون ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺟﻼ‬
‫ﺷﻮﯼ وﯼ‪.‬‬
‫ﭘښﺘﻮر ﮔﯽ ﺗﻴﺮﻩ‪ friable ،‬او اﮐﺜﺮﺁ ‪ petechiae‬ﻟﺮوﻧﮑﯽ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺜﺎﻧﻪ ﮐﯽ ﺗﻴﺮﻩ رﻧﮕﻪ‬
‫ادرار ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪.‬‬

‫رﻳﺨﮏ ﻳﺎ ‪Enterotoxaemia‬‬
‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ د ﮐﻮﻟﻤﻮ هﻴﻤﻮراﺟﻴﮏ اﻟﺘﻬﺎب د ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎﻟﻪ زﺧﻤﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎﯼ ﭘﻪ‬
‫ټﻮﻟﻮ څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ ﻳﻮ ﻋﻤﺪﻩ ﺁﻓﺖ دﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ډول د ﮐﻮﻟﻤﻮ اﺧﺘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻧﻴﻠﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ارﻏﻮاﻧﯽ‬
‫رﻧﮓ ﻟﺮﯼ او ﭘﻪ ﻟﻤړﯼ ﮐﺘﻨﻪ ﮐﯽ داﺳﯽ ﺑﺮﻳښﯽ ﻟﮑﻪ ﭼﻪ د ﻣﻴﺰاﻧﺘﺮﻳﮏ د ﺗﺎوﻳﺪﻟﻮ ﭘﻪ وﺟﻪ ﮐﻮﻣﻪ‬
‫اﺣﺘﺸﺎء ﻣﻨځ ﺗﻪ راﻏﻠﯽ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ځﻮاﻧﻮ ورﻳﻮ ﮐﯽ د ﻧﮑﺮوﭘﺴﯽ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺻﺮف ﻳﻮ څﻮ‬
‫ﻧﺬﻓﯽ ﺳﺎﺣﯽ ﭘﻪ ﮐﻮﻟﻤﻮ ﮐﯽ وﻟﻴﺪل ﺷﯽ او د ‪ Pericardial‬ﮐڅﻮړﻩ ﻟﻪ ﻣﺎﻳﻊ څﺨﻪ ډﮐﻪ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫زړو څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ ﭘﻪ ﻣﻴﻮﮐﺎردﻳﻮم ﮐﯽ هﻴﻤﻮراﺟﻴﮏ ﺳﺎﺣﯽ ﻣﻤﮑﻦ وﻣﻮﻧﺪل ﺷﯽ او هﻤﺪارﻧﮕﻪ د‬
‫ﮔﻴډﯼ ﭘﻪ ﻋﻀﻠﻮ او ﮐﻮﻟﻤﻮ ﭘﻪ ﺳﻴﺮوزا ﮐﯽ ‪ Petechiae‬او ‪ ecchymosis‬ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻟﻪ ﻣﺮﮔﻪ د ﭘښﺘﻮرﮔﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺳﺮﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻞ )‪ (autolysis‬دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺗﻪ ‪Pulpy‬‬
‫‪ kidney‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺮم ﭘښﺘﻮرﮔﯽ ﻧﻮم ورﮐﻮﯼ‪.‬‬
‫ﻧﻮ دا ﻧﺮم ﭘښﺘﻮرﮔﯽ ﭘﻪ هﻴڅ وﺟﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻪ ځﻮاﻧﻮ ورﻳﻮ ﮐﯽ ﻧﻪ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴږﯼ او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﭘﻪ‬
‫اﺧﺘﻪ وزو او ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫هﻴﻤﻮراﺟﻴﮏ ﻳﺎ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ ‪ Enterocolitis‬ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ وزو ﮐﯽ وﻟﻴﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻳﻨﻪ ﮐﯽ ‪Infectious necrotic hepatitis‬‬

‫زﻳړ ﺧﺎورﻳﻦ رﻧﮕﯽ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ ﻣﺤﺮاﻗﻮﻧﻪ ﭼﻪ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ﺟﮕﺮ د ځﻮاﻧﻮ ﭼﻨﺠﻴﺎﻧﻮ )‪ (Fluke‬ﻻرﻩ‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺒﻮﯼ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ وﺻﻔﯽ ﺁﻓﺎت ﮔﻨﻞ ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ﻗﻠﺐ د ﮐڅﻮړﯼ )‪ (Pericardial sac‬ﻟﻮﺋﻴﺪل‬
‫ﭼﻪ ﻟﻪ زﻳړ رﻧﮕﻪ ﻣﺎﻳﻊ څﺨﻪ ډﮐﻪ وﯼ او ﻳﻮ زﻳﺎت ﻣﻘﺪار ﻣﺎﻳﻊ ﭼﻪ د ﮔﻴډﯼ او ټټﺮ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ‬
‫ووﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ د ﻧﻮرو ﻏټﻮﻣﻮﻧﺪﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﯽ دﯼ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮﺁ ﻳﻮ زﻳﺎت ﺗﻌﺪاد ﺷﻌﺮﻳﯽ ﺗﺮ څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ ﻧﺴﺞ ﮐښﯽ څﻴﺮﻳږﯼ ﭼﻪ د ﺟﻠﺪ ﻳﺎ څﺮﻣﻨﯽ د‬
‫ﺗﻮرواﻟﯽ ﺳﺒﺐ ﮔﺮځﯽ )ﻟﻪ هﻤﺪﯼ ﮐﺒﻠﻪ د ﺗﻮرﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﻳﺎ ‪ Black disease‬ﻧﻮم ﭘﺮ‬
‫اﻳښﻮدل ﺷﻮﯼ دﯼ(‪.‬‬

‫ﺧﺒﻴﺚ ﭘړﺳﻮب ‪Malignant edema‬‬

‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ أﻓﺎت ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ ﻳﻮ زﻳﺎت ﻣﻘﺪار ﻣﺼﻠﯽ اﮐﺰودات څﺨﻪ دﯼ ﭼﻪ هﻐﻪ د‬
‫څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ او د ﻋﻀﻠﻮ د ﻣﻨځ ﻣﻨﻀﻢ ﻧﺴﺞ ﺗﻪ ﭘﻪ اﺧﺘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯽ ور دروﻣﯽ‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯽ‬
‫ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ ﻋﻀﻠﻪ ﻟﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﻧﺼﻮارﯼ څﺨﻪ ﺗﺮ ﺗﻮر رﻧﮓ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ‪ .‬د ﮔﺎز ﺟﻤﻊ ﮐﻴﺪل ﭘﻪ‬
‫دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل دﯼ‪.‬‬

‫ﻏټ ﺳﺮ ‪Big head‬‬

‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ د ﺳﺮ د څﺮﻣﻨﯽ ﻻﻧﺪﯼ ﻧﺴﺠﻮﻧﻪ ژوﺑﻞ ﺷﻮﯼ وﯼ‪.‬‬

‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس ‪Tetanus‬‬
‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ د ﻧﻨﻮﺗﻠﻮ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺸﯽ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴﺪاﯼ ځﮑﻪ ﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ ټﭗ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻳﺎ ډﻳﺮ‬
‫ﮐﻮﭼﻨﯽ وﯼ او ﻳﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺟﻮړ ﺷﻮﯼ وﯼ او ﮐﻮم ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺁﻓﺎت ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﻪ ﻳﻮ ﻧﺎڅﺎﭘﻪ ﻣړﻳﻨﻪ ﭘﻪ ﮔﻠﻪ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﯽ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﻋﻤﻞ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ‬
‫هﻐﻪ درﺳﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﯼ‪.‬‬
‫ټﮏ ﻳﺎ اﻧﺘﺮﮐﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎﺋﯽ ﻧﺎروﻏﻴﻮ څﺨﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺷﯽ ځﮑﻪ ﭼﻪ دا ﻧﺎروﻏﯽ‬
‫هﻢ اﻧﺘﺮﮐﺲ ﺗﻪ ورﺗﻪ واﻟﯽ ﻟﺮﯼ‪ .‬هﻐﻪ څﺎروﯼ ﭼﻪ د اﻧﺘﺮﮐﺲ د ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣړﻩ ﺷﻮﯼ‬
‫وﯼ ﭘﻪ هﻴڅ وﺟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻪ وﺧﻮځﻮل ﺷﯽ او ﻧﻪ واز ﺷﯽ‪ .‬د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎل ﻧﺎروﻏﯽ اﮐﺜﺮﺁ‬
‫وژوﻧﮑﯽ دﯼ‪ ،Pulpy kidney .‬ﺗﻮرﻣﺮض او ﺗﻮرﻟﻨﮕﯽ څﺎروﯼ ﭘﻪ ﭼﺘﮑﺘﻴﺎ ﺳﺮﻩ وژﻧﯽ‬
‫ﻻﮐﻦ ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس څﻮ ورځﯽ ﺗﺮ څﻮ هﻔﺘﻮﭘﻮرﯼ دوام ﮐﻮﯼ‪ .‬ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ د ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ او د‬
‫دوﯼ د ﺗﻮﮐﺴﻴﻦ د ﭘﻴﮋﻧﺪﻧﯽ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ژر ﺗﺮ ژرﻩ ﭘﺲ ﻟﻪ ﻣړﻳﻨﯽ‬
‫څﺨﻪ واﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎﻳﯽ ﻧﺎروﻏﯽ درﻣﻠﻨﻪ ﮔﺮاﻧﻪ دﻩ ځﮑﻪ ﭼﻪ دا ﻣﮑﺮوﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ ډﻳﺮﯼ ﭼټﮑﯽ ﺳﺮﻩ ﭘﺮﻣﺦ‬
‫ﺗﮓ ﮐﻮﯼ‪ .‬د ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺠﻤﻨﺖ او واﮐﺴﻴﻨﺸﻦ ﻟﻪ ﻻرﯼ وﻗﺎﻳﻪ ډﻳﺮﻩ ﻣﺆﺛﺮﻩ دﻩ‪ .‬ﻟﻪ اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮑﻮ‬
‫)ﭘﻨﺴﻴﻠﻴﻦ( ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎﯼ ﮐﻪ د ﺗﻮﮐﺴﻴﻦ ﺿﺪ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ ﺑﺎﻳﺪ وﮐﺎرول ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﯽ د ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړل د واﮐﺴﻴﻨﻴﺸﻦ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻳﻮ ﻣﻬﻢ‬
‫ﻓﮑﺘﻮر ﮔڼﻞ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫‪ Passive‬ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ د ﻣﻮر د ﻟﻤړﻧﻴﻮ ﺷﻴﺪو )ﮐﻨډ( ﻟﻪ ﻻرﯼ ﺑﭽﯽ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ‬
‫)‪ .(Colostrums‬ﮐﻪ د څﺎروﯼ ﻣﻮر د ﮐﻠﻮﺳﺘﺮﻳﺪﻳﺎﺋﯽ ‪ Multi-valent‬واﮐﺴﻦ ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫ﻳﻮ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﻣﺨﮑﯽ ﻟﻪ ﻟﻨﮕﻮن څﺨﻪ واﮐﺴﻦ ﺷﻮﯼ وﯼ ﻧﻮ د دﯼ ﻣﻮر دﺑﭽﯽ د وﻗﺎﻳﻮﯼ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ‬
‫ﺳﻄﺢ او ﻣﻮدﻩ ﻟﻮړﻩ وﯼ‪.‬‬
‫‪ Active‬ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﻳﻮ اﺑﺘﺪاﺋﯽ د ورﯼ د دوﻩ دوزﻩ واﮐﺴﻦ ﺗﻪ ﭼﻪ د ‪ ۴‬ﺗﺮ ‪ ۶‬هﻔﺘﻮ ﭘﻪ ﻓﺎﺻﻠﯽ‬
‫ﺳﺮﻩ ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ ﺿﺮورت دﯼ ﺗﺮ څﻮ د ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﻮدﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﯽ‪ .‬ﻟﻮﻣړﻧﯽ‬
‫دوز اﮐﺜﺮﺁ د ‪ ٨‬هﻔﺘﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ څﺎروﯼ د ﺷﻴﺪو ﺧﻮړﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ورﮐﻮل ﮐﻴږﯼ ځﮑﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ‬
‫ﻣﻮدﻩ ﮐﯽ دﻣﻮر څﺨﻪ ﺁﺧﻴﺴﺖ ﺷﻮﯼ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﻣﺦ ﭘﻪ ﮐﻤﻴﺪو وﯼ‪ .‬ﮐﻠﻨﯽ ﺑﻮﺳﺘﺮوﻧﻪ د وﻗﺎﻳﻪ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﻻزﻣﯽ دﯼ او هﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﻧﺘﯽ ﺑﺎدﯼ ﮔﺎﻧﻮ ورﮐﻮل د ﮐﻨډاﺗﻮ )‪ (Colostrums‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫ځﻮان څﺎروﯼ ﺗﻪ ﻻزﻣﯽ دﯼ ﺗﺮ څﻮ دوﯼ د واﮐﺴﻦ ﺗﺮ وﺧﺘﻪ وﻗﺎﻳﻪ ﺷﯽ‪ .‬ﺑﻮﺳﺘﺮوﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ‬
‫ﺳﺘﺮاﺗﻴﮋﻳﮑﯽ ډول ﻣﺨﮑﯽ ﻟﻪ دﯼ ﭼﻪ ﮐﻮم ﻟﻮﯼ ﺧﻄﺮ ﺳﺮﻩ څﺎروﯼ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺗﻪ‬
‫ورﺳﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫درﻳﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫(‪ Peste des Petits Ruminants‬د ﮐﻮﭼﻨﻴﻮ ﺷﻮﻧﺪ وهﻮﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ ﻃﺎﻋﻮن‬
‫)‬

‫د دﯼ ﻣﺮﻳﻀﯽ واﻗﻊ‬
‫ﮐﻴﺪل ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫‪ PPR‬ﻳﺎ ﻃﺎﻋﻮن ﭘﻪ ﻣﻴږو او وزو ﮐﯽ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ د ﺣﺎد او ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﺣﺎد ﺷﮑﻞ ﺳﺮﻩ وﻳﺮوﺳﯽ‬
‫رﻧځ دﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﺪﻻﺳﯽ ډول ﺳﺮﻩ ﭘﻪ څﺎروﯼ ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﺘﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺒﻪ‪ ،‬د ﭘﺰﯼ او ﺳﺘﺮﮔﻮ څﺨﻪ د‬
‫اﻓﺮازاﺗﻮ او ﺑﺪ ﺑﻮﻳﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﯽ او ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د ‪ PPR‬وﻳﺮوس د ﻣﻮرﺑﻴﻠﯽ وﻳﺮوس ‪ Morbilivirus‬د ﺟﻨﺲ او د ﭘﺎراﻣﺎﻳﮑﺴﻮ وﻳﺮﻳﺪا‬
‫‪ Paramyxo viridae‬د ﻓﺎﻣﻴﻞ ﭘﻮرﯼ اړﻩ ﻟﺮﯼ‪ .‬دﻏﻪ وﻳﺮوس ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐﯽ ﭘﻪ ښﻪ‬
‫ډول ﺳﺮﻩ ژوﻧﺪﯼ ﭘﺎﺗﯽ ﮐﻴﺪﻟﯽ ﻧﻪ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د ﻧﺎروﻏﻪ څﺎروﯼ اﻓﺮازات او ﺗﺮﺷﺤﺎت د اﻧﻔﮑﺸﻦ او اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻨﺒﻊ دﻩ او دا هﻐﻪ وﺧﺖ‬
‫زﻳﺎﺗﻴږﯼ ﭼﻪ ﺧﺎورﯼ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﺳﺮﻩ ﻧږدﯼ ﺷﯽ او ﺑﻴﺎ رﻧځﻮر څﺎروﯼ ټﻮﺧﯽ او ﭘﺮﻳﻨﺠﯽ‬
‫وﮐړﯼ ﮐﻪ څﺎورﯼ ﻣﻨډوﯼ ﺗﻪ وﻟﻴږدول ﺷﯽ ﻧﻮ د رﻧځ د ﺧﭙﺮﻳﺪو ﭼﺎﻧﺲ زﻳﺎﺗﻴږﯼ‪ .‬د ﻏﻮاﮔﺎﻧﻮ د‬
‫ﻃﺎﻋﻮن ﭘﻪ څﻴﺮ )‪ (PPR‬ﮐﯽ ﻗﺒﻮل ﺷﻮﯼ اﺻﻞ دادﯼ ﭼﻪ ﮐﻮم ﺣﻤﻞ ﮐﻮﻧﮑﯽ ﻣﻠﮏ ﺑﺎﻳﺪ وﻧﻪ‬
‫اوﺳﯽ‪ .‬ﻏﻮاﮔﺎﻧﯽ او اوښﺎن هﻢ ﭘﺪﯼ رﻧځ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ اﻣﺎ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻋﻼﻳﻢ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﻧﻪ ښﺎﺋﯽ او‬
‫هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻣﺮﻳﻀﯽ د ﺧﭙﺮﻳﺪو ﺳﺒﺐ ﻧﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫ﭘﻪ ﻟﻤړﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﯽ ﻣﻴږﯼ او اوزﯼ ښﮑﺎرﮐﻴږﯼ اوزﯼ ﻧﺴﺒﺖ و ﻣﻴږوﺗﻪ زﻳﺎﺗﯽ ﺣﺴﺎس دﯼ‬
‫ﻏﻮاوﯼ او اوښﺎﻧﻮ ﮐﯽ هﻢ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ اﻣﺎ ﻋﻼﻳﻢ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﻧﻪ ښﺎﺋﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ دورﻩ ‪ ۵-۴‬ورځﯽ ﻧﻴﺴﯽ‪ ،‬ﭘﻪ ﺣﺴﺎﺳﻮ رﻣﻮﮐﯽ د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو درﺟﻪ ﻟﻮړﻩ دﻩ او د ﺗﻤﺎس‬
‫ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﻧﻮرﻩ هﻢ زﻳﺎﺗﻴږﯼ د ﮐﻢ ﻋﻤﺮ څﺎروﯼ ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪ ډول ﺳﺮﻩ ﻣﺘﺎﺛﺮﻩ ﮐﻴږﯼ څﺎروﯼ‬
‫ﺗﺒﻪ ﻟﺮﯼ او ﻧﺎراﺣﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ .‬د ﺑﺪن ﭘﻮﺳﺖ ﺋﯽ ﻣﺘﺎﺛﺮﻩ‪ ،‬ﭘﺰﻩ ﺋﯽ وﭼﻪ ﺳﻮر رﻧﮕﯽ ﻣﮑﻮزا‬
‫ﻣﻤﺒﺮان او د اﺷﺘﻬﺎﻧﻪ درﻟﻮدل ﭘﻪ څﺎروﯼ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻤړﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ د ﭘﺰﯼ اﻓﺮازات زﻳﺎت وﯼ‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻠﻐﻤﯽ ﺷﮑﻞ ﻏﻮرﻩ ﮐﻮﯼ او ﻟﻪ هﻐﯽ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﭘﺰﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ او ﺳﻮرﻳﻮ ﮐﯽ ﻓﺮﺳﻮدﻩ او ﭘﻮﺳﺖ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﺷﮑﻞ ځﺎن ﺗﻪ ﻏﻮرﻩ‬
‫ﮐﻮﯼ او د هﻐﻮ د ﺑﻨﺪﻳﺪو ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﻏﺸﺎﯼ ﻣﺨﺎﻃﯽ د هﻤﻴﺸﻪ ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﺮﻩ او ﭘړﺳﻴﺪل او ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ رﻧځﻮرو څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ ﻗﻮﯼ‬
‫زﺧﻤﻮﻧﻪ او د ﻏﺸﺎﯼ ﻣﺨﺎﻃﯽ اﻟﺘﻬﺎب ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬د ﺧﻮﻟﯽ زﺧﻢ ﻟﺮوﻧﮑﯽ اﻟﺘﻬﺎب ﭘﻪ وﺧﺖ‬
‫ﮐﯽ ﭘﺮﮐښﻨﯽ ﺷﻮﻧډﯼ‪ ،‬ﺑﻴﺮﻩ او ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻏﺎښﻮﻧﻮ او دزﻳﺎت ﺷﺪت ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ د ﺧﻮﻟﯽ دﻧﻮرو‬
‫ﻏﺎښﻮﻧﻮ‪ ،‬د ﺧﻮﻟﯽ دﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎ او ژﺑﯽ او ﭘﺎﭘﻴﻼﮔﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ هﻢ دا ﺁﻓﺎت ﻣﻨځ ﺗﻪ‬
‫راځﯽ‪.‬‬
‫ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﯽ ﺑﺪ ﺑﻮﯼ او ﺗﻴﺮﻩ وﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ د ﺑﺪن د اوﺑﻮ ﮐﻢ واﻟﯽ‪ ،‬ﺧﻮارﻳﺪل‪ ،‬د ﺑﺪن د‬
‫ﺗﻮدوﺧﯽ د درﺟﯽ ټﻴټﻮاﻟﯽ او ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ د ‪ ١٠-۵‬ورځﻮ ﭘﻪ ﺗﻴﺮودو ﺳﺮﻩ د څﺎروﯼ دﻣړﻳﻨﯽ‬
‫ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪ ،‬د ﻣﺮﻳﻀﯽ ﭘﻪ ورﺳﺘﻴﻮ ورځﻮ ﮐﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻐﻞ ﭼﻪ ټﻮﺧﯽ ورﺳﺮﻩ ﻣﻞ وﯼ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﺑﻼرب څﺎروﯼ ﺑﭽﯽ اﭼﻮﯼ‪ .‬د ﻣړﻳﻨﯽ اﻧﺪازﻩ ﻟﻮړﻩ دﻩ او ﺣﺘﯽ ‪ ١٠٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ ﺗﻪ‬
‫رﺳﻴږﯼ ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﭘﻪ هﻐﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ﭼﻪ ﻧﻮر ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ د ﭼﻨﺠﻴﺎﻧﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﮐﻤﻪ‬
‫ﺧﻮراﮐﻪ ﺑﯽ ﺳﺮﭘﻨﺎﺋﯽ‪ ،‬او د ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل د هﻮا د ﺣﺎﻻﺗﻮ ﺗﻐﻴﺮ ورﺳﺮﻩ ﻣﻞ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫د ‪ PPR‬وﻳﺮوس ﻟﻤﻔﻮدﯼ او ﻣﺨﺎﻃﯽ اﻧﺴﺎﺟﻮﺗﻪ ﺧﺎص ﻣﻴﻞ ﻟﺮﯼ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬د ﻟﻤﻔﻮﺗﻴﮏ اﻧﺴﺎج ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وړﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﻟﻤﻔﻮﻧﻮد وړوﮐﯽ او‬
‫ﺗﻮرﯼ ﺷړوﯼ‪ .‬وﻳﺮوس ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻃﯽ اﻧﺴﺎﺟﻮ ﮐﯽ ﺗﮑﺜﺮ ﮐﻮﯼ او هﻐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻮﯼ زﺧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﮑښﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﭼﻪ ﺧﻴﺮﯼ ورﺑﺎﻧﺪﯼ د ﭘﺎﺳﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ .‬دﻏﻪ زﺧﻤﻮﻧﻪ او ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ د‬
‫ﭘﺰﯼ ﭘﻪ ﺳﻮرﻳﻮ‪ ،‬ﺳﺘﺮﮔﻮ او دﺧﻮﻟﯽ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﮐﻮﻟﻤﻮ ﮐﯽ زﺧﻤﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬او ﻣړﻩ اﻧﺴﺎج ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ځﺎﻳﻮﻧﻮﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ او ﺗﺮ ډﻳﺮﻩ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرﯼ ﭘﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﻴږﯼ او اﻳﻠﻮﺳﻴﮑﻮ ﮐﻮﺗﻴﮏ )‪ (ileo-ceco-colic‬ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﺋﯽ ﺳﺨﺖ ﺷﮑﻞ ﻟﻴﺪل‬
‫ﮐﻴږﯼ‪ .‬د زﻳﺒﺮا ﻳﺎ ﮔﻮرﻩ ﺧﺮ ﭘﻪ څﻴﺮ ﭘټﯽ ﭘﻪ ﻏټﻮﮐﻮﻟﻤﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﻣﺮﯼ او د ﻣﻌﺪﯼ‬
‫ﻣﺨﮑﻴﻨﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪاﮐﻮﯼ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻐﻞ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﯼ ﺑﺮﺧﻪ او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ډول ﭘﻪ‬
‫داﺳﯽ ﺣﺎل ﮐﯽ ﭼﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﯼ اﻓﺎت د ﭘﭙﻮس د ﻧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﺳﻨﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ورﺳﺮﻩ ﻣﻞ وﯼ‬
‫ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ او ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ د ‪ PPR‬د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ دﯼ ﻗﻄﻌﯽ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ﺁزﻣﻮﻳﻨﻮ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ ﭼﻪ ارﮔﺎﻧﻴﺰم د ‪،ELISA‬‬
‫‪ AGID‬او ‪ PCR‬د ﺁزﻣﻮﻳﻨﻮ د ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﺟﻼ ﮐﻴږﯼ او هﻤﺪارﻧﮕﻪ د‬
‫زﺧﻤﻮﻧﻮ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﻮل د هﺴﺘﻮﭘﺘﺎﻟﻮژﻳﮑﯽ ازﻣﻮﻳﻨﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﻗﻄﻌﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮﮐﺴﻴﺪﻳﻮﺳﺲ )‪ (Coccidiosis‬ﮐﺎﻧﺘﺎﮔﻴﻮس اﻳﮑﺘﻴﻤﺎ‬
‫)‪ (Contagious ecthyma‬ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﻼ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ )‪،(Pasteurella Pneumonia‬‬
‫ﺑﺰﻣﺮﮔﯽ )‪ (CCPP‬او ﻃﺒﻖ )‪ (FMD‬ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ درﻣﻠﻨﻪ ﻧﻪ ﻟﺮﯼ اﻣﺎ د ځﻴﻨﻮ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل د ﻧﻮرو ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ او ﭘﺮازﻳﺘﯽ ﻣﺮﺿﻮﻧﻮ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ رﻣﻪ ﮐﯽ د ﻣړﻳﻨﯽ ﮐﭽﻪ راټﻴټﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ښﻪ ﻣﺦ ﻧﻴﻮﯼ ﺑﻪ هﻐﻪ وﺧﺖ وﺷﯽ ﭼﻪ ﻧﻮﯼ ﭘﻴﺮودﻟﯽ څﺎروﯼ د څﻮ ورځﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺟﻼ وﺳﺎﺗﻞ‬
‫ﺷﯽ ﺗﺮ څﻮ ﭼﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﯽ دا رﻧځ ﭘﮑښﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺪ دﯼ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﻪ څﺎروﯼ ﻣﻨډﻩ ﺋﯽ ﺗﻪ ﻟﻴږدول‬
‫ﮐﻴږﯼ او ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺮﺗﻪ راﮔﺮځﯽ ﻣﻤﮑﻦ وﻳﺮوس ﻟﻪ ﻧﻮرو څﺎروﻳﻮ څﺨﻪ واﺧﻠﯽ‪ .‬د وزﯼ د ﺟﻨﻴﻦ ډ‬
‫ﺑﺨﺘﻮرﮔﯽ ﭘﻪ اﻧﺴﺎﺟﻮ ﮐﯽ ﺿﻌﻴﻔﻪ ﺷﻮﯼ واﮐﺴﻴﻦ ﺟﻮړ او ﺷﺘﻪ ﭼﻪ د ﻳﻮﻩ ﮐﺎل د ﻣﻮدﯼ ﻟﭙﺎرﻩ د‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻧﻔﮑﺸﻦ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ څﺎروﯼ د رﻧځ د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو څﺨﻪ ﺳﺎﺗﻠﯽ ﺷﯽ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻋﻮن )‪ (PPR‬د ﻣﺮﻳﻀﯽ ﭘﻪ ﺣﺎد ﺷﮑﻞ ﮐﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺁﻓﺎت ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د ﭘﺰﯼ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻋﻮن )‪ (PPR‬زﻳﺎﺗﻪ او اوﺑﻪ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‪.‬‬
 ‫څﻠﻮرم ﻓﺼﻞ‬

‫( ‪SHEEP POX AND GOAT POX‬ﻣﻴږو او وزوﭼﻴﭽﮏ )‬

‫د دﻏﻪ رﻧځ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫د ا دﻣﻴږو او وزو ﻳﻮ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮑﻪ ﺳﺎرﯼ رﻧځ دﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ او ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﯽ د‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺁﻓﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺳﺮﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د ﻣﻴږو او وزو د ﭼﻴﭽﮏ د رﻧځ ﻋﺎﻣﻞ ځﺎﻧﮕړﯼ وﻳﺮوس د ﯼ ﭼﻪ د ﮐﺎﭘﺮﯼ ﭘﻮﮐﺲ واﻳﺮوس‬
‫)‪ (Capri pox virus‬د ﺟﻨﺲ او ﭘﻮﮐﺲ وﻳﺮﻳﺪا )‪ (Poxviridae‬د ﻓﺎﻣﻴﻞ ﭘﻮرﯼ اړﻩ‬
‫ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اﻧﺘﻘﺎل د هﻮا او ﻳﺎ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎس د ﻣﮑﻮزاﺋﯽ ﻏﺸﺎ د ﻧﺎروﻏﻪ څﺎروﯼ ﺳﺮﻩ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫اﮐﺜﺮ ﻧﻮع د دﯼ وﻳﺮوس ﺧﺎص ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺘﺎﺛﺮﻩ ﮐﻮﯼ ﻣﮕﺮ څﻮﻧﻮﻋﯽ د دوﯼ داﺳﯽ دﯼ ﭼﻪ ﻣﻴږﯼ‬
‫او وزﯼ دواړﻩ ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ﭘټﻪ دورﻩ د ﻣﺮض ‪ ٢-١‬اوﻧﯽ وﯼ‪ .‬درﺟﻪ د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو د ﺗﻤﺎس او ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﭘﻮرﯼ اړﻩ‬
‫ﻟﺮﯼ ﻧﻮ ﭘﺪﯼ ﺣﺴﺎب ﺳﺮﻩ ﻟﻪ ‪ ١٠٠-١٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ ﻟﻤړﯼ ﻧښﯽ د وړو ﺳﻮزن‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﻮ ﮐڅﻮړو ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﭼﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ زﺧﻢ ﺑﺎﻧﺪﯼ ﺑﺪﻟﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺟﻠﺪ او ﻏﺸﺎﯼ ﻣﮑﻮزا ﮐﯽ‬
‫ښﮑﺎرﻩ ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ﺟﻠﺪ زﺧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ هﻐﻪ ﻗﺴﻤﺖ د ﺟﻠﺪ ﮐﯽ ﭼﻪ وژﻏﻨﯽ او وړﯼ ﺋﯽ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻠﯽ‬
‫اوﺳﯽ ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﺳﺮﻩ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﭼﻪ دا ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻵ د ﺑﻐﻞ او د ورﻧﻨﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل‬
‫ﮐﻴږﯼ‪ .‬څﺎروﯼ ﺗﺒﻪ ﻟﺮﯼ‪ ،‬ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﻪ وﯼ ﭘﻪ ﺗﻨﻔﺲ ﮐﯽ ﺳﺘﻮﻧﺰﻩ ﻟﺮﯼ او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ورﺳﺮﻩ ټﻮﺧﯽ‬
‫هﻢ وﯼ‪ .‬ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻟﻪ ﻳﻮﯼ څﺨﻪ ﺗﺮ دوﻩ اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرﯼ وﺧﺖ ﻧﻴﺴﯽ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﻳﺎ څﺎروﯼ ﻣﺮﯼ‬
‫‪ ١٠٠-٢٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ‪.‬‬ ‫اوﻳﺎ ﺟﻮړﻳږﯼ‪ .‬د ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ ﻟﻪ‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫د ﮐﺎﭘﺮﯼ ﭘﮑﺲ وﻳﺮوس )‪ (Capripoxvirus‬ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻧﻮع د ﭘﻮﮐﺴﯽ وﻳﺮوس‬
‫)‪ (Poxviruses‬څﺨﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮﯼ او ﻓﺮق ﺋﯽ ﭘﻪ دﯼ ﮐښﯽ دﯼ ﭼﻪ د دوﯼ اﻓﺎت او زﺧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ژور وﯼ‪ .‬زﻳﺎﺗﺮﻩ د درﻣﺲ )‪ (dermis‬ﻃﺒﻘﻪ د ﺟﻠﺪ زﻳﺎﻧﻤﻨﻪ ﮐﻮﯼ د ﺗﻤﺎس ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ښﻪ‬
‫ﻟﻤﺲ ﮐﻴږﯼ او ﮐﻠﻪ ﭼﻪ زﺧﻢ واﻗﻊ ﺷﯽ ژورﯼ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻪ رﺳﻴږﯼ‪ .‬دا زﺧﻤﻮﻧﻪ د ﺟﻠﺪ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ او‬
‫ځﻴﻨﯽ ﻏﺸﺎﯼ ﻣﮑﻮزا ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﭘﻪ ﮐﺎﻧﺠﮑﺘﻴﻮا ‪ ،Conjunctiva‬د ﭘﺰﯼ ﭘﻪ ﺳﻮرﻳﻮ‪ ،‬ﺷﻮﻧډو‬
‫او وﭼﻪ ﻏﺎړﻩ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﭘﭙﻮس ﻳﻮاځﻴﻨﯽ داﺧﻠﯽ ارﮔﺎن دﯼ ﭼﻪ زﻳﺎﻧﻤﻦ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ټﻮل‬
‫ﭘﭙﻮس ﺑﺎﻧﺪﯼ د ﻣړو اﻧﺴﺎﺟﻮ وړﯼ وړﯼ داﻧﯽ ﻳﺎ ﻏﻮټﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ځﻴﻨﯽ وﺧﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺳﻴﺮوزال‬
‫)‪ (Serosal‬د ﮐﻮﻟﻤﻮ او ﻣﻬﺒﻞ ﮐﯽ هﻢ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ او ﭘﻪ ﻧﺪرت ﺳﺮﻩ د ﻣﮑﻮزا ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﺗﻪ ﻧﻔﻮذ ﮐﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ د رﻧځ ښﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ وﯼ‪ .‬د ﻗﻄﻌﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ازﻣﻮﻳﻨﻮﺗﻪ‬
‫ﺿﺮورت ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬د هﺴﺘﻮ ﭘﺘﺎﻟﻮژﻳﮑﯽ او )‪ (PCR‬ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ او د ارﮔﺎﻧﻴﺰم ﺟﻼ ﮐﻮﻧﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﭘﮑﺎردﯼ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐﯽ ﮐﺎﻧﺘﺎﮔﻴﻮس اﻳﮑﺘﻴﻤﺎ ) ‪Contagious‬‬
‫‪ ،(ecthyma‬ﻳﻮرﺗﻴﮑﺎرﻳﺎ )‪ (Urticaria‬او د ﺣﺸﺮاﺗﻮ ﭼﻴﭽﻞ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐﯽ وﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د ورو او ﻣﻴږو د ﭼﻴﭽﮏ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮﻣﻪ ﺗﺪاوﯼ ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ښﻪ ﻟﻴﺎرﻩ د ﮐﻨﺘﺮول دادﻩ ﭼﻪ رﻧځﻮر څﺎروﯼ ﻟﻪ رﻣﯽ څﺨﻪ ﻟﻴﺮﯼ وﺳﺎﺗﻮ‪ .‬ﻣﮕﺮ دا ﮐﺎر ﭘﻪ هﻐﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﯽ ﭼﻪ زﻳﺎﺗﯽ رﻣﯽ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ ﻣﺸﮑﻞ دﯼ‪ .‬ښﻪ واﮐﺴﻴﻦ د وزو او ﻣﻴږو د ﭼﻴﭽﮏ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دﯼ ﭼﻪ د هﻐﯽ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ زرق ﺳﺮﻩ څﺎروﯼ د دوﻩ ﮐﺎﻟﻪ ﭘﻮرﯼ د هﻐﻪ د ﺷﺮ څﺨﻪ ﭘﻪ اﻣﻦ‬
‫ﮐﯽ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫د ﻏﻮټﻮ ﻳﺎ ﭘﺎﭘﻴﻠﻮس )‪ (Papules‬ودﻩ د ﻣﻴږﯼ د ﻟﮑﯽ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ‪.‬‬

‫ژور زﺧﻢ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﺁﻓﺖ ﭘﻪ ﺟﻠﺪ ﮐﯽ ﭘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ډول د ﻣﻴږو او وزو د ﭼﻴﭽﮏ د رﻧځ ﭘﻪ وﺧﺖ‬
‫ﮐﯽ ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ډول د ﻏﻮټﻮ ﻳﺎ داﻧﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ ﭘﭙﻮس ﺑﺎﻧﺪﯼ او ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻐﻞ د ﭘﺴﻮﻧﻮ د ﭼﻴﭽﮏ ﭘﻪ‬
‫وﺟﻪ‪.‬‬
 ‫ﭘﻨځﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫(‪ABORTION DISEASES OF CATTLE‬د ﻏﻮاوو د ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ رﻧځﻮﻧﻪ )‬

‫دﻏﻪ ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐښﯽ ﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫ﺷﻮﯼ او واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﭘﻪ ﻏﻮاوو ﮐښﯽ ﺑﭽﯽ اﭼﻮﻧﻪ )ﺳﻘﻂ( ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ډول د ﺟﻨﻴﻦ د ﺿﺎﻳﻊ ﻳﺎ زﻳﺎن ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫ﺷﻮﯼ دﯼ ﭼﻪ د ﺑﻼرﺑﺘﻮب د ‪ ۴٢‬ورځﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ٢۶٠‬ورځﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐښﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪،‬‬
‫هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻏﻮاوو د ﺑﭽﯽ اﭼﻮﻧﯽ )ﺳﻘﻂ( ﻣﮑﺮوﺑﯽ ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎرت دﯼ ﻟﻪ‪ :‬ﺑﺮﻳﺴﻴﻼ اﺑﻮرﺗﻴﺲ‬
‫)‪) ،(B.abortus‬د ﺑﺎﻧﮓ ﻧﺎروﻏۍ(‪ ،‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا )‪ ،(Liptospira‬ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮﺑﺎﮐﺘﺮ‬
‫)‪ (Compylobacter‬او ﺗﺮﻳﮑﻮ ﻣﻮﻧﺎز )‪ (Trichmonas‬څﺨﻪ دﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬ﻳﻮﻩ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎﺋﯽ ﻧﺎروﻏۍ دﻩ ﭼﻪ ﺑﺮوﺳﻴﻼ اﺑﻮرﺗﺲ‬
‫)‪ (Brucella abortus‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬ﻳﻮﻩ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎﺋﯽ ﻧﺎروﻏۍ دﻩ ﭼﻪ ﭘﻪ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ډول ﭘﻨځﻪ ﺳﻴﺮوټﻴﭙﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻏﻮاوو ﮐښﯽ د ﺑﭽﯽ اﭼﻮﻧﯽ ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ ﭼﻪ هﻐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯼ ﻟﻪ ‪ :‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا ﮐﺎﻧﻴﮑﻮﻻ )‪ ،(L.conicolla‬اﮐﺘﻴﺮو هﻴﻤﻮراﺟﻴﺎ‬
‫)‪ ،(A.hemorrhagica‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا ﮔﺮﻳﭙﻮﻟﯽ ﭘﻮزا )‪ ،(L.gripolypsa‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا‬
‫هﺎرډﺟﻮ )‪ (L.hard Jo‬او ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا ﭘﻮﻣﻮﻧﺎ )‪ (L.pomona‬څﺨﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬د ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮ ﻓﻴټﺲ‬

‫ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﮐﻮﻣﻪ ﭼﻪ د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ د ﻗﻀﻴﺖ ﭘﻪ ﻳﻮ ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ ﮐښﯽ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻮرﻣﺎل ډول ﺳﺮﻩ ژوﻧﺪ ﮐﻮﯼ‪ ،‬ﻣﮕﺮ د ﻏﻮاﺋﯽ د څﻠﻮرو ﮐﻠﻨﯽ ﻋﻤﺮ څﺨﻪ د ﻣﺨﻪ هﻠﺘﻪ ﻧﻪ‬
‫ځﺎﯼ ﭘﺮ ځﺎﯼ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﺮاﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎزﺳﺲ )‪ : (Trycomonasis‬ﻳﻮﻩ ﭘﺮوﺗﻮزواﺋﯽ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ ﭼﻪ د‬

‫ﺗﺮاﻳﮑﻮ ﻣﻮﻧﺎزﻓﻴټﺲ )‪ (Trichomonas fetus‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬ﭘﻪ ﻏﻮاوو ﮐښﯽ د ﻧﺎروﻏۍ ﺧﭙﺮﻳﺪﻧﻪ د ﺿﺎﻳﻊ‪ /‬ﺳﻘﻂ ﺷﻮﯼ‬
‫ﻧﺴﺠﻮﻧﻮ او ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺳﺮﻩ د ﻏﻮا د ﺗﻤﺎس ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ هﻐﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﭼﻪ‬
‫د ﺑﭽﯽ اﭼﻮﻧﯽ )ﺳﻘﻂ( ﺳﺮﻩ ﺑﻬﺮﺗﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﯼ وﯼ د څړځﺎﯼ او ﻧﻮرو ﻏﺬاﺋﯽ ﻣﻮادو ﻟﮑﻪ‬
‫وﭼﻮ وښﻮ د ﮐﮑړ ﺗﻴﺎ ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ ﭼﻪ ﭘﺪﯼ ﻟﺤﺎظ د ﻧﻮرو ﻏﻮاوو‪ /‬ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ د ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﻣﻌﻤﻮﻵ د هﻀﻤﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﻻرﯼ و ﺣﺴﺎﺳﻮ څﺎروﻳﻮ ﺗﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ او ﺑﻌﻀﯽ وﺧﺘﻮﻧﻪ ﮐﻴﺪاﺋﯽ ﺷﯽ ﻋﺎﻣﻞ د ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ ﻟﻪ ﻟﻴﺎرﯼ هﻢ ﺑﺪن ﺗﻪ داﺧﻞ ﺷﯽ‪.‬‬

‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬د ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ د ﻧﺎروغ څﺎروﯼ د ﺑﻮﻟﻮ او‬

‫ﮐﮑړو اوﺑﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ د روغ څﺎروﯼ هﻀﻤﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﻟﻴﺎرﯼ ﺑﺪن ﺗﻪ داﺧﻠﻴږﯼ‪ .‬د ﻧﺎروﻏﯽ‬
‫ﻏﻮا د ﺑﻮﻟﻮ څﺎڅﮑﯽ و روغ څﺎروﯼ ﺗﻪ د ﺳﺘﺮﮔﻮ او د ﭘﻮزﯼ او ﺧﻮﻟﯽ د ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎ ﻟﻪ ﻻرﯼ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﺪﯼ وﺳﻴﻠﻪ د څﺎروﯼ د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ د اﺧﺘﻪ ﻏﻮاﺋﯽ‬

‫څﺨﻪ د ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻏﻮا ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ هﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻏﻮاﺋﯽ هﻢ د ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﭘﻪ وﺧﺖ د‬
‫اﺧﺘﻪ ﻏﻮا څﺨﻪ د ﻧﺎروﻏۍ ﻋﺎﻣﻞ )ﻣﮑﺮوب( اﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﻟﻘﺎح ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ هﻢ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴﺪاﺋﯽ ﺷﯽ‪ .‬ﺑﺮﺳﻴﺮﻩ ﭘﺮدﯼ د ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﻏﻮاﺋﯽ ﮐﻮم ﭼﻪ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ وﯼ‬
‫او درﻣﻠﻨﻪ ﺋﯽ وﻧﺸﯽ د ډﻳﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎرﻩ ﻧﺎﻗﻞ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴﺪاﺋﯽ ﺷﯽ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎزس )‪ : (Trycomonasis‬د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ ﻣﮑﺮوب ﻳﻮازﯼ د ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﭘﻪ‬

‫وﺧﺖ د ﻧﺎروغ څﺎروﯼ څﺨﻪ و روغ څﺎروﯼ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ‪ .‬ډﻳﺮﯼ ﻏﻮاوو د څﻮ ﺑﻮﻗﻪ ﻃﻠﺒﯽ‬
‫دورو )اﺳﺘﺮس ﺳﺎﻳﻞ( د ﺗﻴﺮﻳﺪو وروﺳﺘﻪ ﺧﭙﻞ ځﺎن د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ څﺨﻪ ﭘﺎﮐﻮﯼ‪.‬‬
‫هﻤﺪارﻧﮕﻪ دﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﻏﻮاﺋﯽ د ﻳﻮ ﻧﺎﻗﻞ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ او د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ ﻣﮑﺮوب د‬
‫ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ د ﻳﻮ ﻓﺼﻞ څﺨﻪ وﺑﻞ ﻓﺼﻞ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ (Brucellosis‬او ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ (Liptospirosis‬دواړﻩ ﻧﺎروﻏﯽ‬
‫د ﺣﻴﻮان او اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐښﯽ ﺷﺮﻳﮑﯽ )‪ (Zoonotic‬ﻧﺎروﻏۍ دﯼ‪ .‬د څﺎروﻳﻮ ﺧﺎوﻧﺪاﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ وﺷﯽ ﭼﻪ ﮐﻪ څﻪ وﺧﺖ دوﯼ ﺿﺎﻳﻊ )ﺳﻘﻂ( ﺷﻮﯼ ﺟﻨﻴﻦ ﻳﺎ ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ د ﻏﻮﺟﻞ‬
‫څﺨﻪ ﺑﻬﺮﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﯼ او ﻳﺎﺋﯽ ﺳﻮزوﯼ او ﻳﺎ هﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﺎورو ﮐښﯽ ښﺨﻮﯼ )دﻓﻦ ﮐﻮﯼ( ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫د دﺳﺘﮑﺸﻮ څﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ وﮐړﯼ او دوﯼ ﺗﻪ داهﻢ ووﻳﻞ ﭼﻪ ﭘﺪﯼ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﮐښﯽ ﺿﺮورت ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﭼﻪ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺗﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وﻟﻴږﯼ‪ .‬د دﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﻪ ﻧﺎروﻏﯽ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻪ ﺷﯽ ﻧﻮ ﭘﺪﯼ ﻟﺤﺎظ د ﺷﻴﺪو ﺟﻮش ﮐﻮل )ﭘﺎﺳﺘﻴﻮرﻳﺰﻳﺸﻦ( هﻢ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﯽ‪.‬‬

‫دواړﻩ ﺑﺮوﺳﻴﻼ اﺑﻮرﺗﺲ )‪ (B.abortus‬او ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا‬

‫)‪ (Liptospira‬ﻧﻮﻋﯽ ﭘﻪ اﻧﺴﺎن او ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﮐښﯽ د‬
‫ﺷﺮﻳﮑﻮ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ ﭘﻪ ﻏﻮاوو ﮐښﯽ د ﺑﻼرﺑﻮاﻟﯽ ﭘﻪ دوهﻤﻪ‬
‫ﻧﻴﻤﺎﺋﯽ ﮐښﯽ )ﻣﻌﻤﻮﻵ د اوو ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐښﯽ( د زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮزﯼ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ ﮐښﯽ ﺗﻮﻟﺪ ﺷﻮﯼ ﺧﻮﺳﮑﯽ ﺿﻌﻴﻔﻪ او ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ د ﺑﻨﺪﻳﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮزﯼ ﭼﻪ د‬
‫زﻳﺎن څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻧﺎﻗﺼﻮ ﺗﻮﻟﺪاﺗﻮ ﺳﺒﺐ هﻢ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ د‬
‫ﻋﺎﻣﻞ د اﺧﻴﺴﺘﻮڅﺨﻪ دوﻩ اوﻧﻴﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ۵‬ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ وروﺳﺘﻪ زﻳﺎﻧﯽ )ﺳﻘﻂ( ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﻏﻮاﺋﯽ ﮐښﯽ د ﺧﺼﻴﯽ اﻟﺘﻬﺎب )‪ (Orchitis‬او ﺿﻤﻴﻤﻮﯼ ﺟﻨﺴﯽ ﻏﺪودو د اﻟﺘﻬﺎب ﺳﺒﺐ‬
‫ﮔﺮزﯼ‪.‬‬

‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﺗﮑﺮار ډول ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ‬

‫ﻧﺴﻠﻮﻧﻮ ﮐښﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ ،‬ﺧﻔﻴﻔﯽ رﺣﻤﯽ ﮐﮑړﺗﻴﺎوﯼ‪ ،‬زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ(‪ ،‬د ﻏﻼﻧځﯽ اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬او‬
‫ﺑﻌﻀﯽ وﺧﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﮏ ډول ﮐﮑړ ﺗﻴﺎوﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ‬
‫ﺑﻼرﺑﯽ ﻏﻮاوو د ﺑﻼرﺑﻮاﻟﯽ ﭘﻪ هﺮﻩ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐښﯽ زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﻣﮕﺮ د‬
‫ﺑﻼرﺑﻮاﻟﯽ د ‪ ٧‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ٩‬ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐښﯽ د زﻳﺎن د ډﻳﺮو اﻗﻌﺎﺗﻮ ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ‪ .‬ﻳﻮﻩ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﺧﻮﺳﮑﯽ ﻣﻤﮑﻦ ژوﻧﺪﯼ ﺗﻮﻟﺪ ﺷﯽ ﻣﮕﺮ ډﻳﺮ ﺿﻌﻴﻔﻪ وﯼ او ﻣﻤﮑﻦ ډﻳﺮ زر ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ‬
‫وﻻړﺷﯽ‪ .‬ﺑﺮﺳﻴﺮﻩ ﭘﺮدﯼ رﺣﻤﯽ ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ ﻣﻤﮑﻦ د ‪ ٧٢‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ رﺣﻢ ﮐښﯽ ﭘﺎﺗﯽ ﺷﯽ ﭼﻪ‬
‫ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ ﻣﻌﻤﻮﻵ رﺣﻤﯽ ﻣﺮﻳﻀۍ ﻧﻪ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﮐﺜﺮ وﺧﺘﻮﻧﻪ د‬

‫څﺎروﯼ د ﺷﻨډﻳﺪو )ﻋﻘﺎﻣﺖ( ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ ﻣﮕﺮ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ د زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﺳﺒﺐ هﻢ ﮔﺮزﯼ ﭼﻪ د‬
‫ﺑﻼرﺑﻮاﻟﯽ د ‪ ۵-٨‬ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐښﯽ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎزس )‪ : (Trycomonasis‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﮐﺜﺮا وﺧﺘﻮﻧﻪ د څﺎروﯼ د‬
‫ﺷﻨډﻳﺪو ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ او ﭘﻪ ﺗﮑﺮار ډول ﺳﺮﻩ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻮ ﻧﺴﻠﻮﻧﻮ ﮐښﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﻣﮕﺮ ﮐﻠﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ د ﺑﻼرﺑﻮاﻟﯽ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﯼ ﻧﻴﻤﺎﺋﯽ ﮐښﯽ د زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﺳﺒﺐ ﮔﺮزﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون )‪(Cotyledons‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻮرﻣﺎل او ﻳﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻣړﻩ ﺣﺠﺮات )ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ( وﻟﺮﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺳﺮﻩ او ﻳﺎ زﻳړ رﻧﮓ ﺳﺮﻩ‬
‫ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون ﭘﺮﯼ ﺷﯽ ﻧﻮ وﺑﻪ ﮔﻮرو ﭼﻪ ﭘﺮﯼ ﺷﻮﯼ ﺳﺎﺣﯽ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﭘﻨډﻩ )ﺿﺨﻴﻤﻪ( ﻣﺮﻃﻮﺑﻪ او ﭘﻪ ﭼﺮﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻮرﻣﺎل او ﻳﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮﯼ‬
‫وﯼ او هﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻟﺮوﻧﮑﯽ د ﺑﺮاﻧﮑﻮ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ هﻢ وﯼ‪.‬‬

‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ د ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ ﭘﺮاﮔﻨﺪﻩ اﻟﺘﻬﺎب‬

‫ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ د وﻳﻨﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﮑښﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وﯼ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون روښﺎﻧﻪ او د‬
‫ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون داﺧﻠﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﮐښﯽ ﭘړﺳﻮب ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻮ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ زﻳړرﻧﮓ ﺗﻪ ﻧﮋدﯼ رﻧﮓ‬
‫ښﮑﺎرﯼ‪ .‬ﺑﺮﺳﻴﺮﻩ ﭘﺮدﯼ ﺟﻨﻴﻦ د زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( څﺨﻪ ‪ ١-٢‬ورځﯽ ﻣﺨﮑﯽ ﻣﺮﯼ او ﺑﺪن ﺋﯽ ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ﺷﻮﯼ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ راځﯽ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ ﺟﻨﻴﻦ ﺗﺎزﻩ وﯼ‬

‫ﻣﮕﺮ د ﺟﻨﻴﻦ ﭘﭙﻮس ﭘﻪ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازﻩ ﺧﭙﻮر )ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ( او ﻳﺎ ﺷﺪﻳﺪﺁ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﻮﯼ ښﮑﺎرﯼ‪ .‬د ﭘﻠﻮرا‬
‫ﺧﻔﻴﻒ ﻓﻴﺒﺮوزﯼ اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬د ﭘﺮﻳﺘﻮن اﻟﺘﻬﺎب د ﺑﺮاﻧﮑﻮ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ ﻳﻮ ځﺎﯼ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ‬
‫ﺧﻔﻴﻒ اﻟﺘﻬﺎب او ﭘﻪ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون ﮐښﯽ وﻳﻨﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬او ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون ﭘﺮﯼ ﺷﯽ ﭘﻪ‬
‫داﺧﻠﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﮐښﯽ ﭘﻪ ﺑﻌﻀﻮ ﺳﺎﺣﻮ ﮐښﯽ ﭘړﺳﻮب ﭘﻪ ﺳﺘﺮﮔﻮ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎزس )‪ : (Trycomonasis‬د ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ ﺧﻔﻴﻒ اﻟﺘﻬﺎب او ﭘﻪ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون ﮐﯽ‬

‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ او هﻤﺪارﻧﮕﻪ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﻴﻠﻴﺪون ﭘﺮﯼ ﺷﯽ ﻧﻮ ﭘﺮﯼ ﺷﻮﯼ ﺳﺎﺣﯽ ﭘﻨډ )ﺿﺨﻴﻢ(‬
‫او ﻟﺮوﻧﮑﯽ د ﭼﺮﮎ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﻣﺎﻳﻊ )اﮐﺰودات( دﯼ ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ اﮐﺜﺮا وﺧﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ‬
‫رﺣﻢ ﮐښﯽ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ د ﭘﻴﻮﻣﺘﺮا )‪ (Pyometra‬ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﺑﺮﺳﻴﺮﻩ ﭘﺮدﯼ ﭘﻪ ﺟﻨﻴﻦ‬
‫ﮐښﯽ ﮐﻮﻣﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺁﻓﺖ ﻳﺎ زﺧﻢ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫د ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭘﻪ ﺑﺎرﻩ ﮐښﯽ ډﻳﺮﯼ ﮐﻤﯽ ﻻﺳﺘﻪ راوړﻧﯽ ﻣﻮﺟﻮدﯼ دﯼ ځﮑﻪ د ﻻﺑﺮاﺗﻮار‬
‫ﻓﻴﺲ ﻟﻮړ واﻟﯽ‪ ،‬د ﻏﻮښﯽ او ﺷﻴﺪو ﺻﻨﻌﺖ څﺨﻪ ﮐﻤﯽ ﮔټﯽ ﻳﺎ ﻓﺎﻳﺪﻩ اﺧﻴﺴﺘﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ د ﻧﺎروﻏﯽ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻮﻧﮑﯽ زﻳﺎت ﮐﻮښښ وﻧﮑړﯼ ﭼﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ روﻳﻪ د هﺮ زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ(‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ وﮐړﯼ‪ .‬د دﯼ ﭘﻪ ﻋﻮض دوﯼ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺷﯽ ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ د زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﻓﻴﺼﺪﯼ د‬
‫‪ ٣-۵٪‬څﺨﻪ ﭘﻪ ﮐﺎل ﻳﺎ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﮐښﯽ زﻳﺎﺗﻪ وﯼ‪.‬‬

‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ د ﻗﻮﯼ ﺳﻴﺮوﻟﻮژﻳﮑﯽ‬

‫ﺁزﻣﻮﻳﻨﻮ او د ﺟﻨﻴﻦ او ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ د وړاﻧﮕﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ د اﻧﺘﯽ ﺑﺎدﯼ رﻧﮓ ﺁﻣﻴﺰﯼ‬
‫)‪ (Fluorescent antibody staining‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬اوﻳﺎ د‬
‫ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻴﻦ او رﺣﻤﯽ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ څﺨﻪ د ﺑﺮوﺳﻴﻼ اﺑﻮرﺗﺲ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ ﺟﺪاﮐﻮل دﯼ‪.‬‬

‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ او ﺟﻨﻴﻦ د وړاﻧﮕﻮ‬

‫ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د اﻧﺘﯽ ﺑﺎدﯼ رﻧﮓ ﺁﻣﻴﺰﯼ )‪ (Fluorescent antibody staining‬او ﻳﺎ د‬
‫‪ PCR‬ﺁزﻣﻮﻳﻨﻪ د ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮا )‪ (Liptospira‬ﻟﭙﺎرﻩ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺗﻪ وﻟﻴږل ﺷﯽ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ د‬
‫ﺟﻨﻴﻦ د ﻣﺜﺎﻧﯽ څﺨﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﺑﻮﻟﻮ ﻳﻮﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪ واﺧﺴﺘﻠﻪ ﺷﯽ او ﭘﻪ ﻣډﻳﺎ ﮐﯽ د ﻣﮑﺮوب د ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﺸﺖ )ﮐﻠﭽﺮ( ﺷﯽ ﭼﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻋﻤﻠﻴﻪ د ﺳﻘﻂ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﺮ دوو اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرﯼ‬
‫هﻢ د اﺟﺮا وړ دﻩ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ‪ ،‬د ﺳﺮوﻳﮑﺲ څﺨﻪ ﻣﺨﺎط او د ﻏﻮاﺋﯽ د ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ ﻏړو څﺨﻪ ﺳﻮاب‬
‫)‪ (Swabs‬واﺧﺴﺘﻞ ﺷﯽ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﻮ د اﺑﻮﻣﺎزوم د‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎﺗﻮ څﺨﻪ د ﻣﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ اوﻳﺎ د ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ او اﺑﻮﻣﺎزوم ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت د‬
‫ﮐﺸﺖ )ﮐﻠﭽﺮ( ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ او وﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫ﺗﺮﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎزس )‪ : (Trycomonasis‬د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﻴﻦ‪ ،‬د‬

‫ﭘﻼﺳﻨﺘﺎ ﻣﺎﻳﻌﺎت او د ﺳﺮوﻳﮑﺲ ﻣﺨﺎط ﻧﻤﻮﻧﯽ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺗﻪ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ وﻟﻴږل ﺷﯽ‪.‬‬
‫هﻤﺪارﻧﮕﻪ دﻏﻮاﺋﯽ د ﻗﺒﻀﻴﺖ د ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ ﺗﺮاش ﮐﻮل او ﭘﻪ ﻣډﻳﺎ ﮐښﯽ ﮐﺸﺖ )ﮐﻠﭽﺮ( ﮐﻮل د دﯼ‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﻪ ﺗﺮاﻳﮑﻮﻣﻮﻧﺎز ﺗﺸﺨﻴﺺ او وﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ )‪ : (Brucellosis‬د ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ درﻣﻠﻨﻪ ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﻧﻪ دﻩ‪.‬‬

‫ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )‪ : (Liptospirosis‬د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ښﮑﺎرﻩ ﮐﻴﺪو ) ‪out‬‬

‫‪ (break‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐښﯽ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﻮ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﻻزﻳﺎﺗﯽ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ د ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﺮوﻣﻴﺴﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫)‪(Tetracycline‬‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮑﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ ﺗﺘﺮاﺳﮑﻠﻴﻦ‬
‫)‪ (Tromycine‬څﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ وﮐړﯼ ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮﺳﺲ )‪ : (Compylobacteriosis‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ د ﻟﻮړ‬

‫ارزش ﻏﻮاﺋﯽ د ﻣﻮﺿﻌﯽ درﻣﻠﻨﯽ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ د ﻧﻴﻮﻣﻴﺴﻴﻦ )‪ (Neumycine‬او ارﻳﺘﺮوﻣﻴﺴﻴﻦ‬
‫)‪ (Erythromycine‬د ﻣﺮﺣﻤﻮ څﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ وﺷﯽ‪.‬‬

‫ﺗﺮاﻳﮑﻮ ﻣﻮﻧﺎزس )‪ : (Trycomonasis‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ اﺧﺘﻪ ﻏﻮا درﺣﻤﯽ اﻓﺘﻮﻧﻮ‬

‫)ﻧﺎروﻏۍ( درﻣﻠﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺷﯽ او ﻧﺎروغ څﺎروﯼ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ورﮐړ ﺷﯽ‪ .‬ﭼﻪ اﮐﺜﺮﺁ‬
‫وﺧﺘﻮﻧﻪ ﺗﺮ ‪ ٩٠‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ د رﺣﻢ څﺨﻪ ﻣﮑﺮوﺑﻮﻧﻪ ﻣﺤﻮﻩ او‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﻳﻮﺳﯽ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫دﻏﻮاوو د ﻣﮑﺮوﺑﯽ زﻳﺎﺗﻮ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﻪ زﻳﺎن )ﺳﻘﻂ( ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﻣﺆﺛﺮ او ﺳﺎﻟﻢ‬
‫واﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﮐښﯽ دا ﻗﺒﻮﻟﻪ ﺷﻮﯼ دﻩ ﭼﻪ د واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﭘﺮوﮔﺮام ﺣﺪ‬
‫اﻗﻞ د ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ ﻧﺎرﻏﻴﻮ ﭘﻪ ﺷﻤﻮل ﻳﻮ هﺪف دﯼ‪ .‬ﻟﻴﭙﺘﻮﺳﭙﻴﺮوﺳﺲ )ﻣﻌﻤﻮﻵ ‪ ۵‬ﺳﻴﺮوټﻴﭙﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دﯼ(‪ .‬د ﺑﺮوﺳﻴﻠﻮﺳﺲ د ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وړﻧﯽ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ د اوږ دﯼ ﻣﻮدﯼ ﻣﻨﻈﻢ‬
‫ﭘﺮوﮔﺮام ﭼﻪ ﭘﻪ هﻐﯽ ﮐښﯽ د ﺧﻮﺳﮑﻴﻮ واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن او د ﻧﺎﻗﻠﻮ ﻏﻮاوو ﺁزﻣﻮﻳﻨﻪ او ﺣﻼﻟﻮل‬
‫ﺷﺎﻣﻞ دﯼ ﭘﺮﻣﺦ ﻳﻮړل ﺷﯽ‪.‬‬
‫دهﻐﻪ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ دروﻏﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﺻﻪ ﺗﻮﺟﻪ وﺷﯽ ﮐﻮم ﭼﻪ د ﺷﻴﺪو ورﮐﻮﻧﮑﻮ ﻏﻮاو او‬
‫ﺳﺨﻮﻧﺪرو د ﻧﺴﻠﮕﻴﺮﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﺳﺎﺗﻞ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻧﻮﯼ ﭘﻴﺮو دل ﺷﻮﯼ ﻧﺴﻠﯽ ﻏﻮاﻳﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻠﯽ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ راوړﯼ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻪ ﮔﻠﻪ د ﺟﻨﺴﯽ )ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ( ﻧﺎروﻏﻴﻮ د ﺧﭙﺮﻳﺪو ﺳﺒﺐ هﻢ ﮔﺮزﯼ‪ .‬ﭘﻪ هﻐﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮐښﯽ ﭼﻪ ﻧﺴﻠﯽ ﻏﻮاﻳﺎن د ﺑﻬﺮ څﺨﻪ د ﻏﻮاوو ﻳﻮﯼ ﮔﻠﯽ ﺗﻪ راﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻴږﯼ اﻗﻶ ‪١٠-‬‬
‫‪ ١۴‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮﻧﻄﻴﻦ ﺷﯽ )ﺟﻼوﺳﺎﺗﻞ ﺷﯽ( ﺗﺮ څﻮ ﭘﻮرﯼ د هﻐﻮﯼ روﻏﺘﻴﺎﺋﯽ ﺣﺎﻻت‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ او د ﻗﻨﺎﻋﺖ وړ وﮔﺮزﯼ‪ .‬ﻧﺴﻠﯽ ﻏﻮاﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ د هﻐﻪ ﮔﻠﻮ څﺨﻪ وﭘﻴﺮودل ﺷﯽ ﭼﻪ ښﻪ‬
‫ﮔﻠﻮﯼ روﻏﺘﻴﺎﺋﯽ ﭘﺮوﮔٔﺮام ﻟﺮﯼ او د هﻐﻮﯼ روﻏﺘﻴﺎﺋﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎوﺿﻊ ښﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﯼ وﯼ‪.‬‬
 ‫ﺷﭙږم ﻓﺼﻞ‬

‫(‪Foot-and-mouth disease‬ﻃﺒﻖ )‬

‫د دﯼ رﻧځ واﻗﻊ ﮐﻴﺪل‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫د ﻃﺒﻖ ﻳﺎ ‪ FMD‬ﻧﺎروﻏﯽ د ټﻮﻟﻮ ﺳﻢ ﻟﺮوﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ ﻳﻮﻩ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺳﺎرﯼ وﻳﺮوﺳﯽ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ ﭼﻪ د ﺗﺒﯽ او هﻐﻪ ﺗڼﺎﮐﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ او ﭘښﻮﮐﯽ ﺟﻮړﻳږﯼ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺒﺒﯽ ﻋﺎﻣﻞ د ‪ FMD‬وﻳﺮوس )‪ (FMDV‬دﯼ ﭼﻪ د اﻓﺘﻮواﻳﺮوس‬
‫)‪ (Aphthovirus‬د ‪ genus‬او ﭘﻴﺰوﻣﺎ وﻳﺮﻳﺪا )‪ (Pisomaviridae‬ﮐﻮرﻧﯽ ﭘﻮرﯼ اړﻩ‬
‫ﻟﺮﯼ‪ .‬د دﯼ وﻳﺮوس اوﻩ ﺳﻴﺮوﺗﺎﻳﭙﻮﻧﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﻮﯼ دﯼ ) ‪Asia1, SAT3, SAT2,‬‬
‫‪ (SAT1, C, O, A‬او د ﺟﻬﺎن ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﯽ ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ ﺷﺘﻮن ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ وﻳﺮوس ﺳﺎرﯼ ﺗﺮﻳﻦ وﻳﺮوس دﯼ‪ .‬اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﭘﻪ ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ وﻳﺮوﺳﻮﻧﻪ‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﺗﻪ ﺷړﯼ ﭼﻪ هﻐﻪ ﺑﻴﺎ ﮐﻮﻟﯽ ﺷﯽ ﭼﻪ د هﻮاﻟﻪ ﻟﻴﺎرﯼ ﻧږدﯼ څﺎروﻳﻮ او ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﺗﻪ د‬
‫اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ ډول اﻧﺘﻘﺎل وﻣﻮﻣﯽ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ اﻗﻠﻴﻤﯽ ﺷﺮاﻳﻄﻮ ﮐﯽ دا وﻳﺮوس ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ د ﻣﺎﻳﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ د ﺑﺎد ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل وﻣﻮﻣﯽ او ﭘﻪ ﻧﻮو ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ څﺎروﯼ اﺧﺘﻪ ﮐړﯼ‪ .‬دا وﻳﺮوس ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻋﻀﻮﯼ‬
‫ﻣﻮادو ﮐﯽ ﻟﮑﻪ د څﺎروو ﺳﺮﻩ او د ﻣﻼﺳﺘﯽ ځﺎﯼ ﭘﻪ ﺧﺎورو ﮐﯽ ژوﻧﺪﯼ ﭘﺎﺗﯽ ﺷﯽ او څﺎروﯼ‬
‫ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ دا وﻳﺮوس ﻟﻪ دﯼ ﻣﻮادو څﺨﻪ د ﺧﻮﻟﯽ او ﭘﻮزﯼ ﻟﻪ ﻻرﯼ واﺧﻠﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬
‫ټﻮل ﺳﻢ ﻟﺮوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ ﭘﻪ ‪ FMD‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬د ﻣﺮض ﺷﺪت ﭘﻪ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺴﻮﻧﻮ‬
‫او وزو ﺗﻪ زﻳﺎت وﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د ﺗﻔﺮﻳﺢ دورﻩ د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﻟﻪ ‪ ١-٣‬ورځﻮﭘﻮرﯼ دﻩ‪ .‬دا ﻧﺎروﻏﯽ ډﻳﺮﻩ ﺳﺎرﯼ دﻩ‪ .‬او د اﺧﺘﻪ‬
‫ﮐﻴﺪﻟﻮ ﻗﺪرت )‪ (morbidity‬ﺋﯽ ﻧﮋدﯼ ‪ ١٠٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ دﻩ‪ .‬څﺎروﯼ ﺗﺒﻪ ﻟﺮﯼ )اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫اﻧﺪازﻩ هﻤﺪاﺳﯽ وﯼ(‪ .‬ﭼﻪ د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اوﺧﻮراﮎ ﮐﻤﻮاﻟﯽ ورﺳﺮﻩ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ژﺑﻪ‪ ،‬او ورﯼ‪ ،‬ﭘښﻮ‪ ،‬د‬
‫ﻧﻮﮎ‪ ،‬ﺳﻢ او ورۍ )‪ (Coronary band‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮاﻩ او د ﺳﻤﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐﯽ ﮐﻮﭼﻨﯽ‬
‫ﺗڼﺎﮐﯽ ﺟﻮړﻳږﯼ دا ﺗڼﺎﮐﯽ ﻏټﻴږﯼ ورﭘﺴﯽ ﭼﻮﯼ او درد ﻧﺎﮐﻪ زﺧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬د ﻧﻮرو‬
‫ﻣﮑﺮوﺑﻮﻧﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ دﻏﻮ زﺧﻤﯽ ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ ﻋﺎم دﯼ‪ .‬څﺎروﯼ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ﭘﻮرﻩ ډول‬
‫رﻏﻴږﯼ ﻻﮐﻦ ﭘﻪ دﯼ ﻟږﻩ دورﻩ د ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ډﻳﺮ وزن او ﻧﻮرﻣﺎل ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﯼ‪ .‬د‬
‫ﻣړﻳﻨﯽ ﮐﭽﻪ ﺻﺮف ﭘﻪ ډﻳﺮو ځﻮاﻧﻮ څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ ﮐﻮم ﭼﻪ د ﻗﻠﺐ ﻋﻀﻠﻪ ﺋﯽ اﻧﺘﺎن ﺗﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت‬
‫ﻟﺮﯼ ﻟﻮړﻩ دﻩ ﭼﻪ ﭘﻪ دﯼ څﺎروﻳﻮ ﮐﯽ د ﻣﻴﻮﮐﺎردﻳﺎل )‪ (Myocardial‬ﻋﺪم ﮐﻔﺎﻳﻪ او ﻳﻮ‬
‫ﻧﺎڅﺎﭘﯽ ﻣړﻳﻨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫څﺎروﯼ اﮐﺜﺮﺁ ددﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﻟﻪ وﺟﯽ ﻧﻪ ﻣﺮﯼ ﻧﻮ ﭘﻪ دﯼ اﺳﺎس ﭘﺘﺎﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ هﻐﻪ دﯼ‬
‫ﮐﻮﻣﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ﮐﻠﻴﻨﻴﮏ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﻟﮑﻪ ﺗڼﺎﮐﯽ او ﭘﺮ ﻟﻪ ﭘﺴﯽ زﺧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ او ﭘښﻮﮐﯽ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫د ‪ FMD‬ﻣﺮض ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ د ﻟﻮړﯼ ﮐﭽﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﯽ او ﺗڼﺎﮐﻮ د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ‬
‫اﺳﺎس ﭼﻪ ﭘﻪ وﺻﻔﯽ ﺳﺎﺣﻮﮐﯽ ﻣﻮﻧﺪل ﻣﻨځ ﺗﻪ را ﺷﯽ‪ .‬د ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻟﭙﺎرﻩ ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ‬
‫ﺁزﻣﻮﻳﻨﻮ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ ﻟﮑﻪ ‪:‬‬
‫ﮐﻤﭙﻠﻤڼﺖ ﻓﻴﮑﺴﻴﺸﻦ )‪ ،(Complement fixation‬اﻳﻠﻴﺰا )‪ ،(ELISA‬وﻳﺮوس‬
‫ﻧﻮﺗﺮاﻟﻴﺰﺷﻦ )‪.(Virus neutralization‬‬
‫د ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻠﻮﺗﺎﻧﮓ )‪Infectious bovine ) ،(blue tongue‬‬
‫‪ ،(rhinotrachitis‬د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻮﻟﯽ ﺧﻮږﯼ ) ‪bovine popular‬‬
‫‪ ،(stomatitis‬اﺑﺮاﺳﻴﮏ ﻓﻴﺖ )‪ (abrasike feet‬او داﺳﯽ ﻧﻮرﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ‬
‫وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د ‪ FMD‬ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮﻣﻪ ځﺎﻧﮕړﯼ درﻣﻠﻨﻪ ﻧﺸﺘﻪ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﺎروغ څﺎروﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ وچ ځﺎﯼ ﮐﯽ‬
‫وﺳﺎﺗﻞ ﺷﯽ او ﻧﺮم اوﺑړن ﺧﻮاړﻩ ورﮐړل ﺷﯽ ﺗﺮ څﻮ هﻐﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ ﭼﻪ د ﺛﺎﻧﻮﯼ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎﺋﯽ‬
‫اﻧﺘﺎﻧﺎﺗﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ او ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ راﮐﻤﯽ ﮐړﯼ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ اوﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول د ﻧﺎﻇﻤﻪ اداراﺗﻮ ﻟﭙﺎرﻩ زﻳﺎت وﺧﺖ ﻏﻮاړﯼ ﻳﻮازﻧﯽ واﻗﻌﯽ او ﻣﺆﺛﺮﻩ وﻗﺎﻳﻪ‬
‫هﻐﻪ دﻩ ﭼﻪ اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﻳﺎ دهﻐﻮﯼ د ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮ د ﻧﻨﻪ وﺗﻮ ﻣﺨﻪ ﻳﻮﯼ ﺳﺎﺣﯽ ﺗﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯽ ﻳﻮ ځﻞ ﭼﻪ رﻧځ واﻗﻊ ﺷﻮ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﮐﻨﺘﺮول د واﮐﺴﻴﻦ د ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻟﻪ ﻻرﯼ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‬
‫ﻟﮑﻪ څﻨﮕﻪ ﭼﻪ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴږﯼ‪ .‬دا واﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ځﺎﻧﮕړﯼ ﺳﻴﺮو ﺗﺎﻳﭙﻮﻧﻪ دﯼ ﻧﻮ‬
‫ﻟﻪ دﯼ ﮐﺒﻠﻪ دا ﻣﻬﻤﻪ دﻩ ﭼﻪ وﭘﻮهﻴږو ﭼﻪ ﮐﻮم ﺳﻴﺮو ﺗﺎﻳﭗ ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯽ دوران ﻟﺮﯼ‪.‬‬
‫‪ FMD‬ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻋﻀﻮﯼ ﻣﻮادو ﮐﯽ )ﻏﻮﺟﻞ او ﺳﺮﻩ( ﺗﺮ څﻮ ورځﻮ اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرﯼ‬
‫ﭘﺎﺗﯽ ﺷﯽ ﻧﻮ ﻟﻪ دﯼ ﮐﺒﻠﻪ د ﻏﻮﺟﻠﻮ او اﻧﮕړوﻧﻮ ﭘﺎﮐﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ‪ .‬د ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺿﺪ‬
‫ﻣﻮاد د ‪ ٢٪‬اﺳﺘﻴﮏ اﺳﻴﺪ )د ﭘﺨﻠﻨځﯽ د ﺳﺮﮐﯽ ﻧﻴﻤﻪ ﻏﻠﻈﺖ( ﻳﺎ ﺳﻮدﻳﻢ هﺎﻳﭙﻮ ﮐﻠﻮراﻳﺪ )درﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ د ﺧﺸﮑﻪ ﺷﻮﺋﯽ ‪ bleach‬او دوﻩ ﺑﺮﺧﯽ اوﺑﻪ( ﭘﻪ ﮔډون ﺑﺎﻳﺪ وﮐﺎرول ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫د ﺗڼﺎﮐﯽ ﺟﻮړﻳﺪل د ﻏﻮاﺋﯽ د دواړو ﺳﻤﻮﻧﻮﭘﻪ ﻗﺎت ﮐﯽ‪.‬‬
‫دﺗڼﺎﮐﯽ ﭼﻮﻳﺪل د ﻏﻮاﺋﯽ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﮐﯽ‪.‬‬

‫د ﺗڼﺎﮐﯽ ﺟﻮړﻳﺪل د ﭘﺴﻪ ﭘﻪ ‪ Coronary band‬ﮐﯽ‪.‬‬

‫د ﺗڼﺎﮐﻮ ﺟﻮړﻳﺪل د ﻏﺎښﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭼﻮﮐﺎت ﮐﯽ‪.‬‬
 ‫اووم ﻓﺼﻞ‬

‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن ‪ -‬رﻧﺪرﭘﺴﺖ )‪(RINDERPEST‬‬

‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮﻃﺎﻋﻮن ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐښﯽ ﻣﺤﻮﻩ او ﻟﻪ‬

‫ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻠﯽ دﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن د ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻮﮎ ﻟﺮوﻧﮑﻮ څﺎروﻳﻮ ﻳﻮﻩ ﺣﺎدﻩ وﻳﺮوﺳﯽ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ ﭼﻪ د ﺗﺒﯽ‪ ،‬د‬
‫ﺧﻮﻟﯽ ﻧﻴﮑﺮوﺗﻴﮏ اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬د ﻣﻌﺪﯼ او ﮐﻠﻤﻮ اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬د ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪودو ﻧﮑﺮوز او زﻳﺎﺗﯽ ﻣړﻳﻨﯽ‬
‫ﭘﻪ ښﻮدﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮﻧﯽ ﺳﺒﺐ رﻧﺪر ﭘﺴﺖ وﻳﺮوس )‪ (Rinderpest virus‬دﯼ ﭼﻪ د ﻣﻮرﺑﻴﻠﯽ‬
‫وﻳﺮوس )‪ (morbilli virus‬ﻟﻪ ﺟﻤﻠﯽ څﺨﻪ دﯼ ﭼﻪ د ‪Canine distemper , PPR‬‬
‫او ﺳﺮﺧﮑﺎﻧﻮ )‪ (measles‬د وﻳﺮوﺳﻮﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻧﮋدﯼ اړﻳﮑﯽ ﻟﺮﯼ د رﻳﻨﺪر ﭘﺴﺖ وﻳﺮوس‬
‫ﺳﺘﺮﻳﻨﻮﻧﻪ )‪ (Strains‬د ﻣﺰﺑﺎن ﭘﻪ داﺧﻞ ﮐښﯽ ﺑﺪﻟﻮن ﻣﻮﻣﯽ او ﻣﺮﻳﻀﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻮﻧﮑﯽ دﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ د ﻧﺎروغ څﺎروﯼ څﺨﻪ و روغ څﺎروﯼ ﺗﻪ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ او ﻏﻴﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎس ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ‪ .‬د ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﮑﺮوب د اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ څﺨﻪ د ﭘﻮزﯼ‪ ،‬ﺳﺘﺮﮔﻮ او هﻀﻤﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻓﺮازاﺗﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻪ ﺧﺎرﺟﻴږﯼ‪ .‬ﭘﺪﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ د ﻧﺎﻗﻞ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﻧﻪ ﭘﺎﺗﻪ‬
‫ﮐﻴږﯼ او ﺧﭙﻠﻪ وﻳﺮوس د ﺣﺴﺎﺳﻮ څﺎروﻳﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐښﯽ د دواﻣﺪارﯼ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴﺪو ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐښﯽ‬
‫ژوﻧﺪﯼ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫ټﻮل ﻧﻮﮎ ﻟﺮوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐښﯽ ﺣﺴﺎس دﯼ ﻣﮕﺮ ﭘﻪ ﻏﻮاوو‪/‬‬
‫ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﮐښﯽ ډﻳﺮ ﺷﺪﻳﺪ وﯼ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ وﺣﺸﯽ ﺷﺨﻮﻧﺪ وهﻮﻧﮑﻮ ﮐښﯽ هﻢ ﻟﻴﺪل‬
‫ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻩ د هﻐﻮﯼ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﮐښﯽ دﻳﻮ څﺨﻪ ﺑﻞ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴﺪاﯼ ﺷﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د ﻧﺎروﻏﯽ ﺗﻔﺮﻳﺤﯽ دورﻩ د ‪ ٣‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ١۵‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ دوام ﮐﻮﯼ او اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ دا ﻻﻧﺪﯼ‬
‫ﻧښﯽ ﻟﺮﯼ‪:‬‬
‫ﺗﺒﻪ‪ ،‬ﺑﯽ اﺷﺘﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﻴﺤﺎﻟﯽ‪ ،‬د ﭘﻮزﯼ او ﺳﺘﺮﮔﻮ اﻓﺮازات ﭼﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﺷﺮوع څﺨﻪ ﻳﻮﻩ ﻳﺎ‬
‫دوﻩ ورځﯽ وروﺳﺘﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ د ‪ ٢-٣‬ورځﻮ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ورﻳﻮ‪ ،‬د ﺧﻮﻟﯽ ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎء‬
‫او ژﺑﻪ ﮐښﯽ ﺳﻨﺠﺎق ډوﻟﻪ ﻧﮑﺮوﺗﻴﮏ ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﭼﻪ ډﻳﺮ زر ﻏټﻴږﯼ او ﭘﻨﻴﺮﯼ ﺷﮑﻞ‬
‫ځﺎﻧﺘﻪ ﻏﻮرﻩ ﮐﻮﯼ‪ .‬د ﺧﻮﻟﯽ ﻧﺮم او ﺳﺨﺖ ﮐﺎم ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﭘﻮزﯼ او‬
‫ﺳﺘﺮﮔﻮ اﻓﺮازات ﭘﻪ ﭼﺮﮐﯽ ﺷﮑﻞ ﺑﺪﻟﻴږﯼ او د څﺎروﯼ ﭘﻮز وچ او رژﻳﺪوﻧﮑﯽ ښﮑﺎرﯼ‪ .‬د‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﺁﺧﺮ وﺧﺖ ﮐښﯽ اﺳﻬﺎل ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اوﺑﻠﻦ او ﻳﺎ ﻟﺮوﻧﮑﯽ د وﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎط‬
‫او د هﻀﻤﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻮښښﯽ ﻏﺸﺎﺋﯽ ﭘﺎرﭼﻮ وﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ هﻐﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐښﯽ ﭼﻪ ﺗﻞ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺋﯽ ټﻴټﻪ او د‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﻧښﯽ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺿﻌﻴﻔﻪ وﯼ‪ .‬ﭘﻪ ‪ Epidemic‬ﺳﺎﺣﻪ ﮐښﯽ )هﻐﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐښﯽ ﭼﻪ ﮐﻠﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ ﻧﺎروﻏﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ( د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﻓﻴﺼﺪﯼ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ‪ ١٠٠٪‬او د ﻣړﻳﻨﯽ ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺗﺮ ‪٩٠٪‬‬
‫ﭘﻮرﯼ رﺳﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫د ﻣﻌﺪﯼ او ﮐﻠﻤﻮ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐښﯽ ﻏﻮرﻩ ﭘﺘﺎﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ‬
‫ﺗﻐﻴﺮات ﻋﺒﺎرت دﯼ ﻟﻪ ﻧﮑﺮوزس‪ ،‬ﺳﻮﻟﻴﺪﻧﯽ‪ ،‬زﺧﻤﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﻪ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪودو‬
‫ﮐښﯽ ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ ﺳﺨﺖ وﯼ او ﻣﻤﮑﻦ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪود ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ وﯼ‪ .‬د رﻳﮑﺘﻮم د ﻗﺎﺗﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻃﯽ‬
‫ﻏﺸﺎوو ﮐښﯽ د زﺑﺮا د ﺧﻄﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ د وﻳﻨﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺠﻤﻮع او ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐښﯽ درﻣﻠﻨﻪ ﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻴږﯼ ﻣﮕﺮ ﭘﻪ ﻗﻴﻤﺘﯽ څﺎروﻳﻮ ﮐښﯽ د اﺣﺘﻴﺎﻃﯽ‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﯽ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ او د دوهﻤﯽ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎﺋﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﯽ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎروغ څﺎروﯼ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت او د اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮑﻮ درﻣﻠﻨﻪ ﻟﮑﻪ ﭘﻨﺴﻠﻴﻦ او ﻳﺎ اوﮐﺴﯽ ﺗﺘﺮاﺳﮑﻠﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .8‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﭘﻪ هﻐﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐښﯽ ﭼﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﮑښﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ د ﻏﻮاوو‪ /‬ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ او‬
‫ﻣﻴښﻮ ﺗﻪ ﭼﻪ ﻋﻤﺮ ﺋﯽ د ﻳﻮ ﮐﺎل څﺨﻪ زﻳﺎت وﯼ دهﻐﻪ واﮐﺴﻦ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﮐښﯽ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻮﯼ وﯼ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ورﮐړﯼ ﺷﯽ‪ .‬ﭘﺪﻏﻮ ﺳﺎﺣﻮ ﮐﯽ د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﯽ ﮐﻨﺘﺮول ﺑﺎﻳﺪ د ﻗﺮﻧﻄﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺣﻠﻘﻮﯼ واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن او ﺑﻌﻀﯽ وﺧﺘﻮﻧﻪ د څﺎروﻳﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځﻪ وړوﻟﻮ ﺳﺮﻩ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪ .‬او ﭘﻪ‬
‫هﻐﻪ ﺳﺎﺣﻮ ﮐښﯽ ﭼﻪ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﮑښﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ ښﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ دادﻩ ﭼﯽ ﻗﺮﻧﻄﻴﻦ‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﯽ او اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وﻻړﺷﯽ‪ .‬د څﺎروﻳﻮ د ﺗﮓ را ﺗﮓ ﮐﻨﺘﺮول ډﻳﺮ ارزش‬
‫ﻟﺮﯼ ځﮑﻪ ﭼﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ ډﻳﺮﯼ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﯽ د ﻧﺎروﻏﻪ څﺎروﻳﻮ د ﺗﮓ را ﺗﮓ ﭘﻮاﺳﻄﻪ را ﻣﻨځ‬
‫ﺗﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ هﻐﻪ هﻴﻮادو ﻧﻮ ﮐښﯽ ﭼﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﺤﻮﻩ ﺷﻮﯼ وﯼ د ډﻳﺮاﺣﺘﻴﺎط ﻟﭙﺎرﻩ د هﻐﻪ‬
‫هﻴﻮادوﻧﻮ ﺑﻨﺪرﯼ ﺳﺎﺣﯽ ﭼﻪ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺗﮓ اﻣﮑﺎن ﺷﺘﻪ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺳﺮﻩ ﻣﺮاﻗﺒﺖ او واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن اﺟﺮا ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴﺮو څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐښﯽ د ‪ FAO‬ﻣﻮﺳﺴﯽ د رﻳﻨﺪرﭘﺴﺖ ﻟﭙﺎرﻩ د ﮐﻨﺘﺮول ﻧړﻳﻮال ﭘﺮوﮔﺮام ﭘﺪﯼ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻟﯽ ﭼﻪ د ﻧړﯼ ﭘﻪ ﺳﻄﺤﻪ د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪﻧﻪ ﮐښﯽ ﮐﻤﻮاﻟﯽ راﻏﻠﯽ‬
‫دﯼ‪.‬‬
‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن د ﻣﺤﻮ ﮐﻴﺪو ﻧړﻳﻮال ﭘﺮوﮔﺮام ﺳﺮﻩ ﺟﻮﺧﺖ رهﻨﻤﺎﺋﯽ ﭘﺎڼﯽ ﭘﺪﯼ ﺗﻮاﻧﻴﺪﻟﯽ دﯼ‬
‫ﭼﻪ زﻳﺎت هﻴﻮادوﻧﻪ دﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ څﺨﻪ ازادﯼ اﻋﻼن ﮐړﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﺷﮑﻞ د ﻧﺎروﻏﯽ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻬﺒﻮدﯼ راﺗﮓ ﻟﭙﺎرﻩ د ﻗﺮﻧﻄﻴﻦ او ﺣﻠﻘﻮﯼ ډول‬
‫واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن څﺨﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﮐﻨﺘﺮول ﻟﭙﺎرﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ وﺷﯽ‪ .‬دﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن واﮐﺴﻦ ﭼﯽ‬
‫ژوﻧﺪﯼ وﻳﺮوس ﭘﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻮﯼ وﻳﺮوس ﺑﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ ﭘﻪ څﺎروﯼ ﮐښﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ او د‬
‫اوږدﯼ ﻣﻮدﯼ ﻟﭙﺎرﻩ د وﻳﺮوس د ټﻮﻟﻮ ﺳﺘﺮﻳﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐښﯽ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐښﯽ ﻏﻮاﺋﯽ د ﺷﺪﻳﺪ اﺳﻬﺎل ﭘﻪ ښﻮدوﻟﻮ ﺳﺮﻩ د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن را‬
‫ﭘﻴﮋﻧﯽ‪.‬‬
 ‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐښﯽ د ﮐﻮﭼﻨﻴﻮ ﮐﻠﻤﻮ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪودو زﺧﻤﻮﻧﻪ د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﻃﺎﻋﻮن‬
‫ﺳﺎﺑﺘﻮﯼ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐښﯽ ﭘﻪ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﮐښﯽ د ﻣﺨﺎط او وﻳﻨﯽ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ‬
‫ﻃﺎﻋﻮن ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺎﻧﻮﯼ‪.‬‬
 ‫اﺗﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫د ﻏﻮاوو‪ /‬ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻠﻮز )‪(BOVINE TUBERCULOSIS‬‬

‫ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫ﺷﻮﯼ او واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫د ﻏﻮاوو‪ /‬ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻠﻮز ﻳﺎ )‪ (TB‬ﻳﻮﻩ ﻣﺰﻣﻨﻪ ﻣﮑﺮوﺑﯽ او ﺿﻌﻴﻔﻪ ﮐﻮﻧﮑﯽ ﺗﻮﻣﻮرﯼ ډوﻟﻪ‬
‫داﻧﻪ ﺋﯽ ﺷﮑﻠﻪ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﺗﻮﺑﺮﮐﻮﻟﻮز د ﻣﺎﻳﮑﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮم ﺑﻮﻳﺲ )‪ (Mycobacterium bovis‬ﭼﻪ ﻳﻮ‬
‫ﻗﻮﯼ او دوام ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﺑﺎﺳﻴﻞ دﯼ هﻐﻪ ﭼﻪ د ډﻳﺮﻩ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرﯼ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻣﺤﻴﻂ ﮐښﯽ ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﺗﻪ‬
‫دوام ورﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﺑﺎﺳﻴﻞ د اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﺷﻤﻮل ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﮔﺮﻣﯽ وﻳﻨﯽ‬
‫واﻟﻪ ﺷﻤﺰﯼ ﻟﺮوﻧﮑﻮ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﮐښﯽ د ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮزﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻠﻮﺛﯽ او اﺧﺘﻪ ذرﯼ ﭼﻪ د اﺧﺘﻪ څﺎروﻳﻮ د ﺳږو څﺨﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﯼ وﯼ د ﺗﻨﻔﺲ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫روغ څﺎروﯼ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻣﻠﻮﺛﻮ ﺷﻴﺪو ﭘﻮاﺳﻄﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ ﻋﺎﻣﻞ د ﺧﻮﻟﯽ ﻳﺎ‬
‫هﻀﻤﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﻻرﯼ روغ څﺎروﯼ ﺗﻪ هﻢ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻮز ﭘﻪ ﻟﻮﻣړﯼ ﻗﺪم ﮐښﯽ ﻏﻮاوو‪ /‬ﻏﻮاﻳﺎن اﺧﺘﻪ ﮐﻮﯼ او ﭘﻪ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازﻩ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻮرو څﺎروﻳﻮ ﮐښﯽ هﻢ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻣﮑﻤﻞ ډول د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐښﯽ ﺣﺴﺎس دﯼ‪ .‬ﭼﻪ د ﻧﺎروﻏۍ ﻋﺎﻣﻞ د ﺧﺎﻣﻮ ﺷﻴﺪو څﺨﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮﯼ ﻏﺬاﺋﯽ ﻣﻮادو او‬
‫د ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻪ ﻻرﯼ اﻧﺘﻘﺎﻟﻴﺪاﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐښﯽ ﭘﻪ اﻧﺴﺎن ﮐښﯽ د ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮔﺮزﯼ هﻐﻪ ﭼﻪ د اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻮﺑﺮﮐﻮﻟﻮز ﺳﺮﻩ ډﻳﺮ ﺷﺒﺎهﺖ ﻟﺮﯼ‪.‬‬
 ‫د ﻏﻮاوو ﺗﻮﺑﺮﮐﻠﻮز ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐښﯽ د ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮزﯼ هﻐﻪ ﭼﻪ‬
‫د اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻮز ﺳﺮﻩ ﺷﺒﺎهﺖ ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ د ﺁﻓﺘﻮﻧﻮ او ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺗﻮﮐﺴﻴﻤﻴﺎ ﻣﻮﻗﻴﻌﻴﺖ او ﭘﺮاﺧﻮاﻟﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻮﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ ډول د ﻧﺎروﻏﯽ ﻧښﯽ ﻋﺒﺎرت دﯼ‪ :‬ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ډول دوزن ﺑﺎﻳﻠﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺿﻌﻴﻔﯽ‪،‬‬
‫ﺑﯽ اﺷﺘﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻤﻪ درﺟﻪ څﭙﺎﻧﺪﻩ ﺗﺒﻪ‪،‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ دﻧﺎروﻏﯽ ﺑﺮاﻧﮑﻮ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﺰﻣﻦ او‬
‫وﻗﻔﻮﯼ ﻟﻮﻧﺪ ټﻮﺧﯽ او ﭘﻪ اﺧﺮ ﮐښﯽ د ﻧﻔﺲ ﺗﻨﮕﯽ او ﺗﻴﺰ ﺗﻨﻔﺲ ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪ .‬د داﻧﻪ ﺋﯽ ﺷﮑﻠﻪ‬
‫ﺑﺮاﻧﮑﻮ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ ﺁﻓﺘﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ د ﺳږو د ‪ Auscultation‬او ‪ Percussion‬ﭘﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻮ ﮐﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ او وﻣﻮﻧﺪل ﺷﯽ‪ .‬د ﺑﺪن ﺳﻄﺤﯽ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪود ﻟﻮﯼ او ﻏټ ﻟﻤﺲ ﮐﻴږﯼ او‬
‫هﻐﻪ اﺧﺘﻪ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪود ﭼﻪ د ﺑﺪن ﭘﻪ داﺧﻠﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﮐښﯽ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﺮﯼ د ﻻس ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻟﻤﺲ ﮐﻴږﯼ ﺑﻠﮑﻪ د هﻮاﺋﯽ ﻻرو‪ ،‬ﺣﻠﻘﻮم‪ ،‬ﮐﻠﻤﻮ‪ ،‬اوﻣﻌﺪﯼ دﺑﻨﺪﻳﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮزﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﮐښﯽ ﭘړﺳﻮب او ﻧﻔﺲ ﺗﻨﮕﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫دﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻮزﺗﻮﻣﻮرﯼ ﺷﮑﻠﻪ داﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪودو ﮐښﯽ ﺧﺼﻮﺻﺂ د ﭘﭙﻮس ﭘﻪ ﻧﻠﮑﻮ‪،‬‬
‫ﺳﺘﻮﻧﯽ او د ﺳﻴﻨﯽ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ ﮐښﯽ ﭘﺮﺗﻮ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻏﺪودو ﮐښﯽ وﻟﻴﺪل ﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ ﺳږو ﮐښﯽ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ اﺑﺴﯽ ﻣﻤﮑﻦ د ﭼﺮﮐﯽ ډوﻟﻪ ﺑﺮاﻧﮑﻮ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﯽ‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﭼﺮﮎ ﮐﺮﻳﻤﯽ ډوﻟﻪ او‬
‫ﻧﺎرﻧﺠﯽ رﻧﮓ ﻟﺮﯼ ﭼﻪ د ﭘﻨډ ﮐﺮﻳﻢ څﺨﻪ و ﮐﻮﭼﻨﯽ ﮐﻮﻧﮑﯽ ﭘﻨﻴﺮﯼ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴږﯼ‪.‬‬
‫هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﻧﺎروﻏﯽ داﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﭘﻠﻴﻮرا او ﭘﺮﻳﺘﻮﻧﻴﻮم ﮐښﯽ هﻢ وﻣﻮﻧﺪل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫دﻧﺎروﻏۍ د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮازﻧﯽ او ډﻳﺮ ﻣﻬﻢ ﺗﻴﺴﺖ د ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ ﭘﻪ داﺧﻞ ﮐښﯽ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻴﻦ‬
‫ﺗﺴﺖ )‪ (Intradermal tuberculin test‬دﯼ‪ .‬د ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﻮ ﻟﻪ روﻳﻪ دﻧﺎروﻏۍ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺸﮑﻞ دﯼ وﻟﻮﮐﻪ ﻧﺎروﻏﯽ ډﻳﺮ ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ هﻢ ﮐړﯼ اوﺳﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻐﻢ او ﻧﻮر اﻓﺮازات دﻣﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ازﻣﻮﻳﻨﻮ ﻟﭙﺎرﻩ هﻢ ﺑﻌﻀﯽ وﺧﺘﻮﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږﯼ‪ .‬د ﻣړﻳﻨﯽ‬
‫څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻣﻮﻧﺪوﻧﻮ ﮐښﯽ د ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻮز د ﺗﻮﻣﻮر ډوﻟﻪ داﻧﻮ ﻣﻮﻧﺪل د ﻧﺎروﻏﯽ د ﺛﺒﻮت‬
‫ﻟﭙﺎرﻩ ښﻪ دﻟﻴﻞ ﮐﻴﺪاﺋﯽ ﺷﯽ‪ .‬هﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﻗﻮﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ او ﻣﮑﺮوب د ﺟﺪاﺋﯽ او‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪوﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﮑﺮوب ﮐﺸﺖ ﺷﯽ ﭼﻪ دا ﻋﻤﻞ ‪ ۴-٨‬اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرﯼ وﺧﺖ ﻧﻴﺴﯽ او ﻳﺎ‬
‫‪ PCR‬ﭼﻪ څﻮورځﯽ وﺧﺖ ﺗﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورت وﻟﺮﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ وﺷﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د ﺗﻮﺑﺮﮐﻮﻟﻮز درﻣﻠﻨﻪ ﭘﻪ ﺑﻌﻀﯽ هﻴﻮادوﻧﻮﮐښﯽ ﻏﻴﺮﯼ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﻟﺮﯼ‪ .‬او ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ ﮐﻮم‬
‫څﺎروﯼ ﭘﻪ ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻠﻮز اﺧﺘﻪ وﯼ ﻧﻮ د دﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮﺗﻪ ﺧﭙﻮر ﻧﻪ ﺷﯽ ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ اﺧﺘﻪ‬
‫څﺎروﯼ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وﻻړ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﻏﻮا‪/‬ﻏﻮاﺋﯽ د ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ د ﺗﻮﺑﺮﮐﻠﻮز اﺻﻠﯽ ﻣﻨﺒﻊ دﻩ‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ هﻴﻮادوﻧﻮ ﮐښﯽ د ﻣﺸﮑﻮﮐﻮ څﺎروﻳﻮ ټﻴﺴﺖ ﮐﻮﻟﻮ او ﺣﻼﻟﻮﻟﻮ ﭘﺎﻟﻴﺴﯽ د ﻧﺎروﻏﯽ د‬
‫ﻣﻨځﻪ وړوﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږﯼ‪ .‬د اﺧﺘﻪ ﮔﻠﻮ ټﻴﺴﺖ ﮐﻮل ﭘﻪ هﺮ درﯼ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﮐښﯽ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﮐﻴږﯼ د دﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﻪ ﮔﻠﻪ ﭘﺎﮐﻪ او ﻧﺎروﻏﯽ ﺧﭙﺮﻩ ﻧﺸﯽ‪ ،‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ هﻴﻮادوﻧﻮ ﮐښﯽ د ﺷﻴﺪو‬
‫ﺟﻮش ﮐﻮل ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰﺷﻦ )‪ (Pasteurization‬د اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻮﺑﺮﮐﻮﻟﻮز د ﻣﺦ ﻧﻴﻮﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻳﻮ ﻧﻮﯼ او ﻏﻮرﻩ ﻗﺪم دﯼ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐښﯽ ﭘﻪ ﺗﻮﺑﺮﮐﻮﻟﻮز اﺧﺘﻪ ﻏﻮا ﭘﻪ ﺳږﯼ ﮐښﯽ دﺗﻮﻣﻮر ډوﻟﻪ داﻧﻪ ﺋﯽ ﺷﮑﻠﻪ‬
‫ﺁﻓﺘﻮﻧﻮ ﻟﻴﺪل‪ ،‬ﮐﻮم ﭼﻪ د ﻣﺎﻳﮑﻮ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﻮم ﺑﻮﻳﺲ )‪ (Mycobacterium bovis‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راﻏﻠﯽ دﯼ‪.‬‬
 ‫ﻧﻬﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫ﺳﺨﺘﻪ اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا د اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ )‪(HIGHLY PATHOGENIC AVIAN INFLUENZA‬‬

‫د دﯼ رﻧځ واﻗﻊ ﮐﻴﺪل‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫دا د ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ﻳﻮ ﺳﺨﺘﻪ وﻳﺮوﺳﯽ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو او ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ ﺋﯽ ﺧﻮرا ﻟﻮړﻩ او د‬
‫زﻳﺎد اﻗﺘﺼﺎدﯼ زﻳﺎن ﺳﺒﺐ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا وﻳﺮوﺛﻮﻧﻪ د اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا د اﯼ )‪ (A‬د ﮔﺮوپ د وﻳﺮوﺛﻮﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟﯽ څﺨﻪ دﯼ ﭼﻪ د‬
‫اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا )‪ (Influenza‬د ﺟﻨﺲ او د اورﺗﻮ ﻣﺎﻳﮑﺴﻮ وﻳﺮﻳﺪا )‪ (Orthomyxoviridae‬د‬
‫ﻓﺎﻣﻴﻞ ﭘﻮرﯼ اړﻩ ﻟﺮﯼ‪ .‬د اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا د )‪ (A‬ﮔﺮوپ ﻧﻮع د دوﻩ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﻮﻟﻴﮑﻮﻟﻮ ﻧﻮ دهﻴﻢ‬
‫اﮔﻠﻮﺗﻴﻨﻴﻦ )‪ (Haemo agglutinin‬ﻳﻌﻨﯽ )‪ (H‬ﭘﻪ ﮐﻮم ﮐﯽ ﭼﻪ ‪ ١۶‬ﻧﻮع او ﻧﻴﻮرا ﻣﻴﻨﻴﺪﻳﺰ‬
‫)‪ (Neuraminiduse- N‬ﭘﻪ ﮐﻮم ﭼﻪ ‪ ٩‬ﻧﻮع دﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻴږﯼ ټﻮﻟﯽ ډﻟﯽ د ‪ H‬او ‪N‬‬
‫ﭘﻪ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪ .‬زﻳﺎﺗﯽ ﻧﻮﻋﯽ د اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا د رﻧځ د ﭘﻴﺪا ﮐﻴﺪو ﺳﺒﺐ ﻧﻪ‬
‫ﮐﻴږﯼ ﮐﻮﻣﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﭼﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﮑﻞ د ﻣﺮض ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﺳﺨﺖ رﻧځ ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ‬
‫اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا داﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﺎ دﻳږﯼ‪ .‬دﻏﻪ وﻳﺮوس د ‪ H5‬او ‪ H7‬ﭘﻮرﯼ ﺗړﻟﯽ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﯼ دﯼ‪.‬‬
‫د اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا ”‪ “Bird flu‬ﺗﻨﻬﺎ د )‪ (H5N1‬ﻧﮋاد ﺗﻪ وﻳﻞ ﮐﻴږﯼ ﺑﺮﻋﻼوﻩ د ‪H5N1‬‬
‫څﺨﻪ ځﻴﻨﯽ ﻧﻮرﯼ ﻧﻮﻋﯽ د ﺳﺨﺖ رﻧځ ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا )‪ (HPAI‬ﻟﻪ ډﻟﯽ څﺨﻪ ﺷﺘﻪ ﭼﻪ د‬
‫اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ د اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا )‪ (Bird flu‬ﺳﺮﻩ ورﺗﻪ ﮐﻮم ﺗړاو ﻧﻪ ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د اﺧﺘﻪ ﺷﻮﯼ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ د اﻓﺮازاﺗﻮ او ﺗﺮﺷﺤﺎﺗﻮ د ﺗﻤﺎس ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ د هﻮا د‬
‫ﻟﻴﺎرﯼ اﻧﺘﻘﺎل د ﻳﻮﻩ ﻣﺘﺮ ﭘﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﯽ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ هﻤﺪارﻧﮕﻪ اﻧﺘﻘﺎل د دﻣﻠﻮﺛﻮ ﭘﻨﺠﺮو او‬
‫ﻧﻮرو ﺳﺎﻣﺎن اﻻﺗﻮ ﺳﺮﻩ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻧﻮع د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴږﯼ‬

‫زﻳﺎﺗﯽ ډﻟﯽ د اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﭘﺪﯼ رﻧځ )‪ (HPAI‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ ﻧښﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻪ ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ‬
‫ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ HPAI H5N1‬ﻳﻮ ﺳﺨﺘﻪ زوﻧﻮﺗﻴﮑﯽ رﻧځ دﯼ‪.‬‬

‫ځﻴﻨﯽ ﻧﮋادوﻧﻪ د دوﯼ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﯼ‪ H5N1 .‬ﭘﻪ ﺳﻠﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﮐړﯼ او د‬
‫ﻣړﻳﻨﯽ اﻧﺪازﻩ ﺗﺮ ‪ ۵٠٪‬ﭘﻮرﯼ رﺳﻴﺪﻟﯽ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ﭘټﻪ دورﻩ د رﻧځ ‪ ٧-١‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ دﻩ‪ .‬د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو درﺟﻪ ﻟﻮړﻩ اوﻣﻌﻤﻮﻵ ټﻮل ﭼﺮﮔﺎن ﭘﻪ‬
‫ﻣﺮض اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﯽ ﻧﻮ ډﻳﺮ ﮐﻢ وﺧﺖ ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬ﭼﺮﮔﺎن‬
‫ډﻳﺮﺳﺘﻮﻣﺎﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ ،‬اوﺑﻠﻨﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ﻟﺮﯼ او د ﻣﺮگ څﺨﻪ د ﻣﺨﯽ ﻋﺼﺒﯽ ﻧښﯽ هﻢ د‬
‫ځﺎﻧﻪ ښﺎﺋﯽ‪ .‬د ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ ﻧږدﯼ ﺳﻠﻮﺗﻪ رﺳﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ اﻋﻀﺎو وﮐﯽ ﭘړﺳﻮب او ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻣﻮﺟﻮدﻩ وﯼ‪ .‬د ﻏﺎړﯼ‪ ،‬ﺳﺮ‪ ،‬ﺗﺎج او ﻗﺮﻗﺮو د‬
‫ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ ﻻﻧﺪﯼ ﭘړﺳﻮب او ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﺁﺑﯽ رﻧﮕﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﭘښﻮ او وﭼﻪ ﻏﺎړﻩ ﮐﯽ هﻢ‬
‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ ﭘﻪ ﺳﻴﺮوزﯼ ﻳﺎ داﺧﻠﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﭘﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ډول هﻢ ﻣﻮﺟﻮدﻩ‬
‫وﯼ‪ .‬ﭘﭙﻮس هﻢ ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ او ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﭘﮑښﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ اﻣﺎ ﺑﺪون د ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ازﻣﻮﻳﻨﯽ د‬
‫اﺟﺮاﮐﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ دا ټﻮﻟﯽ ﻧښﯽ )‪ (HPAI‬ﺗﺸﺨﻴﺺ او ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧﺸﯽ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﮐﻮﻟﯽ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫)‪ (HPAI‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻪ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﻮ ﻧښﺎﻧﻮ او ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﻮ ﺳﺮﻩ ﻧﺸﯽ ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ ﮐﻴﺪﻻﯼ‪.‬‬
‫زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﭼټﮑﯽ ازﻣﻮﻳﻨﯽ ﺷﺘﻪ ﭼﻪ د هﻐﯽ ﭘﻪ اﺟﺮا ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮﻩ د اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا )‪ (A‬ﮔﺮوپ او‬
‫‪ PCR‬ازﻣﻮﻳﻨﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮ ﺳﺮﻩ ﺷﯽ ﺗﺮ څﻮ ﻧﻮع ﺋﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﯽ‪ .‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ د‬
‫ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ټﻮﻏﮑﯽ‪ ،‬د ﻻرﻧﮑﺲ او ﺗﺮاﺧﻴﺎ اﻟﺘﻬﺎب او ﮔﻤﺒﻮرو )‪ (Gumboro‬رﻧځﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﮐﯽ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬
 ‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﭘﻪ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﮐﯽ د ‪ HPAI‬ﻟﭙﺎرﻩ ﺗﺪاوﯼ ﻧﺸﺘﻪ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫د ‪ HPIA‬د رﻧځ د ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ټﻮل رﻧځﻮر اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﯽ ﻟﻪ ﻧﻮرو ﺣﺴﺎﺳﻮ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ څﺨﻪ‬
‫ﻟﻴﺮﯼ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﯽ‪ .‬ﻗﻮﯼ ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ ﺗﺮ څﻮ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎس او ﻳﺎ د ﺳﺎﻣﺎن‬
‫اﻻﺗﻮ ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ د اﻧﺘﻘﺎل اﻣﮑﺎن راﮐﻢ او د ﻣﺮﻳﻀﯽ د اﻧﺘﺸﺎر او واﻗﻊ ﮐﻴﺪو ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪ .‬د‬
‫ﺷﻴﻮع ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ واﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ HPAI‬ﭘﻪ ﺗﺎج ﮐﯽ داﺑﯽ رﻧﮓ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬

 ‫‪ HPAI‬د ﻏﺎړﯼ ﭘړﺳﻮب‪.‬‬

‫‪ HPAI‬د ﭘﭙﻮس ﭘړﺳﻮب او ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‪.‬‬

 ‫ﻟﺴﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫د ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ټﻮﻏﮑﯽ )‪(Newcastle disease‬‬

‫د دﯼ رﻧځ واﻗﻊ ﮐﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ ﭘﻴﮋﻧﺪل‬
‫ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫د ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ټﻮﻏﮑﯽ ﻳﺎ ﻧﻴﻮﮐﺎﺳﺘﻞ )‪ (New castle disease – ND‬ﻳﻮﻩ ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﮑﻪ‬
‫وﻳﺮوﺳﯽ ﺳﺎرﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ دﻩ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ د ﺷﻴﻮع ﻳﺎ )‪ (outbreak‬ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‬
‫او زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﭼﺮﮔﺎن ﭘﻪ رﻧځ اﺧﺘﻪ ﮐﻮﯼ او د ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ ﭘﮑښﯽ ﺧﻮرا ﻟﻮړﻩ دﻩ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ د دﯼ رﻧځ ﻧﻴﻮ ﮐﺎﺳﺘﻞ دﻳﺰﻳﺰ وﻳﺮوس ] ‪New castle disease virus-1‬‬
‫)‪ [(APMV-1‬ﺳﺮﻩ هﻢ ﻳﺎدﻳږﯼ ﭼﻪ ﻋﻀﻮﻩ د اوﻻروس )‪ (Avula virus‬د ﺟﻨﺲ او‬
‫ﭘﺎراﻣﺎﮐﺴﻮ وﻳﺮودا )‪ (Paramyxo viridae‬ﻟﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻪ څﺨﻪ دﯼ د ‪ NDV‬ﭘﻪ دوﻩ ډﻟﻮ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺷﻮﯼ دﯼ ﭼﻪ دواړﻩ ډﻟﯽ د ﻣﺮض د ﺷﺪت د ﻗﻮت اﻧﺪازﻩ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻮﯼ‪ .‬ﭘﻪ زړﻩ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﯽ دا وﻳﺮوﺳﻮﻧﻪ ﭘﻪ وﻳﻠﻮﺟﻨﻴﮏ )‪ ،(Velogenic‬ﻣﻴﺰوﺟﻨﻴﮏ‬
‫)‪ (Mesogenic‬او ﻟﻴﻨﺘﻮﺟﻨﻴﮏ )‪ (Lentogenic‬وﻳﺸﻞ ﺷﻮﯼ ؤ ﭼﻪ وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ‬
‫)‪ (Velogenic‬وﻳﺮوس د ﺧﺎص ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﯽ وړؤ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﯽ د ‪ NDV‬ﭘﻪ داﺧﻞ د‬
‫ﻣﻐﺰﮐﯽ د ﻣﺮض د ﺗﻮﻟﻴﺪو د ﻗﻮت د ﺷﺎهﻴﺲ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازﻩ ﺳﺮﻩ د هﻐﻮﯼ د ﻣﺮض د ﺗﻮﻟﻴﺪ د‬
‫ﻗﻮت )ﻣﺮض ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ ﺷﻤﻴﺮل ﺷﻮﻳﺪﯼ ‪ .(> 0.7‬ﭘﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺻﻮرﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د ﻧﺎروﻏﻪ ﭼﺮگ اﻓﺮازات او ﺗﺮﺷﺤﺎت ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ دا وﻳﺮوس ﻟﺮﯼ ﻣﺮﻳﻀﯽ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺗﻤﺎس او د ﮐﮑړو او ﻣﻠﻮث ﺷﻮو ﮐﺎﻟﻮ او ﺳﺎﻣﺎن اﻻﺗﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﺮﻩ هﻢ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬د‬
‫ﭘﻨﺠﺮو ﻧﻪ ﭘﺎﮐﻮاﻟﯽ د ﻣﺮض د اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻨﺒﻊ ﺷﻤﻴﺮل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫‪ .4‬ﻧﻮع د ﺣﻴﻮان ﭼﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴږﯼ‬
‫ﻟﻪ ‪ ٢۵٠‬څﺨﻪ زﻳﺎﺗﯽ ﻧﻮﻋﯽ د اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﭘﻪ ‪ NDV‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬دوﯼ زﻳﺎت وﺧﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ اهﻠﯽ‬
‫اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ NDV‬ﭘﻪ ډﻳﺮﻩ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازﻩ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ‬

‫راوړﻟﯽ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ NDV‬اﻧﺴﺎﻧﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻮﯼ او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ هﻐﻮﯼ ﮐﯽ د ﺳﺘﺮﮔﻮ د ﮐﺎﻧﺠﮑﺘﻴﻮا اﻟﺘﻬﺎب ﭼﻪ ﻣﺨﺘﺺ د‬

‫هﻤﺎﻏﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻮرﯼ ﻣﺤﺪود وﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د ﻣﺮض ﭘټﻪ دورﻩ ﻟﻪ ‪ ٢‬څﺨﻪ ‪ ١۵‬ورځﯽ ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬د ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴﺪو درﺟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻟﻮړﻩ وﯼ‪ .‬د‬
‫وﻳﺮوس د ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻧﮋاد د ﻣﺪاﺧﻠﯽ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐﯽ ﻳﻮﻩ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازﻩ د ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﯽ‬
‫ﻟږواﻟﯽ او ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻏﻮﻧﺪﯼ د ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪ .‬د وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ‬
‫)‪ (Velogenic‬د ډﻟﯽ د ﻣﺪاﺧﻠﯽ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐﯽ ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻳﻮ ﻟﻪ دوﻩ ﻻﻧﺪﯼ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻧﻮ څﺨﻪ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ وﻳﺴﻴﺮو ﺗﺮوﻓﻴﮏ )‪ (Viscerotropic‬او ﻳﺎ ﻧﻴﺮو ﺗﺮوﭘﻴﮏ‬
‫)‪.(Neurotropic‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻴﻮروﺗﺮوﻓﻴﮏ ﺷﮑﻞ ﮐﯽ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﯽ ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪﯼ ډول ﺳﺮﻩ ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﺘﻴﺎ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ښﺎﺋﯽ‬
‫رﻧځﻮر وﯼ‪ .‬ﻏﺎړﻩ ﺋﯽ ﮐږﻩ او اوﭘﻴﺴﺘﻮﺗﻮﻧﻮس ‪ Opisthotonus‬وﯼ ﺑﺎﻟﺨﺮﻩ ﺷﻠﻴږﯼ او ﻧﻪ‬
‫ﺷﯽ ﮐﻮﻻﯼ ﭼﻪ ﺧﭙﻞ ځﺎن ﺳﻢ ﮐړﯼ‪.‬‬
‫د وﺳﻴﺮوﺗﺮوﻓﻴﮏ ‪ Viscerotropic‬ﺷﮑﻞ ﮐﻮم ﭼﻪ ﻟﻪ ﻧﻴﻮرو ﺗﺮوﭘﻴﮏ ‪Neurotropic‬‬
‫څﺨﻪ ﭘﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮﻩ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﯽ ډﻳﺮ ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﻪ او ﻣﻤﮑﻦ د ﺳﺘﺮﮔﻮ د ﮐﺎﻧﺠﮑﺘﻴﻮا‬
‫اﻟﺘﻬﺎب هﻢ وﻟﺮﯼ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ﭘﮑښﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ د ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ ﭘﻪ وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ‬
‫‪ Velogenic‬ﺷﮑﻞ ﮐﯽ ‪ ١٠٠‬ﻓﻴﺼﺪﻩ رﺳﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ښﮑﺎرﻩ زﺧﻤﻮﻧﻪ د وﺳﻴﺮوﺗﺮوﭘﻴﮏ )‪ (Viscerotropic‬او وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ )‪(Velogenic‬‬
‫ﻧﮋادوﻧﻮ د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ راځﯽ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻋﻼﻣﯽ ﺋﯽ د ﺗﻮرﯼ ﻟﻮﻳﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻴﺪﻧﻪ‬
‫او د هﻐﻪ د ﭘﺎﺳﻪ د ځﺎﻟﻮﻧﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ )ﻣړﻩ اﻧﺴﺎج(‪ .‬د ﺳﻴﮑﻮم د ﻧﻮﻧﺴﻞ )‪ (Tonsils‬ﭘﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ او د ﮐﻮﻟﻤﻮ ﭘﻪ ﻟﻤﻔﻮﺋﻴﺪوﻧﻮ ﮐﯽ ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻧﻮر ﻣﻤﮑﻨﻪ‬
‫اﻓﺎت د ﭘﺎﻧﻘﺮاص د اﻧﺴﺎﺟﻮ ﻣړﻳﻨﻪ او د ﻣﻴﻨځﻪ ﺗﻠﻞ او د ﭘﭙﻮس د ﭘړﺳﻴﺪﻧﯽ څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دﯼ‪ .‬د‬
‫ﻧﻴﻮرو ﺗﺮوﭘﻴﮏ )‪ (Neurotropic‬ﻧﮋاد د ﻣﺪاﺧﻠﯽ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد د دﯼ ﭼﻪ ﻧښﯽ‬
‫ﻧښﺎﻧﯽ ﭘﻪ ډراﻣﺎ ﺗﻴﮑﯽ ډول ﻣﻮﺟﻮد وﯼ ﻣﮕﺮ ټﻮل اﻧﺴﺎج ﭘﻪ ﺷﻤﻮل د ﻣﻐﺰ ﻧﻮر ﻣﺎل ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫وﻳﻠﻮﺟﻨﻴﮏ )‪ (Velogenic‬ﺷﮑﻞ دﻣﺮض د )‪ (HPAI‬څﺨﻪ ﺗﻨﻬﺎ د ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ او ﻧﻮرو‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧښﻮ ﭘﻪ ښﻮدﻟﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﺳﺮﻩ ﻓﺮق ﻧﺸﯽ ﮐﻴﺪﻻﯼ‪ ،‬ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ازﻣﻮﻳﻨﯽ د ﻗﻄﻌﯽ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ ﺿﺮورﯼ دﯼ ﭼﻪ د هﻴﻤﻮ اﮔﻠﻮﺗﻴﻨﻴﺸﻦ )‪ (hemoagglutination‬او‬
‫‪ PCR‬ازﻣﻮﻳﻨﻮ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاﮐړل ﺷﯽ‪ .‬د وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ )‪ (Velogenic‬ﻧﻮع د ‪ NDV‬د ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﻟﭙﺎرﻩ اوﻳﻦ اﻧﻔﻠﻮﻧﺰا )‪ ، (Avian influenza‬ﻓﻮل ﮐﻠﻮرا ‪، Fowl cholera‬‬
‫ﮔﻤﺒﻮرو ﻣﺮض )‪ ، (Gumboro‬ازادﯼ هﻮا ﮐﻢ واﻟﯽ‪ ،‬د اوﺑﻮ ﮐﻤﺒﻮد )ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازﻩ ﺳﺮﻩ د‬
‫ﺑﺪن د اوﺑﻮ ﺿﺎﻳﻊ ﮐﻴﺪﻧﻪ( ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ وﻧﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫هﻐﻪ اﻟﻮﺗﻮﻧﮑﯽ ﭼﻪ ﭘﻪ ‪ NDV‬اﺧﺘﻪ وﯼ ﮐﻮﻣﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺪاوﯼ ﻧﻪ ﻟﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ښﻪ او ﻣﻮﺛﺮﻩ ﻟﻴﺎرﻩ د ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ دادﻩ ﭼﻪ ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ﺗﻪ د ﻣﺮﻳﻀﯽ د ﺧﭙﺮﻳﺪو ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ ډول ﺳﺮﻩ واﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ اﻣﺎ ﭘﻪ ﻟﻤړﯼ ﻗﺪم ﮐﯽ د ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻧﮋادوﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ‬
‫دوﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﻮﯼ او ﭘﻪ ﻣﮑﻤﻞ ډول ﺳﺮﻩ د وﻳﻠﻮ ﺟﻨﻴﮏ ‪ Velogenic‬د ﻧﮋاد ارﮔﺎﻧﻴﺰم ﭘﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ ﻧﻪ ﺷﯽ اوﻟﯽ‪.‬‬
‫‪ -NDV‬ﻟﻮﯼ ﺧﺎﻟﺪارﻩ ﺗﻮرﯼ‪.‬‬
‫‪ -NDV‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ د ﮐﻮﻟﻤﻮ ﭘﻪ دﻳﻮال او ړﻧﺪﯼ ﮐﻮﻟﻤﯽ د ﺗﻮﻧﺴﻞ )‪ (Tonsils‬ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ‪.‬‬
 ‫ﻳﻮوﻟﺴﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫د ﺳﭙﻴﻨﯽ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﯽ رﻧځ )‪(PULLORUM DISEASE‬‬

‫د دﯼ رﻧځ واﻗﻊ ﮐﻴﺪﻧﻪ‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫دا د ﭼﺮﮔﻮړو ﻳﻮﻩ ﺳﺎرﯼ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوﯼ رﻧځ دﯼ هﻤﻴﺸﻪ دﻏﻪ ﺳﺨﺘﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ د ﻣړﻳﻨﯽ ﺳﺒﺐ‬
‫ﮐﻴږﯼ‪ .‬د دﯼ ﻣﺮض ﻣﺸﺨﺼﺎت دادﯼ ﮐﻠﻪ ﭼﻪ ﭼﺮﮔﻮړﯼ ﻟﻪ هﮕﯽ څﺨﻪ راوزﯼ ﻳﺎ ﻣړﻩ او ﻳﺎ د‬
‫ﻣﺮگ ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯽ وﯼ‪ .‬دا رﻧځ ﭘﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﮏ او ﺣﺎد ډول ﺑﻪ وړو ﭼﺮﮔﻮړو ﮐﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ اﻣﺎ‬
‫د ډﻳﺮ ﻋﻤﺮ ﭘﻪ ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﺰﻣﻦ ډول ﺳﺮﻩ دوام ﮐﻮﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د دﯼ رﻧځ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺎﻟﻤﻮﻧﻴﻼ ﭘﻮﻟﻮروم )‪ (Salmonella Pullorum‬ﻳﻮ ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺘﻪ ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ‬
‫دﻩ ﭼﻪ ﭘﻪ ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ او ﻓﻴﻞ ﻣﺮﻏﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﺳﺮﻩ رﻧځ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اﻧﻔﮑﺸﻦ د ﺧﻮﻟﯽ ﻟﻪ ﻟﻴﺎرﯼ او ﻳﺎ د هﮕﻴﻮ د زﻳړو ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪ .‬ﭘﻪ وړو ﭼﺮﮔﻮړو‬
‫ﮐﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎ د ﺗﺨﻤﺪان ﻟﻪ ﻟﻴﺎرﯼ او ﻳﺎ ﭘﻪ اﻓﻘﯽ ډول ﺳﺮﻩ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ او د ﮐﺎﻧﺎﺑﻮﻟﻴﺰم‬
‫)‪ (Cannibalism‬ورﺳﺮﻩ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻣﻠﮕﺮﯼ وﯼ‪ .‬دﻏﻪ ارﮔﺎﻧﻴﺰم د هﮕﯽ ﻟﻪ ﭘﻮﺳﺘﮑﯽ څﺨﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳږﯼ او اﻳﻤﺒﺮﻳﻮ )‪ (emberyo‬ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻮﯼ ﭘﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ ډول ﺳﺮﻩ اﻧﺘﻘﺎل د ﮐﮑړ ﺷﻮو ﻳﺎ‬
‫ﻣﻠﻮﺛﻮ ﮐﺎﻟﻴﻮ‪ ،‬ﺑﻮټﺎﻧﻮ ﺳﺎﻣﺎن اﻻﺗﻮ ﺳﺮﻩ هﻢ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯽ‪ ،‬هﻐﻪ ﭼﺮﮔﻮړﯼ ﭼﻪ د رﻧځ څﺨﻪ روغ‬
‫ﺷﻮﯼ وﯼ ﻧﻮر ﭼﺮﮔﺎن ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﻣﻮرﻧﯽ ډﻟﻪ )‪ (brooders‬اﻧﻔﮑﺘﻪ ﮐﻮﯼ او د رﻧځ واﻗﻊ‬
‫ﮐﻴﺪل ﺑﻴﺎ ﻟﻪ ﺳﺮﻩ ﺷﺮوع ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫‪ .4‬ﻧﻮع د ﺣﻴﻮان ﭼﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻴږﯼ‬
‫ﭘﻪ ﺧﺎص ډول ﭘﻪ ﭼﺮﮔﺎﻧﻮ او ﻓﻴﻞ ﻣﺮﻏﺎﻧﻮ ﮐﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪ .‬هﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼﻪ د اوﻣﻮ ﻳﺎ ﺧﺎﻣﻮ‬
‫هﮕﻴﻮ څﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻮﯼ ﭘﻪ هﻐﻮﯼ ﮐﯽ ﺿﻌﻴﻔﻪ ډول اﺳﻬﺎل د درﯼ ورځﻮ ﻣﻮدﯼ ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﻨځ ﺗﻪ‬
‫راوړﯼ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻤﻮﻧﻴﻼ ﭘﻮﻟﻮرم )‪ (Salmonella Pullorum‬ﻳﻮﻩ ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻏﻮﻧﺪﯼ اﺳﻬﺎل‬

‫ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د ﻣﺼﺎﺑﻴﺖ درﺟﻪ ‪ ١٠-٨٠٪‬ﭘﻮرﯼ دﻩ‪ .‬د ﻣړﻳﻨﯽ درﺟﻪ هﻐﻪ وﺧﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺂ ‪ ١٠٠٪‬ﭘﻮرﯼ‬
‫رﺳﻴږﯼ ﭼﻪ دوﯼ د ﺳﺨﺖ ﻓﺸﺎر ﻻﻧﺪﯼ واﻗﻊ ﺷﯽ اوﻳﺎ دا ﭼﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎﻓﻴﺘﯽ د ﺑﺪن ﺋﯽ ﺿﻌﻴﻔﻪ‬
‫ﺷﻮﯼ اوﺳﯽ‪ .‬هﻐﻪ ﭼﺮﮔﻮړﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ رﻧځ اﺧﺘﻪ ﺷﻮﻳﻮهﮕﻴﻮ څﺨﻪ راوﺗﯽ اوﺳﯽ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﺿﻌﻴﻔﻪ‬
‫او د څﻮ ورځﻮ ﭘﻪ ﻣﻮدﻩ ﮐﯽ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ځﯽ‪ .‬ﻧﺎروﻏﻪ ﭼﺮﮔﻮړﯼ د ﺑﺮودر ﻻﻧﺪﯼ راﺟﻤﻊ او‬
‫ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ .‬د اﺳﻬﺎل ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯽ ﮐﻮم ﭼﻪ ﺳﭙﻴﻦ‪ -‬ﺧﻤﻴﺮﻩ رﻗﻤﯽ ﻣﻮاد ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺎرﺟﻮﯼ د ﺧﻮﻟﯽ څﺨﻪ اواز وﺑﺎﺳﯽ‪ .‬د وزن اﺧﻴﺴﺘﻨﻪ درﻳږﯼ او ﺑڼﮑﯽ ﺋﯽ ﺿﻌﻴﻔﻪ وﯼ‪.‬‬
‫څﺮﻧﮕﻪ ﭼﻪ ﭘﭙﻮس ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻣﺘﺎﺛﺮﻩ ﮐﻴږﯼ ﻧﻮ ﻟﻨډﻩ ﻟﻨډﻩ ﺳﺎ اﺧﻴﺴﺘﻨﻪ ﭘﻪ هﻐﻮﯼ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬د‬
‫زﻳﺎت ﻋﻤﺮ ﭼﺮﮔﺎن ﮐﻮﻣﯽ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ ﻟﻪ ځﺎﻧﻪ ﻧﻪ ښﺎﺋﯽ اﻣﺎ ﺑﻴﺎ هﻢ د هﻐﻮﯼ د هﮕﻴﻮ د ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫او ﺑﺎردارﯼ ﭘﻪ درﺟﻪ ﮐﯽ ﮐﻢ واﻟﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ زﺧﻤﻮﻧﻪ د رﻧځ ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ﺷﮑﻞ ﮐﯽ واﻗﻊ ﮐﻴږﯼ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻵ د ﭘﺮاﮐﻴﻮت ﻳﺎ د ﻣﺮﻳﻀﯽ‬
‫د ﺳﺨﺖ ﺷﺪت )‪ (Peracut‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﮐﯽ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﻪ دا زﺧﻤﻮﻧﻪ واﻗﻊ ﺷﯽ ﻧﻮ‬
‫ﺟﮕﺮ ﻳﺎ ﻳﻨﻪ ﺗﻮرﯼ او ﭘﺨﺘﻮرﮔﯽ ﻣﺘﻮﺳﻊ او ﭘﻪ ﺳﺮﻩ رﻧﮓ ﺳﺮﻩ ﺳﺨﺖ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږﯼ‪ .‬ﭘﻪ زﻳړﻩ‬
‫ﮐﻴﺴﻪ ﮐﯽ ﮐﺮﻳﻤﯽ‪ -‬ﭘﻨﻴﺮﯼ رﻧﮕﻪ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪ .‬ﺳﭙﻴﻦ ﭘﻨﻴﺮﯼ رﻧﮕﻪ ﻏﻮټﯽ ﻳﺎ داﻧﯽ رﻗﻤﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﭙﻮس‪ ،‬زړﻩ‪ ،‬دﮐﻮﻟﻤﻮ ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص د ﺳﻴﮑﻮم ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻮﺟﻮد و‬
‫اوﺳﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪوﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﭘړﺳﻴﺪﻟﯽ او زﻳړ ﺑﺨﻨﻪ‪ ،‬ﻟﺰﺟﯽ رﻗﻤﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﭘﮑښﯽ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫د ﻣﻮادو ﻏﺎﻳﻄﻪ او اﻧﺴﺎﺟﻮ ﻧﻤﻮﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺗﻪ د ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ د ﭘﻴﮋﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎرﻩ وﻟﻴږدول ﺷﯽ‪.‬‬
‫ﭼﻪ هﻠﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﻳﺎ ﮐﻠﭽﺮ او ﻳﺎ ﺟﻨﻴﺘﮑﯽ ﺗﺨﻨﻴﮏ ﭘﮑﺎر وﻳﻮړل ﺷﯽ‪ .‬دﻣﺜﺒﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫دﺳﻴﺮوﻟﻮژﻳﮑﯽ ازﻣﻮﻳﻨﻮ ﺗﺮ ﺳﺮﻩ ﮐﻮﻧﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪﻩ‪ .‬د ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻮل ﮐﻠﻮرا‬
‫)‪ ،(Fowl cholera‬ﻓﻮل ﺗﻴﻔﻮﺋﻴﺪ )‪ ، (Fowl typoid‬اﻳﺮﯼ ﺳﻴﭙﻠﺲ )‪(Erysipelas‬‬
‫او ﻧﻮر ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﺗﻴﮑﻮ ﭘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﻩ د دﯼ ﻣﺮض ﭘﻪ ﺷﺪت ﮐﯽ ﮐﻤﻮاﻟﯽ راځﯽ‪ .‬اﻣﺎ هﻴڅ ﻧﻮع درﻣﻞ‬
‫دا ارﮔﺎﻧﻴﺰم د ﻓﺎرم څﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﮑﻤﻞ ډول ﺳﺮﻩ د ﻣﻨځﻪ ﻧﺸﯽ وړﻟﯽ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﻪ دا رﻧځ واﻗﻊ ﺷﻮ ﻧﻮ دﮐﻨﺘﺮول ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻠﻮث ﭼﺮﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻼاو ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وﻳﻮړل ﺷﯽ‪.‬‬
‫ټﻮل ﻣړﻩ ﺟﺴﺪوﻧﻪ ﭘﻪ ښﻪ ډول ﭘﺎﮎ او ﻟﻴﺮﯼ ﺷﯽ او ﺑﻘﺎﻳﺎ د ﻣﻮادو‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ او ﺳﺎﻣﺎن ﺁﻻت ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﯽ ﺷﯽ‪ .‬هﻐﻪ ﭼﺮﮔﺎن ﭼﻪ ﻟﻪ رﻧځ څﺨﻪ راﮔﺮځﯽ د ﻧﻮرو ﺳﺎﻟﻤﻮﻧﻴﻼ )‪(Salmonella‬‬
‫د وﻗﺎﻳﻌﻮ ﭘﻪ څﻴﺮ ﻣﻘﺎوم وﯼ او ﭘﻪ رﻧځ ﻧﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ اﻣﺎ ﻋﺎﻣﻞ د ﻣﺮض و ﻧﻮرو ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﯼ‪.‬‬
‫واﮐﺴﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﻴږﯼ ځﮑﻪ ﭼﻪ دوﯼ ﭘﻪ ﺳﻴﺮوﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ او درﻧځ دﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮐﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﻮﯼ‪ .‬ﺳﺎﻟﻤﻮﻧﻴﻼ ﭘﻮﻟﻮرم )‪ (S.pullorum‬ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐﯽ‬
‫ﺗﺮ څﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘﻮرﯼ ﭘﺎﺗﯽ ﺷﯽ‪ .‬اﻣﺎ د ﮔﺮﻣﯽ‪ ،‬ﻳﺨﻨﯽ او ﻋﺎﻣﻮ ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﯽ ﻣﻮادو ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯽ‬
‫ﺣﺴﺎس دﯼ‪.‬‬
 ‫دوﻟﺴﻢ ﻓﺼﻞ‬
‫ﮔﻠﻴﻨﺪرز‪ -‬ﻣﻌﺎد )‪(GLANDERS‬‬

‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ واﻗﻊ‬
‫ﮐﻴﺪل ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﮔﻼﻧﺪرز )‪ (glanders‬د ﺁﺳﺎﻧﻮ ﻳﻮﻩ ﺳﺎرﯼ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ ﭼﻪ د ﮔﺮاﻧﻮ ﻟﻮ ﻣﺎﺗﻮز ﺁﻓﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﭼﻪ ﭘﻪ ﺳږو‪ ،‬د ﭘﺰﯼ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ او ﻟﻤﻔﺎﺗﻴﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﯽ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺒﺒﯽ ﻋﺎﻣﻞ ﻳﻮ ﮔﺮام ﻣﻨﻔﯽ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ دﻩ ﭼﻪ د ﺑﺮﺧﺎﻟﺪرﻳﺎ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫)‪ (Burkhalderia mallei‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳږﯼ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ د اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﭘﻪ ﺗﺮﺷﺤﺎﺗﻮ او اﻓﺮازاﺗﻮ ﮐﯽ ﺷﺘﻮن ﻟﺮﯼ‪.‬‬
‫د ﺧﻮړو د زﻳﺮﻣﯽ او اوﺑﻮ ﮐﮑړﺗﻴﺎ د ﻧﺎروﻏﯽ د ﺧﻮرﻳﺪو اﺣﺘﻤﺎﻵ دﻳﺮ ﻣﻬﻢ اﺻﻞ دﯼ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬

‫دا ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ دﻳﺮ څﺎروﯼ اﺧﺘﻪ او ﭘﮑښﯽ د ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﯽ‪ .‬ﺁﺳﻮﻧﻪ د دﯼ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ ﻋﻤﺪﻩ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن دﯼ‪ ،‬ﺧﺮﻩ او ﻗﺎﻃﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮ ﺁﺳﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻟږﻩ اﻧﺪازﻩ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
‫ﮐﻮرﻧﯽ او وﺣﺸﯽ ﭘﺸﻮﮔﺎﻧﯽ ﭼﻪ د اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﻏﻮښﯽ وﺧﻮرﯼ ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪاﯼ‬
‫ﺷﯽ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﺎن هﻢ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ او دا ﻧﺎروﻏﯽ د اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻟﮑﻪ وﺗﺮﻧﺮاﻧﻮ او‬
‫ﭘﺎراوﻳﺘﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎرﻩ ﻳﻮﻩ ﮐﺴﺒﯽ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ‪.‬‬
 ‫ﮔﻼﻧﺪرز )‪ (glanders‬ﻳﻮ وﺧﻴﻢ زوﻧﻮزز دﯼ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫ددﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﻔﺮﻳﺢ دورﻩ ‪ ٢‬ﺗﺮ ‪ ١٠‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ دﻩ ﻻﮐﻦ اﮐﺜﺮﺁ ﻧﺎروﻏﯽ ﻣﺰﻣﻨﻪ دﻩ او‬
‫اﮐﺜﺮﺁ ﺗﺮ څﻮ هﻔﺘﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﻧﻪ څﺮﮔﻨﺪﻳږﯼ‪ .‬د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﮐﭽﻪ د ﻣﺎﻟﺪارﯼ وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﭘﻮرﯼ اړﻩ ﻟﺮﯼ‪ .‬هﻐﻪ ﮔﻠﯽ ﭼﻪ ﺳﺮﻩ ﻧﮋدﯼ ﺳﺎﺗﻞ ﮐﻴږﯼ د اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﮐﭽﻪ ﺋﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻟﻮړﻩ وﯼ‪.‬‬
‫دا ﻧﺎروﻏﯽ ﻟﻤﻔﺎﺗﻴﮏ او ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺳﻴﺴﺘﻤﻮﻧﻪ اﺧﺘﻪ ﮐﻮﯼ‪ .‬ﭘﻪ دواړو ډوﻟﻮﻧﻮ ﮐﯽ څﺎروﯼ ﻳﻮﻩ‬
‫ﻣﺘﻨﺎوﺑﻪ ﻟﻮړﻩ ﺗﺒﻪ او د وزن ﺑﺎﻳﻠﻮﻟﻮ ﻧښﯽ د ﻟﻤﻔﺎﺗﻴﮏ ﻳﺎ ﺟﻠﺪﯼ ډول ﺋﯽ هﻢ ﭼﻪ د ﻓﺎرﺳﯽ‬
‫)‪ (Farcy‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳږﯼ د ﺟﻠﺪﯼ ﻟﻤﻔﺎﺗﻴﮑﯽ ﻧﻮدوﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﻨډواﻟﯽ ﺳﺮﻩ ﭼﻪ اﮐﺜﺮﺁ د اﺧﺘﻪ‬
‫ﻗﻨﺎﺗﻮﻧﻮ ﭘﻪ دوام ﮐﯽ ﻟﻪ ﻣﺎت ﺷﻮو ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮﻣﺎﺗﻮزﯼ ﺁﻓﺘﻮﻧﻮﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎﯼ وﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻨﻔﺴﯽ ډول ﮐﯽ ﻳﺎ د ﭘﻮزﯼ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ ﻳﺎ ﺳږﯼ او ﻳﺎ دواړو اﺧﺘﻪ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ ﻣﻌﻤﻮﻵ ﻟﻪ ﺗﻨﻔﺴﯽ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰﯼ او د ﭘﻮزﯼ ﻟﻪ ﺧﻴﺮﯼ ﻟﺮوﻧﮑﯽ اﻓﺮاز ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺎﯼ وﯼ‪.‬‬
‫د ﻣړﻳﻨﯽ ﮐﭽﻪ ﻟﻮړﻩ دﻩ ﻻﮐﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﻏﻠﻄﯽ ﺳﺮﻩ ﻟﻮړﻩ ﺷﯽ ځﮑﻪ ﭼﻪ اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ اﮐﺜﺮﺁ د‬
‫ﻋﺎﻣﯽ روﻏﺘﻴﺎ د ﻧﻈﻢ ﻟﻪ ﻣﺨﯽ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وړل ﮐﻴږﯼ‪ .‬اﻧﺘﺎن ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯽ د ﺷﺪﻳﺪﯼ ﻧﺎروﻏﺘﻴﺎ‪،‬‬
‫ﻋﻘﺪوﯼ ﺁﻓﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺟﻠﺪ ﮐﯽ او ﺗﻨﻔﺴﯽ ﻧﺎراﺣﺘﻴﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫ﭘﻪ دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﯽ ﺟﻠﺪﯼ ﺁﻓﺎت ﻟﻤﻔﺎوﯼ اوﻋﻴﯽ او ﻏټ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻠﯽ ﻟﻤﻔﺎوﯼ ﻋﻘﺪﯼ دواﻣﺪارﻩ‬
‫ﻗﻴﺤﯽ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻮ ﻣﺎﺗﻮزﯼ اﻟﺘﻬﺎب ﻟﺮﯼ ﭼﻪ ﭘﻪ هﻐﻮ ﮐﯽ ډﻳﺮﯼ د ﻣړﻩ اﻧﺴﺎج او ﭘﻨﻴﺮﯼ رﻧﮕﻪ‬
‫ﺳﺎﺣﯽ ﺷﺘﻮن ﻟﺮﯼ‪ .‬د ﭘﻮزﯼ ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎ ﮐﯽ د دﯼ ﻣﺮض زﺧﻤﻮﻧﻪ د ډﻳﺮ زﻳﺎت ﭼﺮﮎ‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﯽ او ﻣړو اﻧﺴﺎﺟﻮ ﺗﺮﺷﺤﺎﺗﻮﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭼﻪ اﮐﺜﺮﺁ د ﺳﺘﻮرو ﺷﮑﻞ ﻟﺮﯼ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺁﻓﺎﺗﻮ ﮐﯽ ﻳﻮزﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ ﮐﻮﭼﻨﯽ او ﻏټ ﻧﺮم‪ ،‬ﭘﻨﻴﺮﯼ ﺧﻴﺮﯼ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﻣړﻩ اﻧﺴﺎﺟﻮ داﻧﯽ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ دﯼ ﭼﻪ د راﻧﺪوم ﭘﻪ ﺷﮑﻞ د ﺳږﯼ ﭘﻪ ټﻮل ﭘﺎراﻧﮑﻴﻢ ﮐﯽ ﺗﻴﺖ دﯼ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫وﺻﻔﯽ ﻧﻮدوﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬زﺧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺪﺑﻮﯼ ﺗﺸﮑﻼت او ﺿﻌﻴﻒ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ ﭘﻮرﻩ اﻧﺪازﻩ د‬
‫ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﻮاهﺪ ﺑﺮاﺑﺮﮐړﯼ‪ .‬ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ ﭼﻪ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﭘﻪ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﮐﯽ وﮐﺮل ﺷﯽ او د‬
‫ﺑﻴﻮﺷﻤﻴﮑﯽ ﺁزﻣﻴښﺘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ ﺗﻔﺮﻳﻘﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﯽ ټﻮﻟﯽ ﻧﻴﻤﻮﻧﻴﺎ ﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬د‬
‫ﻟﻤﻔﺎوﯼ اوﻋﻴﻮ ‪ epizootic‬اﻟﺘﻬﺎب اﭘﻴﺰوﺗﻴﮏ ﻟﻤﻔﺎﻧﺠﻴﺘﺲ ) ‪Epizootic‬‬
‫‪ (Lymphangitis‬ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ ﻧﻴﻮل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬
 ‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫د وﺳﻴﻊ اﻟﺴﺎﺣﻮﯼ اﻧﺘﯽ ﺑﻴﻮﮐﻮﻧﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ درﻣﻠﻨﻪ ﻟﮑﻪ دﮐﺴﯽ ﺳﻠﻴﻦ )‪،(Doxycycline‬‬
‫ﺟﻨﺘﺎﻣﺎﻳﺴﻴﻦ )‪ (Gentamicine‬ﻳﺎ ﺗﺮاﻳﻤﺘﻮ ﭘﺮﻳﻢ ﺳﻠﻔﻴﺖ )‪(Trimethoprim sulfate‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﻟﻪ هﻤﺪﯼ ﮐﺒﻠﻪ د ﻋﺎﻣﯽ روﻏﺘﻴﺎ د ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻪ اﺳﺎس د اﺧﺘﻪ څﺎروﻳﻮ ﺟﺪا ﮐﻮل ﻳﺎ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وړل هﻢ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ ﻧﻴﻮل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫د وﻗﺎﻳﯽ ﻟﭙﺎرﻩ ﮐﻮم واﮐﺴﻦ ﺷﺘﻮن ﻧﻪ ﻟﺮﯼ‪ .‬هﻐﻪ اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ ﭼﻪ اﻋﺮاض ﻧﻪ ﻟﺮﯼ او د ﻧﺎﻗﻞ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻣﻮﺟﻮد وﯼ د ﻣﺎﻟﻴﻦ )‪ (Mallein‬د ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭼﻪ د ﺗﻮﺑﺮ ﮐﻮﻟﻴﻦ ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ ﺗﻪ‬
‫ورﺗﻪ واﻟﯽ ﻟﺮﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻴﺪاﯼ ﺷﯽ‪ .‬ﭘﻪ دﯼ ﺁزﻣﻮﻳﻨﻪ ﮐﯽ ﻳﻮ ﮐﻢ ﻣﻘﺪار ﺑﮑﺘﺮﻳﺎﺋﯽ ‪ Lysate‬ﭘﻪ‬
‫ﺳﺘﺮﮔﯽ ﮐﯽ اﭼﻮل ﮐﻴږﯼ ﮐﻪ ﭼﻴﺮﯼ ﻟﻪ ‪ ١‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ ٣‬ورځﻮ ﭘﻮرﯼ ﮐﻮم ﭘړﺳﻮب ﻣﻨځ ﺗﻪ راﻏﯽ‬
‫ﻧﻮ ﻓﮑﺮ ﮐﻴږﯼ ﭼﻪ څﺎروﯼ ﻟﻪ ﻣﺨﮑﯽ څﺨﻪ اﺧﺘﻪ ﺷﻮﯼ دﻩ او ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻮرﯼ ﭘﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ اﺧﺘﻪ وﯼ‪ .‬د دﯼ څﺎروﻳﻮ ﺟﺪا ﮐﻮل ﻳﺎ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ وړل ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻴږﯼ ﺗﺮ څﻮ د ﺳﺎﺣﯽ د‬
‫ﮐﮑړﺗﻴﺎ ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ‪ .‬د اﺧﺘﻪ څﺎروﻳﻮ د ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﺳﺮ ﺗﺎﺳﺮﯼ ﭘﺎﮐﻮاﻟﯽ ﻻزﻣﯽ دﯼ‪.‬‬

‫ﮔﻼﻧﺪرز ‪ -‬اﺧﺘﻪ ﺳږۍ ﭼﻪ ﻳﻮ زﻳﺎت ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﻴﺮﯼ ډوﻟﻪ داﻧﯽ ﻟﺮﯼ‪.‬‬

 ‫دﻳﺎرﻟﺴﻢ ﻓﺼﻞ‬

‫د ﻟﻴﻮﻧﯽ ﺳﭙﯽ ﻧﺎروﻏﯽ )‪(Rabies‬‬

‫د دﯼ رﻧځ واﻗﻊ ﮐﻴﺪﻧﻪ‬

‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮﻳﺪﻩ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬ﻳﻮﻩ ﺣﺎد وﻳﺮوﺳﯽ اﻧﺴﻔﺎﻟﻮﻣﺎﻳﻠﻴﺘﺲ )‪ (encephalomyelyitis‬دﯼ‬
‫ﭼﻪ ﮐﻮﻻﯼ ﺷﯽ ټﻮل ﺗﯽ ﻟﺮوﻧﮑﯽ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻏﻴﺰﻣﻦ ﮐړﯼ‪ .‬دا ﻧﺎروﻏﯽ ﭘﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻧښﻮ ﭼﻪ ﭘﻪ‬
‫هﻐﻮ ﮐﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺪ ﺧﻮﺋﯽ )‪ ،(Stupor‬هﻴﺠﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺎﻣﻠﻪ وﯼ او ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﻪ ﻓﻠﺞ او ﻣﺮگ‬
‫ﺧﺘﻤﻴﻴږﯼ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻋﺎﻣﻞ‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺒﺒﯽ ﻋﺎﻣﻞ د راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬وﻳﺮوس دﯼ ﭼﻪ د رﺑﺪووﻳﺮودا‬
‫)‪ (Rhabdoviridae‬ﭘﻪ ﮐﻮرﻧﯽ ﮐﯽ د ﻟﻴﺴﺎوﻳﺮوس )‪ (Lyssavirus‬د ﺟﻨﺲ ﻋﻀﻮ دﻩ‪.‬‬
‫ډﻳﺮ ﺳﺘﺮﻳﻨﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﻣﻮﺟﻮد دﯼ او هﺮ ﺳﺘﺮﻳﻦ ﺋﯽ ځﺎﻧﮕړﯼ ﻣﻴﺰﺑﺎن ﻟﺮﯼ ﻟﻪ دﯼ ﮐﺒﻠﻪ د ﺳﭙﻴﻮﻧﻮع‬
‫ﻳﻌﻨﯽ د ﺳﭙﯽ ‪) fax rabies ،rabies‬د ﮔﻴډړﯼ ‪ (rabies‬ﺁﺳﻤﺎن څﮑﺎﻟﯽ ‪ Rabies‬او‬
‫داﺳﯽ ﻧﻮر دﯼ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ټﻮل ﺳﺘﺮﻳﻨﻮﻧﻪ ﭘﻪ ډﻳﺮو ﻧﻮﻋﻮ ﮐﯽ ﻣﻤﮑﻦ د ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﺳﺮاﻳﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺂ هﻤﻴﺸﻪ د وﻳﺮوس ﻟﺮوﻧﮑﻮ ﻻړو ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻧﺴﺞ ﺗﻪ ﻧﻨﻮزﯼ ﭼﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﺁ د اﺧﺘﻪ څﺎروﯼ د داړﻟﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺳﺮاﻳﺖ ﮐﻮﯼ‪ .‬د ﺧﻼص زﺧﻢ څټﻞ د اﺧﺘﻪ ﺣﻴﻮان‬
‫ﭘﻮاﺳﻄﻪ‪ ،‬د هﻐﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻮﺋﻴﺪل ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻃﯽ ﻏﺸﺎوو ﺑﺎﻧﺪﯼ ﮐﻮم ﭼﻪ د ﻧﮑﺮوﭘﺴﯽ ﻳﺎ ذﺑﺢ ﺷﻮﯼ‬
‫اﺧﺘﻪ ﺣﻴﻮان څﺨﻪ وﯼ ﻳﺎ ﭘﻪ هﻐﻪ ﺳﻤڅﻮﮐﯽ ﭼﻪ ډﻳﺮ اﺧﺘﻪ ﺁﺳﻤﺎن څﮑﺎﻟﯽ ژوﻧﺪ ﮐﻮﯼ د وﻳﺮوس‬
‫ﺗﻨﻔﺲ ﮐﻮل د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻮرﯼ ﻻرﯼ دﯼ‪ .‬ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﭘﻪ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ دورﻩ ﮐﯽ او ﻳﺎ‬
‫څﻮورځﯽ ﻣﺨﮑﯽ ﻟﻪ هﻐﻪ وﻳﺮوﺳﻮﻧﻪ ﻻړوﺗﻪ ﺁزادوﯼ‪.‬‬
 ‫‪ .4‬اﺧﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﯽ څﺎروﯼ‬
‫ټﻮل څﺎروﯼ د راﺑﻴﺲ )‪ (Rabies‬د ودﯼ او اﻧﮑﺸﺎف ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﺴﺎﻋﺪ دﯼ‪ .‬ﺟﻮﻧﺪﻩ ﮔﺎن‬
‫)‪ (rodents‬او ﺳﻮﻳﺎن ﺗﺮ ﻳﻮ اﻧﺪازﯼ ﻣﻘﺎوم دﯼ‪ .‬ﻣﺮض ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﮐﻮرﻧﯽ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﮐﯽ ﻟﻴﺪل‬
‫ﮐﻴږﯼ‪.‬‬

‫راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬ﻳﻮ وژوﻧﮑﯽ زوﻧﻮز دﯼ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎﻧﺎن د راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬ﻧﺎروﻏﯽ ﺗﻪ ډﻳﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ دﯼ او داﻧﺎروﻏﯽ د ﻳﻮ وژوﻧﮑﯽ‬

‫اﻧﺴﻔﺎﻟﻮﻣﺎﻳﻠﻴﺘﺲ )‪ (encephalomyelitis‬ﺳﺒﺐ ﮔﺮځﯽ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ‬
‫د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ د ﺗﻔﺮﻳﺢ دورﻩ اوږدﻩ دﻩ‪ .‬وﻳﺮوس ﺟﻠﺪﯼ زﺧﻢ ﺗﻪ ﻧﻨﻮزﯼ او د ﻣﺤﻴﻄﯽ اﻋﺼﺎﺑﻮ‬
‫ﻟﻪ ﻻرﯼ ﻣﻐﺰوﺗﻪ ځﺎن رﺳﻮﯼ‪ .‬د دﯼ وﻳﺮوس رﺳﻴﺪل ﻣﻐﺰﺗﻪ ﭘﻪ ﻣﺤﻞ د دﺧﻮل ﭘﻮرﯼ اړﻩ ﻟﺮﯼ‬
‫ﻧﻮ ﻟﻪ هﻔﺘﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﭘﻮرﯼ ﻓﺮق ﮐﻮﯼ ﺗﺮ څﻮ ﻣﻐﺰ ﺗﻪ ورﺳﻴږﯼ او ﺑﻴﺎ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ‬
‫اﻋﺮاض ښﮑﺎرﻩ ﮐړﯼ‪ .‬د ‪ Rabies‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻋﻼﻣﯽ ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻣﺸﺨﺼﯽ وﯼ‪ .‬د ټﻮﻟﻮ ﻧﻮﻋﻮ‬
‫اﺧﺘﻪ څﺎروﻳﻮ اﮐﺜﺮﺁ د ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺮﮐﺰﯼ ‪ CNS‬ځﺎﻧﮕړﯼ ﻋﻼﻣﯽ ﭘﻪ ﮐﻢ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﺳﺮﻩ‬
‫ښﮑﺎرﻩ ﮐﻴږﯼ‪ .‬ﺑﯽ ﻟﻪ دﯼ ﭼﻪ ﻧﻮع د ﺣﻴﻮان ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯽ وﻧﻴﻮل ﺷﯽ ډﻳﺮﯼ د اﻋﺘﺒﺎر وړ ﻋﻼﻣﯽ‬
‫ﺣﺎد ﺳﻠﻮﮐﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮات او ﻏﻴﺮ واﺿﺢ ﭘﺮﻣﺦ ﺗﻠﻮﻧﮑﯽ ﻓﻠﺞ دﯼ‪ .‬ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ دورﻩ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ درﯼ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻮ و وﻳﺸﻞ ﺷﯽ ﭼﻪ هﻐﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ )‪ (Prodromal‬ﺗﻬﻴﺠﯽ او ﻓﻠﺠﯽ ﻳﺎ وروﺳﺘﯽ دورﯼ‬
‫دﯼ‪ .‬ﭘﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ دورﻩ ﮐﯽ ﭼﻪ ﻟﻪ ‪ ١‬ﺗﺮ ‪ ٣‬ورځﻮ دوام ﮐﻮﯼ ﺣﻴﻮان ﻳﻮازﯼ ﺧﻔﻴﻔﻪ د ﻣﺮﮐﺰﯼ‬
‫ﻋﺼﺒﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ CNS‬ﻋﻼﻳﻢ ښﻴﯽ ﭼﻪ هﻐﻪ ﭘﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮﻩ ﺷﺪت ﻣﻮﻣﯽ ﭼﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ هﻐﻪ‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺳﻠﻮﮐﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮات را ﺑﺮﺳﻴﺮﻳږﯼ‪ .‬د ‪ Furious Rabies‬اﺻﻄﻼح ﭘﻪ هﻐﻮ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ‬
‫دﻻﻟﺖ ﮐﻮﯼ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﮐﯽ ﭼﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻮل )هﻴﺠﺎﻧﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ( ﻟﻮړ وﯼ‪ .‬دا هﻐﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﺎروﻏﯽ دﻩ‬
‫ﭼﻪ ﭘﻪ ﺳﭙﻮ او ﭘﺸﻮﮔﺎﻧﻮ ﮐﯽ اﮐﺜﺮﺁ ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ او ﭘﻪ ﻟږ ﺗﻨﺒﻪ ﻣﻤﮑﻦ ډﻳﺮ زﻳﺎت ﺗﺨﺮﻳﺶ او ﻗﻬﺮ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﯽ او ﺑﯽ ﻟﻪ ﮐﻮم ﻣﺨﮑﻨﯽ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ څﺨﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺣﻤﻠﻪ وﮐړﯼ‪ .‬ﭘﻪ دﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﯽ د‬
‫ﺣﻴﻮان ﻻړﯼ ﻣﻤﮑﻦ ډﻳﺮﯼ زﻳﺎﺗﯽ رواﻧﯽ وﯼ‪ Dumb .‬ﻳﺎ ﻓﻠﺠﯽ راﺑﻴﺰ ) ‪Paralytic‬‬
‫‪ (Rabies‬ﭘﻪ هﻐﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ دﻻﻟﺖ ﮐﻮﯼ ﭘﻪ ﮐﻮم ﮐﯽ ﭼﻪ ﺳﻠﻮﮐﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮات ډﻳﺮﮐﻢ وﯼ او‬
‫ﻣﺮض اﺳﺎﺳﺂ د ﻓﻠﺞ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮﻳږﯼ‪ .‬د ﻧﺎروﻏﯽ دا ﺷﮑﻞ اﮐﺜﺮﺁ ﭘﻪ ﻏﻮاﻳﺎﻧﻮ او ﺁﺳﻮﻧﻮ ﮐﯽ‬
‫ﻟﻴﺪل ﮐﻴږﯼ‪ .‬د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ټﻮﻟﻮ واﻗﻌﺎﺗﻮﺗﻪ ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ ورﮐړﻩ ﺷﯽ ﭼﻪ ﭘﺮ ﻣﺦ ﺗﮓ وﮐړﯼ ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻓﻠﺞ او ﻣﺮگ ﺧﺘﻤﻴږﯼ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻏﻴﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻮﻧﺪﻧﯽ‬

‫د ﻣﺮگ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﮐﯽ دﻣﺎﻏﺰو د ﭘﺮدو د وﻳﻨﯽ رﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﻘﺎﻧﯽ وﯼ او ټﻮﻟﻮ‬
‫ﻣﻐﺰوﺗﻪ ﺳﻮررﻧﮕﯽ ﻣﻨﻈﺮﻩ ورﺑښﯽ ﻻﮐﻦ دا ﮐﻮﻣﻪ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻪ دﻩ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺑﺪ ﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﮔﺮﭼﻪ د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻟﻮﺣﻪ ﺗﺮﻳﻮ اﻧﺪازﯼ وﺻﻔﯽ دﻩ وﻟﯽ ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ ﻧﻪ دﻩ دا‬
‫ځﮑﻪ ﭼﻪ دا ﻧﺎروﻏﯽ هﻐﻮ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮﺗﻪ ﭼﻪ ﻟﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﮐﯽ دﯼ ډﻳﺮﻩ وژوﻧﮑﯽ او‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻪ دﻩ ﻧﻮ ځﮑﻪ ﻗﻄﻌﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯽ ﻻزﻣﯽ دﯼ‪ .‬د ﻓﻠﻮروﺳﻨﺖ اﻧﺘﯽ ﺑﺎدﯼ ﺁزﻣﻮﻳﻨﯽ د‬
‫ﻣﻐﺰو ﭘﻪ ﺳﻤﻴﺮ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻴږﯼ ﺗﺮ څﻮ ﻻﺑﺮاﺗﻮارﯼ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﭘﻪ ﻻس راﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ .8‬درﻣﻠﻨﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﻪ ﮐﻠﻴﻨﻴﮑﯽ ﻧښﯽ ﻧښﺎﻧﯽ څﺮﮔﻨﺪﯼ ﺷﯽ ﺑﻴﺎ د دﯼ ﻧﺎروﻏﯽ ﮐﻮﻣﻪ ﻣﺆﺛﺮﻩ درﻣﻠﻨﻪ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوض اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﺲ ﻟﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﻴﺪﻟﻮ ﻣﺮض ﺳﺮﻩ درﻣﻠﻨﻪ ﺷﺘﻪ ﭼﻪ هﻐﻪ د هﺎﭘﻴﺮاﻳﻤﻮن‬
‫)‪ (hyper immune‬ﺳﻴﺮوم زرﻗﻮل دﯼ ﺗﺮ څﻮ وﻳﺮوس ﻣﺦ ﮐﯽ ﻟﻪ دﯼ ﭼﻪ دﻣﺎغ ﺗﻪ‬
‫ورﺳﻴږﯼ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﮐړﯼ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺨﻨﻴﻮﯼ او ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ډﻳﺮﯼ د راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬واﻗﻌﺎت ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯽ د ﮐﮑړ ﺷﻮو ﺳﭙﻮ او ﭘﺸﻮﮔﺎﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﯽ‪ .‬ډﻳﺮ اﻋﻠﯽ ﺗﺠﺎرﺗﯽ واﮐﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ او ټﻮل ﮐﻮرﻧﯽ ﻏﻮښﻪ ﺧﻮړوﻧﮑﯽ ﺣﻴﻮاﻧﺎت‬
‫ﺑﺎﻳﺪ واﮐﺴﻦ ﺷﯽ‪ .‬د ﮐﻮڅﻪ ډﺑﻪ او ﺑﯽ ﺧﺎوﻧﺪﻩ ﺳﭙﻮ ﮐﻨﺘﺮول ډﻳﺮ ﻣﻬﻢ دﻩ‪ .‬ﻋﺎﻣﻪ ﭘﻮهﺎوﯼ د دﯼ‬
‫ﻧﺎروﻏﯽ د اهﻤﻴﺖ ﭘﻪ ﺑﺎرﻩ ﮐﯽ او ﮐﻪ ﮐﻠﻪ د ﮐﻮم ﺣﻴﻮان ﻟﻪ ﺧﻮا وداړل ﺷﻮ څﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﮐړو ډﻳﺮ‬
‫ﻣﻬﻢ دﯼ او د واﻗﻌﺎﺗﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﯽ را ﮐﻢ ﮐړﯼ‪ .‬هﺮ هﻐﻪ ﺣﻴﻮان ﭼﻪ ﺑﯽ ﻟﻪ‬
‫ﮐﻮم ﻣﺨﮑﻨﯽ ﺧﺒﺮﺗﻴﺎ )ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ( څﻮﮎ وداړﯼ او ﻣﺨﮑﯽ ﻧﻪ وﯼ واﮐﺴﻴﻦ ﺷﻮﯼ ﺑﺎﻳﺪ و وژل‬
‫ﺷﯽ او ﻣﺎﻏﺰﻩ ﺋﯽ ﺑﺎﻳﺪ د راﺑﻴﺰ )‪ (Rabies‬د اﻧﺘﯽ ﺟﻦ ﻟﭙﺎرﻩ ﭘﻪ ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﮐﯽ و ﺁزﻣﻮﻳﻞ ﺷﯽ‪.‬‬