‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢ /‬‬

‫ﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‬
‫ﴎوې(‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‬

‫ﻟﯿﮑﻮال‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﻗﺒﺎل وزﯾﺮي‬
‫ﺧﭙﺮﻧﺪوی‪ :‬ﮐﺎﮐ ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﺴ‬
‫د ﻟﯿﮑﻨﯥ ﺎی‪ :‬دوردرﯦﺨﺖ‪ ،‬ﻫﺎﻟﻨ‬
‫ﭼﺎپ وار‪ :‬ﻟﻮﻣی‬
‫ﭼﺎﭘﮑﺎل‪۱۳۹۴ :‬ل‪۲۰۱۵ /‬ز‬
‫ﭼﺎﭘﺸﻤﯧﺮ‪. ۲۰۰۰ :‬ﻮﮐﻪ‬
‫ډﯾﺰاﯾﻦ‪ :‬ﺳﭙﯿﻦ ﺳﻬﺎر‬
‫ﭼﺎﭘ!ﯽ‪ :‬اﺳﺪ داﻧﺶ ﻣﻄﺒﻌﻪ‪ -‬ﮐﺎﺑﻞ‪۰۷۰۰۴۴۹۲۹۸ /‬‬

‫ل وزﯾﺮي‬

‫‪Ketabton.com‬‬ ‫دوردرﯦﺨﺖ‪ ،‬ﻫﺎﻟﻨ ‪۲۰۱۵‬‬

‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣ /‬‬

‫د ﺧﭙﺮﻧﺪوی ﺑﻨﺴ ﯾﺎدﺖ‬

‫)ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺑﻨﺴ‪ (4‬دﺧﭙـﻞ ﮐـﺎر ﻟـﻪ ﭘﯿﻠـﻪ وﻋـﺪه ﮐـ‪.‬ې وه‪ ،‬ﭼـﯥ د ﭘﯿـﺎوړي‬
‫اﻓﻐﺎن ﺗﺎرﯾﺨﭙﻮه ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ دﮐﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬داﺛﺎرو ﺗﺮ‪F‬ﻨـ‪ E‬ﺑـﻪ د اﻓﻐـﺎ‪C‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬او ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ اړه ‪J‬ﯿﻨﯥ ﻫﻐﻪ ﻣﻬﻢ اﺛﺎرﻫﻢ ﺧﭙﺮوي‪ ،‬ﭼﯥ د دې ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﻟـﻪ‬
‫ﻣﻮﺧﻮ او ﺗﺎرﯾﺨﻲ ـ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌﯿـﺎروﻧﻮ ﴎه ﺳـﻤﻮن وﻟـﺮي‪ .‬دا دی ﭘـﻪ دوﻫـﻢ ‪O‬ـﺎم‬
‫ﮐﯥ د ‪V‬ﺎﻏﲇ اﻗﺒﺎل وزﯾـﺮي ﭘـﻪ زړه ﭘـﻮرې اﺛـﺮ) ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ﺗـﺎرﯾﺦ ﭘـﻪ ﺑﻬﯿـﺮ( ﮐـﯥ‬ ‫ډاﻟـ‬
‫ﺧﭙﺮوي‪ .‬د دې ﮐﺘﺎب ﻟﯿﮑـﻮال ﻫ‪Y‬ـﻪ ﮐـ‪.‬ې‪ ،‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﺎرﯾﺨﻲ رﯦ‪W‬ـﻪ اود‬
‫ﺗــﺎرﯾﺦ ﭘــﻪ اوږدوﮐــﯥ ﯾــﯥ د ودې ﭘ‪.‬اووﻧــﻪ و‪F‬ﯧــ‪.‬ي او ﻫﻐــﻪ ﺗــﺎرﯾﺨﻲ‪\ ،‬ــﻮﻟﻨﯿﺰ‪،‬‬ ‫دا ﮐﺘـﺎب درﻧـﻮ او ﻗـﺪرﻣﻨﻮ وروـﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤـﺪ اﻓﻀـﻞ ﺧـﺎن ﻻﻻ او ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ډاﮐــﺮ‬
‫ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ او ﺳﯿﺎﳼ ﻋﻮاﻣﻞ راوﭘﯧﮋ‪ C‬ﭼﯥ د دﻏـﯥ ﻟﺮﻏـﻮﻧﯥ ژﺑـﯥ د ودې ﭘـﻪ ﻻر‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺗﻪ ډاﻟ‪ +‬ﮐﻮم‪.‬‬
‫ﮐﯥ ﯾﯥ ﺧﻨو ‪J‬ﻨ ﭘﯧ‪ b‬ﮐ‪.‬ی دی‪.‬‬
‫ﭘﻪ ارﯾﺎ‪ ،C‬ﻫﯿﻨﺪو ارﯾﺎ‪ C‬او ﻫﯿﻨﺪو اروﭘﺎﻳﻲ ژب ـ ﮐﻮرﻧﯿﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻟﺮﻏـﻮﻧﯽ‬
‫‪J‬ﺎی ﯾﻮ ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺑﺤﺚ دی‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﻧﯧﮑﻪ ﻣﺮﻏﻪ ﭘﻪ ﻧﻮې زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﯾﻮﺷـﻤﯧﺮ‬
‫اﻓﻐﺎن او ﻟﻮﯾﺪﯾﺰو ژﺑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ او ﻓﯧﻼﻟﻮژﺳـﺘﺎﻧﻮ ﭘـﺮې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ او ﻟﯿﮑـﻞ ﮐـ‪.‬ي دي‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﯧ‪h‬و‪ ،‬ﭼﯥ د ﯾﻮې ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ژﺑﯥ د ﺑﺸﭙ‪.‬ې ﻣﻄﺎﻟﻌﯥ ﻟﭙﺎره ﯾﻮازې ژﺑﻨـ‪F +‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ‬
‫ﺑﺲ ﻧـﻪ دي‪ ،‬ﺑﻠﮑـﯥ ﻫـﺮه ژﺑـﻪ د ژﺑﺘﻮﮐﻤﭙـﻮﻫﻨﯿﺰ ) اﺗﻨـﻮ ﻟﻨ‪a‬ﻮﯾﺴـﺘﯿﮑﻲ ‪Ethno-‬‬
‫‪ ( linguistics‬ﺑﴩــﭘﯧﮋﻧﺪﻧﯥ ) ‪ ،(Anthropologic‬ﺗــﺎرﯾﺨﻲ ـ ﻣﻘﺎﯾﺴـــﻮي‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨﯥ‪ ،‬ارﭘﻮﻫﻨﯥ )‪ (Etymology‬او ﻧﻮرو اړوﻧﺪو ﭘﻮﻫﻨﻮ ﭘﻪ رـﺎ ﮐـﯥ ﻟﻮﺳـﺘﻞ‬
‫ﮐﯿ‪h‬ي‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﺎرﯾﺦ ﺗـﻪ دﺷـﻠﻤﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﺗـﺮ ﭘﯿﻠـﻪ ﭘـﻮرې ﭘـﻪ دودﯾـﺰ او‬
‫رواﯾﺘﻲ ﺑ‪o‬ﻪ ﮐﺘﻞ ﮐﯧـﺪل او ددې ژﺑـﯥ ﭘـﻪ اړه ﺷـﻨﻨﯥ ﯾـﻮازې ﭘـﺮ ﻫﻐـﻮ رواﯾﺘﻮﻧـﻮ‬
‫وﻻړې وې‪ ،‬ﭼﯥ دﺳﯿﺎﻟﻮ او ﺗﺮﺑﻮرو ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ـﻲ ﺣـﻮزو د دودﯾـﺰو ﻟﯿﮑﻮاﻟـﻮ ﭘـﻪ ﻻس‬
‫ﮐ‪W‬ﻞ ﮐﯧﺪل‪ .‬ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻟﻮﯾﺪﯾ‪ q‬ﮐﯥ دﻧﻮرو ارﯾﺎ‪ C‬ژﺑﻮ ﭘﻪ ﻟ‪ .‬ﮐـﯥ ﭘـﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﻧــﻮې ـ ﻋﻠﻤــﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧــﯥ ﻻﭘ ﺨــﻮا راﭘﯿــﻞ ﺷــﻮې وې‪ ،‬ﺧﻮداﻓﻐــﺎ‪ C‬ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧــﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥ /‬‬

‫دﻫﻤﺪې ﻧﻮﯾﻮ اﮐﺎډﻣﯿﮑﻮ ﻣﻌﯿﺎروﻧﻮ ﭘﺮﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻻ‪J‬ﻮاﻧﯥ او ﻧﻮې دي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺑﻬﯿـﺮ‬
‫ﴎﻟﯿﮑﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﯥ د‪V‬ﺎﻏﲇ اﻗﺒﺎل وزﯾـﺮي دﻏـﻪ ﮐﺘـﺎب ﻫـﻢ د‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ي ﭘـﺎم وړ اﺛـﺮ دی‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫‪V‬ﺎﻳﻲ دﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ‪J‬ﯿﻨﯥ ﺗﯿـﺎره ‪O‬ﻮ\ﻮﻧـﻪ رـﺎ ﮐـ‪.‬ای ﳾ‪ .‬د‪V‬ـﺎﻏﲇ‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪١٠ ......................................................................‬‬ ‫وزﯾﺮي دﮐﺎر ﯾﻮه ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﻧﻪ دا ﻫﻢ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ژﺑﯥ د ودې ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﯾﯥ ‪J‬ﯿﻨﯥ‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﺑﻬ ﮐﯥ ‪١٢ .................................................‬‬
‫ﻟﻮﻣی ﭙﺮﮐﯽ‪١٤ .............................................................‬‬
‫د اﻧﺴﺎن او ژﺑﯥ د ﭘﻴﺪاﻳﺖ ‪١٤ ..............................................‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﻮ ﻮ ﺧﱪې ‪١٤ .....................................................‬‬
‫‪-۱‬د اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺖ ‪١٤ ......................................................‬‬
‫ارﻳﺎﻳﺎن او د دوی ‪.‬ﺎ‪.‬ﻮﺑﯽ ‪١٥..................................................‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﺳﮑﻨﺪر ‪١٨..........................................................‬‬
‫ﭘﺎرﺗﻴﺎ ‪١٩ .......................................................................‬‬
‫د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ دوﻫﻢ ﺳﱰ ﻟﯧ‪4‬د‪٢٠ .................................................‬‬
‫‪-۲‬د ژﺑﯥ ﭘﻴﺪاﻳﺖ ‪٢٠ ........................................................‬‬
‫د ژﺑﯥ دﻧﺪې‪٢٦ .............................................................:‬‬
‫دوﻫﻢ ﭙﺮﮐﯽ‪٣٣ .............................................................‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﻪ ‪٣٣ ....................................................................‬‬
‫د ﭘﺘﻨﻮ اﺻﻞ ‪٣٣ .............................................................‬‬
‫ﻟﻮﻣی د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻪ اړﺧﻪ‪٣٨ ................................................. :‬‬
‫دوﻫﻢ د ژﺑﻮ د اﺻﻞ او ﭘﺮﺗﻠﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﻪ اړﺧﻪ ‪٤٣ ...............................‬‬
‫درﯦﯿﻢ د ﻧﺴﺐ ﭘﻮﻫﻨﯥ ﻟﻪ اړﺧﻪ ‪٤٣ ...........................................‬‬
‫درﯦﻴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪٤٥ ............................................................‬‬
‫ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪٤٥ ..................................................................‬‬
‫ﭘﺘﻮ ‪٤٥ ......................................................................‬‬
‫د ﭘﺘﻮ اﺻﻞ ﻳﺎ رﻳﻪ ‪٤٧ .....................................................‬‬
‫\ﻮﻟﻨﯿﺰاو اد‪ t‬ـ ﺷـﻌﺮي ﺑﻬﯿﺮوﻧـﻪ ﻫـﻢ ‪F‬ﯧـ‪.‬ﱄ دي‪ .‬د ژﺑـﯥ د ودې ﻟﭙـﺎره ﯾـﯥ د‬
‫ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ درﺑﺎروﻧﻮ او ﺷﺨﺼﯿﺘﻮﻧﻪ وﻧه ﻫﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐ‪.‬ې ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ راﺗﻠـﻮﻧﮑﯥ‬
‫ﮐﯥ د دﻏﯥ ژﺑﯥ د ﻻﺑاﯦﯿﻨﯥ ﻟﭙﺎره ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺗﺠﺮﺑﯥ زﻣﻮږ ﺗﺮﻣﺦ ږدي‪.‬‬
‫ﻟﯿﮑﻮال د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ‪J‬ﯿﻨﯥ وړاﻧﺪﯾﺰوﻧـﻪ ﻫـﻢ ﻟـﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ ‪V‬ـﺎﻳﻲ زﻣـﻮږ د‬
‫ژﺑﯥ د ودې او ﭘﺮاﺧﺘﯿﺎ ﻟﭙﺎره ﯾﯥ ﻣﻬﻢ ﻻﺳﻮﻧﺪوﻧﻪ و‪oO‬ﻮ‪.‬‬
‫ﮐﺎﮐ‪.‬ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻫﻤﺪا ﭼﯥ دﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪ ،.‬ﻧﻮ د ﭼـﺎپ او ﺧﭙـﺮاوي‬
‫ﻟﭙﺎره ﯾﯥ ﻻس ﭘﺮﮐﺎر ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﯧﺮه ﺑﯿﺎ دﻫﯧﻮاد د دراﻧﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭙﻮه ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐـﺎﮐ‪ .‬د‬
‫ﴎﯾﺰې او ﺳﭙﺎر‪V‬ﺘﻨﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻣﻮ دا اړﯾﻨﻪ و‪oO‬ﻠـﻪ ﭼـﯥ دﻏـﻪ ﻣﻐﺘـﻨﻢ ﮐﺘـﺎب د‬
‫ﭼﺎﭘﯧﺪوﻧﮑﯿﻮ اﺛﺎرو ﭘﻪ ﻟ‪ .‬ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ﯾﺘﻮب و‪oO‬ﻮ او دا دی ﻧﻦ ﯾـﯥ ﺳﺘﺎﺳـﻮ ﻗـﺪرﻣﻨﻮ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﯿﻮﺗﺮﻻﺳﻮﻧﻮ ﭘﻮرې در رﺳﻮو‪.‬‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺑﻪ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﮐﯥ ﻫﻢ د داﺳﯥ ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺎرو د ﭼﺎپ ﻟﻪ ﻻرې د‬
‫ﻫﻐﯥ ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﺗﺸﯥ ډﮐﻮﻟﻮ ﻫ‪Y‬ﻪ وﮐ‪.‬ي‪ ،‬ﭼﯥ زﻣـﻮږ د ﻓﺮﻫﻨـ‪ ،E‬ژﺑـﯥ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ او‬
‫ﻣﲇ ارز‪V‬ﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻫﯿﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧـﻪ ﮐـﯥ د ﻻﻧـﻮرو اﮐـﺎډﻣﯿﮑﻮ او ﭘﺮﻧﻮﻣﻬـﺎﻟﯿﻮ ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫ﻣﻌﯿﺎروﻧﻮ ﺑﺮاﺑﺮاﺛﺎرﻫﻢ ﺗﺮﻻﺳﻪ او ﺧﭙﺎره ﮐ‪.‬و‪ ،‬د دې ﮐﺘﺎب ﻟﻮﺳﺘﻠﻮﺗﻪ ﻣﻮ راﺑﻮﻟﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ درﻧ‪W‬ﺖ‬
‫ﮐﺎﮐ‪.‬ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺑﻨﺴ‪4‬‬
‫د ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻮرډ ﺳﮑﺮﺗﺮﯾﺖ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬د ‪ ۱۳۹۴‬ﳌﺮﯾﺰ ﮐﺎل دﭼﻨ‪a‬ﺎښ ‪۴‬‬
‫د ‪ ۲۰۱۵‬دﺟﻮن ‪۲۵‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨ /‬‬
‫د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪١١٩ ........................................‬‬
‫ﻳﻮوﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٢٩ ..........................................................‬‬
‫ﺳﺪوزﻳﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٢٩ ...................................................‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ‪١٢٩ ............................................................‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٣٢ ...............................................‬‬
‫ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٣٦ ..................................................‬‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧﺎن ﭘﺎﻮن ‪١٤٠ .................................................‬‬
‫د ﭘﯧﻮر ﭘﺎﻮن ‪١٤١ ...........................................................‬‬
‫دوﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٤٣ ..........................................................‬‬
‫ﺑﻬﺮﻧﯽ ﯧوﻧﮑﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪١٤٣ ............................................‬‬
‫ﺟﺎن ﻟﻴ‪b‬ن‪١٤٨ ................................................................‬‬
‫اﻟﻔﻨﺴ‪c‬ﻮن ‪١٤٨ ................................................................‬‬
‫اﻟﮑﺰاﻧﺪر ﺑﺮﻧﺰ ‪١٤٩ ............................................................‬‬
‫ﻫ‪f‬ي ﺟﻮرج راور‪.‬ﻲ ‪١٥٠ .....................................................‬‬
‫ﻫ‪f‬ي وﻟ‪c‬ﺮ ﺑﻴﻠﻴﻮ ‪١٥٣ .........................................................‬‬
‫ﺗﻮر ﺑﺮن ‪١٥٥ ..................................................................‬‬
‫ډارﻣﺴ‪cc‬ﺮ ‪١٥٦ ................................................................‬‬
‫ﺟﺎن ‪C‬ﻮرډون ﻻر‪h‬ﺮ ‪١٥٧ .....................................................‬‬
‫ډ‪ .‬ل‪ .‬ﻻر‪h‬ﺮ ‪١٥٧ .............................................................‬‬
‫روس ﮐﯧﭙﻞ‪١٥٧ ...............................................................‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧ /‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪C‬ﻪ ‪٥٠ ......................................................‬‬
‫ﻠﻮرم ﭙﺮﮐﯽ ‪٥٩ ............................................................‬‬
‫ﻏﻮري ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٥٩ ...............................................‬‬
‫ﺗﺮﮐﻲ ﻏﻼﻣﺎن ‪٦٧ ..............................................................‬‬
‫ﭘﯧﻨ‪I‬ﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪٦٩ ............................................................‬‬
‫د ﺳﻠﻴ‪L‬ن د ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﳌﻨﻮ او ﻧﻮرو ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٦٩ ......‬‬
‫ﺷﭙ‪4‬م ﭙﺮﮐﯽ ‪٧٦ .............................................................‬‬
‫ﻟﻮدي ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٧٦ ................................................‬‬
‫اووم ﭙﺮﮐﯽ ‪٨٢ ..............................................................‬‬
‫رو‪N‬ﺎﻧﻴﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٨٢ ....................................................‬‬
‫اﺗﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪٨٨ ...............................................................‬‬
‫اوﻟﺴﻤﻪ ﻣﺨﺰﯦ‪4‬دې ﭘﯧۍ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٨٨ ...................................‬‬
‫‪-۱‬ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٨٨ ................................................‬‬
‫‪-۲‬رﺣ‪L‬ن ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪٩٤ ................................................‬‬
‫‪-۳‬ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷﻮ ﺧﯧﻞ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪٩٦ .........................................‬‬
‫ﻧﻬﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪٩٩................................................................‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘﺘﻮ اﺛﺎر ‪٩٩...................................................‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘﺘﻨﻮ رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪١٠٠ ..............................‬‬
‫ﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٠٥ .............................................................‬‬
‫ﻫﻮﺗﮑﻴﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٠٥ ....................................................‬‬
‫ﻫﺎول ‪١٥٨ .....................................................................‬‬ ‫ﻣوﯦﺲ ﻧﻴﮑﻪ‪١٠٧ ............................................................‬‬
‫دﻳﺎرﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٥٩ .........................................................‬‬ ‫د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ ‪١١٢ ............................................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪزي او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٥٩ ..................................................‬‬ ‫د ﺷﺎه اﴍف ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ ‪١١٤ .............................................‬‬
‫اﻣ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ‪١٥٩ ................................................‬‬ ‫د ﺷﺎه ﺣﺴ\ ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ ‪١١٨.............................................‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩ /‬‬

‫اﻣ ﺷﻋﲇ ﺧﺎن ‪١٦٠........................................................‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‬ ‫اﻣ ﺷﻋﲇ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٦٣ .........................................‬‬
‫اﻣ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٦٦ ...........................................‬‬
‫اﻣﯿﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٦٩ .......................................‬‬
‫د ‪F‬ﻪ ﻣﻮدې راﻫﻴﺴﯥ دا ﻓﮑﺮ را ﴎه و ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﻟﯥ ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﺷﺎ ﮐـ‪.‬ې‪،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒﺪاواﺳﻊ ﮐﻨﺪﻫﺎری ‪١٧٤ ............................................‬‬
‫د ﻫﻐﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﺑـﯥ ﭘـﺮوا‪J ،‬ﻴﻨـﻮ ﻳـﯥ ان ورﴎه ﺑـﯥ اﻧﺼـﺎﰲ ﮐـ‪.‬ې او ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﻻ‬
‫اﻣ اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٧٥ .........................................‬‬
‫اوس ﻫــﻢ ورﴎه ﺑــﯥ اﻧﺼــﺎﰲ ﮐــﻮي‪ .‬اﻳــﺎ د دې ﻻﻣــﻞ دا دی ﭼــﯥ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﻳــﻮه‬
‫د ﻧﺎدرﺷﺎه او ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪١٧٧ ...........................‬‬
‫ﮐﻤﺰورې ژﺑﻪ ده او د ودې ﺗﻮان ﻧﻪ ﻟﺮي او ﮐﻪ ﭘـﺮﻋﮑﺲ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ‬
‫ﻮرﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٨٦ .........................................................‬‬
‫ﭘﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي او د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ واﻟﯽ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﭘﺎﺗﯥ واﱄ او ﺑﯥ ﭘﺮواﻳﯥ ﭘﺎﻳﻠﻪ ده؟‬ ‫د ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٨٦ .........................................‬‬
‫دﻏﻮ ﭘﻮ‪V‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﻣﯥ د ‪J‬ﻮاب ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧـﻪ ﻫـﻮډ وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ د ﺧﭙـﻞ وس او‬ ‫د ﭘﺮﭼﻤﻴﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٨٧ ........................................‬‬
‫ﺗﻮان ﭘﻪ ﮐﭽﻪ ﻳﻮه ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴﺰه ﻟﻴﮑﻨﻪ »ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ ﺑﻬـƒ ﮐـﯥ« ﺗـﺮ ﴎﻟﻴـﮏ‬ ‫د ﺣﺎﻣﺪ ﮐﺮزي ﭘﻪ واﮐﻤﻨ‪ s‬ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ ‪١٩٠ ................................‬‬
‫ﻻﻧﺪې وﮐﺎږم ﺗﺮ ‪F‬ـﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ دﻏـﯥ ﻣﻬﻤـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗـﻪ واړوم‪ .‬ﺧـﻮ‬ ‫ﭘﻨ‪I‬ﻠﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪١٩٥ .........................................................‬‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰه دا وه ﭼﯥ د دې ﻣﻮﺿﻮع د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻟﻮ ﻟﭙﺎره ډﯦﺮو اﺛﺎرو ﺗﻪ اړﺗﻴـﺎ وه ﭼـﯥ ﻣـﺎ‬ ‫د ډﯦﻮرﻧ‪ b‬د ﮐﺮ‪N‬ﯥ ﻫﻐﯥ ﺧﻮا ﺗﻪ ‪١٩٥ .........................................‬‬
‫ﻧﻪ درﻟﻮدل‪ .‬د ‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏﻪ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ اﻧﻳﻮاﻻﻧﻮ د ﻳﺎدې ﺷﻮې ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ﻫﮑﻠـﻪ د‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‪١٩٥ ......................................................‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻣﺮﺳﺘﻪ راﴎه وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﺗﺮ ډﯦﺮې اﻧﺪازې ﻳﯥ زﻣﺎ ﺳﺘﻮﻧﺰې ﻟ‪h‬ې ﮐ‪.‬ې‪.‬‬ ‫ﺷﭙﺎړﺳﻢ ﭙﺮﮐﯽ ‪٢٠٣ .........................................................‬‬
‫ﻣﺤﱰم ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺗﻞ ﻣﻬﺮﺑﺎ‪ C‬ﮐ‪.‬ې او وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ ﻪ وﮐي؟ ‪٢٠٣ ............‬‬
‫ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﭙﺎره ﺷﻮي اﺛﺎر او ژﺑﺎړې او ان د ‪J‬ﻴﻨـﻮ اﺛـﺎرو د ﭼـﺎپ ﻟﭙـﺎره د ﺗﻴـﺎرو‬ ‫‪w-۱‬ﺎن ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ‪٢٠٦ ...........................................................‬‬
‫ﺷﻮو ﻣﺴـﻮدو ﻓﻮ\ـﻮ ﮐـﺎﭘ‪ ،+‬د ﻣﺨـﻪ ﺗـﺮ دې ﭼـﯥ ﺧﭙـﺮې ﳾ‪ ،‬را اﺳـﺘﻮﻟﯥ دي‪.‬‬ ‫‪-۲‬د ‪.‬ﻮﻟﻨﯥ ﻧﻴ‪L‬ﻳﻲ وﺟﻮد ﯾﺎ‪IN y‬ﻮ ﺗﻪ ‪w‬ﺎﻧ‪x‬ې ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ‪٢٠٦ ................‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ اﻧﺠـŠ زﮐﺮﻳـﺎ ﭘﻮﭘـﻞ او اﻧﺠـŠ ﻣﺤﻤـﺪ ﻇـﺎﻫﺮ‪ ،‬ﭼـﯥ زﻣـﺎ ﴎه ﻧــ‪h‬دې‬ ‫‪-۳‬ﭘﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻈﻢ ﳾ‪٢٠٧ ................................................‬‬
‫اوﺳﻴ‪h‬ي ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ واک ﮐﯥ راﮐ‪.‬ي دي‪ .‬اﻧﺠŠ زﮐﺮﻳﺎ ﭘﻮﭘﻞ د ﺧﭙﻠـﻮ‬ ‫اﺧ‪I‬ﻮﻧﻪ ‪٢١٥ ..................................................................‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮه د ﮐﺎﻧﺎډا ﻧﻪ د ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗﮏ ‪F‬ﺨﻪ د ﻋﺒـﺪاﻟﺮؤف ﺑﯧﻨـﻮا ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﭘﺘﻨﻮ ﺗﻪ اوس ﺣﺘﻤﻲ ﺷﻮې ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺘﻮ او ﻫﻮﻳﺖ وﺳﺎ} ‪٢٢٦ ..........‬‬
‫»ﻫﻮﺗﮑﻴﺎن« او د ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗﮏ ﮐﺘﺎب »ﺳﻞ ﭘ‪.a‬ۍ او ﻳﻮ ﭘ‪.‬وﻧ‪ «+‬را وﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ‬ ‫د ﻟﯿﮑﻮال ژوﻧﺪﻟﻴﮏ ‪٢٣١ ......................................................‬‬
‫ﭼﯥ د ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﻳﺎدوﻧﯥ وړ دي‪ .‬ډاﮐﺮ ﻗﺎدر زﻣﺎ‪ C‬د ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻓﺮاﻫـﻲ ﮐﺘـﺎب‬
‫»د ډﻮﮐﺮاﳼ او ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﭘﻪ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ«‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑـﻼل ﻻﻟﭙـﻮروال د ﺳـﻴﺪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١ /‬‬

‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐ ﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ
‬ ‫ﺑﻬﺎدرﺷﺎ ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎ ﺧﯧﻞ ﮐﺘﺎب »ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ رﺎ ﮐﯥ« او د ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﭘﺮﻳﻞ‪۲۰۱۵ ،‬‬ ‫ﻏﺒــﺎر ﮐﺘــﺎب »ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﺨﺘﴫــ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن«‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷــﻴﺪ وزﻳــﺮي د ﻣﺤﻤــﺪ‬
‫دوﺳــﺖ ﺷــﻴﻨﻮاري ﮐﺘــﺎب »د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ژﺑــﯥ او ﺗﻮﮐﻤﻮﻧــﻪ« ‪ ،‬ﺻــﺎﻟﺢ اﻟــﺪﻳﻦ‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﺑﻬ ﮐﯥ‬ ‫وزﻳﺮي د ﻣﺤﻤﺪ وﱄ ‪J‬ﻠﻤﻲ ﮐﺘﺎب »د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او روﺳﻴﯥ د ﺳﻴﺎﳼ رواﺑﻄـﻮ‬
‫ﻟﻨــه ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ«‪ ،‬ﺟــﺎن ﻣﺤﻤــﺪ داوړ د ‪O‬ــﻞ ﺟﺎﻧــﺎن ﻇﺮﻳــﻒ ﮐﺘــﺎب »ﭘ‪W‬ــﺘﻮ‬
‫ﻣﯧﺨﻤــƒي ډﻳﺒﻮﻧــﻪ«‪ ،‬ډاﮐــﺮ ﻋﺒﺪاﳌﺤﻤــﺪ درﻣــﺎﻧ‪a‬ﺮ د ﻣﺤﻤــﺪ اﻧــﻮر ﻧﻮﻣﻴــﺎﱄ‬
‫دا د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻧﮑﺸـﺎف ﭘـﻪ اړه د ﻣﺤـﱰم اﻗﺒـﺎل ﻳـﻮ ﻧـﻮی اﺑﺘﮑـﺎري اﺛـﺮ‬
‫ﮐﺘﺎب »د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د \ﻮﻟﻨﻴﺰ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺒﺎدي«‪ ،‬او ﺑﻬﺎر د ﺳﻴﺪ اﻣ” ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮐﺘـﺎب‬
‫دی‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﻧﺎﻣﻪ او ﭘﻪ دﻏﻪ ډول ﺑﻠﻪ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﻟﻴﺪل ﺷﻮې ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫»ﺟﺮﻳﺎﻧــﺎت ﭘﺸــﺖ ﭘــﺮده ﻟﻮﻳــﻪ ﺟﺮ‪O‬ــﻪ ﻗــﺎﻧﻮن اﺳــﺎﳼ« راوﻟﯧــ‪h‬ل‪ .‬زه د دې‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ اﺛﺮ ﮐﯥ ﻟﻪ دﻏﻮ اړﺧﻮﻧﻮ ‪F‬ﺨﻪ ﮐﺘﻞ ﺷﻮې ده‪ :‬ﻳـﻮ دا ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د‬
‫اﻧﻳﻮاﻻﻧﻮ ﻧﻪ د دې ﭘﯧﺮزوﻳﻨﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د زړه ﻟﻪ ﮐﻮﻣﯥ ﻣﻨﻨﻪ ﮐﻮم‪.‬‬
‫ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﻣﻴﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﻪ‪ .‬ﺑﻞ دا ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ واﮐﻤﻨـﻲ ﮐـﯥ‬
‫دا ﻟﻴﮑﻨﻪ اﻧﺠŠ زﮐﺮﻳﺎ ﭘﻮﭘﻞ‪ ،‬اﻧﺠŠ ﻣﺤﻤﺪ ﻇﺎﻫﺮ او ډاﮐﺮ ﻗﺎدر زﻣﺎ‪ C‬وﻟﻮﺳـﺘﻠﻪ‬
‫‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ اﻧﮑﺸﺎف وﮐ‪ ،.‬ﻳﺎ وﻧﻪ ﮐ‪.‬؛ ﮐﻮﻣﻮ واﮐﻤﻨﻮ ﻫﻐﻪ ﭘـﺎﻟﻠﯥ‪ ،‬او ﮐﻮﻣـﻮ ﻧـﺪه ﭘـﺎﻟﻠﯥ‬
‫او د ﻟﻴﮑﻨﯥ د ‪V‬ﻪ واﱄ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﯥ ‪O‬ﻮرې ﻣﺸﻮرې راﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﭘـﻪ ﻣﻨﻨـﯥ ﴎه‬
‫او ‪J‬ﻴﻨﻮ وﻟﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮده‪ ،‬او ﻧـﻮرې ژﺑـﯥ ﻳـﯥ ﻏـﻮره ﮐـ‪.‬ې‪ ،‬ﺑـﻞ دا ﭼـﯥ دﻏـﻪ‬
‫ﻳﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮم‪ .‬دا ﻟﻴﮑﻨﻪ ﻣﯥ ﺑﻴﺎ د ﻫﯧﻮاد وﺗﲇ او ﺑﯥ ﺟﻮړې ﺗﺎرﻳﺨﭙﻮه ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ‬
‫واﮐﻤﻨﯥ ﮐﻮرﻧ‪F +‬ﻨ‪a‬ﻪ او ﭼﯧﺮﺗﻪ واﮐﻤﻨﯥ ﺷﻮې او ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﻟﻪ واک ﻧـﻪ وﻟﻮﯦـﺪﻟﯥ‪.‬‬
‫ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺗﻪ د ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎره واﺳﺘﻮﻟﻪ‪V .‬ﺎﻏﲇ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ د‬
‫ﭘﻪ دې ډول دﻏﻪ اﺛﺮ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻲ واﮐﻤﻨـﻮ ﮐﻮرﻧﻴـﻮ ﻟﻨـ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻫـﻢ ‪oO‬ـﻞ ﮐﯧـﺪای‬
‫زﻳﺎﺗﻮ ﺑﻮﺧﺘﻴﺎوو ﴎه ﴎه زﻣﺎ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﭘﻪ ورﻳﻦ ﺗﻨﺪي ﻟﻮﺳﺘﯥ او ﻣﺸﻮره ﻳـﯥ راﮐـ‪.‬ه‬
‫ﳾ‪.‬‬
‫ﭼﯥ د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ ﻳﯥ د ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﭘﻪ واک ﮐﯥ ورﮐ‪.‬م‪ .‬ﻣﺤﱰم ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه‬
‫دﻏﻪ اﺛﺮ ﻫﻐﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻫﻢ راﭘﯧﮋ‪ C‬ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ اﻧﮑﺸﺎف ﮐـﯥ ﯾـﯥ ﻣﺤﺴﻮﺳـﻪ‬
‫ﭘﺮدې ﴎﻳﺰه ﻫﻢ ورﺑﺎﻧﺪې وﮐ‪W‬ﻠﻪ‪ .‬زه د ‪V‬ﺎﻏﲇ ﮐـﺎﮐ‪ .‬ﻧـﻪ د ‪O‬ـﻮرو ﻣﺸـﻮرو او‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮﻟﯥ ده‪ .‬دوی ﮐﻪ ﭘﻪ ارادي ډول د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺎﻟﻨﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯥ ﻧـﻪ وه ﻧﻴـﻮﻟﯥ‬
‫ﴎﻳﺰې ﻟﻪ ﮐﺒﻠـﻪ د زړه ﻟـﻪ ﺗﻠـﻪ ﻣﻨﻨـﻪ ﮐـﻮم او ‪V‬ـﻪ روﻏﺘﻴـﺎ او اوږد ژوﻧـﺪ ورﺗـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﺷﻌﺎرو ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﺎﻟﻠﯥ او ﻫﻢ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ ﺧﻠﮑـﻮ د ﻧـ‪.‬ۍ ﻟﻴـﺪ او ﮐﻠﺘـﻮر‬
‫ﻏﻮاړم‪.‬‬
‫›ﺜﻴﻞ ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬وزﻳﺮي د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د دﻏﺴﯥ ﺷﻌﺮوﻧﻮ œﻮﻧﯥ ﻟﻪ ﻟﺮﻏﻮ‪ C‬ﻣﻬﺎل ﻧﻪ‬
‫دا ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ وواﯾﻢ ﭼﯥ د دې ﻟﻴﮑﻨﯥ ﴎه د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦ ﮐـﺎﮐ‪.‬‬
‫ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ دﻏﻪ اﺛﺮ ﮐﯥ را\ﻮﻟﯥ ﮐ‪.‬ې‪ ،‬او ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐـﯥ‬
‫ﻳــﻮه ﻣﻘﺎﻟــﻪ ﭼــﯥ »ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﺗــﻪ اوس ﺣﺘﻤــﻲ ﺷــﻮې ﭼــﯥ ﺧﭙﻠــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ او ﻫﻮﻳــﺖ‬
‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴﺰ دی‪ ،‬ﺷﻌﺮي ﮐﻴﻒ ﻫﻢ ورﮐ‪.‬ی دی‪ .‬دا ﻫﻢ د دﻏﻪ اﺛﺮ ﻣﻬﻤـﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴـﺎ‬
‫وﺳﺎ—« ﺗﺮ ﴎﻟﻴﮏ ﻻﻧﺪې‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ اﻓﻐﺎن‪-‬ﺟﺮﻣﻦ اﻧﻼﻳﻦ ﺳﺎﻳ‪ 4‬ﮐﯥ ﺧﭙﺎره ﺷـﻮې‬
‫‪oO‬ﻞ ﮐﯧﺪﻟﯽ ﳾ‪.‬‬
‫او زﻣﺎ د ﮐﺘﺎب د ﻣﻮﺿﻮع ﴎه ﻧ‪h‬دې اړﻳﮑﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻢ ورﴎه ﻣﻠﻪ ده‪.‬‬
‫ﮐﻪ د ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﻨﺜﻮر اﺛﺎر ﻟﻴﺪل ﺷﻮي ﻧـﻪ دي‪ ،‬ﺷـﻌﺮوﻧﻪ ﻳـﯥ ډﯦـﺮ او ‪V‬ـﻪ‬
‫ﭘﺎﺧﻪ دي‪ ،‬دﻏﻮﻣﺮه ﭘﺎﺧﻪ ﭼـﯥ ‪V‬ـﻴﻲ ﭼـﯥ وﻳـﻮﻧﮑﻲ ﻳـﯥ د ﻟـﻮړ ﻓﮑـﺮ او اﺣﺴـﺎس‬
‫ﺧﺎوﻧﺪان وو‪ .‬دوی ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﺷﻌﺎرو ﴎه ﭘﻪ دﻏﯥ ﺑﺮﺧﯥ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮن وﻟـﺲ ‪V‬ـﻪ‬
‫ﺷﺘﻤﻦ ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬دا ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺪ د ﻫﻤـﺪﻏﻮ ﮐﻼﺳـﻴﮑﻲ اﺷـﻌﺎرو ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ وي ﭼـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣ /‬‬

‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ اوس ﻳﻮ ډﯦﺮ ﭘﺮاخ او دﻗﻴﻖ ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﺮﮐﺘﻪ ﻳﯥ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﮑﯥ ﭘـﻪ‬
‫دﻏﺴﯥ ﻟﻨ او دﻗﻴﻖ ډول ﺑﻴﺎﻧﯧﺪﻟﯽ ﳾ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ډﯦﺮو ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﮐﯥ ﻫﻐﺴـﯥ ادا‬
‫ﻟﻮﻣی ﭙﺮﮐﯽ‬ ‫ﮐﯧﺪﻟﯽ ﻧـﻪ ﳾ‪ .‬ﺧـﻮ دا ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﻪ ﻣﻌـﺎﴏ ﻣﻬـﺎل ﮐـﯥ ﭼـﯥ ‪F‬ﻨ‪a‬ـﻪ ‪V‬ـﺎﻳﻲ‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﻧﻪ دی ﮐ‪.‬ی‪ ،‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘﺎﺗﯥ واﱄ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺗـﻪ د‬
‫ﺑﯥ ﭘﺮواﻳﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ده‪ ،‬ﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‪ .‬وزﻳﺮي دﻏﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗـﻪ ‪V‬ـﻪ ‪J‬ـƒ‬
‫د اﻧﺴﺎن او ژﺑﯥ د ﭘﻴﺪاﻳﺖ‬ ‫دی‪ ،‬او د ﺧﭙﻞ اﺛﺮ وروﺳﺘﯽ ‪F‬ﭙﺮﮐﯽ ﻳﯥ دﻏـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ی ﮐـ‪.‬ی‪ ،‬او‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳﯥ دﯦﺘﻪ راﺑﻠﲇ دي ﭼﯥ ﭘﻪ اوﺳﻨﻴﻮ ﴍاﻳﻄﻮ ﮐـﯥ ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ‪F‬ﻨ‪a‬ـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﻮ ‪%‬ﻮ ﺧﱪې‬ ‫اﻧﮑﺸﺎف ورﮐـ‪.‬ي‪ .‬دﻏـﻪ ﺷـﻌﺮوﻧﻪ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﻮاﱄ وه ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻳـﯥ د ﻟـﻮړ او‬
‫ﭘﻴﺎوړي ﮐﻠﺘﻮر ﺧﺎوﻧﺪان ﮐ‪.‬ي وو‪.‬‬
‫‪-۱‬د اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺖ‬ ‫د دﻏﻪ اﺛﺮ ﺑﻠﻪ ﻣﻬﻤﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎ دا ﻫﻢ ده ﭼﯥ ﻟﻴﮑﻮال ﻳﯥ دا \ﻮﻟﯥ ﻣﻮﺿﻮع ‪O‬ﺎﻧﯥ‬
‫د اﻧﺴــﺎن ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ــﺖ ﭘﺨﭙﻠــﻪ ﻳــﻮه ډﯦــﺮه ﭘﯧﭽﻠــﯥ او ﻻﻧﺠﻤﻨــﻪ ﻣﺴــﻠﻪ ده‪ .‬د دې‬ ‫ﻟﻪ اول ﻧﻪ ﺗﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﭘﻪ ﻣﻨﺴـﺠﻢ او ﻟﻨـ ډول ﺑﻴـﺎن ﮐـ‪.‬ې دي‪ .‬ژﺑـﻪ ﻳـﯥ ﻫـﻢ رـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎن ﭘﻪ دوو ډﻟﻮ وﯦﺸﻞ ﺷﻮي ‪J‬ﻴﻨﯥ واﻳﻲ ﭼـﯥ \ـﻮل ژوي او‬ ‫رواﻧﻪ‪ ،‬او ﻟﻪ ﺧﺎﺻﻮ اﺻـﻄﻼح ‪O‬ـﺎﻧﻮ ‪F‬ﺨـﻪ ﺧـﺎﱄ ده‪ .‬ده د ژﺑـﯥ د ﻣﺘﺨﺼـﺺ او‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﯥ اﻧﺴﺎن ﻟﻮی ‪ ¦WF‬ﭘﻴﺪا ﮐ‪.‬ي دي ﺧـﻮ ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﻧـﻮر ﺑﻴـﺎ واﻳـﻲ‬ ‫اﺳﺘﺎد ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﺑﻴﺎن ﻃﺮز او اﺳﻠﻮب ﺗﻪ ﭘﻮره ﭘﺎم ﮐ‪.‬ی‪ .‬داﺳﯥ ﻫﻢ ﻧـﻪ ده ﭼـﯥ‬
‫ﭼﯥ ژوﻧﺪ او د اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺖ د ﺗﮑﺎﻣﻠﯥ ﻋﻤﻠﻴﯥ ﭘﺎﻳﻠﻪ ده‪.‬‬ ‫ده ﺧﭙﻞ اﺛﺮ ﻳﻮازې د ﺧﭙﻞ ﺗﺨﺼﴢ ﻧﻈﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﮐ‪W‬ـﻠﯽ وي‪ .‬ﻧـﻪ‪ ،‬ده د ﺧﭙـﻞ‬
‫زﻳــﺎت ﺳــﺎﻳﻨﺲ ﭘﻮﻫــﺎن د دې ﻧﻈﺮﻳــﯥ ﭘﻠــﻮي دي ﭼــﯥ‪» :‬د ﮐﺎﻳﻨــﺎﺗﻮ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ــﺖ‬ ‫اﺛـﺮ د ﻣﻮﺿــﻮع ‪O‬ـﺎﻧﻮ ﭘــﻪ اړه د ﭘﺨﻮاﻧﻴـﻮ او اوﺳــﻨﻴﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟـﻮ اﺛﺮوﻧــﻪ ﮐــﺘﲇ او د‬
‫دﻳﺎرﻟﺲ ﻋﺸﺎرﻳﻪ اوه ﻣﻴﻠﻴﺎرډه ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨﻮا د ﻳﻮه ﻏ‪\ 4‬ﮑﺮ ﻳﺎ ﭼﺎودﻧﯥ ) ‪The Big‬‬ ‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ د اﺻﻮﻟﻮ ﴎه ﺳﻢ ﻳـﯥ د ﻫﻐـﻮ ﻧﻈﺮوﻧـﻪ ‪J‬ـﺎی ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎی راوړي او ﭘـﻪ دې‬
‫‪ ۱«(Bang‬ﭘﺎﻳﻠﻪ وه‪ .‬د ﻣ§ﮑﯥ ﮐﺮه ﭼـﯥ زﻣـﻮږ د ﳌﺮﻳـﺰ ﻧﻈـﺎم ﻳـﻮه ﺳـﻴﺎره ده د‬ ‫ډول ﻳﯥ ﺧﭙﻞ اﺛﺮ اﻓﺎﻗﻲ او د اﻋﺘﺒﺎر وړ ‪O‬ﺮزوﻟﯽ دی‪.‬‬
‫دﻏﯥ ﻏﯥ ﭼﺎودﻧﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﯥ او ﻟﻮﻣ‪.‬ی د اور د ﮐﺮې ﭘﻪ ‪F‬ﯧـﺮ‬ ‫د ﮐواﻟﯽ او ﭘﺮدﯦﴘ ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯥ د دﻏﺴﯥ ﻣﻨﺎﺑﻌﻮ ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ د‬
‫وه‪ .‬د ﻣ§ﮑﯥ دا ﮐﺮه ورو ورو ﺳ‪.‬ﯦﺪﻟﻪ او ﭘﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ دوو ﻻﻣﻠﻮﻧـﻮ د ژوﻧـﺪ ﭘـﻪ‬ ‫دﻏﺴﯥ اﺛﺮ ﮐ‪W‬ﻞ ‪V‬ﻴﻲ ﭼﯥ ﻣﺤﱰم اﻗﺒـﺎل وزﻳـﺮي ﻟـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﴎه ﺧﺎﺻـﻪ ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﺗﻠﻮ ﮐﯥ ډﯦﺮ ﻣﻬﻢ رول وﻟﻮﺑﺎوه‪ .‬ﻟـﻮﻣ‪.‬ې دا ﭼـﯥ د ﻣ§ﮑـﯥ د ﮐـﺮې ﭘـﺮ‬ ‫ﻟﺮي‪ ،‬او ﻧﻮر ﻫﻢ دﯦﺘﻪ ﺑﻮﱄ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨﻪ او ﻋﻠﻤـﻲ ﮐﻮﻟـﻮ ﮐـﯥ ﭼـﯥ‬
‫ﭼﺎﭘﯧﺮ د اﺗﻮﻣﻮﺳﻔƒ ﺗﺸﮑﻴﻠﯧﺪل او ﺑﻞ د ﻣ§ﮑﯥ د ﮐﺮې ﭘـﺮﻣﺦ د اوﺑـﻮ ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ‬ ‫‪F‬ﻪ ﮐﻮﻟﯽ ﳾ‪ ،‬وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ ده ﭼﯥ د ده دﻏﻪ اﺑﺘﮑﺎري اﺛﺮ ﴎﻣﺸـﻖ و‪O‬ـﺮزي؛‬
‫راﺗ‪ E‬و‪.‬‬ ‫ﻧﻮر ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻲ د ده ﭘﻪ ﭘﻠﻪ روان ﳾ؛ دﻏﺴﯥ ﻣﻮﺿﻮع ‪O‬ﺎﻧﯥ ﻧﻮرې ﻫـﻢ وﺳـﭙ‪.‬ي‬
‫ﭘﻮﻫﺎن د اﻧﺴﺎن د ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺖ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ‪J‬ﺎﻧ‪a‬ﻮ‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل د اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻫـوﮐﻮ‬ ‫او ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻴﮑﻮال د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ارز‪V‬ﺖ او اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫د ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ او ﺳﭙ‪.‬ﻧﯥ )ﺗﺤﻠﻴﻞ( ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ ،4‬اﻓﺮﻳﻘـﺎ ﺑـﻮﱄ‪» .‬ﻟـﻪ دﻏـﻮ اﻧﺴـﺎﻧﺎﻧﻮ ﻧـﻪ‬
‫ﭘﺎی‬
‫‪J‬ﻴﻨﻮ ﻳﯥ ا\ﮑﻞ ﺳﻞ زره ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ ﺳﻮﻳﻞ‪-‬ﻟﻮﯦـﺪﻳ§ﯥ اﺳـﻴﺎ ﺗـﻪ او ﺑﻴـﺎ ﻟـﻪ دﻏـﻮ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥ /‬‬

‫د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ دا ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻟﯧ‪h‬د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦ ﮐـﺎﮐ‪ .‬داﺳـﯥ ﺑﻴـﺎﻧﻮي‪:‬‬ ‫ﺳﻴﻤﻮ ﻧﻪ د اﺳﻴﺎ‪-‬اروﭘﺎ ﭘﺮاﺧﻮ ﺗـﻮدو ﺳـﻴﻤﻮ ﺗـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت وﮐـ‪ ۲«..‬اﻧﺴـﺎﻧﺎن ﭘـﻪ‬
‫»دﻏﻪ ﺧﻠﮏ د ﺧﭙﻞ ﻟﯧ‪h‬د ﭘﻪ ﺑﻬƒ ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﻳﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ ﭘﻪ دوو ﺑﺮﺧﻮ‬ ‫‪J‬ﻠﻮرو ﺗﻮﮐﻤﻴﺰو ﻳﺎ ﻧﮋادي ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ﭼﯥ ﺳﭙ” ﭘﻮ\ﮑﻲ‪ ،‬زﻳـ‪ .‬ﭘـﻮ\ﮑﻲ‪،‬‬
‫ووﻳﺸﻞ ﺷﻮل ‪ ...‬ﻟﻮﯦﺪﻳ§ـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ]ﻳـﯥ[ ‪ ...‬د ﺗـﻮر ﺳـﻤﻨﺪر‪O‬ﻲ ﻟـﻪ ﺷـ«ل ﻧـﻪ د‬ ‫ﺗــﻮر ﭘــﻮ\ﮑﻲ او ﺳــﻮر ﭘــﻮ\ﮑﻲ دي‪ .‬دا ﺗــﻮﮐﻤﻴﺰې ډﻟــﯥ ﭘــﻪ ﻧﺴــﺒﻲ ﺗﻮ‪O‬ــﻪ د ﺛــﺎﺑﺘﻮ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﺎن او ﺑﺎﺳﻔﻮرس ﭘﻪ ﻻر وړې اﺳﻴﺎ )‪ (Minor Asia‬ﻳﺎ ﻧﻨﻨ‪ +‬ﺗﺮﮐﻴﯥ ﺗـﻪ ﻧﻨﻮﺗـﻞ‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺘﻲ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوو‪ :‬ﻟﮑﻪ رﻧ‪ ،E‬وﯦ‪W‬ﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺦ او ﺑﺪ‪ C‬ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ ﻳـﻮ د‬
‫او د ﻫﻐﯥ ﻟﻪ ‪J‬ﺎي ﺧﻠﮑﻮ ﴎه ﻟﻪ ‪ O‬ﮐﯧﺪﻟﻮ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘـﺮې ﻻس ﺑـﺮي ﺷـﻮه او‬ ‫ﺑﻞ ﻧﻪ ﺗﻮﭘƒﻳ‪h‬ي‪ .‬اوس د ‪ DNA‬د ﮐﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﮐﺖ د ﻧﮋادو ﺗﻮﭘƒ ﭘﻪ ﮐـﺮه ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫د ﻫﻴﺎﻳ‪ (Hittite) 4‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﯥ ﺟﻮړ ﮐ‪..‬‬ ‫ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﺳﭙ” ﭘﻮ\ﮑﻲ ﻫﻢ ﭘﻪ دوو ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻮ وﯦﺸﻞ ﮐﻴ‪h‬ي ﭼﯥ ﻳﻮه ﻳﯥ ﺳﺎﻣﻲ او ﺑﻠـﻪ‬
‫د ﻫﻨﺪو‪-‬اﻳﺮا‪ C‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﺑﻠﻪ ډﻟﻪ د ﮐﺴـﭙ” د ﺳـﻤﻨﺪر‪O‬ﻲ ﭘـﻪ ﻏـﺎړه د‬ ‫ﻳﯥ ارﻳﺎﻳﺎن دي‪ .‬ﺧﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ اﺻـﻞ ﮐـﯥ ارﻳﺎﻳـﺎن دي ﻧـﻮ ﻟـﻪ دې‬
‫ﺧﺘﻴ‪ q‬ﺧﻮا ﺗﻪ ﺗﺎو ﺷﻮه او ﺑﻴﺎ دوه ﺑﺮﺧﯥ ﺷﻮه‪ .‬ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻗﻔﻘﺎز ﻧﻪ واو‪V‬ـﺘﻪ‬ ‫ﮐﺒﻠﻪ ﺑﻪ د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ او د ﻫﻐﻮی د \ﺎ\ﻮ‪ t‬ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻟﻨه ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬م‪.‬‬
‫د ﻓﺮات ﭘﻪ ﻟﻮر ﻻړه او ﻫﻠﺘﻪ ﻟﻪ ‪J‬ﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﻫﻮرﻳـﺎﻧﻮ )‪ (Hurrians‬ﴎه ﻣﻴﺸـﺘﻪ‬
‫ﺷﻮه او وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ د ﻣﻴﺎ‪ (Mittani) C‬ﭘﻪ ﻧﻮم دوﻟﺖ ﺟـﻮړ ﮐـ‪.‬و‪ .‬ﺑﻠـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ‬ ‫ارﻳﺎﻳﺎن او د دوی ﺎﻮﺑﯽ‬
‫ﻳﯥ ﭼﯥ ﺗﺮ ﻫﻐﯥ ﺑﻠﯥ ﻧﻪ ډﻳﺮه ﻟﻮﻳﻪ وه او ﭘﻪ ﻫﻨﺪو‪-‬اروﭘﺎﻳﻲ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻳـﺎده ﺷـﻮه‪ ،‬د‬
‫ارﻳﺎﻳﺎن د ﺳﭙ” ﺗﻮﮐﻢ ﻳﻮه ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ده ﭼﯥ د ﻫﻨﺪو‪-‬اروﻳﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﻧﻴﮑﻮﻧﻪ دي‪ .‬د‬
‫ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻪ ﻟﻮر ﻻړه‪ ،‬ﻟﻪ ﴎدرﻳﺎ او اﻣﻮ ﻧﻪ واو‪V‬ﺘﻪ ﭘـﻪ ﺑـﺎﺧﱰ ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ ﺷـﻮه او‬
‫ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ د \ﺎ\ﻮ‪ t‬ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﭘﻮﻫﺎن ﻳﻮه ﺧﻮﻟـﻪ ﻧـﻪ دي‪J .‬ﻴﻨـﯥ ﭘﻮﻫـﺎن ﻟﮑـﻪ اﺣﻤـﺪ‬
‫ﺑﻴﺎ د ﭘﻨﺠﺸﯧﺮ او ﮐﺎﺑﻞ ﭘﺮ ﺳﻴﻨﻮﻧﻮ ور‪V‬ﮑﺘﻪ ﺷﻮه‪۶«.‬‬
‫ﻋــﲇ ﮐﻬ ـﺰاد‪ ،‬ﻋﺒــﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒــﻲ‪ ،‬ﻣــﺎﮐﺲ ﻣﻴــﻮﻟﺮ‪ ،‬ﻇﻔــﺮ ﮐﺎﮐــﺎ ﺧﯿــﻞ‪ ،‬دوﺳــﺖ‬
‫دی دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ د دﻏﯥ ډﻟﯥ ﻧﻪ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳـﯥ ﭼـﯥ د ﺳـﻮﻳﻞ ﭘـﻪ‬
‫ﺷﻴﻨﻮاری او ﻧﻮر د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ \ﺎ\ﻮﺑﯽ د اﮐﺴﻮس او ﴎدرﻳـﺎ ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ q‬ﺳـﻴﻤﻪ ﺑـﻮﱄ‬
‫ﻟﻮر ﺗﻠﻪ د ﻫﻐﻮ ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ د ډﻟﯥ ﻟﻪ ﻟﻮري د ﺧﻨ ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮه ﭼﯥ د دوی ﻧﻪ‬
‫ﺧـﻮ ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﻧـﻮر ﺑﻴــﺎ د اروﭘـﺎ ﺑﯧﻠـﯥ ﺑﯧﻠـﯥ ﺳــﻴﻤﯥ ﻟﮑـﻪ ﺟﺮﻣﻨـﻲ‪ ،‬ﺳــﮑﻨﺪﻧﻮﻳﺎ او د‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻫﻠﺘﻪ ﺗﻠﲇ او ﻣﻴﺸﺘﻪ وو‪ .‬ﺑﻴﺎ دوی د ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﭘﻪ ﻟﻮر ﻻړل او ﻧﻨﻨـﻲ اﻳـﺮان‬
‫ﻣﺪﻳﱰاﻧﯥ ﺳـﻴﻤﯥ د ارﻳﺎﻳـﺎﻧﻮ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی \ـﺎ\ﻮﺑﯽ ‪oO‬ـﻲ‪O .‬ـﻮردن ﭼﺎﻳﻠـ ) ‪Gorden‬‬
‫ﮐﯥ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮل‪ .‬ﺧﻮ ﭘﻪ دوی ﮐﯥ ﻣﺎداﻧﻮ د ﻧﻨﻲ اﻳﺮان ﭘﻪ ﺷ«ل ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﮐـﯥ د‬
‫‪ (Childe‬واﻳــﻲ ﭼــﯥ د ارﻳﺎﻳــﺎﻧﻮ ﻟــﻮﻣ‪.‬ی \ــﺎ\ﻮﺑﯽ ﺑــﻪ د »ﺳــﻮوﻳﲇ روﺳــﻴﯥ ﻳــﺎ‬
‫ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې اوﻣﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﮐﯥ د ﻣﻴـﯾﺎ )‪ (Media‬ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ اﻣﭙﺮاﺗـﻮري‬
‫ﺳﮑﻨﺪﻧﻮﻳﺎ«‪ ۳‬ﻧﻪ ﻳﻮ وي‪ .‬ﺧﻮ دی د ﺳﻮوﻳﲇ روﺳﻴﯥ د ‪ooO‬ـﯥ ]ﻓﺮﺿـﻴﯥ[ ﺷـﻮﻧﺘﻴﺎ‬
‫ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﻳﻮه ﭘﯧ‪.‬ۍ اوږده ﺷﻮه او ﭘﺎرﺳﺎ ﻳﯥ ﻫﻢ ﻻﻧـﺪې ﮐـ‪.‬ې وه او ﻣﺮﮐـﺰ‬
‫ﭘﻴﺎوړې وﻳﻨﻲ‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳﻲ ﭼﯥ »دﻏﻪ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﭘـﺪې‬
‫ﻳﯥ ﻧﻨﯽ ﻫﻤﺪان و‪ .‬ﭘﺎړﺳﻮاﻧﻮ د ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ﺷﭙ‪h‬ﻣﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﮐﯥ ﻣـﺎداﻧﻮ‬
‫ﻫﻢ ﻗﻮي ده‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ﺳﻮﻳﲇ روﺳﻴﯥ ﻧﻪ د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻟﯧ‪h‬د ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨـﺪ دی‪۴«.‬‬
‫ﺗﻪ ﻣﺎﺗﻪ ورﮐ‪.‬ه او ﺧﭙﻠـﻪ اﻣﭙﺮاﺗـﻮري ﯾـﯥ ﺟـﻮړه ﮐـ‪.‬ه‪ .‬دوی ﺧﭙﻠـﻪ ﻣﻴﻨـﻪ ﭘﺎرﺳـﻪ‪،‬‬
‫دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ »دﻏـﻪ ﺳـﻴﻤﻪ د اروﭘـﺎ‪-‬اﺳـﻴﺎ ﻫﻐـﻪ ﭘﺮاﺧـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ده ‪ .‬ﭼـﯥ د‬
‫ﭘﺎﭼﺎﻳﻲ \ﱪ ﻳﯥ ﭘﺎزار‪O‬ـﺎدی )‪ (Pasargadae‬او ﭘﺎﭼـﺎﻳﻲ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﻳـﯥ ﻫﺨﺎﻣﻨﴚـ‬
‫ﻫﻨ‪a‬ﺮي ﻟﻪ ﺧﺘﻴ§ﻮ ‪J‬ﻨ‪a‬ﻠﻮﻧﻮ ﻧﻪ د ﻣﺎﻧﭽﻮرﻳﺎ ﺗـﺮ ﺷـﻨﻮ ورﺷـﻮ‪O‬ﺎﻧﻮ او د ﺳـﺎﻳﱪﻳﺎ د‬
‫وﻧﻮﻣﻮﻟﻪ او ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﺎرﺳﺎﻧﻮ د ﺑﺎﺧﱰي ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﻧﻪ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ ﺑﯧﻞ ﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﺟﻨﻮ‪F t‬ﻨو ﻧﻪ د ﺗﺒﺖ ﺗﺮ ﻟﻮړو ﺳﻄﺤﻮ ﭘﻮرې د ﻧ‪.‬ۍ درﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ‪J‬ﻤﮑـﻪ ﭘـﻪ‬
‫د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﺑﻠﻪ ډﻟﻪ د ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ﻧﻪ ‪F‬ﻠﻮر ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ دﻣﺨـﻪ ﻟـﻪ اﺑﺎﺳـ” ﻧـﻪ ﺗﯧـﺮه‬
‫ﻏﯧ‪ h‬ﮐـﯥ ﻧﻴﴘـ او ﻣﻨ§ﻨـ‪ +‬اﺳـﻴﺎ ﻳـﯥ زړی ﺟـﻮړوي‪ ۵«.‬د ارﻳﺎﻳـﺎﻧﻮ دا ﻟـﻮﻣ‪.‬ی‬
‫ﺷﻮه او د ﻫﻐـﻪ ‪J‬ـﺎی اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﻲ درای وﻳـﻳﺎن )‪ (Draavidians‬ﻳـﯥ ﻻﻧـﺪې‬
‫ﻟﯧ‪h‬د د دې ﺳﻴﻤﯥ ﻧﻪ ‪F‬ﻠﻮر زره ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ ا\ﮑﻞ ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧ /‬‬

‫ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﺳﮑﻨﺪر‬ ‫ﮐ‪.‬ل‪ .‬دوی ﺧﭙﻞ ﻫﯧﻮاد ﺑﻬﺎراﺗﻪ ورﺗﻪ )‪ (Bharata Varta‬وﻧﻮﻣﻮه او ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫دوی ﻫﻢ د ﭘﺎرﺳﺎ ﻏﻮﻧﺪې ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ د ﺑﺎﺧﱰي ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﺑﻴﻞ ﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﺳﮑﻨﺪر د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻓﻴﻠﻴﭗ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﻳﻮ ﻣﻮ\ﯽ ﮐ‪ .‬او وﻳـﯥ ﭘﺘﻴﻠـﻪ‬
‫د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﻧﻮرې ډﻟﯥ ﻟﮑﻪ ﺳﺎرﻣﺎﺗﻴﺎن )‪ ،(Sarmatians‬ﺳـﺎﮐﺎ )‪ ،(Sakae‬ﻳﻮﭼﻴـﺎن‬
‫ﭼﯥ اﺳﻴﺎﻳﻲ ﻳﻮﻧﺎن د ﻫﺨﺎﻣﻨﴚ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﻧﻪ ازاد ﮐ‪.‬ي‪ .‬ده د ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ‬
‫)‪ (Yue Chih‬ﻳﺎ ﮐﻮﺷﺎﻧﻴﺎن او ﻫﻔﺘﺎﻟﻴﺎن د ﻣﻨ§ﻨـﯽ اﺳـﻴﺎ ﭘـﻪ ﭘﺮاﺧـﻮ ﻣ§ﮑـﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﻫﺨﺎﻣﻨﴚ اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ ﻳﺮﻏﻞ وﮐ‪ .‬او د ﻓﺎرس اﻣﭙﺮاﺗﻮر دارﻳﻮش ﺗـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ‪F‬ـﻮ‬
‫ﻣﻴﺸﺘﻪ وو‪ .‬ارﻳﺎﻳﺎن ﻟﻪ ﻫﻤﺪې ‪J‬ﺎﻳـﻪ ﻧـﻮرو ﺳـﻴﻤﻮ ﺗـﻪ ﺗﻴـﺖ ﺷـﻮل او ﺳـﺎرﻣﺎﺗﻴﺎن‬
‫ﺟ‪.a‬و ﮐﯥ ﻣﺎﺗﯥ ورﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺳﮑﻨﺪر د ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻧﻮ ﭘﻼزﻣﻴﻨـﯥ ﺗـﻪ اور واﭼـﺎوه او د‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ارﻳﺎﻳﻲ \ـﱪ دی ﭼـﯥ اروﭘـﺎ ﺗـﻪ ﺗﻠـﲇ دي‪ .‬ﺧـﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ـﻪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ‬
‫اوﯦﺴﺘﺎ ﻧﺎﻣﺘﻮ اﺛﺮ ﭼﯥ د ﻏﻮاﻳﻲ ﭘﻪ زر‪O‬ﻮﻧﻮ ‪F‬ﺮﻣﻨﻮ ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮی و د ﻣﻨ§ـﻪ ﻻړ او‬
‫ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﮐﯥ د ﺳﺎﮐﺎ د ﻟﻮی \ﱪ ﴎه د ﻗﻮم واﻟﯽ او ﻫﻢ د ژﺑـﯥ ﻟـﻪ ﮐﺒﻠـﻪ ﻧـ‪h‬دې‬
‫ﻳﻮازې ﻳﻮه ﮐﻮﭼﻨﯽ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮه‪ .‬وروﺳﺘﻪ دارﻳﻮش ﭼﯥ د ﺳﮑﻨﺪر ﻟﻪ ﻻﺳﻪ‬
‫دي او ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﴎه ﻳﻮ وي‪ .‬ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ ‪oO‬ﻢ ﭼﯥ ﻟ‪ h‬ﻏﻮﻧﺪې د ﺳـﺎﮐﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﯥ ‪F‬ﻮ ‪J‬ﻠﻪ ﻣﺎﺗﯥ ﮐ‪.‬ې وه د ﺑﺨﺪي واﱄ ﺑﯧﺴﻮس )‪ (Bessus‬ﻟﻪ ﺧﻮا ووژل ﺷﻮ او‬
‫ﻫﮑﻠﻪ وﻏ‪h‬ﯦ‪h‬م‪.‬‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﯧﺴﻮس ‪J‬ﺎن ﭘﺎﭼﺎ اﻋﻼن ﮐ‪ ..‬ﺧﻮ ﺳﮑﻨﺪر د ﻫﺨﺎﻣﻨﴚ ﻓـﺎرس د ړﻧ‪a‬ﻮﻟـﻮ‬
‫ﺳﺎﮐﺎ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﻣﻮ د ﻣﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه د ﺳﭙ” ﭘﻮ\ﮑﻮ ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﻟﻮی \ﱪ دی ﭼـﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﺑﺎﺧﱰ ﮐﯥ د ﻟﻮﻳـﻮ ﺳـﺘﻮﻧﺰو ﴎه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﺷـﻮ‪ .‬ﺑﺎﺧﱰﻳـﺎﻧﻮ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی د‬
‫د ﻫﺨﺎﻣﻨﴚ ـ اﻣﭙﺮاﺗــﻮرۍ ﭘــﺮ ﻣﻬــﺎل »د ﻟﻮﯦــﺪﻳ‪ q‬ﮐﺎﺷــﻐﺮ‪ ،‬ﺧﺘــﻴ‪ q‬ﮐﺴــﭙ” او‬
‫ﺑﯧﺴﻮس او د ﻫﻐﻪ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ »د ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﺳـﭙﺘﺎﻣﻨﺰ )‪ (Spitamenes‬ﭘـﻪ‬
‫ﴎدرﻳﺎ ﻳـﺎ ﺟﻴﺤـﻮن ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ q‬ﺳـﻴﻤﻮ ﮐـﯥ ﮐﻮﭼﻴـﺎ‪ C‬ژوﻧـﺪ ﻻره«‪ ۷.‬ارﻳﺎﻧـﺎ ﺗـﻪ د‬
‫ﴎواﱄ د ‪J‬ﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﻟﻪ دﻏﺴﯥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮ ﭼﯥ د ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻧﻮ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺗﺮ راﺗ‪ E‬د ﻣﺨﻪ د ﺳـﺎﮐﺎ ډﯦـﺮې ‪F‬ـﺎﻧ‪a‬ﯥ د ارﻳﺎﻧـﺎ ﭘـﻪ ډﯦـﺮو ﺳـﻴﻤﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﭘـﻪ اﻣﭙﺮاﺗـﻮري ﮐــﯥ ﻟـﻪ دﻏﺴــﯥ \ﻴﻨـ‪ E‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﴎه ﻣﺨــﺎﻣﺦ ﺷـﻮی ﻧـﻪ و‪۹«.‬‬
‫ﺧﻮرې وې‪.‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﻨﺰ ﻟﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﴎه ﮐﻠﮑﯥ ﺟ‪.a‬ې وﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﻧ‪h‬دې دوه ﻧﻴﻢ ﮐﺎﻟـﻪ اوږدې‬
‫ﻧﺎﻳﺴﺎ )‪ (Nysa‬د ﮐﻮﻓﻦ )ﮐﺎﺑﻞ( او اﺑﺎﺳ” ﺗﺮ ﻣـﻨ‪V q‬ـﺎر ﮐـﯥ اوﺳـﯧﺪل‪ .‬د ﺣﺴـﻦ‬
‫ﺷﻮې‪ .‬ﺳﮑﻨﺪر ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ ﻫﻮډ ﻧﻪ‪ ،‬ﭼﯥ د اﻣﻮ د رود اﺧﻮا ﺳﻴﻤﯥ ﻻﻧﺪې‬
‫ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻧﻴﺎﺳﺎﻳﺎن ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﺤﺎظ ﻫﻤﻐﻪ ﻧﺴﻞ و ﻟﮑﻪ ﺳﺎﮐﺎی ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ي‪ ،‬واوو‪V‬ﺖ او ﻫﻨﺪ ﺗﻪ د ﺗ‪ E‬ﭘﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﯥ ﺷﻮ‪ .‬ده ﭘﻪ ﺑﺎﺧﱰ ﮐﯥ ﺷﭙ‪ h‬ﭘـﻮ‪J‬ﻲ‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ ﭘﻪ ﺑﺪﺧﺸﺎن او ‪O‬ﺎوﻧﻳﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ اﺑﺎد وو‪ .‬د ﻧﻴﺎﺳـﻴﺎﻧﻮ ﻫﯧـﻮاد ﻟـ‪ h‬و‬
‫ﭼﻮ‪ +‬ﭼﯥ د ﺳﮑﻨﺪرﻳﯥ ﭘﻨﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳ‪h‬ي ﺟﻮړې ﮐ‪.‬ې ﭼـﯥ وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ‪V‬ـﺎروﻧﻮ‬
‫ډﯦﺮ د ﻫﯧﺮودت ﻟﻪ ﭘﮑﺘﻴﮏ ﴎه ﴎ ﺧﻮري ﭼﯥ د ﭘﮑﺘﻴﺎﻧﻮ ﻳﺎ‪ C‬ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻫﯧﻮاد و‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﯥ ﺷﻮې‪ .‬ده د ﺑـﺎﺧﱰ د ﺳـﻴﻤﻪ ﻳـﺰ واﮐﻤـﻦ اوﮐﺴـﻴﺎرﺗﺰ )‪ (Oxyartes‬د ﻟـﻮر‬
‫د ﺳﺎﮐﺎ ﺑﻠﻪ ﻟﻮﻳﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﺑﺎﺧﱰ او د ﻫﻐـﻪ ﭼـﺎﭘﯧﺮ ﺳـﻴﻤﯥ وې‪ .‬ﭘـﻪ ﺑﺨـﺪي ﮐـﯥ د‬
‫رﺧﺸﺎﻧﯥ ﴎه واده وﮐ‪ .‬او وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐـﻪ ‪J‬ـﺎی ﻧﺎﺳـﺘﻲ ﺳـﻠﻮﮐﻮس ﻧﯿﮑـﺎﺗﻮر د‬
‫دﻫـﺎی )‪ (Dahae‬ﻗــﻮم اوﺳــﯧﺪه ﭼــﯥ د ﺳـﺎﮐﺎ د ﻟــﻮی \ــﱪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ــﻪ ده‪ .‬ﺳــﺎﮐﺎ د‬
‫ﺳــﭙﺘﺎﻣﻨﺰ د ﻟــﻮر اﭘﺎﻣــﻪ )‪ (Apama‬ﴎه واده وﮐــ‪ .‬او د ﭘﻮﻫﺎﻧــﺪ ﮐــﺎﮐ‪ .‬ﭘــﻪ وﯾﻨــﺎ‬
‫ﺳﮑﻨﺪر ﺗﺮ راﺗ‪ E‬د ﻣﺨﻪ ﭘـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﮐـﯥ ﻫـﻢ اﺑـﺎد وو‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ داﺳـﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ د دوی زوی د ﻟﻮﻣ‪.‬ي اﻧﺘﻴﻮﮐـﻮس ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﭘﺎﭼـﺎ ﺷـﻮ‪ .‬ﺳـﮑﻨﺪر ﺑﻴـﺎ د‬
‫‪V‬ﮑﺎري »ﭼﯥ ﺳﺎﮐﺎ ‪F‬ﻠﻮر زره ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ي ﻟﯧـ‪h‬د ﮐـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻨﺪوﮐﺶ ﻧﻪ راواوو‪V‬ﺖ او ﺑ‪a‬ﺮام ﺗﻪ راﻏﯽ‪ .‬ﺳﮑﻨﺪر د ﺑ‪a‬ﺮام ﻧﻪ د ﻧﻨﻲ ﺟﻼل اﺑﺎد‬
‫ﺳﻐﺪﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﮑﺮﻳﺎ )‪ (Bactria‬ﻳﺎ ﺑﺨﺪي‪ ،‬ﭘـﺎﻣƒوﻧﻮ‪ ،‬ﺳﻴﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﻧـﺎی ﺳـﺎ )‪،(Nysa‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮري وﺧﻮ‪J‬ﯧﺪ او ﻫﻠﺘﻪ د ده ﻟ‪W‬ﮑﺮې دوه ﺑﺮﺧﯥ ﺷﻮې ﭼﯥ ﻳﻮه ﺑﺮﺧـﻪ ﻳـﯥ د‬
‫ﭘﮑﺘﻮﻳﮏ‪ ،‬ﮐﻮﻧ‪ .‬او ﺳﻮات ﮐﯥ اﺑﺎد ﺷﻮي وو‪ ۸«.‬د ﺳﮑﻨﺪر د راﺗ‪ E‬او د ارﻳﺎﻳـﺎﻧﻮ‬
‫ﺧﻴﱪ د درې ﻟﻪ ﻻرې اﺑﺎﺳ” ﺗﻪ رواﻧﻪ ﺷﻮه او ﺑﻠﻪ ﻳـﯥ د ﮐﻨـ‪ .‬ﻻره وﻧﻴﻮﻟـﻪ ﭼـﯥ‬
‫د دوﻫﻢ ﺳﱰ ﻟﯧ‪h‬د ﴎه ﭘﺪې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﺳﱰ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻪ راﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ دی ﻫﻢ ورﴎه ﻣﻞ و‪ .‬ﭘﻪ ﮐﻨ‪ ،.‬ﺑـﺎﺟﻮړ او ﺳـﻮات ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﮐﻠـﮏ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩ /‬‬

‫د ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ دوﻫﻢ ﺳﱰ ﻟﯧ‪#‬د‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ او \ﭙﻲ ﻫﻢ ﺷﻮ‪ .‬ﺳﮑﻨﺪر ﺑﻴﺎ د ﻫﻨﺪ ﭘﻪ ﻟﻮر ﻻړ‪ ،‬د اﺑﺎﺳ” ﻧﻪ‬
‫واوو‪V‬ﺖ او ﺟﻴﻠﻢ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ ﭼﯥ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘﻮځ د وړاﻧﺪې ﺗ‪ E‬ﻧـﻪ ډډه وﮐـ‪.‬ه او د‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭼﯥ د ﭼ” دﯦﻮال ﺟﻮړ ﺷﻮ او ﭼﻴﻨﺎﯾـﺎﻧﻮ د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ وﮐـﻮﻟﯽ‬
‫ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﻟﻪ ﻻرې ﻳﻮﻧﺎن ﺗﻪ د ﺗ‪ E‬ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ ﺑﺎﺑﻞ ﺗﻪ ورﺳـﯧﺪ او ﻫﻠﺘـﻪ د درې‬
‫ﺷﻮل ﭼﯥ د ﻣﻐﻮﻟﻮ د ﻳﺮﻏﻞ ﻧﻪ ‪J‬ﺎن وژﻏﻮري ﻧﻮ ﻣﻐﻮﻟﻮ د ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﭘـﻪ ﻟـﻮر ﻳﺮﻏـﻞ‬
‫دﯦﺮﺷﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﺮ ﻣ‪ .‬ﺷﻮ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺳﮑﻨﺪر »ﭘﺨﭙﻠﻮ ﺑﯥ ﺟﻮړو ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮﻳـﻮ‬
‫وﮐ‪ .‬او د دﻏﻪ ﻳﺮﻏﻞ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د دﻏﻮ وﻟﺴﻮﻧﻮ دوﻫﻢ ﺳﱰ ﻟﯧ‪h‬د ﭘﻴﻞ ﺷﻮ‪ .‬دوه‬
‫ﴎه ﭘﻪ \ﻮﻟﯥ ﻣﺎﻟﻮﻣﯥ ﻧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د ﻟﻮی ﺳﮑﻨﺪر ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﺷﻮ‪ .‬ﻫﻐـﻪ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې‬
‫زره دوه ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ د ﻣﻐﻮﻟﻮ د ﻳﺮﻏﻞ ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﮐـﯥ ﻳﻮﭼﻴـﺎن او ﻳﻔﺘﺎﻟﻴـﺎن‬
‫\ﻮل ﻳﻮﻧﺎن ﻻﻧﺪې ﮐ‪.‬و‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ د ﻫﺨﺎﻣﻨﴚ ﭘﺮاﺧﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻳﯥ ]ﻫﻢ[ ﻻﻧﺪې ﮐ‪.‬ه‬
‫ﻫﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺗﻪ اړ ﺷﻮل‪ .‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ دﻏﻮ ﻳﻮﭼﻴﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻳﻔﺘﺎﻟﻴﺎﻧﻮ او ﻧﻮرو ﺗﺮ ﻓﺸﺎر ﻻﻧـﺪې‬
‫او‪ ...‬د ده اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻟﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﺮ اﺑﺎﺳ” ﻧﻪ اﺧﻮا ﭘﻮرې ﻏ§ﯧﺪﻟﯥ وه‪۱۰«.‬‬
‫د ﺳﺎﮐﺎ ‪F‬ﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻟﻪ ﺳﻐﺪﻳﺎﻧﯥ ﻧﻪ ‪V‬ﮑﺘﻪ ﺷﻮې‪ ،‬ﺑﺎﺧﱰ ﻳـﯥ وﻧﻴـﻮ او ﺑﻴـﺎ د ﻫﻐـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻓﺸﺎر ﻟﻪ ﺑﺨﺪي ﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺗﻪ واو‪V‬ﺘﻞ او ﻫﻠﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﺘﻪ ﺷـﻮل‪ .‬دوی ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﻣﯧﻨــﻪ ﭘــﻪ ﺳﺎﮐﺴــﺘﺎﻧﻪ او ﺑﻴــﺎ ﭘــﻪ ﺳﻴﺴــﺘﺎن ﻳــﺎده ﮐــ‪.‬ه ﭼــﯥ د ‪O‬ﻮﻧــﺪو ﻓــﺎرس‬ ‫ﭘﺎرﺗﻴﺎ‬
‫)‪ (Gondophares‬ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﻳﯥ ﻳﻮه اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬ ‫ﮐﻬﺰاد واﻳﻲ ﭼﯥ د ﭘﮑﺘﻴﺎﻧﻮ ﻳـﻮه ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ د ﻫﻐـﻮ ﻣﻬـﺎﺟﺮﻳﻨﻮ ﴎه ﭼـﯥ د ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪q‬‬
‫»ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻓـﺮای د ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﺳـﺎﮐﺎ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻟـﻮړ ﻧﻴﮑﻮﻧـﻪ ‪oO‬ـﻲ او واﻳـﻲ ﭼـﯥ د‬ ‫ﺧﻮا ﺗﻪ ﻻړل د ﻫﺮﻳﺮود د ﻫﻐﯥ ﺧﻮا ﻧﻪ د ﺧﺰر ﺗﺮ ﺳﻮاﺣﻠﻮ ﭘـﻮرې ﻧـ‪h‬دې ‪J‬ﺎﻳﻮﻧـﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﯥ د زﻧﺒﯧﻼﻧﻮ \ﻴﻨ‪ E‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻳﻮ دﻟﻴـﻞ ﭘـﻪ ﻳﻘـ” ﴎه‬ ‫وﻧﻴـﻮل او د ﭘﺎرﺗﻴـﺎ ﭘـﻪ ﻧـﻮم ﻳـﺎد ﺷـﻮ‪ .‬ﭘﺎرﺗﻴـﺎن )‪ (Parthiene‬د دﻫـﺎﻳﻲ ﺳـﺎﮐﺎ د‬
‫ﻫﻐﻪ ﺟﻨ‪a‬ﻴﺎﱄ ﻗﻮﻣﻲ ﺧﻠـﮏ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ﻳـﺎ ﭘﺎﻧـﺎﻧﻮ ﻧﻴﮑﻮﻧـﻪ وو‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻳﺮﻏﻠ‪a‬ـﺮو‬ ‫اﭘﺮﻧﺎی )‪F (Aparni‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﺧﻠﮏ دي‪.‬‬
‫ﴎه د ﺟﻨ‪ E‬ﻟﭙﺎره ﻳـﯥ ﻣﯧ‪.‬وﻧـﻪ ورﮐـﻮل‪ ۱۲«.‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ دوﻫـﻢ‬ ‫ﭘﺎرﺗﻴﺎﻧﻮ دوه ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﯥ ﭼﯥ د ﻳﻮﻧﺎن‪-‬ﺑﺎﺧﱰي دوﻟﺖ ﭘـﻪ ﺑﻠـﺦ ﮐـﯥ د‬
‫‪F‬ﭙﺮﮐﻲ ﮐﯥ ﭘﻮره رﺎ واﭼﻮم‪.‬‬ ‫ﻳﻮدﺗﺲ ﭘﻪ ﻣﴩۍ واک ﺗﻪ رﺳﯧﺪﻟﯽ و د ﻳﻮﻧﺎن‪-‬ﺑﺎﺧﱰ ﭘـﻪ ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﮐـﯥ د ﭘـﺎرت‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻨﺴ‪ 4‬د ارﺳﺎس )‪ (Arsaces‬ﭘﻪ ﴎواﻟـﯽ ﮐﯧ‪W‬ـﻮد‪» .‬ﭘﺎرﺗﻴـﻪ د داﻣﻐـﺎن‪،‬‬
‫‪-۲‬د ژﺑﯥ ﭘﻴﺪاﻳﺖ‬ ‫ﺷﺎه رود‪ ،‬ﺟﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺳﺒﺰوار‪ ،‬ﻧﻴﺸـﺎﭘﻮر‪ ،‬ﻃـﻮس‪ ،‬ﺗﺮﺷـﻴﺰ ﻟـﻪ ﺳـﻴﻤﻮ او د ﻫﺮﻳـﺮود د‬
‫ﺳﻴﻤﯥ ﻧـﻪ ﺟـﻮړه وه‪ ۱۱ «.‬د ﻣƒﻳـﺪاﺗﺲ ﭘـﻪ ﭘﺎﭼـﺎﻳﻲ ﮐـﯥ د ﭘﺎرﺗﻴـﺎ واﮐﻤﻨـﻲ ﭘـﻪ‬
‫د ژﺑــﯥ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ــﺖ د اﻧﺴــﺎن د ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ــﺖ د ﻣﺴــﻠﯥ ﻏﻮﻧــﺪې ډﯦــﺮه ﭘﯧﭽﻠــﯥ او‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ واوو‪V‬ﺘﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﯥ د روم د اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ ﺳﻴﺎﻟﻪ ﺷﻮه او ﻧ‪h‬دې‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻨﻪ ﻣﺴﻠﻪ ده‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ژﺑﯥ د ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺖ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ دوې ﻧﻈﺮﻳﯥ وړاﻧﺪې‬
‫ﭘﻨ§ﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﭘﺎرﺳـﺎﻧﻮ واک وﭼـﻼوه‪ .‬وروﺳـﺘﻪ ﺳﺎﺳـﺎ‪ C‬ﭘﺎﭼـﺎ اردﺷـƒ د‬
‫ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬د ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ﻧﻈﺮﻳﯥ ﭘﻠﻮﯾﺎن ژﺑﻪ ﻳﻮه ازﱄ )ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ـﺘﻲ( ﭘﺪﻳـﺪه ‪oO‬ـﻲ‪ .‬د‬
‫ﭘﺎرﺗﻴﺎ وروﺳﺘﻲ ﭘﺎﭼـﺎ ارﺗـﻪ ﺑـﺎﻧﻮس )‪ (Arta banus‬ﺗـﻪ ﻣـﺎﺗﯥ ورﮐـ‪.‬ه او د ﭘﺎرﺗﻴـﺎ‬
‫دې ﻧﻈﺮﻳﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﭘﻮه ﻧـﻮام ﭼﺎﻣﺴـﮑﻲ )‪(Noam Chamsky‬دی ﭼـﯥ ژﺑـﻪ ﻳـﻮه‬
‫اﻣﭙﺮاﺗــﻮري ﺗــﻪ ﻳــﯥ د ﭘــﺎی \ﮑــﯽ ﮐﯧ‪W‬ــﻮد‪ .‬اردﺷــƒ ﭘﺎرﺗﻴــﺎ د ﺧﺮاﺳــﺎن ﭘــﻪ ﻧــﻮم‬
‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺑﴩي وړﺗﻴﺎ او اﺳﺘﻌﺪاد ‪oO‬ﻲ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ ﮐـﺎروﻧﯥ ﻟﭙـﺎره ﻟـﻪ ﻣﺨﮑـﯥ‬
‫وﻧﻮﻣﻮﻟﻪ ﺗﺮ ‪F‬ﻮ د ﭘﺎرﺗﻴﺎ ﻫﻮﻳﺖ ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ﻳﻮﳼ‪ .‬زﻣﻮږ ‪J‬ﻴﻨﯥ اﻓﻐﺎن وروﻪ ﭼﯥ د‬
‫\ﺎﮐﲇ ‪O‬ﺮاﻣﺮي اﺻﻮل ﻟﺮي‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻣﻮږ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻣﺨﻪ ﺗﺮدې ﭼـﯥ د‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن ﻧﺎرې وﻫﻲ ‪V‬ﻪ ﺑﻪ دا وای ﭼﯥ د اﻳﺮان ﻧﻪ ﻳﯥ د ﭘﺎرﺗﻴﺎ د ﺑﯧﺮﺗﻪ ﺗـﺮ ﻻﺳـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﻣﻮ زده ﮐ‪.‬ی وي ﭘﻪ ‪O‬ﺮاﻣﺮي ﻟﺤﺎظ ﺳـﻤﯥ ﺧـﱪې ﮐـﻮو‪ .‬ﻧﻮﻣـﻮړی‬
‫ﮐﻮﻟﻮ ﻧﺎرې وﻫﻠﯽ او ﭘﺎرﳼ ﺧﺮاﺳﺎن ﻳﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘﺎرﺗﻴﺎ ﻧﻮﻣﻮﻟﯥ وای‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١ /‬‬

‫)‪ (Vigotsky‬د ژﺑﯥ ﭘﻪ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺖ او وده ﺑﺎﻧـﺪې د \ـﻮﻟﻨﻴﺰ‪-‬ﮐﻠﺘـﻮري ﭼﺎﭘﯧﺮﯾـﺎل‬ ‫واﻳﻲ ﭼـﯥ اﻧﺴـﺎﻧﺎن د داﺳـﯥ ﻣﻴﮑـﺎﻧﻴﺰﻣﻮ ﴎه زﻳ‪h‬ﯦـﺪﱄ دي ﭼـﯥ د ژﺑـﯥ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﭘﻪ رول \ﻴﻨ‪a‬ﺎر ﮐﻮي‪ .‬د ﻓﺮﻋﻮن ﺳﻤﻴﺘﻴﮑﺎس ﺗﺠﺮﺑﯥ و‪V‬ﻮدﻟﻪ ﭼﯥ ﻟ‪ h‬ﺗﺮ ﻟـ‪h‬ه دوه‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ دي ﻟﮑﻪ د ﻏ‪ h‬ﭘ‪ ،(Vocal cards) +‬د ﻣﺎﻏﺰو ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﭼـﯥ د ژﺑـﯥ‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن د ژﺑﯥ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﺗﻠـﻮ ﻟﭙـﺎره اړﻳـﻦ وو‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ د ﻧﻴﮑـﺎرا‪O‬ﻮا د ﮐ‪o‬ـﻮ‬ ‫ﻟﭙﺎره ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺷﻮې ده او ﻫﻐﻪ ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﺰﻣﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﻣﻮږ ﺗﻪ دا وس راﮐﻮي ﭼـﯥ د‬
‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ‪V‬ﻴﻲ ﭼﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﮐ‪o‬ﻮ ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎﻧﻮ ﭘﺨﭙـﻞ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ د اﺷـﺎرو‬ ‫ژﺑﯥ ﺷﻮﻧﺘﯿﺎوې وﮐﺎروو‪.‬‬
‫ژﺑﻪ راواﻳﺴﺘﻪ‪ .‬د دې ﻣﺎﻧﺎ دا ﻫﻢ ده ﭼﯥ ژﺑﻪ \ـﻮﻟﻨﻴﺰه ﭘﺪﻳـﺪه ده او د ﺧﻠﮑـﻮ ﺗـﺮ‬ ‫د دې ﻧﻈﺮﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ۍ ارﻳـﺎﻧﻮوﻧﮑﯥ ﺗﺠﺮﺑـﻪ د ﻟﺮﻏـﻮ‪ C‬ﻣﴫـ ﻓﺮﻋـﻮن‬
‫ﻣﻨ‪ q‬د ﺗ‪.‬ون ﭘﻪ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ را‪J‬ﻲ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ژﺑـﯥ ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﺗـ‪ E‬دوه‬ ‫ﺳﻤﻴﺘﻴﮑﺎس ﭘﻪ اﻣﺮ ﺗـﺮ ﴎه ﺷـﻮې ده‪ .‬دﻏـﻪ ﻓﺮﻋـﻮن ﭘـﻪ دوو ﻣﺎﺷـﻮﻣﻮ ﻫﻠﮑـﺎﻧﻮ‬
‫ﺑﻨﺴﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮ ﻳﯥ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺘﻲ او ﺑﻞ ﻳﯥ \ـﻮﻟﻨﻴﺰ دی‪ .‬ﮐـﻪ د اﻧﺴـﺎن د ژﺑـﯥ‬ ‫ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ ﻳﻮه ﻟƒې او ﭘ‪J 4‬ﺎی ﮐﯥ دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ راﺗـﺎو ﮐـ‪.‬ل او د ﺑﺎﻧـﺪې ﻧـ‪.‬ۍ ﻧـﻪ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺘﻲ ﺟﻮړ‪V‬ﺘﻮﻧﻮ ﻳﺎ‪ C‬د ﻏ‪ h‬ﭘ‪ ،+‬ﭘﻪ ﻟﻮﻳـﻮ ﻣـﺎﻏﺰو ﮐـﯥ د ژﺑـﯥ ﻣﺮﮐـﺰ او د‬ ‫ﻳﯥ ‪O‬ﻮ‪V‬ﻲ او ﺑﯧﻞ ﮐ‪.‬ل‪ .‬دﻏﻪ ﻓﺮﻋـﻮن ﻓﮑـﺮ ﮐـﺎوه ﭼـﯥ د دې ﻫﻠﮑـﺎﻧﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮﻟﯥ‬
‫ژﺑﯥ د ﮐﺎروﻟﻮ ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﺰﻣﻮﻧﻮ ﺗﻪ زﻳﺎن ورﺳﻴ‪h‬ي ﻧﻮ ﭘﻪ ژﺑـﻪ ﮐـﯥ ﺧﻨوﻧـﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ‬ ‫ﻫﺮ‪F‬ﻪ ﭼﯥ راووﺗﻞ ﻫﻐﻪ ﺑﻪ د ژﺑﯥ ﭘﻴﻞ وي‪ .‬ﻫﯧﺮودت واﻳﻲ ﭼـﯥ دې ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎﻧﻮ‬
‫را‪J‬ﻲ او \ﻮﻟﻨﻴﺰ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ورﴎه ﻫـﯧ‪ µ‬ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﻧـﻪ ﳾ ﮐـﻮﻟﯽ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ ﮐـﻪ د‬ ‫ﭘــﻪ ﻓﺮﻳ‪a‬ﻴــﺎن ژﺑــﻪ ﮐــﯥ‪ ،‬د ډوډۍ ﻟﭙــﺎره د »ﺑــﯧﮑﺲ« ﮐﻠﻴﻤــﻪ راووﻳﺴــﺘﻪ ﭼــﯥ‬
‫اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺘﻲ ﺑﻨﺴﻮﻧﻪ روغ ﻫﻢ وي ﺧﻮ اﻧﺴﺎن د \ﻮﻟﻨﯥ د ﺑﺎﻧـﺪې ژﺑـﻪ ﻣـﻨ‪q‬‬ ‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻲ ﮐﻮﻟﯽ ﳾ د ﻓﺮﻳ‪a‬ﻴﺎن ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﺎﻟﻮﻣﺎﺗﻮ ﺗـﺮ ﻻﺳـﻪ ﮐﻮﻟـﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻧﻪ ﳾ راوړی‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ دا ﮐﻴﺴﻪ ډﯦـﺮه د ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﴎ‬ ‫ﻟﭙﺎره د ډاﮐﺮ رﺣﻤﺖ ر‪ t‬زﻳﺮﮐﻴـﺎر ﮐﺘـﺎب »ژﺑـﻪ د ﺑﺎﺑـﺎ ادﻣـﻪ ﺗـﺮ دې دﻣـﻪ«‬
‫ده ﭼﯥ واﻳﻲ »ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د اﻣﻴﻼ او ﮐﻤـﻴﻼ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ دوې وړې ﻧﺠـﻮﻧﯥ ﻟﯧـﻮه‬ ‫و‪O‬ﻮري‪ .‬دې ﺗﺠﺮﺑﯥ و‪V‬ﻮدﻟﻪ ﭼﯥ ﮐـﻪ ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎن ‪J‬ﺎﻧﻠـﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ـﻮدل ﳾ ﻫﻐـﻮی‬
‫ﺗ‪W‬ﺘﻮﻟﯥ وې او ﺧﭙﻞ ﻏﺎر ﺗﻪ ﻳﯥ وړې وې‪ .‬ﯾﻮ ‪F‬ﻪ ﻣﻮده وروﺳﺘﻪ دواړه ﻧﺠﻮﻧﯥ د‬ ‫ﮐﻮﻟﯽ ﳾ ﭘﺨﭙﻞ ﻣﻨ‪ q‬ﮐﯥ ژﺑﻪ راوﺑـﺎﳼ‪» .‬ﻫﯧـﺮودت د دې ﺗﺠﺮﺑـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬
‫ﻟﯧﻮه ﭘﻪ ﻏﺎر ﮐﯥ وﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮې او د \ﻮﻟﻨﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﺗﺮ روزﻧﯥ ﻻﻧـﺪې وﻧﻴـﻮل‬ ‫دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ ﭼﯥ اﻧﺴﺎن د ﺧﱪو د وړﺗﻴﺎ ﴎه زﻳ‪h‬ﯦﺪﻟﯽ دی‪۱۳«.‬‬
‫ﺷﻮې‪ .‬دا ﻧﺠﻮﻧﯥ ﺑﻪ د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن ﭘﻪ ‪F‬ﻠﻮرﺑﻮﻟﯥ ﺗﻠﯥ او ﺧـﱪې ﻳـﯥ ﻧﺸـﻮې‬ ‫دا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﻪ ‪ ۱۹۸۰‬ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﮐﻮم ﻣﺨﮑﻴﻨﻲ ﭘﻼن ﭘﺮﺗﻪ ﭘـﻪ ﻧﻴﮑـﺎرا‪O‬ﻮا ﮐـﯥ ﺑـﻞ‬
‫ﮐﻮﻻی‪ .‬ﻳﻮه ﻧﺠﻠ‪F +‬ﻪ ﻣﻮده وروﺳﺘﻪ ﻣ‪.‬ه ﺷﻮه او ﻫﻐﻪ ﺑﻠﻪ ﻧﺠﻠ‪ +‬ﭘﻪ دې ﻗـﺎدره‬ ‫‪J‬ﲇ وﺷﻮه‪ .‬ﭘﻪ ﻧﯿﮑﺎرا‪O‬ﻮا ﮐﯥ د ﺳﺎﻧﺪﻳﻨﻴﺴﺖ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﺮ ﻣﻬﺎل دﻏﻮ واﮐﻤﻨﻮ د‬
‫ﻧﻪ ﺷﻮه‪ ،‬ﭼـﯥ ﺧـﱪې وﮐـ‪.‬ي او د اﻧﺴـﺎن ﭘـﻪ ﺷـﺎن ﺳـﻠﻮک زده ﮐـ‪.‬ي‪ ۱۵ «.‬دا‬ ‫ﮐ‪o‬ﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ د روزﻧﯥ ﭘﺮوژه ﭘﺮاﻧﯧﺴﺘﻠﻪ‪ .‬ﻫﻠﺘﻪ ﮐ‪o‬ﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﭘﺨﭙﻞ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ‬
‫ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ را‪V‬ﻴﻲ ﭼﯥ اﻧﺴﺎن د \ﻮﻟﻨﯥ د ﺑﺎﻧﺪې اﻧﺴﺎن ﮐﯧﺪای ﻧﻪ ﳾ او ﻧﻪ ژﺑـﻪ زده‬ ‫‪O‬ه د اﺷﺎرو ژﺑﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راوړه ﭼﯥ اﻣﺮﯾﮑﺎﻳﻲ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪې ﺟﻮدي ﮐﯧ‪a‬ـﻞ وﮐـ‪.‬ای‬
‫ﮐﻮﻟﯽ ﳾ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ دا دواړه ﺑﻨﺴﻮﻧﻪ د ﻳﻮې ﺳﻴﮑﯥ دوه ﻣﺨﻮﻧﻪ دي د ژﺑـﯥ‬ ‫ﺷﻮل ﭼﯥ ﭘﻪ درو اوﻧﻴﻮ ﮐﯥ ددﻏﻮ ﮐ‪o‬ﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ د اﺷـﺎرو ژﺑـﯥ ﮐـﻴﲇ وﻣـﻮﻣﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﺗ‪ E‬ﮐﯥ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺘﻲ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ او ﻫـﻢ \ـﻮﻟﻨﻴﺰ ﻻﻣﻠﻮﻧـﻪ دواړه رول ﻟـﺮي‬ ‫اوﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﺳﻮﮐﻪ ﺳﻮﮐﻪ د ﻫﻐﯥ ‪O‬ﺮاﻣﺮ وﺳﭙ‪.‬ه او ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ د ﻧـﻮام ﭼﺎﻣﺴـﮑﻲ‬
‫او ﯾﻮ ﺑﻞ ﺑﺸﭙ‪.‬وي‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬ه »ﭼﯥ د »‪O‬ﺮاﻣﺮ ﺑﻴﺎﻟﻮژي« ورﺗﻪ وﻳﻞ ﮐﻴ‪h‬ي او ﭘـﻪ ﻣﻐـﺰو ﮐـﯥ‬
‫د اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ وﺟﻮد ﮐﯥ د ﻏ‪ h‬د ﭘ‪ +‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﺳـ‪h‬ي‪ ،‬ﭘـﺰه او وړه ژﺑـﻪ )ژﺑـ‪ +‬ﯾـﺎ‬ ‫ﭘﺮاﺗﻪ ده‪۱۴«.‬‬
‫ﺣﻠﻘ‪ +‬ژﺑﻪ( \ﻮل د ﻏ‪ h‬ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﮐﯥ وﻧه ﻟﺮي‪ .‬ډاﮐـﺮ ﮐﺒﯿـﺮ ﺳـﺘﻮری ﭘﺨﭙـﻞ‬ ‫دوﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ دا ده ﭼﯥ ژﺑﻪ د ﺗﮑﺎﻣﲇ ودې او ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﭘﺎﻳﻠﻪ ده ﭼﯥ ﺟﺴﻤﻲ‪،‬‬
‫اﺛﺮ ﮐﯥ ﭼﯥ »ژﺑﺴﺎﭘﻮﻫﻨﻪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘﺪې اړه ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻟﻮﻣﺎت راﮐﻮي ﭼـﯥ ﻟﻨـﯾﺰ‬ ‫ﻋﺼﺒﻲ او ﮐﻠﺘﻮري ﻧﻮ‪V‬ﺘﻮﻧﻪ ﭘﮑﯥ ﺷﺎﻣﻞ دي‪ .‬د دې ﺗﻴﻮري ﭘﻠـﻮي وﻳ‪a‬ﻮﺗﺴـﮑﻲ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٤ /‬‬
‫د ﻟﻴﮏ ژﺑﻪ د ﻏ‪h‬ﯦﺪو د ژﺑﯥ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﯥ ده‪ .‬د ﻟﻴﮏ ژﺑﻪ د ﺷﻴﺎﻧﻮ‬
‫او ﭘﯧ‪W‬ﻮ ﻟﻔﻈﻲ اﻧ§ﻮر دې‪ .‬د ﻟﻴﮏ د ژﺑﯥ ﺗﺮ \ﻮﻟـﻮ ﭘﺨـﻮاﻧ‪ +‬ﺑ‪o‬ـﻪ اﻧ§ـﻮرﻳﺰ ﻟﻴـﮏ‬
‫دی ﭼﯥ د ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ﻧﻪ ﻟﺲ زره ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ ا\ﮑﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻟﻴﮏ ﮐﯥ د‬
‫\ﺎﮐﲇ وﻳﻲ )ﻟﻐﺖ( ﻟﭙﺎره ﻳﻮ \ﺎﮐﻠﯽ اﻧ§ﻮر و‪ .‬ﺳﻮﻣƒي ﻟﻴﮏ‪ ،‬د ﻣﴫ ﻫƒوﻏﻠﻴﻔـﻲ‬
‫ﻟﻴﮏ‪ ،‬ﻣﻴﺨﻲ ﻟﻴﮏ‪ ،‬ﭘﻮﻧﻴ‪Y‬ﻲ ﻟﻴﮏ او ﭼﻴﻨﻲ ﻟﻴﮏ د اﻧ§ﻮري ﻟﻴﮏ رو‪V‬ـﺎﻧﻪ ﺑﯧﻠ‪a‬ـﯥ‬
‫دي‪ .‬د اﻧ§ﻮري ﻟﻴﮑﻮﻧﻮ د ودې ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د ﺗﻮرو ﻟﻴـﮏ ﻣﻴـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﻏـﯽ ﭼـﯥ‬
‫ﻫﺮ‪ .O‬ﺗﻪ ﭼﯥ د ‪F‬ﭙﯥ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده ﻳـﻮ ﺗـﻮری ﻧﻴـﻮل ﺷـﻮی دی‪ .‬ﺑﻴـﺎ دﻏـﻪ ﻟﻴـﮏ‬
‫اﻳﺎﻟﻮﻳﺎﻧﻮ واﺧﯧﺴﺖ او ﻧﻮره وده ﻳﯥ ورﮐ‪.‬ه او ﻻﺗﻴﻨﻲ ﻟﻴﮏ ﺗﺮې ﻣﻴـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﻏـﯽ‬
‫ﭼﯥ ﻧﻦ ورځ ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷﻤﯧﺮ ﻫﯧﻮادوﻧﻮ ﭘﻪ ﻟ‪ h‬ﺑﺪﻟﻮن ﴎه ﺧﭙﻞ ﮐـ‪.‬ی دی‪ .‬ﭘـﺪې‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮه ﻳﻮه د ﻏ‪ h‬ژﺑﻪ د \ﺎﮐﲇ ﺷﻤﯧﺮ ‪.O‬وﻧﻮ ﻧﻪ ﮐﺎر اﺧﲇ ﭼﯥ د ﻏ‪ h‬ﺗﺮ \ﻮﻟـﻮ‬
‫ﮐﻮﭼﻨ‪ +‬ﺑﺮﺧﻪ ده‪ .‬ﻧﻮ د ﻟﻴﮏ ژﺑﯥ ﻟﭙﺎره ﻫﻢ ﻫﻤﺪﻏﻪ ‪O‬ـ‪ .‬ﺑﻨﺴـ‪O 4‬ـﺮزول ﺷـﻮی‬
‫دی‪ .‬د ﻟﻴﮏ ژﺑﯥ د ودې ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د ﻫﺮ ‪ .O‬ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ﺗﻮری ﻧﻴـﻮل ﺷـﻮی او د‬
‫ﻏ‪ h‬ژﺑﻪ د ﻟﻴﮏ ﭘﻪ ژﺑﻪ اړول ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺨﻮاﻧﯽ ﻟﻴﮏ ﻣﻴﺨﻤـﺮي و ﭼـﯥ د ﻣﻴﺨـﻲ ﻟﻴـﮏ ﭘﻨﺎﻣـﻪ ﻫـﻢ ﻳـﺎدﻳ‪h‬ي‪ .‬د‬
‫اﳌﺎن د ‪O‬ﻮﯦﺘﻪ د اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت اﺳﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ‪O‬ﻞ ﺟﺎﻧـﺎن ﻇﺮﻳـﻒ دوه ﻧـﻴﻢ‬
‫زره ﮐﺎﻟﻪ ﭘﺨـﻮا‪ C‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ډﻳﺒﻮﻧـﻪ )ﮐﻨـﺪل ﺷـﻮی ﻟﻴـﮏ( ﭘﺨﭙـﻞ ﮐﺘـﺎب ﮐـﯥ ﭼـﯥ‬
‫»ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻴﺨﻤƒي ډﻳﺒﻮﻧﻪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي را ﭘﻪ ‪O‬ﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬ي دي‪ .‬دی ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬د ﻫﻐﻮ‬
‫ﻣﻴﺨﻤﺮي ډﻳﺒﻮﻧﻮ اﻟﻔﺒﺎ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي ﺗـﺮ اوﺳـﻪ د ﭘﯧﮋﻧـﺪل ﺷـﻮو‬
‫ﺗﻮرو ﺷﻤﯧﺮ ﻳﯥ ﺷﭙ‪ h‬دﻳﺮش ﺗﻪ رﺳﻴ‪h‬ي‪ ۱۶«.‬ډاﮐﺮ ﻇﺮﻳﻒ زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ »ﻫﻐـﻪ‬
‫ډﻳﺒﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ دي‪ ،‬ﻫﻐﻮی ﻳﻮ وﺧﺖ د ﻟﻴﺒﻴﺎ‪ ،‬ﺣﺒﺸـﯥ او ﻳﻮﻧـﺎن ‪F‬ﺨـﻪ‬
‫ﺗﺮ ﺳﻴﻨﺪ )اﺑﺎﺳ”( ﭘﻮرې ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﺧﻮاره او ﻧ‪W‬ﯥ او œﻮﻧﯥ ﻳﯥ ﻟـﺪې ﺳـﻴﻤﻮ‬
‫‪F‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﻻس راﻏﻠﯥ دي‪ .‬ﻟﮑﻪ د ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬درداﻧﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺎﺑـﻞ‪ ،‬ﺑﺎ‪O‬ﺴـﺘﺎن ]ﺑﯧﺴـﺘﻮن[‪،‬‬
‫ﻣﺮﻏﺎب او ﭘﺮزﻳﭙﻮﻟﻴﺲ‪۱۷«.‬‬
‫د اﺳﻼم د ﻣﺨﻪ د اوﺳﻨﻲ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او د ﻫﻐﻪ ور‪F‬ﯧﺮﻣﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ ﻣﻬـﻢ ﻟﻴـﮏ‬
‫دودوﻧﻪ ﺧﺮوﺷﺘﻲ او ﻳﻮﻧﺎ‪ C‬وو‪ .‬اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑـﯽ وﻳﻠـﻴﻢ ﺟـﻮﻧﺰ واﻳـﻲ »ﭼـﯥ د‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٣ /‬‬
‫ﻳﯥ دا دی‪:‬‬
‫د زﻳﺎﺗﺮو اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ د ژﺑﯥ ﻣﺮﮐﺰ د دﻣﺎغ ﭘﻪ ‪YO‬ﻪ ﯾﺎ ﮐﻴ‪o‬ﻪ ﺧﻮا ﮐﯥ ﭘـﺮوت دی‪ .‬د‬
‫ﻏ‪h‬وﻧـﻮ د ژﺑــﯥ دﺳـﺘ‪a‬ﺎه ﺗــﺎﻟﻮ دی ﭼـﯥ د ﻏ‪h‬وﻧــﻮ ﭘـ‪ +‬ﻟــﺮي او د ژﺑـﯥ د ﻏــ‪.‬ي‬
‫)ﻋﻀﻠﯥ( او ﺷﻮﻧو ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﴎه ﻏ‪h‬وﻧﻪ ﺟﻮړوي‪ .‬د اﻧﺴـﺎﻧﺎﻧﻮ د ﺗـﺎﻟﻮ د ﻏ‪h‬وﻧـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﭘﻴﻮ ﮐﯥ د ﭘﺮﺗﻮ ﻏ‪h‬وﻧﻮ ﺷﻤﯧﺮ زﻳﺎت او ﭘﺮاخ دی او ﺑﯧﻞ ﺑﯧﻞ ﻏ‪h‬وﻧﻪ ﺟـﻮړوﻟﯽ‬
‫ﳾ ﺧﻮ د ژوو د ﺗﺎﻟﻮ د ﻏ‪h‬وﻧﻮ ﺷﻤﯧﺮ ډﯦﺮ ﻟ‪ h‬دی او ﻳﻮازې ‪F‬ـﻮ ﻣﺤـﺪود ږﻏﻮﻧـﻪ‬
‫ﺟﻮړوﻟﯽ ﳾ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د اﻧﺴﺎن ژﺑـﻪ د ﻏ‪h‬وﻧـﻮ د ﺷـﻤﯧﺮ ﻟـﻪ ﭘﻠـﻮه ﺑـای او‬
‫ﺑﺸﭙ‪.‬ه ده او د ژوو ﺑﻴﺎ ﻧﻴﻤ‪.a‬ې او ﻏﺮﻳﺒﻪ ده‪ .‬ﻟﺪې ﮐﺒﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ډﯦﺮه ﭘﻴ«ﻧـﻪ‬
‫او ژوې ﭘﻪ ﻟ‪h‬ه اﻧﺪازه د ﺧﱪې ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻮان ﻟﺮي‪ .‬د ﻏ‪h‬و ژﺑﻪ د وزن ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻟـﻪ‬
‫‪F‬ﻠﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﻧﻪ ﺟﻮړه ﺷﻮې ﭼﯥ ﻫﺮه \ﻴﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﺟ‪a‬ﯥ ﺑﺮﺧﯥ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ‬
‫ده‪ .‬دا ‪F‬ﻠﻮر ﺑﺮﺧﯥ ‪F ،.O‬ﭙﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﺎ وﻳﻲ )ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ( او ﺟﻤﻠﯥ دي‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎن ﭘﺪې ﺑﺎور دی ﭼﯥ ﺑﯥ ﻏـ‪h‬ه ژﺑـﻪ ﻳـﺎ د ﺟﺴـ«‪ C‬اﺷـﺎرو )‪ (verbaal‬ژﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ د اﻧﺴﺎ‪ C‬ژﺑﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ او ﭘﺨﻮاﻧ‪ +‬ﺑ‪o‬ﻪ وي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دوه ﮐﺴـﺎن ﻳـﻮ د ﺑـﻞ‬
‫ﭘﻪ ﺧﱪه ﻧﻪ ﭘـﻮﻫﻴ‪h‬ي ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ د ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﭘـﻪ ﻓﮑـﺮ‪ ،‬ارادې او اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧـﺪې د‬
‫ﭘﻮﻫﯧﺪو ﻟﭙﺎره د ﺟﺴ«‪ C‬اﺷﺎرو )ﻟﮑﻪ ﻻس‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺳﱰ‪O‬ﯥ او ﻧﻮر( ﻧﻪ ﮐﺎر اﺧﲇ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﯥ ﻏ‪h‬ه ژﺑﻪ ﻳﺎ د ﺟﺴ«‪ C‬اﺷﺎرو ژﺑﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ را‪J‬ﻲ‬
‫د ﺑﯥ ﻏ‪h‬ې ژﺑﯥ ﻳﺎ ﺟﺴ«‪ C‬اﺷﺎرو د ژﺑﯥ وروﺳﺘﻪ د ﻏ‪ h‬ژﺑﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﻏﻠـﻪ‪ .‬د‬
‫ﻏ‪ h‬ژﺑﻪ د ﻏ‪h‬وﻧﻮ ﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ي ﴎ ﮐﯥ ﻫﯧ‪ µ‬ﻣﺎﻧﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ را‪J‬ﻲ ﮐﻠـﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻏ‪h‬وﻧﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﳾ او ﻳﺎ د ﻳﻮه ﳾ د ﺳﺘﺎﻳﻨﻮ )ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ( ﭘـﻮرې وﺗـ‪.‬ل ﳾ ﻧـﻮ‬
‫ﺑﻴﺎ ﻣﺎﻧﺎ ﭘﻴﺪا ﮐﻮي‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳﻮې ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﻣﯧﻮې ﺗﻪ ﻣ‪o‬ـﻪ واﯾـﻲ‬
‫ﺧﻮ ﭘﺎړﺳـﻮان ورﺗـﻪ ﺳـﻴﺐ‪ ،‬روﺳـﺎن ورﺗـﻪ ﻳﺎﺑﻠﻮﮐـﺎ )‪ (iabloka‬او اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰان ورﺗـﻪ‬
‫اﭘﻞ‪ (apple).‬واﻳﻲ د ﻳﻮه ﭘ‪W‬ﺘﻮن د ﭘﺎره ﺗﺮ ﻫﻐﻪ د اﭘﻞ اواز ﺑﯥ ﻣﺎﻧـﺎ دی ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ‬
‫ﭘﺪې ﭘﻮه ﻧﻪ وي ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰان ﻣ‪o‬ﯥ ﺗﻪ اﭘـﻞ واﻳـﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ د ﻳـﻮه اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰ د‬
‫ﭘﺎره ﺗﺮ ﻫﻐﻪ د ﻣ‪o‬ﯥ اواز ﺑﯥ ﻣﺎﻧﺎ دی ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﻫﻐﻪ ﭘﺪې ﭘﻮه ﻧـﻪ ﳾ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬
‫اﭘﻞ ﺗﻪ ﻣ‪o‬ﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٥ /‬‬

‫ﮐﻴ‪h‬ي او دا ﺳﺘﻮﻧﺰه ﻻ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﺣﻞ ﺷﻮې ﻧﻪ ده‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻨﺪ ﻳﻢ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺮوﺷﺘﻲ ﻟﻴﮏ ژﺑﻪ د ارﻳﺎﻧﻪ ژﺑﻪ وه او ﮐﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ ﭘـﻮره ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ وﳾ ﻧـﻮ‬
‫د دې ﺗﻮان ﭘﯿﺪا ﮐ‪.‬ي ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻧـ‪h‬دې راﺗﻠـﻮﻧﮑﯥ ﮐـﯥ \ـﻮل ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻟﻴﮑـﻮال ﻳـﻮ‬ ‫‪V‬ﺎﻳﻲ ﭼﯥ ﯾﻮ وﺧﺖ د دﻏﯥ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺧﺮوﺷﺘﻲ ﮐﺘﻴﺒﯥ وﻟﻮﺳـﺘﻞ ﳾ‪۱۸«.‬‬
‫\ﺎﮐﻠﯽ ﻟﻴﮏ دود وﻣﻨﻲ‪.‬‬ ‫د ﻣﺤﻤﺪ دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاري د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﺧﺮوﺷﺘﻲ ﻟﻴﮏ اﻟﻔﺒﺄ د درـﯥ‬
‫ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ﭘﯧ‪.‬ۍ ﻧﻪ ﺗﺮ ﭘﻨ§ﻤﯥ ﻣﻴﻼدي ﭘﯿ‪.‬ۍ ﭘﻮرې ﭘﻪ ارﻳﺎﻧﺎ ﮐﯥ ﻣﻮﺟـﻮد و او‬
‫د ژﺑﯥ دﻧﺪې‪:‬‬ ‫ﺑﻴﺎ د ﮐﻨﯧﺸﮑﺎ او د ﻫﻐﻪ د ‪J‬ﺎی ﻧﺎﺳﺘﻮ ﻟﻪ ﻟـﻮري ‪O‬ـﺎم ﭘـﻪ ‪O‬ـﺎم ﻟـﻪ ﻣﻨ§ـﻪ ﻻړ او‬
‫ﻳﻮﻧﺎ‪ C‬ﻟﻴﮏ دود ﻳﯥ ‪J‬ﺎی وﻧﻴﻮ‪ .‬د ﺑﻐﻼن ﮐﺘﻴﺒﻪ ﭘﻪ ﻳﻮﻧـﺎ‪ C‬اﻟﻔﺒـﺄ ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮﯦﺪه‪.‬‬
‫ژﺑﻪ درې اﺳﺎﳼ دﻧﺪې ﻟﺮي‪:‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اوﺳﻨﯽ ﻟﻴﮏ دود د ﻋﺮ‪ t‬ﻟﻴﮏ دود ﻧﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﯽ دی‪ .‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د‬
‫‪ -۱‬د ژﺑﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ دﻧﺪه دا ده ﭼﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ q‬د ﭘﻮﻫـﺎوي او راﭘﻮﻫـﺎوي د‬
‫ﻟﻴﮏ دود اوﺳﻨﻲ ﺗﻮري د ﻋﺮ‪ t‬ﺗﻮرو ﭘﻪ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺟﻮړ ﺷـﻮي ﭼـﯥ اﺳـﺎﳼ ﻻﻣـﻞ‬
‫وﺳﻴﻠﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭼﻮﭘ‪ .‬ﮐﻮي‪ .‬د ژﺑﯥ دا دﻧﺪه اوس ډﯦـﺮه اﺳـﺎﻧﻪ ﺷـﻮې او د دې‬
‫ﻳﯥ د اﺳﻼم راﺗ‪ E‬او د ﻋﺮ‪ t‬ژﺑﯥ اﻏﯧﺰ دی‪ .‬ﻗﺎﴈ ﺧƒﷲ ﭘﻪ ﺧƒاﻟﻠﻐـﺎت ﮐـﯥ‬
‫ﺷﻮﻧﺘﻴﺎ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ د ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژۍ ﭘﻪ ﻧﻮر ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﴎه ﺑﻪ ﭘﻪ ﻧ‪h‬دې راﺗﻠـﻮﻧﮑﯥ ﮐـﯥ‬
‫ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل د ﻫﻐـﻪ د ﻳـﻮه وزﻳـﺮ‬
‫داﺳﯥ وﺳﻴﻠﯥ وﮐﺎرﻳ‪h‬ي ﭼﯥ د ﻧ‪.‬ۍ د ﻳﻮه ‪O‬ﻮټ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑـﻞ ‪O‬ـﻮټ ﺗـﻪ ﺧـﱪې د‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﻴﻤﻨﺪي ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې اﺷﺎره ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻋﺎ‪ º‬ﻗﺎﴈ ﺻﻴﻒ ﷲ ﺧـﺎن د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﺑﻠﯥ ژﺑﯥ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﻫﻤﻐﻪ دم وژﺑﺎړل ﳾ او اورﯦﺪوﻧﮑﻲ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫د ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬و ﻏ‪h‬وﻧﻮ دﭘﺎره ﺗﻮري ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ل‪ .‬ﺧﻮ داﺳـﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ دا ﺗـﻮري ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ واوري‪ .‬د ژﺑﯥ دا دﻧﺪه ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی د دې ﻟﭙﺎره ده ﭼﯥ د ‪.O‬ﻧﯥ‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ‪ ،‬اﺧﻮﻧﺪ دروﯦﺰه او ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن ﺧﮏ ﺗﻪ ﻧﻮي رﺳﯧﺪﱄ ﻧـﻮ ﻫﻐـﻮ ﻫـﻢ‬
‫‪O‬ﺮوپ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﮐﯥ د ﻳﻮ او ﺑﻞ ﭘﻪ اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺧﻴﺎل او ﻓﮑـﺮ ﭘـﻮه ﳾ‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ـﯥ ﭘـﻪ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬و ﻏ‪h‬وﻧﻮ دﭘﺎره ﺗﻮري ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯥ ﻧﻴﻮﱄ دي‪.‬‬
‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ‪.O‬ﻧﯥ د ﻳﻮه ‪O‬ﺮوپ ﻳﺎ‪ C‬ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﭘﻮﻫﺎوي او راﭘﻮﻫﺎوي د‬
‫ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻳﻮه ﻣﻌﻴﺎري ﻟﻴﮏ دود ﭘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راوړﻟﻮ ﮐﯥ ﻻ ﺗـﺮ‬
‫وﺳﻴﻠﯥ ﭘﻪ ‪F‬ﯧﺮ ﭼﯥ ﻳﻮ ﺑﻞ د ﺧﭙﻞ اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺧﻴﺎل او ﻓﮑﺮ ﻧـﻪ ﺧـﱪ ﮐـ‪.‬ي ﭼـﻮﭘ‪.‬‬
‫اوﺳﻪ ﺑﺮﻳﺎﱄ ﺷﻮي ﻧﻪ دي ﭼﯥ ﻻﻣﻞ ﻳـﯥ د ډﻳﻮرﻧـ د ﮐﺮﻏﻴ‪.‬ﻧـﯥ ﮐﺮ‪V‬ـﯥ ﺷـﺘﻮن‬
‫ﮐﻮي‪F .‬ﻮک ﭼﯥ ﻏﻮاړي د ‪.O‬ﻧﯥ د ﻧـﻮرو ‪O‬ﺮوﭘﻮﻧـﻮ ﴎه ﭘﻮﻫـﺎوی او راﭘﻮﻫـﺎوی‬
‫دی‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اد‪ t‬اﻧﺠﻤﻦ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺑﺸﭙ‪ .‬ﻟﻴﮏ دود ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ـﻮد ﭼـﯥ ﺑﻴـﺎ‬
‫وﮐ‪.‬ي ﯾﺎ د دوی د ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ اړﺧﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻮه ﳾ ﻧﻮ د ﺧﭙﻠﯥ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﻧﻮ‪V‬ﺖ ﭘﻪ ‪ ۱۳۲۱‬ﮐﺎل ﮐﯥ د \ـﻮل اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟﭙـﺎره او‬
‫ژﺑﯥ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﻧﻮرې ژﺑﯥ ﻫﻢ زده ﮐﻮي‪ .‬ﮐﻪ ﻳﻮ ‪F‬ﻮک ﻫـﺮ ‪F‬ـﻮﻣﺮه ژﺑـﯥ زده‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۳۲۷‬ﮐﯥ د \ﻮﻟﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﻟﭙﺎره وﻣﻨﻞ ﺷﻮ ﺧﻮ د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن واﮐﻤﻨﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﮐ‪.‬ي ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ اﻧﺪازه ده ﺗﻪ د ﻣﺎﻟﻮﻣﺎﺗﻮ ﮐ‪.‬ﮐ‪ +‬ﭘﺮاﻧﯧﺴﺘﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪J .‬ﮑﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ د ډﻳﻮرﻧ د ﮐﺮ‪V‬ﯥ ﻫﻐﻪ ﻟﻮري ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د‬
‫ژﺑﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻌﲇ ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ واﻳﻲ‪:‬‬
‫دې ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ې ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﭘﺮې ﻧ‪W‬ﻮدل‪ .‬اﺟﻤﻞ ﺧﮏ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘـﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﮐـﯥ د‬
‫‪V‬ﻪ ده ‪V‬ﻪ ده ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﻞ ژﺑﻮ داﻧﺎ ﻳﯥ‬
‫ﻳــﻮه ﻟﻴــﮏ دود ﭘﺮﯦﮑــ‪.‬ه وﺷــﻮه ﺧــﻮ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ د دﻏــﯥ ﭘﺮﯦﮑــ‪.‬ې د ﭘﺎﮐﺴ ـﺘﺎن د‬
‫ﻣــــــــ‪a‬ﺮ ﻣﻪ ﮐﯧ‪h‬ه ﻧﺎدان د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ او د ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴ‪ E‬د ذﻫﻨﻴﺖ ﺧﺎوﻧﺪاﻧﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ وﮐـ‪.‬و ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ﻧﴩاﺗﻮ \ﻮﻟﯥ ادارې د دوی ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ وې ﻧﻮ دا ﻫ‪Y‬ﻪ ﻧﺎﮐﺎﻣﻪ ﺷﻮه‪۱۹ .‬‬
‫ﺧﻮ ﻣﻮږ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﺗﻪ ډﯦـﺮ ﺑـﯥ ﺗـﻮﭘƒه ﻳـﻮ او داﺳـﯥ ﭘـﻪ ﻏـﻮږ ﮐـﯥ‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﺳﻴﺎﳼ ﻻﻣﻠﻮﻧـﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د واﺣـﺪ ﻟﻴﮑـﺪود ﻣﺨـﻪ ﻧﻴـﻮل‬
‫راﮐ‪.‬ل ﺷﻮي دي ﭼﯥ ﮐﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻣﻮ د ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ه ﭘـﺮوا ﻧـﻪ ﻟـﺮي ‪J‬ﮑـﻪ ﭼـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٨ /‬‬
‫ودې ﻟﭙﺎره ﭘﺮﻟﻪ ﭘﺴﯥ ﮐﺎر ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪ .‬د ژﺑﯥ د ودې ‪J‬ﺎﻳﻮﻧﻪ ﮐﻮرﻧ‪V ،+‬ـﻮوﻧ§ﻲ‬
‫او ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﻟﺪې اﻣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ‪V‬ﻮوﻧ§ﻴﻮ او ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ زده ﮐﻮوﻧﮑـﻮ‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ د زده ﮐ‪.‬ې ﺷـﻮوﻧﺘﻴﺎوې ﺑ ﺮاﺑـﺮې ﮐـ‪.‬ای ﳾ‪ .‬ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ژﺑﻪ زده ﮐ‪.‬ه د ﻓﮑﺮ ﭘﻪ وده ﮐﯥ ﻣﻬﻢ رول ﻟﺮي‪ .‬ﮐﻪ د ﭼﺎ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﮐـﯥ‬
‫د زده ﮐ‪.‬ې ﺣﻖ واﺧﯧﺴﺘﻞ ﳾ ﻧﻮ دا ﮐﺎر ﭘﻪ اﺻـﻞ ﮐـﯥ د دوی د ﻓﮑـﺮي ودې‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮی دی او دا ﻳﻮه ﺳﱰه ﺑﯥ ﻋﺪاﻟﺘﻲ او ﻳﻮ ﻟﻮی ﻇﻠﻢ دی‪.‬‬
‫زﻣﻮږ واﮐﻤﻨﻮ د ﭘﯧ‪.‬ﻳﻮ ﭘﻪ اوږدو ﮐﯥ د ﻓﺎرس د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ د زده ﮐ‪.‬و ﻧـﻪ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ﮐـ‪.‬ي او د دوی د ﻓﮑـﺮي‬
‫ودې ﻣﺨــﻪ ﻳــﯥ ډب ﮐــ‪.‬ې ده‪ .‬دا د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ او ﻧــﻮرو ﻗﻮﻣﻮﻧــﻮ ﻟﮑــﻪ ازﺑﮑــﺎن‪،‬‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺎن‪ ،‬ﭘﺸﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻧﻮرﺳﺘﺎﻧﻴﺎن او ﻧﻮر ﭼﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن ﻳـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ژﺑﯥ د زده ﮐ‪.‬و ﻧﻪ ﺑﯥ ﺑﺮﺧﯥ دي ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ﺑﯥ ﻋـﺪاﻟﺘﻲ ده‪ .‬دا ﮐ‪.‬ﻧـﻪ ﭘـﻪ اوږده‬
‫راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ د \ﻮﻟﻮ ﻫﯧﻮادواﻟﻮ ﭘﻪ زﻳـﺎن ﻫـﻢ ›ـﺎﻣﻴ‪h‬ي‪J .‬ﮑـﻪ ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫زﻣﻮږ د \ﻮﻟﻮ وروﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧـﻮ ‪O‬ـ ﮐـﻮر دی او د د دوی او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د‬
‫ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ وروﺳــﺘﻪ ﭘــﺎﺗﯥ واﻟــﯽ ﭼــﯥ د ﻫﯧــﻮاد د اوﺳــﯧﺪوﻧﮑﻮ ډﻳﺮﮐــﯽ ﺟــﻮړوي‪،‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻮر ﻫﻢ ﮐﻤﺰوری ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﮐﻮم ﭼﯥ ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﻏﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﻮن وي ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻳـﯥ ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ د ﺑﯥ ﺗﻮﭘƒۍ او ﻧﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﯥ ﻧﺎوړه ﭘﺎﻳﻠﻮ ﺗـﻪ ﻣﺘـﻮﺟﯥ ﮐـ‪.‬ي‬
‫دي‪ .‬دی واﻳﻲ »د ﻣﻠـﮏ ]او[ ﻗـﻮم ﺗﺮﻗـﻲ د ﺧﭙـﻞ ﻣـﺬﻫﺐ او د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭘﻮرې ﺗ‪.‬ﻟﯥ ده‪ .‬ﻧﻦ د دې ډﯦﺮ ﴐورت دی ﭼﯥ ﻣﻮږ ﺧﭙﻠﻪ ﻗﻮﻣﻲ ژﺑـﻪ‬
‫د ﭘﺴﺘ‪ +‬ﻧـﻪ وﺑﺎﺳـﻮ او ﮐـﻪ ﻧـﻪ زﻣـﻮږ د ﻏﻔﻠـﺖ دا ﺣـﺎل وي ﻧـﻮ ﻳـﻮه ورځ ﺑـﻪ د‬
‫ﻓﺎرﳼ او اردو ﭘﻮ‪J‬ﻮﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﻠﮏ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻴﻨ§ﻮ ﮐﯥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ‪.‬ي‪۲۱« ...‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﻏﺮ ژﺑﻪ د ﻳﻮه ﻗﻮم ﭘﻪ \ﻴﻨ‪a‬ﯧﺪو او ﺷـ‪.‬ﯦﺪو ﮐـﯥ ﻳـﻮ ﻣﻬـﻢ‬
‫اﺻﻞ ‪oO‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﻏﺮ ژﺑﻪ د ﻳﻮ ﻗﻮم د ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﺑـﻮﱄ ﭼـﯥ د ده د ﺷـﻌﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺘﻮ ﮐﯥ ‪V‬ﻪ رو‪V‬ﺎﻧﻪ ‪V‬ﮑﺎري‪:‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٧ /‬‬
‫ژﺑﻪ ﻳﻮازې د ﭘﻮﻫﺎوي او راﭘﻮﻫﺎوي د وﺳﻴﻠﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭼﻮﭘ‪ .‬ﮐﻮي‪ .‬ﻣﻮږ ﭘﺪې ﻧـﻪ‬
‫ﭘﻮﻫﯧ‪h‬و ﭼﯥ ﭘﺪې ﮐ‪.‬و ﴎه ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ د ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐـﯥ‬
‫د ﭘﻨ§ﻮﺳﻮ ﻣﻴﻠﻴﻨﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وروﻮ د ﭘﻮﻫﺎوي راﭘﻮﻫﺎوي ﻧﻪ ﺑﯥ ﺑﺮﺧﯥ ﮐﯧ‪h‬و ﺑﻠﮑﻪ د‬
‫دې ﺧﻠﮑﻮ د ﻣﻌﻨـﻮي ﺷـﺘﻤﻨ‪ +‬ﻧـﻪ ﻫـﻢ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ﮐﯧـ‪h‬و او ﺧﭙـﻞ ﻣـﲇ ﭘﯧﮋاﻧـﺪ‬
‫)ﻫﻮﻳﺖ( ﻫﻢ د ﻻﺳﻪ ورﮐﻮو‪.‬‬
‫زﻣﻮږ ﭘﻪ ﻫﯧﻮاد ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﭘﺎړﺳﻮ رﺳﻤﻲ ژﺑﯥ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﲇ ژﺑﻪ ده ﺧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬و وړو ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د رﺳـﻤﻲ ﮐـﺎروﻧﯥ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ده‪ .‬دې ﮐـﺎر ﭘـﻪ رﺳـﻤﻲ‬
‫ادارو ﮐﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﻟﭙﺎره زﻳﺎﺗﯥ ﺳﺘﻮﻧﺰې ﭘﻴﺪا ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﻏﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰه دا ده ﭼـﯥ‬
‫‪ ½O‬ﺷﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي او ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ‪ ½O‬ﺷـﻤﯧﺮ ﭘﺎړﺳـﻴﻮان ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي او دا ﭘﺮوﺳﻪ د ﻫﺠﺮت ﭘﻪ اوږدو ﮐـﯥ ﻻ ﻏ‪W‬ـﺘﻠﯥ ﺷـﻮه‪ .‬ﻫﻐـﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﺗﻪ ﻻړل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﯧﺮﻳـﺎل ﮐـﯥ ژوﻧـﺪ وﮐـ‪O ،.‬ـ½‬
‫ﺷﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او د ﻧﻮرو ژﺑـﻮ وﻳﻮﻧﮑـﻮ اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ راز راز زده ﮐـ‪.‬ې‬
‫وﮐ‪.‬ې او \ﻮﻟﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ زﻣـﻮږ ‪O‬ـ½ ﺷـﻤﯧﺮ وﻃﻨـﻮال اﻳـﺮان ﺗـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮت وﮐ‪ .‬او ﻫﻠﺘﻪ ﭘﺎړﺳﻴﻮاﻧﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﻧﻪ ﮐ‪.‬ه او ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘﺎړﺳـﻮ زده ﮐـ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دوی ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ راﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﻮل ﻧﻮ ﭘﻪ ‪V‬ﻮوﻧ§ﻴﻮ او ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧﻮﻧﻮ ﮐـﯥ‬
‫د زده ﮐ‪.‬ې ﭘﺮ ﻣﻬﺎل د ﺳﺘﻮﻧﺰو ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮل‪ .‬دا ﺳﺘﻮﻧﺰې د دې ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ‬
‫ﮐﻮي ﭼﯥ د دواړو ژﺑﻮ د زده ﮐ‪.‬ې ﻟﭙﺎره دوﻟﺖ اﻏﯧـﺰﻣﻦ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﭘﻪ اداري ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰې دا ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ ﮐﻮي ﭼـﯥ د‬
‫دوﻟــﺖ \ــﻮل ﻣــﺎﻣﻮرﻳﻦ ﭼــﯥ د دوﻟــﺖ ﻧــﻪ ﻣﻌــﺎش اﺧــﲇ ﺑﺎﻳــﺪ ﭘــﻪ دواړو ژﺑــﻮ‬
‫وﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫‪ -۲‬د ژﺑﯥ دوﻫﻤﻪ دﻧﺪه دا ده ﭼﯥ ژﺑﻪ د ﻓﮑﺮ د ودې د وﺳﻴﻠﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭼـﻮﭘ‪.‬‬
‫ﮐﻮي‪» .‬ﻓﮑﺮ د ﻳﻮې ډﻟﯥ ﺷﻴﺎﻧﻮ د ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺧﺎﺻـﻴﺘﻮﻧﻮ اﻧﻌﮑـﺎس او د ﺷـﻴﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻴﻨ‪ q‬ﮐﯥ د ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧ‪W‬ﺘﻮﻧﻮﻧﻮ او اړﻳﮑﻮ ﻣﻮﻧﺪﻧﻪ ده‪ ۲۰«.‬ژﺑﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا د ﻓﮑﺮ‬
‫د ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪوﻟﻮ وﺳﻴﻠﻪ ده او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﻓﮑﺮ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ژﺑﯥ ﻳﻮه ﺑ‪o‬ﻪ ده‪ .‬ﻫﺮ ‪F‬ﻮﻣﺮه‬
‫ﭼﯥ د اﻧﺴﺎن ژﺑﻪ رﺳﯧﺪﻟﯥ وي ﻫﻐﻮﻣﺮه ﻳﯥ ﻓﮑﺮ رﺳﯧﺪﻟﯽ وي‪ .‬ﻧﻮ ‪J‬ﮑﻪ د ژﺑﯥ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٣٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٩ /‬‬

‫ژﺑﯥ ﻟﻪ ﻟﻴﺎرې ﺳﻤﻮن ﮐﻮي‪ .‬د ژﺑﯥ زده ﮐ‪.‬ه ﻣﺎﺷﻮم ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﮐـﯥ ﭘﭙـﻞ‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺧـﱪې ﴍم ﻣـﻮږ ﺗـﻪ ‪V‬ـﮑﺎري‬
‫ﮐﻮي ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﭘﻴﺪا ﺷﻮی وي‪.‬ﺧﻮ دا زده ﮐ‪.‬ه د ﻣﺎﺷﻮم ﭘﻪ ارواﻳﻲ او ﺟﺴـ«‪C‬‬ ‫ﺗــﺮ دې ﺣــﺪه ﻗﻮﻣﻴــﺖ زﻣــﻮږه ﻣــ‪ .‬دی‬
‫ودې وﻻړه ده‪ .‬ارواﻳﻲ او ﺟﺴ«‪ C‬وده ﻳـﻮ د ﺑـﻞ ﴎه ﺗ‪.‬ﻟـﯥ او ﭼﺎﭘﯧﺮﻳـﺎل ﭘـﺮې‬ ‫ﺧﭙﻞ وﻃـﻦ او ژﺑـﻪ ﭘـﺮې ﻧـ‪h‬دې اﻓﻐﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻠــﻪ اﻏﯧــﺰه ﻟــﺮي‪ .‬د ژﺑــﯥ ارواﻳــﻲ او ﺟﺴــ«‪ C‬ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ــﺘﻲ ﺟﻮړ‪V‬ــﺘﻮﻧﻪ د‬ ‫ﭼـﯥ ﻫﻤـﺪا د ﻗــﻮﻣﻲ ﺗﺮﻗـﯽ ﺟــ‪ .‬دی‪۲۲‬‬
‫ﭼﺎﭘﯧﺮﻳﺎل ﺗﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﯥ اﻏﯧﺰې ﻻﻧﺪې د ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠـﻮ ﭘ‪.‬اووﻧـﻮ ﮐـﯥ ﺑﺸـﭙ‪ .‬او‬
‫ﭘﺨﻴ‪h‬ي‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﻣﯧﺠﺮ روز اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ ﺷﺎﻳﺪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪوﻧﮑﯽ وي ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﺗـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﭘﻮﻫﻨـﻪ‪ ،‬ﻫـŠ‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬ﺳـﺎﻳﻨﺲ او‬ ‫ﮐﻠﮏ ﭘﺎم ﻳﯥ دې ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻪ اړوﻟﯽ دی‪ .‬دی ﻟﻴﮑـﻲ‪» :‬اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﭘـﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤـﻲ‬
‫ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژي ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ +‬ﴎه زده ﮐﻮﻟﯽ ﳾ ﻫﻐﻮﻣﺮه ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ‪J‬ﻮاﻧﺎن او ﻧﺠـﻮﻧﯥ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺮ ﻫﻐﯥ ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻴﺎب ﮐﻴـ‪h‬ي ﭼـﯥ ‪ ...‬ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﺗﻮﺟـﻪ و ﻧـﻪ ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﴎه ﺧﭙﻠﻮ وړﺗﻴﺎوو او اﺳﺘﻌﺪادوﻧﻮ ﺗﻪ وده ورﮐﻮﻟﯽ ﳾ د ﻧﻮرو ژﺑـﻮ ﻟـﻪ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﭙﻞ ‪J‬ـﺎن ﭘـﻪ ازادو ﻫﯧـﻮادو ﮐـﯥ ﺷـ«ري‪ ،‬ﻣ‪a‬ـﺮ د ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻻرې ﻳﯥ ﻧﻪ ﳾ ورﮐﻮﻟﯽ‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﺎﻟﻮﻣـﺎﺗﻮ ﺗـﻪ ﻻﴎی ﭼـﯥ ﻳـﻮه اﻧﺴـﺎ‪C‬‬ ‫ر‪V‬ﺘﻮﻧﯽ ﻏﻼم د اﻳﺮان دی‪J ،‬ﮑﻪ ﭼﯥ ﻗﻮم ﻳـﻮ‪ ،‬دﻓـﱰي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ژﺑـﻪ ﺑﻠـﻪ واﻳـﻲ‪،‬‬
‫اړﺗﻴـﺎ ده ﭘـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑــﻪ ﭘـﻪ اﺳـﺎﻧ‪ +‬ﴎه ﻻس ﺗــﻪ راﺗﻠـﯽ ﳾ ﭼـﯥ د اﻧﺴــﺎن د‬ ‫ﻣ‪a‬ﺮ ‪F‬ﻮ ﭘﻮرې ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﺗﻌﻠـﻴﻢ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ ﮐـﯥ ﻧـﻪ ﳾ‪ ،‬ﻋﻠـﻢ ډﯦـﺮه‬
‫ﻓﮑﺮي ودې ﻟﭙﺎره ډﯦﺮ اړﻳﻦ دی‪.‬‬ ‫‪O‬ﺮاﻧﻪ ﺧﱪه ده‪ ،‬ﺑﻮﻳﻪ ﭼﯥ ﻋﺎ‪ º‬ﳾ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ دﻳ‪a‬ﺮ وﮐـ‪.‬ي‪ ،‬ﴐورت اﻣـﺮ‬
‫دی ﭼــﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﺧﭙﻠــﻪ ژﺑــﻪ ﻳﻌﻨــﻲ اﻓﻐــﺎ‪ C‬ﻳﻌﻨــﻲ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﻪ د ﻋﻠــﻮم‬
‫‪ -۳‬د ژﺑﯥ درﻪ دﻧﺪه ‪J‬ﺎن ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ او د ﻫﻮﻳـﺖ ﻣﺴـﻠﻪ ده‪ .‬ژﺑـﻪ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې د‬ ‫و‪O‬ﺮ‪J‬ﻮي‪۲۳«.‬‬
‫ﭘﻮﻫﻮي راﭘﻮﻫﻮي او د ﻓﮑﺮ د ودې وﺳﻴﻠﻪ ده ﺑﻠﮑﯥ د ‪J‬ـﺎن ﭘﯧﮋﻧـﺪﻧﯥ او ﻫﻮﻳـﺖ‬ ‫ﻣﯧﺠﺮ روز زﻳﺎﺗﻮي‪» :‬اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ ﺧﺼﻮﺻـﺂ ﺣﮑﻮﻣـﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ د ﴍم‬
‫ﴎﭼﻴﻨــﻪ ﻫــﻢ ده‪» .‬ﻫﻮﻳــﺖ ﻳــﻮه ﮐﻠﺘــﻮري ﭘﺪﻳــﺪه ده او ﮐﻠﺘــﻮر ﭘــﻪ ژﺑــﻪ وﻻړ‬ ‫ﻣﻘﺎم ﻫﻢ دی‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺮدۍ ژﺑﻪ وﻳﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﻫﯧ‪ µ‬ﻣﻠـﮏ ﻣﻠـﺖ ﺧﭙﻠـﻪ دﻓـﱰي ژﺑـﻪ‬
‫دی«‪ .۲۶‬د ﻳــﻮه ﻗــﻮم ﻫﻮﻳــﺖ د ﻫﯧــﻮاد د ﻧﻨــﻪ د ﻫﻐــﻪ »د ﺗــﺎرﻳﺦ ﺟــﻮړوﻧﯥ ﭘــﻪ‬ ‫ﺑﻠﻪ ﮐ‪.‬ې ﻧﻪ ده‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ ﻫﺮ ﻗﻮم ﻣﻠﺖ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﮐﯥ ﭘـﻮﻫﻴ‪h‬ي‪ ....‬ﻣ‪a‬ـﺮ ﴏف‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﺑ‪o‬ﻪ ‪V‬ﮑﺎره ﮐﻮي‪ ۲۷«.‬ژﺑﻪ د ﻗﻮم د ﭘﯧﮋاﻧﺪ )ﻫﻮﻳﺖ( ﻧ‪W‬ـﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻳﻮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دی ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ ﺑﻠﮑـﻞ ﻻ ﭘـﺮواه دی‪ ،‬ﻣـﺎ ﻳـﻮ اﻧ‪a‬ﻠـﻴﺲ ﺧﭙـﻞ‬
‫د ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﻮ د ﺑﻞ ﻧﻪ ﺑﯧﻠﻴ‪h‬ي او ﺗﻮﭘƒ ﻳﯥ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﺧـﻮ ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ‬ ‫ﻓﺮض ادا ﮐ‪.‬ل ﻋﻤﻞ ﭘﺮې د ﻫﺮ ﭼﺎ ﺧﭙﻞ ﮐﺎر دی‪۲۴«.‬‬
‫د ﻳﻮه ﻗﻮم ژﺑﻪ ﻣ‪.‬ه ﳾ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻗﻮم ﻣﺮي‪ .‬ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ر‪V‬ﺘﻴﺎ واﻳﻲ »ﭼﯥ ﮐﻮم ﻗـﺎم‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻮ ‪V‬ﻮدﻟﯥ ده ﭼﯥ ﻧﻮی زﻳ‪h‬ﯦﺪﻟﯽ ﻣﺎﺷﻮم د ﺑﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﭘﺮﺗﻠـﻪ ﻫﻐـﯥ ژﺑـﯥ‬
‫ﺗﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﺳﭙﮑﻪ ﳾ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺳﭙﮏ ﳾ او ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﺗﺮې ورﮐـﻪ ﳾ ﻧـﻮ‬ ‫اورﯦﺪو ﺗﻪ ﻣﻴﻼن ﻟﺮي ﭼﯥ د ﻣﻮر ﭘﻪ ‪O‬ﯧه ﮐﯥ ﻳـﯥ اورﯦـﺪﻟﯥ وي‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ورک ﳾ‪ ۲۸«.‬دا ‪J‬ﮑﻪ ﭼـﯥ ژﺑـﻪ د ﻳـﻮه ﻗـﻮم د ﭘﯧﮋاﻧـﺪ ﻣﻬﻤـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ده‪ .‬ﻫـﺮ‬ ‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺗﺠﺮﺑﻮ ‪V‬ﻮدﻟﯥ ده ﭼﯥ »ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻧﻮي زﻳ‪h‬ﯦﺪﱄ ﻣﺎﺷﻮم د روﳼ ژﺑﯥ ﭘـﻪ‬
‫‪F‬ﻮﻣﺮه ﭼﯥ ﻳﻮ ﻗﻮم ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﯽ وي ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ ﮐﭽﻪ ﻳﯥ ژﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺨﺘـﻪ ﺗﻠﻠـﯥ وي‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﻓﺮاﻧﺴﻮي ژﺑﯥ اورﯦﺪﻟﻮ ﺗﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ورﮐ‪.‬ه«‪۲۵.‬‬
‫ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ روﻣﻴﺎﻧﻮ ﺑﻪ وﻳﻞ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻫﯧﻮاد ﮐﯥ ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻮک ﺣﺎﮐﻢ دی‪ ،‬ﭼـﯥ ژﺑـﻪ‬ ‫ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه \ﻮﻟﻨﻪ ﮐﯥ ﭘﻴﺪا ﳾ د ﻫﻐـﯥ \ـﻮﻟﻨﯥ ژﺑـﻪ‪ ،‬دود‪ ،‬دﺳـﺘﻮر او‬
‫ﻳﯥ ﺣﺎﮐﻤﻪ وي‪ .‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زوال د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﻧـﻪ ﭘﻴـﻞ او ﺗـﺮ ﻧﻨـﻪ‬ ‫ﻧﻮر ﮐ‪.‬ه وړه ﺧﭙﻠﻮي‪ .‬ﻫﺮه ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭼـﯥ د \ـﻮﻟﻨﯥ ﻳـﻮه ﺑﺮﺧـﻪ ده د \ـﻮﻟﻨﯥ ﴎه د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٣٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣١ /‬‬

‫ﮐﺎوه ﭼﯥ د ﻣﲇ ﺷﺘﻮن ﻟﭙﺎره د ﻳﻮه وﻟﺲ ژﺑـﻪ ډﯦـﺮ ‪F‬ـﻪ ﮐـﻮﻟﯽ ﳾ‪ .‬د اﻳﻠـﺰا ﺑـﻦ‬ ‫دوام ﻟﺮي ددې زوال د ﻧﻮرو ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﯾـﻮ‬
‫ﻳﻬــﻮده ﻧﯧﺸــﻨﺎﻟﯿﺰم ﭘــﻪ ژﺑــﯥ وﻻړ و‪ .‬ده دوه ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻮﻧﻪ ﭼــﯥ ﻳــﻮ ﻳــﯥ د اﴎاﻳــﻞ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﻻﻣﻞ دی‪.‬‬
‫ژوﻧـﺪي ﮐــﻮل او ﺑــﻞ ﻳـﯥ د ژﺑــﯥ \ﻮﻟﻨــﻪ ﺟــﻮړ ﮐـ‪.‬ل ﭘــﺪې ﺗﺮﺗﻴــﺐ د اﴎاﻳﻠــﻮ د‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻏﻮاړي ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺗﺒﺎه ﻧﻪ ﳾ ﻧﻮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺧﭙـﻞ ﻫﻮﻳـﺖ \ﻴﻨـ‪E‬‬
‫ﺧﭙﻠﻮاک ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ ﺟﻮړﯦﺪو ﮐﯥ د ژﺑﯥ ﻧﯧﺸﻨﺎﻟﯿﺰم رول ډﯦﺮ ﻟـﻮی و‪ .‬ﭘـﻪ رﺳـﻤﻲ‬ ‫وﺳﺎ—‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﻟﻴﮑﻲ »د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻫﻮﻳﺖ ﻋﻨﴫوﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﻮاﱄ او‬
‫ژﺑﻪ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﺎرې )ﺗ‪.‬وﻧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧ”‪O ،‬ـې اﻋﻼﻣﻴـﯥ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﳼ درﻳ§ﻮﻧـﻮ او‬ ‫ﻧﻮر ﻏﻮره ارز‪V‬ﺘﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﺮ \ﻮﻟـﻮ ﻧـﻪ ﻣﻬﻤـﻪ ده‪ ...‬ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د‬
‫ﻧﻮر( ﭘﺮﻣﺦ ‪J‬ﻲ‪ .‬ﻣﲇ ژﺑﻪ ﻫﻐﻪ ژﺑﻪ ده ﭼـﯥ د ﻳـﻮه ﻣﻠـﺖ ډﯦﺮﮐﻴـﺎن ﭘـﺮې ﺧـﱪې‬ ‫ژﺑﯥ ﻟﻪ ﺑﺮﮐﺘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ دي او ﮐﻪ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ه ﺑﻴﺎ ﻧﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻧـﻪ دي‬
‫ﮐﻮي‪ .‬رﺣﻤﺖ ر‪ t‬زﻳﺮﮐﻴﺎر ﺳﻢ واﻳﻲ ﭼـﯥ »ﻫﻐـﻪ دوﻟﺘﻮﻧـﻪ ﻧﯧﮑﻤﺮﻏـﻪ دي ﭼـﯥ‬ ‫ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ وي‪ ۲۹«.‬دی زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺳـﱰ‬
‫رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﻳﯥ د ﻣﲇ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺧﺪﻣﺖ او ﭘﺎﻟﻨﻪ ﮐﯥ وي‪ .‬ﻫﻐﻪ دوﻟﺘﻮﻧﻪ ﻧﯧﮑﻤﺮﻏـﻪ‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﭘﺪې ﮐﯥ دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﴎه ﻳﻮ ﺑﻞ ﭘﯧـﮋ‪ C‬او ﴎه ﻳـﻮ ﮐـﻮي‬
‫وي ﭼﯥ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺑﻞ دوﻟﺖ ﻻس ﻧﻪ وي‪۳۰«.‬‬ ‫ﻳﯥ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﻠﺘﻮري ارز‪V‬ﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬د دوی ﺗـﺎرﻳﺦ‪ ،‬د دوی اﻓﺴـﺎﻧﯥ‪،‬‬
‫ﺧﻮ ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﻪ ﻗﻮم ﻳﻮ ﭼﯥ زﻳﺎﺗﺮه دوﻟﺘﻮﻧﻪ ﻣﻮ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ د‪V‬ـﻤﻨﺎن‪ ،‬د‬ ‫د دوی رواﻳﺘﻮﻧﻪ ﻳﺎ ﭘﻪ ﻧﻮرو \ﮑﻮ د دوی \ﻮﻟﯥ ﻣﻌﻨﻮي او روﺣﻲ ﺷـﺘﻤﻨ‪ +‬ﭘ ﺮاﺗـﯥ‬
‫ﭘﺮدﻳﻮ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﭼﻮﭘ‪ .‬ﮐﯥ وو او د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ د وژﻟﻮ ﻟـﻪ ﻻرې ﻳـﯥ د ﺧﭙـﻞ ﻗـﻮم د‬ ‫دي ﭼﯥ دوی ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫وژﻟﻮ ﭘﻪ ﻻر ﮐﯥ د ﻫﯧ‪ µ‬ډول ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻮ ﻧﻪ ډډه ﻧﺪه ﮐ‪.‬ې‪ .‬ﻣـﻮږ ﺑﺎﻳـﺪ دې \ﮑـﻲ‬ ‫ﻗﻮم ﭘﻪ ﻳﻮه \ﺎﮐﻠﯥ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺳﻴﻤﻪ ﮐـﯥ‪ ،‬د ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ژﺑـﯥ‪O ،‬ـ ﮐﻠﺘـﻮر او ‪O‬ـ‬
‫ﺗﻪ ﮐﻠﮏ ﭘﺎم وﮐ‪.‬و ﭼﯥ ﻳﻮ ﻗﻮم د ﻓﺰﻳﮑـﻲ وژﻧـﻮ ﻟـﻪ ﻻرې ﻧـﻪ ﳾ د ﻣﻴﻨ§ـﻪ وړل‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎزار ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ﻣﻴﻨ‪ q‬ﺗﻪ را‪J‬ﻲ‪ .‬ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ ﻗـﻮم ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‬
‫ﮐﯧﺪای ﺑﻠﮑﯥ ﻳﻮ ﻗﻮم ﻫﻐﻪ وﺧﺖ وژل ﮐﻴ‪h‬ي او د ﻣﻴﻨ§ﻪ وړل ﮐﯧﺪای ﳾ ﭼـﯥ‬ ‫ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻪ ‪F‬ﯧﺮه ﮐـﯥ ﺧﭙـﻞ ﺣﺎﮐﻤﻴـﺖ ﺗـﺄﻣ” ﮐـ‪.‬ي ﻧـﻮ ﺳـﻴﺎﳼ‬
‫ﮐﻠﺘﻮر او ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ژﺑﻪ ﻳﯥ د ﻣﻴﻨ§ـﻪ ﻳﻮﺳـﯥ‪F .‬ﻨ‪a‬ـﻪ ﭼـﯥ »ژﺑـﻪ د ‪O‬ـ‬ ‫ﻳﻮواﻟﯽ ﻣﻴﻨ‪ q‬ﺗﻪ را‪J‬ﻲ او ﻗﻮم د ﺧﭙﻞ ﻫﯧﻮاد ‪ ¦WF‬ﳾ‪ .‬ﺧﻮ ﻳﻮ ﻗﻮم ﭼـﯥ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﺑﴩي ›ـﺪن او ﮐﻠﺘـﻮري ﻣƒاﺛﻮﻧـﻮ د اﻧﺘﻘـﺎل وﺳـﻴﻠﻪ ده ﻧـﻮ ‪J‬ﮑـﻪ ﻳـﯥ ﭘﺎﻟﻨـﻪ او‬ ‫دوﻟﺖ ﻳﯥ ﻧﻪ وي ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ی رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ﺧﻮ ﻣﲇ ژﺑﻪ ﻟﺮي‪ .‬دا ﻣـﲇ ژﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﺗﻨﻪ اړﻳﻨﻪ ده‪ ۳۱«.‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﻣﻨ§ﻪ وړﻟﻮ ﻟﭙﺎره زﻣﻮږ ‪O‬ﺎوﻧـي ﻫﯧﻮادوﻧـﻪ‬ ‫ده ﭼﯥ زﻳﺎت وﺧﺖ دوﻟﺘﻮﻧﻪ زﻳ‪h‬وي او ﺑﻴﺎ دوﻟﺘﻮﻧﻪ رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ \ﺎﮐﻲ‪ .‬د œـﻮﻧﯥ‬
‫او ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ اﻳﺮان ډﯦﺮې ﻫ‪Y‬ـﯥ ﮐـﻮي‪ .‬د اﻳﺮاﻧﻴـﺎﻧﻮ ﻣﻮﺧـﻪ دا ده ﭼـﯥ د‬ ‫ﭘــﻪ ﺗﻮ‪O‬ــﻪ د ﺑﻨ‪a‬ﻠــﻪ دﯦــﺶ ﭘــﻪ ﺟﻮړوﻟــﻮ ﮐــﯥ د ﺑﻨ‪a‬ــﺎﱄ ژﺑــﯥ رول \ــﺎﮐﻮﻧﮑﯽ و‪.‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﻟﻪ ﻻرې دوی د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮر او ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ د ﻣﻨ§ﻪ‬ ‫ﺑﻨ‪a‬ﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻠﺘﻮر او ژﺑﯥ وﻳﺎړ ﮐـﺎوه او د ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن د ﺟﻮړﯦـﺪو ﴎه ﺳـﻢ‬
‫ﻳﻮﳼ‪.‬‬ ‫ﻳﯥ د ﭘﺮدۍ ژﺑﯥ اردو د رﺳﻤﻲ ﮐﯧﺪو د اﻋﻼن ﴎه ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وﮐ‪ .‬او ﭘـﻪ ﺑﻨ‪a‬ـﺎل‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯥ د اﻧﺴﺎن او ژﺑﯥ ﭘﻴﺪاﻳ‪W‬ﺖ ﺗﻪ ﻟﻨه ﮐﺘﻨـﻪ وﮐـ‪.‬ه او اوس ﻻزﻣـﻪ‬ ‫ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ د رﺳﻤﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﺑƒغ اوﭼﺖ ﮐـ‪ ..‬دا د دوی د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ‬
‫‪oO‬ﻢ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ وﻏ‪h‬ﯦ‪h‬م‪.‬‬ ‫او ﮐﻠﺘﻮر ﴎه ژوره ﻣﻴﻨﻪ وه ﭼﯥ دوی ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﻮاک ﻫﯧـﻮاد ‪WF‬ـﺘﻨﺎن ﮐـ‪.‬ل‪ .‬د‬
‫اﴎاﻳﻠﻮ د دوﻟﺖ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﺗ‪ E‬ﮐـﯥ د ﻋـﱪي ژﺑـﯥ د ژوﻧـﺪي ﮐﻮﻟـﻮ ﮐﻮ‪WV‬ـﻮﻧﻮ‬
‫ﻣﻬﻢ رول ﻟﻮﺑﻮﻟﯽ دی‪ .‬اﻳﻠﺰا ﺑﻦ ﻳﻬﻮده دا ارﻣﺎن درﻟـﻮد ﭼـﯥ ﻳﻬـﻮد د ﺧﭙﻠـﻮاﮐ‪+‬‬
‫‪ ¦WF‬ﳾ‪ ،‬ﻣﲇ ﻫﯧﻮاد ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي او ﻋﱪي ﻳﯥ د ﻫﯧﻮاد ﻣﲇ ژﺑﻪ ﳾ‪ .‬ده ﻓﮑﺮ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٣٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣٣ /‬‬

‫ﺳ‪.‬ﺑﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻏﺸﺖ او ﺑﻦ وو‪ .‬دی زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ ﻏﻠ§ـﻲ‪ ،‬ﻟـﻮدي او ﻧﻴـﺎزي د ﻳـﻮه‬
‫دودﻳﺰ رواﻳﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﯾﻮې ﺑﻠﯥ ﭘ‪W‬ﯥ دي‪.‬‬ ‫دوﻫﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫اﺧﻮﻧﺪ دروﯦﺰه ﻫﻢ اﻓﻐﺎﻧﺎن د ﻣﻬﱰ ﻳﻌﻘﻮب اوﻻده ‪oO‬ﻲ او واﻳﻲ ﭼـﯥ د اﴎاﻳﻴﻠـﻮ‬
‫د ﻟﻮی ﻣﴩـ ﻃـﺎﻟﻮت د دوو زاﻣﻨـﻮ ﻧـﻪ ﻳـﻮ اﻓﻐـﺎن ﻧﻮﻣﯧـﺪه او د ﻫﻤـﺪې اﻓﻐـﺎن‬
‫اوﻻده ﻧﻨﻨﻲ اﻓﻐﺎﻧﺎن دي ﭼﯥ د اﴎاﻳﻴﻠﻮ د ‪J‬ﭙﻠﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻏـﻮر ﺗـﻪ ﺗﻠـﲇ او‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﻠﺘﻪ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮي دي‪ .‬ﺧﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ﻪ ﭼﯥ دوی د ﺳﻠﯧ«ن ﭘﻪ ﻏﺮه ﮐـﯥ اوﺳـﯧﺪل‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﺳﻠﻴ«‪ C‬ﺑﻠﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ــﺘﺎﻧﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن اﺻــﲇ ﻳــﺎ ډﯦــﺮ ﻟﺮﻏــﻮ‪ C‬اوﺳــﯧﺪوﻧﮑﻲ دي‪F» .‬ﻨ‪a‬ــﻪ ﭼــﯥ‬
‫ﺑﻞ ﻫﻐﻪ ﮐﺘﺎب ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻧﺴﺐ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ رواﻳﺖ ﻳﯥ ﭘـﻪ اوږده ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﺑﻴـﺎن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ اﺳﻴﺎ ﮐﯥ د ﭘﺮاﺧﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﮐﯥ ﭘﺮوت دی‪ ،‬ﻟـﻮی ﻓﺎﺗﺤـﺎن او‬
‫ﮐ‪.‬ی دی د ﻧﻌﻤﺖ ﷲ ﻫƒوي »ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺎن ﺟﻬﺎ‪ C‬و ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎ‪ « C‬دی ﭼﯥ‬
‫ﻟﻮی \ﱪوﻧﻪ ﻟﻪ ﻟﺮﻏﻮ‪ C‬ﻣﻬﺎل ﻧﻪ را ﭘﺪې ﺧـﻮا ﭘﮑـﯥ ﻧﻨـﻮﺗﲇ‪ ،‬ﺗﺮﯦﻨـﻪ وﺗـﲇ او ‪F‬ـﻪ‬
‫ﻟﻨﯾﺰ ﻳﯥ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗ‪h‬ی ﭘﻪ ﻻﻧـﺪې ډول ﺑﻴـﺎﻧﻮي‪» :‬ﻣﻠـﮏ ﻃـﺎﻟﻮت د اﴎاﻳﻴﻠـﻮ‬
‫ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮي دي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤـﺪې اﻣﻠـﻪ ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﻧـﻦ ورځ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﻫﯧـﻮاد ﮐـﯥ ډﯦـﺮ‬
‫ﭘﺎﭼـﺎ و‪ ،‬ﺧــﻮ د ﻣﺨـﻪ ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻣــﺮګ ﻧـﻪ ﻳــﯥ د ﺳـﻠﻄﻨﺖ اﻣــﻮر ﻣﻬـﱰ داود ﺗــﻪ‬
‫\ﱪوﻧﻪ ﻣﻴﺸﺖ دي او ‪F‬ﻪ ﺑﺎﻧﺪې دﯦﺮش ژﺑﯥ او ﻟﻬﺠـﯥ ﭘﮑـﯥ وﻳـﻞ ﮐﯿـ‪h‬ي‪ ،‬ﺧـﻮ‬
‫وروﺳﭙﺎرل‪ .‬دی ﺧﭙﻠﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ اوه ‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺖ ﮐﺎﻟﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻳـﻮه ﺣ‪a‬ـ‪.‬ه‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﭘﺎړﺳﻮ ﻳﯥ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﺧﻮرې ژﺑﯥ دي‪۳۲ «.‬‬
‫ﮐﯥ ووژل ﺷﻮ‪ .‬ﻣﻠﮏ ﻃﺎﻟﻮت دوه ‪§V‬ﯥ ﻟﺮﻟﯥ او د ﻣﺮګ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻳﯥ دواړه‬
‫اﻣﻴﻨﺪوارې وې‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ‪F‬ـﻪ ﻣـﻮدې ﻧـﻪ د دواړو ﮐـﺮه زاﻣـﻦ وﺷـﻮل‪.‬ﻣﻬـﱰ‬
‫داود د ﻳﻮې د زوی ﻧﻮم ﺑﺮﺧﻴﺎ او د ﺑﻠﯥ ارﻣﻴـﺎ ﮐﯧ‪W‬ـﻮد‪ .‬ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ د ارﻣﻴـﺎ‬ ‫د ﭘﺘﻨﻮ اﺻﻞ‬
‫ﮐﺮه زوی وﺷﻮ د ﻫﻐﻪ ﻧﻮم ﻳﯥ اﻓﻐﻨﻪ ﮐﯧ‪W‬ﻮد‪.‬‬ ‫د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د اﺻﻞ او ﻧﺴﺐ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ راز راز رواﻳﺘﻮﻧﻪ او اﻓﺴﺎﻧﯥ ﺷﺘﻪ‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭼـﺎ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻣﻬـﱰ داود ﻧـﻪ ﻣﻬـﱰ ﺳـﻠﻴ«ن د اﴎاﯾﻠـﻮ ﭘﺎﭼـﺎ ﺷـﻮ‪ .‬ده د ﻣﻠـﮏ د‬ ‫ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻄﻴﺎن‪ ،‬ارﻣﻨﻴـﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺗـﺎران‪ ،‬ﻫﭙﺘﺎﻟﻴـﺎن‪ ،‬ﺳـﺎﮐﺎ ﺑﻠـﲇ او ‪J‬ﻴﻨـﻮ ﻧـﻮرو ﺑﻴـﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﭼﺎرو ﻧﻈﻢ ﮐﺎر اﺻﻒ او اﻓﻐﻨﻪ ﺗﻪ وﺳﭙﺎره‪.. .‬وروﺳﺘﻪ د ﻣﻬﱰ ﺳﻠﯿ«ن ﻟـﻪ ﻣـﺮګ‬ ‫ﻣﻐﻮﻟﻮ‪ ،‬راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻤﻨﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﺎﻧﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻋﺮﺑـﺎﻧﻮ او ﻧـﻮرو ﴎه ‪O‬ـ‬
‫ﻧﻪ د اﴎاﯾﻠﻮ ورځ ﺑﺪه ﺷﻮه‪ .‬ﺑﺨﺖ ﻧﴫ ﺷﺎم وﻧﯿﻮ؛ ﺑﯿﺖ اﳌﻘﺪس ﯾـﯥ وران ﮐـ‪.‬‬ ‫ﮐ‪.‬ي دي‪.‬‬
‫او د اﺻﻒ او اﻓﻐﻨﻪ د اوﻻدې دوه د ﴎ ﺳـ‪.‬ي ﻋﺰﯾـﺰ او داﻧﯿـﺎل ﯾـﯥ ﻟـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ‬ ‫د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ډﯦﺮ ﭘﺨﻮاﻧﯽ او ﻋﻤﻮﻣﻲ رواﻳﺖ ﭼﯥ د ﻳﻮې اﻓﺴـﺎﻧﯥ ﭘﺮﺗـﻪ ﺑـﻞ‬
‫ﭘﯿﺮواﻧﻮ ﴎه ﺑﻨـﺪﯾﺎن ﮐـ‪.‬ل‪ .‬ﺑﺨـﺖ ﻧﴫـ وروﺳـﺘﻪ د اﴎاﻳﻴﻠـﻮ دوﻟـﺲ زره ﻣﻬـﻢ‬ ‫‪F‬ﻪ ﻧﻪ دي دا دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴﻞ دي‪ .‬د ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ډاﮐـﺮ ﺣﺒﻴـﺐ ﷲ‬
‫ﺧﻠﮏ ووژل او ﭘﺎﺗﯥ ﻳﯥ ﻟﻪ اﺻﻒ او اﻓﻐﻨﻪ ﴎه ﻏﻮر‪ ،‬ﻏـﺰ‪ ،C‬ﮐﺎﺑـﻞ‪ ،‬ﻓـƒوز ﮐـﻮه‬ ‫ﺗ‪h‬ي ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﭘﺨﻮاﻧﯽ ﻟﻴﮑﻠﯽ ﺳﻨﺪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ ﺑﻨـﻲ اﴎاﻳﻴـﻞ ﭘـﻮرې‬
‫او د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺷﺎوﺧﻮا ﺳﻴﻤﻮ ﺗﻪ ﻓﺮار ﮐ‪.‬ل‪ .‬د اﻓﻐﺎﻧﻪ اوﻻده ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﺳـﻴﻤﻮ ﮐـﯥ‬ ‫ﺗ‪.‬ي د اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻞ »اﻳ” اﮐﱪي« دی ﭼﯥ واﻳـﻲ‪» :‬اﻓﻐﺎﻧـﺎن ‪J‬ﺎﻧﻮﻧـﻪ د اﴎاﻳﻴﻠـﻮ‬
‫ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮه‪.‬‬ ‫اوﻻده ‪oO‬ﻲ«‪ ۳۳‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ دا ﻫـﻢ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ دې ﺑـﺎور دي ﭼـﯥ د‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻣﺴﻠ«ن ﺷﻮ ﻧﻮ دﻏﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﻣﮑﺘﻮب وروﻟﯧـ‪h‬ه ‪ ...‬او د‬ ‫دوی ډﯦﺮ ﻟƒې ﻧﻴﮑﻪ »اﻓﻐـﺎن« ﻧﻮﻣﯧـﺪه‪ ،‬ﻫﻐـﻪ درې زاﻣـﻦ درﻟـﻮدل ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٣٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣٥ /‬‬

‫وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮ دې دﻏﻪ ﺳﱰ ﭘﻮه ﭘﻪ ﻳـﻮه ﻟﻴﮑﻨـﻪ ﮐـﯥ د ﻻﺗـ” او ﺟﺮﻣـﺎﻧﻴﮑﻮ‬
‫ژﺑﻮ ﺧﭙﻠﻮي د ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﻳﺖ ﴎه ﺛﺎﺑﺘﻪ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫د ﺟﻮﻧﺰ د ﺳﭙﺎر‪V‬ﺘﻨﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ډﯦﺮو ﻟﻮﯦﺪﻳﺰواﻟﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ او ادﺑﻴـﺎﺗﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ‬
‫ﺗﻪ ﭘﻮره ﭘﺎم وﮐ‪ .‬او ډﯦﺮو ﻟﻮﯦﺪﻳﺰو ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻫ‪Y‬ﯥ وﮐ‪.‬ې ﭼـﯥ دا ﺛﺎﺑﺘـﻪ ﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻧﺴـﺐ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻳﻬـﻮدان دي‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟـﻮ ﮐـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﺳـ‪.‬ی‬
‫اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺑﺮﻧﺲ دی ﭼﯥ د اﻓﻐﺎن‪-‬اﻧ‪a‬ﻠﻴﺲ د ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ﺟ‪.a‬ې ﭘﺮ ﻣﻬﺎل ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﮐﯥ ووژل ﺷﻮ ﭼﯥ د ﮐﺎﺑﻞ ﺧﻠﮑﻮ د وزﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﮐﱪ ﺧﺎن ﭘـﻪ ﻣﴩـی د‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﮐ‪.‬ی و‪ .‬دی ﭘﺨﭙﻞ اﺛﺮ ﮐﯥ ﭼﯥ »د ﺑﺨﺎرا ﺳﻔﺮ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘـﻪ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻧﻪ د ﭘﻮ‪V‬ﺘﻨﻮ او ‪O‬ﺮوﯦ‪h‬ﻧﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ رﺳـﯧﺪﻟﯽ‬
‫ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ــﺘﺎﻧﻪ ﺑﻨــﻲ اﴎاﻳﻴــﻞ دي‪ .‬ﺑــﺮﻧﺲ ﭘـﻪ ﮐﺎﺑــﻞ ﮐــﯥ د ﺧﻠﮑــﻮ او ان د اﻣــƒ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﴎه ﭘـﺪې ﻫﮑﻠـﻪ ﻏ‪h‬ﯦـﺪﻟﯽ او اﻣـƒ ﻫـﻢ دا ‪V‬ـﻮدﻟﯥ ﭼـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻳﻬﻮدو د ﻧﺴﻠﻪ دي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﺮﻧﺲ ﭘﺴﯥ ﻣﻮر ‪O‬ﺮاﻓـ‪ 4‬د اﭘﺮﻳـﺪو ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ‬
‫واﻳﻲ ﭼﯥ دوی ډﯦﺮې دﻧ‪a‬ﯥ وﻧﯥ ﻟﺮي او ‪F‬ﯧﺮې ﻳﯥ ﮐ‪ 4‬ﻣ‪ 4‬د ﻳﻬﻮداﻧـﻮ دي او‬
‫ﭼﺎرﻟﻴﺰ ﻣﻴﺴﻦ ﭘﺨﭙﻞ ﺳﻔﺮﻟﻴﮏ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴـﻞ ﺑﻠـﲇ دي‪ .‬ﺟـﻮرج روز‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﻳﻬﻮدو د ﻧﺴﺐ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ی ﮐﺘﺎب ﭼﯥ »اﻓﻐﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻟـﺲ ﻗﺒﻴﻠـﯥ‬
‫او د ﺧﺘــﻴ‪ q‬ﺳــﻠﻄﺎﻧﺎن« ﻧــﻮﻣﻴ‪h‬ي وﻟﻴﮑــﻪ‪ .‬دی ﭘﺨﭙــﻞ ﮐﺘــﺎب ﮐــﯥ واﻳــﻲ ﭼــﯥ د‬
‫ﻳﻬﻮدو ﻟﺲ ورﮐﯥ ﺷﻮې ﻗﺒﻴﻠﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺗـﻪ ﺗﻠﻠـﯥ او ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﻫﻤـﺪﻏﻮ ﻟﺴـﻮ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ ﷲ ﻫﺮوي ﭘﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ واﻳـﻲ‪ ،‬ﭘﺮﺗـﻪ د ﮐﺮﻻـﻮ ﻧـﻪ‪ ،‬د ﻧـﻮرو \ﻮﻟـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻮ اوﻻده ده‪ .‬دی دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼـﯥ دوی ]ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ[ د ﻓـﺎرس ﺳـﻠﻄﺎﻧﺎن وو او‬
‫ﭘﻪ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐ‪.‬ې ده‪۳۵.‬‬
‫ﺑﻞ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﻳﻬﻮدو د اﺻﻞ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ ﯾـﯥ ﻟﻴﮑﻨـﯥ ﮐ‪.‬ﯦـﺪي واﻟـﺮ‬
‫ﺑﻴﻠﻮ دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ اﴎاﻳﻴﻞ ‪oO‬ﻲ‪ .‬ﺧﻮ ﺑﻴﻠﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘـﺮ دې ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ دودﻳـﺰ‬
‫رواﻳﺖ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ اﺻﻠﻪ اﴎاﻳﻴﻞ ‪oO‬ﻲ ﻣﻨﻲ ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ﻧﺴـﺒﻲ‬
‫ډﻟﻮ ﭘﻮرې ﻟﮑﻪ ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن‪ ،‬راﺟﭙﻮﺗﺎن‪ ،‬ﺟﺎن‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎﻟﻴـﺎن‪ ،‬ﺳـﺎﮐﺎن‪ ،‬ﻣﻐـﻮل‪،‬‬
‫ﺗﺮﮐﺎن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺎن‪ ،‬ارﻣﻨﻴﺎن او ﻧﻮرو ور‪O‬وي‪.‬‬
‫ﺟﻮرج راور\ﻲ ﻫﻢ د ﭘﺨﻮا‪ C‬رواﻳـﺖ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻟـﺪې اﻣﻠـﻪ د ﻳﻬـﻮدو د‬
‫اﺳﻼم ﻣﻨﻠﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ وروﺑﻠﻞ‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د اﻓﻐﻨﻪ اوﻻدې ﺗﻪ د ﺧﺎﻟﺪ ﻣﮑﺘﻮب ورﺳﯧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻣﴩان ﻳﯥ ﻣﺪﻳﻨﯥ ﺗﻪ روان ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﻣﴩاﻧﻮ ﮐﯥ د ﺑﻨﻲ اﻓﻐﺎن ﺗـﺮ‬
‫\ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ﺳـﱰ ﻣﴩـ ﻗـﻴﺺ ﻧﻮﻣﯧـﺪه ﭼـﯥ د ﻧﺴـﺐ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻳـﯥ ﻣﻠـﮏ ﻃـﺎﻟﻮت او‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ ﷲ ﺗﻪ رﺳﯧﺪه‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ دﻏﻪ ﺧﻠﮏ د ﭘﯿﻐﻤﱪ ﺣﻀﻮر ﺗﻪ وروﺳﺘﻞ‪.‬‬
‫آﻧﺤﴬت ﻟﻪ ﻫﺮ ﻳﻮه ﻧﻪ د ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ وﮐ‪.‬ه‪ .‬د ﺑﻨـﻲ اﻓﻐـﺎن ﻣﴩـ ورﺗـﻪ ووﻳـﻞ‪:‬‬
‫»ﻗﻴﺺ ﻋﱪا‪ C‬ﻧﻮم دی‪F .‬ﺮﻧ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻋﺮب ﻳﻮ ﻧﻮ ﺳﺘﺎ ﻧـﻮم ﺑـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﻟـﻪ‬
‫دې ﻋﺮ‪ t‬او ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ وي‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ د ﺧﺎﻟﺪ ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ﭘﻪ ﯾﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺟ‪.a‬و ﮐﯥ ﭘﻪ ﻣﯧ‪.‬اﻧـﻪ وﺟﻨ‪a‬ﯧـﺪ او‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺣﴬت ﭘﻴﻐﻤـﱪ ﺗـﻪ د ﻫﻐـﻪ د ﻣﯧ‪.‬اﻧـﯥ ﭘـﻪ ﺑـﺎره ﮐـﯥ ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت ورﮐـ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﺣﴬت ﭘﻴﻐﻤﱪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﺗﻪ د ﺑﺘﺎن ﻟﻘﺐ ورﮐـ‪ ..‬ﺑﺘـﺎن ﭼـﯥ وروﺳـﺘﻪ ﭘﻬـﺎن‬
‫ﺷﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺗƒ ﺗـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﺑﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﺮې ﺗﮑﻴـﻪ وي‪.‬ﺣﴬـت ﭘﯿﻐﻤـﱪ وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﺧﭙﻞ ﺣﻀﻮر ﺗﻪ وﺑﺎﻟﻪ؛ د ﺧƒ دﻋـﺎ ﻳـﯥ ورﺗـﻪ وﮐـ‪.‬ه او ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻳـﻮه‬
‫ﺻﺤﺎ‪ t‬او ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ اﻧﺼﺎرو ﴎه ﻳﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻏﻮر ﺗﻪ وﻟﯧـ‪h‬ه ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧﻠﮑـﻮ ﮐـﯥ د‬
‫اﺳﻼم ﺗﺒﻠﻴﻎ وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻟﻪ ﻗﻴﺺ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ ﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ ۴۰‬ﻫﺠﺮي ﮐـﯥ ﭘـﻪ اوه‬
‫اﺗﻴــﺎ ﮐﻠﻨــ‪ +‬ﻣــ‪ .‬ﺷــﻮ‪ ،‬درې زاﻣــﻦ ﭘــﺎﺗﯥ ﺷــﻮل‪ .‬ﻳــﻮ ﺳــ‪.‬ﺑﻨﯽ‪ ،‬ﺑــﻞ ﺑﯧﻨــﯽ او ﺑــﻞ‬
‫ﻏﺮﻏﺸﺖ‪.‬‬
‫اﻗﻮاﻣﻮ د ﻧﺴـﺐ ﺳﻠﺴـﻠﻪ ﻫﻤـﺪﻏﻮ درې وو ﺗﻨـﻮ ﺗـﻪ رﺳـﻴ‪h‬ي او \ـﻮل د ﻫﻤـﺪوی‬
‫اوﻻده ﺟﻮړوي« ‪۳۴‬‬
‫ﺑﻴـﺎ اﻓﻀـﻞ ﺧـﺎن ﺧـﮏ‪ ،‬ﺣـﺎﻓﻆ رﺣﻤـﺖ ﺧـﺎن او ﻗـﺎﴈ اﻋﻄـﺎء‪ Æ‬ﺧـﺎن ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬
‫اﴎاﻳﻴﻞ ﺑﻠﲇ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘـﻮه ﴎ وﻳﻠـﻴﻢ ﺟـﻮﻧﺰ دی ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ دودﻳـﺰ‬
‫رواﻳﺖ ﺗﻪ ﻳﯥ د ﻟﻮﯦﺪﻳﺰ ﭘﺎم واړاوه او ﭘﻪ ﻳﻮه ﻟﻨه ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﯥ ﻳـﯥ داﺳـﯥ و‪V‬ـﻮده‬
‫ﭼﯥ ﮐﯧﺪای ﳾ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻳﻬﻮدو د ﻧﺴﺐ ‪F‬ﺨﻪ وې‪ .‬ﻧﻮﻣـﻮړي ﻟﻮﯦـﺪﻳﺰواﻟﻮ‬
‫ﺗﻪ دا ﺳﭙﺎر‪V‬ﺘﻨﻪ ﻫﻢ وﮐ‪.‬ه ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او ادﺑﻴـﺎﺗﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ ﺗـﻪ ﮐﻠـﮏ ﭘـﺎم‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٣٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣٧ /‬‬

‫‪ ۱۷۲۰‬ﻧﻪ ﺗﺮ ‪ ۱۷۲۵‬ﭘﻮرې ﭘﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﮐﯥ اوﺳﯧﺪه او ﻫﻠﺘﻪ ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﺑـﺮی او‬ ‫ﻧﺴﺒﻪ ‪oO‬ﻲ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ د ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﺴﺒﻪ ﺑـﻮﱄ او زﻳـﺎﺗﻮي‬
‫د ﺷﺎه ﻣﺤﻤـﻮد ﻫـﻮﺗﮑﻲ ﭘـﻪ ﻻس د ﺻـﻔﻮي دوﻟـﺖ ﻧﺴـﮑﻮرﯦﺪل ﭘﺨﭙﻠـﻮ ﺳـﱰ‪O‬ﻮ‬ ‫ﭼــﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ د ﻳﻬﻮدﻳــﺖ ﻣﺴــﻠﻪ د ﺳــﺪوزو ﻗﺒﻴﻠــﻮ ﭘــﻪ ﺗــﺎرﻳﺦ ﮐــﯥ ﭼــﯥ‬
‫ﻟﻴﺪﱄ او ﻫﻐﻪ ﻳـﯥ ﻟـﻴﮑﲇ دي‪ .‬د ﻣﺨـﻪ ﻣـﻮ وﻟﻴـﺪل ﭼـﯥ دا ﻧﻈﺮﻳـﺎت ﻳـﻮازې د‬ ‫»ﺗﺬﮐﺮاةاﳌﻠﻮک« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘﻪ ډﯦﺮ ‪V‬ﻪ ډول ﺑﻴـﺎن ﺷـﻮې ده‪ .‬ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ دې‬
‫ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﭘــﻪ دودﻳــﺰ رواﻳــﺖ او ﭘــﻪ ﺳــﺎده ﮐﺘﻨــﻮ وﻻړ او ﻫــﯧ‪ µ‬ﺗــﺎرﻳﺨﻲ او ﻋﻠﻤــﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗﻪ رﺳﯧﺪﻟﯽ »ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺎن د ﻳﻬﻮداﻧﻮ د ﻟﺴﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ ﺑﻘﺎﻳﺎ دي« ‪۳۶‬‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې اړه د ﻧﻮﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﯥ ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧـﺪوﻧﮑﻮ د‬ ‫د ﺗ‪h‬ي ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﭘﻪ داﻳﺮاة اﳌﻌﺎرف ﮐﯥ ﻫﻢ راﻏﲇ دي ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د‬
‫ﻫﻨﺪو‪-‬اروﭘﺎﻳﻲ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ او ژﺑﻮ د ﻋﻠﻤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ او ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﮐـﯥ د‬ ‫ﺧﭙﻞ دود ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ ﻳﻬﻮدان ‪oO‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﻋﻠﻤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ﭘﻮرﺗﻨﻲ رواﻳﺎت او ﺳﺎده ﮐﺘﻨﯥ‬ ‫ﭘﻪ ‪J‬ﻴﻨﻮ اﺛﺎرو ﮐﯥ ﺑﻴﺎ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻗﺒﻄﻴـﺎن او د ﻓﺮﻋﻮﻧـﺎﻧﻮ ﻟـﻪ ﻧﺴـﻞ ﻧـﻪ ‪oO‬ـﻞ ﺷـﻮي‬
‫رد ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺮې وﻏ‪h‬ﯦ‪h‬م‪ .‬اوس ﺑﻪ ﭘﻪ ﻟﻨ ډول د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟـﻪ اړﺧـﻪ‪،‬‬ ‫دي‪ .‬د ﺗ‪h‬ي ﭘﻪ وﻳﻨﺎ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﭘﻪ اﻳ” اﮐﱪي ﮐﯥ د دې ﻣﻮﺿﻮع ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐـ‪.‬ې‬
‫د ژﺑﯥ د اﺻﻞ او ﭘﺮﺗﻠﻨﯥ او د وﻳﻨﯥ د ﺧﭙﻠـﻮی ﭘـﺮ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬د ﻳـﺎدو ﻧﻈﺮﻳـﺎﺗﻮ ﺑـﯥ‬ ‫ﺧﻮ ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺑﯥ اﺳﺎﺳﻪ ‪oO‬ﻠﯥ او ﻳﻮه ﺧﻴﺎﱄ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻳﯥ ﺑﻠﻠﯥ ده‪.‬‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺗﻮب ﭘﻪ ‪O‬ﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬م او دا ﺑﻪ ‪V‬ﮑﺎره ﮐ‪.‬م ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺗﻮﮐﻢ ﻳﺎ ﻧﺴﺐ ﻟـﻪ‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻴﺎ دا ﺧﱪه د ﻳﻮه ﺑﻞ اﺛﺮ ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ ﭘﺨﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ ﻳﺎده ﮐ‪.‬ﯦﺪه‪»:‬ﻣﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺨﯥ ارﻳﺎﻳﺎن او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﻮه ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻪ ده‪.‬‬ ‫»ﻣﻄﻠﻊ اﻻﻧﻮار« ﮐﯥ ﭼﯥ ﻳﻮه ﻣﻨﲇ ﻣﻮﻟﻒ ﻟﻴﮑﻠﯽ او ﻣـﺎ ﺗـﻪ د دﮐـﻦ د ﮐﺎﻧـﺪﻳﺶ‬
‫ﭘﻪ ﯾﻮه ‪V‬ﺎر‪O‬ﻮ\ﻲ ﮐﯥ ﻻس ﺗﻪ راﻏـﯽ‪ ،‬ﻟﻮﺳـﺘﻲ دي ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎن ﻓﺮﻋـﻮن اﻻﺻـﻠﻪ‬
‫ﻟﻮﻣی د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻪ اړﺧﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﺒﻄﻴﺎن دي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﻮﺳﯽ ﭘﯧﻐﻤﱪ ﻫﻐﻪ ﮐﺎﻓﺮ )ﻓﺮﻋﻮن( ﺗﻪ ﻣﺎﺗﻪ ورﮐـ‪.‬ه او ﭘـﻪ‬
‫ﴎه ﺑﺤƒه ﮐﯥ ﻏﺮق ﺷﻮ‪ ،‬ډﯦﺮو ﻗﺒﻄﻴﺎﻧﻮ د ﻳﻬﻮده دﻳﻦ وﻣﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﻮ ﻧﻮرو ﻳـﯥ ﭼـﯥ‬
‫د ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻪ اړﺧﻪ ﺑﻪ اوس و‪O‬ﻮرو ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﺻـﻞ ﮐـﯥ ارﻳﺎﻳـﺎن او د اوږدې‬
‫ﴎﺗﻨﺒﻪ او ﺧﻮدراﻳﻪ وو‪ ،‬ر‪V‬ﺘﻴﻨﯽ دﻳﻦ و ﻧـﻪ ﻣﺎﻧـﻪ او ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻣﻠﮑـﻪ وﻟﯧ‪h‬دﯦـﺪل‬
‫ﻣﻮدې راﻫﻴﺴﯥ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ وﻃﻦ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ وﻻړل‪ .‬ﭘـﻪ ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﮐـﯥ د ﺳـﻠﻴ«ن ﭘـﻪ ﻏﺮوﻧـﻮ ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ او د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮن د ﻟﻮﻣ‪.‬ی ‪J‬ﻞ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ وﻳﺪي ﴎودوﻧﻮ ﮐﯥ د ﭘﮑﺘﻬـﺎس )‪ (pakthas‬ﭘـﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﺷﻮل‪J ۳۷«.‬ﻴﻨﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﺑﻴﺎ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻣﻐﻮﻟـﻮ او ﺗﺮﮐـﻮ ﴎه‬
‫ﻧﻮم ﻳﺎد ﺷﻮی ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﻗﻮم ﭘﺎﭼـﺎ ‪V‬ـﻮدل ﺷـﻮی او ﺑـﻞ ﭘﺎﭼـﺎ ﻳـﯥ ﺗﻮرﻳﺎﻧـﺎ ﯾـﺎد‬
‫‪ O‬ﮐـ‪.‬ي دي‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ـﯥ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﻣﺤﻤـﻮد ﮐﺘﺒـﻲ »ﺗـﺎرﻳﺦ ال ﻣﻈﻔـﺮ« ﮐـﯥ‬
‫ﺷﻮی دی‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬د ‪O‬ﺮﻓﺖ د ﻟﻴﮑﻨﯥ ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ ﭼـﯥ د ﭘﮑﺘـﺎس ﭘﺎﭼـﺎ ﻳـﯥ‬
‫راﻏﲇ ﭼﯥ »اوﻏﺎن او ﺟﺮﻣﺎ ﻣﻐﻮﻻﻧﻮ د وﻻﻳﺖ ﭘـﻪ ﺷـﺎوﺧﻮا ﮐـﯥ ﺑﻐـﺎوت او ﭼـﻮر‬
‫ﺗﻮرواﻳﺎﻧﺎ ‪V‬ﻮوﻟﯽ واﻳﻲ ﭼﯥ د ‪O‬ﺮﻓﺖ ﺗﻮرواﻳﺎﻧﺎ ﺷـﺎﻳﺪ ﻫ«ﻏـﻪ د وﻳـﺪي ﴎودوﻧـﻮ‬
‫ﭘﻴﻞ ﮐـ‪.‬ی دی‪ ۳۸«.‬ﺧـﻮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮزاق ﺳـﻤﺮﻗﻨﺪي ﺑﻴـﺎ ‪F‬ـﻮ ‪F‬ـﻮ ‪J‬ﺎﻳـﻪ اﻓﻐـﺎن او‬
‫ﻳﺎد ﺷﻮی ﺗﻮرﻳﺎﻧﺎ وي‪.‬‬
‫ﺟﺮﻣﻴﺎن ﻟﻪ ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ ﴎه ‪ O‬ﮐ‪.‬ﻳـﺪي‪» .‬اﻣـƒ ﻣﺒﺎرزاﻟـﺪﻳﻦ ﻣﻈﻔـﺮ ﭘـﻪ دې ﻓﮑـﺮ‬
‫ﭘﻪ اوﯦﺴـﺘﺎﻳﻲ دورې ﮐـﯥ د ﻳﻮﻧـﺎن ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻮه ﻫﯧـﺮودت د ﻧـﻮرو ارﻳـﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﯥ ‪V‬ﺎﻳﻲ اوﻏﺎن او ﺟﺮﻣﺎﻳﻲ اﺗﺮاک ﺑﻪ د ﻫﻐـﻪ د ﻣﻈﻔﺮاﻧـﻪ ﺑـƒغ ﻻﻧـﺪې را\ـﻮل‬
‫ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻟ‪ .‬ﮐﯥ ﭘﮑﺘﻴﺲ ﻳﺎدوی د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻧـ‪h‬دې \ـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻫـﺎن ﭘـﻪ‬
‫ﳾ‪ ،‬د ﺑــﻢ ﭘــﻪ ﻻره وﻻړ او د ﺟــƒف ﭘــﻪ د‪V‬ــﺘﻪ ﮐــﯥ ﻳــﯥ واړول‪J ۳۹ «.‬ﻴﻨــﯥ‬
‫ﻳﻮه ﺧﻮﻟﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ دﻫﯧﺮودﺗﺲ ﭘﮑﺘﻴﺎن ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻧﻨﻨﻲ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ دي‪.‬‬
‫اروﭘﺎﻳﺎن ﻟﮑﻪ ﮐﺮوﻧﺴﮑﻲ د ارﻣﻨﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻳﻮه دودﯾﺰ رواﻳﺖ ﭘﺴـﯥ ﺗﻠـﲇ او اﻓﻐﺎﻧـﺎن‬
‫ﭘﻪ ارﻳﺎﻧﺎ ﮐﯥ د وﻳﺪي دورې ﭘﻪ \ﱪوﻧﻮ ﮐﯥ ﭘﮑﺘﻴﺎن ﻫﻢ ﭘﺎﺗﯥ ﺷـﻮل‪ .‬اﺣﻤـﺪ ﻋـﲇ‬
‫ﻳﯥ د ارﻣﻨﻴﺎﻧﻮ ﴎه ‪ O‬ﮐ‪.‬ﻳﺪي‪ .‬ﮐﺮوﻧﺴﮑﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﭘﻮﻟﻨـی دی او د‬
‫ﮐﻬﺰاد واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﮑﺘﻴﺎن د ﺑـﺎﺧﱰ ﻧـﻪ د \ﱪوﻧـﻮ د ﻟﯧـ‪h‬د ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل دوې ﺑﺮﺧـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٣٩ /‬‬

‫ﺷﻮې ﭼﯥ ﻫﻠﺘﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﭘﮑﺘﻴﺲ ﻳﺎ ﭘﮑﺘـﻮوﻳﺲ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ او ﺧﭙـﻞ \ـﺎ\ﻮﺑﯽ ﻳـﯥ د‬ ‫ﺷﻮل‪ :‬ﻳﻮه ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﻳﯥ د ﻧﻮرو ﻗﺒﻴﻠﻮ او ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﴎه د ﻫﻨﺪوﮐﺶ ﺳﻮوﯦﻞ ﺗﻪ ‪V‬ﮑﺘﻪ‬
‫ﭘﮑﺘﻴﮑﺎ ﭘﻨﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮ‪ .‬داﺳﯥ ‪V‬ﮑﺎري ﭼﯥ د ﭘﮑﺘﻴﺎﻧﻮ دا ﮐﻮﭼﻨ‪F +‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﻮه او د ﺳﻮوﻳﻞ ﺧﺘﻴ§ﻮ ﺳﻴﻤﻮ او ﻏﺮوﻧﻮ ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ ﺷـﻮه ﭼـﯥ د ﭘﮑﺘﻴـﺎﻧﻮ د‬
‫ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻳﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﮐﯥ ﺣﻞ ﺷﻮې وي‪ .‬ﮐﻪ د ﭘﮑﺘﻴـﺎﻧﻮ د ارﻣﻨﻴـﺎﻧﻮ او ‪O‬ﻮرﺟﻴـﺎﻧﻮ ﴎه‬ ‫اﺳﺘﻮ‪O‬ﻨ§ﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻠﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﺑـﺎﺧﱰ ﮐـﯥ ﭘـﺎﺗﯥ ﺷـﻮه ﭼـﯥ‬
‫د ژﺑﯥ ﻳﺎ ﻧﻮرو ﻧ‪W‬ﻮ ﭘﻪ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﻮم ورﺗﻪ واﻟـﯽ وي ﻫﻐـﻪ ﺑـﻪ د دې ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ وي‬ ‫وﻳﺪي او اوﯦﺴﺘﺎﻳﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻳﯥ د ﻧﻮرو \ﱪوﻧـﻮ ﻏﻮﻧـﺪې ﻫﻠﺘـﻪ ﺗﯧـﺮ ﮐـ‪ ..‬دوی د‬
‫ﭼﯥ ﭘﮑﺘﻴﺎن د دوی ﭘﻪ ‪O‬ﺎوﻧ ﮐﯥ ﻣﻴﺸﺘﻪ وو او ﺑﻴﺎ ﭘﮑـﯥ ﺣـﻞ ﺷـﻮي دي ﻧـﻪ دا‬ ‫ﮐﻴــﺎ‪ C‬اﻓﺴــﺎﻧﻮي دورې وروﺳــﺘﻪ د ﺑﺨــﺪي ﺳــﻠﻄﻨﺖ ﺟــﻮړ ﮐــ‪.‬و‪ .‬د ﺑﺨــﺪي‬
‫ﭼﯥ دوی ‪O‬ﻮاﮐﯥ د ﻳﻮه ﻧﺴﺐ ﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ او اوﯦﺴﺘﺎ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﮐـﺎﮐ‪ .‬ﻳـﻮه ﻟﻴﮑﻨـﻪ ﮐـ‪.‬ې ﭼـﯥ د ﻟﻄﻴـﻒ ﺟـﺎن ﺑـﺎ‪t‬‬
‫ﻫﯧﺮودت د ﭘﮑﺘﻴـﮏ د ﻫﯧـﻮاد ﭘﮑﺘﻴـﺎن ‪F‬ﻠـﻮر ډﻟـﯥ ﺧﻠـﮏ ﭘـﻪ ‪O‬ﻮﺗـﻪ ﮐـﻮي ﭼـﯥ‬ ‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴﺰ اﺛﺮ ارزوﻧﯥ ﺗﻪ ﭼﯥ »زرﺗ‪W‬ﺖ او اوﯦﺴﺘﺎ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪ ،‬وﻗﻒ ﺷﻮې ده‬
‫‪O‬ﻨﺪاري‪ ،‬ﺳﺘﻪ ‪O‬ﻴﺪای‪ ،‬اﭘـﻪ رﻳﺘـﺎی او دادﻳﮑـﺎ دي ﭼـﯥ د ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ ﭘـﻪ‬ ‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ »د ﮐﻴﺎﻧﯽ دورې ﭘـﻪ اﺧـﺮه ﮐـﯥ د وﻳﺸﺘﺎﺳـﭙﻪ ﭘﺎﭼـﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﴎه ﮐﻨــﺪﻫﺎري‪ ،‬ﺧــﮏ‪ ،‬اﭘﺮﻳــﺪي او دﯦ‪a‬ــﺎن دي‪ .‬ﺑﻴﻠﻴــﻮ‪ ،‬اﺣﻤــﺪ ﻋــﲇ‬ ‫ﻋﴫ ﮐﯥ د ﺑﺨﺪی ارﻳﺎﻧﺎ وای ﺟﺎه ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻣﻨﺎﺑﻌﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﮐﺮاﺗـﻮ زﻳـﺎت ﻣﺎﻟﻮﻣـﺎت‬
‫ﮐﻬﺰاد‪ ،‬ﻏﺒﺎر او ﮐﺎﮐ‪ .‬د ﻫﯧﺮودت دادﻳﮑﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ‪oO‬ـﻲ‪ .‬ﮐـﺎﮐ‪ .‬دا ﻫـﻢ‬ ‫ورﮐﻮی‪ .‬اوﯦﺴﺘﺎ ﺑﯥ ﺟﻮړې ‪J‬ﺎﻳﯽ ﻣﻨﺒﻊ ده او ﺑﯥ ﺟﻮړې ﺑﻪ وی‪۴۰«.‬‬
‫واﻳﻲ ﭼﯥ »دﯦ‪a‬ﺎن ﭘﻪ \ﻮﻟﻮ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﯥ ﮐﻠﻴﻮال ﻳـﺎد ﺷـﻮي‪ ...‬او ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﻳـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﻮ او ‪J‬ﻴﻨـﻮ ﺑﺎﻧـﺪﻳﻨﻴﻮ زرﺗ‪W‬ـﺖ او اوﯦﺴـﺘﺎ ﭘـﻪ اﻳﺮاﻧﻴـﺎﻧﻮ ﭘـﻮرې‬
‫ژ‪ t‬ﻫﻢ وو او ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ دوره ﮐﯥ ﺗﺎﺟﮏ ﺷﻮي«‪ ۴۳‬دي‪.‬‬ ‫ﺗ‪.‬ی ﺧﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﺎﻳﻖ دا ﮐﺎر ﻧﺎﺳﻢ ‪oO‬ﯽ‪ .‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘﻮه ﻫŠي وﻳﻠﺴﻦ دی ﭼـﯥ‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﭘﻮه م‪ .‬اﻟﻔﻨﺴﻮن دی ﭼﯥ ﭘﺨﭙـﻞ ﺑـﯥ ﺟـﻮړې ﮐﺘـﺎب »د ﮐﺎﺑـﻞ‬ ‫ﭘﺨﭙﻞ اﺛﺮ »ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ارﻳﺎﻧﺎ« ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن او ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن ﻧـﻪ ﻳـﯥ د‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ« ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۱۴‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﻟﻴﮑﻠـﯽ او ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﺗـﺎرﯾﺨﭙﻮه ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ‬ ‫را\ﻮﻟﻮ ﮐ‪.‬و ﺳﮑﻮ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻟﻴﮑﻠﯽ دی »ﭼﯥ ارﻳﺎﻧﺎ د ﻫﻐﻪ ﻫﯧـﻮاد ﻧـﻮم و ﭼـﯥ د‬
‫ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړﻟﯽ دی د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د اﺻـﻞ او ﻧﺴـﺐ ﭘـﻪ‬ ‫ﭘﺎرس او ﻫﻨﺪ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﭘﺮوت و‪ ۴۱«.‬د ﺑﺨـﺪي د ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ د ﮐـﺎﮐ‪ .‬د‬
‫ﻫﮑﻠﻪ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻫﻐﻪ دودﻳﺰ رواﻳﺖ رد ﮐ‪ .‬ﭼـﯥ ﺧﭙـﻞ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧـﻪ ﺑﻨـﻲ اﴎاﻳﻴـﻞ‬ ‫ﻟﻴﮑﻨﯥ ﻟﻨﻳﺰ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول وړاﻧﺪې ﮐﻴ‪h‬ي‪:‬‬
‫‪oO‬ﻲ‪ .‬دی واﻳﻲ ﭼﯥ د دې رواﻳﺖ ﻟﻮﻣ‪.‬ی \ﮑﯽ د ﺳـﭙﯧ‪Y‬ﲇ ﮐﺘـﺎب ﺗـﻮرات ﴎه‬ ‫د ﺑﺨﺪي ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺗـﺮ \ﻮﻟـﻮ ﻣﻬـﻢ ﺳـﻠﻄﻨﺖ و‪ .‬ﻫﻠﺘـﻪ د اﺳـﭙﻪ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬واﮐﻤﻨـﻪ‬
‫ﺑﯧﺨﻲ اړخ ﻧﻪ ﻟ‪a‬ﻮي او دوﻫﻢ \ﮑﯽ ﻳﯥ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻪ ﻣﻨـﻲ ‪J‬ﮑـﻪ ﻳـﻮازې اوه دﯦـﺮش‬ ‫ﮐــﻮرﻧ‪+‬وه‪ .‬د ﺑﺨــﺪی ﻧﻮﻣﻴــﺎﻟﯽ واﮐﻤﻨــﺎن دﻟﻬــﺮ اﺳــﭙﻪ‪ ،‬وﺷﺘﺎﺳــﭙﻪ‪O ،‬ﺮﺷﺎﺳــﭙﻪ‪،‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻪ ﺷﭙﺎړس ﺳﻮه ﮐﺎﻟﻪ ﻧﻪ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬اﻟﻔﻨﺴﻮن دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻢ ردوي ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬ ‫اروت اﺳﭙﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﯾﺎد ﺷﻮی دی‪ .‬د وﺷﺘﺎﺳـﭙﻪ ﻟـﻮی وزﻳـﺮ د ﺟـﻢ اﺳـﭙﻪ او‬
‫ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﻗﻔﻘﺎزﻳﺎن دي‪ .‬دی واﻳﻲ »زه د دې ﻟﭙﺎره ﻫﯧ‪ µ‬دﻟﻴﻞ ﻧﻪ وﻳـﻨﻢ ﭼـﯥ‬ ‫زرﺗ‪W‬ﺖ ﭘﻼر د ﻳﻮرو ﺷﺎﺳﭙﻪ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﯧﮋﻧﺪل ﺷﻮي دي‪ .‬اﺳﭙﻪ ﭘﻪ اوﯦﺴﺘﺎ ﮐـﯥ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن د ﻏﺮ‪ t‬ﻗﻔﻘﺎزﻳﺎﻧﻮ ﴎه وﺗ‪.‬م‪۴۴«.‬‬ ‫د اس ﭘﻪ ﻣﺎﻧﺎ ﮐﻠﻴﻤﻪ ده‪ .‬اﺳـﭙﻪ ﭼـﯥ د اس ﻣﻮﻧـﺚ دی او ﭘـﻪ ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﺑ‪o‬ـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ډاﮐـﺮ ﻣﺤﻤــﺪ ﺣﺴـﻦ ﮐـﺎﮐ‪ .‬ﭘــﻪ ﺧﭙـﻞ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴـﺰ اﺛــﺮ »ﭘ‪W‬ـﺘﻮن‪ ،‬اﻓﻐــﺎن‪،‬‬ ‫اوﺳﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ ژوﻧﺪی ده‪ .‬ﭘﺪې ﺣﺴﺎب داﺳﭙﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘ‪W‬ﺘﻨﻪ او واﮐﻤﻨﺎن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن« ﮐﯥ د ﻫŠي ﭘﺮﯦﺴـﲇ ﭘـﻪ ﺣﻮاﻟـﻪ ﭼـﯥ »ﺣﻴـﺎت اﻓﻐـﺎ‪ «C‬ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬ ‫ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ وو‪۴۲.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﻳﺰي ژﺑﺎړﻟﯽ واﻳﻲ‪» :‬د ﺳﺎول ﭘ‪W‬ﺖ ﭘﻪ ﻏﻠﻄﻪ ﻟﻪ ﺟﻮدا )ﻳﻬـﻮدا(‪F‬ﺨـﻪ ‪V‬ـﻮول‬ ‫ﮐﻬﺰاد زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ د ﻫﯧـﺮودت د ﻟﻴﮑﻨـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د ﭘﮑﺘﯿـﺎﻧﻮ ﻳـﻮه ﮐـﻮﭼﻨ‪+‬‬
‫ﺷﻮی دی‪ .‬ﭘﻪ داﺳـﯥ ﺣـﺎل ﮐـﯥ ﭼـﯥ د ﺗـﻮرات )‪ (Old Testament‬ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬ ‫‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ د ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﻟﻮر ﺗـﻪ ﻣﺨﺘـﻪ ﺗﻠﻠـﯥ او د ارﻣﻨﺴـﺘﺎن ﭘـﻪ ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٤١ /‬‬

‫ﻧﺎﺳﻢ ﺑﻠﲇ او ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬دا ﭼﯥ ﻓﺎرﳼ ژ‪ t‬ﻣـﻮرﺧ” ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﻳﻬـﻮدو ﻟـﻪ ﻧﺴـﻠﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ د ﺑﻨﺠﺎﻣﻦ \ﱪ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮب و‪ .‬د ﺗﻮرات ﭘﻪ ﻫﯧ‪J µ‬ـﺎی ﮐـﯥ د دې ذﮐـﺮ ﻧـﻪ‬
‫‪oO‬ﻲ دا ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﱪې د ﮐـﻮم ﺑـﻞ ﳾ ﺛﺒـﻮت ﻧـﻪ ﳾ ﮐﯧـﺪی او ﻫﻐـﻪ دا‬ ‫ﺷﺘﻪ ﭼﯥ اﻓﺴﺎﻧﻮي ارﺧﻴﺎ او ارﻣﻴﺎ ﺑﻪ د ﺳﺎول د زوزات ‪F‬ﺨﻪ وي‪ ....‬ﻧﻪ د ارﻣﻴﺎ‬
‫ﭼﯥ دا ﻟﻴﮑﻮاﻻن رواﻳﺎت‪ ،‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﯾﯥ ﻣﺎﻟﻮم ﮐ‪.‬ي‪ ،‬د ﺧﭙﻞ دود‬ ‫او ﻧﻪ د اﻓﻐﺎن ﻧﻮم او ﻳﺎ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ورﺗﻪ ﺑﻞ ﻧﻮم د ﺣﴬت داود د ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻴﻮ ﮐﺴـﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ اﺳﺎس‪ ،‬د ﻣﺴﻠﻤﻮ ﺣﻘﺎﻳﻘﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺛﺒﺘﻮي‪۴۷«.‬‬ ‫ﭘﻪ ډﻟﻪ ﮐﯥ ﻟﻴﺪل ﮐﻴ‪h‬ي‪۴۵«.‬‬
‫دﻏﻪ راز ډورن واﻳﻲ »دا ﭼﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ او ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﴎه ﻳـﻮ ﺷـﯽ دي د‬ ‫ﮐﺎﮐ‪ .‬دا رواﻳﺖ‪ ،‬ﭼﯥ ‪O‬ﻮاﮐﯥ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ د ﻗﻴﺺ ﭘﻪ ﻣﴩـۍ د ﻏـﻮر اﻓﻐﺎﻧـﺎن‬
‫دې دﻟﻴﻞ دا دی ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎن ﻣﺴـﻠ«ﻧﺎن دي‪ .‬د ﻣﺴـﻠ«ﻧﺎﻧﻮ او ﻳﻬﻮداﻧـﻮ ډﯦـﺮ‬ ‫ﻣﺪﻳﻨﯥ ﺗﻪ ﺑﻠﲇ وي‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﯥ ﺑﻨﺴﻪ ﺑﻮﱄ‪ .‬دی واﻳﻲ ﭼﯥ ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ وﻟﻴـﺪ دﻏﺴـﯥ‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ‪O‬ـه ﺗـﺎرﻳﺨﻲ او ﻗـﻮﻣﻲ ﻣﻨﺒـﻊ ﻟـﺮي‪ ،‬دا ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ‪F‬ﯧـﺮې ﺑﯧﺨـﻲ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﺨﺺ و ﭼﯥ ﮐ‪.‬ﻧﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ډﯦﺮو ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﺛﺒـﺖ ﺷـﻮې دي‪ .‬د دﻏـﻮ‬
‫ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﺗﻪ ورﺗﻪ دي دا ﻫﻢ د دې دﻟﻴﻞ ﻧﻪ ﳾ ﮐﯧﺪی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﻳﻬﻮداﻧـﻮ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻳﻬﻮد ﻧﻪ و‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ د ﻋﺮﺑﻮ د ﻗﺮﻳﺸـﻮ د ﻟـﻮی \ـﱪ‬
‫ﻟﻪ ﻧﺴﻠﻪ دي‪ .‬دی د ﺧﭙﻠـﯥ ﺧـﱪې د ﺗﺎﻳﻴـﺪ ﻟﭙـﺎره د ﺟـﺎن ﻣﻠﮑـﻢ دا ﻋﺒـﺎرات را‬ ‫د ﻣﺨﺰوم د ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻧﻪ و‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ‪ ۶۲۵‬ﻫﺠﺮي ﮐﺎل د اﺣﺪ ﭘﻪ ﺟﻨ‪ E‬ﮐـﯥ د‬
‫اﺧﲇ ﭼﯥ »ﮐﻪ د دوو وﻟﺴﻮ د ‪F‬ﯧﺮو ﴎه ورﺗﻪ واﻟـﯽ د دﻟﻴـﻞ ﮐﯧـﺪی ﳾ ﭼـﯥ‬ ‫ﭘﯧﻐﻤﱪ)ص( ﭘـﺮ ﺿـﺪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه ﮐـﯥ ﺑﺮﺧـﻪ اﺧﯧﺴـﺘﯥ ﭼـﯥ د ﻫﻐـﯥ ﭘـﻪ ﭘﺎﯾﻠـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﻫﻐﻮی دې د ﻋ” ﻧﺴﻠﻪ وي‪ ،‬ﻫﻠﺘﻪ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﮐﯧـﺪی ﳾ ﭼـﯥ ﮐﺸـﻤƒﻳﺎن ﻫـﻢ د‬ ‫ﻣﺴﻠ«ﻧﺎن ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه د ده ﭘﻪ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪ‪ C‬ﻣﺎت ﺷﻮي وو‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴـﺪ ﺗـﺮ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ‪F‬ﯧﺮو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﺴﻠﻪ وﺑﻠﻞ ﳾ ‪J‬ﮑﻪ ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﻏﺮﺑﻴـﺎن‬ ‫‪ ۶۲۹‬ﻫﺠﺮي ﮐﺎل ﭘﻮرې د ﭘﯧﻐﻤﱪ)ص( او اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻒ و‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤـﺪې ﮐـﺎل ده‬
‫ﮐﺸﻤƒﻳﺎن ﻫﻢ‪ ،‬ﮐ‪ 4‬ﻣ‪ 4‬ﻳﻬﻮداﻧﻮ ﺗﻪ ورﺗﻪ ﺑﻮﱄ‪۴۸«.‬‬ ‫د ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ﴎه د ﺣﴬت ﻣﺤﻤﺪ)ص( ﭘﯧﻐﻤﱪي وﻣﻨﻠﻪ‪ .‬ﺑـﻞ ﮐـﺎل )‪(۶۳۰‬‬
‫وﻳﻠﻴﻢ ﺟﻮﻧﺰ واﻳﻲ ﭼﯥ »ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻮم ﺑﻞ ﻣﻠﮏ ﻧﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗـﻪ ﻧـﻪ دي ﺗﻠـﲇ‬ ‫ﻣﺴﻠ«ﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺟﻨ‪ E‬ﴎه ﻣﮑﻪ وﻧﻴﻮﻟـﻪ‪ .‬ﮐـﺎﮐ‪ .‬زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺣـﺎل ﮐـﯥ‬
‫ﺑﻠﮑﯥ‪ ...‬د ﻟﺮﻏـﻮ‪ C‬ﭘﺎروﭘـﺎﻣﻴﺰاد )ﻳـﺎ‪ C‬ﻣﺮﮐـﺮي اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن او ﺷـﺎوﺧﻮا ﺳـﻴﻤﻮ(‬ ‫ﻣﺴﻠ«ن ﺧﺎﻟﺪ ﺗﻪ ﻣﻤﮑﻨﻪ ﻧﻪ وه ﭼﯥ ﭘﻪ دوﻣﺮه ﻟﻨې ﻣـﻮدې ﮐـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎن ﻣﮑـﯥ‬
‫اﺻﲇ او ‪J‬ﺎﻳﻲ اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ دي‪ ۴۹«.‬ډرون واﻳﻲ ﭼﯥ »ﺗﺎرﻳﺦ دا ﺛﺎﺑﺘﻪ ﮐ‪.‬ې ده‬ ‫ﺗﻪ ﺣﺎﴐ ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ او ﻣﻠ‪a‬ﺮي ﻳﯥ ﻳﻬﻮدان وای‪ ،‬ﻫﻐـﻮی ﺑـﻪ‬
‫ﭼﯥ د ﻏﺰﻧﻮي ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد د واﮐﺪارۍ ﭘﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ او ﺗـﺮ ﻫﻐـﻪ ﻧـﻪ ډﯦـﺮ‬ ‫وﻟﯥ ﻟﻪ ﺣﴬت ﻣﺤﻤﺪ)ص( ﴎه د ﻣﮑﯥ ﭘﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐـ‪.‬ې وای‪J ،‬ﮑـﻪ‬
‫ﭘﺨﻮا دوی )اﻓﻐﺎﻧﺎن( ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐﻼوو ﮐﯥ اﺑﺎد وو ﭼـﯥ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﭘـﻪ ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ‬ ‫ﭼﯥ د ده ﭘﻪ اﻣﺮ ﴎه د ﻣﺪﻳﻨﯥ ﻳﻬﻮدان ‪J‬ﭙﻞ ﺷﻮي وو‪.‬‬
‫دي‪ ۵۰ «.‬ډورن دا رواﻳﺖ ﻫﻢ ردوي ﭼـﯥ ارﻣﻨـﻲ اﻏﻮاﻧـﺎن او ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻳـﻮ ﺷـﯽ‬ ‫ﺟﺎن ﻣﻠﮑﻢ ﻫﻢ د ﻓﺎرس ﭘﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د اﺻـﻞ او ﻧﺴـﺐ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ د‬
‫دی دوی دوه ﺑﯧﺨﻲ ﴎه ﺟﻼ وﻟﺴﻮﻧﻪ ﺑـﻮﱄ‪ .‬ډورن د ﺧﭙﻠـﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬ ‫دوی ﺧﭙﻞ دودﻳﺰ رواﻳﺖ ردوي او ﻟﻴﮑـﻲ‪» :‬ﻫـﯧ‪ µ‬داﺳـﯥ ﮐﻮﻣـﻪ ﮐﺘﻴﺒـﻪ ﻧـﻪ ده‬
‫دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗﻪ رﳼ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﻫﻨـﺪو‪-‬اروﭘـﺎﻳﻲ د وﻟﺴـﻮﻧﻮ د ﺳـﱰې ﮐـﻮرﻧ‪+‬‬ ‫ﭘﻴﺪا ﺷﻮې ﭼﯥ دا ﻋﻘﻴﺪه ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐ‪.‬ي ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﻳﻬﻮداﻧـﻮ ﻟـﻪ ﻧﺴـﻠﻪ ‪F‬ﺨـﻪ‬
‫ﻏ‪.‬ي او ﻫﻢ ‪J‬ﺎﻧﺘﻪ ﻳﻮ ﻟﺮﻏﻮﻧﯽ وﻟﺲ دی‪.‬‬ ‫دي‪ .‬او د دوی ﺧﭙﻠــﻪ ﻣﺒﻬﻤــﻪ ﻋﻨﻌﻨــﻪ ﭘــﻪ داﺳــﯥ ﻳــﻮه ﻣﻮﺿــﻮع ﮐــﯥ د ﻣﺴــﻠﻢ‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﺎﻳﻖ دا ﺛﺎﺑﺘﻮي ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ اﺻـﻞ ﮐـﯥ ارﻳﺎﻳـﺎن او د‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﻧﴚ ﻣﻨﻞ ﮐﯧﺪﻟﯽ‪۴۶«.‬‬
‫ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ وﻃﻦ ﮐﯥ اوﳼ‪.‬‬ ‫ﺑﻞ ﺳﱰ ﭘﻮه او ﺧﺘﯿ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪوﻧﮑﯽ ب‪ .‬ډورن دی ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺗـﺎرﻳﺦ او ژﺑـﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﯥ ﮐﺮه او ژورې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ دودﻳﺰ رواﻳﺘﻮﻧﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٤٣ /‬‬

‫‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﯥ ﻣﯧﺮﻣﻦ ﺷﯿﻠﻮا ﻧﯿﯿﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د رواﻳﺘﻲ او ﺷﻔﺎﻫﻲ‬ ‫دوﻫﻢ د ژﺑﻮ د اﺻﻞ او ﭘﺮﺗﻠﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﻪ اړﺧﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ ﭘﻪ وﻳﺎړ ﴎه ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴﻞ ﺑـﻮﱄ ﺧـﻮ د )‪F (D N A‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ‬
‫ژﺑﭙﻮﻫﻨﻪ د ژﺑﻮ ﺧﭙﻠﻮي د ﻏ‪) h‬ﻓﻮﻧﯿﺘﻴﮏ(‪ ،‬ﻟﻐﺖ او ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯥ ‪V‬ـﻴﻲ‪ .‬د‬
‫د دوی د وﻳﻨﯥ ﺗ‪.‬او د ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻮ ﴎه ﻧﻪ ﺑﺎوري ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د اﺻﻞ او د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﴎه د ﭘﺮﺗﻠﻪ ﮐﻮﻟـﻮ ﻟـﻪ اړﺧـﻪ د ﻋﻠﻤـﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧـﻮ‬
‫د ﻟﮑﻨﻬﻮ د ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻳﻮ اﺳﺘﺎد ﻧﻮرس اﭘﺮﻳـﺪي ﻫـﻢ د ﭘﺮﻟـﻪ ﭘﺴـﯥ زﻳـﺎر ﴎه ﴎه‬
‫ﭘﺎﻳﻠﯥ ﭘﻪ ډا‪O‬ﻪ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟﺮﻏـﻮﻧﯥ ژﺑـﻪ او د ژﺑـﻮ ﭘـﻪ ارﻳـﺎﻳﻲ‬
‫وﻧﻪ ﮐ‪.‬ای ﺷﻮل ﭼﯥ د وﻳﻨﻮ د œﻮﻧﻮ د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﺗـ‪.‬او د ﻳﻬـﻮدو‬
‫ﮐﻬﻮل ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي ﭼـﯥ د دې ﮐﺘـﺎب ﭘـﻪ درﻳـﻢ ‪F‬ﭙﺮﮐـﻲ ﮐـﯥ ﺑـﻪ ﭘـﻮره رـﺎ‬
‫ﴎه و‪V‬ﻴﻲ‪.‬‬
‫ورﺑﺎﻧﺪې واﭼﻮل ﳾ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﻫﮑﻠﻪ وروﺳﺘ‪ +‬ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﮐﺘﻨـﯥ د اﻣﺮﻳﮑـﺎ د ﺣﮑﻮﻣـﺖ وارﺛﺘـﻲ ﺷـﻮرا ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮا ﭘﻪ ‪ ۲۰۱۲‬ﮐﺎل ﺗﺮ ﴎه ﺷﻮې‪ .‬دﻏﻪ \ﻴﻢ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا د ‪F‬ﻮ ﺳﻮو‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د وﻳﻨﯥ œﻮﻧﯥ واﺧﯧﺴﺘﯥ او د ﻳﻮ ﻟ‪ .‬ﮐﺮه ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﮐﺘﻨـﻮ ﭘـﺎﻳﻠﯥ د ‪۲۰۱۲‬‬ ‫درﯦﯿﻢ د ﻧﺴﺐ ﭘﻮﻫﻨﯥ ﻟﻪ اړﺧﻪ‬
‫ﮐﺎل د ﻣﺎرچ ﭘﻪ اﺗﻮﻳﺸﺘﻤﻪ اﻋﻼن ﮐـ‪.‬ې او ووﻳـﻞ ﭼـﯥ ﻧﻨﻨـﻲ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﭘﺨـﻮا‪C‬‬ ‫د دې اړﺧﻪ ﺳﻴﺎﻧﺲ ﭘﻮﻫﺎن د وﻳﻨـﻮ د œﻮﻧـﻮ د ﻻﺑﺮاﺗـﻮاري ﻣﻌـﺎﻳﻨﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د‬
‫اﴎاﻳﻴﻠﻮ ﴎه د ﻧﺴـﺐ ﺗـ‪.‬او ﻧـﻪ ﻟـﺮي‪ ،‬ﺑﻠﮑـﯥ اوﺳـﻨﻲ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﭘﻨ§ـﻮ زرو ﮐﻠـﻮ‬ ‫ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻧﺴﺒﻲ ﻧ‪h‬دﯦﻮاﻟﯽ ﺛﺎﺑﺘﻮﻟﯽ ﳾ‪ .‬د ‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘﺨـﻮاﻧﯽ‬
‫راﻫﻴﺴﯥ دﻟﺘﻪ اوﺳﻴ‪h‬ي ‪ .‬دا ﻳﯥ ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻪ ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻧـﻪ ﺳـﺎﻣﻲ ده ﻧـﻪ‬ ‫اﻓﺴـﺎﻧﻮي رواﻳـﺖ د )‪ (D N A‬ﻻﺑﺮاﺗـﻮاري ﻣﻌــﺎﻳﻨﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻫــﻢ ﺑـﯥ ﺑﻨﺴــﻪ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ د ارﻳﺎﻳﻲ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ‪F‬ﺨﻪ ده ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪو‪-‬اروﭘﺎﻳﻲ ﮐﻬﻮل ﭘﻮرې اړه‬ ‫وﺧﻮت‪ .‬ﭘﺪې ﻫﮑﻠﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻲ ‪V‬ﺎﻏﲇ ﻧﺜﺎر اﺣﻤﺪ ﺻﻤﺪ » ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ اﺻـﻶ ‪F‬ـﻮک‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬ ‫دي؟« ﺗﺮ ﴎﻟﻴﮏ ﻻﻧﺪې ﭘﺨﭙﻠﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴﺰه ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﯥ ﭼﯥ د ﻟﺮ او ﺑﺮ ﺳـﺎﻳ‪ 4‬ﮐـﯥ‬
‫اوس ﺑﻪ دا ﻣﻮﺿﻮع د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ دﻏـﻮ \ﮑـﻮ ﭘـﺎی ﺗـﻪ‬ ‫ﺧﭙﺮه ﺷـﻮې ده ﭘـﺪې ﻫﮑﻠـﻪ ﻣﻬـﻢ ﻣﺎﻟﻮﻣـﺎت را\ـﻮل ﮐـ‪.‬ي دي ﭼـﯥ ﻟﻨـﻳﺰ ﻳـﯥ‬
‫ورﺳﻮو‪» :‬د دﻏﻮ واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ رﺎ ﮐـﯥ دﻏـﻪ رواﻳـﺖ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ اﺻـﻞ او‬ ‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐﻮم‪:‬‬
‫ﻧﺴﺐ ﮐﯥ ﻳﻬﻮد دي‪ ،‬ﻳﻮازې د ذﻫـﻦ او ﺑـﺪ ﻧﻴـﺖ زﯦ‪h‬ﻧـﺪه ﮐﻴـ‪h‬ي‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺗﻴﻮدر ﭘﺮﻓﻴ‪ 4‬ﭘﻪ ‪ ۲۰۰۸‬او ‪ ۲۰۰۹‬ﮐﻠﻮ ﮐﯥ د ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﺮ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ‪ .‬اوس ﮐﻪ ﯾﻮ ‪F‬ﻮک ﴎه ﻟﻪ دې ﻫﻢ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د دﻏـﻪ ﺟﻌـﲇ رواﻳـﺖ ﭘـﺮ‬ ‫)‪ (D N A‬ﻳﻮ ﻟ‪ .‬ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ې ﺧﻮ دا ﻳـﯥ ﺛﺎﺑﺘـﻪ ﻧـﻪ ﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴﻞ ‪oO‬ﻲ ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ د ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‪] ،‬ژﺑﭙـﻮﻫﻨﯥ‪،‬‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴﻠﻮ ﴎه د وﻳﻨﯥ ﺗ‪.‬او ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻧﺴﺐ ﭘﻮﻫﻨﯥ[ او ر‪V‬ﺘﻴﻨﺘﻮب ﭘﺮوا ﻧﻪ ﻟﺮي‪۵۱ «.‬‬ ‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻪ ‪ ۲۰۱۰‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن د ار‪ Ï‬ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻣـﺎﻫﺮې ﺷـﻬﻨﺎزﻋﲇ د‬
‫ﻣﻠﻴﺢ اﺑﺎد ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﭼﯥ ﻫﻠﺘﻪ ‪ ½O‬ﺷﻤﯧﺮ اﭘﺮﻳﺪي اوﺳـﻴ‪h‬ي د زﻳـﺎﺗﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫د وﻳﻨــﻮ œــﻮﻧﯥ د اﴎاﻳﻴﻠــﻮ د \ﮑﻨــﺎﻟﻮﺟﯽ ﭘــﻪ اﻧﺴــﺘﻴﺘﻮت ﮐــﯥ د ﮐــﺮه ﮐﺘﻨــﯥ او‬
‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﻻﻧﺪې وﻧﻴﻮې ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ دا ‪V‬ﮑﺎره ﺷـﻮه ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د اﴎاﻳﻴﻠـﻮ‬
‫ﴎه د وﻳﻨﯥ ﺗ‪.‬او ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ اﴎاﻳﻴﻠــﻮ ﮐــﯥ د ﻳﻮرﺷــﻠﻴﻢ د ﭘﻮﻫﻨﺘــﻮن د ﺑﴩ ـ ﭘﯧﮋﻧــﺪﻧﯥ د ‪F‬ــﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻳــﻮې‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٤٥ /‬‬

‫ﺧـﺮپ د ﺳـﭙﻴﻨﯥ ﺗـﻮرې ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺑـﺮم او ﭘـﻪ ﭘـﺮﺗﻢ ﮐـﯥ ﳾ‬
‫ﺣﺴـــﻦ ﭘـــﻪ درﺧـــﻮ ﮐـــﯥ ﳾ ﴎﺷـــﺎره ﭘـــﻪ ادم ﮐـــﯥ ﳾ‬
‫ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘـــﻪ ﻧﻐﻤـــﻪ ﳾ د رﺑـــﺎب ﭘـــﻪ زﻳـــﺮ وﺑـــﻢ ﮐـــﯥ ﳾ‬
‫ﭼﻴﻐــــﻪ ﳾ \ﭙــــﻪ ﭘــــﻪ ﺧﻮﺑــــﻮﱄ ﺷــــﻮﻣﺎدم ﮐــــﯥ ﳾ‬
‫ﺳــﺘﻮري ورﺗــﻪ ﻏــ‪ h‬دي‪ ،‬د اﺳــ«ن د ﺳــﭙﻮږﻣ‪ +‬ژﺑــﻪ ده‬
‫درﯦﻴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ﻣﺴــــﺘﻪ ﭘــــﻪ ‪F‬ﭙــــﻮ ‪F‬ﭙــــﻮ او ﻣﺴــــﺘﻪ ﻟــــﻪ ﺳــــﻴﻼﺑﻪ ده‬
‫‪V‬ــــــﮑﺎري راوﺗﻠــــــﯥ د ﺳــــــﻨﺪرو ﻟــــــﻪ درﻳﺎﺑــــــﻪ ده‬
‫ﺗـــــــﻪ وا ﺑﻠﺒﻼﻧـــــــﻮ رااﻳﺴـــــــﺘﻠﯥ ﻟـــــــﻪ ﮐﺘﺎﺑـــــــﻪ ده‬ ‫ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫واه ﭘـــــﻪ ﺗﻐـــــﺰل ﮐـــــﯥ ‪V‬ﺎﻳﺴـــــﺘﻮﮐﯥ ﺗـــــﺮ ‪O‬ﻼﺑـــــﻪ ده‬
‫ﺟــــﻮړه ﺗــــﺮې ﻟﻨــــۍﳾ د درﻧــــﯥ ﻣﻼﻟــــ‪ +‬ژﺑــــﻪ ده‬ ‫د ﻣﺨﻪ ﺗﺮ دې ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠـﻪ وﻏ‪h‬ﯦـ‪h‬م ﻏـﻮاړم د ﭘƒﻣﺤﻤـﺪﮐﺎروان‬
‫ﺷﻌﺮ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوې ﻳـﯥ ډﯦـﺮې ‪V‬ـﮑﻠﯥ اﻧ§ـﻮر ﮐـ‪.‬ې دي‬
‫ﴎ ﺑﺎﻧﺪې ﻳـﯥ ﳌـﺮ او ﺳـﭙﻮږﻣ‪ +‬ﮐﻴﻨـﻲ د ﻏـﺮه ‪F‬ﻮﮐـﻪ ﳾ‬ ‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م‪.‬‬
‫ﮐﻠــــﻪ ﻫــــﻢ د ﻏﺮوﻧــــﻮ د ﺑــــﺎﻏﭽﯥ زرﮐــــﺎﻧﻮ ﮐﻮﮐــــﻪ ﳾ‬
‫‪O‬ــﻮري ﭼــﯥ ﺳــﭙﯧﺮه ﻏﻠــﻴﻢ ﺗــﻪ ﺗﯧــﺮه د ﺗــﻮرې ‪F‬ﻮﮐــﻪ ﳾ‬ ‫ﭘﺘﻮ‬
‫زﻟﻔـــــﯥ د ﻣﻌﺸـــــﻮق اﻧ§ـــــﻮروي د ﻗﻠـــــﻢ ﻧﻮﮐـــــﻪ ﳾ‬
‫ﺟـــــﺎر د ﴍﻧ‪a‬ﯧـــــﺪﻟﯥ درﻳـــــﺎ‪ t‬ﺷـــــﺎﻋﺮۍ ژﺑـــــﻪ ده‬
‫ډﮐــــــﻪ د ﺟــــــ«ل او د ﺟــــــﻼل ﻏﺮﻧــــــ‪ +‬ژﺑــــــﻪ ده‬
‫واﻳـــــﯥ وره ﭘ‪W‬ـــــﺘﻮ د ﻣﺴـــــﺘﺎﻧﻪ ﻣﻮﺳـــــﻴﻘ‪ +‬ژﺑـــــﻪ ده‬
‫ﻫـــﺮ ‪F‬ـــﻮ ﮐـــﻪ د ﻏﺮوﻧـــﻮ د اوﺑـــﻮ ﻏﻮﻧـــﺪې ﺑـــﯥ رﻧ‪a‬ـــﻪ ده‬
‫ﭘ‪W‬ــﯥ ﻳــﯥ ﭘــﻪ اﻏــﺰو اﻳ‪W‬ــﯥ دي ﴎې وﻳﻨــﯥ ‪O‬ﻠﺮﻧ‪a‬ــﻪ ده‬
‫ډول ﴎه ﭼـــﯥ ﻏﱪ‪O‬ـــﻪ ﳾ ‪O‬ـــا ‪O‬ـــا ‪O‬ـــا ﳾ ﻧـــﻮ‬
‫ﭘــــﺎس د ‪O‬ــــﻞ ﻣﻨــــﺎر ﺗــــﻪ ورﺧﺘﻠــــﯥ دﻧ‪a‬ــــﻪ دﻧ‪a‬ــــﻪ ده‬
‫ﭼﻮﭘـــﻮ ‪.O‬ﻧ‪a‬ﻮﻧـــﻮ ﮐـــﯥ ﻳـــﻮ ﺷـــﻮر ﳾ او ﻏﻮﻏـــﺎ ﳾ ﻧـــﻮ‬
‫ډﯦــــــﺮه ﺧـــــــﻮاږه اروه ده وا ﭘﯧﻐﻠـــــــﻪ ﻏﻨﻤﺮﻧ‪a‬ـــــــﻪ ده‬
‫واﻟـــﻮزي ﻳــــﻮ ﺳــــﻴﻞ ﳾ د ﻣﺮﻏﻴــــﻮ ﭘــــﻪ ﻫــــﻮا ﳾ ﻧــــﻮ‬
‫ﺟـــﺎر ﻳـــﯥ ﺷـــﻢ ﮐﺎرواﻧـــﻪ د ﺧـــﻮږې ‪V‬ـــﺎﭘﯧﺮۍ ژﺑـــﻪ ده‬
‫‪oF‬ــــﯥ د ﻧ‪W‬ــــﱰو ورﺗــــﻪ ‪O‬ــــې ﭘــــﻪ ﺷــــﻐﺎ ﳾ ﻧــــﻮ‬
‫درد ﻟــــﺮي د ﻣﻴﻨــــﯥ د ﺷــــﭙﻮﻧﮑﻲ د ﺷــــﭙﯧﻠ‪ +‬ژﺑــــﻪ ده‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٤٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٤٧ /‬‬

‫د اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ د ﻣﻌــﺎﴏې ژﺑــﯥ ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ q‬د ﻧــ‪h‬دې واﱄ ﻫــﯧ‪F µ‬ــﺮک ﻧــﻪ ﻟﻴــﺪل‬ ‫اوس ﺑــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ ﺗــﻪ‪ ،‬ﭼــﯥ ﻳــﻮه ﻟﺮﻏــﻮﻧﯥ ارﻳــﺎﻳﻲ ژﺑــﻪ ده‪ ،‬ﻟﻨــه ﮐﺘﻨــﻪ‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي«‪.۵۶‬‬ ‫وﮐ‪.‬م‪..‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻫﺎن واﻳﻲ ﭼﯥ ارﻳﺎﻳﺎن د ﻧﻦ ﻧـﻪ ﺷـﭙ‪ h‬زره ﮐﺎﻟـﻪ د ﻣﺨـﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮه‬
‫ﺑﺮﻧﺎرډ ډورن د ﺧﭙﻠﻮ ژورو او ﻋﻠﻤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗﻪ رﺳﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ‬ ‫ژﺑﻪ ‪.O‬ﯦﺪل‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﯧ‪F µ‬ﺮک ﻳﯥ ﻧﺪی ﻟﻴﺪل ﺷﻮی‪ ،‬ﺧـﻮ وروﺳـﺘﻪ د ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ ﻫﯧ‪ µ‬ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ ﴎه ‪F‬ﻪ اړﻳﮑﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻮ د ارﻳﮏ ﭘﻨﺎﻣﻪ ﻳﺎده ﮐ‪.‬ﯦﺪه‪ .‬ارﻳﺎﻳﺎن ﭼﯥ ﴎه ډﻟﯥ ډﻟـﯥ او ﺑﯧـﻞ ﺷـﻮل‪،‬‬
‫دې ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﻳﻮازې دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ د ﮐـﻮرﻧ‪F +‬ﺨـﻪ ده‬ ‫ژﺑﯥ ﻳﯥ ﻫﻢ ډﯦﺮې او ﺑﯧﻠـﯥ ﺷـﻮې‪ .‬ارﻳﺎﻳـﺎن ﭼـﯥ ﭘـﻪ اﺳـﻴﺎ او اروﭘـﺎ ﮐـﯥ ﺧـﻮرې‬
‫ﭘﻪ ﮐﻠﮑﻪ رد ﮐ‪.‬ه ﺑﻠﮑﯥ دا ﻳﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ ډا‪O‬ﻪ ﮐ‪.‬ه ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻳـﻮه ﻫﻨـﺪو‪-‬اروﭘـﺎﻳﻲ‬ ‫‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻟﺮي او ژﺑﯥ ﻳﯥ ﴎه ورﺗﻪ او ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﴎه ﻳﻮ دي‪ ،‬د ﻫﻨﺪو‪-‬اروﭘـﺎﻳﻲ‬
‫ژﺑﻪ ده ﭼﯥ د ﻫﻨﺪو‪-‬ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﺧﺘﻴ§ﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺎﻣﻪ ﻳﺎدې ﺷﻮې دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﮐﯥ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﮐﻼ ﭘﺮوټ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪F q‬ﯧ‪.‬وﻧﮑـﯽ دی ﭼـﯥ دې‬
‫ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ ﭼﯥ »ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﯥ ﺷﮑﻪ د ﻫﻨﺪو ﺟﺮﻣﺎﻧﻴﮏ ژﺑﻮ د ﺳﱰې ډﻟﯥ ﻳـﻮه‬ ‫د ﭘﺘﻮ اﺻﻞ ﻳﺎ رﻳﻪ‬
‫‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ده‪ ۵۷«.‬د ژﺑﻨﻴﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﻟﻮی ﻋﺎ‪ º‬ﭘﺎټ ﻫـﻢ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﻪ \ﻴﻨ‪a‬ـﻪ د ﻫﻨـﺪو‪-‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د اﺻﻞ او رﻳ‪W‬ﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮ ﺗﻮﭘƒ ﻫﻢ ډﯦﺮ دی‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭼـﺎ‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻪ ﮐﯥ ودروﻟﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ډورن ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﻮه ﺳﻮﭼﻪ ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻪ‬
‫د دﻳﻮاﻧﻮ ژﺑﻪ ﺑﻠﻠﯥ ده‪J ،‬ﻴﻨﻮ ﺳﺎﻣﻲ‪J ،‬ﻴﻨﻮ ارﻳﺎﻳﻲ او ‪J‬ﻴﻨﻮ ﺑﻴـﺎ د ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ ﭘـﻪ‬
‫وﺑﻠﻠﻪ او واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻫﻨﺪو ﻓﺎرﳼ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪۵۸.‬‬
‫ﺑﯧﻠﻮ ﺑﻴﻠﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻮ ﭘﻮرې ﺗ‪.‬ﻟﯥ ده‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭼﯥ ‪F‬ﻮﻣﺮه د ژﺑﻮ ﭘﺮﺗﻠﻴﺰې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ د ﻋﻠﻢ ﺑ‪o‬ﻪ ﻧﻴﻮﻟﻪ د ژﺑـﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﻪ ﻫـﻢ ﮐـﺮه‬
‫د »ﺗﺬﮐﺮاة اﳌﻠﻮک« ﻟﻴﮑـﻮال واﻳـﻲ ﭼـﯥ »‪J‬ﻴﻨـﯥ رواﻳﺘﻮﻧـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ‬
‫ﮐﯧﺪﻟﻪ‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻲ دې ﺗﻪ ﻫﻢ ﭘﻮره ‪ ƒJ‬ﺷﻮل ﭼﯥ دا ﺟﻮﺗـﻪ ﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻟﻪ دﯦﻮاﻧﻮ ﻧﻪ زده ﮐ‪.‬ه«‪۵۲‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﴎ وﻳﻠﻴﻢ ﺟﻮﻧﺰ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ ﴎه ورﺗﻪ ﺑﻠﻠﯥ ده ﻫŠي راور\ﻲ ﻫﻢ واﻳـﻲ‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﻟﻴﮑﻮل راﺑﺮټ ﻟﯧﭻ دی ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او ﺳﻨﺴـﮑﺮت د اوازوﻧـﻮ د‬
‫»ﭘ‪W‬ﺘﻮ زﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل د ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي« ‪۵۳‬‬
‫ﭘﺮﺗﻠﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ \ﻴﻨ‪a‬ﺎر دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﯧﺪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ﺳﻨﺴـﮑﺮت ﺑ‪o‬ـﻪ‬
‫ﮐﻼ ﭘﺮوټ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ وﺗﻠﯽ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪوﻧﮑﯽ دی ﭼﯥ دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻳﯥ رد ﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬ﺑﻞ ﭘﻮه رودوﻟﻒ ﻫﻮرﻧﻞ دی ﭼـﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‪-‬ﭘﺮﺗﻠﻴـﺰې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ ﺳﺎﻣﻲ ژﺑﻮ ﴎه ﺗ‪.‬ﻟﯥ ده دی ﻟﻴﮑـﻲ ﭼـﯥ »د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او ﺳـﺎﻣﻲ ژﺑـﻮ ﺗـﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻫﻨﺪو اﻳـﺮا‪ C‬ژﺑـﻮ ﻟـﻪ ﻫﻨـﺪي ‪F‬ـﺎﻧ‪a‬ﯥ اړوﻧـﺪه وﺑﻠﻠـﻪ‪ .‬ﻫﻮرﻧـﻞ‬
‫ﻣﻨ‪ q‬ﻧﻪ ﭘﻪ ﮐﻠﻴ«ﺗﻮ ﮐﯥ اﻧﺪﮐﱰﻳﻦ ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺷـﺘﻪ او ﻧـﻪ ﭘـﻪ ‪O‬ﺮاﻣـﺮي ﺟﻮړ‪V‬ـﺖ‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮ دې ﻟﻪ ‪J‬ﻴﻨﻮ ‪O‬ﺎدي ژﺑـﻮ ﴎه د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او ﻧﻮرﺳـﺘﺎ‪ C‬ژﺑـﻮ ﴎه ‪J‬ﻴﻨـﯥ‬
‫ﮐﯥ‪۵۴«.‬‬
‫‪O‬ې ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﻧﯥ ﭘﻪ ‪O‬ﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬ې او وﻳﯥ ﻟﻴﮑﻞ‪» :‬ﭼﯥ ﻣ‪a‬ﺎدي ﭘﺮاﮐﺮت او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او‬
‫م‪ .‬اﻟﻔﻨﺴﻮن ﻫﻢ ﭘﻪ ‪ ۱۸۱۴‬ﮐﯥ د وﻳﻠﻴﻢ ﺟﻮﻧﺰ دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او ﻋـﱪي‬
‫ﮐﺎﻓﺮي ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﺑﯧﺨـﻲ ﴎه ﻧـ‪h‬دې وې او ﺣﺘـﯽ ﻳـﻮه ژﺑـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ژﺑﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ورﺗﻪ واﱄ ﺷﺘﻪ رد ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي د ﭘ‪W‬ﺘﻮ دوه ﺳﻮه اﺗﻠﺲ ﮐﻠﻴﻤـﯥ د‬
‫ﺟﻮړوﻟﻪ‪۵۹«.‬‬
‫ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻧﻮرو ژﺑﻮ د اﻧوﻟﻮ ﮐﻠﻴﻤﻮ ﴎه ﭘﺮ ﺗﻠﻪ ﮐ‪.‬ې ﺧﻮ ﻟﻪ دﻏﻮ ﮐﻠﻴﻤﻮ ﻧﻪ ﯾـﻮې‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ د ﻫﻨﺪي ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوې دوﻣﺮه ﺟﻮﺗﯥ او ‪V‬ﮑﺎره دي ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻢ ﻟﻪ ﻋﱪا‪ C‬او ﻳﺎ ﮐﻠﺪا‪ C‬ﴎه ډﯦﺮ ﻟ‪ h‬ورﺗﻪ واﻟﯽ ﻧﻪ درﻟﻮد‪۵۵.‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻟﻮی ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻮه ډارﻣﺴﺮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ي ﴎ ﮐﯥ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻫﻨﺪواﻳﺮا‪C‬‬
‫ﺟﺎن ﻣﺎﻟﮑﻢ ﻫﻢ اﻟﻔﻨﺴﻮن ﺗﻪ ورﺗﻪ ﻧﻈﺮ ﻟﺮي او واﻳﻲ »ﭼﯥ د ﻋﱪي او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻳـﺎ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٥٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٤٩ /‬‬

‫ډﺑﺮﻳﻨﯥ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﺑﺨﺪي ژﺑﯥ د ﻫﻐﻪ اوﺳﻨﻲ ›ﺜﻴﻞ ﮐﻮوﻧﮑﻲ دي‪ .‬د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ‬ ‫ژﺑﻮ ﭘﻪ ﻫﻨﺪي ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﭘﻮرې وﺗ‪.‬ﻟﻪ‪ .‬ﭘﻮﻫﺎن ﭘﺪې ﻧﻈﺮ دي ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭼﯥ د ‪.O‬ﻧﯥ ډﻟﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻫﺮ وﺧﺖ ﻟﻪ ارﻳـﺎﻳﻲ \ـﱪ ﻧـﻪ ﺑﯧـﻞ ﺷـﻮي دي‬ ‫ﻫﻨﺪي ژﺑﯥ زﻳﺎﺗﯥ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوې ﻧﻨﻮﺗﻞ د ﻣﻮرﻳﺎ د واﮐﻤﻨ‪ +‬اﻏﯧﺰ ‪oO‬ﻲ ﭼﯥ ﻧـ‪h‬دې‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اول ﭘﻪ ﺑﺨﺪي ﮐﯥ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪ ﺷﻮی وي‪ .‬ﭘـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻟـﻪ ﭘـﺎﻣƒي ﻏﺮﻧﻴـﻮ‬ ‫ﺳـﻞ ﮐﺎﻟــﻪ اوږده ﺷــﻮه‪ .‬ﺑﺮﺳــﯧﺮه ﭘــﺮدې ﭘ‪W‬ــﺘﺎﻧﻪ د ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﴎه د اوږدﯦــﯥ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ او ﻟﻪ دادﻳﮑﺎ ﴎه د دوی ﭘﻪ ‪O‬ﺎوﻧﻳﺘﻮب ﮐـﯥ ﭘﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ او ﺷـﮏ ﻧـﻪ ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻣـﻮدې راﻫﻴﺴـﯥ ‪O‬ﺎوﻧــي وو او ‪O‬ـه ﭘﻮﻟــﻪ ﻳـﯥ ورﴎه ﻟﺮﻟــﻪ‪ .‬د دوی ﺗـﺮ ﻣــﻨ‪q‬‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬د ﻣﺨـﻪ ﻣـﻮ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻣﺨﺰﻳـ‪h‬دې ﭘﻨ§ﻤـﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﮐـﯥ ﺑﺨـﺪي د‬ ‫›ﺎﺳﻮﻧﻪ ﻫﻢ د دې ﻻﻣﻞ ﺷﻮل ﭼﯥ د دوی ژﺑﯥ ﻳـﻮ ﭘـﺮ ﺑـﻞ اﻏﯧـﺰ وﺷـﻴﻨﺪي‪ .‬دا‬
‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻧﻮ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﻻﻧﺪې و ﺧﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﺗـﺮ ﻫﻐـﻪ د ﻣﺨـﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎده ﮐ‪.‬و ﭼﯥ زﻳﺎت ﺷـﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺗـﻪ ﺗﻠـﲇ او ﻫﻠﺘـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ﻫﺴﮑﻪ ﺷﻮې وه ﭼﯥ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﻳﯥ دا دي‪ :‬زرﻳﻨﻪ او ﺗ‪o‬ﯽ‪ .‬ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳـﻲ ﭼـﯥ‬ ‫واﮐﻤﻨﻲ ﮐ‪.‬ې او دﻏﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د روه ﴎه ﺗ‪ E‬راﺗ‪ E‬درﻟﻮد ﭼﯥ ﻳﻮ د ﺑـﻞ ﭘـﺮ ژﺑـﻮ‬
‫»ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﻪ ﭘﺎﺗﯥ وای ﭘﻪ دې اړه ﺑﻪ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪ ﺣﮑﻢ ﺷﻮی وای ﺧﻮ د ﻧﺎﻟﻮﺳـﺘﻮ‬ ‫ﻳﻲ اﻏﯧﺰې درﻟﻮدې‪.‬‬
‫او ﭘﻮوﻧﺪه ژﺑﻪ ﻧـﻪ ده راﭘـﺎﺗﯥ‪ .‬راﭘـﺎﺗﯥ ﮐﻠﻴﻤـﯥ ﻳـﯥ د ‪O‬ﻮﺗـﻮ ﭘـﻪ ﺷـ«ر دي‪ .‬دوه‬ ‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘﻮه ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ د ﻫﻨﺪو‪-‬اﻳـﺮا‪ C‬ژﺑـﻮ ﻟـﻪ اﻳـﺮا‪F C‬ـﺎﻧ‪a‬ﯥ ﭘـﻮرې وﺗ‪.‬ﻟـﻪ‬
‫ﮐﻠﻴﻤﯥ ﻳﯥ زرﻳﻨﻪ او ﺗ‪o‬ﯽ ﻫﻐـﻪ دي ﭼـﯥ اوس ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ ﻫﻐﺴـﯥ وﻳـﻞ‬ ‫ﺷﻴﲇ ډﻳﻮر دی‪ .‬ده ﭘﺨﭙﻞ اﺛﺮ »د ﻣﻘﺎﻳﺴﻮي ﻓﻴﻠﻮﻟﻮژی اﺟ«ل« ﮐﯥ واﻳـﻲ ﭼـﯥ‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﭼﯥ دوه ﻧﻴﻢ زره ﮐﺎﻟﻪ د ﻣﺨﻪ ﭘـﻪ ﺳـﺎﮐﺎوو ﮐـﯥ وﻳـﻞ ﮐﯧـﺪې‪ .‬زرﻳﻨـﻪ د‬ ‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ژﺑﻪ ﻳﺎ‪ C‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﻳﺮا‪ C‬ژﺑﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮی ﺧـﻮ ‪J‬ﺎﻧﺘـﻪ‬
‫ﺳﺎﮐﺎ د ﮐﻮﻣﯥ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﻠﮑﻪ وه او ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﻠﮑـﻮ دوﻣـﺮه ‪O‬ﺮاﻧـﻪ وه ﭼـﯥ د‬ ‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې او ﻧﻮ‪V‬ﺘﻲ ﻻره وده ورﮐ‪.‬ې ده‪۶۰.‬‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨــﯥ وروﺳــﺘﻪ ﻳــﯥ وﻃﻨﻮاﻟــﻮ د ﴎو زرو ﻣﺠﺴــﻤﻪ ورﻟــﻪ ﺟــﻮړه ﮐــ‪.‬ه‪ .‬ﺗ‪o‬ــﯽ د‬ ‫ﻣﺎﮐﺲ ﻣﻴﻮﻟﺮ ﺑﻴﺎ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﻳﺮا‪ C‬ژﺑﻮ ﭘـﻪ ﺧﺘﻴ§ـﯥ ډﻟـﯥ ﭘـﻮرې وﺗ‪.‬ﻟـﻪ او ﭘـﻪ دې‬
‫ﺳــﺎﮐﺎوو ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﮐــﯥ د ﻣﻨ§ﻨــ‪ +‬اﺳــﻴﺎ د اوﺳــﻨﻲ ﴎدرﻳــﺎ ﻧــﻮم و او اوس د‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﯥ ﻟﻪ »زﻧﺪ« ﴎه وﻧ‪W‬ﻠﻮﻟﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﭘﮑﺘﻴﺎ ﮐﯥ د ﻳﻮه ﭘ‪W‬ﺘﻮن \ﱪ ﻧﻮم دی‪ ۶۲«.‬دی دا ﻫـﻢ واﻳـﻲ ﭼـﯥ‬ ‫ﺧـﻮ ډاﮐــﺮ ارﻧﺴـﺖ \ﺮوﻣــﭗ‪ ،‬ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ اډﻟﻴﻨــ‪ ،E‬ﺷـﻴﲇ ډﻳــﻮر‪ ،‬او ﻧـﻮر ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د‬
‫د اﻣﻮ ﻧﻮم ﻫﻢ د ﺳﺎﮐﺎ د ﻫﺎﻣﺎ ور‪O‬ﻪ ﻟﻨه ﺑ‪o‬ﻪ ده‪.‬‬ ‫ﻫﻨﺪي او اﻳﺮا‪ C‬ژﺑﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﻳﻮه ﺧﭙﻠﻮاﮐﻪ او ﻣﺴﺘﻘﻠﻪ ژﺑﻪ ﺑﻮﱄ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﴎه ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﻧﻮﯾﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﮐ‪.‬ه ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ﺳـﺎﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮ ډارﻣﺴﺮ ﭘﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﴎه ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او زﻧـﺪ ﴎه ﭘﺮﺗﻠـﻪ ﮐـ‪.‬ې او دې ﭘـﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ‬
‫او ﻋﱪا‪ C‬ژﺑﻮ ﴎه ﺗ‪.‬او ﻧﻪ ﻟﺮي ﺑﻠﮑﯥ ﻳﻮه ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻪ ده ﭼـﯥ د ﻫﻨـﺪو‪-‬‬ ‫ورﺳﯧﺪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د زﻧﺪ ﴎه دوﻣﺮه ﻧ‪h‬دې ﺗ‪.‬او ﻟﺮي ﻟﮑﻪ ﻧﻮې ﻓﺎرﳼ ﻳﯥ ﭼﯥ د‬
‫ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ﺧﺘﻴ§ﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ‪.‬ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬ ‫زړې ﻓﺎرﺳﯽ ﴎه ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ ژﺑﭙﻮه ﻣﺎر‪O‬ﻦ ﺳﯧﺮن د ډارﻣﺴﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻣﻨـﻲ‬
‫ﭘﺘﻮ د ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪6‬ﻪ‬ ‫ﺧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ان ﮐﯥ دی ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺧﺘﻴ§ﻮ اﻳﺮا‪ C‬ژﺑﻮ ﮐـﯥ د ﺳـﺎﮐﺎﻧﻮ ﻟﺮﻏـﻮﻧﯥ‬
‫ژﺑﯥ ﺗﻪ دوﻣﺮه ﻧ‪h‬دې ﺑﻮﱄ او واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ اﺻـﻞ ﮐـﯥ د ﺳـﺎﮐﺎ ﻳـﻮه ﻟﻬﺤـﻪ‬
‫د ډاﮐﺮ ﮐﺒƒ ﺳﺘﻮري د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬د ﻫﺮې ژﺑﯥ ﺗﻮان د ﻫﻐـﯥ د ‪.O‬وﻧـﻮ‬
‫ده‪ .‬د ﻣﺎر‪O‬ﻦ ﺳﺮن ﭘﻪ ﻧﻈﺮ »ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﯥ ﻟﺪې ﭼﯥ ﻟﻪ ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﯥ ﴎه وﺗ‪.‬ﻟـﻪ ﳾ‬
‫ﻳﺎ ﺗﻮرو د ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ او د ژﺑﯥ وده د ﻟﻐﺎﺗﻮ د ﭘﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭼـﯥ ﻳـﻮه ژﺑـﻪ‬
‫ﺑﻞ ﮐﯧﺪون ﻧﻪ ﻟﺮی‪ ۶۱«.‬د ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ اﻧﺪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ د ارﻳـﺎﻳﻲ د ﻫﻐـﯥ‬
‫ﻳﯥ ﻟﺮي \ﺎﮐﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻧـﻮرو \ﮑـﻮ ﻫـﺮ ‪F‬ـﻮﻣﺮه ﭼـﯥ د ﻳـﻮې ژﺑـﯥ د ‪.O‬وﻧـﻮ ﻳـﺎ‬
‫ﺷ«ل ﺧﺘﻴ§ﯥ ژﺑﻨ‪ +‬ډﻟﯥ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ﭘﺎﻣƒي ژﺑﯥ او د ﴎخ ﮐﻮﺗﻞ د‬
‫ﻏ‪h‬وﻧﻮ ﻳﺎ‪ C‬د ﺗﻮرو ﺷﻤﯧﺮ زﻳﺎت وي ﻫﻐﻮﻣﺮه د دې ژﺑـﯥ ﺗـﻮان ﻫـﻢ زﻳـﺎت وي‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٥٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥١ /‬‬

‫ﺑﻞ ډول ﮐﺎروي‪ .‬اﻟ‪a‬ﺰاﻧﺪر ﻫ«‪O‬ﺎﻳﻒ ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺳﻢ واﻳﻲ او ﻻﻧـﺪې ﺑﯧﻠ‪a‬ـﯥ‬ ‫ﺧﻮ دﻏﻪ دا ﻣﺎﻧﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮه ژﺑﻪ ﭼﯥ ﺗﻮان ﻳﯥ زﻳـﺎت وي ﻫﻐـﻪ د ﻫـﺮو ﻣـﺮو‬
‫د ده ﺧﱪې ﺗﺎﻳﻴﺪوي‪.‬‬ ‫ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﯥ وي‪ .‬دا ﭘﺪې ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮې ژﺑﯥ ﺗﻪ ‪F‬ﻮﻣﺮه ﮐﺎر ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ږﻏﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ډﯦﺮه ﺑاﻳﻪ ده ﭼﯥ دا ﻳـﯥ د ﺗﻮاœﻨـﺪۍ ﺑﻨﺴـﻴﺰ ﻻﻣـﻞ‬
‫ﻣﺬﮐﺮ ﻣﻔﺮد‬ ‫ﻣﻮﻧﺚ ﻣﻔﺮد‬ ‫د ژﺑﯥ ﻧﻮم‬ ‫دی‪J .‬ﮑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﻮه ﺗﻮاœﻨﻪ ژﺑﻪ ده ﭼﯥ ﻧﻪ ﻳﻮازې ﻳﯥ د ﺗﻮرو ﺷﻤﯧﺮ ان د ﻧـ‪.‬ۍ‬
‫راﻏﯽ‬ ‫راﻏﻠﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬ ‫د ډﯦﺮو ﭘﺮﻣﺦ ﺗﻠﻠﻮ ژﺑﻮ ﻟﮑﻪ اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘـ او ﺟﺮﻣﻨـﻲ ﻧـﻪ زﻳـﺎت دی ﺑﻠﮑـﯥ د اﻓـﺎدې‬
‫اﻣﺪ‬ ‫اﻣﺪ‬ ‫ﭘﺎړﺳﻮ‬ ‫ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﺗﻮان ﻫﻢ ﻟﺮي‪ .‬ﺧﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ـﻪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﮐـﺎر ﻧـﻪ دی ﺷـﻮی ﻧـﻮ‬
‫‪пришел‬‬ ‫‪пришла‬‬ ‫روﳼ‬ ‫وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ او د وﻳﻴﻮ )ﻟﻐﺎﺗﻮ( ﭘﺎﻧ‪a‬ﻪ ﻳﯥ ﻟ‪h‬ه ده‪.‬‬
‫‪came‬‬ ‫‪came‬‬ ‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻧﻮرو ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﯧﺮ ﻳﻮه او‪V‬ﺘﻮﻧﮑﯥ ژﺑﻪ ده ﯾﺎ ﭘﻪ ﻧﻮرو \ﮑﻮ داړوﻟﻮ او‬
‫اﺷــﺘﻘﺎق وړﺗﻴــﺎ ﻟــﺮي‪ .‬ﭘــﻪ ﮐﻠﻴﻤــﻮ ﭘــﻮرې ﻣﺨﺘــﺎړي)ﭘــﺮﻳﻔﮑﺲ( او وروﺳــﺘﺎړي‬
‫ﻣﺬﮐﺮ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﻮﻧﺚ ﺟﻤﻊ‬ ‫د ژﺑﯥ ﻧﻮم‬ ‫)ﺳﻮﻓﻴﮑﺲ( ﻧ‪W‬ﲇ او راز راز ﻧﻮرې ﮐﻠﻴﻤﯥ ورﻧﻪ ﺟﻮړﻳ‪h‬ي‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‪:‬د‬
‫راﻏﻠﻞ‬ ‫راﻏﻠﯥ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬ ‫ﺗﻮن او ‪J‬ﯽ د وړوﺳﺘﺎړو ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ‪:‬‬
‫اﻣﺪﻧﺪ‬ ‫اﻣﺪﻧﺪ‬ ‫ﭘﺎړﺳﻮ‬ ‫درﻣﻠﺘﻮن‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪ ،‬وړوﮐﺘﻮن‪ ،‬ﻟﯧﻮﻧﺘﻮن او ﻧﻮر‬
‫‪пришли‬‬ ‫‪пришли‬‬ ‫روﳼ‬ ‫ﮐﺘﻨ§ﯽ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨ§ﯽ‪V ،‬ﻮوﻧ§ﯽ‪ ،‬ﭘﺨﻠﻨ§ﯽ او ﻧﻮر‬
‫‪came‬‬ ‫‪came‬‬ ‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺧﭙﻞ ‪O‬ﺮاﻣﺮي ﺟﻮړ‪V‬ﺖ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ډﯦـﺮه ﺑاﻳـﻪ ده‪ .‬ﻓﻌـﲇ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻳـﯥ د‬
‫اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ژﺑﯥ ﴎه ﭘﻮره ورﺗﻪ دی‪ ،‬د ﻧﻮم ﺣﺎﻟﺖ ﻳﯥ ﻫﻢ ﭘﺮاخ دی‬
‫ﻣﻮږ وﻳﻨﻮ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺗﯧﺮه زﻣﺎﻧﻪ ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﻣﻔـﺮد ﺣﺎﻟـﺖ ﮐـﯥ د ‪V‬ـ§ﯥ او ﻧـﺮ‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﯥ دﻧﺮ او ‪§V‬ﯥ ﺗﻮﭘƒ د ﻧﻮرو ارﻳـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ ﭘـﻪ ﭘﺮﺗﻠـﻪ زﻳـﺎت دی‪.‬‬
‫ﺗﻮﭘƒ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ اوروﳼ ژﺑﻮ ﮐﻴ‪h‬ي او ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ او اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﮐـﯥ د ‪V‬ـ§ﯥ او ﻧـﺮ‬ ‫دﻟﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﯧ§ﺎﻳﻪ ﻧﻪ وي ﭼﯥ د روﳼ اﻟ‪a‬ﺰاﻧﺪر ﻫ«‪O‬ﺎﻳﻒ ﻣﺮﮐﯥ ﺗﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ‪۱۹۹۶‬‬
‫ﺗﻮﭘƒ ﻧﻪ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬د ﺟﻤﻌﯥ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﯥ د ‪§V‬ﯥ او ﻧـﺮ‬ ‫ﮐﺎل ﮐﯥ ﻳﯥ د ډاﮐﺮ ﮐﺒƒ ﺳﺘﻮري ﴎه ﭘـﻪ ﺟﺮﻣﻨـﻲ ﮐـﯥ ﮐـ‪.‬ې وه او ﻧﻮﻣـﻮړی‬
‫ﺗــﻮﭘƒ ﮐﯿــ‪h‬ي او د ﭘﺎړﺳــﻮ‪ ،‬روﳼ او اﻧ‪a‬ﺮﯦــﺰي ﮐــﯥ د ‪V‬ــ§ﯥ او ﻧــﺮ ﺗــﻮﭘƒ ﻧــﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د ازﺑﮑﺴﺘﺎن د راډﻳﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﴩ و‪ ،‬ﭘـﺎم واړوم‪ .‬دی واﻳـﻲ‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬ ‫ﭼﯥ‪»:‬ﻣﺎ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﺠﻠﻪ ﮐﯥ ﻟﻮﺳﺘﻲ و ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻗـﺎم د ژﺑـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ‪O‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫اوس ﺑﻪ د ﺻﻔﺖ ﺣﺎﻟﺖ و‪O‬ﻮرو‪.‬‬ ‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ د وﻳﺪ د ﮐﺘﺎب اﻟﻔﺎظ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﺎﻧﺴﮑﺮت ژﺑـﻪ ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮی دی ﻣﺎﻧـﺎ‬
‫ﮐﯧﺪای ﳾ‪ .‬زﻣﺎ ﻟﻪ دې ژﺑﯥ ﴎه ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴـﺪا ﺷـﻮه ﭼـﯥ دوﻣـﺮه ﭘﺨـﻮاﻧ‪ +‬ده او‬
‫ﻣﺬﮐﺮ ﻣﻔﺮد‬ ‫ﻣﻮﻧﺚ ﻣﻔﺮد‬ ‫د ژﺑﯥ ﻧﻮم‬ ‫‪O‬ﺮاﻣﺮي ﻗﺎﻋﺪو ﻳﯥ ﭘﺮ ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ژﺑﻮ اﻏﯧﺰه ﮐ‪.‬ې او اوس اوﻟﺲ ﭘﺮې ﻏ‪h‬ﻳـ‪h‬ي‪ .‬ﻧـﻮ‬
‫‪V‬ﮑﻠﯽ‬ ‫‪V‬ﮑﻠﯥ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬ ‫د ژﺑﻮ ﭘﻪ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت ﮐﯥ ﻣﯥ زده ﮐ‪.‬ه‪ ۶۳«.‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﮐـﯥ‬
‫زﻳﺒﺎ‬ ‫زﻳﺒﺎ‬ ‫ﭘﺎړﺳﻮ‬ ‫د ‪§V‬ﯥ او ﻧﺮ ﺗﻮﭘƒ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﭘﺮﺗﻠﻪ زﻳﺎت دی ‪§V.‬ﯥ د ‪J‬ﺎن ﻟﭙـﺎره اﻟﻔـﺎظ ﭘـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٥٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥٣ /‬‬

‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺧﭙﻞ ﻃﺒﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﻮه ﺳﻨﺪرﻳﺰه ژﺑﻪ ده ﭼﯥ ﻣﺴﺘﻪ او د ﺟـﻮش ﻧـﻪ‬ ‫‪красивый‬‬ ‫‪красивая‬‬ ‫روﳼ‬
‫ډﮐﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻟﺮي‪ .‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ د اﻧﺴﺎن د ﻧﻨﻨ‪ +‬ﻧ‪.‬ۍ د ﺑﻴﺎﻧﻮﻟﻮ اﻏﯧﺰﻣﻨﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫‪beutiful‬‬ ‫‪beutiful‬‬ ‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي‬
‫ده‪ .‬ﻣﻮﺳــﻴﻘﻲ د روح ﻏــﺬا ﺑﻠــﻞ ﮐﻴــ‪h‬ي‪ .‬د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﻣﺴــﺘﻪ او د ﺟــﻮش ﻧــﻪ ډﮐــﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ د ﺧﻮﻧﺪ ﺑﺮﺳﯧﺮه اورﯦﺪوﻧﮑﻮ ﺗﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې اﻧـﺮژي او ‪J‬ـﻮاک ورﮐـﻮي او‬ ‫ﻣﺬﮐﺮ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻣﻮﻧﺚ ﺣﻤﻊ‬ ‫د ژﺑﯥ ﻧﻮم‬
‫ﭘﺨﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﻳﯥ ډاډه ﮐﻮي‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ د ﻣﻬﺎﺟﺮت ﭘﺮ ﻣﻬﺎل او ﭘﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې‬ ‫‪V‬ﮑﲇ‬ ‫‪V‬ﮑﻠﯥ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬
‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ‪F‬ﻮرﻟﺴـﻮ ﮐـﺎﻟﻮ ﮐـﯥ د ﻗـﺪر وړ وده او ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﮐـ‪.‬ی دی‪.‬‬ ‫زﻳﺒﺎ‬ ‫زﻳﺒﺎ‬ ‫ﭘﺎړﺳﻮ‬
‫اﻓﻐﺎن ﺷﺎﻋﺮان‪ ،‬ﮐﻤﭙﻮزﻳﺘـﻮران‪ ،‬ﺳـﻨﺪرﻏﺎړي د ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﭘـﺮ ﻣﻬـﺎل د ﻧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ‬ ‫‪красивые‬‬ ‫‪красивые‬‬ ‫روﳼ‬
‫‪O‬ﻮټ ‪O‬ﻮټ ﮐﯥ د ﻧ‪.‬ۍ د ﻧﻮرو ﻫﯧﻮادو د ﺧﻠﮑﻮ د ﻣﻮﺳﻴﻘ‪ +‬ﴎه اﺷﻨﺎ ﺷـﻮل؛ د‬ ‫‪beutiful‬‬ ‫‪beutiful‬‬ ‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي‬
‫ﺧﭙﻠﻮ دودﻳﺰو وﻃﻨﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﻻﺗﻮ ﺑﺮﺳـﯧﺮه د ﻧـﻮرو ﻫﯧـﻮادو د ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ اﻻﺗـﻮ‬
‫ﴎه ﻫﻢ ﺑﻠﺪ ﺷﻮل؛ دوی د ﻧﻮرو ﺧﻠﮑﻮ د ﻣﻮﺳﻴﻘ‪ ،+‬او ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﻻﺗﻮ او ﺳﻨﺪرو‬ ‫ﻣﻮږ وﻳﻨﻮ ﭼﯥ ﺻﻔﺖ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻔﺮد ﺣﺎﻟـﺖ ﮐـﯥ د ‪V‬ـ§ﯥ او ﻧـﺮ ﺗـﻮﭘƒ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫د ﻃﺮزوﻧﻮ ﻧﻪ ﻫﻢ ‪O‬ﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ه؛ ﺧﭙﻠـﻪ ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ ﻳـﯥ ﺑـای او د ﺳـﻨﺪرو ﺑﻴـﻞ‬ ‫اوروﳼ ژﺑﻮ ﮐﻴ‪h‬ي او ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ او اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﮐﯥ د ‪§V‬ﯥ او ﻧﺮ ﺗﻮﭘƒ ﻧﻪ ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﺑﻴﻞ ﻃﺮزوﻧﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ راوړل‪ .‬اوس د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻣﺴـﺘﻪ او د ﺟﻮﺷـﻪ ډﮐـﻪ‬ ‫د ﺟﻤﻌﯥ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﯥ د ‪§V‬ﯥ او ﻧﺮ ﺗـﻮﭘƒ ﮐﻴـ‪h‬ي او‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ او ﺳـﻨﺪرې ﻧـﻪ ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﻧـ‪.‬ۍ ﮐـﯥ اورﯦـﺪوﻧﮑﻲ ﻟـﺮي ﺑﻠﮑـﯥ ﺑﻬـﺮ‪C‬‬ ‫د ﭘﺎړﺳﻮ‪ ،‬روﳼ او اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﮐﯥ د ‪§V‬ﯥ او ﻧﺮ ﺗﻮﭘƒ ﻧﻪ ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﺳــﻨﺪرﻏﺎړي د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﺳــﻨﺪرې ﻫــﻢ واﻳــﻲ‪ .‬د ﻣﻮﺳــﻴﻘﻲ ﭘﻮﻫــﺎن واﻳــﻲ ﭼــﯥ ‪V‬ــﻪ‬ ‫دا ﻳﻮ ‪F‬ﻮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ‪V‬ﻴﻲ ﭼﯥ ﻫﻤ‪a‬ﺎﻳﻒ ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺳﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ‬
‫ﮐﻤﭙﻮز‪ ،‬د‪V‬ﻪ ﺷﻌﺮ \ﺎﮐﻞ او ‪V‬ﻪ ﻏ‪ h‬د ‪V‬ﯥ ﺳﻨﺪرې ﻣﻬﻢ ﺗﻮﮐﻲ دي ﺧـﻮ دا ﻫـﻢ‬ ‫ﮐﯥ د ‪§V‬ﯥ او ﻧﺮ ﺗﻮﭘƒ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ زﻳﺎت دی‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳــﺪ وواﯾــﻢ ﭼــﯥ د اﻓﻐــﺎن ‪V‬ــ§ﻴﻨﻪ ﺳــﻨﺪرﻏﺎړو د ‪V‬ــﮑﻼ ﭘﻠﻮﺷــﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﯥ د ﻧﻮرو ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﻟﻐﺎﺗﻮ وﻟﯥ )رﻳ‪W‬ـﻪ( ﻫـﻢ ژوره ده‪ .‬د‬
‫ﺳﻨﺪرې ﻻ زﻳﺎﺗﯥ ﺧﻮﻧﺪورې ﮐﻮي او دوی د ﺧﭙﻠـﻮ وروـﻮ ﴎه اوږه ﭘـﻪ اوږه د‬ ‫ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ‪:‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳـﻨﺪرې د ﻧـ‪.‬ۍ ‪O‬ـﻮټ ‪O‬ـﻮټ ﺗـﻪ ورﺳـﻮﻟﯥ‪ .‬ﻳـﻮ ﺑﻬـﺮ‪ C‬اورﯦـﺪوﻧﮑﻲ ﭘـﻪ‬
‫اﻧﱰﻧﯧ‪ 4‬ﮐﯥ د ﺧﺪای ﺑﺨ‪W‬ﻠﯥ اﻦ اوداس د )زﻣﺎ د ﻣﻴﻨﯥ ﻧـﻪ ﺗﻮﺑـﻪ ده ﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ورﻳﻨﺪار‬ ‫ورﯦﺮه‬ ‫وراره‬ ‫ورور‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬
‫ﻧﻪ ﮐ‪.‬م ﻣﻴﻨﻪ( د ﺳﻨﺪرې ﻻﻧﺪې ﭘﻪ اﻧ‪a‬ﻴﴘ ژﺑﻪ ﻟـﻴﮑﲇ و‪ :‬زه د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﭘـﻪ‬ ‫ﺑﺮادرزاده ﻳﻨ‪a‬ﺎ‬ ‫ﺑﺮادرزاده‬ ‫ﺑﺮادر‬ ‫ﭘﺎړﺳﻮ‬
‫\ﮑﻲ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧ‪h‬م ﺧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣـﯥ ﺧﻮ‪V‬ـﻴ‪h‬ي او دې ﺳـﻨﺪرﻏﺎړې ﺗـﻪ د‬ ‫‪сноха племяниц аплемяник‬‬ ‫‪брат‬‬ ‫روﳼ‬
‫درﻧﺎوي ﴎ \ﻴﻮم‪.‬‬ ‫‪sister in low nice‬‬ ‫‪neef‬‬ ‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ‪brother‬‬
‫ﭘــﺪې ﺗﻮ‪O‬ــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د ﺧﭙﻠــﯥ ﺗﻮاœﻨــﺪۍ او د ﺧﭙــﻞ ﺑــای ‪O‬ﺮاﻣــﺮي ﺟﻮړ‪V‬ــﺖ‪،‬‬
‫ﻏ‪W‬ﺘﻠﯥ اﻓﺎدې او د ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘ‪ +‬ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﻮه ﭘﻴﺎوړې ژﺑﻪ ده‪.‬‬ ‫ﭘﻮرﺗﻨ‪ +‬ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ‪V‬ﯿﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﮐﯥ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﻟﻐﺎﺗﻮ رﻳ‪W‬ـﻪ ژوره‬
‫د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ وﺧﺘﻮ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻧﻮرو ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ د ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﯾﻮ‬ ‫ده‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٥٦ /‬‬
‫اﻳﻳﺎل ژوﻧﺪ ﻧﴚ ﮐﻮﻟﯽ د وﻃﻦ ﻧﻪ د ﺑﻴﻠﺘـﻮن ﻟـﻪ ﮐﺒﻠـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﯥ ﻣﯧﺮﻣﻨـﯥ زړه‬
‫ورﺑﺎﻧﺪې اوﺑﻪ وﭼ‪W‬ﻲ او ﻣﻌﻨﻮي ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﯥ ﻳﯥ ﭘﻮره ﮐ‪.‬ي ﻧـﻮ ‪J‬ﮑـﻪ ﭘﺨﭙـﻞ وﻃـﻦ‬
‫ﭘﺴﯥ ‪J‬ﻮرﻳ‪h‬ي او ﮐ‪.‬ﻳ‪h‬ي‪ .‬ﻏﻮاړم ﻻﻧﺪې ﻟﻨـۍ ﭼـﯥ ﻣـﺎ ﻟﻴﮑﻠـﯥ ده ﺛﺒـﺖ ﮐـ‪.‬م‬
‫ﭼﯥ ورﮐﻪ ﻧﻪ ﳾ‪.‬‬
‫ﻫﺎﻟﻨ ﭘﻪ ﴎو ‪O‬ﻠﻮﻧﻮ ﭘ‪ 4‬دی‬
‫زﻣﺎ زړ‪O‬ﯽ ﭘﻪ ﺷﮑﻲ ﮐﯥ ﺑﻨﺪ دی را ﺑﻪ ﺷﻴﻨﻪ‬
‫دا ﻟﻨۍ ﻣﺎ ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮر وداﻧﯥ ﺗﻪ د ﺧﭙﻞ ﻟﻴﮏ ﭘﻪ ﴎ وﮐ‪W‬ﻠﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ﻫﺎﻟﻨ د ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻨﻮ ﭘﻪ ﮐﻤﭗ ﮐﯥ ﻣﯥ د ﺳﻴﺎﳼ ﭘﻨﺎه ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻣﺜﺒﺖ ‪J‬ـﻮاب ﺗـﺮ‬
‫ﻻﺳﻪ ﮐ‪ .‬او دا ﻫﻴﻠﻪ را ﺗﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﻮه ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﴎه ﺑﻪ ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ﺷﻢ‪ .‬زه‬
‫دا وﺧﺖ د دروﻧ¦ د ‪V‬ﺎر ﻧﻪ ﮐﻤﭗ ﺗﻪ راﻏﻠﻢ او ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ ﮐﺮل ﺷﻮې ﻣ§ﮑﻪ د‬
‫رﻧ‪a‬ﺎ رﻧ‪O E‬ﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﻴﻮ ﭘﻮ‪V‬ﻠﯥ وه‪ .‬ﭘﻪ ﻫﺎﻟﻨ ﮐﯥ زﻳﺎت ‪O‬ﻼن ﮐﺮل ﮐﻴـ‪h‬ي او د‬
‫ﻫﯧﻮاد د ﺻﺎدراﺗﻮ ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ﺗـﻮﮐﯽ ﺟـﻮړوي‪ .‬ﻟـﻪ دې ﮐﺒﻠـﻪ ﻫﺎﻟﻨـ د ﻧـ‪.‬ۍ ‪O‬ﻠـﺒ½‬
‫ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪ .‬دا ﻟﻴﮏ ﻣﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮر وداﻧﯥ ﺗﻪ ﭼﯥ دا ﻣﻬﺎل د ﺳﻮوﻳﲇ وزﻳﺮﻳﺴـﺘﺎن‬
‫د ﺷﮑﻲ ﭘﻪ ‪V‬ﮑﻠﯥ دره ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﴎه اوﺳﯧﺪه ﻟﻴﮑﻠﯽ و‪ .‬دا ﻟﻨۍ ﻣﺎ‬
‫د ﻫﻐﯥ ﻟﻨۍ ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ وﻟﻴﮑﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻮﭼﻨﻴﻮاﱄ ﮐﯥ ﻣﯥ ډﯦﺮه اورﯦﺪﻟﯥ وه‪:‬‬
‫ار‪O‬ﻮن ﭘﻪ زﻳ‪.‬و ‪O‬ﻠﻮ ﭘ‪ 4‬دی‬
‫زﻣﺎ ﺟﺎﻧﺎن ﭘﻪ ﮐﺸﻤƒ ﺑﻨﺪ دی را ﺑﻪ ﺷﻴﻨﻪ‬
‫د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻣﺘﻠﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﮐﻴﺴـﯥ او ﻧـﻮر ﺷـﻔﺎﻫﻲ ادب دوﻣـﺮه ﺑـای دي ﭼــﯥ د‬
‫ﻟﻴﮑﲇ ادب ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯥ ﮐﻤ‪ +‬ﭘﻮره ﮐﻮي ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﮐﻤ‪ +‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ د‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ژﺑﻨﻲ ادب د ﺑاﻳﺘﻮب ﻻﻣﻞ ﻫﻢ وي‪.‬‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﲇ اﺛﺎر ﻟ‪ h‬دي او ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ زﻳـﺎت ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫اﺛﺎر ﭘﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ ﻟـﻴﮑﲇ دي‪ .‬اﻟﻔﻨﺴـﻮن واﻳـﻲ‬
‫ﭼﯥ‪» :‬ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻪ ﭼﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮي دي‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﻣﻠـﺖ د‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺳﻮﻳﯥ د ‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ د اﻋﺘﺒﺎر وړ وﻧﻪ ‪oO‬ﻞ ﳾ‪J ،‬ﮑﻪ ﭼـﯥ دوی‬
‫ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دري ]ﻓﺎرﳼ[ ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐﻮي او ﻧ‪h‬دې \ﻮل ﻋﻠﻤﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥٥ /‬‬
‫‪J‬ﺎی ﺑﻞ ‪J‬ﺎی ﭘﻪ ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ ډول ﺛﺒـﺖ ﺷـﻮي او ان د دوی ژﺑـﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧـﻮ‬
‫ﻣﻬﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﻧﻪ ده ‪F‬ﯧ‪.‬ل ﺷﻮې‪ .‬ﻫﻐﻪ اﺛﺎر ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﭘـﻪ ﮐـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻢ ډول ﺑﻴﺎن ﺷـﻮي دي ﭘـﻪ اﺳـﻼﻣﻲ دورې ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي‪.‬‬
‫اوس ﺑﻪ د دﻏﻮ اﺛﺎرو ﭘﻪ رﺎ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﻟﻨه ﮐﺘﻨﻪ وﮐ‪.‬م ﺗﺮ ‪F‬ـﻮ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻲ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻮ ﻟﻨ اﻧ§ﻮر ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ اﺛﺎر د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﭘـﻪ ‪F‬ﯧـﺮ د ﻳـﻮې ﺧـﻮا د ﻧﻴـﻮاﮐ‪a‬ﺮو د ﻳﺮﻏﻠﻮﻧـﻮ او‬
‫ﺗﺎړاﮐﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐـﯥ د ﻣﻨ§ـﻪ ﺗﻠـﲇ او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا د ‪J‬ﻴﻨـﻮ د‪V‬ـﻤﻨﻮ ‪O‬ﺎوﻧـﻳﻮ‬
‫ﻫﯧﻮادو ﭘﻪ ﺗƒه ﺑﻴﺎ اﻳﺮان ﻟﻪ ﺧﻮا زﻣﻮږ د ﺗﺎرﻳﺦ او ﻣﻌﻨﻮي ﺷﺘﻤﻨﻴﻮ د ﻣﻨ§ﻪ وړﻟﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻧﻴﺖ ﺗﺒﺎه ﺷﻮي دي‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻋﻠﻤـﻲ اﺛـﺎر ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ او ﭘـﻪ‬
‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ او ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﮐﯥ د ﭘﺎړﺳﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﭘـﻪ اردو ﻫـﻢ‬
‫ﻟﻴﮑﲇ دي ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﮐﻤﺰورې ﮐـ‪.‬ې او د ﻫﻐـﯥ ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻧﻮر ﻫﻢ ﮐﻤﺰوري ﺷﻮي دي‪ .‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻪ ﭼـﯥ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﻻس‬
‫ﺗﻪ راﻏﲇ دي د ﻫﻐﯥ ﻧﻪ ﻫﻢ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻳـﻮه ﻟﺮﻏـﻮﻧﯥ او ﺗﻮاœﻨـﻪ ژﺑـﻪ‬
‫ده‪.‬او ﺷـﺘﻤﻦ ادﺑﻴـﺎت او ﺑـای ﻓﻮﻟﮑﻠـﻮر ﻟـﺮي او ﭘـﻪ ﻟﻨـ ډول ﺑـﻪ ورﺗـﻪ ﮐﺘﻨـﻪ‬
‫وﳾ‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻓﻠﮑﻠﻮر ډﯦﺮ ﺑای دی ﭼـﯥ د ﯾـﻮه ﭘ‪W‬ـﺘﻪ ﺑـﻞ ﭘ‪W‬ـﺖ ﺗـﻪ ﺳـﻴﻨﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﻟﯧ‪h‬دول ﮐﻴ‪h‬ي او د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د \ﻮﻟﻨﻴﺰ ژوﻧﺪ ر‪V‬ﺘﻴﻨﯽ اﻧ§ﻮر وړاﻧﺪې ﮐـﻮي‪.‬‬
‫ﻟﻨۍ‪ ،‬ﭼﯥ ﯾﻮازې د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧﻴﮑﺎت )ﻣـƒاث( دی او د ﻧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ‬
‫ﮐﯥ ﻧﺸﺘﻪ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ ﻳﻮه ﺑﯥ ﺟﻮړې ژﺑﻪ ‪O‬ﺮ‪J‬ﻮﻟﯥ ده‪ .‬ﭘـﻪ ﻟﻨـﻳﻮ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻲ‬
‫\ﻮﻟﻨﯥ د ژوﻧﺪ ﺑﯧﻞ ﺑﯧﻞ اړﺧﻮﻧﻪ اﻧ§ﻮر ﺷﻮي او د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺧﻴـﺎﻟﻮﻧﻮ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮروﻧﻮ او ﻓﮑﺮوﻧﻮ ﻫﻴﻨﺪاره ده‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ‪:‬‬
‫زﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﭙﻞ وﻃﻦ ﻳﺎدﯦ‪h‬ي‬
‫ﮐﻪ د ﺟﻨﺖ ﭘﻪ ﻣﻨﺎرو وﻻړه ﻪ‬
‫ﺗﺎﺳﻮ دﻏﻪ ﺳﺎده ﮐﻠﻴﻤﻮ ﺗﻪ و‪O‬ﻮرئ ﭼﯥ د ﻟﻨۍ ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ ﭘﻴﻴـﻞ ﺷـﻮي او د وﻃـﻦ‬
‫ﴎه د ﻣﻴﻨﯥ ژور اﺣﺴﺎس ﭘﻪ داﺳﯥ ﻗـﻮت ﴎه ﺑﻴـﺎﻧﻮي ﭼـﯥ د ﺟﻨـﺖ ﭘـﻪ ﺷـﺎن‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٥٨ /‬‬
‫زﳌﯽ ﻫﯧﻮادﻣﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ اروا‪V‬ﺎد ﻋﺒﺪاﻟﺤﻠﻴﻢ ﭘﺨﭙﻞ اﺛﺮ )اﻓﻐﺎ‪ (C‬ﮐﯥ د ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮﻧﺲ ﺧﺎن )د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﺎرﻳﺦ( ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ ﻟﯿﮑﻲ ﭼﯥ ﻣﻠﻴﻨﺪا ﭘ‪o‬ﻬـﻮ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮې ﭼﯥ اﺻﲇ ﻣ¦ ﯾﯥ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ ﻧﺸﺘﻪ ﺧﻮ ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﺮﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﺳــﻴﺎم او ﺳــﻴﻠﻮن ﮐــﯥ ﻟﻴــﺪل ﺷــﻮې او ﻳــﻮه ﭘﺨــﻮاﻧ‪ +‬ﻧﺴــﺨﻪ ﻳــﯥ د ﺳــﻮوﻳﲇ‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﭘﺎﱄ ژﺑﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ‪F‬ﻠﻮرﻣﻪ ﻣﻴﻼدي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ ﺧﻄـﺎﻃﻲ ﺷـﻮې ده‪،‬‬
‫د ﺟﺎﭘﺎن د ﻳﻮه ﺑﻮداﻳﻲ ﻋﺒﺎدﺗ§ﺎی ﻧﻪ ﭘﻪ ﻻس راﻏﻠﯥ او اوس د ﺟﺎﭘﺎن د ﻣﻴﮑـﺎډو‬
‫ﭘﻪ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪ .‬دا ﻧﺴﺨﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﺻﲇ ﮐﺘﺎب ژﺑـﺎړه ده‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﺗﻪ د ژﺑﺎړې د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﻞ ﭘﺎﺳﻨ‪ +‬ژﺑﺎړه وي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن د راﺟﺴﺘﺎن د اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻋﺒﺎدﺗ§ﺎی ﮐﯥ د ‪F‬ـﻮ ژﺑـﻮ‬
‫د ﺷﻌﺮوﻧﻮ ﻳﻮه \ﻮﻟ‪a‬ﻪ ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮې ده ﭼﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ دي‪.‬‬
‫زﳌﯽ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ د دې \ﻮﻟ‪a‬ﯥ د ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻧﻪ روﺷﻦ ﻻل ﻣﻠﻬﻮﺗﺮه ﭼﯥ د‬
‫ال اﻧﻳﺎ د راډﻳﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﴩ دی ﺧﱪ ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬ﻣﻠﻬﻮﺗﺮه واﻳﻲ ﭼﯥ د‬
‫دې \ﻮﻟ‪a‬ﯥ ﻫﻐﻪ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ دي ﭘﻪ دوﻧﺎ‪O‬ﺮي ﻟﻴﮏ ﮐ‪W‬ﻞ ﺷـﻮﻳﺪي‪.‬او‬
‫د ﻟﻨﻳﻮ ﻏﻮﻧﺪې ﺟﻮړ‪V‬ﺖ ﻟﺮي‪ .‬ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ دا ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ل ﺷﻮي ﻧﻪ‬
‫دي ﺧﻮ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﻟﻴﮏ ډول ﻳﯥ ﺳ‪.‬ی ﭘﻪ دې ﺑﺎوري ﮐـﻮي ﭼـﯥ دا‬
‫ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﺑﻪ د اﺳﻼم د ﻣﺨﻪ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻟﻮﻳﮑﺎن ﭘـﻪ زاﺑﻠﺴـﺘﺎن او ﻏـﺰ‪ C‬ﮐـﯥ ﻳـﻮه‬
‫ﺷﺎﻫﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬وه ﭼﯥ د ﻏﻠﺠﻴـﺎﻧﻮ د ﻗﺒﻴﻠـﯥ ﻧـﻪ وه او ژﺑـﻪ ﻳـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ وه ﭼـﯥ د‬
‫ﻟﺴﺎن ﺧﻠﺠﻲ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎده ﺷﻮې او ﻟﻬﺠـﻪ ﻳـﯥ د وزﻳـﺮو‪ ،‬ﻣﺴـﻴﺪو او ورد‪O‬ـﻮ ﺗـﻪ‬
‫ورﺗﻪ وه‪ .‬د ﻟﻮﻳﮏ ﺷﺎﻫﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا د واک ﻧﻪ وﻟﻮﯦﺪه‪.‬‬
‫د دې ﮐﺘﺎب او ﺷﻌﺮوﻧﻮ ﭼﯥ ﺗﯧﺮ ﺷﻮ ﻧﻮ دﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻟﻮ ﻟﭙـﺎره اړ‬
‫ﻳﻮ ﭼﯥ د ﻫﻐﻮ اﺛﺎرو ﻧﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﭘـﻪ ﻣـﻨﻈﻢ ډول‬
‫ﭘﮑﯥ ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي ‪O‬ﻪ واﺧﻠﻮ‪ .‬د دﻏﻮ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی‬
‫ﺷﺎﻋﺮ اﻣƒ ﮐﺮوړ دی ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ œﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ ﻻﺳـﻪ ﺷـﻮې او د ﻏﻮرﻳـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫دورې ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥٧ /‬‬
‫دﻏﯥ ژﺑﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي دي‪۶۴«.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻟﺮﻏﻮﻧﯽ ﮐﺘﺎب ﭼﯥ ‪F‬ﺮک ﻳﯥ ﺗﺮ ﻣﻮږ را رﺳـﯧﺪﻟﯽ دی د »ﻣﻠﻴﻨـﺪه‬
‫ﭘ‪o‬ﻬﻮ« ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ‪h‬ي ﭼﯥ اﺻﲇ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﻻس ﺗـﻪ ﻧـﻪ ده راﻏﻠـﯥ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒـﻲ ﻣـﻮږ د دﻏـﻪ ﮐﺘـﺎب ﻧـﻪ د ﺧﭙـﻞ ﮐﺘـﺎب »د ادﺑﻴـﺎﺗﻮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ« ﭘﻪ ذرﻳﻌـﻪ د ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﺳـﻴﻠﻮﻳﻦ د ﻟﻴﮑﻨـﯥ ﭘـﻪ ﺣﻮاﻟـﻪ ﭼـﯥ د »ﺗﺨـﺎري او‬
‫ﮐﻮﭼﻪ ژﺑﻮ« ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳ‪h‬ي ﺧﱪوي‪ .‬د ﻋﺒﺪاﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﭘﻪ وﻳﻨـﺎ د ﻣـﻴﻼد ﭘـﻪ‬
‫دوﻫﻤﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د ﺑﺎﺧﱰ ﻳﻮﻧﺎ‪ C‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺮ دوو ﺑﺮﺧـﻮ ووﯦﺸـﻞ ﺷـﻮ ﭼـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﻫﻐﻮ ‪F‬ﺨﻪ ﻣﻨﺎﻧﺪر ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻳﻮﻧﺎ‪ C‬ﺳﺎﻻر د ﻫﻨﺪ ډﯦﺮې ﺳﻴﻤﯥ وﻧﻴﻮﻟﯥ او د ﻫﻨﺪ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ د ﻣﺎﻟﻨﺪا ﭘﺎﭼﺎ وﺑﻠﻞ ﺷﻮ او ﺑﻮداﻳﻲ دﻳﻦ ﻳﯥ وﻣﺎﻧﻪ‪ .‬د ﻣﻠﻴﻨـﺪا ﭘ‪o‬ﻬـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب ﮐﯥ د ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﭘﺎﭼـﺎ ﻣﻠﻴﻨـﺪا او د ﻫﻨـﺪي راﻫـﺐ ﻧﺎ‪O‬ـﻪ ﺳـﻴﻨﺎ ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ q‬د‬
‫ﻫﻐﻮ ﺧﱪو اﺗﺮو ﺟﺮﻳﺎن ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی دی ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﺎ‪O‬ﺎﻟﻪ )ﻧﻨﻲ ﺳـﻴﺎﻟﮑﻮټ( ﮐـﯥ د‬
‫دوی ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ q‬ﺷــﻮې وې‪ .‬دا ﮐﺘــﺎب د ﺑــﻮداﻳﻲ دﻳــﻦ ﴍﺣــﯥ او ﺑﻴﺎﻧﻮﻧــﻪ ﻟــﺮي‪.‬‬
‫اﮐﺎډﻴﺴ” ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺸـﮑﻮر رﺷـﺎد واﻳـﻲ ﭼـﯥ‪» :‬دﻏـﻪ ﻣﻄﻠـﺐ د ﻣﻠﻴﻨـﺪا‬
‫ﭘ‪o‬ﻬﻮ د ﭘﺎﱄ ﺗﺮﺟﻤﯥ ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﯥ داﺳﯥ راﻏﻠﯽ دی‪:‬‬
‫‪Milinda namasoraja sagala yam parruttame upaganchi‬‬
‫«‪nagasenam ۶۵.‬‬
‫د ﻣﻠﻴﻨﺪا ﭘ‪o‬ﻬﻮ دا ﻣ¦ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﺳـﻴﺘﺎرام ﭘﻨـت د ﮐﺸـﻤƒ د ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﭼﯥ »راج ﺗﺮﻧ‪a‬ﻴﻨﻲ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي او ﮐﻠﻬ‪o‬ﻪ ﭘﻪ ‪ ۵۴۵‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤـﺮي ﮐـﯥ‬
‫ﻟﻴﮑﻠــﯽ دی ﭘــﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦــﺰي ژﺑــﺎړﻟﯽ دی‪ .‬ﺳــﻴﺘﺎرام اﻧ‪a‬ﺮﯦــﺰي ژﺑــﺎړې ﭘــﻪ ﻟــﻮﻣ‪.‬ۍ‬
‫ﺿﻤﻴﻤﻬﻪ ‪ ۷۴۵‬ﻣﺦ ﮐﯥ د ﻣﻠﻴﻨـﺪا ﭘ‪o‬ﻬـﻮ ﮐﺘـﺎب ﭘـﻪ زړه ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺑﻠﻠـﯽ دی‪ .‬د ده‬
‫ﺧﭙﻞ ﻋﺒﺎرت دا دی‪:‬‬
‫‪The malinda panho was original written in old pashto of wich‬‬
‫‪no copy is now extand.‬‬
‫ژﺑﺎړه‪ :‬د ﻣﻠﻴﻨﺪا ﭘ‪o‬ﻬـﻮ اﺻـﲇ ﻣـ¦ ﭘـﻪ زړه ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐ‪W‬ـﻠﯽ ﭼـﯥ اوس ﻳـﯥ اﺻـﲇ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﻧﻪ ده ﭘﺎﺗﯥ‪۶۶«.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦٠ /‬‬
‫ﺳﻬﺎک ﺑﻠﻠﯽ دی‪ .‬د ﺿﺤﺎک ﻳﺎ ﺳﻬﺎک ﻟـﻪ اوﻻده دوه وروـﻪ وو ﭼـﯥ ﻣﴩـ ﻳـﯥ‬
‫ﺳﻮر او ﮐﴩ ﻳـﯥ ﺳـﺎم ﻧﻮﻣﯧـﺪه ﭼـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﭘﺎﭼـﺎ او دوﻫـﻢ د ﻟ‪W‬ـﮑﺮ ﻣﴩـ و‪.‬‬
‫داﺳﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ د اﺳـﻼم د ﻣﺨـﻪ د زور ﻗﺒﻴﻠـﯥ دﻳـﻦ د ﳌـﺮ œﺎﻧ§ﻨـﻪ وه‪.‬‬
‫ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳﻲ »د ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺳﺎﮐﺎ د ﻋﺮﺑﻮ د ﻳﺮﻏﻞ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻧﻪ زردﺷـﺘﻲ او ﻧـﻪ‬
‫ﺑﻮداﯾﻲ وو‪ .‬دوی ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧﻠﻪ ﻣﺤﲇ ﺧﺪای زون )‪ (Zun‬ﻣﻌﺘﻘﺪ وو‪ ۷۰ «.‬د اﺳﻼم‬
‫د ﻣﺨﻪ د دوی ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﻪ ﻏﻮر ﭘﺎﭼـﺎﻫﻲ ﮐﻮﻟـﻪ‪ .‬د دوی ﻳـﻮ ﻣﴩـ ﭼـﯥ ﻣـﺎﻫﻮي‬
‫ﺳﻮري ﻧﻮﻣﯧﺪه د اﺳـﻼم ﭘـﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳـﻮ ﮐـﯥ د ﻣـﺮوې ﻣﴩـ و‪ .‬ﻣـﺎﻫﻮي ﺳـﻮري د‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻧﻮ اﺧﺮﻧﯽ ﭘﺎﭼﺎ درﻳﻢ ﻳﺰد‪O‬ﺮ دﺧﴪو ﻧﻮﻣﻲ ژﻧﺪر‪.O‬ي ﭘﻪ ذرﻳﻌـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ﻋﺮ‪ t‬ﺳﻮ‪Õ‬ﻨﻮ ﻧﻪ ﺗ‪W‬ﺘﯧﺪه ﭘﻪ ﻣﺮوه ﮐﯥ وواژه‪ .‬ﻣـﺎﻫﻮي ﺳـﻮري د ﺣﴬـت ﻋـﲇ‬
‫)رض( ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ﮐﻮﻓﻪ ﮐﯥ د ﻣﺮوې ﭘﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫﻲ وﻣﻨﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﻏﻮر د ﺳﻮرﻳﺎﻧﻮ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻫﻐﻪ وﺧـﺖ ﭼـﯥ واﮐﻤـﻦ‬
‫ﻳـﯥ اﻣـƒ ﭘـﻮﻻد د ﺷﻨﺴـﺐ زوی او د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﭘـﻼز ﻳـﯥ ﻣﻨـﺪﯦﺶ و د ﻋﺒــﺎﳼ‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﻪ واﮐﻤﻦ ﮐﯧﺪو ﮐﯥ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﯥ \ﻮﻟﯥ ﻟ‪W‬ﮑﺮې د اﺑﻮ ﻣﺴـﻠﻢ ﺧﺮاﺳـﺎ‪ C‬ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻼﺗ‪ .‬ودروﻟـﯥ‪ .‬اﻣـƒ ﭘـﻮﻻد د اﺑﻮﻣﺴـﻠﻢ ﴎه ﻳﻮ‪J‬ـﺎی ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻣﯧﻠﻤﺴـﺘﻴﺎ ﮐـﯥ‬
‫‪O‬ون درﻟﻮد ﭼﯥ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس ﺳﻔﺎح د ﺑ” اﻣﻴﻪ ﴎه د ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ﮐﻮﻟـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل‬
‫ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ې وه‪ .‬ﻏﻮرﻳﺎﻧﻮ د ﺷﻨﺴﺐ ﻟﻪ وﺧﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﺗـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﻮد ﻏﺰﻧـﻮي او‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻌﻮد ﺗﺮ وﺧﺘﻮ ﭘﻮرې ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯥ د ﺳﻮري ﮐﻮرﻧ‪ +‬اﻣﺎرت درﻟﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻏﺰﻧﻮﻳـﺎﻧﻮ د ﻟﻮﻳﮑـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﻏـﺰ‪ C‬وﻧﻴـﻮ ﻧـﻮ دﻟﺘـﻪ ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ واﮐﻤﻨـ‪+‬‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮد‪ .‬ﺳﺒﮑﺘ‪ ”a‬د ﻏﺰﻧﻮي واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﺑﻨﺴـ‪ 4‬اﻳ‪W‬ـﻮدوﻧﮑﯽ د زاﺑـﻞ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻳﻮه ﻣﴩ د ﻟﻮر ﴎه واده وﮐ‪ .‬او د ﻫﻤﺪې ﺧﭙﻠـﻮی ﭘـﺮ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﻳـﯥ د‬
‫دﻏﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﻼﺗ‪ .‬ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ‪ .‬او ﺧﭙﻠﯥ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ \ﻴﻨ‪a‬ﺘﻴﺎ ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﮐـﺎر ورﻧـﻪ‬
‫واﺧﯧﺴﺖ‪ .‬د اﻣƒ ﺳﻮري د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﻣﻬﺎل ﻳﯥ ﭘﻪ ﻏﻮر ﺑﺮﻳﺪ وﮐ‪ .‬ﺧﻮ ﺳـﻮري‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺧﭙﻠﻪ واﮐﻤﻨﻲ وﺳﺎﺗﻠﻪ ﺑﻴﺎ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي ﭼﯥ ﻣـﻮر ﻳـﯥ‬
‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻪ وه‪ ،‬ﭘﻪ ﻏﺰ‪ C‬ﮐﯥ ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮ او د دﻏﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻏﻮر ﺑﺮﻳﺪ وﮐ‪ .‬او اﻣƒ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮري ﻳﯥ د اﻫﻨ‪a‬ﺮان ﭘﻪ ﮐﻼ ﮐﯥ ﮐﻼﺑﻨﺪ ﮐ‪ .‬او د‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٥٩ /‬‬
‫ﻠﻮرم ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ﻏﻮري ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫د اﺳﻼم ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ ﺑﺎدﻏﻴﺲ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﺮاﺗﻪ د ﻏﻮر ﺗـﺮ ﻏﺮوﻧـﻮ‬
‫او ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻪ زاﺑﻠﺴـﺘﺎن‪O ،‬ﻨـﺪﻫﺎرا او د ﺧﺘﻴ§ـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﺨﻮا ﭘـﻪ ﻏﺮوﻧـﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﻣﻴﺸﺘﻪ وو‪ .‬د دوی ژﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻳﻮه داﺳـﯥ اد‪ t‬ژﺑـﻪ وه ﭼـﯥ‬
‫‪V‬ﻪ او ﭘﺎﺧﻪ اﺷﻌﺎر ﻳﯥ درﻟﻮدل ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺮې وﻏ‪h‬ﻳ‪h‬م‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭼـﯥ د ﻫﻨـﺪوﮐﺶ د ﻫﻐـﯥ ﺧـﻮا ﻧـﻪ د ارﻳﺎﻳـﺎﻧﻮ د ﻗﺒﻴﻠـﻮ ﻣﻬـﺎﺟﺮت د‬
‫ﻫﻨﺪوﮐﺶ ﺳﻮوﻳﻞ ﺗﻪ ﭘﻴﻞ ﺷﻮی ‪J‬ﻴﻨﯥ د دوی ﻧـﻪ د ﺳـﻮوﻳﻞ ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﻟـﻮري ﺗـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ او ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯥ اﺳﺘﻮ‪O‬ﻦ ﺷﻮل‪ .‬د اﻟﻔﻨﺴﻮن ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ »\ـﻮل ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﭘـﺪې‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﮐﯥ د ﻏﻮر اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﻲ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ وو‪ «.‬دی دا‬
‫ﻫﻢ واﻳـﻲ ﭼـﯥ »دا ﺧـﱪه ﺑﯧﺨـﻲ ﻳﻘﻴﻨـﻲ ده ﭼـﯥ د ﻏـﻮر ﭘﺎﭼﺎﻳـﺎن ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ او د‬
‫ﺳﻮري ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻏ‪.‬ي وو‪ ۶۷«.‬ﻣƒ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺒـﺎر ﻫـﻢ »ﺷـﺎﻫﺎن ﻣﺤـﲇ ﻏـﻮر‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻮري ﻫﺎی ﭘﺸﺘﺎﻧﻪ(«‪ ۶۸‬ﻧﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﻏﻮر ﻳﺎ ﻏﺮ ﮐﻠﻴﻤﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ده ﭼـﯥ‬
‫د وﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﯧﺮﯦﺪو ﻏﺮج او ﻏﺮش ﺑﺎﻧﺪې واوو‪V‬ﺖ او د اﺳﻼم ﭘـﻪ دوره ﮐـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻏﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻏﺮﭼﺴﺘﺎن او ﻏﺮﺷﻴﺴﺘﺎن ﺑﺎﻧﺪې ﻳﺎد ﺷﻮ‪ .‬ﻏـﻮر ﭘـﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ او اﻓﺴـﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﯥ د ارﻳﺎﻳﻲ ﻗﺒﻴﻠﻮ د ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻟﻪ وﺧﺖ ﻧﻪ ﭼﯥ د ﻫﻨﺪوﮐﺶ د ﻫﻐﯥ ﺧﻮا ﻧـﻪ د‬
‫ﻫﻨﺪ ﭘﻪ ﻟﻮري ﮐﯧﺪه ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻮ‪ .‬د دﻏـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﭘـﻪ ﻳـﻮن ﮐـﯥ د ﻫﻐـﻮی ﻧـﻪ‬
‫‪J‬ﻴﻨﯥ اول د ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﭘﻪ ﻟﻮر )ﺑﺎﻣﻴﺎن او ﻏﺮﺟﺴﺘﺎن( او ﺑﻴﺎ د ﺳـﻮوﻳﻞ‪-‬ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻮر ﻳﺎ‪ C‬ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯥ ﺗﻴﺖ ﺷﻮل‪۶۹.‬‬
‫ﺳــﻮرﻳﺎن د ﻏــﻮر د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﻳــﻮ \ــﱪ دی ﭼــﯥ ﻟﺮﻏــﻮ‪ C‬اﻓﺴــﺎﻧﻮي ﺷﺨﺼــﻴﺖ ﺗــﻪ‬
‫ﻣﻨﺴﻮب دی ﭼﯥ ﻓـﺮدوﳼ ﺿـﺤﺎک او ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د »ﺗـﺎرﻳﺦ ﺳـﻮري« ﭘـﻪ ﺣﻮاﻟـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦٢ /‬‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺗﻪ ﻻړ ﺷﻮ او ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎ\ﻴﮑﯥ اړﻳﮑﯥ د دواړو ﻫﯧﻮادو ﺗﺮ ﻣﻨ‪\ q‬ﻴﻨ‪a‬ﯥ ﺷﻮې‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻏﻴﺎث اﻟﺪﻳﻦ د ‪ ۶۳‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ E‬د ﻫﺮات ﭘﻪ ‪V‬ﺎر ﮐﯥ ﻣ‪ .‬او د ﻫﺮات ﭘﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻮﻣﺎت ﮐﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻳﯥ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ی و‪ ،‬ﺧﺎورو ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﻏﻴﺎث اﻟﺪﻳﻦ وروﺳﺘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻐﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻬﺎب‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺸﻬﻮر دی‪ ،‬ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮ دی ﯾﻮ ﻣـﺪﺑﺮ ﺷﺨﺼـﻴﺖ و او د ﺧﭙـﻞ ورور‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻳﯥ وﺳﺎﺗﻠﻪ ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ دې ﭼﯥ د ﻏﻮر ﭘﺎﭼﺎﻫـﺎن ﭘـﺮ‬
‫ﻏﺰﻧﻮي ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺑﺮی وﻣﻮﻧﺪ د دوی ﮐﻮرﻧ‪+‬د ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺮ واﮐﻤﻨـ‪+‬‬
‫ﭘﻮرې واﮐﻤﻨﻪ وه د ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻐﺰاﻟـﺪﻳﻦ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ د ﻏـﻮر ﺷﺎﻫﻨﺸـﺎﻫﻲ‬
‫\ﻮ\ﯥ \ـﻮ\ﯥ ﺷـﻮه د ﻫﯧـﻮاد ﺷـ«ﱄ وﻻﻳﺘﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻏـﻮر او ﻫـ ﺮات ﺧـﻮارزم ﺷـﺎﻫﻴﺎﻧﻮ‬
‫وﻧﻴﻮل‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﺎن د ﺳﻴﻤﻪ ﻳﺰو ﻣﻠﮑﺎﻧﻮ ﻻﺳﺘﻪ ورﻏﯽ او د ﻏـﺰ‪ C‬وﻻﻳـﺖ‪ ،‬ﮐﺎﺑـﻞ او‬
‫ﺧﺘﻴ§ﯥ ﺳـﻴﻤﯥ ﺗـﺮ ﺳـﻴﻨﺪه ﭘـﻮرې د ﻏﻮرﻳـﺎﻧﻮ د درﺑـﺎر ﺧـﺪﻣﺘ‪a‬ﺎر )ﺗـﺎج اﻟـﺪﻳﻦ‬
‫ﻳﻠﺪوز( ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ د ﺗﺮﮐﻲ ﻏﻼﻣـﺎﻧﻮ ﺗـﺮ ﴎﻟﻴـﮏ ﻻﻧـﺪې ﻟﻨـه ﮐﺘﻨـﻪ ورﺗـﻪ‬
‫وﮐـ‪.‬م‪ ،‬وﻧﻴــﻮﻟﯥ‪ .‬ﭘـﻪ ﭘــﺎی ﮐـﯥ د ﻣﻐﻮﻟــﻮ ﺗـﺎړاﮐﻮﻧﻮ د ﻏﻮرﻳــﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨـﻲ ﭘــﺎی ﺗــﻪ‬
‫ورﺳﻮﻟﻪ‪ .‬د ﻫﺮات ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻮﻣﺎت‪ ،‬د ﻏﻮر د ﺟﺎم ‪F‬ﻠﯽ او د دﻫﲇ ﻗﻄﺐ ﻣﻨـﺎر د‬
‫دوی ﺗﻠﭙﺎﺗﯥ ﻳﺎد‪O‬ﺎروﻧﻪ دي‪.‬‬
‫د ﺳﻮرﻳﺎﻧﻮ ژﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وه او ﻟﮑﻪ ﭼﯥ اوس ﻫﻢ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺳﻮري ﺧﻠـﮏ ﭘـﻪ ﺑـﺎدﻏﻴﺲ‬
‫ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ واﻳﻲ‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د ﺳﻮرﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﮐﯥ وﭘﺎﻟﻞ ﺷﻮه‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺷـﻌﺮ‬
‫او ادب ژﺑﻪ و‪O‬ﺮ‪J‬ﯧﺪه‪ .‬د ﺳﻮرﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ درﺑﺎري ژﺑﻪ وه‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺷﻌﺮ ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﺷـﻮی دی د اﻣـƒ ﮐـﺮوړ ﻏـﻮري ﺷـﻌﺮ‬
‫دی ﭼﯥ د ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﺘﻲ د »ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻮري« ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ی‬
‫دی‪ .‬اﻣƒ ﮐﺮوړ ﭼﯥ ﻳﻮ ﻏ‪W‬ـﺘﻠﯽ ﭘﻬﻠـﻮان و د ﺧﭙـﻞ ﭘـﻼر اﻣـƒ ﭘـﻮﻻد ﺳـﻮري د‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د ﻏﻮر ﭘﻪ ﻣﻨﺪﻳﺶ ﮐﯥ واﮐﻤﻦ ﺷﻮ‪ .‬داﻣƒ ﮐﺮوړ د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫زه ﻳــــﻢ زﻣــــﺮی ﭘــــﻪ دې ﻧــــ‪.‬ۍ ﻟــــﻪ ﻣــــﺎ اﺗــــﻞ ﻧﺸــــﺘﻪ‬
‫ﭘـــﻪ ﻫﻨـــﺪ و ﺳـــﻴﻨﺪ و ﭘـــﺮ ﺗﺨـــﺎر او ﭘـــﺮ ﮐﺎﺑـــﻞ ﻧﺸـــﺒﻪ‬
‫ﺑــــﻞ ﭘـــــﻪ زاﺑـــــﻞ ﻧﺸـــــﺘﻪ ﻟـــــﻪ ﻣـــــﺎ اﺗـــــﻞ ﻧﺸـــــﺘﻪ ‪۷۱‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٦١ /‬‬
‫ﺑﯧﺴﺎري ﻣﻘﺎوﻣﺖ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ وﻧﻴﻮه‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ زﻫﺮ وﺧـﻮړل او د‬
‫ﭘﺮدو ﭘﻪ ﻻس ﺑﻨﺪﻳﺘﻮب ﻧﻪ ﻳﯥ ﻣﺮګ ‪V‬ﻪ وﺑﺎﻟﻪ‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻏﺰﻧﻮﻳـﺎﻧﻮ د زاﺑـﲇ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺧﭙﻠﻮی ﻧﻪ ﭘﻪ ‪O‬ﯥ اﺧﯧﺴﺘﻨﯥ ﴎه د ﻏﻮر ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ و‪J‬ﭙﻞ او د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘـﻪ‬
‫زﻳﺎن ﻳﯥ ﭘﺎړﺳﻮ ﭼﯥ د ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ د ﻟﻨ ﻣﻬﺎﻟـﻪ واﮐﻤﻨـ‪ +‬او وروﺳـﺘﻪ د ﻏﺰﻧﻮﻳـﺎﻧﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺑﻬﺮ ﻧﻪ د ﭘﻮ‪J‬ﻲ ﻳﺮﻏﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ راﻏﻠـﯥ ده‪ ،‬ورﺑﺎﻧـﺪې وﺗﭙﻠـﻪ او د‬
‫ﻏﻮر ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﭘﺎړﺳﻮ ﻫﻢ د درﺑـﺎر ژﺑـﻪ ﺷـﻮه‪ .‬ﺳـﻠﻄﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي ﭘﻪ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﮐﯥ د ﻣﻠﺘﺎن د ﻟﻮدي ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ واﮐﻤﻨﻲ ﻫـﻢ وﭘﺮزوﻟـﻪ او‬
‫د ﻟﻮدﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ‪J‬ﭙﻠﻮ ﴎه ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻫﻢ و‪J‬ﭙﻠﻪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑـﻪ د ﻟﻮدﻳـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫‪F‬ﭙﺮﮐﻲ ﮐﯥ رﺎ ورﺑﺎﻧﺪې واﭼﻮم‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ او ﺑﻴـﺎ د ﻏﺰﻧﻮﻳـﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ واﮐﻤﻨﻴﻮ ﮐﯥ ﻓﺎرﳼ ژﺑﯥ د ﺑﻬﺮ ﻧﻪ ﭘـﻪ زاﺑﻠﻴـﺎﻧﻮ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو ﺳـﻴﻤﻮ‬
‫وﺗﭙﻠﻪ ﺷﻮه‪ ،‬وده ﻳﯥ وﮐ‪.‬ه او د ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻧﻮ د اﻏﯧﺰ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐـﯥ د ﻏـﻮر د ﺳـﻮرﻳﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﭘﺎړﺳﻮ ﻫﻢ ‪J‬ﺎی وﻧﻴﻮ‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻋﻼءﻟﺪﻳﻦ ﺣﺴﯧﻦ ﭘﻪ ﻓƒوز ﮐﻮه ﮐـﯥ ﭘـﺮ ﺗﺨـﺖ ﮐﯧﻨﺎﺳـﺖ ﻧـﻮ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻟ‪W‬ﮑﺮې ﻳﯥ را\ﻮﻟﯥ ﮐ‪.‬ې او ﭘﻪ ﻏﺰ‪ C‬ﺑﺎﻧﺪې د ﻳﺮﻏـﻞ ﭘـﻪ ﻣﻮﺧـﻪ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻟﻮري وﺧﻮ‪J‬ﯧﺪ‪ .‬د ﻏﺰ‪ C‬ﭘﺎﭼﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻬﺮام ﺷﺎه ﻫـﻢ د ﻏـﺰ‪ C‬او ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن د‬
‫ﻟ‪W‬ــﮑﺮو ﴎه د ﻋﻼءﻟــﺪﻳﻦ ﻣﺨــﯥ ﺗــﻪ ورووت‪ .‬ﭘــﺪې ﺟ‪a‬ــ‪.‬ه ﮐــﯥ د ﺑﻬــﺮام ﺷــﺎه‬
‫ﻟ‪W‬ﮑﺮې ﻣﺎﺗﻪ وﮐ‪.‬ه او د ﻏﻮر واﮐﻤﻦ ﻏﺰﻧﯽ وﻧﻴﻮ او وﻳﯥ ﺳﻮ‪J‬ﺎوه اوﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐـﯥ‬
‫د ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻋﻼءﻟﺪﻳﻦ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﺳﻠﻄﺎن و ﭼﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﯧـﻮاد ﻳـﯥ د ﻳـﻮې ادارې‬
‫ﻻﻧﺪې راووﺳﺖ او د ﻓƒوز ﮐﻮه ﭘـﻪ ﭘﻼزﻣﻴﻨـﻪ ﭘـﻮرې وﺗـﺎړه‪ .‬ﺗـﺮ ﻫﻐـﻪ وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻏﻴﺎث اﻟﺪﯾﻦ ﻏﻮري د ﻏﻮر د ﻟﻮﻳﻮ ﺑﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﻧﻪ دی ﭼﯥ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻫﯧﻮاد ﺗـﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ورﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﻣﻨ§ﻨ‪ +‬اﺳﻴﺎ د ﻣﺮوې ﻧﻪ ﻧﻴـﻮﻟﯥ ﺗـﺮ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎﻧﻪ او ﻋﺮاﻗـﻪ‬
‫ﭘﻮرې ﺳﻴﻤﻪ ﻳﯥ د ﻏﻮر د ﻓƒوزﮐﻮه د ﺑƒغ ﻻﻧﺪې راوﺳﺘﻪ‪ .‬دﻏﻪ ﻣﻬﺎل ﻧﻮﻣﻮړی‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﱰ او ﯾﻮا‪J‬ﻴﻨﯽ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ‪oO‬ﻞ ﮐﯧﺪه‪ .‬د ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ‬
‫د ده ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺑﻐﺪاد د ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻔƒ ﭘƒوزﮐﻮه ﺗﻪ راﻏﯽ او د ﻏﻮر ﺳﻔƒ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦٤ /‬‬
‫ﻧـــــﻪ ﻏـــــﻮل ‪ t‬زرﻏـــــﻮﻧﻴ‪h‬ي ﭘـــــﻪ ﻻ‪V‬ــــــﻮﻧﻮ‬
‫ﻧــــﻪ ﺑــــﺎﻣﻲ ﺑﻴــــﺎ ﻣﺴــــﯧﺪه ﮐــــﺎ ﭘــــﻪ ﮐﻮﻫﺴــــﺎر‬
‫ﻧـــﻪ ﻟـــﻪ ﻏﺮﺟـــﻪ ﺑﻴـــﺎ را‪J‬ـــﻲ ﮐـــﺎروان د ﻣﺸـــﮑﻮ‬
‫ﻧـــﻪ رادروﻣـــﻲ ﻏـــﻮر ﺗـــﻪ ﺑﻴـــﺎ ﺟـــﻮﭘﯥ د ﺷـــﺎر‬
‫د ﭘﴪــــــﱄ اوره ﺗــــــﻮدې او‪V‬ــــــﯥ ﺗﻮﻳﻮﻳﻨــــــﻪ‬
‫ﻣﺮﻏﻠــــــﺮې ﺑـــــــﻪ ﻧﻴﺴــــــﺎن ﻧﮑـــــــ‪.‬ي ﻧﺜـــــــﺎر‬
‫دا ﭘــــﻪ ‪F‬ــــﻪ ﭼــــﻪ »ﻣﺤﻤــــﺪ« وﻻړ ﻟــــﻪ ﻧ‪.‬ﻳــــﻪ‬
‫ﭘــــﻪ وﻳﺮﻧــــﻪ ﻳــــﯥ ﺳــــﻮ ﻏــــﻮر \ــــﻮل ﺳــــﻮ‪O‬ﻮار‬
‫ﻧـــﻪ ‪V‬ـــﮑﺎرﻳ‪h‬ي ﻫﻐـــﻪ ﺳـــﻮر د ﺳـــﻮر ﭘـــﻪ ﻟﺘـــﻮ‬
‫ﻧـــــﻪ ‪J‬ﻠﻴـــــ‪h‬ي ﻫﻐـــــﻪ ﳌـــــﺮ ﭘـــــﺮ دې دﻳـــــﺎر‬
‫ﭼــــﻪ ﺑــــﻪ ﻧﺠﻠﻴــــﻮ ﭘــــﻪ ﻧ‪Y‬ــــﺎ ﭘﮑــــﯥ ﺧﻨﺪﻟــــﻪ‬
‫ﭼـــــﻪ ﺑـــــﻪ ﭘﯧﻐﻠـــــﻮ ﮐـــــﺎ اﺗـــــ½ ﻗﻄـــــﺎر ﻗﻄـــــﺎر‬
‫ﻻس دې ﻣــــﺎت ﺳــــﻪ اې ﻓﻠﮑــــﻪ ﭼــــﻪ دې وﮐــــﺎ‬
‫ﻣﺤﻤـــــﺪ ﻏﻨـــــﺪې زﻣـــــﺮۍ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـــــﯥ ‪V‬ـــــﮑﺎر‬
‫ﺷـــــ” زړ‪O‬ـــــﯽ ﻓﻠﮑـــــﻪ! وﻟـــــﯥ ﻻ وﻻړ ﻳـــــﯥ؟‬
‫اې د ﻏــــﻮر ﻏﺮوﻧــــﻮ ﭘــــﻪ ‪F‬ــــﻪ ﻧﺴــــﻮئ ﻏﺒــــﺎر؟‬
‫ﭼـــﻪ زﻣـــﺮۍ ﻏﻨـــﺪې واﮐﻤـــﻦ ‪J‬ـــﻲ ﻟـــﻪ ﺟﻬﺎﻧـــﻪ‬
‫ﭼـــﯥ ‪F‬ـــﻮک ﻧﮑـــ‪.‬ي ﭘـــﻪ ﻧـــ‪.‬ۍ ﺑﺎﻧـــﺪې ﻗـــﺮار‬
‫ﺳـــﺦ ﭘـــﻪ ﺗـــﺎ اې »ﻣﺤﻤـــﺪه« د ﻏـــﻮر ﳌـــﺮ وې‬
‫ﭘــــﻪ ﻧــــ‪.‬ۍ ﺑــــﻪ ﻧــــﻪ وي ﺳــــﺘﺎ د ﻋــــﺪل ﺳــــﺎر‬
‫ﺗــﻪ ﭘــﺮ ﻧﻨ‪a‬ــﻪ وې وﻻړ ﭘــﻪ ﻧﻨــ‪ E‬ﮐــﯥ ﻣــ‪ .‬ﺳــﻮې‬
‫ﻫـــﻢ ﭘـــﺮ ﻧﻨ‪a‬ـــﻪ دې ﭘـــﻪ ﻧﻨ‪a‬ـــﻪ ﮐـــﺎ ‪J‬ـــﺎن ﺟـــﺎر‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮري دې ﭘـﻪ ﺗـ‪ E‬وﻳـﺮ ﮐﺎﻧـﺪي وﻳـﺮﻣﻦ ﺳـﻮل‬
‫ﻫـــﻢ ﺑـــﻪ وﻳـــﺎړي ﺳـــﺘﺎ ﭘـــﻪ ﻧـــﻮم ﺳـــﺘﺎ ﭘـــﻪ \ﺒـــﺎر‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٦٣ /‬‬
‫ﺷﻴﺦ اﺳﻌﺪ ﺳﻮري د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﭼﯥ د ﻏﻮر د اﻣـƒ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻮري‬
‫ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ده ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ اوﺳﯧﺪه د ﺧﭙﻞ ﭘﺎﭼﺎ اﻣـƒ ﻣﺤﻤـﺪ ﺳـﻮري ﭘـﻪ‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨﻪ ﻗﺼﯿﺪه وﻳﻠﯥ ده ﭼﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا دي‪:‬‬
‫د ﻓﻠـــــﮏ ﻟـــــﻪ ﭼـــــﺎرو ‪F‬ـــــﻪ وﮐـــــ‪.‬م ﮐﻮﮐـــــﺎر‬
‫زﻣﻮﻟـــﻮي ﻫـــﺮ ‪O‬ــــﻞ ﭼـــﯥ ﺧﺎﻧــــﺪي ﭘـــﻪ ﺑﻬــــﺎر‬
‫ﻫــــﺮ ﻏــــﻮل ﭼــــﯥ ﭘــــﻪ ﺑﻴــــﺪﻳﺎ ﻏﻮړﯦــــﺪه وﮐــــﺎ‬
‫رﯦــــﮋوي ﻳــــﯥ ﭘــــﺎﯥ ﮐﺎﻧــــﺪي ﻧــــﺎر ﭘــــﻪ ﻧــــﺎر‬
‫ﭼـــﯥ ﻳـــﯥ ﻣـــﻼوې ﻧـــﻪ ﮐ‪h‬ﻳـــ‪h‬ي ﭘـــﻪ ﻏ‪W‬ـــﺘﻠﻴﻮ‬
‫دا ﻓﻠـــــﮏ ﭘـــــﺮې وﮐـــــﺎ ‪F‬ـــــﻪ ﮐـــــﺎري ‪O‬ـــــﺬار‬
‫ﮐﻠــــــﻪ ﻏﻮر‪J‬ــــــﻮي واﮐﻤــــــﻦ ﻟــــــﻪ ﭘﻼزوﻧــــــﻮ‬
‫ﮐﻠــــﻪ ﮐ‪W‬ـــــﯧﻨﻮي ﭘـــــﻪ ﺧـــــﺎورو ﮐـــــﯥ ﺑـــــﺎدار‬
‫ﭘـــﻪ ﺳـــﻮرﻳﻮ ﺑﺎﻧـــﺪې وﻳـــﺮ ﭘﺮﯦـــﻮوت ﻟـــﻪ ﭘﺎﺳـــﻪ‬
‫ﻣﺤﻤـــــﺪ واﮐﻤـــــﻦ ﭼـــــﯥ وﻻړی ﭘـــــﻪ ﺑـــــﻞ دار‬
‫د ﻣﺤﻤـــــﻮد د ژوﺑﻠـــــﻮرو ﭘـــــﻪ ﻻس ﮐ‪W‬ـــــﯧﻮوت‬
‫ﭼـــــﯥ ﻏﺰﻧـــــﻪ ﺗـــــﻪ ﻳـــــﯥ ﺑـــــﺎﺗﻠﯽ ﭘـــــﻪ ﺗﻠـــــﻮار‬
‫ﻧﻨ‪a‬ﻴـــــﺎﻟﻴﻮ ﻟــــــﺮه ﻗﻴــــــﺪ ﻣ‪.‬ﻳﻨــــــﻪ ده ‪J‬ﮑــــــﻪ‪:‬‬
‫ﺳــــﻪ ﻳــــﯥ واﻟﻮﺗﻠــــﻪ ﻫﺴــــﮏ ﺗــــﻪ ﭘــــﻪ دې ﻻر‬
‫ﭘـــﻪ دې وﻳـــﺮ د ﻏـــﻮر و‪O‬ـــ‪.‬ي ﺗـــﻮرœﺮي ﺳـــﻮل‬
‫ﭘـــــﻪ دې وﻳـــــﺮ‪ ،‬رـــــﺎ ﺗﻴـــــﺎره ﺳـــــﻮﻟﻪ د ‪V‬ـــــﺎر‬
‫‪O‬ــــﻮره ‪F‬ــــﺎ‪F‬ﻲ رــــﯥ او‪V‬ــــﯥ ﻟــــﻪ دې ﻏﺮوﻧــــﻮ‬
‫دا ﮐ‪.‬وﻧ‪a‬ـــــﻲ ﺳـــــﺎﻧﺪې ﻟـــــﯽ ﭘـــــﻪ ﺷـــــﻮرﻫﺎر‬
‫ﻧـــــﻪ ﻫﻐـــــﻪ زرﻏـــــﺎ د ﻏﺮوﻧـــــﻮ‪ ،‬د ﺑﻴـــــﺪﻳﺎ ده‬
‫ﻧــــــﻪ د زرﮐﻴــــــﻮ ﭘــــــﻪ ﻣﺴــــــﺎ دی ﮐﻬــــــﺎر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦٦ /‬‬
‫ﺟﻨ‪a‬ﻴﺎﻟﻴﻮ د ﺟﻨ‪a‬ﻲ روﺣﯥ د ﻟﻮړوﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﺣ«ﳼ اﺷﻌﺎر وﻳﻞ ﭼﯥ د ﺳﻠﻴ«ن‬
‫ﻣﺎﮐﻮ »ﺗﺬﮐﺮاة اﻻوﻟﻴﺎ« ﮐﯥ ﻳﯥ œﻮﻧﻪ ﺧﻮﻧﺪي او د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫‪ ¦WF‬ﻣﻮ ﻣﻞ دی اوس ﻣﻮ ﻳﺮﻏﻞ دی‬
‫ﻫﯧﻮاد د ﺑﻞ دی ﻏﺎزﻳﺎﻧﻮ ‪O‬ﻮرﺉ‬
‫‪ ¦WF‬ﻣﻮ ﻣﻞ دی ‪۷۵‬‬
‫ﻗﺼﻴﺪه ﮐﯥ ﭼﯥ ﺗﺮ ﻣﻮږ رارﺳﯧﺪﻟﯥ ده ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐـﯥ د ﺳـﻠﻄﺎن ﺷـﻬﺎب اﻟـﺪﻳﻦ د‬
‫ﺑﻞ د ﻏﻮرﻳﺎﻧﻮ د دورې ﺑﻞ ﺷﺎﻋﺮ ›” ﮐﺎﮐ‪ .‬و ﭼﯥ د ﻋﻼواﻟﺪﻳﻦ ﺳﺎم ﭘـﻪ زﻣﺎﻧـﻪ‬
‫ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه او د ده ﻳﻮه ﺳﻨﺪره ﭘﻪ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪:‬‬
‫‪O‬ﻬــــﻴ‪ q‬رــــﺎ د ﳌــــﺮ ﺧﭙــــﺮه ﺳــــﻮه‬
‫زﻣـــﺎ ﭘـــﻪ ﮐـــﻮر د وﻳـــﺮ ﻧـــﺎره ﺳـــﻮه‬
‫د ﺑﻴﻠﺘــــﻮن ورځ ﺗــــﻮره ﺗﻴــــﺎره ﺳــــﻮه‬
‫ږغ ﺷــﻮ ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘــﻪ ﭼــﯥ ﺑﻴﻠﺘــﻮن راﻏــﯽ‪۷۶‬‬
‫ﻗﻄﺐ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨﺘﻴﺎر ﮐﺎﮐﻲ ﻫﻢ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻣﺒﻠﻐﻴﻨﻮ ﻧﻪ و ﭼﯥ ﻻﻧﺪې ﺳـﻨﺪره ﻳـﯥ‬
‫د ﻳﺎدوﻧﯥ وړ ده‪ :‬دا ﺳﻨﺪره د ﺳﻠﯧ«ن ﻣﺎﮐﻮ ﺗﺬﮐﺮاة اﻻوﻟﻴﺎ ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫وﻳﺮ ﻣﯥ زړه ﺳﻮری ﺳـﻮری ﮐـ‪.‬‬
‫راﺗـــــــﻪ و‪O‬ـــــــﻮره ﻣﻠـــــــﻮﮐﯥ‬
‫ﭘـــﻪ ﺑﻴﻠﺘـــﻮن ﮐـــﯥ دې وﺑﺎﺳـــﻢ‬
‫ﻟـــﻪ ﺧﻮږﻣﻨـــﻪ زړ‪O‬ـــﻲ ﮐـــﻮﮐﯥ‬
‫راﺗـــــــﻪ و‪O‬ـــــــﻮره ﻣﻠـــــــﻮﮐﯥ‬
‫راﺗـــــﻪ و‪O‬ـــــﻮره ﻣﻠـــــﻮﮐﯥ‪۷۷‬‬
‫د ›” ﮐﺎﮐ‪ .‬او د ﻗﻄﺐ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨﺘﻴﺎر ﭘﻪ دﻏﻮ ﺳـﻨﺪرو ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻲ ﺳـﭙﯧ‪Y‬ﻠﯥ‬
‫ﻣﻴﻨﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫د ﻏﻮرﻳـﺎﻧﻮ د ادب ﻏــﻮره ارز‪V‬ـﺘﻮﻧﻪ د وﻃــﻦ د ﺳــﺎﺗﻨﯥ او ﭘـﺮ د‪V‬ــﻤﻨﺎﻧﻮ د ﺑﺮﻳــﻮ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٦٥ /‬‬
‫ﭘــــﻪ ﺟﻨــــﺖ ﮐــــﯥ وه ﺗــــﻮن زﻣــــﻮږ واﮐﻤﻨــــﻪ‬
‫ﻫــــﻢ ﭘــــﻪ ﺗــــﺎ دې وي ډﯦــــﺮ ﻟــــﻮر د ﻏﻔــــﺎر ‪۷۲‬‬
‫‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی ﻫﻢ د ﻏﻮرﻳﺎﻧﻮ د ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﻴﺎوړی ﺷﺎﻋﺮ او ادﻳـﺐ دی ﭼـﯥ‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري ﭘﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه‪V .‬ـﮑﺎرﻧﺪوی ﭘﺨﭙﻠـﻪ‬
‫ﺗﻮرې ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ او د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻮ‪J‬ﻲ ﺑﺮﻳـﺎوې‪ ،‬ﻣﯧ‪.‬اﻧـﻪ ﭼـﯥ د اﺳـﻼم د ﺧﭙﺮﯦـﺪو ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻮﺧﻪ ﻳﯥ ﮐ‪.‬ې وه ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬د ده د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ دا ده‪:‬‬
‫د ﭘﴪــــﱄ ‪V‬ــــﮑﻠﻮﻧﮑﻲ ﺑﻴــــﺎ ﮐــــ‪.‬ه ﺳــــﻴﻨ‪a‬ﺎروﻧﻪ‬
‫ﺑﻴــــﺎ ﻳــــﯥ وﻟﻮﻧــــﻞ ﭘــــﻪ ﻏﺮوﻧــــﻮ ﮐــــﯥ ﻻﻟﻮﻧــــﻪ‬
‫ﻣ§ﮑــﻪ ﺷــﻨﻪ‪ ،‬ﻻ‪V‬ــﻮﻧﻪ ﺷــﻨﯥ‪ ،‬ﳌﻨــﯥ ﺷــﻨﯥ ﺷــﻮې‬
‫ﻃﯧﻠﺴـــــــﺎن زﻣـــــــﺮدي واﻏﻮﺳـــــــﺘﻪ ﻏﺮوﻧـــــــﻪ‬
‫د ﻧﻴﺴـــــــﺎن ﻣﺸـــــــﺎﻃﯥ ﻻس د ﻣﭽﯧـــــــﺪو دي‬
‫ﻣﺮﻏﻠــــــــﺮو ﺑﺎﻧــــــــﺪې و ‪V‬ــــــــﮑﻠﻞ ﺑ‪o‬ﻮﻧــــــــﻪ‬
‫د ﻏﻮﻟـــــﻮ ﺟﻨـــــې ﺧﺎﻧـــــﺪي و رﯦـــــﺪي ﺗـــــﻪ‬
‫زرﻏﻮﻧــــﻪ ﺑ‪o‬ــــﻮ ﮐــــﯥ ﻧــــﺎ‪F‬ﻲ زﳌــــﻲ‪ ،‬ﺟﻮﻧــــﻪ‬
‫ﻟﮑـــﻪ ﻧـــﺎوې ﭼـــﯥ ﺳـــﻮر \ﻴـــﮏ ﭘـــﻪ ﺗﻨـــﺪي وﮐـــﺎ‬
‫ﻫﺴــــــﯥ و‪O‬ﺎــــــﻞ ﻏﻮﻟــــــﻮ ﴎه ﭘﺴــــــﻮﻟﻮﻧﻪ‪۷۳‬‬
‫د ﺷﻴﺦ اﺳﻌﺪ ﺳﻮري او ‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی ﻗﺼـﻴﺪې د زﳌـﻲ ﻫﯧـﻮاد ﻣـﻞ ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ »د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادب ﭘﻪ ﺗﺎج ﮐﯥ دوه داﺳﯥ ‪V‬ﮑﲇ ﻏﻤﻲ دي ﭼﯥ ‪V‬ﮑﻼ او ‪J‬ﻼ ﺑﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ‬
‫ﭘﯧ‪.‬ﻳﻮ ﭘﯧ‪.‬ﻳﻮ ﭘﻮرې ﺗﺘﻪ ﻧﴚ‪۷۴«.‬‬
‫د ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮري ﭘﻪ ﻟ‪W‬ﮑﺮو ﮐﯥ ﻫﻨﺪ ﺗﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺳﺘﺎﻧﯥ ﻗﺒﻴﻠـﯥ‬
‫ﯾﻮ ﺗﻦ ﭼﯥ د ‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی ﻫﻢ ﻣﻬﺎﻟﻪ و او ﻣﻠﮑﻴﺎر ﻏﺮﺷ” ﻧﻮﻣﯧـﺪه ﻫـﻢ ﻣﻠ‪a‬ـﺮی و‬
‫ﭼﯥ ﺳﻠﻴ«ن ﻣﺎﮐﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺗﺬﮐﺮه ﮐﯥ ور‪F‬ﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐ‪.‬ې ده‪ .‬ﻣﻠﮑﻴﺎر د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٦٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٦٧ /‬‬

‫ﻟﺮل‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ورور ﻋﻤـﺮ ﻟﻴـﺚ ﻫـﻢ ‪J‬ـﻮان ﻏﻼﻣـﺎن راﻧﻴـﻮل او ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ ﺑﻴﻠـﻮ ﺑﻴﻠـﻮ‬ ‫وﻳﺎړوﻧﻪ‪ ،‬د ﺧﭙﻞ وﻃﻦ‪ ،‬ﻗﻮم او ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﴎه ﻣﻴﻨﻪ او اﺳـﻼﻣﻲ ارز‪V‬ـﺘﻮﻧﻪ دي‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎرﺗﻮﻧﻮ او ﻫŠوﻧﻮ د زده ﮐﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻟ‪W‬ﮑﺮ ﮐـﯥ د ﻗﻮﻣﺎﻧـﺪاﻧﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬ ‫دې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﻏﻮرﯾﺎﻧﻮ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ د روزﻧﯥ او ﭘﺎﻟﻨﯥ ‪J‬ـﺎﻧ‪a‬ﻮ د‬
‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ \ﺎﮐﻞ ﭼﯥ ده ﺗﻪ ﺟﺎﺳﻮﳼ وﮐ‪.‬ي‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻫﺎﻧﻮ درﺑﺎروﻧﻪ وو‪ .‬د ﻣﺤﻤﺪ دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاري ﭘﻪ وﯾﻨﺎ ﭘﻪ دﻏﻮ درﺑﺎروﻧﻮ ﮐﯥ د‬
‫دا دود ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ او ﻏﻮرﻳﺎﻧﻮ ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﮐ‪ .‬او د ﺧﭙﻞ ‪J‬ﻮاک د \ﻴﻨ‪a‬ﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳـﯥ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺮﺗﻪ ﺧﻠﮏ ﭘﻪ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧﺪل‪ .‬ﺷﻴﻨﻮاری دا ﻫﻢ واﻳﯥ ﭼﯥ د ﺑﺎرﺗﻮﻟﺪ او‬
‫ور ‪F‬ﺨﻪ ‪O‬ﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺗﺮک ﻏﻼﻣﺎن ﻧﺎﻣﺘﻮ ﭘﻮ‪J‬ﯿﺎن او اداره ﭼﻴﺎن ﺷﻮل‪ .‬دوی‬ ‫ﺑﻬﻴﻘﻲ ﭘﻪ وﯾﻨﺎ اﻣƒ ﻣﺴﻌﻮد د ﻏﻮرﯾﺎﻧﻮ ﴎه د ژﺑﺎړوﻧﮑﻲ ﭘﻪ ذرﯾﻌﻪ ﺧﱪې ﮐﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫ﭘﻪ وﻓﺎ او اﺧﻼص ﮐﯥ ﺑﯥ ﺟﻮړې وو او ﺳﻮﮐﻪ ﺳﻮﮐﻪ د ﺟŠاﻻﻧﻮ ﭘﻮړۍ ﺗـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫او ‪J‬ﻴﻨﯥ د ﭘﺎﭼﺎ ﺷﺨﴢـ ﺧـﺪﻣﺘ‪a‬ﺎران ﺷـﻮل‪.‬ﺧـﻮ د ﻏﻼﻣـ‪ +‬د دﻏـﯥ \ـﻮﻟﻨﻴﺰې‬ ‫ﺗﺮﮐﻲ ﻏﻼﻣﺎن‬
‫ﻣﻮﺳﯧﺴﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ډاﮐﺮ ﻣﺒﺎرک ﻋﲇ واﻳﻲ ﭼﯥ‪» :‬د ﻏﻼﻣ‪\ +‬ﻮﻟﻨﻴﺰه ﻣﻮﺳﯧﺴـﻪ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﯾﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ د ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻐﺰاﻟـﺪﻳﻦ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ د ﻏـﻮر‬
‫د ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻟ‪.‬ﻳﻮ ﻟﭙﺎره ‪O‬ﻮره ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺷﻮه‪ .‬د ﻏﻼﻣـ‪ +‬ﭘـﻪ ﺑﺮﮐـﺖ ﭘﺎﭼﺎﻳـﺎﻧﻮ ﻻﻳـﻖ او‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ \ﻮ\ﯥ \ﻮ\ﯥ ﺷﻮه د ﻫﯧﻮاد ﺷ«ﱄ وﻻﻳﺘﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻏـﻮر او ﻫـﺮات ﺧـﻮارزم‬
‫وﻓﺎدار ﻣﺮﻳﻮﻧﻪ ﻟﺮل ﭼﯥ دوی ﻳﯥ ﻟﻪ داﺧﲇ او ﺧﺎرﺟﻲ ﻏﻠﻴ«ﻧـﻮ ﺳـﺎﺗﻞ‪ .‬ﺧـﻮ دې‬
‫ﺷﺎﻫﻴﺎﻧﻮ وﻧﻴﻮل‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﺎن د ﺳﻴﻤﻪ ﻳﺰو ﻣﻠﮑﺎﻧﻮ ﻻﺳﺘﻪ ورﻏـﯽ او د ﻏـﺰ‪ C‬وﻻﻳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯧﺴﯥ ﻣﻨﻔﻲ ﻧﻘﺶ ﻫﻢ درﻟﻮد‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ \ـﻮل ﺳـﻴﺎﳼ ﻗـﺪرت د دې ﻃﺒﻘـﯥ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ او ﺧﺘﻴ§ﯥ ﺳﻴﻤﯥ ﺗﺮ ﺳـﻴﻨﺪه ﭘـﻮرې د ﻏﻮرﻳـﺎﻧﻮ د درﺑـﺎر ﺧـﺪﻣﺘ‪a‬ﺎر )ﺗـﺎج‬
‫‪O‬ﻮﺗﻮ ﺗﻪ ورﻏﯽ ﻧﻮ ﻗـﺪرت ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ ﺷﺨﴢـ ﻣﻘﺼـﺪوﻧﻮ ﻟﭙـﺎره وﮐـﺎراوه او د‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻳﻠﺪوز( وﻧﻴﻮﻟﯥ‪ .‬ﺗﺎج اﻟﺪﻳﻦ ﻳﻠﺪوز د ﺗﺮﮐﻲ ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ ﻧﻪ و‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﯾﺎ ﻧﻈﺎم ‪O‬ﯥ ﻳﯥ ﻟﻪ ﭘﺎﻣﻪ وﻏﻮر‪J‬ﻮﻟﯥ‪ .‬دوی ﺑﻪ ﺗﺮ ﻫﻐـﻪ وﻓـﺎدار‬
‫د ﺗﺮﮐﻲ ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ د اﺧﯧﺴﺘﻠﻮ او \ﺎﮐﻠﻮ دود د ﻋﺒﺎﺳﻴﺎﻧﻮ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﻣﻬﺎل ﭘﻴـﻞ‬
‫وو ﭼﯥ ﭘﺎﭼـﺎ ﺑـﻪ زورور و‪ .‬ﺧـﻮ ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ ﮐﻤـﺰوري ﭘﺎﭼﺎﻳـﺎن د واک ﭘـﻪ ‪O‬ـﺪۍ‬
‫ﺷﻮ‪ .‬د اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻋﺒﺎﳼ ﻣﴩاﻧﻮ ‪J‬ﮑﻪ ﭘـﻪ ﺗﺮﮐـﺎﻧﻮ ډډه وﻟ‪a‬ﻮﻟـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ﮐﯧﻨﺎﺳﺘﻞ‪ ،‬ﻧﻮ ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ \ﻮل واک ﭘﻪ ﻻس ﮐـﯥ واﺧﯧﺴـﺖ او ﭘﺎﭼﺎﻳـﺎن ﻳـﯥ ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﻳﻮې ﺧﻮا د ﺧﭙﻠﯥ ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻣﻼﺗ‪ .‬ورﴎه ﻧﻪ و او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﻮ‬
‫ﮐ‪.‬ل ﭼﯥ د دوی ﻟﻪ ﺧﻮ‪V‬ﯥ ﴎه ﺳﻢ وﭼﻠﻴ‪h‬ي‪۷۸« .‬‬
‫ﺳﻴﺎﳼ ‪J‬ﻮاک زﻳﺎت ﺷﻮ او ﻋﺮب ‪F‬ﻨې ﺗﻪ ﺷﻮل‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې د اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ‬
‫ﺷــﻬﺎب اﻟــﺪﻳﻦ ﻏــﻮري ﺗﺮﮐــﻲ ﻏﻼﻣــﺎن ﻫﻨــﺪ ﺗــﻪ راوﺳــﺘﻞ او د ده ﴎه ﻳــﯥ د‬
‫ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ‪ ،‬د اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ ﭘﻪ ﺟﻮړ‪V‬ﺖ ﮐﯥ د ﺑﻴﻠﻮ ﺑﻴﻠﻮ ﺗﻮﮐﻤﻮﻧﻮ راﻏﻮﻧﯦﺪل او ‪J‬ﻴﻨﯥ‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دی ﻣ‪ .‬ﺷﻮ ﻧـﻮ دﻏـﻮ ﺗﺮﮐـﻲ‬
‫ﻧﻮر ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ وو‪ .‬د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻋﺒﺎﳼ واﮐﻤﻦ اړ وو ﭼﯥ داﺳـﯥ‬
‫ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ د ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﻴـﺎد ﮐﯧ‪W‬ـﻮد‪ .‬اﻟـﺘﻤﺶ د ‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﭘﻮ‪J‬ﻲ ډﻟﻪ ﭼﯥ ﭘﻮره ﺑﺎور ورﺑﺎﻧﺪې وﳾ د ﺧﭙﻞ واک د ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ واک ﮐﯥ‬
‫اﻣƒاﻧــﻮ اداره ﺟــﻮړه ﮐــ‪.‬ه ﭼــﯥ دی د ﺧﭙﻠــﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎﻧﻮ ﻧــﻪ وﺳــﺎ—‪ .‬دوی \ــﻮل‬
‫وﻟﺮي‪ .‬ﺗﺮﮐﻮ ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ دا ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ ﭘـﻮره ﮐﻮﻟـﻪ او د ﺧﻼﻓـﺖ د ﺳـﺎﺗﻮﻧﮑﻮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫اﻟﺘﻤﺶ ﺗﻪ وﻓﺎدار وو‪ .‬ﺧﻮ د ده د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﴎﮐﺸﻪ ﺷﻮل‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺑﻠـ‪Ø‬‬
‫ﻗﺪرﻣﻦ او د ﻋﺰت ﺧﺎوﻧﺪان ﺷﻮل‪ .‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺦ ﭘﻪ ‪J‬ﻮړ ﺷﻮ ﻧﻮ دوی‬
‫ﭘﻪ ﺗﺨﺖ ﮐ‪W‬ﯧﻨﺎﺳﺖ ﻧﻮ ﭘﺪې ﮐﺎر ﻳـﯥ ﺳـﻢ ﴎ ﺧـﻼص ﺷـﻮی و‪ .‬ﺑﻠـ‪ Ø‬ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻞ‬
‫د ‪O‬وډۍ او اﻧﺎرﺷ‪ +‬ﻋﺎﻣﻼن ﺷﻮل او دﻏﻪ ﳾ ﺑﺪﻧﺎﻣﻪ ﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﭼﯥ د دې ﺑﻼ ﻧﻪ ‪J‬ﺎن وژﻏﻮري ﻧﻮ دوی ﻳـﯥ ان د ﺧﭙـﻞ د ﺗـﺮه زوی ﭘـﻪ ﺷـﻤﻮل‬
‫دا ﺗﺠﺮﺑﻪ د اﺳﻼﻣﻲ ﻧ‪.‬ۍ د ﻧﻮﻳﻮ او ﺗﺎزه ﺟﻮړﯦﺪوﻧﮑﻮ واﮐﻤﻨﻴـﻮ ﻣﴩـاﻧﻮ ﺗـﻪ ﻳـﻮه‬
‫ﭼﯥ د دﻏﻮ ‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺘﻮ اﻣƒاﻧﻮ ﻧﻪ و ووژل‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د دﻏﻮ ‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺘﻮ اﻣƒاﻧﻮ‬
‫œﻮﻧﻪ ﺷﻮه‪ .‬ﻫﻐﻮی ﺗﺮک ﻏﻼﻣﺎن د ﺷﺨﴢـ ﺑﺎډﻳ‪a‬ـﺎرډاﻧﻮ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ و‪O‬ـ«رل او‬
‫ﭘﻪ وژﻟﻮ ﴎه ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ د ﺗﺮﮐﻮ ﻏﻼﻣﺎﻧﻮ واک ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ‪.‬‬
‫اداري ﻣﻘﺎﻣﻮﻧﻪ ﻳﯥ ورﮐ‪.‬ل‪ .‬ﻳﻌﻘﻮب ﺑـﻦ ﻟﻴـﺚ ﺻـﻔﺎري ﻧـ‪h‬دې دوه زره ﻏﻼﻣـﺎن‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٧٠ /‬‬
‫ﺑﻞ ﺷﺎﻋﺮ ﺷﻴﺦ اﺳ«ﻋﻴﻞ دی ﭼﯥ د ﻫﻐـﻪ د ﺷـﻌﺮ œـﻮﻧﯥ د ﺳـﻠﯧ«ن ﻣـﺎﮐﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺬﮐﺮه او ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي‪ .‬د ده د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ دا ده‪:‬‬
‫ﺑﯧﻠﺘﺎﻧـــﻪ ﻧـــﺎره ﻣـــﯥ وﺳـــﻮه ﭘـــﻪ ﮐـــﻮر ﺑﺎﻧـــﺪې‬
‫ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧ‪h‬م ﭼـﯥ ﺑـﻪ ‪F‬ـﻪ وي ﭘـﯧ‪ b‬ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬
‫ﻟـــﻪ ﺧﭙﻠﻮاﻧـــﻮ ﻧـــﻪ ﺑﻴﻠﯧـــ‪h‬م ﭘـــﻪ ﴎو ﺳـــﱰ‪O‬ﻮ‬
‫دواړه ﺳــﱰ‪O‬ﯥ ﻣــﯥ ﭘــﻪ وﻳﻨــﻮ دې ژړاﻧــﺪې‪۸۰‬‬
‫د دې ﺳﻴﻤﯥ ﺑﻞ وﻳﻨـﺎوال ﺧﺮﺷـﺒﻮن دی ﭼـﯥ œﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي‬
‫ﮐ‪.‬ې ده‪:‬‬
‫ﮐــﻪ ﻳــﻮن دی ﻳــﻮن دی‬
‫ﻣــﺦ ﮐــﯥ ﺑﻴﻠﺘـــﻮن دی‬
‫ﻟﻪ ﮐﴘ ﻏﺮه ‪F‬ﺨﻪ ‪J‬ﻲ‬
‫ﺧﺮ‪V‬ـــــــــــــــﺒﻮن دی‬
‫د ﺧــــــﺪای د ﭘــــــﺎره‬
‫ﺧﺮ‪V‬ــــــــﺒﻮن ﻳــــــــﺎره‬
‫زړه ﻣــــــﯥ رﭘﻴــــــ‪h‬ي‬
‫ﻳــــﺎر ﻣـــــﯥ ﺑﯧﻠﻴـــــ‪h‬ي‬
‫ﺑﻴﻠﺘــــﻮن ﻳــــﯥ اور دی‬
‫‪J‬ــﺎن ﭘــﻪ ﺳــﻮ‪J‬ﻴ‪h‬ي‪۸۱‬‬
‫د درﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﮐﯥ د ﺑﺴﺖ د ﴎوان د ﺳـﻴﻤﯥ ﯾـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮن‬
‫ﭼﯥ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ اﺑﻦ اﻟﺰﻳﺪ اﻟﴪوا‪ C‬ﻧﻮﻣﯧﺪه ﭼـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ﻧ‪ +‬زده ﮐـ‪.‬ې ﻳـﯥ‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ او ﻧﻮرې زده ﮐ‪.‬ې ﻳﯥ ﭘﻪ ﻋﺮاق ﮐﯥ ﭘـﺎي ﺗـﻪ ورﺳـﻮﻟﯥ‪ ،‬ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫ژﺑﯥ ﺗﻪ د ﺧﭙﻞ اﺳﺘﺎد اﺑﻦ ﺧﻼد ﻳﻮ ﻋﺮ‪ t‬ﺷـﻌﺮ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧﻈـﻢ ژﺑـﺎړﻟﯽ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫»ﻟﺮﻏﻮ‪ C‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ« ﮐﯥ راﻏﻠﯽ دی او ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ ﭘﻪ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٦٩ /‬‬
‫ﭘﯧﻨ;ﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫د ﺳﻠﻴ‪.‬ن د ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﳌﻨﻮ او ﻧﻮرو ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ زﻣﺎﻧﻮ راﻫﻴﺴﯥ ﺗﺮ ﻧﻨﻪ د ﮐﴘـ ﻏـﺮه ﻳـﺎ د ﺳـﻠﯧ«ن د ﻏـﺮو ﭘـﻪ‬
‫ﳌﻨﻮ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﻮي‪ .‬دوی د دﻏﻮ ﻏﺮو ﭘﻪ ﳌﻨﻮ ﮐـﯥ د ﺧﭙـﻞ ﺑﯧﺴـﺎري ﺷـﻔﺎﻫﻲ‬
‫ﻓﺮﻫﻨــ‪ E‬د ﺟﻮړوﻟــﻮ ﭘــﻪ ‪F‬ﻨــ‪ E‬ﮐــﯥ ﻟــﻴﮑﲇ ادﺑﻴــﺎت ﺟــﻮړې ﮐــ‪.‬ې دي ﭼــﯥ د‬
‫ﺳﻠﯧ«ن ﻣﺎﮐﻮ »ﺗﺬﮐﺮاة اوﻟﻴﺎ« او ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ œﻮﻧﯥ ﺧﻮﻧـﺪي دي‪.‬‬
‫د دوی اﺷﻌﺎر ﭘﻪ درﯥ او ‪F‬ﻠﻮرﻣﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪ .‬ﺷﻴﺦ ﺑﯧﻨـﯽ‬
‫د دې ﺳﻴﻤﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺷﺎﻋﺮ دی ﭼﯥ د ده دﺷﻌﺮ ﻳﻮه œﻮﻧﻪ د ﺳﻠﯧ«ن ﻣﺎﮐﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﺎدې ﺷﻮې ﺗﺬﮐﺮې ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫ﻟﻮﻳـــﻪ ﺧﺪاﻳـــﻪ ﻟﻮﻳـــﻪ ﺧﺪاﻳـــﻪ‬
‫ﺳــﺘﺎ ﭘــﻪ ﻣﻴﻨــﻪ ﭘــﻪ ﻫــﺮ ‪J‬ﺎﻳــﻪ‬
‫ﻏــــﺮ وﻻړ دی درﻧــــﺎوي ﮐــــﯥ‬
‫\ﻮﻟـــــﻪ ژوي ﭘـــــﻪ زاري ﮐـــــﯥ‬
‫دﻟﺘـــــﻪ دي د ﻏـــــﺮو ﳌﻨـــــﯥ‬
‫زﻣﻮږ ﮐﯧـ‪h‬دۍ دي ﭘﮑـﯥ ﭘﻠﻨـﯥ‬
‫دا و‪O‬ـــ‪.‬ي ډﯦـــﺮ ﮐـــﯥ ﺧﺪاﻳـــﻪ‬
‫ﻟﻮﻳــﻪ ﺧﺪاﻳــﻪ‪ ،‬ﻟﻮﻳــﻪ ﺧﺪاﻳــﻪ‪۷۹‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٧٢ /‬‬
‫ﭘـــﻪ ﻏـــﺎړه ږغ او ﭘـــﻪ ﺷـــﭙﯧﻠﮑﻮ ﮐـــﯥ‬
‫ﯾــــﺎ د وﻳﺮژﻟــــﻮ ﭘــــﻪ ﺷــــﭙﯧﻠﻮ ﮐــــﯥ‬
‫\ــﻮل ﺳــﺘﺎ د ﻳـــﺎد‪ ،‬ﻧــﺎرې ﺳـــﻮرې دي‬
‫دا ﺳــــﺘﺎ د ﻣﻴﻨــــﯥ ﻧﻨــــﺪارې دي!‪۸۲‬‬
‫و‪ .‬دا ﮐﺘﺎب ﻻ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻻس ﺗﻪ ﻧﻪ دی راﻏﻠﯽ‪ .‬ﮐـﻪ دا ﮐﺘـﺎب ﺗـﺮ ﻻﺳـﻪ ﳾ ﻧـﻮ‬
‫د ﻫﯧﻮادﻣــﻞ ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ ﺧــﺪای ﺑﺨ‪W‬ــﲇ ډاﮐــﺮ ﻋﺒــﺪاﻟﺤﮑﻴﻢ ﻃﺒﻴﺒــﻲ د ﻋﺮﻓــﺎ‪C‬‬
‫اﻓﮑﺎرو ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ‪J‬ﻼوې د ﺷﻴﺦ ﺑﯧﻨﻲ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﮐﯥ وﻳﻨﻲ‪J ،‬ﻴﻨﯥ ﻳـﯥ د ﺷـﻴﺦ‬
‫›” ﮐﺎﮐ‪ .‬د ﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﺑﺪﻟﻪ او اﺳﺘﺎد ر‪V‬ـﺘ” ﻳـﯥ د ﻗﻄـﺐ اﻟـﺪﻳﻦ د ﻣﻴﻨـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﻨﺪره ﮐﯥ وﻳﻨﯥ‪ ،‬ﺧﻮ زﳌﯽ ﻫﯧﻮادﻣﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﺷﻴﺦ ﻣﺘـﻲ ﭘـﻪ ﻣﻨﺎﺟـﺎﺗﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯥ اﻧﺪ ﭘﻪ ﺳﻴﺴﺘ«ﺗﻴﮏ ډول ﭘﻪ ﺧﻮرا ﻫŠﻣﻨﺪي ﺑﻴﺎن ﺷﻮی دی‪۸۳.‬‬
‫د اووﻣﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ دوﻫﻤﯥ ﻟﺴﻴﺰې ﮐﯥ د ﭼﻨ‪a‬ﯧﺰ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ او ‪J‬ﭙﻮﻧﮑﻲ ﻳﺮﻏﻠﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻴﻞ ﺷﻮي او د دې ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ اوږدو ﮐﯥ زﻣـﻮږ د ﻫﯧـﻮاد ﭘـﻪ ﺑﻴﻠـﻮ‬
‫ﺑﻴﻠﻮ ﺳﻴﻤﻮ واﮐﻤﻦ ﺷﻮي وو‪ .‬دوی ﭘﻪ ډﯦﺮه ﺑـﯥ رﺣﻤـ‪ +‬د ﺑﯧﻮزﻟـﻪ وﻟـﺲ ﴎوﻧـﻪ‬
‫رﯦﺒﻞ او د ›ﺪن او ﮐﻠﺘﻮر œﻮﻧﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ې ﺑﯥ رﺣﻤ‪ +‬ﻟـﻪ ﻣﻨ§ـﻪ وړې‪ .‬ﭘـﻪ‬
‫دﻏﻪ ﻣﻬﺎل د دې ﺳـﻴﻤﯥ ﺧﻠـﮏ ﭘـﻪ ﺑـﯥ ﺳـﺎري ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﻳﺮﻏﻠ‪a‬ـﺮو ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬
‫ﺟﻨ‪a‬ﯧﺪل‪ .‬دوی ﺧﭙﻞ زړور ﺧﻠـﮏ د وﻃـﻦ د ﺳـﺎﺗﻠﻮ ﭘـﻪ ﻻر ﮐـﯥ ﴎ‪V‬ـﻨﺪﻧﯥ ﺗـﻪ‬
‫راﺑﻠﻞ‪ .‬د ﺑﺎﺑﺎ ﻫﻮﺗﮏ ﺳﻨﺪره ﻳﯥ ‪V‬ﻪ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ده‪:‬‬
‫ﭘــــﻪ ﺳــــﻮر ﻏــــﺮ راﺗــــﻪ ﻧــــﻦ اور دی‬
‫و‪.O‬ﻳـــــﻪ ﺟـــــﻮړ راﺗـــــﻪ ﭘﯧﻐـــــﻮر دی‬
‫ﭘــﺮ ﮐــﲇ ﮐــﻮر ﺑﺎﻧــﺪې ﻣﻐــﻮل راﻏــﯽ‬
‫ﻫـﻢ ﭘــﻪ ﻏــﺰ‪ C‬ﻫـﻢ ﭘــﻪ ﮐﺎﺑــﻞ راﻏــﯽ‪۸۴‬‬
‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی د ﻫﻮﺗﮏ ﺑﺎﺑﺎ زوی ﺷﻴﺦ ﻣﻠﮑﻴﺎر ﻫﻮﺗﮏ دی ﭼـﯥ د ﻣﻐﻮﻟـﻮ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬
‫ﻳﯥ ﺟ‪.a‬ې ﮐ‪.‬ې او دی د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ و ﭼـﯥ ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ ﻳـﯥ ﻳـﻮه ‪V‬ـﮑﻠﯥ‬
‫ﺳﻨﺪره ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ې ده‪.‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧١ /‬‬
‫ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬د زﳌﻲ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﻧـﻪ د ژﺑـﺎړې‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ د دې ﺷﻌﺮ د ژﺑﺎړې ﻧﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﯥ د ده د ﻳﻮه ﻟﻴﮑﲇ ﮐﺘﺎب ﻧﻪ ﭼـﯥ »د ﺳـﺎﻟﻮ وږﻣـﻪ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮې ده ﭼﯥ د ﻋﺮ‪ t‬ژﺑﯥ د اﺷﻌﺎرو ﻓﺼﺎﺣﺖ او ﺑﻼﻏﺖ ﻳﯥ ﺑﻴـﺎن ﮐـ‪.‬ی‬
‫ﺑﻴﺎ ﺑﻪ دا ﮐﺘﺎب د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧ‪ Ù‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی œﻮﻧﻪ وﺑﻠﻞ ﳾ ﺧـﻮ دا ﮐﺘـﺎب ﻻ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ‬
‫ﻧﻪ دی ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮی ﻧﻮ اوس د ﻧ‪ Ù‬ﻟـﻮﻣ‪.‬ۍ œﻮﻧـﻪ د ﺳـﻠﻴ«ن ﻣـﺎﮐﻮ د ﺗـﺬﮐ ﺮاة‬
‫اوﻟﻴﺎ ﮐﺘﺎب دی ﭼﯥ د اووﻣﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫‪.‬ﺳـﻠﻴ«ن ﻣـﺎﮐﻮ د ﺑـﺎرک ﺧـﺎن ﺳـﺎﺑﺰي ﻣـﺎﮐﻮ زوی دی ﭼـﯥ د ‪ ۶۰۰‬ﻫﺠـﺮي ﭘـﻪ‬
‫ﺷﺎوﺧﻮا ﮐﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ارﻏﺴﺘﺎن ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه‪ .‬ده د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ اوﻟﻴﺎوو اﺣـﻮال‬
‫او وﻳﻨﺎوې راﻏﻮﻧې ﮐ‪.‬ې دي او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﺗﺬﮐﺮاة اوﻟﻴﺎ ﮐﯥ ﺧﻮﻧـﺪي‬
‫ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬د دې ﮐﺘـﺎب ‪F‬ـﻮ ﭘـﺎﯥ ﺧـﺪای ﺑﺨ‪W‬ـﲇ اﺳـﺘﺎد ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﻋﺒـﺪاﻟﺤﯽ‬
‫ﺣﺒﻴﺒﻲ د ﻫﻠﻤﻨﺪ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﯧﺮ ﮐﯥ ﻣﻮﻧﺪﻟﯥ دي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻮ ﭘﺎﻮ ﮐﯥ ﻟﮑﻪ ﭼـﯥ د ﻣﺨـﻪ‬
‫ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐ‪.‬ې ده د ﺷﻴﺦ ﺑﯧﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﺳـ«ﻋﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻠﮑﻴـﺎر ﻏﺮﺷـ” او ﻗﻄـﺐ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨﺘﻴﺎر ﮐﺎﮐﻲ ډﯦﺮ ﭘﺨﻮا‪ C‬ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﺧﻮﻧﺪي ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د اووﻣﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ درﻪ ﻟﺴﻴﺰه ﮐﯥ ﻳﻮ ﺑﻞ ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﻴﺦ ﻣﺘﻲ ﺧﻠﻴﲇ‬
‫و ﭼﯥ د ده اﺣﻮال ﭘﻪ ﻣﺤﺰن اﻓﻐﺎ‪ ،C‬ﻣـﺮاة اﻻﻓﺎﻏﻨـﻪ‪ ،‬ﺗـﺬﮐﺮاة اﻻﺑـﺮار واﻟﻠﴩـار‪،‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ او ﻧﻮر اﺛﺎرو ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي‪ .‬ده »د ﺧﺪای ﻣﻴﻨﻪ« ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﮐﺘـﺎب‬
‫درﻟﻮد ﭼﯥ د ﻣﻐﻮﻟﻮ ﺗﺮ ﺗﺎړاﮐﻮﻧﻮ ﭘﻮرې ﻣﻮﺟـﻮد و او د ده ﭘـﻪ ﻗـﱪ ﺑـﻪ ﭘـﺮوت و‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﮐﺘﺎب د ﺷﻴﺦ ﻣﺘﻲ د ﻋﺮﻓـﺎ‪ C‬اﻓﮑـﺎرو د ﺑﻴـﺎن ﻫﻴﻨـﺪاره وه ﭼـﯥ د ﻣﻐـﻮﱄ‬
‫ﺗ‪.‬اﮐﻮﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﺗﺮی ﺗﻢ ﺷﻮ او ‪F‬ﻮ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻳﯥ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ي دي‪.‬‬
‫د ده د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ دا ده‪:‬‬
‫ﭘــﻪ ﻟﻮﻳــﻮ ﻏــﺮو ﻫــﻢ ﭘــﻪ د‪V‬ــﺘﻮ ﮐــﯥ‬
‫ﭘــﻪ ﻟــﻮی ﺳــﻬﺎر ﭘــﻪ ﻧﻴﻤــﻮ ﺷــﭙﻮ ﮐــﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٧٤ /‬‬
‫ﺑﻠــــﺒﻼن ﺷــــﻮر و ﻓﻐــــﺎن ﮐــــﺎ‬
‫ﮐ‪.‬ﻳـــﺪن ﭘـــﻪ ‪O‬ﻠﺴـــﺘﺎن ﮐـــﺎ‪۸۷‬‬
‫زرﻏﻮﻧﻪ ﮐﺎﮐ‪.‬ه د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮه ده ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻬﻤﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍﮐﯥ ﻳﯥ ﺷﺎﻋﺮي ﮐ‪.‬ې‬
‫او د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﭘﻨﺠﻮاﻳﻲ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪه‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړې ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﺑﻮﺳـﺘﺎن ژﺑـﺎړﻟﯽ‬
‫او د ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨـﺎ د ﭘﺎړﺳـﻮ ﻧـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ د اﺛـﺎرو د ژﺑـﺎړې ﺗـﺎرﻳﺦ د‬
‫زرﻏﻮﻧﯥ ﮐﺎﮐ‪ .‬د ﺑﻮﺳﺘﺎن د ژﺑﺎړې ﻧﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړې ﻳﻮه ‪V‬ﻪ ﺧﻄﺎﻃـﻪ ﻫـﻢ‬
‫وه‪ .‬د ﮐﺎﮐ‪.‬ې د ﺑﻮﺳﺘﺎن د ژﺑﺎړې œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫اورﯦـــــــــــــﺪﻟﯥ ﻣﯥ ﻗﺼﻪ ده‬
‫ﭼﯥ د ﺷﺎﺗﻮ ﻫﻢ ﺧﻮاږه ده‪۸۸‬‬
‫ﺑﻠﻪ ﺷﺎﻋﺮه د ﺑﺎﺑﺮ د زﻣﺎﻧﯥ راﺑﻌﻪ ﺷﺎﻋﺮه ده ﭼﯥ ﭘـﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﮐـﯥ اوﺳـﯧﺪه او د‬
‫ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟﻮد او ﻳﻮه رﺑﺎﻋﻲ ﻳﯥ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ې ده‪:‬‬
‫ادم ﻳﯥ زﻣــــــــــﮑﯥ وﺗﻪ را ﺳﺘﻮن ﮐﺎ‬
‫ﭘﻪ اور د ﻏﻢ ﻳﯥ ﺳﻮی ﻟ‪.‬ﻣﻮن ﮐﺎ‪۸۹‬‬
‫د ا›ﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﺎی او د ﻧﻬﻤﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ دوران ﮐـﯥ ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﭘ‪W‬ـﺘﻮن‬
‫ﺑﻠﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺷﺎﻋﺮه ﻧﯧﮑﺒﺨﺘـﻪ ده ﭼـﯥ د اﺷـﻨﻐﺮ اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﯥ وه‪ .‬ﻧﯧﮑﺒﺨﺘـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﺴﻤﻪ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د »ارﺷﺎداﻟﻔﻘﺮا« ﭘﻪ ﻧـﻮم ﮐﺘـﺎب ﻟﻴﮑﻠـﯽ و ﭼـﯥ درې‬
‫\ﻮ\ﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي‪:‬‬
‫ﭘـــــﻪ زړه ‪V‬ـــــﺎد ﺷـــــﯥ اې ﻣﻮﻣﻨـــــﻪ‬
‫ﭘـــــﻪ ﻇـــــﺎﻫﺮ ﭘـــــﻪ ﺑـــــﺎﻃﻦ ﺳـــــﭙﻴﻨﻪ‬
‫ﻇــــﺎﻫﺮ زﻫــــﺪ ﭘــــﻪ اﺧــــﻼص ﮐــــ‪.‬ه‬
‫ﭘــــﻪ زړه \ﻴﻨــــ‪ E‬ﺷــــﻪ ﻟــــﻪ ﻳﻘﻴﻨــــﻪ‬
‫ﺷـــﮑﺮ ﺻـــﱪ ﭘـــﻪ ﻫـــﺮ ﺣـــﺎل ﮐــــ‪.‬ه‬
‫ﺧﻮدœــــﺎی ﻣــــﻪ ﺷــــﻪ ﺧﻮدﺑﻴﻨــــﻪ‪۹۰‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧٣ /‬‬
‫ﺗﺮﻧﮏ ﺑﻬﻴ‪h‬ي‬
‫ﺗﺮﻧﮏ ﺑﻬﻴ‪h‬ي‬
‫ﻏﺎړې ﺗﺮ ﻏﺎړې‬
‫زﻣﺎ زړ‪O‬ﯽ ﺧﻮ‬
‫ﺧﭙﻞ ﻻﻟﯽ ﻏﻮاړي‪۸۵‬‬
‫د ا›ﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ د دوﻫﻤﯥ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﭘﺮ ﻣﻬﺎل د زﻣﻴﻨﺪاور ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﻳـﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﺷﺎﻋﺮ اﮐﱪ اوﺳﯧﺪه ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟﻮد ﭼﯥ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ‬
‫ﺣﺒﻴﺒﻲ د ده د دﻳﻮان ﻳﻮ ‪F‬ﻮ ﭘﺎﯥ د ﻫﻠﻤﻨﺪ ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﻣﻮﻧﺪﻟﯥ دي‪ .‬د ده د‬
‫ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ دا ده‪:‬‬
‫زه ﭼـــﯥ ﭘـــﻪ ﻣﻴﻨـــﻪ ﻣﻌﺸـــﻮﻗﻮ د ﺑﻨ‪a‬ـــ‪.‬و ﴍﻧـــ‪ E‬ﻟـــﺮه ‪J‬ـــﻢ‬
‫زه د ﻫﺠـــــﺮان د ﺑﻴﻠﺘﺎﻧـــــﻪ د ﺗـــــﻮرو ﺟﻨـــــ‪ E‬ﻟـــــﺮه ‪J‬ـــــﻢ‬
‫ﺑﻴﻠﺘـــﻮن ﭘـــﻪ ﺧﻮﻟـــﻪ راﮐـــ‪.‬ې ‪F‬ـــﺎﭘﯧ‪.‬ې زه ﻻ ﻋـــﺎر ﻧـــﻪ ﻟـــﺮم‬
‫وام د ﻣﻌﺸــﻮق ﭘــﻪ ﺳــﻴﻨﻪ ﭘــﺮوت زه ﺗــﻮر ﻟﻮﻧــ‪ E‬ﻟــﺮه ‪J‬ــﻢ‪۸۶‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ زرﻏﻮن ﺧﺎن ﻧﻮرزی دی ﭼﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪه او د ﺷـﻌﺮ‬
‫دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟﻮد او ﻳﻮه ﺳﺎﻗﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﯥ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ې ده ﭼﯥ œﻮﻧـﻪ‬
‫ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺳـــﺎﻗﻲ ﭘﺎ‪F‬ـــﻪ ﭘﻴﺎﻟـــﻪ راﮐـــ‪.‬ه‬
‫ﻣـــﺮور ﻳـــﺎر ﻣـــﯥ ﭘﺨـــﻼ ﮐـــ‪.‬ه‬
‫اوﺑـــﻪ ﺗـــﻮﻳﯥ ﭘـــﻪ ﳌﺒـــﻮ ﮐـــ‪.‬ه‬
‫اور ﻣــﯥ ﻣــ‪ .‬ﭘــﻪ دې اوﺑــﻪ ﮐــ‪.‬ه‬
‫ﭘﴪـ ـﻟﯽ ﺳــﻮ ﻏﻨﭽــﻪ ‪O‬ــﻞ ﮐــﺎ‬
‫زﻟﻔــــﯥ ﺗــــﺎوې د ﺳــــﻨﺒﻞ ﮐــــﺎ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٧٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧٥ /‬‬

‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﭼﯥ ﮐﻴﺴﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ ﻟﻴﮑﻠﯥ او »ﻏﺮﻏ‪W‬ﺖ ﻧﺎﻣـﻪ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي دوﺳـﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬دی او د ده د ﮐﺘﺎب ﻧﻪ ﻳﻮه ﮐﻴﺴﻪ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧـﺪي ﮐـ‪.‬ې ده‬
‫ﺷﭙ‪#‬م ﭙﺮﮐﯽ‬ ‫ﭼﯥ œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﻟـــــــﻪ ﻧﯧﮑﺎﻧﻮ رواﻳﺖ دی‬
‫ﻫﺴﯥ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ دی‪۹۱‬‬
‫ﻟﻮدي ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﻣﻮږ وﻳﻨﻮ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﻗﺒﻴﻠﻮي ﻧﻈﺎم ﻻﻧﺪې د ﺳﻠﻴ«ن د ﻏﺮوﻧـﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ دوﻫﻤـﻪ ﻫﺠـﺮي ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﮐـﯥ د ﮐﴘـ ﻏـﺮه ﻟـﻪ ﳌﻨـﯥ ﻧـﻪ د اﺑﺎﺳـ”‬ ‫او ﺑﻴﺪﻳﺎوو ﮐﯥ ﺳﻮﻟﻪ ﻳﺰ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه ﻳﺎ ﻳﯥ د ﻳﺮﻏﻠ‪a‬ﺮو ﻧـﻪ د وﻃـﻦ ﺳـﺎﺗﻨﯥ ﭘـﻪ ﻻر‬
‫ﻟﻮﯦــﺪﻳ‪ q‬ﻟــﻮري ﺗــﻪ ورو ورو ﻧﻨﻮﺗــﻞ‪ .‬ﻫﻤــﺪﻏﻮ ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ د ﺧﭙــﻞ ﺟﻨ‪a‬ــﻲ وړﺗﻴــﺎ او‬ ‫ﮐﯥ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﻮﻟﻪ د ﺧﭙﻞ ﻓﻠ ﮑﻠﻮر ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﻫﻢ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ اﺛﺎر اﻳﺠﺎد ﮐـ‪.‬ي دي‬
‫زړورﺗﻮب ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ د واﮐﻤﻨﻮ ﻫﻨﺪي راﺟﺎ‪O‬ﺎﻧﻮ ﴎه د ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ‪F‬ﻠﻮرﻣﯥ‬ ‫ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ وده ﮐﯥ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎی ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻫﺠﺮي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ دوران ﮐﯥ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭘـﻪ ﻳـﻮه ‪F‬ﻨـه ﮐـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻲ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﺷﻴﺦ ﺣﻤﻴﺪ ﻟﻮدي ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﺟﻮړ ﮐ‪ .‬ﭼـﯥ د ﻣﻠﺘـﺎن ﻧـﻪ ﻧﻴـﻮﻟﯥ ﺗـﺮ‬
‫ﻟﻐ«ﻧﻪ ﭘﻮرې ﺳﻴﻤﯥ ﻳﯥ ﺗﺮ واک ﻻﻧﺪې وې دا واﮐﻤﻨﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﻣﻠﺘﺎن ﻟﻮدﻳـﺎن‬
‫وو‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ﺳﺒﮑﺘ‪J ”a‬ﻮاک ﭘﻪ زﻳﺎﺗﯧﺪو ﺷﻮ ﻧﻮ د ﻣﻠﺘﺎن او ﺳﯧﻨﺪ د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺧﻴـﺎل‬
‫ورﴎه ﭘﻴﺪا ﺷﻮ‪ .‬ﭘﺪې ﻣﻬﺎل ﺷﻴﺦ ﺣﻤﻴﺪ ﻟﻮدي د ﻣﻠﺘﺎن ﻧﻪ ﺗﺮ ﻟﻐ«ﻧﻪ واﮐﻤﻦ و‪.‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﺣﻤﻴﺪ د ﺳﺒﮑﺘ‪ ”a‬ﴎه د ﺳﻮﻟﯥ ﺗ‪.‬ون وﮐ‪ .‬ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤـﻮد‬
‫ﻏﺰﻧﻮي ﭘﺪې ﭘﻠﻤﻪ ﭼـﯥ ‪O‬ـﻮاﮐﯥ د ﻣﻠﺘـﺎن ﻟـﻮدي واﮐﻤـﻦ د ﻗﺮﻣﻄﻴـﺎﻧﻮ ﻧﻈﺮﻳـﺎت‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﻮي ﭘﻪ ﻣﻠﺘﺎن ﻳﺮﻏﻞ وﮐ‪ ..‬دﻏﻪ وﺧﺖ د ﺷـﻴﺦ ﺣﻤﻴـﺪ وراره داود د ﻣﻠﺘـﺎن‬
‫ﺑﺎﭼﺎ و‪ .‬داود د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد د ﻟ‪W‬ﮑﺮو ﭘﻪ وړاﻧﺪې ﻣﺎﺗﻪ وﮐ‪.‬ه او داود ﺑﻨـﺪي‬
‫او ‪F‬ﻪ وﺧﺖ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﻨﺪﻳﺘﻮن ﮐﯥ ﺳﺎه ورﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫د ﻣﻠﺘﺎن د ﻟﻮدي ﮐـﻮرﻧ‪ +‬د دوو ﻏـ‪.‬و ﺷـﻴﺦ رﺿـﯽ ﻟـﻮدي او ﻧﴫـ ﻟـﻮدي ﭼـﯥ‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی د ﺷﻴﺦ ﺣﻤﻴﺪ وراره او دوﻫﻢ ﻳﯥ زوی و د ﺷﻌﺮ œـﻮﻧﯥ ﭘـﻪ ﭘـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي ﭼﯥ د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﺷﻌﺮي ﻣﻨﺎﻗﺸﯥ ﺑ‪o‬ـﻪ ﻟـﺮي‪ .‬دا ﻣﻨﺎﻗﺸـﻪ‬
‫د ﻫﻐﯥ ﭘﻠﻤﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ده ﭼﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧـﻮي ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٧٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧٧ /‬‬

‫‪O‬ــﺮه ﻣـــﯥ ﻫﻐــﻪ ﻟﺮﻏـــﻮﻧﯽ دی‬ ‫واﮐﻤﻨﻲ زﻏﻤﻠﯽ ﻧـﻪ ﺷـﻮه ﻧـﻮ ﻳـﯥ دا ﺗـﻮر ﻟ‪a‬ـﺎوه ﭼـﯥ ‪O‬ـﻮاﮐﯥ ﻟـﻮدي واﮐﻤـﻦ د‬
‫اوس ﻫﻢ ﮐـﺮوړ ﭘـﻪ ﻟﺮﻏﻮﻧـﻪ ﻳـﻢ‬ ‫ﻗﺮﻣﻄﻴــﺎﻧﻮ ﭘﻠــﻮي دي‪ .‬ﺧــﻮ دا ﻳــﻮه ﺑﻬﺎﻧــﻪ وه او د ﺷــﻴﺦ رﺿــﯽ او ﻧﴫـ ﺷــﻌﺮي‬
‫د اﺳــﻼم ﭘــﺮ ﻫﺴــﮏ ﺑــﻪ ‪J‬ﻠــﻢ‬ ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ دا ﺗﻮر ﭘﻪ ﮐﻠﮑﻪ ردوي‪:‬‬
‫و ﺗﻮراﻧـــــﻮ ﺗـــــﻪ ﺗﻴـــــﺎره ﻳـــــﻢ‬ ‫دﺷﻴﺦ رﺿﯽ ﺷﻌﺮي ﭘﺎړﮐﯽ ﭼﯥ ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ی دا دی‪:‬‬
‫د ﻟــــﻮدي زوی ﺳــــﻨﺘﻲ ﻳــــﻢ‬ ‫د اﻟﺤـــﺎد ﭘـــﻪ ﻟـــﻮر د ﺗﺮﭘﻠـــﻞ‬
‫د ﺣﻤﻴـﺪ ﻟـﻪ ﻟـﻮړ ﮐﻬﺎﻟـﻪ ﻳـﻢ‪۹۳‬‬ ‫‪O‬ــــﺮوه دې زﻣــــﻮږ وﮐــــﻮراوه‬
‫ﻣــــﻮږ روــــﲇ ﭘــــﻪ زﻳﺎرﻧــــﻪ‬
‫د ﻣﻠﺘﺎن د ﻟﻮدﻳـﺎﻧﻮ د راﻏﻮر‪J‬ﯧـﺪو ‪F‬ﻠـﻮر ﭘﯧـ‪.‬ۍ وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ ﻟـﻮدي‬ ‫ﺗــــــﺎ ﭘــــــﻪ ﺗــــــﻮرو ﺗــــــﻮراوه‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻧﻬﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﮐﯥ ﺑﻴﺎ دوﻣﺮه ‪J‬ﻮاﮐﻤﻦ ﺷـﻮل ﭼـﯥ د‬ ‫ﻟﺮﻏـــــﻮن وﻟـــــﯥ ‪O‬ﺮوﻫﯧـــــﺪﻟﯥ‬
‫ﺑﻬﻠﻮل ﻟﻮدي ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﻳﯥ ﭘـﻪ ‪ ۸۵۰‬ﻫﺠـﺮي ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬ ‫ﭼــــــــﯥ دې ‪O‬ﻮ‪V‬ــــــــﻲ اړاوه‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮐ‪ ..‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻬﻠﻮل ﻟﻮدي د ډﻳﲇ د ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﭘـﺮ ﺗﺨـﺖ ﮐ‪W‬ﯧﻨﺎﺳـﺖ او‬ ‫ﻫﻐـــﻪ ‪O‬ـــﺮو دې اوس اړه ﮐـــ‪.‬‬
‫ﻳﻮه ﭘﺮاﺧﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻳﯥ ﭼﯥ د ﭘﻨﺠﺎب ﻧﻪ د ﺑﻬﺎر اﻳﺎﻟـﺖ ﺗـﺮ ﭘـﻮﻟﯥ ﻏﺰﯦـﺪﻟﯥ وه‬ ‫ﭼــــــﯥ ﭘﻠــــــﺮو دې رــــــﺎوه‬
‫ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺑﻬﻠﻮل د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻮ د \ﯿﻨ‪a‬ﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﺧﭙﻞ اﺳﺘﺎزي روه ﺗـﻪ وﻟﯧـ‪h‬ل‬ ‫ﻟﻮدي ﺳﺘﺎ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﭙﮏ ﺳـﻮ‬
‫او د ﻳﻮه ﺷﺎﻫﻲ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻪ ﺗﺮځ ﮐﯥ ﻳﯥ د دې ﺳﻴﻤﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ ﺗﻪ ﻫﻨـﺪ ﺗـﻪ د‬ ‫ﮐـــﻪ ﻫـــﺮ ‪F‬ـــﻮ ﻣـــﻮ درﻧـــﺎوه‬
‫راﺗﻠـﻮ ﺑﻠﻨــﻪ ورﮐـ‪.‬ه‪ .‬دی ﻟﻴﮑــﻲ‪» :‬ﻣــﺎ ﺗـﻪ ﺧــﺪای ﭘـﺎک د ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﺣﮑﻮﻣــﺖ‬ ‫ﻧﴫــه! ﻧــﻪ ﻣــﻮ ﻳــﯥ ﻟــﻪ ﮐﻬﺎﻟــﻪ‬
‫راﮐ‪.‬ی دی‪ .‬وﻟﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻫﻐﻪ ﺳ‪.‬ی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮﻟﯽ ﳾ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ د ﻗﺎم‬ ‫ﻟــــﻮدي ﻧــــﻪ ﻳــــﯥ ﭘــــﻪ ﮐــــﺎوه‬
‫او ﻗﺒﻴﻠﯥ ﺧﺎوﻧﺪ وي‪ .‬ﭘﺪې ﺑﻨﺎ \ﻮﻟﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﭘـﻪ ﮐـﺎر دي ﭼـﯥ ﻫﻨـﺪ ﺗـﻪ راﳾ‪.‬‬ ‫زﻣــﻮږ رﻏــﺎ ده ﺳــﺘﺎ ﻟــﻪ ‪O‬ﺮوﻫــﻪ‬
‫ﻓﻮ‪J‬ﻲ ﻣﻼزﻣﺖ اﺧﺘﻴﺎر ﮐ‪.‬ي او ﻳﻮ ﻃﺮف ﺗـﻪ ﺟـﺎ‪ ƒO‬ﺣﺎﺻـﻞ ﮐـ‪.‬ي او د ارام او‬ ‫دورې ‪J‬ﻠـــﻮي ﭘـــﻪ رﻏـــﺎوه‪۹۲‬‬
‫ﻫﻮﺳﺎﻳﻲ ژوﻧﺪ ﺗﯧﺮ ﮐ‪.‬ي او ﺑﻞ ﻃﺮف ﺗﻪ د ﺧﭙﻞ ﻗﺎﻣﻲ ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭘﻪ ﻟ‪.‬‬ ‫د ﻧﴫ ﻟﻮدي ‪J‬ﻮاب‪:‬‬
‫ﮐﯥ د ﻣﻈﺒﻮﻃﻮ د‪V‬ﻤﻨﺎﻧﻮ دﭘﺎره ﻳﻮ ﻣﻈﺒﻮط دﯦـﻮال او‪O‬ـﺮزي‪ ۹۴ «.‬د دې ﻓﺮﻣـﺎن‬ ‫د اﻟﺤــﺎد ﭘــﻪ ﻧــﻮم ﺗــﻮرن ﺳــﻮم‬
‫ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻟﻮدي‪ ،‬ﻟﻮﻫﺎﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎزي‪ ،‬ﻣﺮوت‪ ،‬ﺑﯧﻨﻲ‪ ،‬ﴎﺑ‪o‬ﻲ او ﮐﺮﻻﻲ ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻫﻨـﺪ‬ ‫زه ﻟﺮﻏــﻮن ﺧــﻮ ﻣﻠﺤــﺪ ﻧــﻪ ﻳــﻢ‬
‫ﺗﻪ رواﻧﯥ ﺷﻮې‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ډﯦﺮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻫﻨﺪ ﺗـﻪ ﺷـﻴﻮه ﺷـﻮل او ﻫﻠﺘـﻪ ﺑﻬﻠـﻮل‬ ‫زﻣــﺎ د‪V‬ــﻨﻪ ﻫﺴــﯥ ﺗــﻮ راﮐــ‪.‬‬
‫ﻟﻮدي د ده ﻟﻪ ﺧﻮا ﻧﻴﻮل ﺷﻮي اﻳﺎﻟﺘﻮﻧﻪ د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ووﯦﺸﻞ او ﻫـﺮ ﻳـﻮ ﻣﴩـ‬ ‫ﮐــﻪ ﻣﻠﺤــﺪ ﻳــﻢ د د‪V‬ــﻨﻪ ﻳــﻢ‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ د اﻣƒ ﻧﻮم ورﮐ‪..‬‬ ‫ﻟــــﻪ اﺳــــﻼﻣﻪ ﻧــــﻪ ﺗﺮﭘﻠﻤــــﻪ‬
‫د ﺑﻬﻠﻮل ﻟﻮدي د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﺳﮑﻨﺪر ﻟﻮدي واک ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﺪر ﻟﻮدي‬ ‫ﺗﻮراﻧـــﻮ ‪F‬ﺨـــﻪ ﭘـــﻪ ﺗﺮﭘﻠـــﻪ ﻳـــﻢ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٧٩ /‬‬

‫ﮐﯥ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎی درﻟﻮد‪ .‬د ﺑﻬﻠﻮل ﭘﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫﻲ ﮐﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د درﺑﺎر او‬ ‫ﻳﻮ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ او ﻣﻘﺘﺪر ﺷﺨﺼﻴﺖ او د ډﯦﺮ ﺗﺪﺑƒ ‪ ¦WF‬و‪ .‬د ده د ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﭘـﻪ‬
‫درﺑﺎري دودوﻧﻮ ﴎه ﺑﻠﺪ ﺷﻮل‪ .‬ﭘـﻪ درﺑـﺎر ﮐـﯥ د ﻋﺎﳌـﺎﻧﻮ او ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ د ﭘـﺎﻟﻨﯥ‬ ‫ﻣﻬﺎل ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ‪V‬ﯧﺮازي او ﭘﺮﯦ«‪ C‬وه‬
‫دود ﻫﻢ ﭘﻪ دوی اﻏﯧﺰ ﺷﻴﻨﺪﻟﯽ و‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ دوره ﮐﯥ ﺧﻠﻴﻞ ﻧﻴﺎزي ﭼﯥ د درﺑﺎر‬ ‫د ﺳﮑﻨﺪر ﻟﻮدي د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﻮدي د واک ﭘـﻪ ‪O‬ـﺪی ﮐﯧﻨﺎﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ و ﻻﻧﺪې رﺑﺎﻋﻲ د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ وړاﻧﺪې وﻳﻠﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی د ﺧﻠﮑﻮ او ﺧﭙﻠﻮ اﻣƒاﻧﻮ ﴎه ‪V‬ﻪ روﻳﻪ وﮐ‪.‬ه ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﯥ‬
‫ده‪.‬‬ ‫\ﻴﻨ‪a‬ﯥ ﺷﻮې ﻧﻮ ﭘﺨﭙﻠﻮ اﻣƒاﻧﻮ ﭘﺴﯥ ﻳﯥ راواﺧﯧﺴﺘﻪ‪ .‬د اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي دا ﻧـﺎوړه‬
‫ﺧــــ‪.‬ې اورﯦ§ــــﯥ ژاړي ﻟــــﻪ ﭘﺎﺳــــﻪ‬ ‫روﻳﻪ د دې ﻻﻣﻞ ﺷﻮه ﭼﯥ د ﭘﺎﭼﺎ او ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ اﻣƒاﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﺑﯥ ﺑـﺎوري زﻳﺎﺗـﻪ او‬
‫ﮐﻮﻳﻠــــﻪ ږغ ﮐــــﺎ ﺑﯿﻠﺘــــﻮن ﻟــــﻪ ﻻﺳــــﻪ‬ ‫ﺑﯥ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﳾ‪ .‬د دﻏﯥ ﺑﯥ ﺑﺎوری ﭘﺎﻳﻠﻪ دا ﺷﻮه ﭼﯥ د ﭘﺎﭼـﺎ ﭘـﻪ ژوﻧـﺪ‬
‫ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﻟــﻮ‪O C‬ــﻮﻫﺮ ﭘــﻪ ﺧــﻮل ﺳــﺘﺎ‬ ‫ﮐﯥ د ﺑﻬﺎر اﯾﺎﻟﺖ درﻳﺎ ﺧﺎن ﻟﻮﻫﺎﻲ زوی ﭼﯥ د ﺑﻬﺎر ﺣﺎﮐﻢ و ﭘـﺎ‪F‬ﻮن وﮐـ‪ .‬او د‬
‫دا ﻣﺮﺣﺒــﺎ ﮐــﺎ ﺳــﺘﺎ زﻣــﻮ ږ ﻣﻮاﺳــﻪ‪۹۵‬‬ ‫ډﻳﲇ ﻧﻪ ﺑﻴﻞ ﺷﻮ‪ .‬د اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي او ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ اﻣƒاﻧـﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺗـﺮ دې ﭘـﻮﻟﯥ‬
‫ورﺳــﯧﺪ ﭼــﯥ ‪J‬ﻴﻨــﻮ اﻣƒاﻧــﻮ د ﭘﺎﭼــﺎ د ﻣﻨ§ــﻪ وړﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره ان ﻏــﺪارۍ ﺗــﻪ ﻻس‬
‫د ﻧﻴﺎزي د ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ‪J‬ﻮاب ﮐﯥ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻬﻠـﻮل ﻟـﻮدي ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و‬ ‫واﭼﺎوه‪ .‬د ﺑﯧﻠ‪a‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ دوﻟﺖ ﺧﺎن ﻟـﻮدي ﭼـﯥ د اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي ﭘـﻪ وﺧـﺖ‬
‫ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ داﺳﯥ ‪J‬ﻮاب ورﮐﻮي‪:‬‬ ‫ﮐﯥ د ﭘﻨﺠـﺎب د وﻻﻳـﺖ واﱄ او ﻳـﻮ ﻧﻮﻣﻴـﺎﻟﯽ ﺳﭙﺎﺳـﺎﻻر و او اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي د‬
‫ﻣﻠﮏ ﺑﻪ زرﻏﻮن ﮐـ‪.‬م ﭘـﻪ ورﮐـ‪.‬ه راﺳـﻪ‬ ‫ﻫﻐﻪ د ﻣﻨ§ﻪ وړﻟﻮ ﭘﺴﯥ ﻣﯥ راﻧﻐ‪W‬ﺘﯥ وې ﻏﺪارۍ ﺗﻪ ﻻس واﭼﻮه‪ .‬دوﻟﺖ ﺧﺎن‬
‫‪O‬ــــﻮره اورﯦ§ــــﯥ د داد ﻟــــﻪ ﭘﺎﺳــــﻪ‬ ‫ﻟــﻮدي د اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟــﻮدي د ﺗــﺮه ﻋﻼءاﻟــﺪﻳﻦ ﻋــﺎ‪ º‬ﺧــﺎن ﴎه ﭼــﯥ دا ﻣﻬــﺎل ﭘ ـﻪ‬
‫ﺧــﻮل ﻣــﯥ د ﻋــﺪل ﭘــﻪ درو روڼ دی‬ ‫‪O‬ﺠﺮات ﮐﯥ د اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي د ﻻﺳـﻪ ﭘﻨـﺎه اﺧﯧﺴـﺘﯥ وه اړﻳﮑـﻪ \ﻴﻨ‪a‬ـﻪ ﮐـ‪.‬ه او‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ زﻳـﺐ ﻣـﻮﻣﻲ زﻣـﺎ ﻟـﻪ ﻻﺳـﻪ‪۹۶‬‬ ‫ﭘﻨﺠﺎب ﺗﻪ ﻳﯥ راوﺑﺎﻟﻪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺧﺎن ﻟﻮدي د اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﻮدي ﺗﺮه ﮐﺎﺑﻞ ﺗﻪ واﺳـﺘﻮﻟﻮ‬
‫ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﺑﺎﺑﺮ ﻣﻐﻮل د اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻮدي ﭘﺮﺿـﺪ وﻫ‪Y‬ـﻮي ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺮﻳـﺪ‬
‫زﳌــﯽ ﻫﯧــﻮاد ﻣــﻞ دا د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ درﺑــﺎري ادﺑﻴــﺎﺗﻮ ﻟــﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ œــﻮﻧﯥ ﺑــﻮﱄ‪.‬‬ ‫وﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪرﻧ‪a‬ﻪ د ﻋﻴﺴﯽ ﻣﺸﻮاﻲ او ﺷﻴﺦ ﻋﲇ ﴎوري ﻟـﻮدي ﻏﺰﻟـﯥ ﻫـﻢ د ﻳـﺎدوﻧﯥ‬ ‫ﺑﺎﺑﺮ ﭘﻪ ‪ ۱۵۲۶‬ﮐﺎل ﮐﯥ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﻮدي ﺗﻪ د ﭘﺎ‪ C‬ﭘﺖ ﭘﻪ ﺟ‪.a‬ه ﮐﯥ ﻣﺎﺗﯥ ورﮐـ‪.‬ه‪.‬‬
‫وړ دي‪.‬‬ ‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟ‪.a‬ه ﮐﯥ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﻮدي د ﻳﻮه ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﭘﻪ ﻻس ووژل ﺷـﻮ‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫د ﺷﻴﺦ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺑ‪.‬ﯦ‪ µ‬ﺻﻮﰲ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺪﻟﻪ ﻫﻢ د ﻳﺎدوﻧﯥ وړ ده‪ .‬ﻣـﻮږ ﺗـﻪ د ﺷـﻴﺦ‬ ‫ﺑﺎﺑﺮ د ﻫﻨﺪ د ﻣﻐﻮﱄ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ـﻮد‪ .‬ﺧـﻮ د ﺑـﺎﺑﺮ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﻋﻴﺴﯽ ﭘﻪ درﻳﻮ ژﺑﻮ رﺳﺎﻟﻪ او د ﺷـﻴﺦ ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺑـ‪.‬ﯦ‪ µ‬ﺑﺴـﺘﺎن اﻻوﻟﻴـﺎ ﮐﺘـﺎب ﺗـﺮ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺧﭙﻞ ﻫﻮ‪V‬ﻴﺎر او ﻣﺪﺑﺮ ﻣﴩ ﻓﺮﻳـﺪ ﺧـﺎن ﺗـﺮ ﻻر‪V‬ـﻮوﻧﯥ ﻻﻧـﺪې د ﺑـﺎﺑﺮ‬
‫اوﺳﻪ ﻻﺳﺘﻪ ﻧﺪي راﻏﲇ‪ .‬ﭘﺪې دوره ﮐﯥ د ﻧﻬﻮ ﺗﻨﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﺎﻋ ﺮاﻧﻮ ﻧﻬﻪ ﺑﻴﻞ ﺑﻴـﻞ‬ ‫زوی ﻫ«ﻳﻮن ﺗﻪ ﻣﺎﺗﯥ ورﮐ‪.‬ه او د ﺷƒﺷﺎه ﺳﻮري ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد ﺷـﻮ او د ﻧﻮﻣـﻮړي‬
‫ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻻﺳﺘﻪ راﻏﲇ ﺧﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻻ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻧﺪي ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮي‪.‬‬ ‫ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮن واﮐﻤﻨﻲ ﺑﻴﺎ راژوﻧﺪی ﺷﻮه‪.‬‬
‫د ﻟﻮدي ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ واﮐﻤﻨﻲ ﺑﺎﺑﺮ ﻣﻐﻮﱄ ﭘﺎﭼﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ د ﭘـﺎ‪C‬‬ ‫ﻟﻮدي واﮐﻤﻨﻮ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﴎه ﻣﻴﻨﻪ درﻟـﻮده او د دوی ﭘـﻪ درﺑـﺎر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٨١ /‬‬

‫ﭘﺖ ﭘﻪ ﺟ‪.a‬ه ﮐﯥ ﻧﺴﮑﻮره ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫د ﺑﺎﺑﺮ د واﮐﻤﻨ‪ +‬وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ زوی ﻫ«ﻳﻮن د ﻫﻨﺪ واﮐﻤـﻦ ﺷـﻮ ﺧـﻮ د ﺳـﻮري‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﺗﻠﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮﻳﺪ ﺧﺎن ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﻳﯥ ﻣﺎﺗﻪ وﮐـ‪.‬ه او ﻓـﺎرس ﺗـﻪ وﺗ‪W‬ـﺘﯧﺪ‬
‫اووم ﭙﺮﮐﯽ‬ ‫او ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﻓﺮﻳﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎ واﮐﻤﻦ ﺷﻮل او ﻓﺮﻳـﺪ ﺧـﺎن د‬
‫ﺷƒﺷﺎه ﺳﻮري ﻟﻘﺐ ﻏﻮره ﮐ‪ ..‬ﺷƒﺷﺎه ﺳﻮري د ﭘﺮاخ ﻧﻈﺮ ﺧﺎوﻧـﺪ و او ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ د ﻳﻮه ﻗﻮم ﭘﻪ ﺳﱰ‪O‬ﻪ ﮐﺘﻞ او ده ﺑﻪ وﻳﻞ‪\» :‬ﻮل ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻳـﻮ ﻗـﻮم دی زﻣـﺎ‬
‫روﺎﻧﻴﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ د ﻗﺒﻴﻠﻮ ذﮐﺮ ﻣﻪ ﮐﻮئ«‪ ۹۷.‬د ﻟﻮدﻳﺎﻧﻮ وروﺳﺘﻪ د ﺷƒﺷﺎه ﺳـﻮري‬
‫ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وﻳﻞ ﮐﯧﺪه‬
‫ﭘــﻪ ﻫﻨــﺪ ﮐــﯥ د ﻟــﻮدي او ﺳــﻮري دوﻟﺘــﻮ د ﻧﺴــﮑﻮرﯦﺪو وروﺳــﺘﻪ اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ ﭘــﻪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ داودي واﻳﻲ ﭼﯥ »ﭼﻮن ﺟﺪم ﺷﻴﺦ ﺑﺎﻳﺰﻳـﺪ در ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـƒﺧﺎن دراﻣـﺪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐﯥ د ﻫﻨﺪ د ﻣﻐﻮﱄ واﮐﻤﻨﻮ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻫﯧﻮاد ﺧﺘﻴ§ﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳـﯥ ﻻﻧـﺪې‬ ‫ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﺷƒﺧﺎن ﺑﺮ ﺷﻴﺦ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ و ﭼﻨـﺪ ﻗـﺪم ﭘﻴﺸـﱰ اﻣـﺪ‬
‫ﮐ‪.‬ې وه‪ ،‬ﭘﺮ وړاﻧﺪې ﺧﭙﻞ ﻣﲇ ازادي ﺑﺨ‪W‬ﻮوﻧﮑﯽ ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬د رو‪V‬ـﺎن ﭘـƒ ﭘـﻪ‬ ‫ﺟﺪم ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺷƒﺧﺎن ﺑﺎ زﺑـﺎن اﻓﻐـﺎ‪ C‬ﻓﺮﻣـﻮد‪) :‬ﺷـﻴﺨﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﴩۍ ﭘﻴﻞ ﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀﺖ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ‪h‬ي‪.‬‬ ‫ﻏﺎړې ﺑﻪ و‪J‬ﻮ(«‪۹۸‬‬
‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ رو‪V‬ﺎن ﭘƒ وﭘﯧﮋﻧﺪل ﺷﻮ د ﺷـﻴﺦ ﻋﺒـﺪﷲ زوی و‪ .‬ﺷـﻴﺦ‬ ‫ﻫﻤﺪا راز ﭘﻪ دې ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ راﻏﲇ دي ﭼﯥ ﺷﺧﺎن د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻏﻮﺘﻞ ﭼﯥ‬
‫ﻋﺒﺪﷲ د ﺳﻮوﻳﲇ وزﻳﺮﻳﺴـﺘﺎن د ﮐـﺎ‪O C‬ـﺮم اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﯽ او اورﻣـ‪ .‬اﻓﻐـﺎن و‪.‬‬ ‫ﭘﻪ رواﻧﻪ ژﺑﻪ ‪+‬ﻮاب وواﻳﻲ او وﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ اﻓﻐﺎ' ژﺑﻪ ﭘﺮ ﻣﺎ ‪#‬ﺮاﻧﻪ ده‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ رو‪V‬ﺎن ﭘﻪ ﻳﻮه ﻋﻠﻤﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﮐـﯥ د ﭘﻨﺠـﺎب ﭘـﻪ ﺟﺎﻟﻨـﺪر ﮐـﯥ زﻳ‪h‬ﯦـﺪﻟﯽ‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺎﻟﻮﻧﮑﻮ ﭘﺎﭼﺎﻫﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﯾﻮ ﺳﻠﻄﺎن ﻓƒوز ﺷﺎه دی ﭼـﯥ د ده د‬
‫دی‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی ﻻ د اوو ﮐﺎﻟﻮ ﻣﺎﺷﻮم و ﭼﯥ د ﻟﻮدﻳﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ د ﻣﻐـﻮﱄ ﺑـﺎﺑﺮ ﭘـﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺎﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺟﻬﺎن داﺳﯥ واﻳﻲ »ﺟﺰ وﺳﻴﻠﻪ ای ﭘﺸﺘﻮ و ﭘﺸﺘﻮ‬
‫ﻻس ﻧﺴﮑﻮره ﺷـﻮه‪ .‬دﻏـﻪ ﻣﻬـﺎل د ﺷـﻴﺦ ﻋﺒـﺪﷲ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﺧﭙـﻞ ﭘﻠـﺮ‪\ C‬ـﺎ\ﻮ‪t‬‬ ‫‪O‬ﻮﻳﺊ در درﺑﺎر ﻓـƒوز ﺷـﺎﻫﻲ اﺣـﺪی را ﭘـﻴﺶ ﻗـﺪﻣﯽ ﻣﻘـﺪور ﻧﺒـﻮد و ﻃﺎﯾﻔـﻪ‬
‫ﮐﺎﻧﻴ‪a‬ﺮم ﺗﻪ راﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﻮه‪.‬‬ ‫اﻓﺎﻏﻨﻪ را ﻓƒوز ﺷﺎه از ›ﺎم ﴍﻓﺎ ﻋﺰﻳﺰ ﺗـﺮ ﻣﻴﺪاﺷـﺖ‪ ۹۹ « ...‬د دې ﴎه ﴎه‬
‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧ‪ +‬زده ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل دود وې د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر او ﻣﻼ ﭘﺎﻳﻨﺪه ﻧﻪ‬ ‫زﯾﺎﺗﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ د ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ې او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ‪F‬ﻮ ﮐﺎﻟﻪ رﻳﺎﺿـﺖ و‪O‬ﺎﻟـﻪ ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ د ﭘـƒۍ او د ﺧﻠﮑـﻮ د‬
‫روﺣﺎ‪ C‬ﻻر‪V‬ﻮوﻧﯥ درﺟﯥ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ‪ .‬د ده د ﭘƒۍ‪V ،‬ﻪ ﺳ‪.‬ﻳﺘﻮب او ﺧﻠﮑـﻮ ﺗـﻪ‬
‫د ﻻر‪V‬ﻮوﻧﯥ اوازې ﺗﺮ ﻣﻠﮑﻮﻧﻮ ﺧﻮرې ﺷﻮې‪.‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﺗﻮران او ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ﺳﻔﺮوﻧﻪ وﮐ‪.‬ل او راز راز دﻳﻨﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ل او ﺳﻮدا‪O‬ﺮي ﻳﯥ ﻫﻢ ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﺷƒﺷﺎه ﺳﻮري ﴎه اﺷﻨﺎ او ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﯾﯥ د ﺷƒﺷﺎه ﺳﻮري د ﻣﻬﺎل ﺷﺎن او ﺟﻼل ﻟﻴﺪﻟﯽ و‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨٤ /‬‬
‫ﴎ‪V‬ﻨﺪﻧﯥ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻧ‪.‬ۍ ﮐـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮاﮐ‪ +‬ﭘـﻪ ﻻر ﮐـﯥ ﺑﻠـﯥ ﮐـﻮرﻧ‪+‬‬
‫دوﻣﺮه ﴎ‪V‬ﻨﺪﻧﻪ ﻧﻪ وي ﮐ‪.‬ې‪۱۰۱«.‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د دې ﺳﱰې ﻣﻮﺧﯥ د ﺗﺮ ﴎه ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﮐـﯥ ﻳـﻮ‬
‫ﺳﺎده ﺧﻮ د ﻗﺒﻴﻠﻮ د ﮐﭽﯥ ﻧﻪ ﻟﻮړ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻮړ ﮐ‪ .‬او ﻋﴩ ﻳﯥ د ﺧﺮاج ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﭘﺨﭙﻠــﻮ ﭘﻠﻮﻳــﺎﻧﻮ وﺿــﻊ ﮐــ‪.‬و او د ﺟ‪a‬ــ‪.‬ې د ﻏﻨﻴﻤﺘﻮﻧــﻮ ﭘﻨ§ﻤــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﻳــﯥ ﻫــﻢ‬
‫اﺧﯧﺴﺘﻪ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ ﻳﻮ ﺑﻴﺖ اﳌﺎل ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راووړ ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﻮ‪J‬ﻲ \ﻮﻟ‪a‬ﻲ ›ﻮﻳﻞ ﮐ‪.‬ي او ﻫﻢ د ﺑﯥ وزﻟﻮ او ﻏﺎزﻳﺎﻧﻮ ﴎه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ رو‪V‬ﺎن ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ د ‪F‬ﻮ زرو ﺳﻮارو او ﭘﻠﻴﻮ اردو ﺟـﻮړ ﮐـ‪ .‬او اﻋـﻼن ﻳـﯥ‬
‫وﮐ‪ .‬ﭼﯥ »ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﮐ‪.‬م ﻫﺮ ‪F‬ﻮک ﭼﯥ اس ﻟﺮی را‪J‬ﯥ دې د اﮐﱪ ﭘﺎﭼـﺎﻫﻲ‬
‫زﻣﻮږ ده‪۱۰۲«.‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﺧﭙﻠﻮ ﻓﮑﺮوﻧﻮ د ﺧﭙﺮوي ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ د ﺧﭙﻞ \ﺎ\ﻮ‪ t‬ﻧﻪ ﺗـƒاه ﺗـﻪ وﻻړ‬
‫او ﻫﻠﺘﻪ ډﯦﺮ اﭘﺮﻳﺪي‪ ،‬اورﮐﺰي‪ ،‬ﺑﻨ‪a‬ﺶ او ﺗƒاﻫـﻲ د ده د ﻻرې ﻣﻠـﻪ ﺷـﻮل‪ .‬ﺑﻴـﺎ‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﺗﻪ وﻻړ او ﻫﻠﺘﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﺧﻠﮏ ﻣﺮﻳﺪان ﺷﻮل‪ .‬رو‪V‬ﺎن ﭘـƒ ﭘـﻪ ﺟـﻼل اﺑـﺎد‬
‫ﺑﺎﻧﺪې د ﺟ‪.a‬ې ﭘﺮ ﻣﻬﺎل ﭼﯥ ﭘﻮ‪J‬ﻲ ډﻟﯥ ﻳﯥ ﻣﺎﺗﻪ وﮐ‪.‬ه ﺟﻞ وواﻫﻪ او ﻣـ‪ .‬ﺷـﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻮ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د ده ﭘﻪ ﻻس د اﻳ‪W‬ﻮدل ﺷـﻮي ﻣـﲇ ازادي‬
‫ﺑﺨ‪W‬ﻮوﻧﮑﻲ ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬ﺑﻠﻪ ﺷﻮې ډﯦﻮه د ده زاﻣﻨﻮ او ﳌﺴﻴﻮ رو‪V‬ﺎﻧﻪ وﺳﺎﺗﻠﻪ‪.‬‬
‫د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ »د ده زاﻣﻨﻮ ﭼﯥ ﻫﺮ ﻳﻮه ﯾﯥ ‪J‬ـﺎن ﭘﺎﭼـﺎ اﻋـﻼن‬
‫ﮐ‪.‬ی و د ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﺑƒغ رﭘﺎﻧﺪه وﺳﺎﺗﻪ‪ .‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ رو‪V‬ﺎن‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ دې ﭼـﯥ‬
‫\ﻮل ﻣﴩ وروﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﺒﺎرزه ﮐﯥ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ي وو‪ ،‬ﭘﻪ ‪F‬ـﻮارﻟﺲ ﮐﻠﻨـ‪ +‬ﮐـﯥ‬
‫د ﭘﻼر ﭘﻪ ‪J‬ﺎی ﮐ‪W‬ﯧﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ رو‪V‬ﺎن د ﻧ‪.‬ۍ د ډﯦﺮو ﻓﻌـﺎﻟﻮ ﻣﴩـاﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ډﻟﻪ ﮐﯥ را‪J‬ﻲ‪ .‬ﭘƒوان ﻳﯥ ﻟﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﻧـﻪ ﺗـﺮ ﭘﯧ‪W‬ـﻮر ﭘـﻮرې ﻓﻌـﺎل وو‪ ،‬ﻳـﻮا‪J‬ﯥ‬
‫ﻳﻮﺳﻔﺰي ‪J ۲۳‬ﻠﻪ د ﻣﻐﻮﻟﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ وﻻړل ﺷﻮل‪ .‬رو‪V‬ﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔـﻮ وﺧﺘﻮﻧـﻮ‬
‫ﮐﯥ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﻣﺤﺎﴏه ﮐ‪ .‬او ﻟﻪ ﮐﺎﺑﻞ او ﻏﺰ‪F C‬ﺨﻪ ﻳﯥ ﺣﺎﮐ«ن وﺷـ‪.‬ل‪.،‬ﺧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﭘﺎی ﮐﯥ \ﻮل ﻧﺎﮐﺎم ﺷﻮل‪۱۰۳«.‬‬
‫د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ او د ﻫﻐﻪ رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬ﭘﺮ ﺿﺪ د ﻣﻐﻠـﻮ ﭘﺎﭼﺎﻫـﺎﻧﻮ د ﻏ‪W‬ـﺘﲇ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٨٣ /‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ ﭘﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎرﻳﺎﻧﻮ د ﻣﻐﻮﻟـﻮ د اﻧﺴـﺎﻧﻴﺖ ﻧـﻪ وﺗـﲇ‬
‫زور زﻳﺎ— راﭘﺎروﻟﯽ و‪ ،‬د ﻫﻨﺪ دﻣﻐﻮﱄ واﮐﻤﻨﻮ ﭘﻪ ﺿـﺪ د ﻣﺒـﺎرزې ﺑـƒغ ﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫ﮐـ‪ .‬ﻟﮑـﻪ ﭼـﯥ وروﺳــﺘﻪ ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن ﻫـﻮﺗﮑﻲ ﻫــﻢ ﭘـﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎرﻳﺎﻧﻮ ﺑﺎﻧــﺪې د‬
‫‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﻇﻠﻤﻮﻧﻮ راﭘﺎروﻟﯽ و‪ .‬رو‪V‬ﺎن ﭘـƒ د وزﻳﺮﻳﺴـﺘﺎن ﭘـﻪ ﮐـﺎ‪O C‬ـﺮم ﮐـﯥ د‬
‫ﻋﺮﻓﺎن او ﺗﺼﻮف ﻟﻪ ﻻرې ﻳﻮ ﻓﮑﺮي ﻧﻬﻀﺖ ﭘﻴﻞ ﮐ‪ .‬او ﺧﭙﻞ ﻣﺮﻳـﺪان ﻳـﯥ را\ـﻮل‬
‫ﮐ‪.‬ل‪ .‬ده د ﻣﻐﻮﻟﻮ د ﻇﻠـﻢ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې ﺧﻠﮑـﻮ ﺗـﻪ دا ﺗﺒﻠﻴـﻎ ﮐـﺎوه ﭼـﯥ ﻣـﺬﻫﺐ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ ﺗــﻪ دا اﺟــﺎزه ورﮐــﻮي ﭼــﯥ د دﻏــﻮ ﻇﺎﳌــﺎﻧﻮ د ﻇﻠــﻢ ﻧــﻪ ‪J‬ــﺎن ازاد او‬
‫وژﻏﻮري ﻟﮑﻪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﻣƒوﯦﺲ ﻧﻴﮑﻪ د ‪O‬ـﻮر‪ ”O‬د ﻇﻠﻤﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې د‬
‫ﻣﮑﯥ ﻣﻌﻈﻤﯥ د دﻳﻨﻲ ﻋﺎﳌﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﻓﺘﻮه واﺧﯧﺴـﺘﻪ ﭼـﯥ دﻏـﯥ ﻓﺘـﻮې د ﭘﺮدﻳـﻮ د‬
‫ﻇﻠﻢ ﭘﻪ وړاﻧﺪې د ازادۍ ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻣﺒﺎرزه روا و‪oO‬ﻠﻪ‪ .‬رو‪V‬ـﺎن ﭘـƒ‬
‫د ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﯧﺪو ﴎه د ﻳﻮې ﺧﻮا ﺧﭙﻞ ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻏﯧﺰ ﺗـﻪ دوام ورﮐـﺎوه‬
‫او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﻳﯥ ﺳﻴﺎﳼ اﻏﯧﺰ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﮐﯧﺪه‪.‬‬
‫ﺟﺎن ﻟﻴن واﻳﻲ ﭼﯥ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﯧﺪو ﴎه د ﻣـﺬﻫﺒﻲ اړخ ﺗـﺮ‬
‫‪F‬ﻨ‪ E‬ﺳﻴﺎﳼ اړخ ﻫﻢ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﮐﯧﺪه‪ .‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ »رو‪V‬ـﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀـﺖ ﭼـﯥ‬
‫د ﺧﭙﻞ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ـﻮدوﻧﮑﻲ د ﺳـﱰ ﻧﺒـﻮغ او اﺳـﺘﻌﺪد ﻧـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرداره ﭘـﻪ دوو‬
‫اﺳﺎﳼ ﺳـﺘﻨﻮ ﻳـﺎ‪ C‬ﻣـﲇ او دﯾﻨـﻲ اﺻـﻮﻟﻮ وﻻړ و ﻧـ‪h‬دې ﻳـﻮه ﭘﯧـ‪.‬ۍ د ﻣﻐﻠـﻮ د‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮری ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ‪V‬ﯧﺮازه او اﺑﺎده دوره ﮐـﯥ د ﻧﻔـﻮذ ﻧﻴﻠـﯽ وزﻏـﻼوه او ﴎه‬
‫ﻟﺪې ﭼﯥ د اﮐﱪ ﻣﻐﻞ د واﮐﻤﻨ‪ +‬د ﭘﻴﻞ ﻧﻪ د ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﺗﺮ وﺧﺘﻪ ﭘـﻮرې ﻳـﯥ د‬
‫‪J‬ﭙﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻫﺮ ډول ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻪ وﮐ‪.‬ل رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻋﻘﻴﺪې ﺧﭙﻠﯥ ودې او ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪E‬‬
‫ﺗﻪ دوام ورﮐ‪۱۰۰«..‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﺧﭙﻠـﻮاک دوﻟـﺖ د ﺟﻮړﯦـﺪو اړﺗﻴـﺎ ﺗـﻪ ﭘـﺎم ﺷـﻮ‪ .‬ده ﻧـﻪ‬
‫ﻳﻮازې دا اړﺗﻴﺎ ﭘﻪ ‪O‬ﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬ه ﺑﻠﮑﯥ د ﻫﻐﻪ د ﭘﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ ﻋﻤـﲇ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧـﻪ‬
‫واﺧﯧﺴﺘﻞ‪ .‬ده او د ده ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘﺪې ﻻره ﮐﯥ دوﻣﺮه ﺳﱰې ﴎ‪V‬ﻨﺪﻧﯥ ورﮐـ‪.‬ې‬
‫ﭼﯥ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨـﺎ » ﭘـﻪ ﺷﭙﺎړﺳـﻤﻪ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﮐـﯥ د ﻣﻴـﺎ رو‪V‬ـﺎن‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻳﺎ‪ C‬ده ﭘﺨﭙﻠﻪ‪ ،‬زاﻣﻨﻮ او ﳌﺴـﻴﺎﻧﻮ ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮاﮐ‪ +‬ﭘـﻪ ﻻر ﮐـﯥ دوﻣـﺮه‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨٦ /‬‬
‫ﺷــﻌﺮ دﻳــﻮان ﻟــﺮي ﭼــﯥ د ﻫﯧﻮادﻣــﻞ ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ ډﯦــﺮې ﺑــﯥ ﻧﻈــƒه ﻗﺼــﻴﺪې او‬
‫‪F‬ﻠﻮرﻳﺰې ﭘﮑﯥ وﻳﻞ ﺷﻮې دي‪.‬‬
‫د ﻣﺨﻠﺺ د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﭘﻪ ﺑﺮﯦﺶ ﻣـﻮزﻳﻢ ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي دی ‪ ۱۱۹‬ﻏﺰﻟـﯥ او ‪۱۱۷‬‬
‫‪F‬ﻠﻮرﻳﺰې ﻟﺮي‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ د ﺷﻌﺮ د دﻳﻮان ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻳـﻮه رﺳـﺎﻟﻪ ﭘـﻪ ﻧـ‪Ù‬‬
‫ﮐ‪W‬ﻠﯥ ده ﭼﯥ ﻧﺴﺨﻪ ﻳﯥ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ د ﮐﻠﮑﺘﯥ ﺑﻨ‪a‬ﺎل اﻳﺸﻴﺎ \ـﮏ ﺳﻮﺳـﺎﻳﻲ ﮐـﯥ‬
‫ﻣﻮﻧﺪﻟﯥ ده‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﺣﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﮐ‪.‬ې ده‪.‬‬
‫د دوﻟﺖ ﻟﻮراﯽ دﭘ‪W‬ﺘﻮ دﻳﻮان ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﭘـﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮﯦﺘﺎﻧﻴـﺎ او ﮐﺎﺑـﻞ‬
‫ﮐﯥ ﺷﺘﻪ‪ .‬د ﮐﻼم œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺷــƒﻳﻦ ﻳــﺎر ﭼــﯥ ﻣــﺎ د زړه ﭘــﻪ ﺳــﱰ‪O‬ﻮ ﺗــﻞ ﮐــﻮت‬
‫ﻫــﺮ ﺳــﺎﻋﺖ ﺑــﻪ ﻣــﯥ د ﻣﻴﻨــﯥ د ده ‪O‬ــﻞ ﮐــﻮت‬
‫د دﻳــﺪن ﴍاب ﻳــﯥ راﮐــ‪.‬ه ﻫﺴــﯥ ﻣﺴــﺖ ﺷــﻮم‬
‫ﭼﯥ ﻫﺮ ﺟﺰ ﻣﯥ د ﻣﻌﻨـﯽ ﭘـﻪ ﻗـﻮت ﮐـﻞ ﮐـﻮت‪۱۰۵‬‬
‫ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪ ،‬ﺑﺮﯦﺘﺎﻧﻴﺎ او ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي دي‪ .‬د‬
‫ﮐﺮﻳﻢ داد ﻫﻢ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﭘﻠﻮي ﺷـﺎﻋﺮ دی ﭼـﯥ ﻻﻧـﺪې ﺑﻴـﺖ ﻳـﯥ د ﺷـﻌﺮ د‬
‫œﻮﻧﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ وړاﻧﺪې ﮐﻮم‪.‬‬
‫د ﻻﻟــــــــــــﻪ ﭘﻴﺎﻟﻪ د ﴎو ﴍاﺑﻮ ﭘﺮ ﺷﻮه‬
‫ﻧﺮ‪O‬ﺲ ﺳﱰ‪O‬ﯥ ﮐ‪.‬ې ور ﭘﻮرﺗﻪ ﻟﻪ ﺧ«ره‪۱۰۶‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﺟـﻮړ ﺷـﻮي رو‪V‬ـﺎ‪ C‬اﺛـﺎر د ﻟﺴـﻤﯥ ﻫﺠـﺮي ﭘﯧـ‪.‬ۍ د‬
‫دوﻫﻤﯥ ﻧﻴ«ﻳﻲ د ورﺳﺘﻴﻮ ﻟﺴﻴﺰو ﻧﻪ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬ارزا‪ C‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻴـﻞ ﮐﻴـ‪h‬ي او د‬
‫دوﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﺗﺮ د ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻧﻴ«ﻳﻲ د دوﻫﻤﯥ ﻟﺴﻴﺰو ﭘﻮرې اوږدﻳ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﺧﻮ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﻣﺨﺎﻟﻔ” ﭼـﯥ د ﻣﻐـﻮﱄ ﭘﺎﭼﺎﻫـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻳﯥ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬ﭘﺮ ﺿﺪ ﻣﺒﺎرزه ﮐﻮﻟﻪ ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﻣﻐﻮﻟﻮ ﻧﻴﻮاک \ﻴﻨ‪E‬‬
‫ﮐ‪.‬ي ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﻣﻐﻮﻟﻮ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀﺖ ﭘـﺮ ﺿـﺪ ﺗﺮﻣـﺬي‬
‫او د ده ﻣﺮﻳﺪان ﭼﯥ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻳﯥ اﺧﻮﻧﺪ دروﯦﺰه وه وﻫ‪Y‬ﻮل ﭼﯥ د دﻳﻦ ﺗـﺮ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٨٥ /‬‬
‫ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه ﯾﻴـﺰ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‪ ،‬د اﺧﻮﻧـﺪ دروﯦـﺰه او ﺳـﻴﺪ ﻋـﲇ ﺗﺮﻣﻴـﺰي ﭘـﻪ‬
‫ﻣﴩۍ د ﭘƒاﻧﻮ او ﻋﺎﳌﺎﻧﻮ ﭘﺮاخ ﺗﺒﻠﻴﻎ او ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼﯥ ﺧﭙـﻞ ﻣﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ‬
‫د ﻻﺳــﻪ ورﮐــ‪.‬ي او د رو‪V‬ــﺎ‪ C‬ﻏﻮر‪J‬ﻨــ‪ E‬د ﻧــﻪ ﻣﻼﺗــ‪ .‬ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ د ﻣﻐﻮﻟــﻮ ﴎه‬
‫ﻫﻤﮑﺎري ﮐﻮﻟـﻪ ﻣﺒـﺎرزه ﮐﻮﻟـﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ د رو‪V‬ـﺎ‪ C‬ﻏﻮر‪J‬ﻨـ‪ E‬د ﻣـﺎﺗﯥ‬
‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﺷﻮل‪.‬‬
‫رو‪V‬ﺎن ﭘƒ ﺧﭙﻞ اﺛﺎر ﻟﮑﻪ ﴏاط اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼـﻮد اﳌـﻮﻣﻨ”‪ ،‬ﻓﺨـﺮ اﻟﻄـﺎﻟﺒ”‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺧƒاﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬ﺗﺬﮐﺮة‪ ،‬ﻓﺮﺣﺖ اﳌﺠﺘﺒﯽ او ﻧﻮر ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‪ ،‬ﭘﺎړﺳـﻮ‪ ،‬ﻫﻨـﺪي‬
‫او ﻧﻮرو ژﺑﻮ وﻟﻴﮑﻞ‪ .‬ده او د ده ﻣﺮﻳﺪاﻧﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﻫـﻢ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ل‪ .‬د‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﻪ ﻣﻮدود ﺗﺮﯾﻦ او ارزا‪ C‬ﺧﻴﺸﮑﻲ راﻏﻠﻞ او د رو‪V‬ﺎن ﭘـƒ ﻣﺮﻳـﺪان‬
‫ﺷــﻮل‪ .‬ﺧﻠﻴﻔــﻪ ﻣــﻮدود ﺗــﺮﻳﻦ »ﻣﻘﺼــﻮداﻟﻄﺎﻟﺒ”« او ارزا‪ C‬ﺧﻴﺸــﮑﻲ »ﻣﺮاﺗــﻪ‬
‫اﳌﺤﻘﻴﻘ”« وﻟﻴﮑﻞ‪ .‬ارزا‪ C‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻫﻢ ﻟـﺮي‪ .‬ﻣـﻮږ ﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﻳﻮازې د ارزا‪ C‬د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﺑﻠﮑـﯥ د ﻫﻐـﻪ ﮐﻠﻴـﺎت ﻫـﻢ را رﺳـﯧﺪﱄ دي ﭼـﯥ‬
‫ﻫﯧﻮادﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﻫﻨﺪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮي ﮐﯥ ﻗﺼـﻴﺪه د ﻟـﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ـﻞ‬
‫ﻟﭙﺎره د ارزا‪ C‬ﭘﻪ ﺷﺎﻋﺮي ﮐﯥ د ﻳﻮه ﺷﻌﺮي ژاﻧﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ‪J‬ـﺎن ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨـﺪوي‪ .‬دا‬
‫رﻧ‪a‬ﻪ دی ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺳ‪.‬ی دی ﭼﯥ اﻟﻔﻨﺎﻣﻪ ﻳﯥ وﻳﻠﯥ ده‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮدې ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ‬
‫ﮐﯥ دی ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺳ‪.‬ی دی ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧ‪ Ù‬ﻳﯥ ﻟﻴﮑﻠﯽ دی‪» .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ واﯾﺊ‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﻟﻮﻟﺊ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﯿﮑﺊ« ‪ ۱۰۴‬د ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ ﻣﺤﺮک ارزا‪ C‬ﺧﻴﺸﮑﻲ دی‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ رو‪V‬ﺎﻧﯿﺎن ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺗـﻪ ﻻړل ﻫﻠﺘـﻪ ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ اﺛـﺎر‬
‫وﻟﻴﮑﻞ‪ .‬د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﺟﻤﻠﯥ ﻧﻪ ﻟﻮی ﺷﺎﻋﺮ ﻣـƒزا رو‪V‬ـﺎ‪ ،C‬اﺑـﺎﺑﮑﺮ ﮐﻨـﺪﻫﺎری‪ ،‬د‬
‫اﺑﺎﺑﮑﺮ زوی ﻋﲇ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﻠﺺ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻟﻮاﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر داد او ﻧـﻮر‬
‫دي‪.‬‬
‫ﻣƒزا ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺷﺎﻋﺮ دی ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺷﻌﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ د ﻣﺨﻤـﺲ‬
‫ژاﻧﺮ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ی دی‪.‬‬
‫اﺑﺎﺑﮑﺮ ﮐﻨﺪﻫﺎری د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ دی ﭼﯥ د »ﻣﺮات اﳌﻌـﺮﻓ”« ﭘـﻪ ﻧـﻮم د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٨٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٨٧ /‬‬

‫ﭘﺮدې ﻻﻧﺪې رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀﺖ و\ﮑﻮي‪ .‬ﺧﺪای ﺑﺨ‪W‬ـﻠﯽ ﺣﺒﻴﺒـﯽ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﭘـƒ‬
‫اﺗﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬ ‫ﺑﺎﺑﺎ د ﻫﻨﺪ ﻣﻐﻮﱄ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﴎه د وﻳﻨﯥ او ﻧﺴﺐ ﭘﯧﻮﻧﺪ درﻟـﻮد‪ .‬ﺗﺮﻣـﺬي ﺧﭙﻠـﻮ‬
‫ﻣﻮﺧﻮ ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﻟﭙﺎره د دوﻟﺖ زﻳﻮ د ﻳﻮه ﻣﴩ ﭼﯥ د ﻳﻮﺳـﻒ زو ﭘـﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ‬
‫ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي د ﻟﻮر ﴎه واده وﮐ‪ ۱۰۷ ..‬ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎﺧﻴﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ »ﻣﻠﮏ دوﻟﺖ‬
‫اوﻟﺴﻤﻪ ﻣﺨﺰﯦ‪7‬دې ﭘﯧ‪5‬ۍ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎن ﻣﻠﻴﺰي ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮر ﻣﺮﻳﻢ ‪ t t‬ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ورﮐ‪.‬ه‪۱۰۸ «.‬‬
‫دوی ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د رو‪V‬ﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻟﻴﮑﻨﯥ وﮐ‪.‬ې ﭼـﯥ ﮐـﻪ د ﻳـﻮې ﺧـﻮا‬
‫اوﻟﺴﻤﻪ ﻣﯿﻼدي ﭘﯧ‪.‬ۍ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ وده ﮐﯥ داﺳﯥ دور دی ﭼﯥ ﺳﺎری ﻳـﯥ‬ ‫ﻳﯥ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀﺖ د \ﮑﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره وﮐﺎروﻟﯥ ﺧﻮ د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻧﻪ دی ﻟﻴﺪل ﺷﻮی‪ .‬ﭘﺪې ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺳـﱰ ﺷـﺎﻋﺮان ﻟﮑـﻪ‬ ‫وده ﮐﯥ ‪O‬ﻮر رول وﻟﻮﺑﺎوه ﭼﯥ د رو‪V‬ﺎ‪ C‬اﺛﺎرو ﭘـﻪ ‪F‬ﻨـ‪ E‬ﮐـﯥ د دوی ﻳﺎدوﻧـﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧﺎن ﺧﮏ‪ ،‬اﴍف ﺧﺎن ﺧـﮏ‪،‬‬ ‫ﻫﻢ اړﻳﻨﻪ ده‪.‬‬
‫ﻋﲇ ﺧﺎن ﺧﮏ‪ ،‬ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﺷﻴﺪا او ﻧﻮر ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﻞ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻳـﯥ د‬ ‫د اﺧﻮﻧﺪ دروﯦﺰه ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛـﺎر او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ »ﻣﺤـﺰن اﺳـﻼم«‪ ،‬د ﻫﻐـﻪ د‬
‫ﻧﻮرو ﺳﻴﻤﻪ ﻳﺰو ژﺑﻮ ﺳﻴﺎﻟﻪ ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻨه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺑﻪ ورﺗﻪ ﮐﺘﻨﻪ وﮐ‪.‬م‪.‬‬ ‫زوی ﮐﺮﺪاد ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر او ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د دوی د ﭘﻠﻮﻳﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﻋﺒـﺪﷲ ﻗﺼـﻮري‬
‫ﺧﻴﺸــﮑﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤــﺪﺧﺎن ‪J‬ﻤﻨــﺪ‪ ،‬ﻋﺒــﺪاﻟﻐﻨﻲ ﮐــﺎﳼ او ﻧــﻮرو اﺛــﺎر ﻳــﺎدوﻟﯽ ﺷــﻮ‪.‬‬
‫‪-۱‬ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪﷲ ﻗﺼﻮري ﺧﻴﺸﮑﻲ د ﮐﺮﺪاد ﭘﻪ اﻟﻔﻨـﺎﻣﯥ ﺟـﺎﻣﻊ ﻋﺮﻓـﺎ‪ C‬ﴍح وﮐ‪W‬ـﻠﻪ‬
‫او ﭘﻪ »ﻣﺨﺎرج اﻟﻮﻻﻳﺖ« ﮐﯥ ﻳﯥ د اﺧﻨﺪ دروﯦـﺰه او ﮐﺮـﺪاد دواړو اﺣﻮاﻟﻮﺗـﻪ‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۵۸۶‬ﮐﺎل ﮐﯥ د اﮐﱪ ﻣﻐﻮﱄ ﭘﺎﭼﺎ ﻟﻪ ﻟﻮري د ﺧﮑﻮ د ﻗﺒﻴﻠﯥ ﻣﻠـﮏ اﮐـﻮړي‬
‫‪J‬ﺎی ورﮐ‪J ..‬ﻤﻨﺪ ﻫﻢ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻟﻴﮑـﻮال دی ﭼـﯥ »اﻧﻮاراﻟﮑﺘـﺎب« ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻪ د ا\ﮏ او ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﻻرې د ﺳﺎﺗﻨﯥ دﻧﺪه ور ﭘـﻪ ﻏـﺎړه ﺷـﻮه ﻟﮑـﻪ ﭼـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐ‪W‬ﻠﯽ دی‪ .‬د دې ﮐﺘﺎب ‪F‬ﻠﻮر ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﻟﻴﺪل ﺷﻮې ﭼﯥ ﻳـﻮه ﻳـﯥ د‬
‫ﻣﻠﮏ ﺳﺪو اﺑﺪاﱄ ﺗﻪ د ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اﻋﻈﻢ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻫـﺮات او ﮐﻨـﺪﻫﺎر د ﺳـ‪.‬ک‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﻣﲇ ارﺷﻴﻒ ﮐﯥ ﺧﻮﻧـﺪي ده‪ .‬ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻨﻲ ﮐـﺎﳼ د اﺧﻮﻧـﺪ دروﯦـﺰه د‬
‫د ﻳﻮې ﺑﺮﺧﯥ د ﺳﺎﺗﻨﯥ ذﻣﻪ واري ورﺳﭙﺎرل ﺷﻮې وه‪.‬‬
‫ﻣﺨﺰن او ﻧﻮرو ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﺧﻄﻲ ﮐ‪.‬ې او ﺧﻮﻧﺪي ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬د‬
‫د اﮐﻮړي د \ﱪ د ﺷﻬﺒﺎز ﺧﺎن ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻮم ﻧ‪.‬ۍ ﺗﻪ ﺳـﱰ‪O‬ﯥ وﻏ‪.‬وﻟـﯥ‬
‫دې ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺮﺳﯧﺮه د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﺎﻇﻢ ﻫﻢ و‪.‬‬
‫او ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن ﻳﯥ وﻧﻮﻣﻮه‪ .‬ده ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻮم ﭼﯥ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ دود وو وﻟﻮﺳﺘﻞ‪ .‬ده‬
‫د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ او د ﻫﻐﻪ د ﭘﻠﻮﻳـﺎﻧﻮ او د اﺧﻮﻧـﺪ دروﯦـﺰه او د ﻫﻐـﻪ د ﭘﻠﻮﻳـﺎﻧﻮ ﺗـﺮ‬
‫د ﻋﻠﻮﻣﻮ د زده ﮐ‪.‬ې ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪ E‬د ‪V‬ﮑﺎر ﴎه ﻫﻢ ﻣﻴﻨﻪ درﻟـﻮده د ﺷـﻬﺒﺎزﺧﺎن د‬
‫ﻣﻨ‪ q‬ﻣﺸﺎﺟﺮو او ﺑﺤﺜﻮﻧﻮ ﭘﺎﻳﻠﻪ دا ﺷـﻮه ﭼـﯥ »د اﺳـﻼم د ﭼﻮﮐـﺎټ د ﻧﻨـﻪ ﻧـﻮي‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﭘﺮ ‪J‬ﺎی د ﺧﮑﻮ د ﻗﺒﻴﻠﯥ ﺧﺎن و\ﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﻞ او دﻏﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮې ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﮐﯧـﺪې د ﻫﻐـﯥ د‬
‫ده ﺧﭙﻠﻪ دﻧﺪه ﭘﻪ اﻣﺎﻧـﺖ داری ﴎه ﺗـﺮ ﴎه ﮐﻮﻟـﻪ ﺧـﻮ ﺧﻮﺷـﺎل ﺧـﺎن د ﮐﺎﺑـﻞ‬
‫ودې ﺳﺒﺐ ﺷﻮې‪۱۰۹«.‬‬
‫ﺻﻮﺑﻪ دار ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻳﻮې دﺳﻴﺴﯥ ﭘﻪ ﺗﺮځ ﮐﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘـﻪ ډﻳـﲇ ﮐـﯥ‬
‫ﺑﻨﺪي و او د ﻫﻐﻪ ‪J‬ﺎﯾﻪ د رﻧﺘﺒﻬﻮر ﺑﻨﺪﻳﺘﻮن ﺗﻪ ﻳـﻮوړل ﺷـﻮ او دوه ﻧـﻴﻢ ﮐﺎﻟـﻪ د‬
‫رﻧﺘﺒﻬﻮر ﭘﻪ ﺑﻨﺪﻳﺘﻮن ﮐﯥ ډﯦﺮ ﮐ ‪.‬اووﻧﻪ و‪O‬ﺎﻟﻞ‪ .‬دی ﺑﻴﺎ د رﻧﺘﺒﻬﻮر د ﺑﻨﺪﻳﺘﻮن ﻧـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٩٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٨٩ /‬‬

‫ﺧﭙﻠﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬ ‫واﻳﺴﺘﻞ ﺷﻮ او ا‪O‬ﺮې ﺗﻪ ﻳﻮوړل ﺷﻮ او ﻫﻠﺘﻪ ﻟﻪ ﺑﻨـﺪه اﻳﻠـﻪ ﺷـﻮ او ﭘـﻪ ډﻳـﲇ ﮐـﯥ‬
‫ده ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﺑﻨﺪﻳﺘﻮب ﭘﻪ ﻣﻬﺎل ﻓﺮاﻗﻨﺎﻣﻪ وﻟﻴﮑﻠﻪ ﭼﯥ ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ د‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ او وروﺳﺘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﺗﻪ راﺳﺘﻮن ﺷـﻮ او د ﻣﻐـﲇ واﮐﻤﻨـ‪+‬‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﭘﻪ ﻣﻮزﻳﻢ ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ اﺛﺮ ﮐﯥ ‪ ½O‬ﺷﻤﯧﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻧ§ﻮر‬ ‫ﭘﺮ ﺿﺪ ﻳﯥ ﻣﺒﺎرزه ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ه ﻟﮑﻪ ﭼﯥ واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺷﻮي دي‪ .‬ﺑﻞ ﻳﯥ د راﻣﭙﻮر ﭘﻪ ﺑﻨﺪﻳﺘﻮن ﮐﯥ ﺗﺮﮐﻴـﺐ ﺑﻨـﺪ ذواﻟﻘـﺎﻓﻴﺘ” ﻟﻴﮑﻠـﯽ‬ ‫ﭘــﺲ ﻟــﻪ ﺑﻨــﺪه دی دا ﻋــﺰم‬
‫دی‪ .‬دا د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﻳﻮ ﻧﻮی ژاﻧﺮ دی‪.‬‬ ‫د ﺧﻮﺷــﺎل د ﺧــﺎﻃﺮ ﺟــﺰم‬
‫ده ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ دﺳﺘﺎر ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻟﻴﮑﻠﯥ ده‪ .‬دا ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﻧـ‪ Ù‬ﮐ‪W‬ـﻞ ﺷـﻮی دی‪.‬‬ ‫ﻳــﺎ ﻧﻴــﻮﻟﯽ ﻣــﺦ ﻣﮑــﯥ ﺗــﻪ‬
‫دا ﮐﺘﺎب ډﯦﺮ ارز‪V‬ﺖ ﻟﺮي‪ .‬د ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﺪې ﮐﺘـﺎب ﮐـﯥ »د ﺧﻮﺷـﺎل‬ ‫ﻳـــــــﺎ ﻣﻐﻮﻟــــــــﻮ ﴎه رزم‬
‫د ﺟﻬﺎﻧﺪاری ﻧﻈﺮﻳﻪ او د ‪V‬ﻮوﻧﯥ او روزﻧﯥ اﺻﻮل او ﻧـﻮر ډﯦـﺮ ﻣﻬـﻢ اﺟﺘ«ﻋـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ارز‪V‬ﺖ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﭘﻪ ﮐﯥ ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي‪۱۱۱«.‬‬ ‫ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑـﺎ د ﻣﻐﻮﻟـﻮ ﭘـﺮ ﺿـﺪ د ﺧﻠﮑـﻮ د ﭘـﺎروﻟﻮ‪ ،‬د ﻟ‪W‬ـﮑﺮو د \ﻮﻟﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره د‬
‫دا ﮐﺘﺎب ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺧﻮﺷﺎل اﻧﺸﺄ ﮐ‪.‬‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺑﯧﻠﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﺗﻪ ډﯦﺮې دورې وﮐ‪.‬ې او \ﻮل ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳﯥ د ﻣﻠﺖ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د‬
‫ﭘﺨﻮا ﻧﺪی اﻧﺸـــــــــــــــﺄ ﮐ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻐﻮﻟﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﻣﺒﺎرزې ﺗﻪ راﺑﻠﻞ‪.‬‬
‫د اﻓﻐﺎن ﭘﻪ ﻧﻨ‪ E‬ﻣﯥ وﺗ‪.‬ﻟﻪ ﺗــــــــﻮره‬
‫د ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن ﻣﻬـﻢ اﺛـﺮ د ده ﮐﻠﻴـﺎت دي ﭼـﯥ د ده ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﺷـﻤﯧﺮ ﻳـﯥ ﺗـﺮ‬ ‫ﻧﻨ‪a‬ﻴﺎﻟﯽ د زﻣﺎﻧﯥ ﺧﻮﺷﺎل ﺧﮏ ﻳﻢ‬
‫‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺘﻮ زرو ﺑﻴﺘﻮ اوړي‪ .‬د ده ﭘﻪ ﮐﻠﻴﺎﺗﻮ ﮐﯥ دا ﺷﻌﺮي ژاﻧﺮوﻧﻪ ﻟﮑﻪ ﻗﺼـﻴﺪې‪،‬‬
‫ﻏﺰﻟﯥ‪ ،‬رﺑﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻗﻄﻌﯥ‪ ،‬ﻣﺨﻤـﺲ‪ ،‬ﻣﺴـﺪس‪ ،‬ﻣﻌﴩـ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴـﺐ ﺑﻨـﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴـﻊ ﺑﻨـﺪ‪،‬‬ ‫اﮐﺎډﻣﻴﺴ” ﮐﺎﻧﺪﻳـﺪ ﻧﻮﻣﻴـﺎﻟﯽ ﭘﺨﭙـﻞ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻴـﺰ اﺛـﺮ »د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د \ـﻮﻟﻨﻴﺰ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺑﻨﺪ ذواﻟﻘﺎﻓﺘ” او ﻧـﻮر ﻣﻮﻧـﺪﻟﯽ ﺷـﻮ‪ .‬د ده ﻧـﻮر اﺛـﺎر ﺑﺎزﻧﺎﻣـﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺒﺎدي« ﮐﯥ ﺳﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ ﺑﺎﯾـﺪ » ﺧﻮﺷـﺎل د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻲ ﻧﺎﺳـﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺰم ﭘـﻼر وﺑﻠـﻞ‬
‫ﻓﺎﻟﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻀﻞ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻃﺐ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎض‪J ،‬ﻨ§ƒي‪ ،‬ﺳﻮاﺗﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬اﺧﻼق ﻧﺎﻣﻪ او ﻧـﻮر‬ ‫ﳼ«‪۱۱۰‬‬
‫دي‪.‬‬ ‫ﭘــﺪې ﺗﺮﺗﻴــﺐ د ﺑــﺎﺑﺮ او ﺑــﺎﺑﺮي واﮐﻤﻨــﻮ ﭘــﺮ ﺿــﺪ د ﻣﺒــﺎرزې ﭘــﻪ اوږدو ﮐــﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ ﭘﺨﭙﻠـﻮ اﺛـﺎرو ﮐـﯥ دا ‪V‬ـﻮدﻟﯥ ﭼـﯥ دی ﻳـﻮ ﺳـﱰ ﺷـﺎﻋﺮ‪ ،‬د وﻃـﻦ د‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻣﻘﺎوﻣﺖ وروﺳﺘ‪ +‬ﻣﺮﺣﻠﻪ د ﺳﱰ ﺷﺎﻋﺮ او ﻣﺒﺎرز ﺧﻮﺷﺎل‬
‫ازادۍ د ﻻرې ﻳﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺟﻨ‪a‬ﻴﺎﻟﯽ او ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﻣـﲇ ازادي ﺑﺨ‪W‬ـﻮﻧﮑﻲ ﻧﻬﻀـﺖ‬ ‫ﺧﺎن ﺧﮏ ﭘﻪ ﻣﴩـۍ ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮه‪ .‬د ده ﴎه ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﻣﺒـﺎرزه ﮐـﯥ اﯾﻤـﻞ ﺧـﺎن‬
‫ﻣﲇ او ﺳﻴﺎﳼ ﻻر‪V‬ﻮد و‪ .‬ده ﭘﺨﭙﻠـﻮ اﺛـﺎرو ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﺗـﻪ د ﭘـﻮﻫﻨﯥ اړﺗﻴـﺎ ﭘـﻪ‬ ‫ﻣﻮﻣﻨﺪ او درﻳﺎ ﺧﺎن اﭘﺮﻳﺪی ﻣﻠ‪a‬ﺮي وو‪.‬‬
‫‪O‬ﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬ه او د ‪§V‬ﻮ ﭘﻮﻫﻨﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ زﯾﺎﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ واړوﻟـﻪ‪ .‬ده دا ﻣﻬـﻢ ﻧﻈـﺮ ﻫـﻢ‬ ‫ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې د ﻣﻐﻠـﻮ ﭘـﺮ ﺿـﺪ د وﺳـﻠﯥ ﮐـﺎر واﺧﯧﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﯥ د ﻗﻠـﻢ‬
‫وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬و ﭼﯥ د ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ د زده ﮐ‪.‬ې ﻟﭙﺎره د دوی ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﻮﻟـﻮ ﺗـﻪ اړﺗﻴـﺎ‬ ‫‪J‬ﻮاک ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﯧ‪.‬اﻧﻪ ﴎه ﭘﺪې ﻟ‪ .‬ﮐﯥ وﮐﺎروه‪ .‬ﺧﻮﺷﺎل ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﭘﺨﭙﻠـﻮ ﻟﻴﮑﻨـﻮ‬
‫ده ﯾﺎ ﭘﻪ ﻧﻮرو \ﮑﻮ د ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﭘﻪ روزﻧﻪ ﮐﯥ ﻣﮑﺎﻓﺎت ﻟﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻮ ﻧﻪ زﻳﺎت اﻏﯧـﺰ‬ ‫دوﻣﺮه ﻏﻨﻲ ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ د ﺳﱰ اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺑـﺮ درا‪ C‬د دې ﺟﻮ‪O‬ـﻪ ﺷـﻮل ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬ده ﭘﺨﭙﻠﻮ اﺛﺎرو ﮐـﯥ ﺑﻴـﻞ ﺑﻴـﻞ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت راﻧﻐـ‪.‬ﱄ دي ﻟﮑـﻪ د روﻏﺘﻴـﺎ‪،‬‬ ‫اوﺳﻨﻲ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا اﻳﺎﻟﺖ ﮐﯥ ﻧﻮر اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﻫـﻢ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ زده او ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٩٢ /‬‬
‫زه ﭼـــﯥ ووﻳـــﻨﻢ ﻣـــﯽ ﺧـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫زه ﺑــﻪ ﻧــﻪ ﮐــ‪.‬م ﻧــﻮرې ﻫﯿــﺮې ﺳــﱰ‪O‬ﯥ ﺳــﺘﺎ‬
‫ﭼـــﯥ ﻣـــﯥ اوﻟﻴـــﺪې دا ﺗـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫ﭼــــﯥ د وﮐــــﻮه دﻳــــﺪن دی ورﺗــــﻪ ‪O‬ــــﻮره‬
‫‪F‬ـــﻪ ﺧﻮﺷـــﺎﻟﻪ ﻧـــﻪ دي ﺗـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫زه ﺑــﻪ ﻧــﻪ ﮐــ‪.‬م ﻧــﻮرې ﻫﯧــﺮې ﺳــﱰ‪O‬ﯥ ﺳــﺘﺎ‬
‫ﭼـــﯥ ﻣـــﯥ اوﻟﻴـــﺪې دا ﺗـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫‪V‬ﮑﺎره ﺷﻮه ﻫﻐﻪ ‪F‬ـﻪ ﭼـﯥ ﭘﻮﺷـﮑ” روﳼ ژﺑـﻪ ﺗـﻪ ورﮐـ‪.‬ي دي ﻧـﻮرو ﻧـﻪ دي‬
‫د ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن ﺧﮏ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﮐﯥ )ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧﺎن‪ ،‬ﻫﺠﺮي‪ ،‬ﺷﻴﺪا او ﻧﻮر( او‬
‫ﻫﻢ ﻧﻮر ډﯦﺮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺷﺎﻋﺮان ﭘﻴﺪا ﺷـﻮل ﭼـﯥ د ده ﺳـﺒﮏ او ﻻره ﻳـﯥ وﻧﻴﻮﻟـﻪ او‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺳﱰ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ وﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫د دﮐﻦ ﻗﻠﻨﺪر‪ ،‬اﴍف ﺧﺎن ﻫﺠﺮي‪ ،‬ﺳـﮑﻨﺪرﺧﺎن ﺧـﮏ او ﻧـﻮر ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ د‬
‫ﺧﻮﺷﺎل د ﺳﺒﮏ ﭘƒوان وو‪.‬‬
‫ﻣﻮږ دوه ﻗﻠﻨﺪره ﻟﺮو ﭼﯥ ﻳـﻮ ﻳـﯥ د ﺳـﻮات اﮐـﻮزي ﻳﻮﺳـﻔﺰی دی ﭼـﯥ د ﺷـﻌﺮ‬
‫دﻳﻮان ﻟﺮي او ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮﻟﻨﯥ ﭼﺎپ ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬دوﻫـﻢ ﻗﻠﻨـﺪر ﻣﻮﻣﻨـﺪ‬
‫دی ﭼﯥ ﭘﻪ دﮐﻦ ﮐﯥ اوﺳﯧﺪه ﭼﯥ ﭘﻪ ﻗﻮم ﻣﻮﻣﻨﺪ دی او دﻳﻮان ﻳﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻧـﻪ‬
‫دی ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮی ﺧﻮ ﺑﯧﻠﯥ ﺑﯿﻠﯥ ﻏﺰﻟﯥ ﻳﯥ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ ﻳﻮه ﻳﯥ د ﻫﺠﺮي ﭘﻪ دﻳـﻮان‬
‫ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده او ‪F‬ﻮ ﺑﻴﺘﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ دا دي‪:‬‬
‫ﭼـــﯥ ﻧﻴـــﻮﻟﯽ ﻳـــﯥ د ﻣﻴﻨـــﯥ ﭘـــﻪ ﺗـــﺎوان ﻳـــﻢ‬
‫\ﻴﻨــ‪ E‬ﺗ‪.‬ﻟـــﯽ ﻳـــﯥ د زﻟﻔـــﻮ ﭘـــﻪ رﯦﺴـــ«ن ﻳـــﻢ‬
‫ﻧــﻮی ﻃـــﺮز ﻣـــﯥ ﭘـــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑـــﻪ ﮐـــﯥ وﮐـــ‪.‬‬
‫د اﻓﻐـــﺎن ﭘـــﻪ ﺷـــﺎﻋﺮاﻧﻮ ﮐـــﯥ ﺳـــﻠﻄﺎن ﻳـــﻢ‬
‫ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﮐــﯥ ﭼــﯥ ‪F‬ــﻮک دم وﻫــﻲ د ﺷــﻌﺮ‬
‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼ” ﻣـﯥ دي د ‪F‬ﯧﺮﻣـﯥ زه دﻫﻘـﺎن ﻳـﻢ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩١ /‬‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ‪V ،‬ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ‪\ ،‬ﻮﻟﻨﻴﺰ او ﮐﻠﺘﻮري ﺳﻤﻮن او ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن ﺧﮏ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ د ﺷـﻌﺮ او ﻧـ‪ Ù‬ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ډﯦـﺮ ‪F‬ـﻪ ورﮐـ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﻣﻮر‪O‬ﺮن ﺳﺮن ﺧﻮﺷﺎل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﭘـﻼر ﺑـﻮﱄ‪ .‬زه ﭼـﯥ د ﻣﺴـﮑﻮ ﭘـﻪ دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﮐﯥ زده ﮐ‪.‬ﻳﺎل وم ﻧﻮ ﻳﻮه ورځ د روﳼ ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﻟﮑﭽﺮ ﮐـﯥ‬
‫اﺳﺘﺎد ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻮﺷﮑﯿﻦ د اوﺳﻨ‪ +‬روﳼ ژﺑﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ﻮدوﻧﮑﯽ وﺑﺎﻟـﻪ‪ .‬ﻣـﺎ ﴎه‬
‫دا ﻓﮑﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﭼﯥ د ده د ﻣﺨﻪ ﻫﻢ د روﳼ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮان او ﻟﻴﮑـﻮاﻻن وو ﻧـﻮ‬
‫وﻟﯥ ﭘﻮﺷﮑ” د اوﺳﻨ‪ +‬روﳼ ژﺑﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ﻮدوﻧﮑﯽ ﺑﻮﱄ‪ .‬ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ راﺗﻪ‬
‫ورﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺑﻴﺎ ﻣﺎﺗﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ دا ﻓﮑﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺧﻮﺷـﺎل ﺑﺎﺑـﺎ د‬
‫اوﺳﻨ‪) +‬ﻣﻌﺎﴏې( ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ﻮدوﻧﮑﯽ وﺑﻮﱄ‪ .‬زه اوس دا زړه ﮐـﻮم‬
‫ﭼﯥ وواﻳﻢ ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ورﮐـ‪.‬ي دي د دې وړ دی‬
‫ﭼﯥ د اوﺳﻨ‪ +‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ﻮدوﻧﮑﯽ وﺑﻠﻞ ﳾ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺎل ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ ﻧﻦ ﻧ‪.‬ﻳﻮاﻟﻪ ﺷﻮې او د ﻫﻐﻪ د ﻫﺮ اړﺧﻴﺰ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﭘ ﻪ ﺑﻴﻠﻮ ﺑﻴﻠﻮ‬
‫اړﺧﻮﻧﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﺷﻮې او ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻨـﺪ ﻳـﻢ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﺑـﻪ د ده ﭘـﻪ ﻟـﻮړو‬
‫اﻓﮑﺎرو ‪J‬ﺎن ﭘﻮه او ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻮﺧﻮ ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﺑـﻪ ﭘـﻮره ‪O‬ـﻪ ور‪F‬ﺨـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ي‪ .‬اوس ﺑﻪ د ده د ﻏﺰل ‪F‬ﻮ ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ ﭼﯥ د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ اوﻳﺎﻮ ﮐﻠﻮ ﮐـﯥ‬
‫د ﭘﯧ‪W‬ﻮر د راډﻳﻮ ‪J‬ﻮاﻧﯥ ﺳﻨﺪر ﻏﺎړې ﻧﺎوﻳﺘﺎ ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ ‪.a‬ي او زړه وړوﻧﮑﻲ ﻏ‪ h‬ﮐﯥ‬
‫وﻳﻞ ﺷﻮي دي ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م‪:‬‬
‫ﭼـــﯥ ﻣـــﯥ اوﻟﻴـــﺪې دا ﺗـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫زه ﺑــﻪ ﻧــﻪ ﮐــ‪.‬م ﻧــﻮرې ﻫﯧــﺮې ﺳــﱰ‪O‬ﯥ ﺳــﺘﺎ‬
‫ﻟﮑـــﻪ ﭘـــﺖ ﭘـــﻮرې د ﺟﻨـــ‪ E‬ﻧﯧـــﺰه ﭘـــﺮ ﻏـــﺎړه‬
‫دا اوږده ﺑﺎــــﻪ ﭘــــﺮې ﭘــــﻮرې ﮐــــﻪ د ﺳــــﺘﺎ‬
‫زه ﺑـــﻪ ﻧﮑـــ‪.‬م ﻧـــﻮرې ﻫﯧـــﺮې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫ﭼـــﯥ ﻣـــﯥ اوﻟﻴـــﺪې دا ﺗـــﻮرې ﺳـــﱰ‪O‬ﯥ ﺳـــﺘﺎ‬
‫ﻟﮑﻪ ﻧﻮر ﭘﻪ ﻣﻴﻮ ﻣﺴـﺖ ﳾ ﻫﺴـﯥ ﻣﺴـﺖ ﺷـﻢ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٩٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩٣ /‬‬

‫ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دي ﭘﯧ‪.‬ۍ د دوﻫﻤﯥ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﻧﻪ ﭘﻴﻞ او ﺗﺮ اﺗﻠﺴﻤﯥ ﻫﺠﺮي ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻮرې‬
‫دوام ﮐﻮي‪ .‬د دې ﭘ‪.‬او ﭘﻪ ﺟﻮړو ﺷﻮو اﺛﺎرو ﮐﯥ ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﺧﻮﺷـﺎل‬
‫ﺑﺎﺑـﺎ او ﻫﺠـﺮي ﭘـﻪ اﺛـﺎرو ﮐـﯥ ﺗﻨﻘﻴـﺪ وﺟـﻮد ﻟـﺮي‪ .‬دوی دواړه ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻗﺼــﻴﺪې‬
‫ﺟﻮړوي ﭼﯥ د ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ دﻏﻮري دورې د ﻗﺼـﻴﺪو ﴎه ﭘﺮﺗﻠـﻪ ﮐﯧـﺪای‬
‫ﳾ‪ .‬ﭘــﻪ دې دور ﮐــﯥ د ﻧــ‪ Ù‬ﭘــﻪ ﻟــﻮر ﻫ‪Y‬ــﯥ ﻟﻴــﺪل ﮐﻴــ‪h‬ي‪ .‬ﭼــﯥ د ﺧﻮﺷــﺎل‬
‫دﺳﺘﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻳﯥ œﻮﻧﻪ ده‪.‬‬
‫و ﭘ‪W‬ـــﺘﻮ ژﺑـــﯥ ﻣـــﯥ اب ورﮐـــﻪ ﭘـــﻪ ﺷـــﻌﺮ‬
‫د ﻓـــﺎرﳼ ﺷـــﻌﺮ ﭼـــﯥ ﻧـــﻪ واﻳـــﻢ اﻓﻐـــﺎن ﻳـــﻢ‬
‫ﻣـــﺎ د ﻋﺠـــﺰ ﺳـــﺒﻖ ﻫﺴـــﯥ دی ﺿـــﺒﻂ ﮐـــ‪.‬ی‬
‫ﭼــــﯥ اﻧ§ــــﻮر د ﻣﻬﻮﺷــــﺎﻧﻮ د ﮐــــ«ن ﻳــــﻢ‬
‫ﺗــﺮ ﺧﭙــﻞ ﺧــﻮی ﭘــﻮرې ﻧﺎﭼــﺎر ﻳــﻢ ﻗﻠﻨــﺪر ﻳــﻢ‬
‫ﻋﺎﺷـــﻘﻲ ﺗـــﻮره ﺑـــﻼ زه ﻳـــﯥ ﺧﻮاﻫـــﺎن ﻳـــﻢ‪۱۱۲‬‬

‫‪-۲‬رﺣ>ن ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ دا ﻗﻠﻨﺪر ﻣﻮﻣﻨﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ـﺘﻮن وي ﭼـﯥ د ﭘﺎړﺳـﻮ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ ﺳﻴﺎﻟ‪ +‬ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﺎم ﺷﻮ‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﭘﺎړﺳﻮ ژﺑﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﻳـﻮه ﺳـﻴﺎﳼ ﻣﺴـﻠﻪ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﭘﻪ اوﻟﺴﻤﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﺧﻮﺷـﺎل او د‬
‫ده او د ﭘﺎړﺳﻮ ژﺑﯥ ﻧﻔﻮذ ﭼﯥ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ د ﭘﺎرس ﻧـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺗـﻪ راﻏﻠـﯥ د‬
‫ﻫﻐﻪ د ﮐﻮرﻧ‪ +‬او ﻧﻮرو ﭘƒواﻧﻮ د ﻟﻴﮑﻨﻮ ﻟﻪ اﻣﻠـﻪ ډﯦـﺮ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬وﮐـ‪ ..‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ‬
‫اﻳﺮان دﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﻧﻔﻮذ د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎره ﭼﻮﭘ‪ .‬ﮐﻮي ﻧﻮ ‪J‬ﮑﻪ دی ﭘﻪ ﺷﻌﻮري ﺗﻮ‪O‬ﻪ‬
‫ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺳﱰ ﺷﺎﻋﺮان ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﻏﻠـﻞ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ اﺛـﺎرو ﻳـﯥ‬
‫واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ او ادب د دې ﺟﻮ‪O‬ﻪ ﮐ‪.‬ل ﭼﯥ د ﺳﻴﻤﻮ ﭘـﺮﻣﺦ ﺗﻠﻠـﻮ ژﺑـﻮ ﴎه ﺳـﻴﺎﱄ‬
‫و ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻣﯥ اب ورﮐــــ‪ .‬ﭘﻪ ﺷﻌﺮ‬
‫وﮐ‪.‬ي‪ .‬د دﻏﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ د ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ د ډﻟﯥ ﻧـﻪ ﻳـﻮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻮﻣﻨـﺪ دی‬
‫د ﻓﺎرﳼ ﺷﻌﺮ ﭼﯥ ﻧﻪ واﻳﻢ اﻓﻐﺎن ﻳﻢ‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ورﺗﻪ رﺣ«ن ﺑﺎﺑـﺎ واﻳـﻲ‪ .‬روﻫـﻲ واﻳـﻲ ﭼـﯥ د رﺣـ«ن ﺑﺎﺑـﺎ د ﭘﻴﻐـﺎم‬
‫»اﺻﲇ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ دی‪ ۱۱۳«.‬رﺣ«ن ﺑﺎﺑـﺎ دﺷـﻌﺮ دﻳـﻮان ﻟـﺮي ﭼـﯥ‬
‫دا ﻗﻠﻨﺪر ﻣﻮﻣﻨﺪ دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪ ﭘﻴﻐﺎم ورﮐﻮي ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫‪O‬ﺮد ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ درﻧﺎوی ﮐﻮي او زﻳﺎت ﻳﯥ ﻟﻮﱄ او ﻓﺎﻟﻮﻧﻪ ورﺑﺎﻧـﺪې ‪O‬ـﻮري‬
‫ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻨﯥ وﮐ‪.‬ي ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﺑای ﮐ‪.‬ي او د ﭘﺮدﻳﻮ د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ـﻲ ‪V‬ـﮑﯧﻼک ﻣﺨـﻪ‬
‫ﺧﮑﻪ د ده دﻳﻮان ډﯦﺮ زﻳﺎت ﭼﺎپ ﺷﻮی دی‪ .‬د رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ ﺷﻌﺮ روان او ﺧﻠﮑﻮ‬
‫ډب ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﺗﻪ د ﭘﻮﻫﺎوي وړ دی‪ .‬د ده ﺷﻌﺮ ډﯦﺮ ‪V‬ﮑﻠﯽ او ژور اﻧﺴﺎ‪ C‬ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﻟـﺮي او د‬
‫ﺑﻞ ﺷﺎﻋﺮ اﴍف ﺧﻠﻴﻞ دی ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻳﯥ دﻳﻮان ﭘﻪ ﻻس ﻧـﺪی راﻏﻠـﯽ ﺧـﻮ د‬
‫‪V‬ﮑﻼ ﻫŠي ‪V‬ﯧ‪oa‬ﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ډﯦﺮ ﻟﻮړ دی‪.‬‬
‫‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏﻪ د ده دﻳﻮان ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ﭘﻪ »ﭼﻤـﻦ ﺑـﯥ ﻧﻈـƒ«‪» ،‬ﭼﻤـﻦ ﺑـﯥ ﻋـﺪﻳﻞ و‬
‫د رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ ﺗﺼﻮف د ﺧﺪای او د ﺧﺪای د ﻣﺨﻠﻮق ﴎه د ﻧﺎﭘﺎﻳﯥ ﻣﯿﻨـﯥ ﺑﻴـﺎن‬
‫‪O‬ﻠﺸﻦ ﺑﯥ ›ﺜﻴﻞ«‪ ،‬د ﻣﻼ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﺎن ﺟﻮﻧ‪ E‬او ﻧﻮرو ﻟﻴﮑﻨـﻮ ﮐـﯥ راﻏـﲇ دي‪.‬‬
‫دی‪ .‬رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ اد‪ t‬ﮐ‪.‬ﻳﻮ ﮐﯥ ﻫﻢ ﺷﻬﺮت ﻟﺮي ‪J‬ﮑﻪ ﭼـﯥ د ده ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮ ﻫﺮ ﭼﺎ د ﻣﺨﻪ د ده دوې ﻏﺰﻟﯥ ﭘﺎدري ﻫﻴﻮز اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ ﭘﻪ »ﮐﻠﻴﺪ اﻓﻐﺎ‪ «C‬ﮐـﯥ‬
‫ﺷﻌﺮ ﮐﯥ زﻣﻮږ د ﺧﻠﮑﻮ ﺳﭙﯧ‪Y‬ﻠﯥ ﻣﻴﻨﻪ اﻧ§ﻮر ﺷﻮې ده‪ .‬د رﺣـ«ن ﺑﺎﺑـﺎ د ﺷـﻌﺮ‬
‫ﭼﺎپ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬د ده د ﻏﺰﻟـﻮ او رﺑﺎﻋﻴـﺎﺗﻮ ﴎﺑﯧـﺮه ﯾـﻮ ﺧﻮﻧـﺪوره اﻟﻔﻨﺎﻣـﻪ ﻫـﻢ‬
‫œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫زړه ﻣــﯥ ﻫﺴــﯥ رﻧــ‪ E‬ﺑــﻴ«ر دی ﺳــﺘﺎ ﻟــﻪ درده‬
‫ﭘــﻪ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﮐــﯥ د ﺧﻮﺷــﺎل او د ده د ﺳــﺒﮏ د ﭘƒواﻧــﻮ اﺛــﺎر د اوﻟﺴــﻤﯥ‬
‫ﭼـــﯥ د ﻣـــﺮګ ﭘـــﻪ اﻧﺘﻈـــﺎر دی ﺳـــﺘﺎ ﻟـــﻪ درده‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٩٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩٥ /‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﻈﻢ ﮐ‪.‬ی دی ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭼﺎپ ﻧـﻪ دی او ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﯥ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر او ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ده دوې اﻟﻔﻨﺎﻣﯥ ﻫـﻢ وﻳﻠـﯥ دي ﭼـﯥ‬
‫ﻳﻮه ﻳﯥ د ﻗﺼﻴﺪې ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ او ﺑﻠﻪ ﻳﯥ د ‪F‬ﻠﻮرﻳﺰې ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ ده‪.‬‬
‫د ﻫﯧﻮادﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ »د ﻣﻬ” ﭘﻪ اﺷﻌﺎرو ﮐﯥ ﻏﺰل‪ ،‬ﻗﺼـﻴﺪه‪ ،‬ﻣﺜﻨـﻮي‪ ،‬رﺑـﺎﻋﻲ او‬
‫ﻧــﻮر ﻟﻴــﺪل ﮐﻴــ‪h‬ي‪ .‬د ده ﭘــﻪ اﺛــﺎرو ﮐــﯥ ﭘــﻪ ﺣﮑــﺎﻳﺘﻮ ﺑﺮﺳــﯧﺮه ﻋﺸــﻘﻲ دﻳﻨــﻲ او‬
‫اﺟﺘ«ﻋﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ ‪J‬ﺎن ‪V‬ﮑﺎروي او ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻢ د ده ﭘﻪ ﺷﻌﺮ ﺧﭙـﻞ وزر ﻏـﻮړوﱄ‬
‫دي«‪۱۱۷.‬‬
‫د رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ ﺑﻞ ﭘـƒو ﺷـﺎﻋﺮ ﻣﻌـﺰﷲ ﺧـﺎن ﻣﻮﻣﻨـﺪ دی ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ د‬
‫اﺷﻌﺎرو دﻳﻮان ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﮐﻪ د ﺷﻌﺮ ﮐﺮاﻣﺖ ﻟﻪ ﭼـــــﺎﻧﻪ ﻏﻮاړې‬
‫ﻣﻐﺰﷲ د رﺣ«ن ﺷﻌﺮ ﮐﺮاﻣﺖ دی‪۱۱۸‬‬
‫د ده د ﺳﺒﮏ ﻧﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ډﯦﺮو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﭘƒوي وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﻳﻮ ﻳـﯥ ﻳـﻮﻧﺲ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د رﺣﻤﻦ ﺑﺎﺑﺎ د ﺷﻌﺮ ﭘƒوان ﻋﺒﺪاﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻣـﻼ ﻟﺘـﺎړ ﺷـﻠ«‪ ،C‬ﺗﻨﻬـﺎ‪،‬‬
‫رﺣﻤﺖ داوي ﻗﺎﺳﻢ ﻋـﲇ ﺧـﺎن اﭘﺮﻳـﺪي‪ ،‬ﻣﻨﺼـﻮر‪O ،‬ﻠﻤـƒ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاﻟـﺪﻳﻦ او ﻧـﻮر‬
‫دي‪.‬‬
‫ﺑﻠﺒﻼﻧـــــــﻮ د ‪O‬ـــــــﻞ ﺣﺴـــــــﻦ ﺑﻬﺎﻧـــــــﻪ ﮐـــــــ‪.‬‬
‫ﭘـــﻪ ﭼﻤـــﻦ ﮐـــﯥ ﻳـــﯥ ﭼﻐـــﺎر دی ﺳـــﺘﺎ ﻟـــﻪ درده‬
‫دا ﴎود ﭼـــــﯥ ﻧـــــﺮم ﻧـــــﺮم وﻳـــــﻞ ﮐﺎﻧـــــﺪي‬
‫ﻓﺮﻳـــﺎدي ‪J‬ﻨـــﯥ ﻫــــﺮ ﺗـــﺎر دی ﺳـــﺘﺎ ﻟــــﻪ درده‬
‫دا ﻣﺠﻠـــﺲ )ﭼـــﯥ( د ﴎود ﭘـــﻪ اواز ﻣﺴـــﺖ ﺷـــﻪ‬
‫اورﯦـــــﺪﻟﯽ ﻳـــــﯥ ‪O‬ﻔﺘـــــﺎر دی ﺳـــــﺘﺎ ﻟـــــﻪ درده‬
‫زه ﭼﯥ آه ﮐـ‪.‬م ﺷـ” ﻟـﻮ‪O‬ﯽ ﻣـﯥ ﻟـﻪ ﺧـﻮﻟﯥ ﺧﻴـ‪h‬ي‬
‫ﭘـــﻪ ‪O‬ﻮ‪O‬ـــﻞ ﮐـــﯥ ﻣـــﯥ اﻧ‪a‬ـــﺎر دی ﺳـــﺘﺎ ﻟـــﻪ درده‬
‫د رﺣـــــ«ن ﻧـــــﺎرې ﺑـــــﻪ ‪F‬ـــــﻮک اوري دﻟـــــﱪه‬
‫ﻫﻌﻪ ‪F‬ـﻮک دی ﭼـﯥ وز‪O‬ـﺎر دی ﺳـﺘﺎ ﻟـﻪ درده‪۱۱۴‬‬
‫ﺧﻴﱪي دی‪ .‬د زﳌﻲ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ »د ده ﺷـﻌﺮ د ﻫـŠ او ‪V‬ـﮑﻼ ﭘـﻪ \ﻮﻟـﻮ‬
‫‪V‬ﯧ‪oa‬ﻮ ﺳﻨﺒﺎل دی‪ ۱۱۵.«.‬ﻳﻮﻧﺲ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﻌﺮ ‪V‬ـﮑﻠﯽ دﻳـﻮان ﻟـﺮي ﭼـﯥ زﻳـﺎﺗﯥ‬
‫ﻳﯥ ﻏﺰﻟﯥ دي‪.‬‬

‫‪-۳‬ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷﻮ ﺧﯧﻞ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﭘـــــﻪ ﭘ‪W‬ـــــﺘﻮ ﺷـــــﻌﺮ ﻳـــــﯥ ﻫﺴـــــﯥ ﻧﺎﻣـــــﻪ ﻳـــــﻮړه‬
‫ﭼـــﯥ ﺧـــﱪ ﻳـــﯥ ﭘـــﻪ اﺷـــﻌﺎر اﻳـــﺮان‪ ،‬ﺗـــﻮران ﺷـــﻪ‬
‫د ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷﻮ ﺧﯧﻞ او د ده د ﻻرې ﻣﻠ‪a‬ﺮو د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﯥ را‪V‬ﻴﻲ ﭼﯥ ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ‬
‫ﭘــــﺮ ﻟﺬﺗــــﻪ ﺷــــﻌﺮ ﺑــــﻪ ‪F‬ــــﻮک ﮐﺎﻧــــﺪي ﻳﻮﻧﺴــــﻪ‬
‫ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ د ﻫﻨﺪي ﺳﺒﮏ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوې ﺧﭙﻠﯥ ﮐ‪.‬ې‪ .‬ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷـﻮﺧﯧﻞ‪،‬‬
‫ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻣــﺮګ ﺑﺎﻧــﺪې ﺧــﺎﻣﻮش ﻋﺒــﺪاﻟﺮﺣ«ن ﺷــﻪ‪۱۱۶‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﺑﻴﺎض ‪O‬ون‪ ،‬ﻣƒ ﻋﺒﺪﷲ‪ ،‬اﻣﺎم‪ ،‬ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ اﻓﻐﺎن او ﻧﻮر‬
‫د ﻫﻨﺪي ﺳﺒﮏ ﺷﺎﻋﺮۍ ﺗﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی د ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴـﺪ ﻣﻮﻣﻨـﺪ ﭘـﺎم ﺷـﻮ‪ .‬ﺣﻤﻴـﺪ د‬
‫ﺑﻞ ﺷﺎﻋﺮ ﭼﯥ د رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ د ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﭘﻠـﻪ ‪O‬ـﺎم اﻳ‪W‬ـﯽ دی ﻣﻬـ” ﺧﻠﻴـﻞ دی‪.‬‬
‫ﺷﻌﺮ ﻟﻮړه وړﺗﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻮړووﻧﮑﯽ ﻓﮑﺮ او د ﻧﻮي ﻣﻀﻤﻮن د ﻣﻮﻧـﺪﻟﻮ ﺗـﻮان درﻟـﻮد‪ .‬د‬
‫دی د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻟﺮي ﭼﯥ ﺗﺮ اوﺳـﻪ ﭼـﺎپ ﻧـﻪ دی‪ .‬د ﻣﻬـ” د دﻳـﻮان ﺧﻄـﻲ‬
‫ده ﺷﻌﺮ ډﯦﺮ ‪V‬ﮑﻠﯽ او ﭘﻪ ﺑﺪﻳﻌﻲ ‪V‬ﮑﻼوو ﺳﻨﺒﺎل و ﭼﯥ د ﻣﻮﺷ‪a‬ﺎف ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳـﺎد‬
‫ﻧﺴﺨﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ ﺷﺘﻪ‪ .‬ده ﻳﻮ ﺑﻞ ﮐﺘﺎب »ﺗﺬﮐﺮة اﻻﺑﺮار« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ‬
‫ﺷﻮ‪ .‬ده ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د ﻫŠي ‪V‬ﮑﻼ ﭘﻪ ‪O‬ﺎﻪ دوﻣﺮه ‪V‬ـﮑﻠﯥ ﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ دا ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎی‬
‫د ﺧﺘــﻴ‪ q‬ﻓﺮﻫﻨــ‪J E‬ﻴﻨــﯥ ﮐﻴﺴــﯥ او ﺣﮑﺎﻳﺘﻮﻧــﻪ ﻟﮑــﻪ د راﺑﻌــﯥ ﺑﻠﺨــﻲ د ﻣﻴﻨــﯥ‬
‫دﻋﻮا ﻳﯥ وﮐ‪.‬ه‪:‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٩٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩٧ /‬‬

‫ﮐ‪W‬ﯧﻨﺎﺳـــﺘﻮ ﻳـــﯥ ﮐ‪W‬ـــﯧﻨﻮل ﺳـــﻞ اﻓﺘﻮﻧـــﻪ‬ ‫ﻓﺎرﺳﻴﻮاﻧﻮ د ﺣƒت ‪O‬ﻮﺗﯥ ﭘﻪ ﻏﺎښ ﮐ‪.‬ې‬
‫ﭘﺎ‪F‬ﯧـــﺪو ﻳـــﯥ ﭘـــﺎ‪F‬ﻮل ﺳـــﻞ ﻗﻴﺎﻣﺘﻮﻧـــﻪ‪۱۱۹‬‬ ‫ﭼــﯥ ﺣﻤﻴﺪ ﺳﺨﻦ ﺳﺎزي ﮐﺎ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ‬

‫ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻣﻨﺪ د ﻫﻼﱄ ﭼﻐﺘﺎﻳﻲ د ﺷـﺎه و ‪O‬ـﺪا ﮐﻴﺴـﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﺧـﻮاږه او رواﻧـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﺜﻨﻮي ژﺑﺎړﻟﯥ ده ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ﻮر او ډﻳﲇ ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ ډﯦﺮ ﭘƒوان ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮ ﻳﯥ ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﺷﻴﺪا دی ﭼﯥ ﻫﻨـﺪي ﺳـﺒﮏ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ ﭘﺨﭙﻠﻮ اﺷـﻌﺎرو ﴎه ﻟـﻮړې ‪F‬ـﻮﮐﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﺎوه‪ .‬د ﮐـﺎﻇﻢ ﺧـﺎن‬
‫ﺷﻴﺪا د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﮐﯥ ﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﺳﻴﺎه ﻣﺴﺖ د ﻫﻐﻮ ﺳﱰ‪O‬ﻮ‬
‫‪O‬ﺮزﯦﺪﻟﯽ ﭘﻪ درﺳﺖ ﻫﻨﺪ ﭘﻪ ﺑﻨ‪a‬ﺎﻟﻪ ﯾﻢ‪۱۲۰‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﻫﻨﺪ ﭘﻪ ﻧﻴﻤﻪ وﭼﻪ ﮐﯥ د دې ﺳﻴﻤﯥ ژﺑﯥ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫او دودوﻧﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ل ﻧﻮ ﺟﻮرج راور\ـﻲ د ﺣﻤﻴـﺪ ﭘﺎﺳـﻨﯽ ﺑﻴـﺖ د ﺧﭙـﻞ ﮐﺘـﺎب »د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ« ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘﺎﻪ ﭼﺎپ ﮐ‪ ..‬د دې ﻣﺎﻧﺎ دا وه ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷـﻌﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻮړ ﻣﻘﺎم او د ﺣﻤﻴﺪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻳﯥ د ﺗﺎﻳﻴﺪ \ﺎﭘﻪ وﻟ‪a‬ﻮﻟﻪ‪ .‬راور\ﻲ د ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب »د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻗﺎﻣﻮس« ﭘﻪ اوﻟﻪ ﭘﺎﻪ د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎذرﺧﺎن ﺧﮏ ﻻﻧﺪې ﺷﻌﺮ ﭼﺎپ ﮐ‪:.‬‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮاږه ﮐ‪.‬ه ﺗﺮ ﻓﺎرﳼ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدره‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ‪F‬ﻮ وه ﺗﺮﺧــــﻪ ژﺑﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ د ﺷﻌﺮ ﻳﻮ رﻧ‪ ”a‬دﻳﻮان ﻟﺮي ﭼﯥ زﻳﺎﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ ﻏﺰﻟـﯥ دي‪ .‬د ده‬
‫د ﺷﻌﺮ ﻫŠﻳﺖ او ‪V‬ﮑﻼ ډﯦﺮ ﻟـﻮړ دي ﭼـﯥ ﻻﻧـﺪې دوه ﺑﻴﺘﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ ‪V‬ـﻪ œﻮﻧـﻪ‬
‫ﮐﯧﺪای ﳾ‬
‫دا زﻣﺎ د ﻏـــــــﻤﻪ ﺷ” زړه ﭘﻪ ﮐﯥ ﺧﻴﺎل د ﻳﺎر د ﺷﻮﻧو‬
‫ﻫﺴﯥ رﻧ‪ E‬زﻳﺐ و زﻳﻨﺖ ﮐﺎ ﻟﮑﻪ ﻣﯽ ﭘﻪ ﺷﻨﻪ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﮐﯥ‬

‫ﯾﺎ‬
‫ﻫﺴﯥ ﺳﺤﺮ و ﺟـــــــــــﺎدو ﮐﺎ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﺷﻬﻼ ﺳﱰ‪O‬ﻮ‬
‫ﻧﻪ ﻳﯥ ﺳﻴﺎل ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﺷﺘﻪ دی ﻧﻪ ﺛﺎ‪ C‬ﭘﻪ ﺑﻨ‪a‬ﺎﻟﻪ ﮐﯥ‬

‫ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻣﻨﺪ د ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮐﻨﺠﺎﻫﻲ ﻧƒﻧ‪ E‬ﻋﺸﻖ ﭘﻪ ﺧﻮاږه او رواﻧﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ژﺑﺎړﻟﯽ ﭼﯥ ﺧﻮرا ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ اد‪ t‬ﻗﻮت ﻟﺮي‪ .‬د ده د ژﺑﺎړې œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﻫـــﺮ اﻧـــﺪام د ‪O‬ـــﻞ اﻧـــﺪام ﭘـــﻪ ﻧﺎ‪F‬ﯧـــﺪه‬
‫ﻟﮑــــﻪ ﻣــــﻮم د اور ﻟــــﻪ ﺗــــﺎوه ‪F‬ﺎ‪F‬ﯧــــﺪه‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٩٩ /‬‬

‫ﺑﻞ ‪J‬ﺎی واﻳﻲ‪:‬‬
‫د اﺣﻤـــﺪ ﻓﺮزﻧـــﺪان ‪F‬ـــﻪ دي‬ ‫ﻧﻬﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ډﯦـــﺮ ﻋـــﺎ‪ º‬ﻳـــﯥ ﮐـــ‪ .‬ﻃﻮﻓـــﺎن‬
‫رب د ﻋـــﺪل اﻧﺼـــﺎف ورﮐـــ‪.‬ه‬
‫دا دﻋــــﺎ ﮐــــ‪.‬م ﻫــــﺮ زﻣــــﺎن‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘﺘﻮ اﺛﺎر‬
‫ﭘــــﻪ راﺳــــﺘﻲ ﴎه ‪O‬ﻮﻳــــﺎ دی‬
‫د رﺣﻤـــــﺖ داوي زﺑـــــﺎن‪۱۲۲‬‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ د دﻳﻨﻲ ‪V‬ﻮوﻧﯥ او روزﻧﯥ او ‪J‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو دودﻳﺰو زده ﮐ‪.‬و ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻮﺧﻪ ‪J‬ﻴﻨﯥ اﺛﺎر ﺟﻮړ ﻳﺎ وژﺑﺎړل ﺷﻮل‪ .‬د دې اﺛـﺎرو ﻧـﻪ ﻳـﻮ ﻳـﯥ د ﻏـﻼم ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﭘﺘﻨﻮ رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫‪O‬ﻴ‪a‬ﻴﺎﻲ ﻣﻌﺮاﺟﻨﺎﻣﻪ ده ﭼﯥ د ‪ ۱۱۱۵‬ه ﮐﺎل ﮐﯥ ﯾﯥ د ﭘﺎړﺳﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﺎړﻟﯥ‬
‫د اﺗﻠﺴﻤﯥ ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دي ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ دوران ﮐﯥ د ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﭘـﻪ ﺑﯧﻠـﻮ ﺑﯧﻠـﻮ ﺳـﻴﻤﻮ‬ ‫ده او ‪ ۷۹۴‬ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ زﻣﻮږ د ﭘﯧﻐﻤـﱪ د ﻣﻌـﺮاج ﭘﯧ‪W‬ـﻪ ﭘﮑـﯥ ﺑﻴـﺎن ﺷـﻮې‬
‫ﮐﯥ د ‪J‬ﻴﻨـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﺳـﻴﻤﻪ ﻳـﺰ رﻳﺎﺳـﺘﻮﻧﻪ ﺟـﻮړې ﺷـﻮې دي‪ .‬د دﻏـﻮ‬ ‫ده‪ .‬د ده ﻧــﻮر اﺛــﺎر »ﺟﻨ‪a‬ﻨﺎﻣــﻪ ﺣﺴــﻨ”«‪» ،‬ﺳــﻴﻒ اﳌﻠــﻮک ﺑــﺪری ﺟ«ﻟــﻪ«‪،‬‬
‫رﻳﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﴩاﻧﻮ ﻧﻪ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻳﯥ د ﻗﻠﻢ ﺧﺎوﻧﺪان ﻫﻢ وو ﭼﯥ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬ ‫»ﺗﻔﺴƒ واﻟﻀﺤﯽ« او د ﻋﺰراﻳﻴﻞ ﮐﻴﺴﻪ ‪V‬ﻮدل ﺷﻮي دي‪ .‬ﺗﺮ ده وروﺳﺘﻪ ﻣﻴـﺎ‬
‫ژﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ اﺛﺎر ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راوړي او ﻳـﺎ ﻳـﯥ د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﻧـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ اﺛـﺎر‬ ‫ﻓﻘــƒﷲ ﺟــﻼل اﺑــﺎدي ﺧﭙــﻞ اﺛــﺎر‪» ،‬ﻓﻮاﻳــﺪ ﻓﻘــƒﷲ«‪» ،‬اﺳــ‪ Þ‬اﻟﺤﺴــﻨﯽ« او‬
‫ژﺑـﺎړﱄ دي‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮ دې دوی د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ اﺛــﺎرو د ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻮ ﭘـﻪ \ﻮﻟﻮﻟــﻮ‪،‬‬ ‫»ﮐﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﺳﻌﺎدت« ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﯿﮑﲇ دي‪ .‬د ده اﺛﺮ ﭘـﻪ ﻧﻈـﻢ ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮي ﺧـﻮ‬
‫‪F‬ﻮ ﻣﻨﺜﻮرې \ﻮ\ﯥ ﻫﻢ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـ‪Ù‬‬
‫زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ او ﻟﻴﮑﻠﻮ ﮐﯥ د ﺳﺘﺎﻳﻨﯥ او ﻣﻨﻨﯥ وړ ﮐﺎروﻧـﻪ ﺗـﺮ ﴎه ﮐـ‪.‬ي دي‪ .‬ﭘـﻪ دې‬
‫ﭘﻨ§ﻢ اﺛﺮ ‪oO‬ﻲ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻮ ﮐﯥ د روﻫﻴﻠﮑﻨ ﻧﻮاب ﻋـﲇ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﺷـﺎﻋﺮ و ﭼـﯥ د ﻫﯧﻮادﻣـﻞ د‬
‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﭘـﺮ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﭘـﻪ ‪ ۱۱۱۹‬ﻫﺠـﺮي ﮐـﺎل ﮐـﯥ زﻳ‪h‬ﯦـﺪﻟﯽ دی‪ ،‬د ده ﻳـﻮه اوږده‬ ‫د دې ﻟ‪.‬ی ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دی‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ اﺑﻦ اﻟﻔﻘﻴﻪ ﭘﻪ ﻧﻮم ﺷﻬﺮت ﻟـﺮي‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧﺎن ﺧﮏ د ﻳﻮې ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﭘﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ راﻏﻠـﯥ ده‪.‬‬ ‫د ‪V‬ﻮوﻧﯥ او روزﻧﯥ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺗﺮﺗﻴـﻞ رﺳـﺎﻟﻪ ﮐ‪W‬ـﻠﯥ ﭼـﯥ د ﻗـﺮان‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺴﺨﻪ ﮐﯥ د روﻫﻴﻠﮑﻨ ﻧﻮرو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮدﺧـﺎن دﺷـﻌﺮ‬ ‫ﴍﻳﻒ د ﻟﻮﺳﺖ د اداﺑﻮ د ‪V‬ﻮوﻧﯥ ﻟﭙﺎره ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮې ده‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ د اﻣƒﺷـﺎه‬
‫دوه ﭘﺎړﮐﻲ‪ ،‬د ﻣﺴﮑ” د ﺷﻌﺮ ﻳﻮ ﭘﺎړﮐﯽ ﺷـﺘﻪ‪ .‬د روﻫﻴﻠﮑﻨـ د ﻧـﻮاب ﺳـﻌﺪﷲ‬ ‫ﺷ«ﻳﻠﻨﺎﻣﻪ او د ﻣﯿﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻠﻴﻢ ﮐﺎﮐﺎﺧﯧﻞ ﺧﮏ د ﭼﻬﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪ‬
‫ﺧﺎن ﻧﻮاب ﺳﺘﺎﻳﻮﻧﮑﯽ ﺷـﺎﻋﺮ ﺳـﻴﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺼـﻤﺪ ﭘـƒزاده دی ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻣﺨﻤـﺲ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ دي‪.‬‬
‫ﭘﺎړﮐﯽ ﻻﺳﺘﻪ راﻏﻠﯽ دی‪.‬‬ ‫رﺣﻤﺖ داوي د اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑـﺎ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﮐﺸـﻤƒ ﺗـﻪ ﺗﻠﻠـﯽ او ﻫﻠﺘـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ﺑﻞ ﻧﻮاب ﺣﺎﻓﻆ اﳌﻠﮏ رﺣﻤﺖ ﺧـﺎن ﺷـﺎﻋﺮ دی ﭼـﯥ د ﻧـﻮاب ﺳـﻌﺪﷲ ﺧـﺎن د‬ ‫ﺷﺎﻋﺮي ﮐ‪.‬ې ده‪ .‬د ده د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﺮ داد د ﻣﻈﻠﻮﻣــــــﺎﻧﻮ ﻧﻪ رﺳﻴ‪h‬ي‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د روﻫﻴﻠﮑﻨ ﻧﻮاب ﺷﻮ‪ .‬د ده ﻧﻪ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻨﻈﻮﻣﯥ ﺗـﺮ ﻣـﻮږ‬
‫را رﺳﯧﺪﻟﯥ دي‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې د ده ﻳﻮ ﻣﺨﻤﺲ او ﻳﻮ ﺑـﻞ ﭘـﺎړﮐﯽ د ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر‬ ‫د ﺗﻴﻤﻮر ﺑﺎدﺷﺎه ﻋﺠﺒﻪ ﺳﻠﻄﺎ‪ C‬ده‪۱۲۱‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠٢ /‬‬
‫ﻳﯥ د راﻣﭙﻮر ﭘﻪ رﺿﺎ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي‪.‬‬
‫د ﺣﺎﻓﻆ رﺣﻤﺖ ﺧﺎن ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻧﻪ ﻳـﻮازې ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ اﺛـﺎر ﻟـﻴﮑﲇ دي‬
‫ﺑﻠﮑﯥ ﻧـﻮر ﻋﺎﳌـﺎن‪ ،‬ﺷـﺎﻋﺮان او ﻟﻴﮑـﻮال ﻳـﯥ ﻧـﺎزوﱄ‪ ،‬ﭘـﺎﻟﲇ او ﺳـﺘﺎﻳﲇ دي او د‬
‫دوی ﭘﻪ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ ﯾﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ﻟﻴﮑﲇ دي‪ .‬د »ﺗﻮارﻳﺦ اﻓﺎﻏﻨﻪ« ﻟﻨون ﻣﺴـﻮده‬
‫ﭼﯥ د رﺣﻤﺖ ﺧﺎن ﭘﻪ اﻣﺮ ﺷﻴﺦ ﻣƒداد ﺧﯿﻞ ﴎ ﺗﻪ رﺳﻮﻟﯥ ده‪ .‬ﺑﻠﻪ ﻣﺴـﻮده د‬
‫رﺣﻤﺖ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ ﭘƒ ﻣﻌﻈﻢ ﺷﺎه ﺑﺮاﺑﺮه ﮐ‪.‬ې ده‪ .‬ﺑـﻞ اﺛـﺮ ﻣﻔﺨـﺮ اﻓﻐـﺎن‬
‫دی ﭼﯥ ‪O‬ﻠﺴﺘﺎن رﺣﻤﺖ ژﺑﺎړﻟﯽ دی‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﮐـ‪.‬ی د ﻧـﻮاب‬
‫ﻧﺠﻴﺐ اﻟﺪوﻟﻪ ﻋﻤﺮﺧﯧﻞ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ده ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻞ ﻧﻮم ﯦﯥ د ﻧﺠﻴﺐ اﺑـﺎد ‪V‬ـﺎر‪O‬ﻮ\ﯽ‬
‫ودان ﮐ‪ ..‬ﭘﻪ دﻏﻪ ‪V‬ﺎر ﮐﯥ د اﺣﻤﺪﺷﺎه درا‪ C‬ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﮑﻪ وﻫـﻞ ﺷـﻮې ده‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻧﻮﻣﻮړی دډﻳـﲇ اﻣـƒ اﻻﻣـﺮأ و\ﺎﮐـﻪ او ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ وﻓـﺎت ﺷـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺠﻴﺐ اﺑﺎد ﮐﯥ ﺧﺎورو ﺗﻪ وﺳﭙﺎرل ﺷـﻮ‪ .‬ده د داراﻧ‪a‬ـﺮ ﻣﺪرﺳـﻪ ﺟـﻮړه ﮐـ‪.‬ې او‬
‫ﭘﺪې ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﭘﺎﻟﻞ ﺷـﻮې ده‪ .‬د ارﺗﻀـﺎ ﺧـﺎن ﻋﻤﺮﺧﯧـﻞ »ﻓﺮﻫﻨـ‪E‬‬
‫ارﺗﻀﺎﻳﻲ« اﺛﺮ دی ﭼﯥ ‪ ۱۶۶‬ﻓﺼﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻮه ﴎﻳـﺰه او ﻳـﻮ ﭘﺎﻳﻠﻴـﮏ ﻟـﺮي د ﻳـﺎدوﻟﻮ وړ‬
‫دی‪ .‬د دې ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﻮ دروﻳﺸﺘﻮ ﻓﺼﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺎت د ﻧﻮﻣﻮﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﴎه راوړل ﺷﻮي دي‪ .‬ﭘﺪې ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺎت راﻏـﲇ دي‬
‫ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘﺎړﺳﻮ او ﻫﻨﺪي ﻣﺎﻧﺎوې ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﺑﻞ د »ﭘـﺪﻣﺎوت ﮐﻴﺴـﯥ« ژﺑـﺎړه ﻫـﻢ‬
‫ﻳﺎدوي ﭼﯥ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻧـﻮﻣﻲ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﺎړﻟﯥ ده‪ .‬اﻓﻀـﻞ ﺧـﺎن ﻋﻤﺮﺧﯧـﻞ ﻗـﺮان‬
‫ﴍﯾﻒ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړﻟﯽ دی‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﺗﻔﺴƒ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐ‪ .‬ﻟﻪ ﭘﺎرﳼ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ د اﻓﻀـــــــﻞ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻗﺎم اﻓﻐﺎن ﻳﻢ‬
‫ﻳﺎ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺗﻪ ﭼﯥ و ﺳﺨﺖ ﭘـــــــــــﺎرﳼ زﺑﺎن‬
‫ﻫﻢ ﭘﻪ دا ﺗﻔﺴƒ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐ‪ .‬اﻓﻀﻞ ﺧﺎن‪۱۲۴‬‬
‫ﺑﻞ ﮐﺘﺎب »ﻧﺴﺐ اﻓﺎﻏﻨﻪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼﯥ د ﻗﺎﴈ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم ﻋﻤﺮﺧﯧـﻞ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٠١ /‬‬
‫ﺧﺎن د دﻳـﻮان د ﻳـﻮې ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ د ﻧـﻮرو ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ د‬
‫ﺷﻌﺮوﻧﻮ ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ﺧﻮﻧﺪي دي‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻧﻮاب ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎن د ﻧﻮاب رﺣﻤﺖ ﺧﺎن زوی دی ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او ادب‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ ﮐ‪.‬ي دي‪ .‬د ده اد‪ t‬او ژﺑﻨﻲ اﺛﺎر دادي‪:‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ دﻳﻮان ﭼﯥ د ﺑﺮﯦﺘﺎﻧﻴﺎ د ﺑﻮدﻟﻴﺎن ﻧﻮﻣﻲ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي دی‪.‬‬
‫د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﻧــﻪ ﭘــﻮﻫﯧ‪h‬م ﭼــﯥ ﻟــﻪ ﻋﻘﻠــﻪ ﺑﯧــﺮون ﭼــﺎ ﮐــ‪.‬م‬
‫ﭼﯥ ﻣﯥ ﻫﻮش ﻟـﻪ ﴎه ﻳـﻮوړ ﻣﺠﻨـﻮن ﭼـﺎ ﮐـ‪.‬م‬
‫ﭘــــﻪ ﻏﻤــــﺰو ﭘــــﻪ ﮐﺮﺷــــﻤﻮ ﭘــــﻪ ﻣﮑﻴﺰوﻧــــﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﺑﺎﻧـﺪې ﺷـﻴﺪا و ﻣﻔﺘـﻮن ﭼـﺎ ﮐـ‪.‬م‬
‫ﻫــﻢ ﭘــﻪ دا ﺣــƒت ﻣــﯥ ﺷــﭙﻪ و ورځ ﺗﯧﺮﻳــ‪h‬ي‬
‫ﭼــﯥ ازاد وم ﺑﻨــﺪﻳﻮان ﭘــﻪ اﻓﺴــﻮن ﭼــﺎ ﮐــ‪.‬م‬
‫ﭘــــــﻪ ازار د ﻣﺤﺒــــــﺖ )ﻣﺤﺒــــــﺖ ﺧﺎﻧــــــﻪ(‬
‫ﺧﱪ ﻧﻪ ﻳـﻢ ﭼـﯥ ﺧﺴـﺘﻪ او زﺑـﻮن ﭼـﺎ ﮐـ‪.‬م‪۱۲۳‬‬
‫د ده ﺑﻞ اﺛﺮ »اﴎار ﻣﺤﺒﺖ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ده د »ﺳﻴﺴـ‪ +‬او ﭘﻨـﻮن« ﮐﻴﺴـﻪ‬
‫ﻧﻈﻢ ﮐ‪.‬ې ده ﭼﯥ ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﻪ ﯾﯥ د راﻣﭙﻮر ﭘﻪ رﺿﺎ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧـﺪي ده‪.‬‬
‫ﺑﻞ اﺛﺮ ﻳﯥ »رﻳـﺎض اﳌﺤﺒـﺖ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ د دې ﮐﺘـﺎب ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮﯦﺘﺎﻧﻴﺎ او ﭘﱰو‪O‬ﺮاد ﮐﯥ ﻟﻴﺪل ﺷﻮې دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺑﺮﺧﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ او دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺘﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ ﻣﺎﻧـﺎ ﺷـﻮي‬
‫دي‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﻧﻮاب ﷲ ﯾﺎرﺧﺎن ﻫﻢ د ﻧﻮاب ﺣﻴﺎت ﺧـﺎن زوی دی ﭼـﯥ د »ﻋﺠﺎﻳـﺐ‬
‫اﻟﻠﻐﺎت« ﮐﺘﺎب ﻳﯥ ﻟﻴﮑﻠﯽ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﻴﻼﻣﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬اﺣﻮال راﻏﻠـﯽ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻨ ‪O‬ﺮاﻣﺮي اﺻﻮل‪ ،‬ﺧﺎص ﻏ‪h‬وﻧﻪ او ﻧﻮرو ﺑﺎﻧـﺪې ﺧـﱪې ﮐﻴـ‪h‬ي او ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻗﺎﻣﻮس ﭘﻴﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬د دې ﮐﺘﺎب دوې ﺧﻄﻲ ﻧﺴﺨﯥ ﭘﻪ ﺑـﺮﯦﺶ ﻣـﻮزﻳﻢ اوﻳـﻮه‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠٤ /‬‬
‫ﺧﻄﺎﻃﻲ ﮐ‪.‬ي او ﺳﺎﺗﲇ دي‪ .‬د دوی ﭘﻪ را\ﻮﻟﻮ ﮐ‪.‬و ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐﺘـﺎﺑﻮﻧﻮ ﮐـﯥ ‪J‬ﻴﻨـﯥ‬
‫داﺳﯥ ﻧﺎﻳﺎﺑﯥ ﻧﺴﺨﯥ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﺑـﻞ ‪J‬ـﺎی ﻧـﻪ دي ﻟﻴـﺪل ﺳـﻮې ﻟﮑـﻪ د‬
‫ﺣﺒﻴﺐ ﷲ دﻳﻮان‪ ،‬د ﺻﺪﻳﻖ دﻳﻮان‪ ،‬د ﻣﻴﻬﻦ دﻳﻮان او ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻧﻮر‬
‫د \ﻮﻧﮏ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ‪J‬ﻴﻨﻮ ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دا دي‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د‬
‫ﻣــﻼ اﻣــƒ ﮐــﺎﺑﲇ زوی د »ﺿــﺎﺑﻄﺔ اﻓﻐــﺎ‪ «C‬ﻟﻴﮑــﻮال او ﻫــﻢ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د ‪V‬ــﮑﲇ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧ‪ Ù‬ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﯽ دی‪ .‬ده آﻣﺪﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﻢ د ﻫﻐـﻮ اردو ژﺑـﻮ ﻟﭙـﺎره ﻟﻴﮑﻠـﯥ ده‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﯾﻲ زده ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﺳﻴﺪ اﺿﻐﺮ ﻋـﲇ آﺑـﺮو ﻫـﻢ ﻳـﻮه رﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﯥ ﻫﻔﺖ زﺑﺎن ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼﯥ ﻳﻮ ﺑﺤﺚ ﻳـﯥ ﻟﻐـﺎت زﺑـﺎن ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺎت ﭘﻪ اردو ژﺑﺎړل ﺷﻮﻳﺪي‪.‬‬
‫د ﻣﻴﺴﻮر رﻳﺎﺳﺖ د ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺣﻴﺪر ﻋﲇ او د ﻫﻐﻪ د ﻧﺎﻣﺘﻮ زوی \ﻴﭙـﻮ ﺳـﻠﻄﺎن د‬
‫ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﴎه ﻧﻪ ﺷﻠﯧﺪوﻧﮑﯥ اړﻳﮑﻪ ﻟـﺮي‪ .‬د ﻣﻴﺴـﻮر د ﴍﻗـﻲ ﻋﻠﻮﻣـﻮ اﻧﺴـﻴﻮټ‬
‫ﮐﯥ ﻳﻮ ﺧﻄﻲ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎب ﺷﺘﻪ ﭼﯥ »ﺛﺒـﺎت اﻟﻌـﺎﺟﺰﻳﻦ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ﻟﻴﮑـﻮال‬
‫ﻳﯥ ﻣﺎﻟﻮم ﻧﻪ دی ‪ .‬د دې ﮐﺘﺎب ﺑﻠﻪ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻞ ‪J‬ﺎی ﻧﺪه ﻟﻴـﺪل ﺷـﻮې ﻧـﻮ ﺷـﺎﻳﺪ‬
‫دﻟﺘﻪ ﭘﻪ ﻣﻴﺴﻮر ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی وي‪.‬‬
‫د ﮐﺸــﻤƒ ﴎه د ﭘﺨــﻮا ﻧــﻪ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ اړﻳﮑــﯥ وې ﺧــﻮ ﻫﻐــﻪ ﻣﻬــﺎل ﭼــﯥ ﺳــﱰ‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﮐﯥ ﮐﺸـﻤƒ د اﻓﻐـﺎن اﻣﭙﺮاﺗـﻮرۍ ﺑﺮﺧـﻪ ﺷـﻮه دﻏـﻮ‬
‫اړﻳﮑﻮ ډﯦﺮه ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ وﻣﻮﻧﺪه‪ .‬ﻫﻤﺪې ﺳﻴﻤﯥ ﺗﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗ‪ E‬زﻳﺎت او ﻳﻮ ﺷـﻤﯧﺮ‬
‫ﺷﺎﻋﺮان ﻫﻠﺘﻪ ﻻړل او ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ اﺛﺮ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ل‪ .‬ﭘﻪ ﮐﺸﻤƒ ﮐﯥ »ﻧﺼﺎب ﺷـﺶ‬
‫ﻟﻐﺎت« رﺳﺎﻟﻪ د ﻳﺴﻔﻲ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی ﭼﯥ اوس د ﻋﲇ ‪O‬ـ‪ .‬ﻣﻠـﻢ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن‬
‫د ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺑﻮاﻟﮑﻼم ﭘﻪ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده ﭼﯥ د د ﺷـﭙ‪h‬و ژﺑـﻮ د ﻳـﻮې ﻣﺎﻧـﺎ‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﯥ ﻟﻐﺎت ﭘﮑﯥ را\ﻮل ﮐ‪.‬ي دي‪ .‬د دې ﺑﺮﺳﯧﺮه د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ډﯦـﺮې ﻣـﺬﻫﺒﻲ او‬
‫ﻣﺼﻮرې ﻧﺴـﺨﯥ ﭘـﻪ ﮐﺸـﻤƒ ﮐـﯥ ﺧﻄـﺎﻃﻲ ﺷـﻮې او د ﺗـﺬﻫﻴﺐ او ﻃﻼﮐـﺎرۍ‬
‫ﭼﺎرې ﻳﯥ ﻫﻤﺪې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﴎ ﺗﻪ رﺳﯧﺪﻟﯥ دي‪ .‬د œﻮﻧﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﻣﺴـﻌﻮد‬
‫ب ﻋﺒﺪﷲ ادم ﺧـﺎن درﺧـﺎﻧ‪ +‬ده ﭼـﯥ د ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﻟـﻪ ﺧـﻮا د ﺟـﺎن ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﻳﻮﺳﻔﺰي ﻟﭙﺎره ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮې ده ‪۱۲۶‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٠٣ /‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ دی‪ .‬د ده ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪه د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﺗﺸﮑﻞ دوره ﻟـﻪ اﺳـﻼم ﻧـﻪ د ﻣﺨـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻏﻮر ﮐﯥ ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ راﻣﭙﻮر ﮐﯥ »اﻣﺪﻧﺎﻣﻪ اﻓﻐﺎ‪ ،«C‬ﭼﯥ ﻳﻮه ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻟﻨـﺪن ﮐـﯥ د‬
‫اﻳﻨﻳﺎ اﻓﺲ ﮐﺘﺎﺑﺘﻮن ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده ﻟﻴﮑﻠﯥ ده‪ .‬د ﻫﻤﺪې ﻧﺴﺨﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ‬
‫د ‪O‬ﻠﻤƒ او ﻣﻨﺼﻮر ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻏﺰﻟﯥ ﺧﻮﻧﺪي دي‪ .‬دا ﮐﺘﺎب د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺖ او ‪O‬ﺮاﻣـﺮ‬
‫ﻳﻮ اﺛﺮ دی ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫ﭘﻪ راﻣﭙﻮر ﮐﯥ اﴍف ﺧﮏ ﻫـﻢ اوﺳـﯧﺪه ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻏـﺰل ﺑـﻮل ﺷـﺎﻋﺮ و‪ ،‬د ﮐـﻼم‬
‫œﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﻣـــﻮده وﺷـــﻮه ﭼـــﯥ ﺳـــﻼم د ﻳـــﺎر راﻧﻐـــﯽ‬
‫ﺧـــﱪ ﻧـــﻪ ﻳـــﻢ ﭼـــﯥ ﭘـــﻪ ‪F‬ـــﻪ رﻳﺒـــﺎر راﻧﻐـــﯽ‬
‫اې ﻓﻠﮑـــﻪ ﻏـــﻢ ﺷـــﺎدي ﺳـــﺘﺎ ﭘـــﻪ وار وار ده‬
‫ﭼﯧــــﺮې ﻣــــﺎ ﺑﺎﻧــــﺪې د وﺻــــﻞ وار راﻧﻐــــﯽ‬
‫‪F‬ــــﻮ ﺑــــﻪ زه د ﺑﯧﻠﺘﺎﻧــــﻪ ﺳــــﺘﺎﻳﻢ ﻧﺎﺳــــﺎزې‬
‫ﭘـــﻪ ﺑﻮﺳـــﺘﺎن ﻣـــﯥ د ﺧـــﺎﻃﺮ ﺑﻬـــﺎر راﻧﻐـــﯽ‬
‫ﻣــﺎ وﻧــﻪ ﻟﻴــﺪه ﻫﯧ‪Y‬ــﻮک داﺳــﯥ ﭘــﻪ ﻋﺸــﻖ ﮐــﯥ‬
‫ﭼــــﯥ ﭘــــﻪ ده د ﺑﯧﻠﺘﺎﻧــــﻪ ‪O‬ــــﻮذار راﻧﻐــــﯽ‬
‫ﭘــــﻪ ﺷــــﺎدي ﭘﺴــــﯥ ﻏﻤﻮﻧــــﻪ وي اﴍﻓــــﻪ‬
‫ﮐـﻮم ﻳــﻮ ‪O‬ــﻞ دی ورﴎه ﭼـﯥ ﺧــﺎر راﻧﻐــﯽ‪۱۲۵‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﻬﻮ ﭘﺎل ﮐﯥ د اورﮐﺰﻳﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻧﻮا‪ t‬وه ﭼﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﻳﯥ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧـﺎن‬
‫ﴎدار اﻳ‪W‬ﯽ و‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻫﻢ د ﻗﺮان ﭘﺎک ﻳﻮه ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړه ﺷﺘﻪ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﺎړې‬
‫ﻻﻧﺪې د اردو ژﺑﺎړه ﮐ‪W‬ﻞ ﺷـﻮې ده‪ .‬د ژﺑـﺎړې ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﻳـﯥ ﻓﻮاﻳـﺪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او‬
‫ﺣﺎﺷﻴﯥ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ ﻟﯿﮑﻞ ﺷﻮې دي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ \ﻮﻧــﮏ ﮐــﯥ ﻫــﻢ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ رﻳﺎﺳــﺖ ﺑﻨﺴــ‪ 4‬اﻳ‪W‬ــﻮدوﻧﮑﯽ ﻧــﻮاب اﻣــƒ ﺧــﺎن‬
‫ﺳﺎﻻرزی دی‪ .‬د \ﻮﻧﮏ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ را \ﻮل ﮐ‪.‬ي‪J ،‬ﻴﻨﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛـﺎر ﻳـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠٦ /‬‬
‫دﻏﻮ ﻣﴩاﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻴﻮ ﻧﻪ ﻳﻮ د ﺳﺪو ﺧﺎن‪ ،‬ﭼﯥ د ﺳﺪوزو ﻗﺒﻴﻠﻪ ورﺗﻪ ﻣﻨﺴـﻮﺑﻪ‬
‫ده‪ ،‬ﳌﺴﯽ او د ﺣﴬﺧﺎن زوی ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮدﮐﻲ )ﭘﻮﭘﻠﺰی( او ﺑﻞ ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻠﺨـﻲ‬
‫)ﺗﻮﺧﻲ( وو او دوی ﭘﻪ ‪ ۱۶۲۴‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﴎه ﺟـﻮړه وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ د ﻫﻐـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬
‫‪O‬ﺮم اب د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪\ q‬ﺎک )ﭘﻮﻟﻪ( و\ﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪ .‬د دې \ﺎک ﻟﻮﯦﺪﻳ§ﻪ ﺧﻮا ﺑـﻪ د‬
‫اﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ او ﺧﺘﻴ§ﻪ ﺧﻮا ﺑﻪ د ﻏﻠﺰﻳـﺎﻧﻮ وي‪ .‬ﭘـﺪې ډول د دﻏـﻮ دوو ﻗﻮﻣﻮﻧـﻮ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨ‪ q‬د ﺷﺨ‪.‬و ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﻮه‪ .‬د ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮدﮐﻲ ﴎواﱄ د ﺻﻔﻮي ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬
‫اود ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻮﺧﻲ ﴎواﱄ د ﻫﻨﺪ ﻣﻐﻮﱄ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻨﻠﯥ وه‪.‬‬
‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ددواړو ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻣﴩان ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘﻪ وﻟﴘ ﭼـﺎرو‬
‫ﮐﯥ ﺑﻠﮑﯥ ﭘﻪ ﻧ‪.‬ﻳـﻮال ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﮐـﯥ او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﭘـﻪ ﴎ د‬
‫دواړو اﻣﭙﺮاﺗﻮرﻳﻮ ﭘﻪ ﺳﻴﺎﻟﻴﻮ او ﺟﻨ‪a‬ﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﺗﺠﺮﺑﯥ ﺧﺎوﻧﺪان ﺷﻮل‪.‬‬
‫د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬د راﺗ‪ E‬وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﮐـﯥ ﺳـﱰې ﭘﯧ‪W‬ـﯥ ﻳـﻮ ﭘـﺮ ﺑـﻞ ﭘﺴـﯥ‬
‫وﺷﻮې‪ .‬دﻏﻪ ﻣﻬﺎل د ﺻـﻔﻮي واﮐﻤﻨـﻮ رﺳـﻤﻲ ﺳﻴﺎﺳـﺖ دا و ﭼـﯥ ﺷـﻴﻌﻪ ‪O‬ـﺎن‬
‫وﻫ‪Y‬ـﻮي او ﺳـﻨﻴﺎن و‪J‬ﭙـﻲ‪ .‬د دﻏـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﭘـﺮ ﺑﻨﺴـ‪O 4‬ـﻮر‪ ”O‬د ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬
‫ﺳﻨﻴﺎن ﺗﺮ ﻓﺸﺎر ﻻﻧﺪې وﻧﻴﻮل او د ﻳﺎﻏﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﯧﺮ ﻳﯥ ﭼﻠﻨﺪ ورﴎه ﮐـﺎوه‪ .‬دوی‬
‫ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﭼﯥ د اﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ او ﻏﻠﺰﻳﺎﻧﻮ دودﻳﺰې ﺧﭙﻠﻮاﮐ‪ +‬ﺗﻪ د ﭘﺎی \ﮑﯽ ﮐﻴـ‪h‬دي‪.‬‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﻳﯥ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﭼﯥ د ﻣﻐﻮﻟﻮ ﭘﻪ وړاﻧـﺪې \ﻴﻨـ‪ E‬ﻣﻮرﭼـﻞ ﺟـﻮړ ﮐـ‪.‬ي‬
‫ﭼﯥ ﮐﻨﺪﻫﺎر د دوی ﻻس ﺗﻪ وﻧﻪ ﻟﻮﻳ‪h‬ي‪.‬‬
‫‪O‬ــﻮر‪ ”O‬د دې ﭘــﻼن د ﭘــﲇ ﮐﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره ﻟــﻮﻣ‪.‬ی د اﺑــﺪاﱄ ﻣﴩــاﻧﻮ ﭘــﺮ ﺿــﺪ‬
‫دﺳﻴﺴﯥ وﮐ‪.‬ې‪ .‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻳﯥ د دوﻟـﺖ ﺧـﺎن د ﺳـﺪوزو ‪J‬ـﻮاﮐﻤﻦ ﻣﴩـ دﻣﻨ§ـﻪ‬
‫وړﻟﻮ ﭘﻪ ﭘﻼن ﮐﯥ ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﻧﻪ ﺷﻮ ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﻫﻐﻪ ﮐﻤﺰوري \ﮑـﻲ ﻧـﻪ ‪O‬ـﻪ‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﻫﻐﻪ د دوی ‪J‬ـﺎن ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ ده‪ .‬د ‪O‬ـﻮر‪ ”O‬ﻟ‪W‬ـﮑﺮ ﻳـﻮه ﺷـﭙﻪ د‬
‫ﻋﺰت ﺧﺎن ﺳﺪوزي او اﺗﻞ ﺧﺎن ﺳﺪوزي ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ او ﻻر‪V‬ـﻮوﻧﻪ ﭘـﻪ ‪V‬ـﺎر ﺻـﻔﺎ‬
‫ﮐﯥ ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘﻪ د دوﻟﺖ ﺧﺎن اﺑﺪاﱄ ﭘﻪ ﮐﻼ ﺑﺮﻳﺪ وﮐـ‪ .‬او دوﻟـﺖ ﺧـﺎن ﻳـﯥ د ﺧﭙـﻞ‬
‫زوی ﻧﻈﺮﻣﺤﻤــﺪ او ﻓﻘــƒ ﻧــﻮﻣﻲ ﻧــﻮﮐﺮ ﴎه ووژل‪ .‬د دوﻟــﺖ ﺧــﺎن د ﻣ‪.‬ﻳﻨــﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ده زوی رﺳﺘﻢ ﺧﺎن د ﻗﻮم ﻣﴩ ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ رﺳـﺘﻢ ﺧـﺎن ﺑﻨـﺪي او‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٠٥ /‬‬
‫ﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ﻫﻮﺗﮑﻴﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﺗﺮ دې ﭼﯥ د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ او د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﺮ ﻣﻬﺎل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ وﻏ‪h‬ﯦ‪h‬م اړﻳﻨﻪ ‪oO‬ﻢ ﭼﯥ د \ﮑﻲ ﺗﻪ د ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﭘﺎم واړوم ﭼـﯥ د ﻣﻐـﻞ‬
‫ﭼﻨ‪a‬ﯧﺰﺧﺎن ﺗﺎړاﮐﻮﻧﻮ زﻣﻮږ ﻫﯧﻮاد د ﺳﱰ ﻧﺎورﻳﻦ ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې‬
‫ﻳﯥ د وﻃﻦ ﻧـ‪h‬دې \ﻮﻟـﻪ ﻣـﺎدي او ﻣﻌﻨـﻮي ﺷـﺘﻤﻨﻲ د ﺧـﺎورو ﴎه ﺑﺮاﺑـﺮه ﮐـ‪.‬ه‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﯥ د ﴎ ﺳﺨﺖ زﻳﺎن ﻳﯥ ورورﺳﺎوه‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻟﻪ دﻳﺎرﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﻧﻪ ﺗـﺮ‬
‫اﺗﻠﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻮرې د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎرﻳﺦ د ﭘﺮدﻳﻮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻮ‪ .‬د دې ﭘﻨ§ﻮ ﭘﯧ‪.‬ﻳـﻮ‬
‫ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ دوه ﻧﻴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐﯥ د ﻫﯧﻮاد ﻟﻮﯦﺪﻳ§ﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺮ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﭘـﻮرې د‬
‫ﺻﻔﻮي واﮐﻤﻨﻮ‪ ،‬ﺧﺘﻴ§ﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻟـﻪ اﺑﺎﺳـﻴﻨﻪ ﺗـﺮ ﮐﺎﺑﻠـﻪ او ﮐﻼﺗـﻪ ﭘـﻮرې د ﻣﻐﻠـﻮ‬
‫واﮐﻤﻨﻮ او ﺷ«ﱄ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﯥ د ﺷﻴﺒﺎ‪ C‬ﺧﺎﻧﺎﻧﻮ ﺗﺮ ﻻس ﻻﻧﺪې وې‪.‬‬
‫د ﻣﻐﻠــﻮ او ﺻــﻔﻮﻳﺎﻧﻮ د واﮐﻤﻨــ‪ +‬ﭘــﻪ ﻣﻬــﺎل ﭘــﻪ ﮐﻨــﺪﻫﺎر ﮐــﯥ د اﺑــﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ \ــﻮل‬
‫ﺧﯧﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻏﻠﺰﻳﺎﻧﻮ ‪F‬ﻪ ﺧﯧﻠﻮﻧﻪ‪ ،‬د دوی ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﺗﺎﺟﮑـﺎن‪ ،‬ﻣﻠﺘﺎﻧﻴـﺎن او ﻧـﻮر‬
‫او د ‪V‬ﺎر د ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﺮاﺗﻪ وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﻏﻠﺰﻳﻮ ﺧﯧﻠﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻼﺗﻪ ﺗﺮ ﮐﺎﺑﻠـﻪ ﭘـﻮرې د ﻣﻐﻮﻟـﻮ د ﮐﺎﺑـﻞ د‬
‫واﮐﻤﻦ او اﺑﺪاﻟﻴﺎن د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﺻﻔﻮي واﮐﻤﻦ ﺗﺮ ﻻس ﻻﻧـﺪې وو‪» .‬ﺧـﻮ دواړه‬
‫ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﮐﻮرﻧﻴـﻮ ﭼـﺎرو ﮐـﯥ ﺧﭙﻠـﻮاک وو او ﭼـﺎرې ﻳـﯥ ﺧﭙﻠـﻮ ﻣﴩـاﻧﻮ ور‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻤﻮﻟﯥ‪ .‬دﻏﻪ ﻣﴩان ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐـﻪ د زﻳـﺎت واک ‪WF‬ـﺘﻨﺎن‬
‫ﺷﻮل ﭼﯥ وﻟﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﺷﻮل او ﮐـﲇ او ‪V‬ـﺎروﻧﻪ ﻳـﯥ ودان ﮐـ‪.‬ل‪ ۱۲۷«.‬د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٠٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٠٧ /‬‬

‫ورﴎه وه د ﺻــﺪراﻋﻈﻢ اﻋــﺘ«د دوﻟــﻪ ﻟــﻪ ﻻرې اﺟــﺎزه ﺗــﺮ ﻻﺳــﻪ ﮐــ‪.‬ه ﭼــﯥ ﭘــﻪ‬ ‫وواژه‪ .‬او د ده د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ د ده ﻏ‪W‬ﺘﻠﯥ ډﻟﻪ و‪J‬ﭙﻠﻪ او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د ﻫﻐـﻪ‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬د ﻣﺸﺎور ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﮐﺎر وﮐ‪.‬ي‪ .‬د دوﴎﺳﻮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﭘـﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ ډﻟﻪ د ﻋﺰت ﺧﺎن ﺳـﺪوزي او اﺗـﻞ ﺳـﺪوزي ﭘـﻪ ﻣﴩـۍ اړه ﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬
‫وﻳﻨﺎ ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د ﭘﺎرس د درﺑﺎر »د \ﻮﻟﻮ وزﻳﺮاﻧـﻮ ﻧـﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮازې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ډﯦـﺮ‬ ‫ارﻏﺴﺘﺎن ﭘﺮﯦ‪h‬دي او د ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﭘـﻪ ﺧﺘﻴ§ـﻪ ﺧـﻮا ﮐـﯥ ﻣﻴﺸـﺘﻪ ﳾ‪ .‬ﻟـ‪ h‬ﻣﻬـﺎل‬
‫ﻫﻮ‪V‬ﻴﺎر و‪۱۲۸«.‬‬ ‫وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘﻪ ﭘﺮې وداﻧ‪a‬ﻞ‪ ،‬ډﯦﺮ ﻳﯥ ﺗﺮﯦﻨﻪ ووژل‪ ،‬ډﯦﺮ ﻟﻮﻳﺎن ﻳﯥ ﮐﺮﻣﺎن ﺗـﻪ‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د ﭘﺨﻮا ﻏﻮﻧﺪې د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﴎه ﻫﻤﮑﺎري ﭘﻴﻞ ﮐـ‪.‬ه ﺧـﻮ ‪O‬ـﻮر‪”O‬‬ ‫ور‪F‬ﺨﻪ وﺷ‪.‬ل او ﭘﺎﺗﯥ اﺑﺪاﻟﻴﺎن د ﺷﻮراوک ﭼﺎﭘﯧﺮ دﺷﺘﻮ او ﻏﺮو ﺗﻪ وﮐﻮﭼﯧﺪل‪.‬‬
‫ﭘــﺮې ډاډه ﻧــﻪ و ﻧــﻮ ده د ﺧﭙــﻞ زوی ﻟﭙــﺎره د ﻣــƒوﯦﺲ ﺧــﺎن ﻟ ـ ﻮر ﭘــﻪ ﻧﮑــﺎح‬ ‫د اﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ د ‪J‬ﭙﻠﻮ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ ﻏﻠﺠﻴﺎن د ﻳﻮه ﺳـﱰ ﻗـﻮم ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫وﻏﻮ‪V‬ﺘﻠﻪ‪ .‬ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د دې ﻣﻮﺿـﻮع ﻟﭙـﺎره د ﮐـﻮﮐﺮان ﺟﺮ‪O‬ـﻪ راوﻏﻮ‪V‬ـﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل ﭼﯥ ﻣﴩ ﻳﯥ ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﻫﻮﺗـﮏ و‪ .‬ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن د ‪V‬ـﺎ‪ º‬ﺧـﺎن‬
‫ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬د ﻏﺎﻓﻠﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﭙﻠﻪ وﻳﻨ§ـﻪ د‬ ‫ﻫﻮﺗﮏ زوی او د ﺧﭙﻠﯥ ﻣﻮر ﻧﺎزو اﻧﺎ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻠﺨﻲ ﺗـﻮﺧﻲ ﳌﺴـﯽ او د‬
‫ﻟﻮر ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ورﮐ‪.‬ي او ﻫﻤﺪاﺳﯥ وﺷﻮل‪ .‬ﻟﮑـﻦ د ﻣـƒوﯦﺲ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬ ‫ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺎﻧﺪﻳﻨﯥ ﻟﻪ ﻟﻮري د ﺳﺪوزو زوم و‪ .‬د ده ﻣﯧـﺮﻣﻦ ﺧـﺎﻧﺰاده د ﺟﻌﻔﺮﺧـﺎن‬
‫اﺻﲇ ﻣﺴﻠﻪ د ﺧﭙﻠﻮاﮐ‪ +‬وه‪ .‬ﺧﻮ د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د دې ﻣﻮﺧﯥ د ﴎ ﺗﻪ رﺳـﻮﻟﻮ‬ ‫ﺳـﺪوزي ﻟـﻮر وه ﭼـﯥ د ﺳـﺪوزو د ﮐـﺎﻣﺮان ﺧﯧﻠـﻮ ﭘـﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ ﻳـﯥ اړه د رﻟــﻮده‪.‬‬
‫ﻟﭙﺎره ﻧﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و‪ ،‬ﻧﻪ وﺳﻠﻪ او ﻧـﻪ ﭘـﻮځ او ﻧـﻪ د وﺳـﻠﻪ واﻟـﯥ ﻣﻘـﺎﺑﻠﯥ ﺗـﻮان‪ .‬ﺧـﻮ‬ ‫ﮐﺎﻣﺮان ﺧﺎن د ﺳﺪو زوی و ﭼﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ وروـﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ ﻳـﻮ ﭘـﻮه او ﻋـﺎ‪º‬‬
‫‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﻧﻪ ﻳﻮازې ﺷﻞ زرﻳﺰ ﭘﻮځ درﻟﻮد ﺑﻠﮑﯥ ﺷـﺎ ﺗـﻪ ﻳـﯥ ﻳـﻮه ﻟﻮﻳـﻪ اﻣﭙ ﺮاﺗـﻮري‬ ‫ﺳ‪.‬ی و او د »ﮐﻠﻴﺪ ﮐﺎﻣﺮا‪ «C‬ﭘﻪ ﻧﻮم د اﺛﺮ ﻟﻴﮑﻮال دی ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻳـﯥ‬
‫وﻻړه وه‪.‬‬ ‫ﻟﻴﮑﻠﯽ دی‪.‬‬
‫ﻣــƒوﯦﺲ ﺧــﺎن د ﺧﭙــﻞ ﭘــﻼن د ﻋﻤــﲇ ﮐﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره د ﻣــﺎﻧﺠﯥ ﺗــﺎرﻳﺨﻲ ﺟﺮ‪O‬ــﻪ‬
‫راوﻏﻮ‪V‬ﺘﻪ ﭼﯥ ﻗﻮﻣﻲ ﻣﴩان او روﺣﺎﻧﻴﻮن ﭘﮑﯥ ﺷﺎﻣﻞ وو‪ .‬د دې ﺟﺮ‪O‬ﯥ د ﻏ‪.‬و‬ ‫ﻣ‪D‬وﯦﺲ ﻧﻴﮑﻪ‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ )ﻣﺤﻤﻮدﻧﺎﻣﻪ( ﮐﯥ رﻳﺪي ﺧﺎن ﻣﻮﻣﻨـﺪ‬
‫د اﺑﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ د ‪J‬ﭙﻠﻮ وروﺳﺘﻪ ‪O‬ﻮر‪ ”O‬د ﻫﻮﺗﮑﻮ د ‪J‬ﭙﻠﻮ ﻧﻴﺖ وﮐ‪ ..‬ﭘـﺪې ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﮐ‪.‬ې ده او دﻏـﻪ ﮐﺴـﺎن ﭘﮑـﯥ ﺷـﺎﻣﻞ وو‪ :‬ﺳـﻴﺪال ﺧـﺎن ﻧـﺎﴏ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻮﺟـﺎن ﺑـﺎ‪،t‬‬
‫‪O‬ﻮر‪ ”O‬د ﻫﻮﺗﮑﻮ ﻣﴩ ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﻫﻮﺗﮏ ﺗﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ د دوﺳـﺘﯽ‬
‫ﺑﻬﺎدرﺧﺎن اﻧﺪړ‪ ،‬ﻣﻼ ﭘƒﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰﺧﺎن ﻧﻮرزی‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ ﺧـﺎن ﻫﻮﺗـﮏ‪،‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻠﻤﻪ د ده ﻗﻮم ﻫﻢ و‪J‬ﭙﻲ‪ .‬ﺧﻮ ﻣƒوﯦﺲ د ﺗﯧﺮو ﭘﯧ‪W‬ﻮ ﻧﻪ ﻋﱪت اﺧﯧﺴـﺘﯽ و‬
‫‪O‬ﻞ ﺧﺎن ﺑﺎﺑ‪ ،.‬ﻧﻮرﺧﺎن ﺑ‪.‬ﯦ‪ ،µ‬ﻧﻮرﺧﺎن اﻟﮑـﻮزی‪ ،‬ﻳﺤـﯽ ﺧـﺎن ﻫﻮﺗـﮏ‪ ،‬ﺣـﺎﺟﻲ ﻧـﻮر‬
‫او دې ﺗــﻪ ﻳــﯥ ﭘــﻮره ﭘــﺎم و ﭼــﯥ ‪O‬ــﻮر‪ ”O‬ﻳــﯥ ﺗﯧــﺮ ﻧــﻪ ﺑــﺎﳼ‪ .‬ده د ﺧﭙﻠــﻮاﮐ‪+‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺣﺎﺟﻲ اﻧ‪a‬ﻮ ﻣﺸﻬﻮر دی‪ ،‬ﻳﻮﻧﺲ ﮐـﺎﮐ‪ .‬او ﻧـﻮر‪ .‬ده د دې‬
‫ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬د ﻫﻤﮑﺎرۍ ﭘـﻪ ﺟﺎﻣـﻪ ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﭘـﻪ ﭘﻴـﻞ ﮐـ‪ .‬او د ﮐﻨـﺪﻫﺎر د ‪V‬ـﺎر د‬
‫ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﻟﻪ ﻻرې وﮐ‪.‬ای ﺷﻮل ﭼﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر وﻟﺴـﻮﻧﻪ د ‪O‬ـ ﻋﻤـﻞ ﻟﭙـﺎره ﭼﻤﺘـﻮ‬
‫ﮐﻼﻧﱰۍ ﻣﻨﺼﺐ ﻳﯥ وﻣﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ‪O‬ﻮر‪ ”O‬د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د ﻧﻔﻮذ د زﻳﺎﺗﯧﺪو ﻧﻪ ﭘﻪ وﯦﺮه ﮐﯥ ﺷﻮ ﻧـﻮ‬
‫ﺟﺮ‪O‬ﯥ د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﭘﻼن ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐ‪ .‬او ﭘ‪.‬ﯦﮑ‪.‬ه ﻳﯥ وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ د ﺑﻠﻮ‪F‬ﻮ‪ ،‬ﮐـﺎﮐ‪.‬و‬
‫ﻫﻐﻪ ﻳﯥ اﺻﻔﻬﺎن ﺗﻪ وﺷ‪.‬ه‪ .‬ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻠﯥ ﭘﻮﻫﯥ او ‪ƒJ‬ﮐ‪ +‬ﻟﻪ ﮐﺒﻠـﻪ د‬
‫او ﺗﺮﻳﻨــﻮ ﺧﺎﻧــﺎن ﺑــﻪ ﺧﭙــﻞ وﻟﺴــﻮﻧﻪ و ﻫ‪Y‬ــﻮي ﭼــﯥ د ﻣــﺎﻟﻴﯥ د ورﮐﻮﻟــﻮ ﻧــﻪ ﴎ‬
‫درﺑﺎر ‪J‬ﻮاﮐﻤﻦ ﮐﺴﺎن د ‪J‬ﺎن ﭘﻠﻮﻳﺎن ﮐ‪.‬ل او د ﺣﺞ د ادا ﮐﻮﻟﻮ ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﻳـﯥ‬
‫وﻏ‪.‬وي ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ‪O‬ﻮر‪ ”O‬اړ ﳾ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻮ‪J‬ﻮﻧﻮ ﻳـﻮه ﺑﺮﺧـﻪ ﻫﻠﺘـﻪ واﺳـﺘﻮي‪.‬‬
‫ﭼـﯥ د ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن د ﻋﺎﳌـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ ﺧﻮ‪V‬ـﯥ ﴎه ﺳـﻢ اﺧﯧﺴـﺘﯥ ﻓﺘـﻮا‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١١٠ /‬‬
‫ﳾ ﭼﯥ ﺑﻴﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﯧﺮ ﺑـﺮم ﻳـﺎ‪ C‬د ﻏﻮرﻳـﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻏﻠﺠﻴـﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺳـﻮرﻳﺎﻧﻮ او ﻟﻮدﻳـﺎﻧﻮ‬
‫ﺧﺎﻃﺮې را ژوﻧﺪۍ ﻧﻪ ﳾ‪.‬‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن دا ا\ﮑﻞ ﻫﻢ وﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑـﻪ د دې ﭘﯧ‪W‬ـﯥ د ﻏـﭻ اﺧﯧﺴـﺘﻠﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره اړﻳﻦ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ي ﻧﻮ ﺳﻤﺪﻻﺳـﻪ ﻳـﯥ د ﮐﻮرﻧﻴـﻮ ﺳـﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘـﻪ ‪F‬ﻨـ‪E‬‬
‫ﮐﯥ ﭘﻪ دﻓﺎﻋﻲ ﺗﺪﺑƒوﻧﻮ ﻻس ﭘﻮرې ﮐ‪ ..‬ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻟﻨ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﭘـﻮځ‬
‫ﻣﻨﻈﻢ او د ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ وﺳﻠﻮ ﺳﻤﺒﺎل ﮐ‪ .‬او ﻳـﻮ ﻣـﻨﻈﻢ ﺗـﻮﭘﭽﻲ ﻗـﻮه‬
‫ﻳﯥ ﻫﻢ ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ه‪ .‬ده د ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨـ‪ E‬ﮐـﯥ د ﻧـﻮي ﻫﯧـﻮاد ﺑﻬـﺮ‪C‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻪ ﭘﻮره ﭘﺎم وﮐ‪..‬‬
‫ﺻـﻔﻮﻳﺎﻧﻮ ﻟــﻮﻣ‪.‬ی ﻣﺤﻤــﺪ ﺟـﺎﻣﻲ ﻧــﻮﻣﻲ ﺳــ‪.‬ی د ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻟﭙــﺎره راوﻟﯧــ‪h‬ه ﭼــﯥ د‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﭘﻪ اﻣﺮ ﺑﻨﺪي ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د ﻫﺮات ﺣـﺎﮐﻢ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن ﭼـﯥ د ﺣـﺞ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﻔﺮ ﮐﯥ د ﻣƒوﯦﺲ ﻣﻠ‪a‬ﺮی و‪ ،‬راواﺳﺘﻮه ﭼﯥ د ﻣƒوﯦﺲ ﭘﻪ اﻣـﺮ د ﻳـﻮه دراﻧـﻪ‬
‫ﻣﯧﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﺻﻔﻮي واﮐﻤﻨﺎن ﺧﱪ ﺷﻮل‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺑﺎﻧﺪې ﻳـﯥ د ﭘـﻮ‪J‬ﻲ ﻳﺮﻏـﻞ ﺗﺮﺗﻴﺒـﺎت وﻧﻴـﻮل‪ .‬ﺻـﻔﻮي دوﻟـﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﺮات ﮐﯥ ﻣﻴﺸﺘﻪ ﭘﻮځ ﺗﻪ اﻣﺮ وﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﻳﺮﻏﻞ وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻣƒوﯦﺲ ﻫـﻢ‬
‫د ﭘﻨ§ﻪ زرﻳﺰ ازادي ﻏﻮ‪V‬ﺘﻮﻧﮑﻲ ﭘﻮځ ﴎه ورووت او ﺳﺨﺘﻪ ﻣﺎﺗﻪ ﻳﯥ ورﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ د ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ د اﺗﻠﺴﻮ ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﭘﻪ ﺟﺮﻳـﺎن ﮐـﯥ ‪F‬ﻠـﻮر ‪J‬ﻠـﻪ ﻳﺮﻏﻠﻮﻧـﻪ‬
‫وﮐ‪.‬ل او ﻣـﺎﺗﯥ ﻳـﯥ وﮐـ‪.‬ه‪ .‬د دې وروﺳـﺘﻪ ﺻـﻔﻮي واﮐﻤﻨـﻮ د ﺧﴪـو ﺧـﺎن ﭘـﻪ‬
‫ﻗﻮﻣﺎﻧﺪاﻧ‪ +‬ﻳﻮدﯦﺮش زره ﭘﻮځ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺗـﻪ واﺳـﺘﻮه ﭼـﯥ دې ﭘـﻮځ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ‪F‬ـﻮ‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ ﻣﺤﺎﴏه ﮐ‪ .‬ﺧﻮ وروﺳﺘﻪ د ﻣƒوﯦﺲ ﺧـﺎن د زړورو ﺟﻨ‪a‬ﻴـﺎﻟﻴﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا‬
‫ﻣﺤﺎﴏه ﻣﺎﺗﻪ او د ﺧﴪو ﭘﻮځ د ﺧﴪو ﺧﺎن ﭘـﻪ ﺷـﻤﻮل ﺗﺒـﺎه ﺷـﻮل‪ .‬دوه ﮐﺎﻟـﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ د رﺳﺘﻢ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﭘﺮ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﻳﺮﻏـﻞ وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻫﻢ ﻧﺎﮐﺎم ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﭼﯥ ﻟﻪ دې ﺗﻬﺪﻳﺪوﻧﻮ ﻧﻪ ﻫﯧﻮاد وژﻏﻮره ﻧﻮ د ﺧﭙﻠـﻮ ﻧـﻮرو ﭘﻼﻧﻮﻧـﻮ‬
‫د ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﭘﺎم واړاوه‪ .‬ﺧﻮ د ﺑـﺪه ﻣﺮﻏـﻪ ﻫﻐـﻪ ‪F‬ـﻪ ﭼـﯥ د‪V‬ـﻤﻦ د‬
‫ﺟ‪.a‬ې ﻟﻪ ﻻرې وﻧﺸﻮ ﮐ‪.‬ای ﭼﯥ ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻠـﯥ ﻻرې اﻳﺴـﺘﻪ ﮐـ‪.‬ي ﻧـﻮ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٠٩ /‬‬
‫‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﭼﯥ ﺧﱪ ﺷﻮ ﻧﻮ د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ده ﺷـﭙ‪ h‬ﻧـﻴﻢ زره ﴎﺗﯧـﺮي د ﻣـƒزا‬
‫ﺳﻨﺪل ﭘـﻪ ﻗﻮﻣﺎﻧـﺪﻧ‪ +‬او ﭘﺨﭙﻠـﻪ د زرو ﺗﻨـﻮ ﺟﻨ‪a‬ﻴـﺎﻟﻴﻮ ﴎه ور روان ﺷـﻮ‪ .‬ده د‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﻧﻪ ﻫﻢ وﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﻮ اﻳﻠﻪ ﺟـﺎرﻳﻮ ﴎه د ارﻏﺴـﺎن ﭘـﻪ ده ﺷـﻴﺦ‬
‫ﮐﯥ ور ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ﳾ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﻣƒوﯦﺲ د ﭘﻼن ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻠﯥ ﺷﻮه‬
‫ﻫﻐﻪ دا ﭼﯥ د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﭘﻮځ ﭘﻪ ‪F‬ﻮ ﺑﺮﺧـﻮ ووﻳﴚـ‪ .‬ﭘـﻪ ده ﺷـﻴﺦ ﮐـﯥ اوه ﺳـﻮه‬
‫ﻧﺎﴏو او ﻫﻮﺗﮑﻮ د ﻣƒوﯦﺲ ﭘﻪ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪﻧ‪ +‬د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬ﭘﻪ زر ﮐﺴﻴﺰ ﭘﻮځ د ﺷـﭙﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺗﺮوږﻣﻲ ﮐـﯥ ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘـﻪ ﺑﺮﻳـﺪ وﮐـ‪ .‬او ﻟـﻪ ﻣﻨ§ـﻪ ﻳـﯥ ﻳـﻮوړ‪ .‬ﭘـﺪې ‪O‬ـﺎم ﴎه د‬
‫ﻣƒوﯦﺲ د ﭘﻼن دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻠﯥ ﺷﻮه ﻫﻐـﻪ دا ﭼـﯥ د ﻳـﻮې ﺑﺮﺧـﯥ ﻧـﻪ وﺳـﻠﻪ‬
‫واﺧﲇ او د ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ د ‪J‬ﭙﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ وﮐﺎروي‪ .‬ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن د ﻣﺨـﻪ درې‬
‫ﻧﻴﻢ زره ﻗﻮﻣﻲ ‪J‬ﻮاﻧﺎن ﭘﻪ وړو \ﻮﻟﻴﻮ ﮐﯥ ﻣـﻨﻈﻢ ﮐـ‪.‬ي او دﻧـﺪه ورﮐـ‪ .‬ﺷـﻮې وه‬
‫ﭼﯥ د ‪V‬ﺎر اړﻳﮑﻪ د ﺑﻬﺮ ﴎه و‪F‬ﺎري ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﭘﺎرﺳﻴﺎن د ﭘﯧ‪W‬ﯥ ﻧـﻪ ﺧـﱪ ﻧـﻪ ﳾ‪.‬‬
‫ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻣƒوﯦﺲ او د ﻫﻐﻪ ﻣﻠ‪a‬ﺮي ﭼﯥ د ‪O‬ﻮر‪ ”O‬او د ﻫﻐـﻪ د ﭘﻮ‪J‬ﻴـﺎﻧﻮ ﺟـﺎﻣﯥ‬
‫ﻳﯥ اﻏﻮﺳﺘﯥ وې او د ﻫﻐﻮی ﭘﻪ وﺳﻠﯥ ﻳﯥ ‪J‬ﺎﻧﻮﻧﻪ ﺳـﻤﺒﺎل ﮐـ‪.‬ي وو د ﺷـﭙﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻴﺎره ﮐﯥ ‪V‬ﺎر ﺗﻪ ﻧﻨﻮﺗﻞ او ﭘﻪ ﺑـﯥ ﺳـﺎري ﭼﮑـ‪ +‬ﴎه ﻳـﯥ ﭘﺎرﺳـﻴﺎن ﺗﺒـﺎه ﮐـ‪.‬ل‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ د ﻫﻐﻮ دوه ﻧﻴﻢ زره ﭘﻮ‪J‬ﻴﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﭼـﯥ د ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن ﻧـﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﺗـﻪ‬
‫راﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷـﻮل ‪F‬ـﻪ ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﻣﻨ§ـﻪ ﻳـﻮوړل او ﻧـﻮر ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻣﻨـه د ﺗﺒـﺎﻫ‪ +‬ﺧـﱪ‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺗﻪ ورﺳﻮه‪.‬‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن د اﻳﺮان د دوﻟﺖ د ﻏﺎﻓﻠﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ﻟﻴﮏ د ﭘﺎرس د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺗﻪ وﻟﯧ‪h‬ه او ﺑﻞ ﻟﻴﮏ ﻳﯥ د ﻫﻨـﺪ ﻣﻐـﻮﱄ ﭘﺎﭼـﺎ ﺗـﻪ وﻟﯧـ‪h‬ه‪ .‬ﭘـﻪ وروﺳـﺘﻲ‬
‫ﻟﻴﮏ ﮐﯥ وﻳﻞ ﺷﻮي و ﭼﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺧﻠﮑـﻮ د ﺻـﻔﻮي دوﻟـﺖ ﭘـﺮ ﺿـﺪ ﺑﺮﻳـﺎﻟﯽ‬
‫ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﮐ‪.‬ی او ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﻳﯥ ‪O‬ﻠﯥ ده‪ .‬ﮐﻪ ﭼﯧـﺮې د ﭘـﺎرس ﭘﺎﭼـﺎ د ﮐﻨـﺪﻫﺎر د‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﭘﻮځ راواﺳﺘﻮي او ﻣﻮږ اړ ﺷﻮ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻏﻮاړو ﻧﻮ ﺗﺎﺳﻮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪.‬ی ﮐﻪ ﻧﻪ؟ د ﻫﻨﺪ ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮي ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﺧﭙﻠـﻮاﮐﻲ ﭘـﻪ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ وﭘﯧﮋاﻧﺪه ﺧﻮ ﭘﻪ ﭘﻪ ﻳـﯥ ﺻـﻔﻮي دوﻟـﺖ ﺗـﻪ ﭘﻴﻐـﺎم وﻟﯧـ‪h‬ه ﭼـﯥ د دې‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﯥ ﻣﺨﻪ زر وﻧﻴﴘ ﺗﺮ ‪F‬ﻮ د دې ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﳌﺒﯥ د ﻫﻨـﺪ ﳌﻨـﯥ ﺗـﻪ ﭘﺮاﺧـﯥ ﻧـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١١٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١١ /‬‬

‫»ﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ دې ﺑﺎج ﻧﻪ اﺧﯧﺴﺘﻞ ﮐﻴ‪h‬ي؛‬ ‫دا ﮐﺎر ﻳﯥ ﺑﻴﺎ زﻣﻮږ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻫﻐﯥ ﮐﻤﺰورۍ ﻟﻪ ﻻرې ﺗﺮ ﴎه ﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ د‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺗﻪ ﺻﻔﻮي ﻋﺴﮑﺮ ﻧﻪ را‪J‬ﻲ؛‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ‪J‬ﺎن ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ ده‪ .‬د دې ﮐـﺎر د ﭘـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ د ﻣـƒوﯦﺲ ورور‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﺎﭼﺎﻫﻲ دې د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﭘﻪ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﮐﯥ ﻣƒا‪ Ï‬وﻣﻨﻞ ﳼ‪۱۳۰«.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ وﳌﺴﺎوه ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﭘﺎﭼـﺎ او ﭘﺎﭼـﺎﻫﻲ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﮐـﯥ ﻧﻴﮑـﺎ—‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ دﻏـﻪ درﻳـ‪ q‬ﺗـﻪ د وﻟـﺲ ﻣﴩـاﻧﻮ ﭘـﻪ ﮐﺮﮐـﻪ وﮐﺘـﻞ او د وﻟـﺲ ﭘـﻪ‬ ‫ﳾ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺧﭙﻞ ﻣﺪﺑﺮ‪ ،‬ﻫﻮ‪V‬ﻴﺎر او ‪ƒJ‬ک ورور ﻣﲇ ﻣﴩ ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن‬
‫ﻣﺸﻮره ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ د ﻣƒوﯦﺲ د ﻣﴩ زوی ﻣﺤﻤﻮد ﻟـﻪ ﺧـﻮا ووژل ﺷـﻮ او \ـﻮل‬ ‫ﺗﻪ د ﭘﺎرس د درﺑﺎر ﭘﻪ ﳌﺴﻮن زﻫﺮ ورﮐ‪.‬ل او د ‪ ۴۱‬ﮐﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣﻨـ‪ E‬د دې ﻧـ‪.‬ۍ‬
‫ﭘﺪې ﺳﻼ ﺷﻮل او ﭘﻪ ﻳﻮه ﺧﻮﻟﻪ او ﻳﻮه اواز ﻳﯥ د ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﻮد ﻫـﻮﺗﮑﻲ ﭘﺎﭼـﺎﻫﻲ‬ ‫ﻧﻪ ﺳﱰ‪O‬ﯥ ﭘﯥ ﮐ‪.‬ې اروا دې ‪V‬ﺎده وي‪ .‬د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن‬
‫وﻣﻨﻠﻪ‬ ‫ﺗﻪ د زﻫﺮو ورﮐﻮﻟﻮ ﭘﯧ‪W‬ﻪ د ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺼـﻮم ﻫﻮﺗـﮏ ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻫ ﻮﺗـﮏ‬
‫ﭘﺨﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ ﭼﯥ ﻫﻮﺗﮑﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي او ﻟﻄﻴـﻒ ﺟـﺎن ﺑـﺎ‪ t‬ﭘـﻪ ﺳﭙﺎر‪V‬ـﺖ او‬
‫د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ‬ ‫ﻟ‪Wa‬ﺖ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ رﻓﻴﻊ ﭼﺎپ ﮐ‪.‬ی دی ﺑﻴﺎن ﺷﻮی دی‪ .‬د دې ﭘﯧ‪W‬ﯥ ﺗﻔﺼـﻴﻞ‬
‫د ﻫﻮﺗﮑﻨﺎﻣﯥ د ‪ ۱۳۶‬ﺑﻴﺖ ﻧﻪ ﺗﺮ ‪ ۲۲۸‬ﺑﻴﺖ ﭘﻮرې راﻏﻠﯽ دی‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻫﻮﺗـﮏ‬
‫ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ ﭘﻪ ﺧﻠﮑﻮ ‪O‬ﺮان او ﻳﻮ زړه ور او ﻣﯧ‪.‬ﻧﯽ ﺟـŠال و ﺧـﻮ ‪F‬ﻨ‪a‬ـﻪ‬
‫واﻳﻲ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﻳﻮ ﺗﻨﮑﯽ ‪J‬ﻮان و دوﻣـﺮه ﺳـﻴﺎﳼ ﭘﻮﻫـﻪ او ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻳـﯥ ﻧـﻪ درﻟـﻮده ﭼـﯥ د‬
‫ﭘـــﻪ زﻫﺮو ﻳﯥ ﺷﻬﻴﺪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣƒ ﺧﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻪ ډ‪O‬ﺮ ﮐﯥ ﻳﻮ ﺑﺮﯾﺎﻟﯽ ﻣﴩ وي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی د ﻣﺨﻪ ﺗﺮ دې ﭼـﯥ د ﺧﭙـﻞ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻳﯥ ﺑﺮادر ﺑﻴﺎ ﻋﺰﻳﺰ ﺧﺎن ﮐﻪ‪۱۲۹‬‬
‫ﻫﯧﻮاد ﻳﻮواﻟﯽ را ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ ﮐ‪.‬ي د ﭘﺎرس د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﯥ ﺷﻮ‪ .‬د ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻮاﻻن دا واﻳﻲ ﭼﯥ د اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻴﻮل ﻳﯥ د ﭘﻼر وﺻـﻴﺖ و‪ .‬دا ﺳـﻤﻪ ده‬
‫د ده د ﻣ‪.‬ﻳﻨــﯥ وروﺳــﺘﻪ د ﻣــƒوﯦﺲ ورور ﻋﺒــﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ د ﺟﺮ‪O‬ــﯥ ﻟــﻪ ﺧــﻮا د‬
‫ﭼﯥ ﭘﻼر ﻳﯥ د ‪J‬ﻨﮑﺪن ﭘﻪ ﻣﻬﺎل د اﺻﻔﻬﺎن د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺧﱪه ﮐ‪.‬ې ده ﺧﻮ ﭘﻼر ﻳـﯥ‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﭘﺮ‪J‬ﺎی و\ﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪.‬‬
‫وﻟﯥ د ﺧﭙﻠﻮ اﺗﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﮐﯥ دې ﮐﺎر ﺗﻪ اﻗﺪام ﻧﻪ ﮐﺎوه؟ ﻓﮑﺮ ﮐﻮم ﭼﯥ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﭼﯥ د وﻟﺲ ﭘﻪ ﻣﺸﻮرې د ﻣƒوﯦﺲ ﻧﯿﮑﻪ ﭘﺮ ‪J‬ﺎی و\ﺎﮐﻞ ﺷﻮ د ﺧﭙﻞ‬
‫دې ﮐﺎر د ﭘﲇ ﮐﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﴍاﻳﻂ ﭼﻤﺘﻮ ﻧﻪ و‪ .‬ﻫﻐـﻪ دا ﭼـﯥ دې ﮐـﺎر ﻟﭙـﺎره ﺗـﺮ‬
‫ورور ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﻪ ﺗـﻮرزن‪ ،‬ﻧـﻪ ﭘـﻮه‪ ،‬ﻧـﻪ ﻣـﺪﺑﺮ او ﻧـﻪ د دراﻳـﺖ ﺧﺎوﻧـﺪ و‪ .‬ده ﭘـﻪ‬
‫\ﻮﻟﻮ د ﻣﺨﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻫﯧﻮاد د اﻣﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ اﺑﺎﺳﻴﻨﻪ ﭘﻮرې ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻮ ﻣﻮ\ﯽ ﺷـﻮی وی‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ي ﴎ ﮐﯥ د ﻗﻮم ﻣﴩان راوﺑﻠﻞ او دوی ﺗﻪ ﻳﯥ د ﭘﺎرس د دوﻟـﺖ ﭘﻴﺎوړﺗﻴـﺎ‬
‫او د دې ﻟﭙــﺎره د \ﻮﻟــﻮ ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﻗﺒﻴﻠــﻮ او ﭘــﻪ ﺗﯧــﺮه ﺑﻴــﺎ د ﻏﻠﺰﻳــﺎﻧﻮ او اﺑــﺪاﻟﻴﺎﻧﻮ د‬
‫او ‪J‬ﻮاﮐﻤﻨﺘـﻮب او د ‪J‬ـﺎن د ﻧـﺎﺗﻮاﻧ‪ +‬ﭘـﻪ ﻫﮑﻠــﻪ ﺧـﱪې وﮐـ‪.‬ې ﺧـﻮ د وﻟــﺲ د‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻮ ﻳﻮاﻟﯽ اړﻳﻦ و‪.‬‬
‫ﻣﴩاﻧﻮ د ﺳﺨﺖ ﻏﱪ‪O‬ﻮن ﴎه ﻣﺨـﺎﻣﺦ ﺷـﻮ او ده ﺗـﻪ ﻳـﯥ ‪O‬ـﻮاښ وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ دا‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ د اﺻـﻔﻬﺎن د ﻧﻴﻮﻟـﻮ ﻧـﻪ د ﻣﺨـﻪ د ﮐﺮﻣـﺎن د‬
‫ﺧﱪې ﺑﺎﻳﺪ ‪O‬ﺮد ﴎه ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ راﻧﻪ وړي ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻞ ﭼﺎ ﺗﻪ ﺑﻪ ‪J‬ﺎی ﭘﺮﯦ‪h‬دي‪ .‬ﺧـﻮ‬
‫ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ ﻫﻐﯥ ﺧﻮاﺗـﻪ روان ﺷـﻮ‪ .‬د ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﻮد ﻫﻮﺗـﮏ ﻟ‪W‬ـﮑﺮ ﺗـﻪ د‬
‫ﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ورور ﻳﯥ د ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﴎه د ﭘ‪ 4‬ﺟﻮړ ﺟـﺎړي ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﺎن ﭘﻪ رﯾ‪a‬ﺴﺘﺎن ﮐﯥ د ﺧﻮارﮐﻲ ﻣﻮادو‪ ،‬ﻏﻠﯥ او و‪V‬ﻮ د ﻧﺸﺘﻮاﱄ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د‬
‫ﮐﯥ ﭘﻪ زﻫﺮو وژﻟﯽ و د ﻗﻮم ﻣﴩاﻧﻮ د ﻣﺸﻮرې ﭘﺮﺗﻪ ﺧﭙـﻞ وړاﻧﺪﻳﺰوﻧـﻪ د ﭘـﺎرس‬
‫ﴎ او ﻣﺎل زﻳﺎت زﻳﺎن ورﺳﯧﺪ‪ .‬ﺧﻮ د دې ﴎه ﴎه ﻫﻐﻪ ﮐﺮﻣﺎن ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ او د‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬ل‪ .‬دا وړاﻧﺪﻳﺰوﻧﻪ دادي‪:‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎن ﺧﻠﮏ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮ‪V‬ﻪ ده ﺗﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮل‪ .‬ﺧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻬﺎل ﭘﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١١٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١٣ /‬‬

‫دوﻣﺮه ‪O‬ﺮان ﻧﻪ و ﭼـﯥ د ﺷـﺎه ﺣﺴـ” ﻟﻮـﻪ ﯾـﯥ د ﭘـﻼر ﻏـﭻ واﻧﺨﻠـﯽ‪ .‬ﭘـﻪ ﻫـﺮ‬ ‫ﮐﯥ ﺑﻴﺠﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﻟﮑﺰي د ﻣﻠﮏ ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﻠﺘﻴﺎ ﭼـﯥ ﺑﻨـﺪي و‪ ،‬د ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬
‫ﺻﻮرت ﺷـﺎﻣﺤﻤﻮد د اﴍف ﻟـﻪ ﺧـﻮا ووژل ﺷـﻮ او د ده د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ د‬ ‫د ﻧﻮرو ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﺎ‪F‬ﻮن وﮐ‪ .‬ﺗﺮ ‪F‬ـﻮ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﺑﻴـﺎ د ﭘﺮدﻳـﻮ ﺗـﺮ وﻟﮑـﯥ‬
‫ﻣƒوﯦﺲ وراره او د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ زوی اﴍف د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﭘﻪ ‪J‬ﺎی ﭘﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﻻﻧــﺪې راوﱄ‪ .‬ﺷــﺎه ﻣﺤﻤــﻮد د ﮐﻨــﺪﻫﺎر د اړدوړ د ‪J‬ﭙﻠــﻮ ﻟﭙــﺎره ﮐﻨــﺪﻫﺎر ﺗــﻪ‬
‫ﮐﯥ ﭘﺎﭼﺎ ﺷﻮ‪.‬‬ ‫راﺳﺘﻮن ﺷﻮ‪ .‬ﺧﻮ د ده ﺗـﺮ رﺳـﯧﺪو د ﻣﺨـﻪ اړدوړ ﮐـﻮوﻧﮑﻲ د ده د ﮐﴩـ ورور‬
‫ﻣƒ ﺣﺴ” ﻫﻮﺗﮏ ﻟﻪ ﺧﻮا ‪J‬ﭙﻞ ﺷﻮي او زﻧﺪۍ ﺷﻮي وو‪.‬‬
‫د ﺷﺎه اﴍف ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ‬ ‫ﺧﻮ ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل وروﺳﺘﻪ زﳌﻲ ﻣﴩ د ﻳﻮه ﺑﺎﮐﻔﺎﻳﺘﻪ ﺟŠال ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ‪O‬ﻠﻨﺎﺑـﺎد د‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯥ ﺟ‪.a‬ې ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ اﺻﻔﻬﺎن وﻧﻴـﻮ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې د ﻇﻠﻤﻮﻧـﻮ‬
‫د ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗـﮏ ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﺷـﺎه اﴍف د ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ زوی ﭼـﯥ د ﻳـﻮې ﺧـﻮا د‬
‫ﻏﭻ ﻳﯥ د ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ﻧﻪ واﺧﯧﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮ د ﺳﻴﺎﳼ ﻣﴩ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د دې ﻫﯧـﻮاد د‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻧﻪ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر د وژﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﺎﯧﺠﻦ و او د ﺑﻠﯥ ﺧـﻮا د ﺧﭙـﻞ ﭘـﻼر د‬
‫ادارې ﭘﻪ ﺳﻤﺒﺎﻟﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﭘـﺎﺗﯥ راﻏـﯽ‪ .‬د دې دورې ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑـﻲ ﻧـ‪h‬دې \ـﻮل ﻳـﻮه‬
‫ﻣﲇ ﺿﺪ درﻳ‪ q‬ﭘﻠﻮي ﻧﻪ و ‪F‬ﻪ ﺧﻮاﺑﺪی و‪ .‬ﻟﺪې اﻣﻠﻪ د ﻫﻮﺗﮑﻮ ﻣﴩـان د اﴍف‬
‫ﺧﻮﻟﻪ دي ﭼـﯥ ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﭘﯧ‪W‬ـﯥ د دې ﺳـﺒﺐ ﺷـﻮې ﭼـﯥ د ده دﻣـﺎﻏﻲ ﺗـﻮازن د‬
‫ﭘﻪ ﮐﻮر ﮐﯥ ﴎه را\ﻮل ﺷﻮل ﭼﯥ د ﺷﺎﻫﻲ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺧﭙﻞ ﻣﻨ§ـﻲ ﺧﻮاﺑـﺪي ﻟـƒې‬
‫ﻣﻨ§ﻪ وﻻړ ﳾ او ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ووژل ﺷﻮ‪ .‬ﺧﻮ ﻣﺎﺗﻪ دا ﻓﮑﺮ ﻫﻢ ﭘﻴﺪا ﺷـﻮ ﭼـﯥ د‬
‫ﮐ‪.‬ي‪ .‬دواړو ﺧﻮاو ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﺗﻪ واک ورﮐ‪ .‬ﭼﯥ دا ﺳﺘﻮﻧﺰه د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻲ دود ﴎه ﺳﻢ‬
‫دې ﭘﯧ‪W‬ﻮ د ﻣﻨﻔﻲ اﻏﯧﺰ ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﺷﺎﻳﺪ د داﺳﯥ زﻫﺮو ﭘﻪ ذرﻳﻌـﻪ دی ﻣﺴـﻤﻮم‬
‫ﻫﻮاره ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺟﺮ‪O‬ﯥ د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬زړه ﺑﺪ‪O‬ﯽ ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳـﺎوه او اﴍف ﻳـﯥ د‬
‫ﺷﻮی وي ﭼﯥ ﺳﻮﮐﻪ ﺳﻮﮐﻪ اﻏﯧﺰ ﺷﻴﻨﺪي‪ .‬دا ‪O‬ﻮﻣﺎن ﻣﺎ ﺗﻪ ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﭘﻴـﺪا ﺷـﻮ‬
‫ﭘﻮځ د ﻳﻮې ﺑﺮﺧﯥ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪان و\ﺎﮐﻪ‪ .‬اﴍف ﭼﯥ د ﻳﻮې ﺧـﻮا زړه ور ﻗﻮﻣﺎﻧـﺪان و‬
‫ﭼﯥ ﻳﻮ د ده او د ده د ﺻـﺪراﻋﻈﻢ اﻣـﺎن ﷲ ﻣﯧﺮﻣﻨـﯥ ﴎه ﺧﻮﻳﻨـﺪې او د ﺷـﺎه‬
‫او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا د ﺧﭙﻞ ﺗﺮه ﻣƒوﯦﺲ ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻮﻫﻪ‪ƒJ ،‬ﮐـﻲ او دﻳﭙﻠﻮﻣـﺎﳼ ﻫـﻢ ﭘﮑـﯥ‬
‫ﺣﺴﯧﻦ ﺻﻔﻮي ﻟﻮﻪ وې او د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﻧﻔﺎق ﺗﺨﻢ ﻫـﻢ د دﻏـﻮ ﺧﻮﻧـﺪﻳﻮ د‬
‫را\ﻮﻟﻪ ﺷﻮې وه‪ ،‬د ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺗﺮﺑـﻮرۍ او ان د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﻗﺒﻴﻠـﻮي ﺗﻔﮑـﺮ ﻧـﻪ ﻳـﯥ د‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺤﺼـﻮل دی او دﻏـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗـﻪ اﻋﻈـﻢ ﺳﻴﺴـﺘﺎ‪ C‬د ﮐﺮوﻧﺴـﮑﻲ د‬
‫ﻓﮑﺮ ﮐﭽﻪ ډﯦﺮه ﻟﻮړه وه‪ .‬ده د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﴎه ﻳـﻮ ‪J‬ـﺎی د اﺻـﻔﻬﺎن ﭘـﻪ ﻧﻴﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﻴﮑﻨﯥ ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ داﺳﯥ اﺷﺎره ﮐﻮي‪ .‬اﻣﺎن ﷲ د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗـﮏ ﻧـﻪ د ﺧﻔـﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺗﻮرې ووﻫﻠﯥ‪.‬‬
‫ﮐﯧﺪو ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﯥ »د ﺧﭙﻠﻮ ﻗﻮاوو ﴎه د اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻪ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎه اﴍف د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد د وژﻟﻮ وروﺳﺘﻪ د ‪ ۱۷۲۷‬ﮐﺎل د اﭘﺮﯦﻞ د ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﻴﺖ ووﺗﻮ‪ .‬اﻣﺎن ﷲ ﻫﻢ د ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴ” د ﻳﻮې ﻟﻮر ﴎه واده ﮐ‪.‬ی و او ﻟـﺪې‬
‫‪ ۲۶‬ﻧﯧﻪ د ﺷﭙ‪h‬وﻳﺸﺘﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣﻨـ‪ E‬د اﺻـﻔﻬﺎن ﭘـﺮ ﺗﺨـﺖ ﮐ‪W‬ﯧﻨﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎه‬
‫اړﺧﻪ ﻫﻢ د ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد د ډﯦﺮو ﻧ‪h‬دې ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﺷﻤﯧﺮل ﮐﯧـﺪه‪ .‬ﮐﺮوﻧﺴـﮑﻲ د‬
‫اﴍف ﺗﺮ ﭘﺎﭼﺎ ﮐﯧﺪو وروﺳﺘﻪ ډﯦﺮ زﻳﺎر وﮐﻴ‪ b‬ﭼﯥ د ﺷﺎه ﻣﺤﻤـﻮد د وروﺳـﺘﻴﻮ‬
‫اﻣﺎن ﷲ دا ‪O‬ﺎم د ﺷﺎﻫﺰد‪ ،+O‬د اﻣﺎن ﷲ د ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ د ﳌﺴﻮن ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺑﻮﱄ‬
‫وﺧﺘﻮ د ﮐ‪.‬و وړو ﻧﻪ ‪J‬ﻮرﯦﺪﱄ ﺧﻠﮏ دﻻﺳـﺎ او ﭘﺨـﻼ ﮐـ‪.‬ي او ﭘـﺪې ﺑﺮﺧـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﻣﯧ‪.‬ه او ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻪ ﺧﱪه وه‪ ۱۳۱«.‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه‬
‫ﭘﻮره ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﺷﻮ‪ .‬ﺧﻮ دی د ﻳـﻮې ﺧـﻮا د روﺳـﺎﻧﻮ او ﺗﺮﮐـﺎﻧﻮ د ﺳـﻴﺦ ﻳﺮﻏـﻞ او د‬
‫ﭘﺮدې دا ﭼﯥ ده ﺑﻪ ﮐﻠﻪ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﺗﻪ ﺧﻮﻟﻪ اﭼﻮﻟﻪ دا ﻫـﻢ ﺷـﺎﻳﺪ د زﻫـﺮو اﻏﯧـﺰ‬
‫ﺑﻠﯥ ﺧﻮا د ﭘﺎرس د ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻨﻮ ﻟﮑﻪ ﺷـﺎه زوی ﻃﻬ«ﺳـﺐ ﻣـƒزا او ﻧـﺎدر‬
‫وي‪ .‬دا ﭼﯥ ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ د دې ﺗﻮان درﻟﻮد ﭼﯥ ﻣƒوﯦﺲ ﺧـﺎن ﭘﺨﭙـﻞ ﮐـﻮر ﮐـﯥ د‬
‫اﻓﺸﺎر ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮ‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې د ﺷﺎه ﻣﺤﻤـﻮد وژل ﭘـﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﮐـﯥ د‬
‫ﺧﭙﻞ ورور ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ ﭘﻪ زﻫﺮو د ﻣﻨ§ﻪ ﻳـﻮﳼ ﻧـﻮ ﭘـﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐـﯥ ﺑـﻪ دا ﮐـﺎر‬
‫ﺷﺎه ﺣﺴ” ﻫﻮﺗﮏ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ د ﻏﭻ اﺧﯧﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﺑ‪o‬ـﻪ و‪oO‬ـﻞ ﺷـﻮ او د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١١٦ /‬‬
‫او ډﯦﺮ ﻣﺤﱰم ﺳﻴﺪال ﺧﺎن ﺑﻴ‪a‬ﻠﺮ ﺑﻴ‪a‬ﻲ او ډﯦﺮ دراﻧـﻪ ﻋـﺎﻟﯽ ﺟﻨﺎﺑـﺎن ﻣﺴـﺘﻮﰲ‬
‫ﻋﺎﱄ ﺧﺎﺻﻪ ﻣƒزا ﻣﺤﻤـﺪ‪ ،‬اﺳـﻤﻌﻴﻞ ﻋﻤـﺮ ﺳـﻠﻄﺎن او ﺣـﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤـﺪ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‬
‫و\ﺎﮐﻞ ﺳﻮل‪ ،‬ﭼﯥ د دې ﺳﱰو دوﻟﺘﻮ او د ﻫﻐﻮ د اﺗﺒﺎﻋﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﻳـﯥ ﭘـﻪ اﺗﻔـﺎق‬
‫ﴎه ﺳﻮﻟﻪ د دواړه ﺧﻮاوو ﺗﺮ ﻣﻨ‪O q‬ﻮره ﺑﻠﻠﯥ ده او داـﻲ او ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻳـﻮواﻟﯽ‬
‫ﻻزم ﺑﻮﱄ‪ ،‬د دوﺳﺘﯽ داﻲ ﺗ‪.‬ون ﻳﯥ ﻣﻨﻠﯽ دی‪.‬‬
‫‪\-۱‬ﻮﻟﯥ ﻫﻐﻪ ﻣ§ﮑﯥ او ‪V‬ﺎروﻧﻪ ﻟﻪ \ﻮﻟﻮ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﴎه ﻳﯥ ﭼـﯥ ﭘـﻪ اﻳـﺮان ]ﭘـﺎرس[‬
‫ﮐﯥ ﻟﻪ ﻃﺮﻓﻴﻨـﻮ ﴎه ﺿـﻤﻴﻤﻪ دي ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ‪J‬ﺎﻳﻮﻧـﻪ ﭼـﯥ ﭘﺨـﻮا ﻳـﯥ ﴎﺣـﺪ \ﺎﮐـﻞ‬
‫ﺷﻮی‪F ،‬ﻪ ﻫﻐﻪ ‪J‬ﺎﻳﻮﻧﻪ ﭼﯥ اوس ﻳﯥ ﴎﺣﺪ \ﺎﮐﻞ ﺷﻮی‪ ،‬د درـﯥ ﻣـﺎدې ﴎه‬
‫ﺳﻢ ﺗﺮ اﺑﺪه ﭘﻮرې ﻟﻪ ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ ﴎه ﺗ‪.‬ﱄ دي‪.‬‬
‫‪-۲‬اﻋﻠﻴﺤﴬت د \ﻮﻟﯥ روﺳﻴﯥ اﻣﭙﺮاﺗﻮرد ﺧﭙـﻞ دوﻟـﺖ ﻟـﻪ ﺧـﻮا اراده ﮐـ‪.‬ې ده‬
‫ﭼﯥ د اﺳـﱰ اﺑـﺎد‪O ،‬ـﻴﻼن او ﻣﺎزﻧـﺪران وﻻﻳﺘﻮﻧـﻪ ﭼـﯥ ﺳـﺎﺣﲇ وﻻﻳﺘﻮﻧـﻪ دي‪ ،‬د‬
‫ﻫﻐﯥ زړې دوﺳﺘﯽ ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ ﭼﯥ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻳﯥ ﻟﻪ اﻳﺮان ]ﭘـﺎرس[ ﴎه ﻟـﺮي‪ ،‬اﻳـﺮان‬
‫]ﭘﺎرس[ ﺗﻪ ورﭘﺮﯦ‪h‬دي ﭘﺪې ﴍط ﭼﯥ دا وﻻﻳﺎت ﺑﻪ ﭘﻪ ﻫﯧ‪ µ‬ډول ﺑـﻞ دوﻟـﺖ ﺗـﻪ‬
‫ﻧﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮدل ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬او ﮐﻪ ﻟﻪ دې ﴍط ﴎه ﺑﯥ اﻋﺘﻨـﺎﻳﻲ وﺷـﻮه ﻧـﻮ ﻳـﺎد ﺷـﻮي‬
‫وﻻﻳﺘﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﴎه ﻟﻪ \ﻮﻟﻮ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﻮ ﻳﯥ د دوﻫﻢ ‪J‬ﻞ ﻟﻪ ﭘﺎره روﺳﻴﻪ ﺗﴫف ﮐـﻮي‪،‬‬
‫او ﺗﺮ اﺑﺪه ﭘﻮرې ﺑﻪ د روﺳﻴﯥ ﻧﻪ ﺑﯧﻠﯧﺪوﻧﮑﯥ ﺑﺮﺧﯥ و‪O‬ﺮ‪J‬ﻲ او دا ﺗ‪.‬ون ﺑﻪ ﻟﻐـﻮه‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫‪-۳‬د دواړو ﺧﻮاو ﴎﺣﺪوﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺪې ډول وي )ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺗﻔﺼـﻴﻞ ذﮐـﺮ ﺳـﻮي او‬
‫ﻣﻮږ‪J‬ﻨﯥ ﺗﯧﺮﯦ‪h‬و‪.(.‬‬
‫‪-۴‬ﻟﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﴎه ﺳﻢ ﺳﻔƒان او ﻣﺨﺘﺎر وزﻳﺮان او ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼـﯥ د ﻃﺮﻓﻴﻨـﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﯧ‪h‬ل ﮐﻴ‪h‬ي ﺗﺮ ﻫﺮ ‪F‬ﻪ د ﻣﺨﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻗﻮﻣﺎﻧـﺪاﻧﺎﻧﻮ ﺗـﻪ ﺧـﱪ ورﮐـﻮل‬
‫ﮐﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟـﻮ ﺗﴩـﻳﻔﺎﺗﻮ ﴎه د دوی درﻧـﺎوی او ﺳـﺎﺗﻨﻪ وﮐـ‪.‬ي او د‬
‫ورﺳﭙﺎرل ﺳﻮو وﻇﻴﻔﻮ ﺗﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪-۵‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ ﻃﺮﻓ” ﻣﻌﻈﻤ” ﻳﯥ ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﺗـﻪ ﻟﯧـ‪h‬ي دﻏـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﻟﻘﺎب او ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﻌﺘﱪ دي‪ ،‬ﮐﻪ دا ﻣﻠﮑ” ﻣﻌﻈﻤـ” ﻟـﻪ دواړو ﺧـﻮاوو‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١٥ /‬‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﻧﻪ ﻫﻢ ورﴎه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻧﻪ ﺷﻮه‪ .‬ﭘﺪﻏﻮ ﴍاﻳﻄﻮ ﮐﯥ ﻫﻢ ده وﮐﻮﻟﯽ ﺷـﻮل‬
‫ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﺟﻨ‪a‬ﻲ ﻣﻬﺎرت او ﭘﺨﯥ دﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺳ‪ +‬ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﭘـﺎرس د ﺧـﺎورې د‬
‫ﺳﺎﺗﻨﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻮر روﺳﻴﻪ او ﺗﺮﮐﻴﻪ دواړه ﭘﺨﭙﻞ ‪J‬ﺎی ﮐ‪W‬ﯧﻨﻮي‪ .‬اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ﺗﺮﮐـﺎﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ د ﻣﺎﺗﯥ ورﮐﻮﻟﻮ ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﮐـﯥ د ‪ ۱۷۲۷‬ﮐـﺎل ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪان ﮐـﯥ د دواړو ﻟـﻮرو‬
‫ﺗﺮﻣﻨ‪ q‬د ﺳﻮﻟﯥ ﺗ‪.‬ون ﻻﺳﻠﻴﮏ ﺷﻮ د دﻋﻪ ﺗ‪.‬ون ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺗﺮﮐﺎﻧﻮ اﴍف ﻫﻮﺗـﮏ د‬
‫ﭘﺎرس ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﭘﺎﭼـﺎ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ وﭘﯧﮋﻧـﺪﻟﻮ او ﺷـﺎه اﴍف ﭘـﻪ ﭘـﺎرس ﮐـﯥ د ﺗﺮﮐـﺎﻧﻮ‬
‫ﺳﻮﺑﯥ ﭘـﻪ رﺳـﻤﻴﺖ وﭘﯧﮋﻧـﺪﻟﯥ او ﻋـﺜ«‪ C‬ﺳـﻠﻄﺎن ﻳـﯥ د ﺧﻠﻴﻔـﻪ واﻗﻌـﻲ ‪J‬ـﺎی‬
‫ﻧﺎﺳﺘﯽ او د ﻣﺴﻠ«ﻧﻮ د ﻣﴩ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ وﻣﺎﻧﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﺷﺎه اﴍف روﺳـﺎﻧﻮ ﺗـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﺎﺗﯥ ورﮐ‪.‬ه ﭼﯥ د ﻫﻐﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ روﺳﺎن اړ ﺷﻮل ﭼﯥ د دواړو ﻟـﻮرو ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨ‪ q‬د ﺳﻮﻟﯥ ﺗ‪.‬ون ﻻﺳﻠﻴﮏ ﮐ‪.‬ي‪ .‬دﻟﺘﻪ ﻻزﻣﻪ ‪oO‬ﻢ ﭼـﯥ د ﺷـﺎه اﴍف د ﭘﺨـﯥ‬
‫ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺳﯽ د رو‪V‬ﺎﻧﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د روﺳﻴﯥ د ﺣﮑﻮﻣﺖ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﺷـﺎه اﴍف د‬
‫œﺎﻳﻨﺪه ‪O‬ﺎﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﺳﻮﻟﯥ ﺗ‪.‬ون ﭼﯥ د ‪O‬ﻴﻼن د رﺷﺖ ﭘﻪ ‪V‬ﺎر ﮐـﯥ د ‪۱۷۲۸‬‬
‫ﮐــﺎل د ﻓــﱪوري د ﻣﻴﺎﺷــﺘﯥ ﭘــﻪ دﻳﺎرﻟﺴــﻤﻪ ﻧﯧــﻪ ﻻﺳــﻠﻴﮏ ﺷــﻮ ﻟﻮﺳــﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗــﻪ‬
‫وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م ﭼﯥ ﻣ¦ ﻳﯥ د ﻟﻴﻨﻴﻨ‪a‬ﺮاد د ارﺷﻴﻒ د روﳼ ﻣ¦ ﻧﻪ ﻣﺤﻤـﺪ وﱄ‬
‫‪J‬ﻠﻤﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﮐ‪.‬ی دی‪.‬‬
‫»د ﻟﻮی او ﺑﺨ‪W‬ﻮﻧﮑﻲ ﺧﺪای ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ دا ﻻﻧﺪې ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ اﻋﻼﻧﻴ‪h‬ي‪-:‬‬
‫د اﻋﻠﻴﺤﴬت دوﻫﻢ ﭘﯧﱰ ﭼﯥ د \ﻮﻟﯥ روﺳﻴﯥ اﻣﭙﺮاﺗﻮر او د ﺧﺰر د ﺳﻤﻨﺪر ﭘـﻪ‬
‫ﻏﺎړه اﻳﺎﻻﺗﻮ ﻣﺎﻟﮏ دی ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻟـﻮري اﻋﻠﻴﺤﴬـت ﺷـﺎه اﴍف ﭼـﯥ د‬
‫اﻳﺮان ]ﭘﺎرس[ ﭘﺎﭼﺎ او د ډﯦﺮو ﻣ§ﮑﻮ ﺧﺎوﻧﺪ دی د ﺳﻮﻟﯥ دا ﺗ‪.‬ون ﮐﻴ‪h‬ي‪F .‬ﻨ‪a‬ﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻣﻮږ ‪O‬ﺎوﻧﻳﺎن ﻳﻮ او ﻏﻮاړو ﭼﯥ د ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺨ‪.‬و د ﺣﻞ د ﭘـﺎره د وﺳـﻠﯥ ﭘـﺮ‬
‫‪J‬ﺎی ﻟﻪ ﺧﱪو ‪F‬ﺨﻪ ﮐـﺎر واﺧﻠـﻮ‪ .‬د ﺧـﱪو د اﻋﻠﻴﺤﴬـت دوﻫـﻢ ﭘﯧـﱰ د \ـﻮﻟﯥ‬
‫روﺳﻴﯥ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻋﲇ ﺟﻨﺎب ﺳﱰ ﺟŠال واﺳﻴﲇ ﻟﻴﻮاﭼﻮف د ﺳـﻨ‪ 4‬اﻟ‪a‬ﺰاﻧـﺪر د‬
‫ﻧ‪W‬ﺎن درﻟﻮدوﻧﮑﯽ او د ﺧﺰر ﺳﻤﻨﺪر ﺳﺎﺣﲇ وﻻﻳـﺎﺗﻮ ﻟﮑـﻪ ‪O‬ـﻴﻼن‪ ،‬ﻣﺎزﻧـﺪران او‬
‫اﺳﱰ اﺑﺎد د \ﻮﻟﻮ روﳼ ﻗﻮاوو ﻗﻮﻣﺎﻧﺪان او د اﻋﻠﻴﺤﴬـت ﺷـﺎه اﴍف د اﻳـﺮان‬
‫]ﭘﺎرس[ ﺳﱰ ﭘﺎﭼﺎ او د ډﯦﺮو ﻣ§ﮑﻮ ﺧﺎوﻧﺪ ﻟﻪ ﺧﻮا د اﻓﻐﺎ‪ C‬اردو ﺳﱰ ﺳﭙﺎﺳـﺎﻻر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١١٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١٧ /‬‬

‫ﻟﺮي ﻣﻬﺮ او ﻻس ﻟﻴﮏ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﮐﻴ‪h‬ي او ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻪ ﺳﭙﺎرل ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬ ‫‪F‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اﻟﻘﺎﺑﻮ ﮐﯥ د ‪F‬ﻪ زﻳﺎﺗﻮاﱄ اراده وﮐ‪.‬ي‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎوري اﺳـﺎس وﻟـﺮي‬
‫‪O‬ﻴﻼن‪-‬درﺷﺖ ‪V‬ﺎر ‪ ۱۸۲۷‬د ﻓﱪوري ‪۱۳۲«۱۳‬‬ ‫ﻫﯧ‪ µ‬ﻳﻮ اړخ ﺣﻖ ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻣ§ﮑﯥ ﭼﯥ وﯦﺶ ﻳﯥ ﺳﻮی دی ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ اﻟﻘـﺎﺑﻮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ وﱄ ‪J‬ﻠﻤﯽ ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﭼـﯥ »د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن او روﺳـﻴﯥ د ﺳـﻴﺎﳼ‬ ‫ﮐﯥ راوﱄ او ﻳﺎ ﻧﻮې ﺳﮑﻪ ووﻫﻲ‪.‬‬
‫رواﺑﻄــﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ ﻧــﻮﻣﻴ‪h‬ي« دﻏــﻪ ﺗــ‪.‬ون د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن او روﺳــﻴﯥ ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ q‬د‬ ‫‪-۶‬ﻫﻐﻪ دﻋﻮې او ﺷﺨ‪.‬ې ﭼﯥ د ﴎﺣﺪي ﻋﻼﻗﻮ او د ﴎﺣـﺪي اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﻮ ﺗـﺮ‬
‫دﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺗﻴﮑﻮ اړﻳﮑﻮ ﭘﻴﻞ ‪oO‬ﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻨ‪ q‬ﭘﯧ‪W‬ﻴ‪h‬ي ﺑﺎﻳﺪ ﴎﺣﺪي ﻗﻮﻣﺎﻧﺪاﻧﺎن ﻳﯥ ﭘـﻪ ‪V‬ـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﺣـﻞ او ﻓﺼـﻞ ﮐـ‪.‬ي‪،‬‬
‫ﺷﺎه اﴍف د روﺳﻴﯥ او ﺗﺮﮐﻴﯥ ﴎه ﭘﻪ ﺟ‪.a‬و ﮐﯥ زﻳﺎت اﻓﻐﺎﻧﺎن د ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ل‬ ‫زﻣﻮږ ﺳﻮی اﺗﺤﺎد ﻟﻪ ﻫﺮ ډول اﺧﺘﻼﻓﻮﻧﻮ ‪F‬ﺨﻪ ﺧﻮﻧﺪي ﭘﺎﺗﯥ ﳼ‪ ،‬ﭘﺪې ﮐﺎر ﮐـﯥ‬
‫او ﭘـﻪ ﭘــﻮځ ﮐــﯥ ﭘــﺮدي ﺧﻠــﮏ زﯾــﺎت وو ﻧـﻮ ﭘــﻪ ﭘــﺎی ﮐــﯥ ﻳــﯥ ﻣــﺎﺗﯥ وﺧــﻮړه او‬ ‫ﻃﺮﻓ” ﺑﺸﭙ‪ .‬واک ﻟﺮي‪.‬‬
‫داﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻠﻮچ ﻟﻪ ﺧﻮا د دﯦﺮﺷﻮ ﮐـﺎﻟﻮ ﭘـﻪ ﻣﻨـ‪ E‬ووژل ﺷـﻮ او ﭘـﻪ ﭘـﺎرس ﮐـﯥ د‬ ‫‪-۷‬ﮐﻪ د ﻃﺮﻓﻴﻨﻮ ﻟﻪ ﺳﻴﻤﻮ ‪F‬ﺨﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا ‪F‬ﺨﻪ ﺑﻠﯥ ﺗﻪ وروﺗ‪W‬ـﺘﻲ ﺗ‪W‬ـﺘﯧﺪﻟﯽ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ واک ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳ‪.‬ی ﺑﺎﻳﺪ د ﺧﭙﻠﯥ داراﻳﯥ ﴎه ﺑﯧﺮ ﺗﻪ ﺧﭙﻠـﯥ ﺧـﻮا ﺗـﻪ وﺳـﭙﺎرل ﳼ‪ ،‬ﻫـﯧ‪ µ‬ﺧـﻮا‬
‫ﺣﻖ ﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﺗ‪W‬ﺘﯧﺪﱄ ﺧﻠﮏ ﺗﺮ ﺧﭙﻠﯥ ﺣ«ﻳﯥ ﻻﻧﺪې وﻧﻴﴘ‪.‬‬
‫د ﺷﺎه ﺣﺴ‪ J‬ﻫﻮﺗﮏ واﮐﻤﻨﻲ‬ ‫‪-۸‬د دواړو ﺧﻮاوو د ﺳﻮدا‪O‬ﺮو د ‪O‬ﯥ ﭘﻪ ﻏﺮض ﻫﺮ ډول ﻣﺎﻟﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ازاده ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫ﻳﻮ د ﺑﻞ ﻋﻼﻗﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ وﭼﻪ او ‪F‬ﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﻨﺪر وړل او راوړل ﮐﻴ‪h‬ي او ﻟـﻪ ﭘﺨـﻮا‪C‬‬
‫ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۱۳۸‬ﮐﯥ د ﭘﺎرس د ﻧﻴﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ د ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﴎه ﺳﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ‪J‬ﻨﯥ اﺧﯧﺴﺘﻞ ﮐﻴ‪h‬ي د دواړو ﻫﯧﻮادو اﺗﺒـﺎع ﺣـﻖ‬
‫ﻧﻪ روان ﺷﻮ ﻧﻮ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺗﺨﺖ ﻳـﯥ ﺧﭙـﻞ ﮐﴩـ ورور ﺷـﺎه ﺣﺴـ” ﻫﻮﺗـﮏ ﺗـﻪ‬
‫ﻟﺮي ﻳﻮ د ﺑﻞ وﻃﻦ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺎﻟﻮﻧﻮ د ﺧﻮﻧﺪي ﮐﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﭘـﺎره ﮐـﺎروان ﴎاﻳﻮﻧـﻪ‬
‫وﺳﭙﺎره‪ .‬دﻏﻪ ﻣﯧـ‪ ،C.‬ﭘﻮﻫﻨﭙـﺎل‪ ،‬او ادﺑﭙـﺎل ﭘﺎﭼـﺎ ﻟـﻪ ﻏـﺰ‪ C‬ﻧـﻪ ﺗـﺮ ﺳﻴﺴـﺘﺎن او‬
‫ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي‪ ،‬ﻳﻮ د ﺑﻞ ﻣﻠﮏ ﮐﯥ ﭼﯥ وﻏﻮاړي ازاد ﺳﻔﺮ وﮐ‪.‬ي او ﻫﻢ ﻳـﻮ د ﺑـﻞ ﻟـﻪ‬
‫ﻫﺮاﺗﻪ د ژوب‪O ،‬ﻮﻣﻞ او دﯦﺮه ﺟﺎﺗﻮ ﭘـﻮرې ﭘـﻪ ﻋـﺪل او اﻧﺼـﺎف واک وﭼﻠـﻮه‪ .‬د‬
‫ﻣﻠﮑﻪ ﭘﻪ ازاده ﺗﻮ‪O‬ﻪ درﻳﻢ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ ﻣﺎﻟﻮﻧﻪ ﺗﯧﺮ ﮐ‪.‬ي‪ ،‬او ﻫﻢ ﻳﻮ د ﺑﻞ رﻋﺎﻳـﻪ‪ ،‬ﻳـﻮ‬
‫ده ﻣﯧ‪.‬ﻧﺘﻮب د ﻧﺎدر د ﻧﻴﻮاک ‪O‬ﺮو ﭘﻮ‪J‬ﻮﻧﻮ ﴎه د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﯥ ﭼﯥ د‬
‫د ﺑﻞ ﻣﻠﮑﻮ ﮐﯥ اﺳﺘﻮ‪O‬ﻨﻪ ﻏﻮره ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻳﻮه ﮐﺎل ﻧﻪ ﻳﯥ زﻳﺎت وﺧﺖ وﻧﻴﻮ ﭘﻪ ډا‪O‬ﻪ ﺷﻮ او ﺗﻠﭙﺎﺗﯥ ﻧﻮم ﻳﯥ و‪O‬ﺎ\ﻪ‪ .‬دی ﭼـﯥ‬
‫‪-۹‬ﮐﻪ ﭼﯧـﺮې د ﻃﺮﻓﻴﻨـﻮ ﭘـﻪ ﻫﯧـﻮادو ﮐـﯥ د ﻳـﻮ ﺑـﻞ ﺳـﻮدا‪O‬ﺮ ﻣـ‪ .‬ﳼ‪ ،‬ﻣـﺎل او‬
‫د ﻣﻼ ﻳﺎرﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ زده ﮐ‪.‬ې ﮐ‪.‬ې وې د ﭘـﻮﻫﻨﯥ‪ ،‬ﺷـﻌﺮ او ادب ﴎه ﻳـﯥ ډﯦـﺮه‬
‫داراﻳﻲ ﻳﯥ ﭘﺎﺗﻪ ﳼ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎل او داراﻳـﻲ ﻳـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي وﺳـﺎﺗﻞ ﳼ‪ ،‬ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ ﭼـﯥ‬
‫ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده‪ .‬ده د ﺧﭙﻠـﯥ ﭘﺎﭼـﺎﻫ‪ +‬ﭘـﻪ دوران ﮐـﯥ د ﻧـﺎرﻧﺞ ﭘـﻪ ﻣـﺎ‪ +‬ﮐـﯥ د‬
‫ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬وارث ﻳﯥ ﻳﺎ درﺑﺎر ور ﻣﻌـﺮﰲ ﮐـ‪.‬ي ﻳـﺎ ﻳـﻮ د ﺑـﻞ ﻣﻤﻠﮑـﺖ ﻗـﺎﻧﻮ‪ C‬ﺳـﻨﺪ‬
‫ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺷــﺎﻋﺮاﻧﻮ او ادﻳﺒــﺎﻧﻮ ﻏﻮﻧــې راﺑﻠﻠــﯥ او ﻳــﻮ ﮐﺘــﺎﺑﺘﻮن ﺟــﻮړ ﮐــ‪.‬ی و‪ .‬د‬
‫ورﮐ‪.‬ي‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻳﯥ دې ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬وارث ﺗﻪ ﺑﯥ زﻳﺎﻧﻪ وﺳﭙﺎري‪.‬‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﻧﺴﮑﻮرﯦﺪو ﴎه ﺷـﺎه ﺣﺴـ” ﻫﻮﺗـﮏ ﭼـﯥ د ﻳـﻮه ﮐـﺎل ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻧـﻪ‬
‫‪-۱۰‬دا ﻏــﻮره ﺗــ‪.‬ون ﭼــﯥ ﺧــﺪای ﺗﻌــﺎﻟﯽ ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﺧــﻮښ دی او ‪V‬ــﻪ اﺗﺤــﺎد ﻳــﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﺗﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮ‪.‬د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﻟﻪ ﺧﻮا دی او د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﻧـﻮر‬
‫راوﺳﺘﯽ دی‪ ،‬د دې د ﭘﺎره ﭼﯥ ﺗﺮ اﺑﺪه ﺧﻮﻧـﺪي ﭘﺎﺗـﻪ ﳼ‪ ،‬د دواړو ﺧـﻮاوو ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻮ ﮐﺴﺎن ﭘﺎرس ﺗﻪ وﻟﯧ‪h‬ل ﺷﻮل او ﻫﻠﺘﻪ د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﭘﻪ اﻣﺮ ﭘـﻪ زﻫـﺮو ووژل‬
‫ﻣﻬﺮوﻧﻮ ‪V‬ﮑﻠﯽ ﮐ‪.‬ای ﳼ او دوې ﻧﺴﺨﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ډول ﮐ‪W‬ـﻠﯥ ﮐﻴـ‪h‬ي او ﻳـﻮ و‬
‫ﺷﻮ‪ .‬روح د ‪V‬ـﺎد وي‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎﻧﻮ دﯦـﺮش ﮐﻠﻨـﻪ وﮐﻤﻨـﻲ ﭘـﺎی ﺗـﻪ‬
‫ﺑﻞ ﺗﻪ ﺳﭙﺎرل ﮐﻴ‪h‬ي‪ ،‬د دې \ﺎﮐﻠﻮ واﮐﻤﻨﻮ اﺳﺘﺎ‪J‬ﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﭼﯥ ﺑﺸـﭙ‪ .‬اﺧﺘﻴـﺎرات‬
‫ورﺳﯧﺪه‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١١٩ /‬‬

‫ﭘƒﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺎﺟﻲ‪ ،‬داودﺧﺎن ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﻣﯧﺮﻣﻦ زﻳﻨﺒﻪ او ﻧﻮرو ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻟﻴﮑﻨـﯥ‬ ‫د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫او ﺷﺎﻋﺮي ﮐﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫اوس ﺑﻪ و‪O‬ﻮرو ﭼﯥ ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د ﺧﭙﻠﯥ دﯦـﺮش ﮐﻠﻨـﯥ واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﭘـﺮ ﻣﻬـﺎل ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎﻧﻮ د ﻧـﻮرو ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﴎه ﭘـﻪ ‪O‬ـه د ﺻـﻔﻮي‬
‫ژﺑﯥ ﺗﻪ ‪F‬ﻪ ﮐ‪.‬ي دي‪.‬‬
‫ﻳﺮﻏﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ وړاﻧﺪې د ﺧﭙﻞ وﻃﻦ د ﺳﺎﺗﻨﯥ ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﭼـﺎرو ﺗـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ‬
‫د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ او ﺧﻮﺷﺎل ﺑﺎﺑﺎ وﺳﻠﻪ واﻟﻮ او ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﻣﺒﺎرزو د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ وﺳـﻠﻪ‬
‫وﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ د اﺻـﻔﻬﺎن د ﺑـﺮي وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ‪ ۱۷۲۲‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﻳـﻮ‬
‫واﻟﯥ او ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﻣﺒﺎرزې ﺧﭙﻞ ژور اﻏﯧﺰ اﭼـﻮﻟﯽ و‪ .‬د ﻫﻮﺗﮑـﻮ ﭘـﻪ دوران ﮐـﯥ د‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻪ ﺷﭙ‪h‬و ﻣﺎدو ﮐﯥ ﺧﭙﻮر ﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﭘﻪ درﻪ ﻣﺎده ﮐﯥ راﻏﲇ دي‪»:‬ﺷﻴﻌﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﺎل او د ده د ﮐﻮرﻧ‪ +‬او ﭘƒواﻧﻮ اﺛﺎر‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﭘـﻪ ‪O‬ـﻮټ ‪O‬ـﻮټ ﮐـﯥ د‬
‫‪O‬ﺎن دې ﺷﻴﻌﻪ وي او ﺳﻨﻴﺎن دې ﺳﻨﻴﺎن وي‪ .‬ﻣﻮږ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧ‪h‬و ﭼـﯥ ﺧـﺪای )ج(‬
‫رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ د ﺷﺎﻋﺮی اﻧ‪a‬ﺎزې او د ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ او د ﻫﻐﻪ ﭘƒاواﻧﻮ او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې‬
‫ﺑﻪ د ﭼـﺎ راﴈ وي«‪ ۱۳۴‬د ﻓﺮﻣـﺎن دا ﻣـﺎده ‪V‬ـﻴﻲ ﭼـﯥ ده ‪F‬ـﻮﻣﺮه ﭘـﺮاخ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﮐﺎﻇﻢ ﺧﺎن ﺷﻴﺪا ﭼﯥ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﺷـﺎﻋﺮۍ ﮐـﯥ ﻫﻨـﺪي ﺳـﺒﮏ ﺗـﻪ ﭘﺮاﺧﺘﻴـﺎ‬
‫درﻟﻮد‪ .‬د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﻪ ﻟﺴ‪a‬ﻮﻧﻮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻮﻫﺎن‪ ،‬ﺷـﺎﻋ ﺮان او ﻣـﻮﻟﻔ”‬
‫ورﮐﻮﻟﻪ ارز‪V‬ﺘﻤﻦ اﺛﺎر ﻣﻮﺟﻮد وو‪ .‬ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﻫﻢ ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﯥ ﭼـﺎرو او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې‬
‫ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﻠﻞ ﭼﯥ اوس ﺑﻪ ﭘﻪ ﻟﻨ ډول د دې دورې ﻟﻴﮑﻮال د ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ‪ ،‬د‬
‫ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ او ادب ﺗﻪ د ﻗﺪر وړ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ وﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﺑﯧﻨﻮا د ﮐﺘﺎب »ﻫﻮﺗﮑﻴﺎن«‪ ،‬د ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗﮏ د ﮐﺘﺎب »ﺳﻞ ﭘ‪.a‬ۍ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣـﻮ د ﻫﻮﺗـﮏ ﺑﺎﺑـﺎ او د ﻫﻐـﻪ زوی ﻣﻠﮑﻴـﺎر د ﺷـﻌﺮوﻧﻮ ﯾﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه‪ .‬د‬
‫او ﻳﻮ ﭘ‪.‬وﻧ‪ «+‬او ﻧﻮرو ﻧﻪ د‪O‬ﯥ اﺧﯧﺴﺘﻨﯥ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ دروﭘﯧﮋﻧﻢ‬
‫ﻫﻮﺗﮑﻮ ﭘﻪ \ﱪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﺷـﺎﻋﺮه او ﭘﻮﻫـﻪ ‪V‬ـ§ﻪ د ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن‬
‫ﭘﻮﻫﻪ ﭘﺎﻟﻮﻧﮑﯽ ﭘﺎﭼﺎ ﺷﺎه ﺣﺴ” ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻳﻮ ﻋﺎ‪ º‬او ادﻳـﺐ ﺷـﺨﺺ و‪،‬‬
‫ﻣﻮر د ﺳـﻠﻄﺎن ﻣﻠﺨـﻲ ﺗـﻮﺧﻲ ﻟـﻮر ﻧـﺎزو اﻧـﺎ وه‪ .‬ﻣـƒوﯦﺲ ﺧـﺎن د دې ﭘـﻮﻫﯥ او‬
‫د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﻧﺎرﻧﺞ ﺷﺎﻫﻲ ﻣﺎ‪ +‬ﮐﯥ ﭘﻪ اوﻧ‪ +‬ﮐﯥ ﻳﻮ ‪J‬ﻞ اد‪ t‬ﻏﻮﻧـې راﺑﻠﻠـﯥ‪ .‬د‬
‫زړورې ‪V‬ــ§ﯥ زوی و‪ .‬د ﭘــﻼر د ﻣ‪.‬ﻳﻨــﯥ وروﺳــﺘﻪ‪ ،‬د دې ﻣﯧﺮﻣﻨــﯥ ﭘــﺮ ﻏــﺎړه د‬
‫ده ﭘﻪ ﻻر‪V‬ﻮﻧﻪ د ﭘﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ارز‪V‬ﺘﻨﺎک ﮐﺘﺎب او ﻧﻮر اﺛﺎر وﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮل‪.‬د ده ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﭼﺎرو اداره او ﺧﭙﻞ وﻟﺲ ﻣﴩﺗﻮب وﻟﻮﯦﺪ‪ .‬ﻧـﺎزو اﻧـﺎ ﻳـﻮ د ﺷـﻌﺮ‬
‫اﻣﺮ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﺗﻪ ﮐﺎﺗﺒﺎن وﻟﯧ‪h‬ل ﺷﻮل ﭼﯥ د رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ ﻟـﻪ دﻳـﻮان ﻧـﻪ ‪F‬ـﻮ ﻧﺴـﺨﯥ‬
‫دﻳﻮان درﻟﻮد ﭼﯥ دوه زره ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ ﻟﺮي او ﻻﻧﺪې رﺑﺎﻋﻲ ﻳﯥ ﭘـﻪ ﭘـﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﺗﻴـﺎرې او ﮐﻨــﺪﻫﺎر ﺗــﻪ ﻳـﯥ راوړي‪ .‬دی ﭘﺨﭙﻠــﻪ ﺷــﺎﻋﺮ و او ﯾـﻮ ﻣﺮﺗــﺐ او ﺑﺸــﭙ‪.‬‬
‫ﺧﻮﻧﺪي ده‪:‬‬
‫دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟﻮد‪ .‬ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺳــــــﺤﺮ‪O‬ﻪ وه‪ ،‬د ﻧــــــﺮ‪O‬ﺲ ﻟﻴﻤــــــﻪ ﻻﻧــــــﺪه‬
‫ﺑﯧﻠﺘﺎﻧــــﻪ دې د ﻏﻤــــﻮ ﭘــــﻪ ﭼﭙــــﺎو ﭼــــﻮر ﮐــــ‪.‬م‬
‫‪F‬ــﺎ‪F‬ﮑﻲ ‪F‬ــﺎ‪F‬ﮑﻲ ﻳــﯥ ﻟــﻪ ﺳــﱰ‪O‬ﻮ ‪YF‬ﯧــﺪه‬
‫ﭘــﻪ ﺗﻴــﺎرو ﮐــﯥ د ﻫﺠــﺮان ﻳــﯥ ﻟــﻪ ﺗــﺎ دور ﮐــ‪.‬م‬
‫ﻣـــﺎ وﻳـــﻞ ‪F‬ـــﻪ دي‪ ،‬ﮐ‪W‬ـــﻠﯽ ‪O‬ﻠـــﻪ وﻟـــﯥ ژاړې‬
‫ﺑﯧﻠﺘﺎﻧــــﻪ دې ﻫﺴــــﯥ او‪V‬ــــﮑﯥ راﺧﭙــــﺮې ﮐــــ‪.‬ې‬
‫ده وﻳﻞ ژوﻧﺪ ﻣـﯥ دئ ﯾـﻮه ﺧﻮﻟـﻪ ﺧﻨﺪﯦـﺪه‪۱۳۳‬‬
‫ﺳــﺘﺎ د ﻓﮑــﺮ ﭘــﻪ ‪O‬ــﺮداب ﮐــﯥ ﺗــﻞ ﻋﺒــﻮر ﮐــ‪.‬م‬
‫د ﻓــــﺮاق ﭘــــ‪.‬ی ﻣــــﯥ ﮐ‪W‬ــــﯧﻮت و ﻣــــﺮۍ ﺗــــﻪ‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﻧﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﺷﺎه ﺣﺴ” ﻫﻮﺗﮏ او ﺷﺎه اﴍف ﻫﻮﺗـﮏ د‬
‫ﭘـــﻪ ﺟﻬـــﺎن ﮐـــﯥ ﻳـــﯥ رﺳـــﻮا ﻟﮑـــﻪ ﻣﻨﺼـــﻮر ﮐـــ‪.‬م‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادب ودې ﺗﻪ ﭘﺎم اړوﻟﯽ وو‪ .‬د دې دورې ﻟﻮړو ﺷﺨﺼﻴﺘﻮﻧﻮ‬
‫ﻟﮑﻪ ﻟﻮی ﺟـŠال ﺳـﻴﺪال ﻧـﺎﴏ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻮﺟـﺎن ﺑـﺎ‪ ،t‬ﻣـﻼ زﻏﻔـﺮان‪ ،‬ﺑﻬﺎدرﺧـﺎن‪ ،‬ﻣـﻼ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢٢ /‬‬
‫ﭼـــــﯥ ﻣƒﺧـــــﺎن ﺗﻠـــــﻞ اﺻـــــﻔﻬﺎن ﺗـــــﻪ و ﻧـــــﻪ‬
‫ﻣــــﺦ ﻳــــﯥ ﻣﮑــــﯥ د ﭘــــﺎک ﺳــــﺒﺤﺎن ﺗــــﻪ و ﻧــــﻪ‬
‫ﭘﺎﭼـــﺎ ﺗـــﯥ ﻋـــﺮض ﮐـــ‪\ .‬ـــﻮل اﻗـــﻮال د ﭘ‪W‬ـــﺘﻮن‬
‫د ‪O‬ــــﻮر‪ ”O‬ﻇﻠــــﻢ ﺑــــﺪ اﺣــــﻮال د ﭘ‪W‬ــــﺘﻮن‪۱۳۷‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﻮ ﺟﺎن ﺑﺎ‪ t‬ﻧﻪ ﻳﻮازې د ﺗﻮرې ﺳ‪.‬ی و ﺑﻠﮑﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ و‪ .‬ده ﭘـﻪ‬
‫‪ ۱۱۲۹‬ﮐﺎل ﮐﯥ د )ﺷﻬﺎ او ‪O‬ﻼن( ﻧﺎﻣﺘﻮ ﮐﻴﺴﻪ د »ﻗﺼﺺ اﻟﻌﺎﺷﻘ”« ﭘﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﻈﻢ ﮐ‪.‬ه د ده د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺸــــﻖ ﻳــــﻮ ﻫﺴــــﯥ ﺗﻮرﻳـــــﺎﻟ‪ +‬دی‬
‫ﭼـــﯥ ﭘـــﺮ ﻫـــﺮ ‪J‬ـــﺎی ﻳـــﯥ ﺑـــﺮۍ دی‬
‫د ﻋﺸـــــﻖ اور ﻫﺴـــــﯥ ﺳـــــﻮزان دی‬
‫ﭼـــــﯥ ﺳـــــﻮ‪J‬ﻠﯽ ﻳـــــﯥ ﺟﻬـــــﺎن دی‬
‫زړه ﺑــــــﯥ ﻋﺸــــــﻘﻪ ﮐﻠــــــﻪ زړه دی‬
‫ﭼـــﻪ ﺑـــﯥ ﻋﺸـــﻘﻪ زړه د ﻣـــ‪.‬ه دی‪۱۳۸‬‬
‫ﭘƒﻣﺠﻤــﺪ ﻣﻴــﺎﺟﻲ د ﻫــﻮﺗﮑﻲ دورې ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﭘــﻮه او روﺣــﺎ‪ C‬ﺷﺨﺼــﻴﺖ و او د‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﻟـﻪ ﺧـﻮا د ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﺟـﻮړې ﺷـﻮې ﻣـﲇ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ ﻏـ‪.‬ی ﻫـﻢ و او د‬
‫ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﭘﻪ \ﻮﻟﻮ ﻫ‪Y‬ﻮ ﮐـﯥ ‪O‬ـ و‪ .‬دی ﭘـﻪ اﺻـﻔﻬﺎن ﮐـﯥ د ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﻮد‬
‫ﻫﻮﺗﮏ او ﺑﻴﺎ د ﺷﺎه اﴍف ﻫﻮﺗﮏ ﻣﺮﺷﺪ او ﻣﺸﺎور و‪ .‬دی ﺷﺎﻋﺮ او ﻟﻴﮑـﻮال ﻫـﻢ‬
‫و ﭼــﯥ د )اﻓﻀــﻞ اﻟﻄﺮﻳــﻖ( او )اﻟﻔ ـﺮاﻳﺾ ﻓــﯽ رد اﻟــﺮواﻓﺾ( ﮐﺘﺎﺑﻮﻧــﻪ ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ‬
‫ﮐ‪W‬ﲇ او ﺑﻞ ﮐﺘﺎب ﻳﯥ ﻧﻈﻢ دی‪ .‬د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﻣﺘﻲ ﭼــــــــﯥ ﺧﻠﻴﲇ و‬
‫دی ﻟﻪ آره ﻟﻮی واﱄ و‪۱۳۹‬‬
‫‪ t t‬زﻳﻨﺐ د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﭘﻮﻫﻪ او ادﻳﺒﻪ ﻟﻮر وه‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړې ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﮐـﻮر‪C‬‬
‫‪V‬ﻮوﻧﮑﻲ ﻣﻼ ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ زده ﮐ‪.‬ې وﮐ‪.‬ې او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﮐـﻮرﻧ‪ +‬د ﺧﻠﮑـﻮ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٢١ /‬‬
‫ﭘــــﻪ وﺻــــﺎل دې ﻫــــﻢ ﻧﺎ‪V‬ــــﺎد ــــﻪ دﻟــــﱪې!‬
‫د ﺑﯧﻠﺘــــﻮن ﻓﮑــــﺮ ﭘــــﻪ زړه ﮐــــﯥ ﻧﺎﺻــــﺒﻮر ﮐــــ‪.‬م‬
‫د ﺑــــﺎﻮ ﻏﺸــــﯽ ﻣــــﯥ وﺧــــﻮړ ﭘــــﻪ ‪aJ‬ــــﺮ ﮐــــﯥ‬
‫ﻏ«زاﻧــــﻮ ﭘــــﻪ ﻏﻤــــﺰو ﻏﻤــــﺰو ﻣﻬﺠــــﻮر ﮐــــ‪.‬م‬
‫ﺧﻠــــﻖ ﻳــــﺎد زﻣــــﺎ‪ ،‬د ﻋﺸــــﻖ ﭘــــﻪ ﻟﯧﻮﻧــــﻮ ﮐــــﯥ‬
‫زه »ﺣﺴــ”« ﻣﺤﺒــﺖ ﻫﺴــﯥ ﻣﺸــﻬﻮر ﮐــ‪.‬م‪۱۳۵‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ د ﺷﺎه ﺣﺴ” د درﺑﺎر اد‪ t‬ﻟﻴﮑﻮال و ﭼﯥ د ﺷﺎه ﺣﺴ” ﭘـﻪ اﻣـﺮ‬
‫او ﻻر‪V‬ﻮوﻧﻪ ﻳـﯥ د ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﮐﺘـﺎب وﻟﻴﮑـﻪ‪ .‬ﻧﻮﻣـﻮړي د ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه درې ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ )ﺧﻼﺻﺘﻪ ﻓﺼﺎﺣﺖ(‪) ،‬ﺧﻼﺻـﺘﻪ اﻟﻄـﺐ( او د ﺷـﻌﺮ دﻳـﻮان‬
‫ﻟﻴﮑﲇ دي‪.‬د ده د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ دا ده‪:‬‬
‫ﺳــــﺎﻗﻲ ﭘﺎ‪F‬ــــﻪ د ﴎو ﻣﻠــــﻮ ډک ﻳــــﻮ ﺟــــﺎم را‬
‫ﺳـــــــﺘﺎ ﻟـــــــﻪ ﻏﻤـــــــﻪ ﻧـــــــﺎارام ﻳـــــــﻢ ارام را‬
‫ﺑﯧﻠــــﻪ ﻣﻴــــﻮ د ﺑﻬــــﺎر ﻧﻨــــﺪارې ‪F‬ــــﻪ ﮐــــ‪.‬م؟‬
‫ﭘﴪـــــﻟﯽ ﺳـــــﻮ د ﺧﻮ‪V‬ـــــﯽ ‪V‬ـــــﻪ ﭘﻴﻐـــــﺎم را‬
‫ﻧــﻪ ﻧﺸــﺎط ﺳــﺘﻪ‪ ،‬ﻧــﻪ ﻣﺴــﺘﻲ ﺳــﺘﻪ‪،‬ﻧﻪ رﻧــﺪي ﺳــﺘﻪ‬
‫»ﻣﺤﻤــﺪ« ﺗــﻪ د اور ډک ﻳــﻮ ﻫﺴــﯥ ﺟــﺎم را ‪۱۳۶‬‬
‫رﻳﺪي ﺧﺎن ﻣﻮﻣﻨﺪ د ﻫﻮﺗﮑـﻮ د دورې ﻟـﻪ ﻟﻮﻳـﻮ ادﻳﺒـﺎﻧﻮ او ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ و‪ .‬دی د‬
‫ﻣــƒوﯦﺲ ﺧــﺎن ﻧــ‪h‬دې ﻣﻠ‪a‬ــﺮی و‪ .‬ده ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﻪ ﮐــﯥ ﻟــﻮﻣ‪.‬ی ﺷــﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬
‫)ﻣﺤﻤﻮدﻧﺎﻣﻪ( وﻟﻴﮑﻠﻪ ﭼﯥ ‪F‬ﻠﻮر زره ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ ﻳﯥ درﻟﻮدل ﭼﯥ ﺷﺎه ﺣﺴـ” ﯾـﻮ زر‬
‫ﻃﻼوې د اﻧﻌﺎم ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ورﮐ‪.‬ې او ﺑﻴﺎ ورﮐﻪ ﺷﻮه‪ .‬ﺧﻮ د ﻫﻐﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺧﺰاﻧـﻪ ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي دي‪ .‬رﻳـﺪي ﺧـﺎن ﻣﻮﻣﻨـﺪ د ﻣﺤﻤﻮدﻧـﺎﻣﯥ ﺑﺮﺳـﯧﺮه د‬
‫ﻏﺰﻟﻮ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻮي او رﺑﺎﻋﻴﺎﺗﻮ ﻳﻮ ﺑﺸﭙ‪ .‬دﻳﻮان ﻫﻢ درﻟﻮد‪ .‬د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢٤ /‬‬
‫د ﺣﺴـــ” ﺑﺎدﺷـــﺎه د ﺑﺨـــﺖ ﻧﻨـــﺪاره ‪O‬ـــﻮرئ‬
‫ﭼــﯥ ﻳــﯥ ﻓــﺘﺢ ﭘــﻪ ﻟ‪W‬ــﮑﺮو ژوب او ﺷــﺎل ﮐــﺎ‬
‫ﭼـــﯥ دا زﻳـــﺮی ﻳـــﯥ راوړی دی ﺣﻀـــﻮر ﺗـــﻪ‬
‫ﻧﻮ زﻋﻔﺮان اﻧﻌـﺎم ﭘـﺮ ﴎ زﻋﻔـﺮا‪ C‬ﺷـﺎل ﮐـﺎ‪۱۴۱‬‬
‫ﭘــﻪ ﻣﻬــﺎل د ﺧﭙــﻞ ورور ﴎه اوږه ﭘــﺮ اوږه د ‪V‬ــﺎر ﺳــﺎﺗﻨﻪ ﮐﻮﻟــﻪ‪ .‬د ﮐﻨــﺪﻫﺎر د‬
‫د ﻫﻮﺗﮑﻴــﺎﻧﻮ د دورې ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﺳﭙﺎﺳــﺎﻻر ﺳــﻴﺪال ﺧــﺎن ﻧــﺎﴏ و ﭼــﯥ د ﻫﻮﺗﮑــﻮ د‬
‫دورې د ازادۍ ﺑﺨﻮ‪V‬ـﻮﻧﮑﻲ ﻧﻬﻀـﺖ د ﭘﻴــﻞ ﻧـﻪ د ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎﻧﻮ د ﺷﺎﻫﻨﺸــﺎﻫﯽ او‬
‫واﮐﻤﻨ‪ +‬ﺗﺮ ﻧﺴﮑﻮرﯦﺪو ﭘﻮرې ﻳﯥ د ﺗﯧﺮي ﮐﻮوﻧﮑﻮ ﴎه ﭘﻪ زړورﺗﻴﺎ ﺟ‪.a‬ې ﮐـ‪.‬ې‬
‫دي‪ .‬ده د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﮐﻼﺑﻨﺪی ﭘﻪ ﻣﻬﺎل د ﺷﺎه ﺣﺴـ” د زوی ﻣﺤﻤـﺪ ﴎه ﻳـﻮ‬
‫‪J‬ﺎی د ﮐﻼت د ﮐﻼ د ﺳﺎﺗﻠﻮ دﻧﺪه ﭘﻪ ﻏﺎړه درﻟـﻮده ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ د ﻧـﺎدر‬
‫اﻓﺸﺎر ﻟﻪ ﺧﻮا دواړه وﻧﻴﻮل ﺷـﻮل او ﺳـﻴﺪال ﺧـﺎن ﻧـﺎﴏ ﻳـﯥ د دواړو ﺳـﱰ‪O‬ﻮ د‬
‫ﻟﻴﺪو د ﺧﻮاږو ﻧـﻪ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ﮐـ‪ ..‬ﭘـﻪ دې ﺗﺮﺗﻴـﺐ د ﺳـﱰ‪O‬ﻮ د ړﻧـﺪوﻟﻮ دود د‬
‫ﭘﺎرس ﻧﻪ ﻣﻮږ ﺗﻪ راﻏـﯽ ﻟﮑـﻪ ﭼـﯥ د ﻣﺨـﻪ د ﻣﻐﻮﻟـﻮ ﻧـﻪ راﻏﻠـﯽ و‪ .‬دی ﺑﺮﺳـﯧﺮه‬
‫ﭘﺮدې د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ و‪ .‬د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﻳـــﺎر ﻣـــﺎ ﻟـــﻪ ﻫﺴـــﯥ ‪O‬ـــﺮان ﺳـــﻮ‬
‫را ﺗﯧــــﺮ ﺗــــﺮ \ــــﻮل ﺟﻬــــﺎن ﺳــــﻮ‬
‫ﻧــــﻮر ﻧــــﻪ وﻳــــﻨﻢ ﭘــــﻪ ﺳــــﱰ‪O‬ﻮ‬
‫ﺟﻬــﺎن \ــﻮل راﺗــﻪ ﺟﺎﻧــﺎن ﺳــﻮ‪۱۴۲‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﭘﻮﭘﻠﺰی د ﻫﻮﺗﮑﻮ د دورې د ‪J‬ﻮاﻧﻮ ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻧـﻪ و ﭼـﯥ د ﻣﻴﻨـﯥ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي ﻳﯥ ﮐ‪.‬ې او د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﻟﮑﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﭼﯥ ﺑﯥ ﻟﻪ ‪O‬ﻠﻪ ﺑﻞ ارﻣــــﺎن ﻧﻪ ﻟﺮي‬
‫ﻫﺴﯥ ﺑﯥ ﻳﺎره ﺑﻠﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻧﻪ ﻟﺮي‪۱۴۳‬‬
‫ﺑﻬﺎدرﺧﺎن د ﺷﺎه ﺣﺴ” ﻫﻮﺗﮏ د ‪J‬ﻮاﮐﻮﻧﻮ ﺳﺎﻻر و ﭼﯥ د ﺷﺎل او ژوب ﺑـﺮی د‬
‫ده د ﻧﻮم ﴎه ﺗ‪.‬او ﻟﺮي او د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺟﻮړې ﺷﻮې ﻣـﲇ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٢٣ /‬‬
‫د ‪V‬ﻮوﻧﮑﯥ دﻧـﺪه ﭘـﻪ ﻏـﺎړه واﺧﯧﺴـﺘﻪ‪ .‬دې د ﺧﭙـﻞ ﭘـﻼر د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ د‬
‫ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ ﭼﺎرو ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ وروﻮ ﴎه ﭘﻪ ‪O‬ه ﻟﻮﻳﻪ وﻧه واﺧﯧﺴـﺘﻪ‪ .‬دې ﺑـﻪ د‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﻮﻫﯥ ﺧﻮ‪V‬ﻮوﻧﮑﻲ او ادﺑﭙﺎل ورور ﺷﺎه ﺣﺴ” ﴎه ﺗﻞ د ﻫﯧﻮاد د ﺳﺘﻮﻧﺰو‬
‫ﭘﻪ ﻫﻮاروﻟﻮ ﮐﯥ ﺧﭙﻞ راﻳﻪ ورﮐﻮﻟﻪ‪ .‬د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﻟﻪ ﺧﻮا د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﻣﺤـﺎﴏې‬
‫ﻣﺤﺎﴏې د ﭘﺎی ﺗﻪ رﺳﯧﺪو وروﺳﺘﻪ ﻣﯧﺮﻣﻦ زﻳﻨﺐ د ﻳﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﻣﴩـاﻧﻮ ﴎه ﻳـﻮ‬
‫‪J‬ﺎی د د ﻧﺎدراﻓﺸﺎر ﴎه د ﺳﻮﻟﯥ ﭘﻪ ﺧﱪو اﺗﺮو ﮐﯥ ﺑﺮﺧـﻪ واﺧﯧﺴـﺘﻪ‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه‬
‫ﭘﺮدې د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮه ﻫﻢ وه‪ .‬د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ږغ ﺳــﻮ ﭼــﯥ ورور ﺗﯧــﺮ ﻟــﻪ دﻧﻴــﺎ ﺳــﻮﻧﺎ‬
‫ﻗﻨــــــــﺪﻫﺎر واړه ﭘــــــــﻪ ژړا ﺳــــــــﻮﻧﺎ‬
‫زړه ﻣـــﯥ ﭘـــﻪ وﻳـــﺮ ﮐـــﯥ ﻣﺒـــﺘﻼ ﺳـــﻮﻧﺎ‬
‫ﭼــﯥ ﺷــﺎه ﻣﺤﻤــﻮد ﻟــﻪ ﻣــﺎ ﺟــﻼ ﺳــﻮﻧﺎ‬
‫دا روڼ ﺟﻬـــﺎن راﺗـــﻪ ﺗـــﻮرﺗﻢ دی ﻧـــﺎ‬
‫زړه د ﺑﻴﻠﺘـــﻮن ﭘـــﻪ ﺗﻴـــﻎ ﮐـــ‪.‬م دی ﻧـــﺎ‬
‫ﻫﻮﺗــﮏ ﻏﻤﺠــﻦ ﭘــﻪ ډﯦــﺮ ﻣــﺎﺗﻢ دی ﻧــﺎ‬
‫د ﭘﺎﭼـــﺎﻫ‪ +‬ﺗـــﺎج ﻣـــﻮ ﺑـــﺮﻫﻢ دی ﻧـــﺎ‬
‫ﭼﯥ ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﻮد ﺗﯧـﺮ ﻟـﻪ دﻧﻴـﺎ ﺳـﻮ ﻧـﺎ‬
‫ﮐﻨــــﺪﻫﺎر واړه ﭘــــﻪ ژاړه ﺳــــﻮ ﻧــــﺎ‪۱۴۰‬‬
‫ﻣﻼ زﻋﻔﺮان ﺗﺮه ﮐﻲ د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د دورې ﯾﻮ ﺳـﱰ ﭘـﻮه و ﭼـﯥ د ﺷـﺎه ﺣﺴـ” د‬
‫درﺑﺎر ﺳﻴﺎﳼ ﻣﺸﺎور او ﻫﻢ د ﺷﺎه ﺣﺴ” د زوی ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺘﺎد و‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﭘـﻪ‬
‫ﻃﺐ او ﺣﮑﻤﺖ ﮐﯥ ﻳﯥ د )‪O‬ﻠﺪﺳﺘﻪ زﻋﻔﺮان( ﭘﻪ ﻧﻮم ﮐﺘﺎب ﻟﻴﮑﻠـﯽ دی‪ .‬دی د‬
‫ﺷﺎه ﺣﺴ” د ﺳﻔƒ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻧﺎدراﻓﺸﺎر ﺗﻪ ﻟﯧـ‪h‬ل ﺷـﻮی و ﭼـﯥ د دواړو ﺧـﻮاوو‬
‫ﺑﻨﺪﻳﺎن ﴎه ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺑﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼ زﻋﻔﺮان ﻳـﻮ ﺳـﻴﺎﳼ ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﻫـﻢ‬
‫و‪ .‬دی ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ و ﭼﯥ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٢٥ /‬‬

‫راﺳﻪ ﭘﺮ ‪F‬ﻨ‪ ،E‬راﺳﻪ ﻟﻴﻠﯽ وﻟـــــــﯥ ﻟﻪ ﻣﺎ ﮐ‪.‬ې ﺑﻴﻠﺘﻮن‬ ‫ﻏ‪.‬ی و‪ .‬ده د ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ او ادﻳﺒﺎﻧﻮ ﴎه ﻣﻴﻨﻪ درﻟـﻮده او ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﺷـﺎﻋﺮ و‪ .‬د ﺷـﻌﺮ‬
‫دا ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻏﻤﻪ ﻣﯥ زړ‪O‬ﯽ دی ﭘﻪ ﴎو وﻳﻨﻮ ‪O‬ﻠ‪a‬ﻮن‪۱۴۷‬‬ ‫ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺑﻴﻠﺘﻮن دې زور دی ﺗﺮ ﻟﻴﻤﻮ ﻣﯥ ﺳـﻬﺎر ﻧـﻢ ‪F‬ـﺎ‪F‬ﻲ‬
‫ﻣﺨﻤﺪ اﻳﺎز ﻫﻢ د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د دورې ﺷﺎﻋﺮ و ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟـﻮد او د‬ ‫ﻟﮑﻪ ﺷﺒﻨﻢ ‪J‬ﺎ‪F‬ﻲ‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫زړه ﻫﻐــــﻪ دی ﭼــــﯥ ﻟــــﺮي د ﻋﺮﻓــــﺎن ﺑﺮﺧــــﻪ‬ ‫دا ﴎه ﻳﺎﻗﻮت ﻣﯥ ﭘﻪ ﳌﻦ ﮐﯥ ﺳـﺘﺎ ﭘـﻪ ﻏـﻢ ‪F‬ـﺎ‪F‬ﻲ‬
‫دﻏــــﻪ ‪V‬ــــﻪ ده ﭘــــﻪ دﻧﻴــــﺎ د اﻧﺴــــﺎن ﺑﺮﺧــــﻪ‬ ‫ﭘﻪ ﻏﻢ ا‪F º‬ﺎ‪F‬ﻲ‬
‫ﻫﻐـــﻪ زړه ﭼـــﯥ ﻧـــﻪ ﻳـــﯥ ﻣﻬـــﺮ‪ ،‬ﻧـــﻪ ﻋﺮﻓـــﺎن وي‬
‫وړي ﭘــﻪ ژوﻧــﺪ ﮐــﯥ د ﻧــﺎ‪F‬ﻴﺰه اﻧﺴــﺎن ﺑﺮﺧــﻪ‪۱۴۸‬‬ ‫‪O‬ــﻮره ﻟﻴﻠــﯽ ﺑــﺎران د او‪V‬ــﻮ ﺳــﺘﺎ ﭘــﻪ ﭼــﻢ ‪F‬ــﺎ‪F‬ﻲ‬
‫‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭘﺮ ﭼﻢ ‪F‬ﺎ‪F‬ﻲ‪۱۴۴‬‬
‫ﻧﴫﷲ ﺧﺎن اﻧﺪړ د ﻫﻮﺗﮑﻮ د دورې د ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﻧﻪ و‪ .‬ده د ﺷﻌﺮ دﻳـﻮان درﻟـﻮد‬
‫او د ﻧﴫ ﭘﻪ ﺗﺨﻠﺺ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮوﻧﻪ وﻳﻞ‪.‬‬
‫داود ﺧﺎن ﻫﻮﺗﮏ د ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ ﭘﻼر او د ﻣـƒوﯦﺲ ﻧﯿﮑـﻪ د ﺟﻨ‪a‬ـﻲ ﺳـﺎﻻراﻧﻮ‬
‫د ﻣﻴﻨـــــﺎﻧﻮ وﺻــــــﺎل ﻋـــــ” ﻟــــــﻮی اﺧـــــﱰ دی ﻧــــــﺎ‬
‫ﻧﻪ و‪ .‬دی د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ و‪ .‬د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﯾــﻮ ﺧــﻮ ﺧــﻮار »ﻧﴫــ« ﻟــﻪ ﺧﭙــﻞ ﺑﺨﺘــﻪ ﻣــﺮور دی ﻧــﺎ‬
‫ﭼـــﯥ د ﭼـــﺎ ﭘـــﻪ زړه ﮐـــﯥ اور د ﻣﻴﻨـــﯥ ﺑـــﻞ ﳼ‬
‫د ﺑﻴﻠﺘــﻮن اور دی ﭼــﻪ ﭘــﻪ ﺳــﻮی درﺳــﺖ ‪J‬ﻴ‪a‬ــﺮ دی ﻧــﺎ‬
‫ﭘــﻪ اورﺑــﻞ ﻳــﯥ ﳌﺒــﯥ ‪O‬ــې ﺣــﺎل ﻳــﯥ ﺑــﻞ ﳼ‬
‫ﻫــﯧ‪ µ‬ﻧــﻪ ﺟــﻮړﻳ‪h‬ي د ﺑﻴﻠﺘــﻮن ﮐــﺎري ﭘﺮﻫــﺮ دی ﻧــﺎ‪۱۴۹‬‬
‫اور د ﻣﻴﻨـــــﯥ ﮐـــــﻪ ﻣـــــﺮي د زړه ﻟـــــﻪ ﻣﻴﻨـــــﯥ‬
‫د اورﺑـــﻞ ﻣﻴﻨـــﻪ ﮐـــﻪ ﺗـــﻞ د زړه ﭘـــﻪ ﺗـــﻞ ﳼ‪۱۴۵‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ دوﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭼﯥ »ﺟ‪.a‬ه د ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻮل د اﺻـﻔﻬﺎن«‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳ‪h‬ي ﻣﺤﻤﺪ اﻣ” ﴎﭘﺮﯦﮑ‪.‬ي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د ﺷـﭙ‪ h‬دﯦﺮﺷـﻮ ﮐـﺎﻟﻮ‬
‫ﷲ ﻳﺎر اﭘﺮﻳﺪی د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د دورې ﻳﻮ ﺷﺎﻋﺮ دی ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﻳﯥ درﻟﻮد‬
‫و‪ ،‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧ‪ Ù‬ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﯥ د ﭘﯧ‪W‬ﯥ ﺑﻴﺎن ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ږﻏﻮﻧﻮ او ﻧﺎرو ﺑﺪر‪O‬ﻪ ﮐﻴـ‪h‬ي‪.‬‬
‫او د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻣ” ﭘﻪ ‪ ۱۱۳۵‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﺷﺎه ﻣﺤﻤـﻮد ﻫﻮﺗـﮏ ﴎه د اﺻـﻔﻬﺎن د ﻧﻴﻮﻟـﻮ‬
‫ﭼﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻏﻢ ﮐﯥ ﺑﻨﺪﻳﻮان ﻳﻢ را ﺑﻬﺮ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺷﻢ‬
‫ﭘﻪ ﺟ‪.a‬ه ﮐﯥ ﻣﻞ و‪ .‬دی د ﺣﺒﻴﺐ ﷲ رﻓﻴـﻊ د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ ﻣﺮاـﯽ او ﭘـﻪ‬
‫د ﺑﻴﻠﺘﻮن او‪V‬ﯥ ﺗﻮﻳﻮﻣﻪ ﺑﯥ ﭘﺮﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺷﻢ‪۱۴۶‬‬
‫ﻧﺎﴏو ﮐﯥ ﻣﻴﺸﺖ و او د ارﺳﻼﺧﺎن ﻧﺎﴏ ﺗﺮ ﺑƒغ ﻻﻧﺪې اﺻـﻔﻬﺎن ﺗـﻪ ﺗﻠﻠـﯽ و‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺗﻮﺧﻲ د ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ ﻣﻠ‪a‬ـﺮی او د دې دورې د ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ او ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ‬
‫د ده د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د ده زوی ﺣـﺎﻓﻆ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪ ﻟـﻴﮑﲇ دي‪» :‬ده ﻣﺒـﺎرک‬
‫ﻧﻪ دی ﭼﯥ د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﺣﺎل د دې ﺟ‪.a‬ې ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻟﻴـﺪﻟﯽ و‪ ،‬ﻧـﻮ وړوﮐـﯽ ﮐﺘـﺎب ﭘـﻪ ژﺑـﻪ ﺧـﻮاږه د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٢٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٢٧ /‬‬

‫ﻋﺸﻘﻲ ﮐﻴﺴﻪ ده ﭼﯥ )ﻗﺼﻪ د ﺑﺮﯦ‪W‬ﻨﺎ ﻳﺎ ﺧﺪۍ( ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﭘـﻼر ﭘـﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﮐــﯥ ﭘــﻪ ﺣــﺎل د دې ﺟ‪a‬ــ‪.‬ې ﻟﻴﮑﻠــﯽ و او ﻧــﻮم د دې ﮐﺘــﺎب )ﺟ‪a‬ــ‪.‬ه د‬
‫ﭘﻠﻪ رﻫﻲ ﺷﻮی‪ ،‬ﭘﻪ ‪ ۱۲۰۴‬ه ق ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻠﯥ ده‪.‬ﭼـﯥ ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ ﺣﺒﻴـﺐ ﷲ‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻮل د اﺻﻔﻬﺎن( دی‪ .‬ﺣﻖ دا دی ﭼﯥ ډﯦﺮ ر‪V‬ـﺘﻴﻨﯽ ﺑﻴـﺎن دی‬
‫رﻓﻴﻊ ﴎه ﺧﻮﻧﺪي ده‪ .‬ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﻫﻮﺗﮑﻮ واﮐﻤﻨﻮ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وﻳﻨﺎوې او ﻟﻴﮑﻨـﯥ‬ ‫او دا ﮐﺘﺎب ﭘﻪ زﻴـﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻟـﻪ ﺟﻬﺘـﻪ د ﺑـﺪﻟﻮ د ﻗﻮﻣـﻮ ﻗﻴﻤﺘـﻲ دی او ﻧـﺮ و‬
‫ﮐﻮﻟﯥ او د ﻫﻮﺗﮑﻮ دوﻟـﺖ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ودې او ﭘﺮاﺧﺘﻴـﺎ ﺗـﻪ د ﻗـﺪر وړ ﭼـﻮﭘ‪ .‬ﮐـ‪.‬ی‬ ‫‪V‬ــ§ﯥ او ﮐــﻢ او ﻟــﻮی ﻳــﯥ ﺧﻮاﻫﺸــﺘﻲ دي«‪ .۱۵۰‬د ﻫﯧــﻮاد ﻣــﻞ ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ د‬
‫دی‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻫﻮﺗﮑﻮ ﭘﻪ دوره ﮐﯥ د رﺳﻤﻲ او دﻓﱰي ژﺑـﯥ ﺣﺜﯿـﺖ درﻟـﻮد او د‬ ‫ﻣﺤﻤﺪاﻣ” ﴎﭘﺮﯦﮑ‪.‬ي ﺷﻌﺮوﻧﻪ اﺳﺘﺎد رﺷﺎد ﭘﻴﺪا ﮐ‪.‬ي دي‪.‬‬
‫درﺑﺎر ژﺑﻪ وه‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺳــﯧﺮه ﭘــﺮدې ﻣﺤﻤــﺪ ﺣــﺎﻓﻆ واﻋــﻆ ﺑــﺎرﮐﺰی د ﻫﻮﺗﮑــﻮ د دورې د ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ او‬
‫واﻋﻈﺎﻧﻮ ﻧﻪ و‪ .‬ده ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺷﻌﺮ واﻳﻪ او ﻳﻮ ﮐﺘـﺎب ﻳـﯥ د )ﺗﺨﻔـﻪ واﻋـﻆ( ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻠﯽ دی‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻄﻴﻒ ا‪F‬ﮑﺰی د ﺷﺎه ﺣﺴ” د ﻣﻬﺎل وﺗﻠﯽ ﭘﻮه او ﺷﺎﻋﺮ و ﭼـﯥ‬
‫د »ﺳﻮی او اوښ« ﮐﻴﺴﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺷﻌﺮ ﻟﻴﮑﻠـﯥ او ﭘـﻪ ﭘـﯥ ﺧﺰاﻧـﯥ ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي‬
‫ده‪ .‬ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﺧﻲ د ﻣﻼ ﻳـﺎر ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن زوی ﻫـﻢ د ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎﻧﻮ د دورې د‬
‫ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﭘﻮﻫــﺎﻧﻮ او ‪V‬ــﻮوﻧﮑﻮ ﻧــﻪ و‪ .‬ﭘﻨ§ــﻪ ﮐﺎﻟــﻪ ﭘــﻪ ﻫــﻮﺗﮑﻲ ﺷــﺎﻫﻲ ﮐــﻮرﻧ‪ +‬ﮐــﯥ‬
‫ﺧﺼﻮﴆ ‪V‬ﻮوﻧﮑﯽ و‪ .‬د ﺷﺎﻫﻲ ﮐﻮرﻧ‪§V +‬ﻮ‪ ،‬زاﻣﻨﻮ او ﻧﺠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﺳﺒﻖ واﻳﻪ‪ .‬ﻳـﻮ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻳﯥ د )ﻧﺎﻓﻊ اﳌﺴـﻠﻤ”( ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻟﻴﮑﻠـﯽ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ﻃـﺎﻫﺮ ﺟﻤﺮﻳـﺎﯽ ﻫــﻢ د ﻫﻮﺗﮑـﻮ د دورې ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﺷـﺎﻋﺮ و‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ــﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎدل ﺑ‪.‬ﯦ‪ µ‬د ﻫﻮﺗﮑﻮ د دورې د ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻪ و ﭼﯥ د )ﻣﺤﺎﺳﻦ اﻟﺼـﻠﻮات(‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﯥ ﮐﺘﺎب ﻟﻴﮑﻠﯽ و‪ .‬دی ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و‪ .‬ﺑـﻞ ﺳـ‪.‬ی ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﻓﺎﺿﻞ ﺑ‪.‬ﯦ‪ µ‬د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ د دورې ﻟﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ‪F‬ﺨﻪ و ﭼـﯥ د »روﺿـﻪ رﺑـﺎ‪ «C‬ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﻟﺮي‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮر ﺑ‪.‬ﯦ‪ µ‬ﻫﻢ د ﻫﻮﺗﮑﻮ د دورې ﻟـﻪ ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ ‪F‬ﺨـﻪ و او‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ واﻳﻲ ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ ﻣﺤﻤـﺪﻳﻮﻧﺲ‬
‫ﺗﻮﺧﻲ د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﺟـﺎﻣﻊ ﺟﻮﻣـﺎت ﻣـﻼ اﻣـﺎم او د )ﺟـﺎﻣﻊ اﻟﻔـﺮاﻳﺾ( ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻟﺮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻳـﯥ ﻟﻴﮑﻠـﯽ دی‪ .‬ﻳﺎرﻣﺤﻤـﺪ ﻫﻮﺗـﮏ د ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎﻧﻮ د‬
‫دورې ﻟﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ او ‪V‬ﻮوﻧﮑﻮ ﻧﻪ و‪ .‬د ﺷﺎه ﺣﺴـ” ﻫﻮﺗـﮏ اﺳـﺘﺎد و ﺷـﺎه ﺣﺴـ”‬
‫ﻫﻮﺗﮏ ﺑﻪ ده ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ورﮐﻮل ﭼﯥ ﻧﻴﻤ‪.a‬ﺗﻴـﺎوې ﻳـﯥ ﭘـﻪ ‪O‬ﻮﺗـﻪ او ﺳـﻤﯥ‬
‫ﮐ‪.‬ي‪.‬ﺑﻞ ﮐﺘﺎب ﭼﯥ د ﻫﻮﺗﮑﻴﺎﻧﻮ ﭘـﻪ دوران ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي د ﺣـﺎﻓﻆ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٣٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٢٩ /‬‬

‫ﺗﻪ راو‪O‬ﺮزﯦﺪ‪ .‬دﻟﺘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﴩاﻧﻮ ﭼﯥ د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﭘﻪ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﮐﯥ ﻳـﯥ ﭘـﻮره‬
‫ﺳﻴﺎﳼ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ‪.‬ې وه ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻫﯧﻮاد ﺧﭙﻠـﻮاک ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫دوی ﭘﻪ ‪ ۱۷۴۷‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﺷƒ ﴎخ ﮐﯥ ﴎه ﺟﺮ‪O‬ﻪ ﺷﻮل او د ﻧﻬﻮ‬ ‫ﻳﻮوﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ور‪J‬ﻮ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د ﺻﺎﺑﺮ ﺷﺎ ﭘƒ ﭘﻪ وړاﻧﺪﯾﺰ اﺣﻤـﺪ ﺧـﺎن د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ﭘﺎﭼـﺎ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ و\ﺎﮐﻞ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻧﻮي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮدل ﺷﻮ‪.‬‬
‫د اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻣﻮﺧﻪ دا وه ﭼﯥ د اﻣﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ اﺑﺎﺳﻴﻨﻪ ﺧﭙﻠـﻮاک اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺳﺪوزﻳﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي‪ .‬د دې ﻣﻮﺧﯥ د ﻻﺳﺘﻪ راوړﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻏ‪W‬ﺘﲇ ﭘﻮځ ﺟﻮړوﻟﻮ ﺗﻪ اړﺗﻴـﺎ وه‬
‫ﭼﯥ زﻳﺎت ﻟ‪Wa‬ﺖ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ د ﺟﻮړﯦﺪو ﺷـﻮﻧﺘﻴﺎ ﻧـﻪ وه‪ .‬ﻫﻐـﻪ ﻣﻬـﺎل د ﺑـﯥ وزﻟـﯥ‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻧﻪ دوﻣﺮه ﭘﻴﺴﯥ ﻧﻪ وې ﭼﯥ دا د اړﺗﻴﺎ وړ ﻣﺎﻟﻴﻪ ور ‪F‬ﺨـﻪ را\ﻮﻟـﻪ ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫دراﻧﻴﺎﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د ﻣƒوﯦﺲ ﺧﺎن ﻫﻮﺗـﮏ ﭘـﻪ ﻣﴩـۍ د‬
‫ﺧﻮ د ‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏﻪ ﻫﻐﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﭼﯥ د ﻫﻨﺪ ﻧﻪ ﭘﺎرس ﺗـﻪ رواﻧـﻪ وه اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺧﭙﻠـﻪ‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ي اﻓﻐﺎن دوﻟﺖ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮدل ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫـﺮات ﮐـﯥ اﺑـﺪاﱄ دوﻟـﺖ ﺟـﻮړ‬
‫ﮐ‪.‬ه او ده ﺗﻪ ﻳﯥ د دې ﺗﻮان ورﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﻳـﻮ ﻏ‪W‬ـﺘﻠﯽ ﭘـﻮځ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﮐـ‪.‬ي‪ .‬اﺣﻤـﺪ‬
‫ﮐـ‪.‬و ﭼـﯥ وروﺳـﺘﻪ دواړه دوﻟﺘﻮﻧـﻪ د ﻧـﺎدر اﻓﺸــﺎر ﻟـﻪ ﺧـﻮا ړﻧـ‪ E‬ﺷـﻮل او \ــﻮل‬
‫ﺷﺎه د دﻏﻪ ﭘﻮځ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ﻟﻨـه ﻣـﻮده ﮐـﯥ وﮐـ‪.‬ای ﺷـﻮل ﭼـﯥ د اﻣـﻮ او‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻳﯥ ﺗﺮ ﺧﭙﻠﯥ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﻻﻧﺪې راوﺳﺖ‪ .‬ﺧـﻮ ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر د‬
‫اﺑﺎﺳ” ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﻫﯧﻮاد ﺧﺎوره د ﭘﺎرس د ﺻﻔﻮﻳﺎﻧﻮ‪ ،‬د ﻫﻨـﺪ د ﻣﻐﻠـﻮ او ازﺑﮑـﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﺎرس ﭘﻪ ﺧﺒﻮﺷﺎن ﮐﯥ ووژل ﺷـﻮ ﻧـﻮ اﺣﻤـﺪ ﺧـﺎن‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر د ‪O‬ـﺎرد‬
‫ﻟـﻪ ﻣﻨ‪a‬ﻠـﻮ ﺧﻼﺻـﻪ او ﺧﭙﻠــﻮاک اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺟـﻮړ ﮐـ‪.‬ي‪ .‬ﺑﻴــﺎ ﻳـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ ﻧــﻮرو‬
‫اﻓﴪ او د ﻫﻐﻪ د ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﺳﺎﺗﻨﯥ دﻧﺪه ور ﭘﻪ ﻏﺎړه وه او د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر د ﺑـﺎور‬
‫ﻟ‪W‬ﮑﺮﮐﺸـﻴﻮ ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﮐـﯥ ﭘــﻪ ﮐﺸـﻤƒ‪ ،‬ﭘﻨﺠـﺎب‪ ،‬ﺳـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺴـﺘﺎن او ﭘــﺎرﳼ‬
‫وړ او د اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ د ﭘــﻮ‪J‬ﻲ \ــﻮﻟ‪a‬ﻲ د ﻗﻮﻣﺎﻧــﺪان ﻣﺮﺳــﺘﻴﺎل و د ﻧــﺎدر اﻓﺸــﺎر د‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن ﻳﺎ ﭘﺨﻮاﻧ‪ +‬ﭘﺎرﺗﻴﻪ ﮐﯥ د واک ﭘﻪ ﺧﭙﺮوﻟﻮ ﴎه اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻋﺰت ﻳـﯥ د ﭘﺎرﺳـﻴﺎﻧﻮ د ﺗﯧـﺮي ﻧـﻪ وژﻏـﻮره‪ .‬د ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر ﻣﯧﺮﻣﻨـﯥ د‬
‫اﺣﻤﺪ ﺷﺎه درا‪ C‬د ﻧﻨﻪ ﭘﻪ ﻫﯧﻮاد ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻮاک دوﻟﺖ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﴎ ﮐـﯥ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺧﺎن د دې ﮐﺎرﻧﺎﻣﯥ د ﻗﺪرداﻧ‪ +‬ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ د »ﮐﻮه ﻧﻮر« ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﻧـ‪.‬ۍ‬
‫ﻳﯥ دی ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﭘﺎﭼﺎ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ودرﯦﺪ‪ .‬اﻳﺎﻟﺘﻲ اداره ﻳﯥ وﻟﴘ ﺧﺎﻧـﺎﻧﻮ او ﻣﴩـاﻧﻮ‬
‫ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ اﳌﺎس ده ﺗﻪ ورﮐ‪ ..‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ C‬د اﻧﺠŠ ﮐﻬﮑـﺪای د‬
‫ﺗﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮده او دوی ﭘﻪ ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﭼﺎرو ﮐـﯥ ازاد وو‪J .‬ﮑـﻪ د ده د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻨﯥ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬واﻳـﻲ ﭼـﯥ دﻏـﻪ د ﮐـﻮه ﻧـﻮر اﳌـﺎس ﻣﻐـﻮﱄ ﺑـﺎﺑﺮ د اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‬
‫ﻣﻬﺎل د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻫﯧ‪ µ‬ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ د ده ﭘﻪ وړاﻧـﺪې ﺧﻠـﮏ ﭘﻮرﺗـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻮل‬
‫ﻟﻮدي د ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ او ﻣﻮر ﻧﻪ ﭘﻪ زور اﺧﯧﺴﺘﯽ و‪ ۱۵۱.‬او ﺑﻴﺎ ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر د ﻣﻐـﻮل‬
‫ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ‪J‬ﻴﻨﻮ ﺟŠاﻻﻧﻮ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﭼﯥ د ده ﭘﻪ ﻧﺸـﺘﻮاﱄ ﮐـﯥ ‪O‬ـوډی راﻣـﻨ‪q‬‬
‫واﮐﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ‪O‬ﻮر‪O‬ﺎ‪ C‬ﻧﻪ واﺧﯧﺴﺖ‪ .‬او ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه‬
‫ﺗﻪ ﮐ‪.‬ي ﭼﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻳﯥ و‪J‬ﭙﻞ ﺷﻮل او ‪J‬ﻴﻨﯥ ﭘﺨﻼ ﮐـ‪.‬ای ﺷـﻮل‪ .‬د ﻧـﻮر ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ اﺣﻤﺪ ﺧﺎن اﺑﺪاﱄ ﺗﻪ وﺑﺨ‪W‬ﻪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺷﺎه ﺷﺠﺎع‬
‫ﺧﺎن ﻋﻠﻴﺰي‪ ،‬ﮐﺪوﺧﺎن او ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎن ﭘﻮﭘﻠﺰي دﺳﻴﺴﻪ‪ ،‬د ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ ﺧﺎن ﭼـﯥ‬
‫ﻧﻪ رﻧﺠﻴـﺖ ﺳـﻨ‪ E‬او د رﻧﺠﻴـﺖ ﺳـﻨ‪ E‬ﻧـﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ ﻻﺳـﺘﻪ راوړ ﭼـﯥ اوس د‬
‫د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺎﻣﺎ و او د ﻫﻐﻪ د ﻣﻠ‪a‬ﺮو دﺳﻴﺴﻪ‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د ﺳـﻠﻄﻨﺖ‬
‫اﻧ‪a‬ﻠﺴﺘﺎن ﻣﻠﮑﯥ ﺗﺎج ﭘﺮې ‪V‬ﮑﻠﯽ ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫ﻧﺎﻳﺐ ﻟﻘ«ن ﺧﺎن د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ وراره دﺳﻴﺴﻪ‪ ،‬د ﻫ ﺮات د واﱄ دروﯦﺶ ﺧﺎن‬
‫د ﻧﺎدرﺷﺎه اﻓﺸﺎر د وژﻟﻮ وروﺳﺘﻪ اﺣﻤﺪﺧﺎن ﺑﯧﺮﺗﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻠ‪a‬ﺮو ﴎه ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٣٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣١ /‬‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻮ ﻟﮑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﻮ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻨﻮ او ازﺑﮑـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﺟـﻮړ و‪ ،‬د ﻏـƒ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ او ﭘـﻪ‬ ‫ﻫﺰاره دﺳﻴﺴﻪ او د ﻧﺼƒ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﴎﻏ‪.‬وﻧﻪ ﻳﯥ œﻮﻧﯥ دي‪.‬‬
‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د اﻳﺮان د ﻗﺰﻟﺒﺎﺷـﺎﻧﻮ ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﭘـﻪ ﻣﻬﻤـﻮ ‪V‬ـﺎرو ﮐـﯥ د‬ ‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ دی د ﭘﻮرﺗﻪ ﻳﺎدو ﺷﻮو ﺳﱰو ﮐﺎروﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﻟﻪ ﺧﻮا ‪J‬ﺎی ﭘﻪ ‪J‬ﺎی ﺷﻮي وو‪ ،‬ﺟﻮړ ﮐـ‪ ..‬د ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ډاﮐـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫ﺧﻮا د ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ‪h‬ي او ﺗﻠﭙﺎﺗﯥ درﻧﺎوی ﻳﯥ و‪O‬ﺎ\ﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ »د ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﭼـﺎرې ﻏـƒ درا‪ C‬ﻗﻮﻣﻮﻧـﻮ ﺗـﻪ‬ ‫ﺧﻮ ﻟﮑﻪ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﻫﺮه ﭘﺪﻳﺪه ﻣﺜﺒﺖ او ﻣﻨﻔﻲ اړﺧﻮﻧـﻪ ﻟـﺮي ﻧـﻮ د ده د ﺳـﱰو‬
‫وﺳﭙﺎرﻟﯥ‪ .‬ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻏƒ درا‪ C‬ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻳﺎ‪ C‬ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﺟـﻮړ و‪ ،‬دري‬ ‫ﻣƒاﺛﻮﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﭼـﯥ ﻣـﻮږ ﺗـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﺮې اﻳ‪W‬ـﻲ دي ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﺗﯧﺮوﺗﻨـﯥ ﻫـﻢ‬
‫ﻳﯥ د دﻓﱰ ژﺑﻪ ﮐ‪.‬ه او دري وﻳﻮﻧﮑﻲ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻳﯥ دﻓـﱰي ﻣـﺎﻣﻮران ﺷـﻮل‪۱۵۲«.‬‬ ‫وﮐ‪.‬ې ﭼﯥ د ده ﻟﻪ ﺧﻮا ﺟﻮړې ﺷﻮې اﻣﭙﺮاﺗـﻮرۍ او ﻫـﻢ ﭘﺨﭙﻠـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺗـﻪ‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﻣﺤﻤﺪاﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ C‬ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ »ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎدﺷـﺎه اﻓﺸـﺎر ﺑـﺮای‬ ‫ﻳﯥ ﻧﺎوړه ﭘﺎﻳﻠﯥ ﻫﻢ درﻟﻮدې‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﺟﺎت ‪O‬ﺎرد ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺧﻮد از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻏƒ اﻳﺮا‪ C‬ﻣﺜﻞ اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﺑﻠـﻮچ‪ ،‬و ازﺑـﮏ‬ ‫زﻣﺎ ﭘﻪ ﻓﮑﺮ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ﺗﯧﺮوﺗﻨﻪ دا وه ﭼﯥ ده د ﭘﺎرس ﻧﻪ ﺳﻴﺎﳼ ازادي و‪O‬ﻠﻪ ﺧـﻮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯧﮑﺮد‪ .‬اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻪ ﻏﻼﻣﺨﺎﻧـﻪ را از ﻋﻨﴫـ ﻏـƒ ﭘﺸـﺘﻮن‬ ‫ﮐﻠﺘـﻮري ازادي ﻳـﯥ وﻧـﻪ ‪O‬ﻠـﻪ‪ .‬ده ﭘـﺎړﳼ دﻓـﱰي ژﺑـﻪ ﮐـ‪.‬ه او ﭘﺎړﺳـﻴﻮان ﯾــﯥ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ داد و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺟﻨ‪ E‬دﻳﺪه ﻗﺰﻟﺒـﺎش را ﮐـﻪ ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر‬ ‫دﻓﱰي ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﮐ‪.‬ل‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۱۶۷‬ﮐﯥ اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺸـﻬﺪ ﺗـﻪ ﻧﻨـﻮوت‬
‫در ﮐﺎﺑﻞ و ﭘﻨﺠﺎب ‪O‬ﺬاﺷﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬در ان داﺧـﻞ œـﻮد‪ ۱۵۳ «.‬ﮐـﻪ ﻧـﺎدر اﻓﺸـﺎر‬ ‫د ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ ﺷƒازي ﻧﻪ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻲ و ﭼﯥ د ﻣـƒزا ﻣﻬـﺪي اﺳـﱰاﺑﺎدي ﻏﻮﻧـﺪې‬
‫ﺧﭙﻞ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﯽ ‪O‬ﺎرډ د ﻏƒ ﭘﺎرﳼ ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﻧﻪ ﺟﻮړ و ﻧﻮ ﻻﻣﻞ ﻳـﯥ دا و ﭼـﯥ ﻧـﺎدر‬ ‫ﻳﻮ ﺗﮑ‪.‬ه ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﯽ او د ﻏﻮﻧې ‪O‬ﺬارش ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﯽ ورﺗﻪ وﻣـﻮﻣﻲ‪ .‬ﻧﻮﻣـﻮړي‬
‫اﻓﺸﺎر ﺗﺮﮐﻤﻦ و او ﺗﺮﮐﻤﻨﻮ ﭘﻪ ﭘﺎرس ﮐﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﻟ‪h‬ه ﮐﯽ ﺟﻮړوﻟﻮ او د ﭘﺎرﺳـﻴﺎﻧﻮ‬ ‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﺗﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺟﺎﻣﻲ ور وﭘﯧﮋاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤـﻮد ﺣﺴـﻴﻨﻲ ﺟـﺎﻣﻲ‬
‫د وﯦــﺮې ﻧــﻪ ﻳــﯥ دا ﮐــﺎر ﮐــ‪.‬ی و‪ .‬ﺧــﻮ اﺣﻤــﺪ ﺷــﺎه ﺑﺎﺑــﺎ ﭘ‪W‬ــﺘﻮن او ﭘ‪W‬ــﺘﺎﻧﻪ ﭘــﻪ‬ ‫ﭼﯥ د ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﺧﺮاﺳﺎن د ﺟﺎم ﻧﻪ دی د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﭘﻪ دودﻣـﺎن ﮐـﯥ د ﻣﻨﺸـﯽ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ډﯦﺮه ﮐﯽ ﺟﻮړوﻟﻮ او ﺧﭙﻞ ﺳـﺎﺗﻮﻧﮑﯽ ‪O‬ـﺎرډ ﻳـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻪ‬ ‫ﺗﻮب دﻧﺪه درﻟﻮده او د ﺷﺎه رخ ﻣƒزا ﻧـ‪h‬دې ﮐﺴـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ و‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ـﻪ ﻣـƒزا‬
‫زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﻧﻮرو اﻓﻌﺎﻧﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ی وای‪.‬‬ ‫ﻫﺎدي ﺧﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻳﯥ د داراﻻﻧﺸﺎ ﻣﴩ ﻣƒزا ﻋﲇ ﺧـﺎن رﺿـﺎﺧﺎن ﻗﺰﻟﺒـﺎش د‬
‫اﻋﻠﯽ دﻳﻮان ﻣﺴﺘﻮﰲ او د \ﻮﻟﯥ ﺧﺰاﻧﯥ ﻣﴩـ ﻳـﯥ ﻫﻨـﺪو اﻟﺘﻔـﺎت ﺧـﺎن و\ﺎﮐـﻞ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﺎړﺳﻮ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ د درﺑﺎر او ﻫﻢ د اﻗﺘﺼـﺎد د ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮه ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ داﺳﯥ ﻣﻬﺎل واک ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ ﭼﯥ ﻋﻤﺮ ﻳﯥ ﭘﻨ§ﻪ وﻳﺸـﺖ ﮐﺎﻟـﻪ و‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ ﺗﯧﺮوﺗﻨﻪ ﻳﯥ دا وه ﭼﯥ ده ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ د ﻏƒﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ او ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د‬
‫ده ﭘﻪ ﭘﻨ§ﻮﻳﺸﺖ ﮐﻠﻨﻪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﻣـﯥ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه داﺳـﯥ‬
‫ﭘﺎرس د ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﺟﻮړ ﮐ‪ .‬ﭼﯥ زﻣﺎ ﭘﻪ اﻧﺪ د ﭘﺎرس ﭘﻠﻮه ﺷﺎه زوی ﺗﻴﻤـﻮر ﭘـﻪ‬
‫ﺳﱰ ﮐﺎروﻧﻪ وﮐ‪.‬ل ﭼﯥ ﻧﻪ ﻳﻮازې اﻓﻐﺎﻧﺎن ﺑﻠﮑﯥ ﻧ‪.‬ﻳﻮال ﻫﻢ ورﺗﻪ ‪O‬ﻮﺗـﻪ ﭘـﻪ ﻏـﺎښ‬
‫واک راوﺳــﺘﻠﻮ ﮐــﯥ ﻳــﯥ ﺷــﺎﻳﺪ \ــﺎﮐﻮﻧﮑﯽ رول ﻟﻮﺑــﻮﻟﯽ وي‪ .‬ﻗﺰﻟﺒــﺎش د اﻳــﺮان د‬
‫دي‪ .‬دﻏﻮ ﺳﱰو ﮐﺎروﻧﻮ وﺧﺖ ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻪ‪ .‬اﺣﻤـﺪ ﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ د ﻫﯧـﻮاد اﺑـﺎدۍ او د‬
‫ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﻳﻮه اﻏﯧﺰﻣﻨﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﻮه ﭼﯥ ﺗﺮ ﻧﻨﻪ دوام ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﮐﻠﺘﻮري ﭘﺨﻮ ﺑﻨﺴﻮﻧﻮ ﺟﻮړوﻟﻮ ﺗﻪ ﭘﻮره وﺧﺖ وﻧﻪ ﻣﻮﻧﺪ ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺣﻤﺪﺷـﺎه‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﺧﭙﻞ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﯽ ‪O‬ﺎرډ ﭼـﯥ ﻏـﻼم‬
‫ﺑﺎﺑﺎ ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ ﭘﺎړﺳﻮ رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﮐ‪.‬ه ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺧﭙﻠـﯥ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺗـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻮﻣﯧﺪه د ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر ﭘﻪ دود ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﯽ ‪O‬ـﺎرډ ﻳـﯥ د ﻏƒﭘـﺎرﳼ‬
‫ﺑﯥ ﺗﻮﭘƒه ﻧﻪ و‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٣٤ /‬‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﻟ‪W‬ﮑﺮ ﮐﺸﻴﻮ ﭘﻪ ﻣﻬﺎل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺷﺎﻋﺮ ﺣـﺎﻓﻆ ‪O‬ـﻞ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺮﻏـﺰي ﺗـﻪ‬
‫دﻧﺪه ﺳﭙﺎرﻟﯥ وه ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ درﻪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻳﺎ‪ C‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻫﻲ ﺷـﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬
‫وﻟﻴﮑﻲ‪.‬‬
‫ﭼــــﯥ ﻓﺮﻣــــﺎن د ﺷــــﻬﺮﻳﺎر وه‬
‫ﭼـــﯥ زﯦﺒـــﺎ ‪V‬ـــﮑﻠﯽ ‪O‬ﻔﺘـــﺎر وه‬
‫ﭼــﯥ ﺣــﺎﻓﻆ د ﺷــﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﮐــ‪.‬ه‬
‫ﭘــﻪ ﺟﻬـــﺎن دې دا ﻧﺎﻣـــﻪ ﮐـــ‪.‬ه‬
‫د ﺑﺎدﺷــﺎه ﻣــﯥ ﺣــﺎل ﺑﻴــﺎن ﮐــﻪ‬
‫دا ﭼــﯥ ﺳــƒ ﻳــﯥ د ﺟﻬــﺎن ﮐــﻪ‬
‫ﺑﻬـــــﺎدر دی ﺷـــــƒ اﻓ‪a‬ـــــﻦ‬
‫ﺗﻴﻎ ﯾـﯥ ﺗﯧـﺮ ﺷـﻪ ﺗـﺮ دﮐـﻦ‪۱۵۵‬‬
‫ﺣــﺎﻓﻆ ‪O‬ــﻞ ﻣﺤﻤــﺪ ﻣﺮﻏــﺰی ﭼــﯥ د اﺣﻤﺪﺷــﺎه ﺑﺎﺑــﺎ ﭘــﻪ ﻟ‪W‬ــﮑﺮو ﮐــﯥ ﺷــﺎﻣﻞ و‪،‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎﻫﻲ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ وﻟﻴﮑﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ‪J‬ﻞ ﭘﻪ ﺟﻨ‪ E‬ﮐﯥ د ﻣﻨ§ـﻪ ﻻړه او ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ‬
‫د ﴎه وﻟﻴﮑﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮازﻳﻨ‪ +‬ﻣﺎﻟﻮﻣﻪ ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ اوس ﭘـﻪ ﺑـﺮﯦﺶ ﻣـﻮزﻳﻢ‬
‫ﮐﯥ ﺧﻮﻧﺪي ده‪.‬‬
‫ﭘــــــــــــﻪ زﺑــــــــــــﺎن درا‪C‬‬
‫‪V‬ــــــﻪ ﺑﻴــــــﺎن دی اﻓﻐــــــﺎ‪C‬‬
‫د اﺣﻤﺪﺷـــــــــــــــﺎه در دران‬
‫ﭘﮑـــﯥ ﺣـــﺎل ﻣـــﯥ ﮐـــ‪.‬ه ﺑﻴـــﺎن‬
‫ﭼـــﯥ ﮐﺘـــﺎب ﻣـــﯥ ﺷـــﻪ ﺗﻴـــﺎر‬
‫ﭘـــــﻪ ﺗﺤﺮﻳـــــﺮ زﻣـــــﺎ ﻧ‪a‬ـــــﺎر‬
‫ﭘـــــﻪ ﻟ‪W‬ـــــﮑﺮ ﮐـــــﯥ د ﴎدار‬
‫ﭘــــﻪ ﺗــــﺎراج ﺷــــﻪ د ﮐﻔــــﺎر‬
‫ﭘـــﻪ ‪F‬ـــﻮ ور‪J‬ـــﻮ وم ﺧـــﺎﻣﻮش‬
‫ﺑﻴﺎ ﻣـﯥ ﺷـﻌﺮ راﻏـﯽ ﭘـﻪ ﺟـﻮش‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣٣ /‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﺷﺎﻋﺮ و او د ﺧﭙﻞ ﻧﻴﮑﻪ ﮐﺎﻣﺮان ﺧﺎن ﻏﻮﻧﺪې ﭼﯥ ﮐﻠﻴﺪ ﮐﺎﻣﺮا‪ C‬ﮐﺘﺎب‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﻠﯽ و ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ وواﻳﻪ او ﻧﻦ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗـﻪ د‬
‫ﺷﻌﺮ دﻳﻮان ﭘﻪ ﻧﻴﮑﺎت ﭘﺮې اﻳ‪W‬ﯽ دی‪ .‬د ﺷﻌﺮ œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫د ﭘﯧـــﺰوان ﻟـــﻪ ﭘـــﻪ ﺗﺎﺑـــﻪ ﻳـــﻢ ﺑـــﯥ ﻫـــﻮش‬
‫د ﴎو ﺷـــﻮﻧو ﻟـــﻪ ﴍاﺑـــﻪ ﻳـــﻢ ﺑـــﯥ ﻫـــﻮش‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﻮب ﮐـﯥ د ﺧﭙـﻞ ﻳـﺎر ﺻـﻮرت ووﻳـﻨﻢ‬
‫ﭼــﯥ راوﻳ‪ b‬ﺷــﻢ ﺑﻴــﺎ ﻟــﻪ ﺧﻮاﺑــﻪ ﻳــﻢ ﺑــﯥ ﻫــﻮش‬
‫ﭼـــﯥ دې ﺑـــﻮی د ﮐﺎﮐـــﻞ راﻏـــﯽ ﺗـــﺮ دﻣﺎﻏـــﻪ‬
‫‪J‬ﮑــﻪ ﻫﺴــﯥ ﻣﺴــﺖ ﺧﺮاﺑــﻪ ﻳــﻢ ﺑــﯥ ﻫــﻮش‬
‫ﺳﺘﺎ د ﺣﺴﻦ ﭘﻪ ‪O‬ﻠﺰار ﮐـﯥ ﻣﺨﻤـﻮر ﻧﺎﺳـﺖ ﻳـﻢ‬
‫زه ﺑﻠﺒــــﻞ د دې ‪O‬ﻼﺑــــﻪ ﻳــــﻢ ﺑــــﯥ ﻫــــﻮش‬
‫ﭼــﯥ ﻧﺴــﻴﻢ ﭘـــﻪ ﺳــﻬﺎر ﺑــﻮی د زﻟﻔـــﻮ راوړي‬
‫ﻋﻨــﺪﻟﻴﺐ ﻏﻮﻧــﺪې ﺑــﯥ ﺗﺎﺑــﻪ ﻳــﻢ ﺑــﯥ ﻫــﻮش‬
‫د ﺑـــﻮرا ﭘـــﻪ ‪F‬ﯧـــﺮ ﭘـــﺮ ﺑـــﻮی د ‪O‬ﻠـــﻮ راﻏﻠـــﻢ‬
‫د ﺧـــﺰان ﻟـــﻪ ﭘـــﯧﭻ و ﺗﺎﺑـــﻪ ﻳـــﻢ ﺑـــﯥ ﻫـــﻮش‬
‫»اﺣﻤﺪﺷﺎه« ﭼﯥ ﻣﯥ ‪J‬ﺎن وﻟﻴﺪه ﺣـƒان ﺳـﻮم‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﮐﯥ ﻟﻪ دې ﺑﺎﺑﻪ ﻳﻢ ﺑـﯥ ﻫـﻮش‪۱۵۴‬‬
‫ﺑﻞ د ﺷƒ ﴎخ د ﺟﺮ‪O‬ﯥ د ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ې ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭼﯥ د ﻗﻀﺎﻳﻲ ﭼﺎرو د ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر دې ﴍﻋﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻮړ ﳾ د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﺑ‪o‬ﻪ ﭼﯥ »ﻓﺘـﻮای اﺣﻤﺪﺷـﺎﻫﻲ«‬
‫ﻧــﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﻪ وﻟﻴﮑــﻞ ﺷــﻮ او اوس ﻫــﻢ ﺷــﺘﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ــﻪ ﻗــﺎﴈ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻏﻮث‪ ،‬ﭼﯥ د ﺧﺎن ﻋﻠﻮم ﻟﻘﺐ ورﮐ‪.‬ل ﺷﻮی و‪ ،‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﭘـﺮ ﺗﺼـﻮف‬
‫رﺳﺎﻟﯥ وﮐ‪W‬ﻠﯥ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺷـﺎﻋﺮان ﭘـﻪ ‪J‬ـﺎن را\ـﻮل او د ﺷـﻌﺮ‬
‫وﻳﻠﻮ ﻣﺠﻠﺴﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮړﯦﺪل او ﭘﻪ درﺑﺎر ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ وﻳﻞ ﮐﯧﺪه‪ .‬ده ﻫﻨﺪ ﺗﻪ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٣٦ /‬‬
‫‪V‬ﺎﻏﻠﯽ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ رﻓﻴﻊ ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ »دا اﺛﺮ د دې ﻟﭙﺎره ﻟﻴﮑـﻞ ﺷـﻮی و‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫درﺑﺎرﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺸﻴﺎن او ﻣƒزاﻳﺎن د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺟﻤﻠﻮ ﺟﻮړول او ﻟﻴﮑﻞ زده ﮐـ‪.‬ي او ﺑﻴـﺎ‬
‫د ﻫﻤﺪې اﺛﺮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ د دﻓﱰ او درﺑـﺎر \ـﻮﻟﯥ ﭼـﺎرې ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ راواړوي ‪F‬ـﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د دﻓﱰ او دﻳﻮان ژﺑﻪ ﳾ او ﻟﮑﻪ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻏﻮﻧﺪې د درﺑﺎر ﭘﻪ ﻣﻼﺗـ‪ .‬او‬
‫ﺣ«ﻳﺖ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬وﮐ‪.‬ي‪۱۵۹«.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﺪې ﻋﴫ ﮐﯥ دا ﻓﮑﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﭼﯥ د ﺑﯧﻠـﻮ‬
‫ﺑﯧﻠﻮ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻧﻪ دې ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﳾ‪۱۶۰.‬‬
‫ﺑـﻞ ﻣﻨﺜـﻮر ﮐﺘــﺎب ﻟـﺮي ﭼــﯥ »ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻋــﺮوض« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي او ﺧﻄــﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳــﯥ‬
‫ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﺗﻴﻤﻮر ﭘﻪ ‪ ۱۷۴۷‬ﮐﺎل د ﺟﻨﻮري ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﮐﯥ د ﺧ ﺮاﺳﺎن د ﻣﺎزﻧـﺪاران وﻻﻳـﺖ‬
‫ﮐــﯥ زﻳ‪h‬ﯦــﺪﻟﯽ دی‪ .‬ﺗﻴﻤــﻮر د ﺳــﱰ اﺣﻤﺪﺷــﺎه دوﻫــﻢ زوی دی او ﻣــﻮر ﻳــﯥ د‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﻧﻪ ده اﻟﻔﻨﺴﻮن واﻳﻲ ﭼـﯥ »دوی ]ﺳـﺎﻣﺎﻧﻴﺎن[‪.‬ﻟـ‪ h‬ﺗـﺮ ﻟـ‪h‬ه ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫وﺧــﺖ ﻧــﻪ وروﺳــﺘﻪ ﻫﻠﺘــﻪ ]ﭘــﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﮐــﯥ[ اﺳــﺘﻮ‪O‬ﻦ ﺷــﻮي وي‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫ﺳــﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﻳــﻮې ﻋــﺮ‪ t‬ﮐــﻮرﻧ‪ +‬ﭘــﻪ ﺑﺨــﺎرا ﺑﺎﻧــﺪې ﺣﮑﻤــﺮا‪ C‬ﮐﻮﻟــﻪ‪ ۱۶۱«.‬د‬
‫اﻟﻔﯧﻨﺴﻮن ﭘﻪ وﻳﻨﺎ »د ﺳـﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﮐـﯥ ﮐﯧـﺪای ﳾ دوه‬
‫زره ﮐﻮرﻧ‪+‬وي ﭼﯥ ‪J‬ﻴﻨﻮ ﯾﯥ د ﮐﺎﺑﻞ د ﺑﺎﻻﺣﺼﺎر د ﭼﺎو‪ +‬ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺸﮑﻴﻠﻮﻟﻪ‬
‫او ﭘــﺎﺗﯥ ﻳــﯥ د ﮐﺎﺑــﻞ او ﭘﯧ‪W‬ــﻮر ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ q‬ﭘــﻪ ﺟــﻼل اﺑــﺎد ﮐــﯥ اوﺳــﯧﺪل‪ .‬دﻏــﻪ‬
‫وروﺳﺘ‪ +‬ﻳـﯥ ‪J‬ﺎﻧﻠـﻪ د ﯾـﻮه ﺑﻴـﻞ ﻣﴩـ ﺗـﺮ ادارې ﻻﻧـﺪې ده او دوی دوﻣـﺮه د‬
‫ﻋﺰت ﺧﺎوﻧﺪ دي‪ ،‬ﭼﯥ د ده ﺗﯧـﺮو ﭘﻠﺮوﻧـﻮ ﻟـﻮر د اﺣﻤﺪﺷـﺎه ‪V‬ـ§ﻪ د ﺗﻴﻤﻮرﺷـﺎه‬
‫ﻣﻮر ده‪۱۶۲«.‬‬
‫د اﻟﻔﻨﺴـﻮن ﭘـﻮرﺗﻨ‪ +‬ﺗﯧﺮوﺗﻨـﻪ ﭼـﯥ ﺳـﺎﻣﺎﻧﻴﺎن ﻳـﯥ ﻋـﺮب ﺑﻠـﲇ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ډاﮐـﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺳﻤﻪ ﮐ‪.‬ې او ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن ﻋﺮب ﻧﻪ ﺑﻠﮑﯥ ارﻳﺎﻳﺎن دي‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ اﺗــﻪ زاﻣـﻦ درﻟـﻮدل ﭼــﯥ د ﺑﻴﻠـﻮ ﺑﻴﻠـﻮ ﻣﻴﻨــﺪو ﻧـﻪ وو‪ .‬ﻣﴩـ ﻳــﯥ‬
‫ﺳﻠﻴ«ن او دوﻫﻢ زوی ﻳﯥ ﺗﻴﻤﻮر ﻧﻮﻣﯧﺪه او ﻧـﻮر ﻳـﯥ ﺳـﮑﻨﺪر‪ ،‬ﭘﺮوﯦـﺰ‪ ،‬ﺷـﻬﺎب‪،‬‬
‫ﺳﻨﺠﺮ او داراب‪.‬ﺗﺎرﻳﺦ‪.‬ﺛﺒﺖ ﮐ‪.‬ي دي‪ .‬ﺗﻴﻤﻮر ﭼﯥ ﻣﻮر ﻳﯥ د ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻧﻮ د ﻳﻮې‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣٥ /‬‬
‫ﻣﺜﻨـــﯥ ﻣـــﯥ ﺷـــﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺷـــﻮه‬
‫ﺑﻴﺎ ﺗﺎزه ﻣـﯥ دا ﺧﺎﻣـﻪ ﺷـﻮه‪۱۵۶‬‬
‫ﺑــﻞ ﺳــ‪.‬ی ﭼــﯥ ﭘــﻪ دې ﻣﻬــﺎل ﻳــﯥ اﺛــﺎر اﻳﺠــﺎد ﮐــ‪.‬ي دي ﻣﻴــﺎ ﴍف اﻟﮑــﻮزی‬
‫ﻧﻨ‪a‬ﺮﻫﺎری دی‪ .‬ﻣﻴـﺎ ﴍف د ﭘـﺎ‪ C‬ﭘـﺖ ﭘـﻪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه ﮐـﯥ ﺣـﺎﴐ و‪ .‬د ده دﻳـﻮان‬
‫ورک دی ﻳﻮازې ﻳﯥ ﻳﻮه ﻗﺼﻴﺪه او ‪F‬ﻮ ﻏﺰﻟﯥ ﻻﺳﺘﻪ راﻏﻠﯥ دي‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮدې‬
‫د ده ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﻨﻈﻮم اﺛﺮ د »ﺑﺮده ﻗﺼﻴﺪې« ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻪ ژﺑـﺎړه ﺷـﺘﻪ‪ .‬دی ﻳـﻮ‬
‫اروا‪V‬ﺎد ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺑﻮاﻟﻮﻓﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﻓﻐﺎ‪ C‬ﻟﻪ ﺣﯿﺪر اﺑﺎد دﮐﻦ ﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ـﻮﻟﻨﯥ ﺗـﻪ را‬
‫اﺳﺘﻮﻟﯥ دی‪ .‬د ﮐﻼم œﻮﻧﻪ ﻳﯥ دا ده‪:‬‬
‫ﺳﻮر ‪O‬ﻞ ﭼﯥ ﺳﺤﺮ وﺧﺖ ﭘﻪ ﺟ«ل ﺳﺘﺎ ﮐ‪ .‬ﻧﺴﻴﻢ ﺧﻮر‬
‫‪V‬ﺎﻳﺴﺖ د دې ‪O‬ﻞ ﺑﻞ ﮐ‪ .‬د ﺑﻠﺒﻞ ﭘﻪ ﻟــــــــــﻤﻦ اور‪۱۵۷‬‬
‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﻋﲇ اﮐﱪ اورﮐـﺰی دی ﭼـﯥ د دﻳـﻮان ﻳـﻮازﻳﻨ‪ +‬ﺧﻄـﻲ ﻧﺴـﺨﻪ ﻳـﯥ د‬
‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن د ﭘﻼزﻣﻴﻨﯥ اﻳﺮﻳﻮان ﭘـﻪ ﻣﺎﺗﻴﻨـﺎ داران ﮐـﯥ ﺧﻮﻧـﺪي ده ﭼـﯥ ﻣﻌﺘﻤـﺪ‬
‫ﺷﻴﻨﻮاري او ﻋﺒﺪﷲ ﺑﺨﺘﺎ‪ C‬ﻫﻠﺘﻪ ﻣﻮﻧﺪﻟﯥ ده‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻼ ﭘƒﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﺨﭙﻠﻪ د ﭘﺎﭼﺎﻫﻲ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬د ﻏـ‪.‬و د ‪V‬ـﻮوﻧﯥ‬
‫او روزﻧﯥ ﭘﻪ دﻧﺪه ‪«O‬رﻟﯽ و‪ .‬ﻣﻼ ﭘƒﻣﺤﻤـﺪ ﮐـﺎﮐ‪ .‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ د زده ﮐـ‪.‬ې‬
‫)درﳼ( ﻟـﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ ﮐﺘــﺎب ﭼــﯥ »ﻣﻌﺮﻓﺘــﻪ اﻻﻓﻐـﺎ‪ «C‬ﻧــﻮﻣﻴ‪h‬ي ﻟﻴﮑﻠــﯽ دی‪ .‬ﻣــﻼ‬
‫ﭘƒﻣﺤﻤــﺪ ﮐــﺎﮐ‪ .‬دا ﮐﺘــﺎب ﺧﭙــﻞ ﺷــﺎ‪O‬ﺮد ﺷــﻬﺰاده ﺳــﻠﯧ«ن ﺗــﻪ د ﻟﻨــې دوه‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺘﻨ‪ +‬واﮐﻤﻨ‪ (۱۱۸۶) +‬ﭘﻪ دوره ﮐﯥ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬ی و‪.‬‬
‫د اﮐﺎډﻣﻴﺴ” ﮐﺎﻧﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ روﻫﻲ ﭘﻪ وﻳﻨـﺎ »د دې ﻟﭙـﺎره دا ﮐﺘـﺎب د‬
‫ﭘﺎﭼﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﺷﻮی دی‪ ،‬ﭼﯥ د ﻳﻮه داﺳﯥ ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ ﭘﺮ ﻫﻐـﻮ‬
‫ﺣﺎﮐ«ﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮراﻧﻮ او درﺑﺎرﻳﺎﻧﻮ وﻟﻮﱄ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﻪ ﻧـﻪ ده ‪ .. ،‬او‬
‫ﻣﺠﺒﻮر دي ﭼﯥ د ور‪J‬ﻴﻨﻴﻮ اړﺗﻴﺎوو درﻓﻊ ﮐﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ﭘ‪W‬ـﺘﻮ زده ﮐـ‪.‬ي‪۱۵۸ «.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٣٨ /‬‬
‫ﮐﯥ ﻧﻪ دی وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬ی‪.‬‬
‫داﺳﯥ ‪V‬ﮑﺎري ﭼﯥ اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﭙﻠﻮ ﻧﻮرو زاﻣﻨﻮ د ﭘﻮﻫﻨﯥ او روزﻧﯥ ﭼـﺎرې‬
‫ﭘﻪ ﺷﻌﻮري ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘƒﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﺗﻪ ﺳﭙﺎرﻟﯥ وې‪ .‬ﺳﻠﻴ«ن د ﺧﭙﻞ اﺳﺘﺎد ﻟﻪ ﺧﻮا‬
‫دې ﺗﻪ ﭼﻤﺘﻮ ﺷﻮی و ﭼـﯥ ﻣـﲇ ژﺑـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﻪ درﺑﺎرﻳـﺎﻧﻮ زده او ﺑﻴـﺎ د ﻫﯧـﻮاد‬
‫رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﳾ‪ .‬ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﭘﻪ درﺑـﺎر ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه د‬
‫واﮐﻨــ‪ +‬ﭘــﺮ ﴎ رواﻧــﻪ وه‪ .‬ﭘــﺪې ﻣﺒــﺎرزه ﮐــﯥ ﻳــﻮه ﻟــﻮري ﺗــﻪ د اﺣﻤﺪﺷــﺎه ﺑﺎﺑــﺎ‬
‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺷﺎه وﱄ ﺧﺎن ﭼﯥ ﭘﻪ اﺧﯧﺮي وﺧﺖ ﮐـﯥ اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ ﻫـﻢ ورﴎه‬
‫ﴎ وﺧﻮ‪J‬ــﺎوه او د ﻫﻐــﻪ ﻣﻠ‪a‬ــﺮي وﻻړ و او د ﺑﻠــﯥ ﺧــﻮا د ﻫﻐــﻪ ﻣﺨــﺎﻟﻔ” ﻟﮑــﻪ‬
‫ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن ﭘـﻮﭘﻠﺰی )دﻳـﻮان ﺑﻴ‪a‬ـﻲ( او د ﭘـﺎرس دوﻟـﺖ د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ـﻲ ‪V‬ـﮑﯧﻼک‬
‫ﭘﻠﻮﻳﺎن ﭼﯥ د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه د ﺑﺎﭼﺎ ﮐﯧﺪو ﭘﻪ وﺟﻮد ﮐﯥ ﻳﯥ د ﭘﺎرس اوږدﻣﻬﺎﻟﻪ ‪O‬ﯥ‬
‫ﺳﺎﺗﻠﯽ ﺷﻮې‪ ،‬وﻻړ وو‪ .‬ﭼﯥ د ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د ﺷﺎه وﱄ ﺧﺎن ﭘﻠﻮﻳـﺎﻧﻮ ﻣﺎﺗـﻪ وﮐـ‪.‬ه او‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه واک ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ او د ﭘﺎرس ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﻳﻘﻴﻨﻲ ﺷﻮ ﭼﯥ ﺗـﺮ ﻧﻨـﻪ‬
‫دوام ﻟﺮي او د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺳﻴﺎﳼ ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ ﻳﯥ ﻫﻢ \ﮑﻨ‪ +‬ﮐ‪.‬ﯦﺪه‪ .‬ﻧﻮ د اﻓﻀﻞ ﺧﺎن‬
‫ﻻﻻ دا ﺧﱪه‪ ،‬ﭼﯥ ﻣﺎ ﭘﺨﭙﻠﻪ ‪F‬ﻮ ‪J‬ﻠﻪ ور ‪F‬ﺨﻪ اورﯦﺪﻟﯥ ده‪ ،‬ﺳـﻤﻪ ده ﭼـﯥ واﻳـﻲ‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﭘﺎړﺳﻴﺎﻧﻮ ﻧﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﻴﺎﳼ ﺧﭙﻠﻮاﮐﻲ و‪O‬ﻠﻪ ﺧﻮ ﮐﻠﺘـﻮري او‬
‫ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ازادي ﻳﯥ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻧﻪ ﮐ‪.‬ه او ﻳﻮ وړوﮐﯽ ﻟ‪h‬ه ﮐ‪ +‬د ډﻳﺮه ﮐـﯽ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ واک ﭼﻠﻮي‪.‬‬
‫داﺳﯥ ‪V‬ﮑﺎري ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﭙﻞ ﻣﺪﯦﺮ وزﻳﺮ ﺷﺎه وﱄ ﺧﺎن‬
‫دا ﺧﱪه وﻣﻨﻠﻪ ﭼﯥ د ﺗﻴﻤﻮر د ﺑﺎﭼـﺎ ﮐﻮﻟـﻮ ﴎه ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ وﮐـ‪.‬ي‪ .‬دا ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ‪V‬ﮑﺎره ﺷﻮ ﭼﯥ ﺗﻴﻤﻮر د ﻫﺮات ﻧـﻪ د ﺧﭙـﻞ رﻧ§ـﻮر ﭘـﻼر ﻟﻴـﺪو ﺗـﻪ را‬
‫روان و او اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻴﮏ ورواﺳﺘﺎوه ﭼﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ ﻫﺮات ﺗـﻪ و‪O‬ﺮ‪J‬ـﻲ‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ C‬ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﺗﻴﻤﻮر»ﻫﻨـﻮز واﱄ ﻫـﺮات ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻴ«ري اﺣﻤـﺪ‬
‫ﺷــﺎه ﺷــﺪت ‪O‬ﺮﻓــﺖ و ﺑــﻪ ﮐــﻮه ﻫــﺎی ﺗﻮﺑــﻪ ﮐــﻪ ﻫــﻮای ﴎدﺗــﺮ داﺷــﺖ‪،‬رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﺑﺎری ﺑـﻪ ﻋـﺰم دﻳـﺪار ﭘـﺪر ﺗـﺎ ﺣـﻮاﻟﯽ ﻫﻠﻤﻨـﺪ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬ﻣ‪a‬ـﺮ ﺑﻔﺮﻣـﺎن‬
‫اﺣﻤﺪﺷــﺎه دوﺑــﺎره ﻣﺠﺒــﻮر ﺷــﺪ ﺑــﺪون ﻋﻴــﺎدت و دﻳــﺪار ﭘــﺪر ﺑــﻪ ﻫــﺮات‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣٧ /‬‬
‫ﺑﺎﻧﻔﻮذه ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻧﻪ وه ﺧﭙﻞ زوی ﻳﯥ د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑـﺎ د ﭘﺎﭼـﺎﻫ‪J +‬ـﺎی ﻧﺎﺳـﺘﯽ‬
‫‪O‬ﺎﻪ او دې ﻣﯧﺮﻣﻨﯥ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﯧ‪.‬ه ﺑﺎﻧﺪې ﻫﻢ زﻳـﺎت ﻧﻔـﻮذ درﻟـﻮد او ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ‬
‫دې \ﮑﻲ ﺗﻪ ﺗﻴﺎر و ﭼﯥ د دې زوی د ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎی ﻧﺎﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ وﻣﻨـﻲ‪ .‬د دې‬
‫ﺗﺮ ﺷﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮرو ﻏ‪W‬ﺘﻠﻮ ﻻﺳﻮﻧﻮ ﻫﻢ ﮐﺎر ﮐﺎوه‪ .‬داﺳﯥ ‪V‬ﮑﺎري ﭼﯥ د ﺗﻴﻤﻮر ﻣﻮر‬
‫ﻳــﻮه ﻏ‪W‬ــﺘﻠﯥ ﻣﯧــﺮﻣﻦ وه ﭼــﯥ دﻋﺰﻳﺰاﻟــﺪﻳﻦ وﮐــﻴﲇ ﭘــﻮﭘﻠﺰي ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ »واﻟــﺪه‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﺷﻬﺮ ﻫﺮات را ﻣﺠﺪدآ ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺰرګ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﳼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻗـﺮار‬
‫داد و ﭘﴪ ﻳﮑﻨﻴﻢ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﺗﻴﻤﻮرﺷـﺎه را ﺑﺎدﺷـﺎه ان ﻣﻤﻠﮑـﺖ ﻣـﻮروث اﻋـﻼن‬
‫œــﻮد‪ .‬و ﺧــﻮد زﻣــﺎم اﻣــﻮر ﺳــﻠﻄﻨﺖ و ﺣﮑﻮﻣــﺖ را در دﺳــﺖ ‪O‬ﺮﻓــﺖ‪...‬‬
‫ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﻧﻘﺮه ﻳﻲ ﻋﻠﻴﺸﺎه اﻓﺸﺎر را از ﻧﻮ ‪O‬ﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻨﺎم ﭘﴪـ ﺧـﻮد ﺗﻴﻤﻮرﺷـﺎه‬
‫ﻣﺴﮑﻮک œﻮد‪۱۶۳«.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻫﺎن ﭘﺪې ﺑﺎور دي ﭼﯥ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ ﺗﻴﻤﻮر ﺧﭙﻞ ‪J‬ـﺎی‬
‫ﻧﺎﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ \ـﺎﮐﻠﯽ و‪ .‬ﺧـﻮ ﭘـﻪ درﺑـﺎر ﮐـﯥ د اﺣﻤـﺪ ﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ د ﻣﴩـ زوی‬
‫ﺳﻠﻴ«ن ﭘﻪ ﭘﻠﻮی ډﯦﺮ ﮐﺴﺎن د ﺻـﺪراﻋﻈﻢ ﺷـﺎه وﱄ ﺧـﺎن ﭘـﻪ ﻣﴩـۍ‪ ،‬ﭼـﯥ د‬
‫ﺳﻠﻴ«ن ﺧﴪ ﻫﻢ و‪ ،‬وﻻړ وو‪ .‬ﺷﺎه وﱄ ﺧﺎن د ﺳﱰاﺣﻤﺪﺷـﺎه ‪V‬ـﯽ ﻻس و ﭼـﯥ‬
‫ﭘــﻪ ‪ ۱۷۴۹‬ﮐــﯥ د ده ﭘــﻪ ﻗﻮﻣﺎﻧــﺪﻧ‪ +‬دﺷــ«ل \ــﻮل وﻻﻳﺘﻮﻧــﻪ ﺑــﯥ ﻟــﻪ ﺟ‪a‬ــ‪.‬ې‬
‫اﺣﻤﺪﺷﺎﻫﻲ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻮل او ﺧﺮﻗﻪ ﴍﻳﻔﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ د ‪J‬ﺎن ﴎه راوړه‪.‬‬
‫د اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻄﺎﻳﻲ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﺗﻴﻤﻮر ﻋﻴـﺎش‪ ،‬ﴎزوری او ﺑـﯥ ﭘـﺮوا ﺳـ‪.‬ی و ﺧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫زﻳﺎﺗﺮو ﭼﺎرو ﮐﯥ ﺗﺪﺑﺮ او زړورﺗﻴﺎ ‪V‬ﻮدﻟﻪ‪ .‬ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ د اﺳـﺘﺤﻘﺎق ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ دا‬
‫ﻣﻘﺎم د ﺳﻠﻴ«ن ﺣﻖ و ﺧﻮ اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﺗﻴﻤﻮر ﻟﻴﺎﻗـﺖ ﺗـﻪ ﺗـﺮﺟﻴﺢ ورﮐـ‪.‬ه او‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۷۷۳‬م ﮐﯥ ﻳﯥ د دوﻟﺖ د ﻟﻮﻳﻮ ﻣﴩاﻧﻮ ﭘﻪ ﻏﻮﻧـه ﮐـﯥ ﺧﭙـﻞ ‪J‬ـﺎی ﻧﺎﺳـﺘﯽ‬
‫و\ﺎﮐﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۷۷۲‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﺗﻴﻤﻮر وروﺳﺘﯽ ‪J‬ﻞ د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﴎه وﮐﺘﻞ او ﺑﻴﺎ ﻫـﺮات ﺗـﻪ‬
‫ﺳﺘﻮن ﺷﻮ‪ .‬ﻋﺰﻳﺰ اﻟﺪﻳﻦ وﮐﻴﲇ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻬﺎل اﺣﻤﺪﺷﺎه وﺻـﻴﺖ ﻟﻴـﮏ‬
‫وﮐﻴ‪ b‬او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﺗﻴﻤﻮر د وراﺛﺖ ﺣﻖ ‪V‬ﮑﺎره ﮐـ‪ ..‬ﺧـﻮ وﮐـﻴﲇ دﻏـﻪ‬
‫ﺳﻨﺪ ﭼﯥ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻳﯥ د ﺑﺮﺧﻮردارﺧﺎن ا‪F‬ﮑﺰي د اوﻻدې ﴎه ﺷﺘﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻟﻴﮑﻨـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٣٩ /‬‬

‫وه د ﻣﻨ§ﻪ ﻳﻮړل او ان د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﺟﻨ‪ E‬وزﻳﺮ ﺟﻬﺎن ﺧﺎن ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻟـﻮی‬ ‫ﺑﺮ‪O‬ﺮدد‪۱۶۴«.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﻫﻢ د ﻧﻈﺮه وﭼﺎوه‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺑﺎﻧﻔﻮذه ﮐﺴـﺎن ﻳـﯥ د واک ﻧـﻪ ﻟـƒې‬ ‫ﺳﻴﺪ ﺟ«ﻟﺪﯾﻦ اﻓﻐﺎن د ﺗﻴﻤـﻮر ﺧﭙﻠـﯥ ﺧـﱪې داﺳـﯥ ﺑﻴـﺎﻧﻮي‪» :‬ﭘـﻼر زه ﭘﺨﭙـﻞ‬
‫وﺳﺎﺗﻞ او ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻄﻴﻒ ﺟﺎﻣﻲ ﻫﺮوي ﺧﭙﻞ وزﻳﺮ و\ﺎﮐـﻪ‪ .‬د ﺧﺰاﻧـﻮ‬ ‫ژوﻧﺪ ﮐﯥ د ‪J‬ﺎن وﻟﻴﻌﻬﺪ \ـﺎﮐﻠﯽ وم ﻣ‪a‬ـﺮ وزﻳـﺮ ﻳـﯥ د ‪J‬ﻨﮑـﺪن ﭘـﺮ وﺧـﺖ دی‬
‫ﭼﺎرې ﻳﯥ اﻟﻄﺎف ﺧﺎن ﻫﻨﺪي ﺗـﻪ وﺳـﭙﺎرﻟﯥ او ﭘـﻪ درﺑـﺎر ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﻫـﻢ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫واړاوه ﺳﻠﻴ«ن ﻳﯥ زﻣﺎ ﭘﺮ ‪J‬ﺎی ﭘﻪ ده وﻟﻴﻌﻬﺪ و\ﺎﮐـﻪ‪ ،‬ﻟﮑـﻪ ﭼـﯥ اوس د ﭘـﺎﭼﻬﯽ‬
‫ﭘﺮ‪J‬ﺎی ﻓﺎرﳼ رواج ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﭘﺎرس ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﻳﻘﻴﻨﻲ ﺷﻮ او‬ ‫ډول ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د ده ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ وﻫﻞ ﮐﻴـ‪h‬ي ‪J‬ـﺎن ﻳـﯥ ﻣـ‪.‬وچ ﮐـ‪.‬ی دی ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮ ﻧﻨﻪ دوام ﻟﺮي‪ .‬ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﻣﯥ د ﻣﺨـﻪ ﻫـﻢ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه ﻟﺮﻏﻮﻧـﻮ روﻣﻴـﺎﻧﻮ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺎﺳﻮ ﮐﯥ ‪F‬ﻮک ﺳﺘﻪ ﭼﯥ زﻣﺎ ﴎه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐﻲ ‪F‬ﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻌﺘﺼﺒﻪ ‪F‬ﺨﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫وﻳﻞ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻫﯧﻮاد ﮐﯥ ﻫﻐﻪ ‪F‬ـﻮک ﺣـﺎﮐﻢ دی‪ ،‬ﭼـﯥ ژﺑـﻪ ﻳـﯥ ﺣﺎﮐﻤـﻪ وي‬ ‫ﺣﻖ واﺧﻠﻢ‪۱۶۵«.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﯥ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭼﯥ ژﺑﻪ ﻳـﯥ واﮐﻤﻨـﻪ ﭘـﺎﺗﯥ ﺷـﻮه واﮐﻤـﻦ ﭘـﺎﺗﯥ‬ ‫د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳـﺘﻪ ﻟـﻮی وزﻳـﺮ ﺷـﺎوﻟﻴﺨﺎن د اﺣﻤـﺪ ﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ د‬
‫ﺷﻮل‪.‬‬ ‫وروﺳﺘ‪ +‬ﻫﻮﮐ‪.‬ې ﴎه ﺳﻢ ﺳﻠﻴ«ن ﭘﺎﭼﺎ اﻋﻼن ﮐ‪ ..‬ﭘﻪ دې ﮐﺎر د درﺑﺎر ﻣﴩان‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه دوﻟﺲ زره ﻋﺴﮑﺮ )ﻏﻼم ﺧﺎﻧﻪ( د ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﺑﻴـﺎت ﺗـﺮ ﻗﻮﻣﺎﻧـﺪﻧ‪+‬‬ ‫دوې ډﻟﯥ ﺷﻮل‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﮐـﯥ ﻋﺒـﺪﷲ ﺧـﺎن دﻳـﻮان ﺑﻴ‪a‬ـﻲ د ﺗﻴﻤـﻮر ﭘـﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ورﮐ‪.‬ل ﭼﯥ د ده اﻣﻨﻴﺖ وﺳﺎ—‪ .‬ده ﻗﺎﴈ ﻓﻴﺾ ﷲ ﺧﺎن دوﻟﺖ ﺷـﺎﻫﻲ‬ ‫ﭘﻠﻮي ودرﯦﺪ‪ .‬د اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻄﺎﻳﻲ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن دﻳﻮان ﺑﻴ‪a‬ـﻲ ﺷـﺎوﱄ ﺧـﺎن‬
‫ﺧﭙﻞ ﻣﺸﺎور و\ﺎﮐﻪ وﻟﯥ ﭘﻮره ﺑﺎور ﻳﯥ ﭘﺮې ﻧﻪ ﮐﺎوه‪.‬‬ ‫او د ﻫﻐﻪ زاﻣﻦ وﻧﻴﻮل او ﻻس ﺗـ‪.‬ﱄ ﻳـﯥ ﺗﻴﻤـﻮر ﺗـﻪ واﺳـﺘﻮل او د ﻓـﺮاه ﭘـﻪ ﻳـﻮه‬
‫د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه دﻏﻪ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧﻪ د دې ﻻﻣﻞ ﺷﻮ ﭼﯥ دراﻧﻴـﻮ او ﻧـﻮرو ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ده ﭘـﺮ‬ ‫ﺳﻴﻤﻪ ﮐـﯥ ﻳـﯥ ووژل‪ ۱۶۶.‬داﺳـﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ ﻋﺒـﺪﷲ ﺧـﺎن دﻳـﻮان ﺑﻴ‪a‬ـﻲ د‬
‫ﺿﺪ ﭘﺎ‪F‬ﻮﻧﻮﻧﻪ وﮐ‪.‬ل ﭼﯥ ﻣﻬﻢ ﻳﯥ دا دي‪:‬‬ ‫اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ‪O‬ﺎرډ ﭘﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﭼـﯥ د ﭘـﺎرس د ﻗﺰﻟﺒﺎﺷـﺎﻧﻮ ﻧـﻪ ﺟـﻮړ و ﮐﻮدﺗـﺎ‬
‫وﮐــ‪.‬ه‪ .‬دا ﻫﻐــﻪ ﺗــﻮره ورځ ده ﭼــﯥ د اﺣﻤــﺪ ﺷــﺎه ﺑﺎﺑــﺎ د اﻣﭙ ﺮاﺗــﻮری‪ ،‬د اﺻــﲇ‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧﺎن ﭘﺎﻮن‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د زوال د ﭘﻴـﻞ \ﮑـﯽ ﺷـﻮ ﭼـﯥ ﺗـﺮ ﻧﻨـﻪ‬
‫دوام ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه ﭘﺮﺿﺪ د اﺣﻤﺪ ﺷـﺎه د ﺗـﺮه ﻋﺒـﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧـﺎن ﭘـﺎ‪F‬ﻮن د دراﻧﻴـﻮ او‬
‫د ﺗﻴﻤﻮر د ﺑﺮي ﻳﻮ ﻻﻣﻞ دا دی ﭼﯥ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﭙﻠـﯥ واﮐﻤﻨـ‪ +‬د ﺳـﺎﺗﻠﻮ‬
‫ﻧﻮرو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻏﱪ‪O‬ـﻮن دی‪ .‬د ﻋﺒـﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧـﺎن د ﺳـﻨ‪a‬ﺮ ﻣﻠ‪a‬ـﺮو ﴎدار‬
‫ﺗﮑﻴﻪ ﭘﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻮ ﮐ‪.‬ې وه‪ .‬دوﻫﻢ داﭼﯥ اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑـﺎ ﻫـﻢ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ‬
‫ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎن او ﴎدار دﻻور ﺧﺎن اﺳﺤﻖ زي د ﺟ‪.a‬ې د ﭘﻴـﻞ ﻧـﻪ د ﻣﺨـﻪ د ده‬
‫ﺧﺎن ﻏﻮﻧﺪې دوﻣﺮه د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه د ﻣﻮر ﺗﺮ اﻏﯧﺰ ﻻﻧﺪې و ﭼﯥ ﺗﺮ زﻳﺎﺗﻪ وﺧﺘﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻧﻪ ﺟﻼ او د ﺗﻴﻤﻮر ﭘﻪ ﭘﻠﻮي ودرﯦﺪل دﻏﻮ ﴎدراﻧﻮ ﺷﺎﻳﺪ د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﻟﻪ ﺧﻮا ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻴﻤﻮر ﺗﻪ ﺑﺮﺗﺮي ورﮐﻮﻟﻪ درﻳﻢ د ﺗﻴﻤﻮر ﺗﺮ ﺷﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮرو ﻏ‪W‬ﺘﻠﻮ ﻻﺳﻮ ﮐﺎر ﮐﺎوه‪.‬‬
‫د زﻳﺎﺗﻮ اﻣﺘﻴﺎزاﺗﻮ ﭘﻪ ﻣﻨﻠﻮ ﴎه ﺧﭙﻞ درﻳـ‪ q‬ﺑـﺪل ﮐـ‪.‬ی وي ﴎدار ﭘﺎﻳﻨـﺪه ﺧـﺎن‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه د درا‪ C‬ﻣﴩاﻧﻮ د وﯦﺮې د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺎﺑﻞ ﺗـﻪ اﻧﺘﻘـﺎل ﮐـ‪ .‬او‬
‫ﻳﻮه ﻣﯧﺮﻣﻦ ﻗﺰاﻟﺒﺎﺷﻪ او د اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﻮر وه‪ .‬د دې ﺷﻮﻧﺘﻴﺎ ﺷﺘﻪ‬
‫ﻟﻮړ دوﻟﺘﻲ ﭘﻮﺳﺘﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻏƒ درا‪ C‬ﮐﺴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ورﮐ‪.‬ل او ﭘﻪ ‪V‬ﺎري ﻟـ‪h‬ه ﮐﻴـﻮ ﻳـﯥ‬
‫ﭼﯥ ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ اﺧﴚ ﺟﻮاﻧﺸـƒ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺗﻄﻤﻴـﻊ ﮐـ‪.‬ی‬
‫ډډه وﻟ‪a‬ﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫وي ﻟﮑﻪ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﴎدار ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎن د ﺷﺎه زﻣﺎن ﭘﺮ ﺿﺪ ﮐﻮدﺗﺎ ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه د دراﻧﻴﻮ ﻣﴩان ﭼﯥ زﻳﺎﺗﻪ ﺳـﻴﺎﳼ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺗﺮﻻﺳـﻪ ﮐـ‪.‬ې‬
‫اﺧﴚ ﺟﻮاﻧﺸƒ ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ‪O‬ون درﻟﻮد‪ .‬ﺧﻮ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﴎدار ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧـﺎن‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٤١ /‬‬

‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ وﻳﻠﯥ دي‪ ،‬ﻏﻮث ﺧﻴﱪي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول ﺛﺒﺖ ﮐ‪.‬ې دي‪:‬‬ ‫د ﺗﻴﻤﻮر ﺷﺎه ﭘﻪ ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب ﮐﯥ \ﺎﮐﻮﻧﮑﯽ رول وﻟﻮﺑـﺎوه ﻧـﻮ »ﺗﻴﻤـﻮر ﺷـﺎه ﴎدار‬
‫ﻧــﻦ ﻣــﯥ ﺑﻴــﺎ ﻟــﻪ ﺗــﻮرو ﺳــﱰ‪O‬ﻮ ﴎه ﺟﻨــ‪ E‬دی‬ ‫ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧـﺎن د »ﴎﻓـﺮاز ﺧـﺎن« او ﴎدار دﻻور ﺧـﺎن ﻳـﯥ د »ﻣـﺪد ﺧـﺎن« ﭘـﻪ‬
‫ﭘــــﺮ ﻟﺒــــﺎﻧﻮ ﻣــــﯥ د زړه د وﻳﻨــــﻮ رﻧــــ‪ E‬دی‬ ‫ﻟﻘﺒﻮﻧﻮ وﻧﺎزول‪۱۶۷«.‬‬
‫ﻋﺸــﻖ دې ﻣﺸــﮏ ﭘــﻮل ﻧــﻪ ﳾ ﺗﻴﻤــﻮر ﺷــﺎﻫﻪ‬
‫ﭼــﯥ ﭘﺨﭙﻠــﻪ ‪J‬ــﺎن رﺳــﻮا ﮐــﺎ ﻫﻐــﻪ رﻧــ‪ E‬دی‬ ‫د ﭘﯧﻮر ﭘﺎﻮن‬
‫ﻓﻴﺾ ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ ‪ ۱۷۷۶‬ﮐﺎل ﭘﻪ ژﻣﻲ ﮐﯥ ﭼﯥ ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ـﻮر ﮐـﯥ و د ده‬
‫ﯾﺎ‪:‬‬
‫د راﻧﺴﮑﻮرﯦﺪو او ﭘﺮ ‪J‬ﺎی ﻳﯥ د اﺣﻤـﺪ ﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ زوی ﺳـﮑﻨﺪر‪ ،‬ﭼـﯥ د ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‬
‫ﻫــــﯽ ﻫــــﯽ د ﻳــــﺎر ﺻــــﻮرت ﻟﮑــــﻪ ‪O‬ﻠﻮﻧــــﻪ‬
‫واﱄ و‪ ،‬واک ﺗﻪ رﺳﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ د ﺻﺎﺣﺐ زاده ‪F‬ﻤﮑﻨﻲ ﭘﻪ ﺳﻼ او ارﺳـﻼ ﺧـﺎن‬
‫ﭼــﯥ وﻫــﲇ ﻳــﯥ ﭘـــﺮ ﻣــﺦ دي ﺷــﻨﻪ ﺧﺎﻟﻮﻧـــﻪ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺪ ﭘﻪ ﻫﻤﮑﺎری ﻳﻮ ﭘﻼن ﺟﻮړ ﮐ‪ ..‬ﭘﺪې وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﺳـﻴﮑﺎﻧﻮ ﴎﻏ‪.‬وﻧـﻪ ﭘﻴـﻞ‬
‫ﺗﻮﮐــﻞ دې ﭘــﺮ ﺧﭙــﻞ ﺧــﺪای ﮐــ‪.‬ه ﺗﻴﻤﻮرﺷــﺎﻫﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ی وه‪ .‬ﻓﻴﺾ ﷲ ﺧﺎن د ﭘﺎﭼﺎ ﻧﻪ د ﺳﻴﮑﺎﻧﻮ د\ﮑﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره د ﻟ‪W‬ـﮑﺮ د ﺟﻮړوﻟـﻮ‬
‫ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﮐــﺎر دي د ﻓــﺎ‪ C‬دﻧﻴــﺎ ﮐﺎروﻧــﻪ‪۱۶۹‬‬
‫اﺟﺎزه واﺧﯧﺴﺘﻪ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭼﯥ ﻟ‪W‬ﮑﺮ ﺟﻮړ ﺷﻮ ﻓﻴﺾ ﷲ ﭘـﺪې ﭘﻠﻤـﻪ ﻟ‪W‬ـﮑﺮ د‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﻮر د ارګ ﭘﻪ ﻟﻮر روان ﮐ‪.‬و ﭼﯥ ﺗﻴﻤﻮر ﺷـﺎه ﻳـﯥ و‪O‬ـﻮري‪ .‬ﻓـﻴﺾ ﷲ د ارګ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﺗﺮ دې ﭼﯥ د ﻣﺤﻤﺪزﻳﻮ ﭘﻪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ اوﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﮐﺘﻨـﻪ‬
‫ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﯽ ‪O‬ﺎرډ د ﻣﻨ§ﻪ ﻳﻮوړ او ﭘﻪ ارګ ﻳﯥ ﺑﺮﻳﺪ وﮐ‪ .‬او ﻧ‪h‬دې و ﭼﯥ د ﺗﻴﻤـﻮر‬
‫وﮐ‪.‬م اړﻳﻨﻪ ده ﻫﻐﻮ ﺑﻬﺮﻧﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻮﺧﻮ ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﮐﺎر ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳﻮي ﭘﺪﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﺗﻴﻤﻮر ﭘﻪ ﺑﻴ‪.‬ه د ﻣـﺎ‪ +‬ﻟـﻮړ ﻳـﻮړ ﺗـﻪ ‪J‬ـﺎن‬
‫ژﺑﻪ زده ﮐ‪.‬ې او د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ژﺑﯥ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﮐﻠﺘـﻮر او ﻧـﻮرو ﺑﺮﺧـﻮ ﮐـﯥ ﮐـﺎر ﮐـ‪.‬ی‬
‫ورﺳﺎوه او ﺧﭙﻠﻮ ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ د ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻣﺮ وﮐ‪ ..‬د ﺗﻴﻤﻮر ﺳـﺎﺗﻮﻧﮑﻮ ﭼـﯥ د‬
‫دی او ﻣﻮږ د دوی ﻋﻠﻤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ درﻧﻪ ﺳﱰ‪O‬ﻪ ‪O‬ﻮرو او ﻗﺪر ﻳﯥ ﮐـﻮو ﭼـﯥ‬
‫ﻗﺰاﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻮ د ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ ﻧﻪ ﺟـﻮړ و‪ ،‬ﭘـﻪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ﻻس ﭘـﻮرې ﮐـ‪ .‬او د ﻓـﻴﺾ ﷲ‬
‫ﭘﻪ ﻟﻨ ډول ﺑﻪ ﻳﯥ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ ور وﭘﯧﮋﻧﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻟ‪W‬ﮑﺮ ﺗﻪ ﻳﯥ زﻳﺎت د ﴎ زﻳﺎن واړوﻟﻮ او ﻣﺎﺗﯥ وﮐـ‪.‬ه‪ .‬ﻓـﻴﺾ ﷲ ﺧـﺎن او‬
‫زوی ﻳﯥ ووژل او وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ارﺳﻼ ﺧﺎن ﻣﻮﻣﻨﺪ ﻫﻢ زﻧﺪی ﮐ‪..‬‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐـﯥ دا ﭘﺎ‪F‬ﻮﻧﻮﻧـﻪ د ﺑﻬﺮﻧﻴـﻮ ﺗƒﻳـﻮ ﭘـﻪ ﺷـﻤﻮل و‪J‬ﭙـﻞ‪ .‬ﺧـﻮ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﭼﯥ د زوال ﺗﻴ‪h‬ه ﻳﯥ ﭘﺨﭙـﻞ ﻻس اﻳ‪W‬ـﯥ وه د ده د زاﻣﻨـﻮ‬
‫ﭘﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﺗﺠﺰﻳـﻪ او د ﻧﻮﻟﺴـﻤﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﭘﻴـﻞ ﮐـﯥ واﮐﻤﻨـﻲ ﻣﺤﻤـﺪ زو‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺗﻪ واو‪V‬ﺘﻪ‪.‬‬
‫دا ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻢ ﭼﯥ »ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﭘﻪ ﻓﺎرﳼ ﮐﯥ د ﺷﻌﺮ ﻳﻮ ﮐﺘﺎب ﺧﭙﻮر ﮐـ‪.‬ی دی‪،‬‬
‫ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮه ﮐﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﺧﻮ وﻳﻞ ﮐﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻪ د درﺑـﺎر ﻳـﻮ ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﺷـﺎﻋﺮ‬
‫ﻓﺮوﻏﻲ ﻫﻐﻪ ﺳﻢ او اﺻﻼح ﮐ‪.‬ی دی«‪ ۱۶۸.‬د ده دوې ﺷـﻌﺮي \ـﻮ\ﯥ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤٤ /‬‬
‫اورﻧﺒﻮرګ ﻧﻪ ﺗﺮ ﺑﺨﺎرې ﭘﻮرې( ﺗﺮ ﴎﻟﻴﮏ ﻻﻧﺪې ﺧﭙﺮه ﺷﻮه ﭼﯥ ﭘـﻪ ﻫﻐـﯥ ﮐـﯥ‬
‫ﻫﻢ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﺧـﱪې او ﻫـﻢ د دې ژﺑـﯥ د ﻟﻐـﺎﺗﻮ ﻳـﻮ ﻟﺴـﺖ راﻏﻠـﯥ‬
‫دی‪.‬‬
‫ﺗﺮ دې وروﺳﺘﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎرډ ډورن ﭼﯥ د ﺧﺎرﮐﻮف ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ﺧﺘﻴ§ﻮ ژﺑﻮ د‬
‫‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ رﻳﻴﺲ و د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ‪O‬ﺮاﻣـﺮ‪ ،‬ﻟﻐـﺎت‪ ،‬ادﺑﻴـﺎﺗﻮ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﮑﻠﻪ ﭘﻪ اﳌﺎ‪ C‬او اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ژﺑﻮ ﻣﻬﻢ ﮐﺎروﻧﻪ وﮐ‪.‬ل ﭼﯥ ‪V‬ﻪ ﻧﻮم ﻳـﯥ و‪O‬ﺎ\ـﻪ‪ .‬ده‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۸۴۲‬ﮐﯥ )د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ د ﻳﺎدا‪V‬ﺘﻮﻧﻮ ﻣﺘﻤﻢ( ﺧﭙﻮر ﮐ‪ ..‬ﭘـﻪ ‪ ۱۸۴۷‬ﮐـﯥ ﻳـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ﭼـﺎپ ﮐـ‪.‬ل‪ .‬ډورن د ورﺳـﺘﻴﻮ ﻫﻐـﻮ روﳼ ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑـﻮ ﻟﭙـﺎره د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د زده ﮐ‪.‬ې ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮد ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ زده ﮐـ‪.‬ې ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ ﻣـﻼ‬
‫ﺗ‪.‬ﻟﯥ وه‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻧﻮﻟﺴــﻤﯥ ﭘﯧــ‪.‬ۍ ﮐــﯥ ﻣﺮﮐــﺰي اﺳــﻴﺎ ﺗــﻪ د روﺳــﺎﻧﻮ د ﻧﻴــﻮاک ﭘﺮاﺧﺘﻴــﺎ ﴎه‬
‫ﺟﻮﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ ﮐﯥ د ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﯥ ﭘﻠﻨﯥ ﭘﻴﻞ ﺷﻮې ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻫـﻢ ﭘﮑـﯥ‬
‫‪J‬ﺎی درﻟﻮد‪ .‬ﻳﻔﻴﻤﻮف د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﺮﺟ«ن ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻟﻐﺎﺗﻮﻧـﻪ او ﻣﺤـﺎورې‬
‫ﻟﺮي او ﭘﻪ ‪ ۱۹۰۷‬ﮐﺎل ﭘﻪ ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ ﮐﯥ ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮ‪ .‬دﻏـﻪ راز ﺗﺮﻣـﺎﻧﻮوﻳﭻ ﻫﻤﺪﻏـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻨ ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ روﳼ ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻠﯽ ﭼﯥ د ﻟﻐﺎﺗﻮ ﻳﻮه ﺑﺮﺧـﻪ ﻫـﻢ ﻟـﺮي‬
‫او ﭘﻪ ‪ ۱۹۰۸‬ﮐﯥ ﭘﻪ ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫د ﺷﻮروي واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ دوران ﮐـﯥ ﭘـﻪ \ﻮﻟـﻮ ﺷـﻮروي ﺟﻤﻬﻮرﻳﺘﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ ﺧﺘـﻴ‪q‬‬
‫ﭘﻮﻫﻨﯥ ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ زﻳﺎﺗـﻪ ﺷـﻮه‪ .‬ﭘـﻪ ﻣﺴـﮑﻮ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻨ‪a‬ـﺮاد‪ ،‬ﺗﺎﺷـﮑﻨﺪ او ﻧـﻮرو ﮐـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ‪ ،‬ادﺑﻴﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ او ﻧﻮرې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﭘ ﺮاﺧﯥ ﺷـﻮې او ﺗـﺮ ﻧﻨـﻪ ﭘـﻮرې ﮐﻠـﻪ‬
‫‪.O‬ﻧﺪی او ﮐﻠﻪ ﺳﻮﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ‪ ۱۹۳۹‬ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻣﺴﮑﻮ د ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﯥ ﭘﻪ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت او ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻧـﻮرو‬
‫ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻨ§ﻴﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﺪرﻳﺲ ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻢ ډول ﭘﻴﻞ ﺷﻮ‪ .‬اﺳـﺘﺎد‬
‫اﺳﻼﻧﻮف )د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻐﺎت ﻟﻴﮑﻨﻪ(‪) ،‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻓﻠﮑﻠـﻮر او ﭘـﻪ ﺷـﻮروي ﮐـﯥ د ﻫﻐـﻪ‬
‫زده ﮐ‪.‬ه(‪) ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣـﲇ ژﺑـﻪ(‪) ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ روﳼ ﻗـﺎﻣﻮس( ﭼـﯥ ﻧـ‪h‬دې‬
‫ﭘﻨ§ﻮس زره ﻟﻐﺎت ﻟﺮي او ﻧﻮر ﭼﺎپ ﮐ‪.‬ل‪ .‬اﺳﺘﺎد داﺳﯥ ﺷـﺎ‪O‬ﺮدان وروزل ﭼـﯥ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٤٣ /‬‬
‫دوﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ﺑﻬﺮﻧﯽ ‪%‬ﯧ‪5‬وﻧﮑﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﺑﺮﯦﺘــﺎﻧﻴﯥ او ﺗـﺰاري روﺳــﻴﯥ د اﺗﻠﺴــﻤﯥ ﭘﯧــ‪.‬ۍ ﭘــﻪ ورﺳــﺘﻴﻮ ﮐــﯥ دواړو ﺧﭙﻠــﻪ‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗـﻪ اړوﻟـﯥ وه‪ .‬دوی د ﺧﭙﻠـﻮ ﻧﻴـﻮاک ‪O‬ـﺮو ‪O‬ـﻮ د ﺳـﺎﺗﻠﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻮﺧــﻪ ﭘــﻪ ﺳــﻴﺎﻟ‪ +‬ﺑﻮﺧــﺖ وو او د ﻣﻨ§ﻨــﻲ ﺧﺘــﻴ‪ ،q‬ﻫﻨــﺪ او ﻣﻨ§ﻨــ‪ +‬اﺳــﻴﺎ د‬
‫ﻫﯧــﻮادو د ﻧﻴﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره ﻳــﯥ د دې ﻫﯧــﻮادو د ژﺑــﻮ د زده ﮐــ‪.‬ې او د ﻫﻐــﻮی د‬
‫دودوﻧﻮ او ﮐﻠﺘﻮر ‪F‬ﯧ‪.‬ﯦﻨﯥ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ درﻟﻮده‪ .‬ﺑﻴﻠﻮ واﻳـﻲ ﭼـﯥ »ﭘـﻪ اﻓﻐـﺎ‪ C‬ﺳـﻴﻤﻮ‬
‫ﮐﯥ د ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي واﮐﻤﻨ‪\ +‬ﻴﻨ‪a‬ﺘﻴـﺎ او اﻏﯧﺰﻧـﺎﮐ‪ +‬ﻟﭙـﺎره د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ زده ﮐـ‪.‬ه ﺣﺘﻤـﻲ‬
‫ده‪۱۷۰ «.‬‬
‫زﻣﻮږ د ﻫﯧﻮاد ﺣﺴﺎس ﺟﻴﻮ ﺳﱰاﺗﻴﮋﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ د ﺳﱰې ﺑﺮﯦﺘـﺎﻧﻴﯥ او ﺗـﺰاري‬
‫روﺳﻴﯥ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﻧ‪h‬دې دوه ﭘﯧ‪.‬ۍ د ﻣﺨﻪ د ﺳﱰې ﻟﻮﺑﯥ ډ‪O‬ﺮ و‪O‬ﺮ‪J‬ﯧـﺪ ﭼـﯥ دا‬
‫ﻟﻮﺑﻪ د ﻟﻮﺑﻐﺎړو ﭘﻪ ﺑﺪﻟﻮن ﴎه ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﻪ ﺑﻠـﻪ ﺑ‪o‬ـﻪ دوام ﻟـﺮي‪ .‬د ﻟـﻮﺑﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ي‬
‫ﻟﻮﺑﻐﺎړي د ﺳﱰې ﺑﺮﯦﺘﺎﻧﻴﯥ او ﺗﺰاري روﺳﻴﯥ دواړو د ﺧﭙﻠﯥ ﺳﻴﺎﻟ‪ +‬ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ي اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪ ..‬د اروﭘﺎ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗـﻪ‬
‫ﺑﻠﮑﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ادب‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮر‪ ،‬دودوﻧﻮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ او ﻧﻮرو ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ﭘﺎم وﮐ‪..‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۷۹۱‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ ﭘﯧﱰز ﺑـﻮرګ ﮐـﯥ د ‪O‬ﻴﻮﻟـن ﺷـﺘﻴﺖ اﳌـﺎ‪ C‬ﻳـﻮ ﮐـﻮﭼﻨﯽ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ‪-‬اﳌﺎ‪ C‬ﺳﻴﻨﺪ ﺧﭙﻮر ﺷﻮ‪ .‬دا ﺳﻴﻨﺪ دوﻫﻢ ‪J‬ﻞ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺸﮑﻮر رﺷﺎد‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎر ﭘﻪ ‪ ۱۳۵۶‬ﮐﺎل د ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﻟﻪ ﺧـﻮا ﭼـﺎپ ﺷـﻮ‪ .‬ﺑﻴـﺎ ﮐـﻼ ﭘـﺮوت ﭘـﻪ‬
‫اﳌﺎ‪ C‬ژﺑﻪ )د اﻓﻐﺎن ﻳﺎ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ژﺑﻪ( ﭘﻪ ﻧﻮم ﮐﺘﺎب وﻟﻴﮑﻪ ﭼﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۱۰‬ﮐـﺎل ﭘـﻪ‬
‫ﭘﯧﱰزﺑــﻮرګ ﮐــﯥ ﺧﭙــﻮر ﺷــﻮ او ﺑﻴــﺎ ﭘــﻪ ‪ ۱۸۲۱‬ﮐــﺎل د اﻳﻮرﺳــﻤ” ﺳــﻔﺮﻧﺎﻣﻪ )ﻟــﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٤٥ /‬‬

‫ﮐﺎل د ازادۍ ﭘﻪ ﺟﺸﻦ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻗﺒﺎﻳﻠﻮ ﻣﲇ اﺗ½ ﻟﻴﺪﻟﯽ او ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ډﯦـﺮ‬ ‫وروﺳﺘﻪ د ﺷﻮروي ﭘﻪ ﻟﻮړو ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮﺳﯧﺴﻮ ﮐـﯥ ﻧـﺎﻣﺘﻮ اﺳـﺘﺎدان ﺷـﻮل‪ .‬د دې‬
‫‪V‬ﮑﻠﯽ اﻧ§ﻮر ﮐ‪.‬ی دی‪:‬‬ ‫ﺟﻤﻠﯥ ﻧﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ ﻟﻴﺒﻴـﺪﻳﻒ‪ ،‬ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ دورﻳـﺎﻧﮑﻮف‪ ،‬ﮐﺎﻟﯧﻨﻴﻨـﻪ‪ƒO ،‬اﺳـﻴﻤﻮوه او‬
‫»د ﻫﻤﺪې ﮐﺎل ‪ ۱۹۲۳‬ﭘﻪ ﻣﻨﻲ ﮐﯥ ﻗﺒﺎﻳﲇ ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﯾﻮه ﻫŠي ﻧﻨـﺪاره‬ ‫ﻧﻮر ﻳﺎدوﻟﯽ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐ‪.‬ې وه دوی ﺑﻪ وﺑﻠﻞ ﺷﻮل‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ د اﻣـƒ د ﺗﺮﻳﺒﻴـﻮن )ﻟـﻮژ( ﭘـﻪ‬ ‫ﭘﻮﻫﺎﻧــﺪ ﻟﻴﺒﻴــﺪﻳﻒ ﭘــﻪ ‪ ۱۹۴۵‬ﮐــﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﺑﺸــﭙ‪O .‬ﺮاﻣــﺮ ﺧﭙــﻮر ﮐــ‪ ..‬ﻧﻮﻣــﻮړي‬
‫ﻣﺨﮑﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻧﻨﺪاره او ﻣﲇ اﺗ½ اﺟﺮا ﮐ‪.‬ي‪ .‬دوی ﻧ‪h‬دې ﺳﻞ ﺗﻨﻪ وو او ﺗـﺮ \ﻮﻟـﻮ‬ ‫وروﺳﺘﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﻞ ‪O‬ﺮاﻣﺮي ﮐﺘﺎب ﺧﭙﻮر ﮐ‪ ..‬ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ‪-‬روﳼ ﻗﺎﻣﻮس ﭼﯥ‬
‫ﻗﻮي او ‪V‬ﺎﻳﺴﺘﻪ ‪J‬ﻮاﻧﺎن وو د دﻏﻮ \ﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ q‬ﮐﯥ ﻳـﻮا‪J‬ﯥ ﯾـﻮ ﺗـﻦ د ﺟﺴـﻢ ﻟـﻪ‬ ‫ﻧ‪h‬دې دوه دﯦﺮش زره ﻟﻐﺎت ﻳﯥ درﻟﻮدل ﺧﭙﻮر ﮐ‪ ..‬ﻟﻴﺒﻴﺪﻳﻒ د ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪ ﺗـﺮه‬
‫ﺣﻴﺜﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻌﻠﻮﻣﯧﺪه دی ډوﻟﭽﻲ و‪ .‬ﻫﻮ! ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ﻪ ډوﻟﭽﻲ ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ د ده د‬ ‫ﮐﻲ )د ﺑﻨ‪ E‬ﻣﺴﺎﻓﺮی( ﭘﻪ روﳼ ژﺑﺎړﻟﯽ او ﭘـﻪ ‪ ۱۹۶۹‬ﮐـﯥ ﻳـﯥ د دې ﮐﺘـﺎب ﭘـﻪ‬
‫ﺧﻮار ﻣ‪a‬ﺮ ﻗﻮی اﻻﻋﺼﺎب وﺟﻮد ﭘﻪ ﻫﺮ رګ او ﺳﻠﻮل ﮐﯥ د ﻣﻮزﻳـﮏ رب اﻟﻨـﻮع‬ ‫ﺳﭙ‪.‬ﻧﯥ ﺑﺎﻧﺪې ﻳﻮه رﺳﺎﻟﻪ ﻟﻴﮑﻠﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۳۵۵‬ﮐﺎل ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﻮ ﮐﯥ ﻣﺎ ﻟﻴﮑﻮال ﭘـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻪ ده ﺧﱪه د ده ﭘﻪ ډول ﮐﯥ ﻧﻪ ده‪ ،‬ﭼﯥ اﺗ½ ﭼﻴـﺎن ﭘـﻪ ﺟـﻮش او وﺟـﺪ‬ ‫ﭘ‪W‬ــﺘﻮ وژﺑﺎړﻟــﻪ او ژﺑــﺎړه ﻣــﯥ ﻧــﻮر ﻣﺤﻤــﺪ ﺗــﺮه ﮐــﻲ ﺗــﻪ وﺳــﭙﺎرﻟﻪ‪ .‬ﻧﻮﻣــﻮړي د‬
‫راوﱄ‪ ،‬ﺧﱪه ﭘﻪ دې ﮐﯥ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ‪F‬ﻪ ﻋﺠﻴﺐ ﮐﻴﻒ ﴎه ﭘﻪ ﻧﻴﻢ ﭘـﻮ ﺳـﱰ‪O‬ﻮ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ زﻳﺎﺗﯥ رﺳﺎﻟﯥ ﻫﻢ ﮐ‪W‬ﻠﯥ دي‪.‬‬
‫د اﺗ½ ﭼﻴﺎﻧﻮ ﻗﻄﺎروﻧﻪ د ﺑ‪o‬ﻮ ﻻﻧﺪې ‪F‬ﺎري‪ ،‬ﮐﻠﻪ د ﻧ‪Y‬ﺎ ‪O‬ﺮو ﻳﻮه ﻗﻄـﺎر ﺗـﻪ ‪O‬ـﻮري‬ ‫دورﻳﺎﻧﮑﻮف د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻓﻌﲇ ﺳﻴﺴﺘﻢ ډﯦﺮ ‪V‬ﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻟـﯽ دی او د )ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ(‬
‫او ﮐﻠﻪ ﺑﻞ ﺗﻪ او د ډول ﭘﻪ ﺗﺎل ﴎه ﻳﯥ ﮐﻨﺮوﻟﻮي‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻣﻲ اﺛﺮ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻮ ﺷﻮروي وﻃﻨﻮاﻟﻮ ﺗـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ‪V‬ـﻪ ﭘﯧﮋﻧـﺪﻟﯥ او ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﻧ‪Y‬ﺎ د ﻗﻮم روح دی ﻧ‪Y‬ﺎ ﭘﻪ ډډو ﻗﺪﻣﻮﻧﻮ ﴎه ﮐﻴ‪h‬ي ﻟﮑﻪ ‪V‬ﮑﺎري‪ ،‬ﭼﯥ د ‪V‬ـﮑﺎر‬ ‫ﻧﻮرې ‪O‬ﻮرې ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﻫـﻢ ﮐـ‪.‬ې دي‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮدې ده د ﻣﺴـﮑﻮ د ﻟـﻮړو زده‬
‫ﭘﻪ وﺣﺖ ﮐﯥ ډډ‪ ،‬ډډ ﻗﺪﻣﻮﻧﻪ اﺧﲇ‪ .‬ﻧ‪Y‬ﺎ‪O‬ﺮ ﭘﻪ ﻳﻮه ‪F‬ﻨ‪ E‬او ﺑﻞ ‪F‬ﻨـ‪ E‬اوړي او‬ ‫ﮐ‪.‬و ﭘﻪ ﻣﻮﺳﯧﺴﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﺪرﻳﺲ ﮐﯥ ﻟﻮﻳﻪ وﻧـه اﺧﯧﺴـﺘﯥ او د ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ‬
‫راوړي او ﺗﻮرې اوږدې ‪oF‬ﯥ اﭼﻮي ﺟﺎدو ﮐﻮي او ﻣﺴﺘﻴ‪h‬ي او داﺳـﯥ ﺗـﺎوﻳ‪h‬ي‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﻮ د ډاﮐﺮی ﺗﯧﺰﺳـﻮﻧﻮ د ﻟﻴﮑﻠـﻮ ﻻر‪V‬ـﻮد و‪ .‬ډاﮐـﺮ ‪O‬ـﻞ ﻣﺤﻤـﺪ ﻧـﻮرزي د‬
‫ﻟﮑﻪ ﭘﻪ \ﺮ ﻳﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ‪O‬ﻮﻟﯽ ﺧﻮړﻟﯥ وي او داﺳﯥ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻮﻧﻪ اﭼﻮي ﻟﮑﻪ ﺷـﺎﻫ” ﭘـﻪ‬ ‫ﺧﻮﺷﺎل ﺧﺎن‪ ،‬ډاﮐﺮ ﺻﺎدق ﻓﻄﺮت ﻧﺎﺷﻨﺎس د رﺣـ«ن ﺑﺎﺑـﺎ‪ ،‬ډاﮐـﺮ زﻳﻮراﻟـﺪﻳﻦ‬
‫ﻟﻮړو ﻏﺮوﻧﻮ ‪O‬ﺮ‪J‬ﻲ را‪O‬ﺮ‪J‬ﻲ‪۱۷۱«.‬‬ ‫زﯦﻮر د ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻣﻨﺪ‪ ،‬ډاﮐﺮ ﺻﻮﻟﺖ ﺷـﺎه ﺗﺎﺟـﮏ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻣﺘﻠﻮﻧـﻮ‪ ،‬د ډاﮐـﺮې‬
‫د ﺷﻮروي ﻳﺮﻏﻞ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻫﻢ ﺗﺮ ﻧﻨﻪ ﺷﻮروي ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ژوﻧـﺪ ﭘـﻪ‬ ‫زرﻏﻮﻧﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ او ﻧﻮرو د ډوﮐﻮرې ﺗﯿﺰﺳﻮﻧﻪ د ده ﭘﻪ ﻻر‪V‬ﻮﻧﻪ وﻟﻴﮑﻞ‪.‬‬
‫\ﻮﻟﻮ اړﺧﻮﻧﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﮐ‪.‬ې دي او اوس ﻫﻢ ډﯦـﺮ روﳼ ‪J‬ﻮاﻧـﺎن د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او‬ ‫‪ƒO‬س د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او د ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺴﺘﺎن د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻟﻮ او ﺷﻮروي ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﮑﻮ‬
‫ادﺑﻴﺎﺗﻮ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ دودوﻧـﻮ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ او د \ـﻮﻟﻨﻴﺰ ژوﻧـﺪ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو اړﺧﻮﻧـﻮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ‬ ‫ﺗﻪ دﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ ﮐﯥ د ﻗﺪر وړ ﮐﺎر ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬د ده ﻳﻮ ﮐﺘـﺎب ﭼـﯥ‬
‫ﮐﻮي‪ .‬د ﺷﻮروي ﻳﺮﻏﻞ ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﭘـﻪ ﺑﻴﻠـﻮ ﺑﻴﻠـﻮ اړﺧﻮﻧـﻮ او ﭘـﻪ‬ ‫د »ﻧﻪ ﺗﺴﻠﯿﻤﯧﺪوﻧﮑﻮ ﺧﻠﮑﻮ ادﺑﻴﺎت« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي او د ﮐـﻮزې ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﺨﻮا ادﺑﻴـﺎت‬
‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﺟ‪.a‬ې ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﭘﺮاﺧﯥ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ وﮐ‪.‬ې او ډﯦـﺮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ وﻟﻴﮑـﻞ‬ ‫ﻳــﯥ ‪F‬ﯧــ‪.‬ﱄ او ﻧ‪.‬ﻳﻮاﻟــﻮ ﺗــﻪ ورﭘﯧﮋﻧــﺪﱄ دي‪ .‬د ده دا ﮐﺘــﺎب ‪V‬ــﺎﻏﲇ ﻣﻌﺘﻤــﺪ‬
‫ﺷﻮل ﭼﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﭘﺎړﺳﻮ ژﺑﺎړل ﺷﻮي دي‪ .‬ﺧﻮ اﻓﻐﺎﻧـﺎن ﺑﺎﻳـﺪ دا‬ ‫ﺷﻴﻨﻮاري »د ﻣﯧ‪ C.‬وﻟﺲ ادﺑﻴﺎت« ﭘﻨﺎﻣﻪ ژﺑﺎړﻟﯽ دی‪.‬‬
‫ﻟﻴﮑﻨﯥ را\ﻮﻟﯥ او ﭘﻪ ژوره ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ وﺳﭙ‪.‬ي‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ‪ƒO‬اﺳـﻤﻮه‪ ،‬ﻻرﻳﺴـﻪ رﯦﺴـŠ‪O ،،‬ﺎﻧﮑﻮﻓﺴـﮑﻲ او ﻧـﻮرو د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د‬
‫د اﺗﻠﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ اﻧ‪a‬ﺰﯦﺰي ﻧﻴﻮاک ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗـﻪ ﭘـﻮره ﭘـﺎم وﮐـ‪..‬ﮐـﻪ‬ ‫دودوﻧﻮ ﺗﺎرﻳﺦ او ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﻻرﻳﺴﻪ رﯦﺴŠ ﭼﯥ د ‪۱۹۲۳‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٤٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٤٧ /‬‬

‫ﷲ ﺗ‪h‬ي او ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ د ﻟﻴﮑﻨﻮ ﻧﻪ ﭘـﻪ ‪O‬ـﻪ اﺧﯧﺴـﺘﻠﻮ ﭘـﺮ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗـﻪ‬ ‫‪F‬ﻪ ﻫﻢ روﺳﺎﻧﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻟﻐﺎﺗﻮ‪O ،‬ﺮاﻣﺮ او ﺗﺎرﻳﺦ ﺗـﻪ ﺧﭙـﻞ ﭘـﺎم واړاوه‬
‫وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م‪.‬‬ ‫ﺧﻮ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﺎر د زړو دﻳﻨﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻟﮑﻪ ﺗـﻮرات او اﻧﺠﻴـﻞ ﭘـﻪ‬
‫ژﺑﺎړې ﴎه ﭘﻴﻞ ﮐ‪ ..‬د œﻮﻧﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ وﻳﻠﻴﻢ ﮐƒي او د ﻫﻐـﻪ ﻣﻠ‪a‬ـﺮو ﭘـﻪ ‪۱۸۷۰‬‬
‫ﺟﺎن ﻟﻴ‪O‬ن‬ ‫ﮐﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ ﮐﻠﮑﺘﻪ ﮐﯥ ﺗﻮرات‪ ،‬او وروﺳﺘﻪ ﺟﺎن ﻟﻴﺪن اﻧﺠﻴﻞ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ وژﺑـﺎړه‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ »ﺳƒ ﺳﺎﻟﮑ”« ﮐﺘﺎب ﭼﯥ د ﻳﻮه ﻋﻴﺴﻮي د ﺧـﻮب ﮐﻴﺴـﻪ ﺑﻴـﺎﻧﻮي‬
‫ﺟﺎن ﻟﻴن د ﻣﻴﺎ رو‪V‬ﺎن ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﻮ دروﻧﺪ ﻣﻀﻤﻮن ﭘﻪ ‪ ۱۸۱۲‬ﮐﺎل ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﮐـﯥ‬
‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺧﭙﻮر ﮐ‪ ..‬دی واﻳﻲ »ﭼﯥ د رو‪V‬ﺎن ﭘƒ د ﭘﻠﻮﻳـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ زﻳﺎﺗﯧـﺪو ﴎه د ﻣـﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﺑﻴﺎ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣـﺮ او ﻟﻐـﺎﺗﻮ ﺗـﻪ ﭘـﺎم واړاوه‪ .‬ﭼـﯥ ﻣﯧﺠـﺮ ﻟـﯧﭻ‪ ،‬ﮐﭙﺘـﺎن‬
‫اړخ ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﺳﻴﺎﳼ اړخ ﻫﻢ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﮐﯧﺪه‪ .‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻧﻬﻀـﺖ‬
‫وا‪O‬ــﻦ‪ ،‬راور\ــﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻴــﻮ‪ ،‬ډ‪.‬ل‪ .‬ﻻرــﺮ او ﻧــﻮرو ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣــﺮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧــﻪ وﻟﻴﮑــﻞ‪.‬‬
‫ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻳ‪W‬ﻮدوﻧﮑﻲ د ﺳﱰ ﻧﺒﻮغ او اﺳﺘﻌﺪد ﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرداره ﭘـﻪ دوو‬
‫ورﭘﺴﯥ ﻣﯧﺠﺮ ﻫŠي راور\ﻲ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادب‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻟﻐﺎت‪O ،‬ﺮاﻣـﺮ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴـﯥ او‬
‫اﺳﺎﳼ ﺳـﺘﻨﻮ ﻳـﺎ‪ C‬ﻣـﲇ او دﻳﻨـﻲ اﺻـﻮﻟﻮ وﻻړ و ﻧـ‪h‬دې ﻳـﻮه ﭘﯧـ‪.‬ۍ د ﻣﻐﻠـﻮ د‬
‫ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ د ﻗـﺪر وړ ﮐﺎروﻧـﻪ ﺗـﺮ ﴎه ﮐـ‪.‬ل‪ .‬ﺗـﺮ ده وروﺳـﺘﻪ د ﻟﻮﯦـﺪﻳ§ﯥ‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮری ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ‪V‬ﯧﺮازه او اﺑﺎده دوره ﮐـﯥ د ﻧﻔـﻮذ ﻧﻴﻠـﯽ وزﻏـﻼوه او ﴎه‬
‫اروﭘﺎ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺧﻮا ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪ .‬او ﭘﻪ ﻟﺴ‪a‬ﻮﻧﻮ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧـﺪوﻧﮑﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﺪې ﭼﯥ د اﮐﱪ ﻣﻐﻞ د واﮐﻤﻨ‪ +‬د ﭘﻴﻞ ﻧﻪ د ﺷﺎه ﺟﻬﺎن ﺗﺮ وﺧﺘﻪ ﭘـﻮرې ﻳـﯥ د‬
‫اﳌﺎ‪ ،C‬اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬اﻳﺎﻟﻮي او ﻧﻮرو ژﺑﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ‪ ،‬ادب‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‪ ،‬او‬
‫‪J‬ﭙﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻫﺮ ډول ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻪ وﮐ‪.‬ل رو‪V‬ﺎ‪ C‬ﻋﻘﻴﺪې ﺧﭙﻠﯥ ودې او ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪E‬‬
‫ﮐﻠﺘﻮر ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ﺧﻮ د ﺷﻮروي اﺗﺤـﺎد د ﻳﺮﻏـﻞ ﻧـﻪ وروﺳـﺘﻪ د‬
‫ﺗﻪ دوام ورﮐ‪۱۷۲«..‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ادب‪ ،‬ﻟﻐﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨ‪ ،E‬ﺗﺎرﻳﺦ او ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﺗﻪ ﺑﯥ ﺳـﺎري ﺗﻮﺟـﻪ ﺷـﻮې‬
‫ده‪ .‬د ﻧــ‪.‬ۍ ﭘــﻪ ډﻟــﻪ اﻳــﺰې ﻣﻴــﯾﺎ ﮐــﯥ ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﻪ راډﻳــﻮﻳﻲ او \ﻠﻮﻳﺰﻳــﻮ‪C‬‬
‫اﻟﻔﻨﺴ‪Q‬ﻮن‬ ‫ﺧﭙﺮوﻧﯥ ﭘﺮاﺧﯥ ﺷﻮې او د ‪ ۲۰۰۱‬ﮐﺎل ورﺳﺘﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗـﻪ د ﻧ‪.‬ﻳﻮاﻟـﻮ دوﻣـﺮه‬
‫اﻟﻔﻨﺴﻮن ﺳﮑﺎ\ﻠﻨی دی ﭼﯥ د ﮐﺎﺑﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻴﺎن ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﯥ داﺳـﯥ ﮐﺘـﺎب‬ ‫ﭘﺎم ﺷﻮی ﭼﯥ ﭘﺨﻮا ورﺗﻪ ﻫﯧ‪ µ‬ﮐﻠﻪ ﻧﻪ و ﺷﻮی‪ .‬د ﺷﻮروي ﻳﺮﻏﻞ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﮐـﯥ د‬
‫وﻟﻴﮑﻪ ﭼﯥ د ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗـ‪h‬ي ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﭘـﻪ دا ﺗﯧـﺮو دوو ﭘﯧ‪.‬ﻳـﻮ ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﻧـﻪ ﭘـﻪ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه ﺑﻴﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﯥ ﺟﻮړې وو‪ .‬دﻏﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د‬
‫ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬او ﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﮐﯥ ﺳﺎری ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی دی ﭼﯥ زﻣﻮږ د ﻫﯧـﻮاد او ﺧﻠﮑـﻮ‬ ‫ﭘﯧ‪.‬ﻳﻮ ﭘﯧ‪.‬ﻳﻮ ‪O‬ﻮ‪V‬ﻪ واﱄ ﻧﻪ راوﻳﺴﺘﻞ او د ﻧ‪.‬ۍ ‪O‬ﻮټ ‪O‬ﻮټ د ﺧﻠﮑﻮ د دودوﻧﻮ‪،‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د \ﻮل ورﭘﺴﯥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻨﺴ‪ 4‬و‪O‬ﺮ‪J‬ﯧـﺪ‪ .‬داﻟﻔﻨﺴـﻮن‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮري‪\ ،‬ﻮﻟﻨﻴﺰو‪ ،‬ﺳـﻴﺎﳼ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي او ﺗﮑﻨـﺎﻟﻮژﻳﮑﻲ ﭘﺮﻣﺨﺘ‪a‬ﻮﻧـﻮ ﴎه‬
‫دﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړﻟﯽ او د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ‬ ‫اﺷﻨﺎ او ﺑﻠﺪ ﺷﻮل او ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﯥ ژﺑﯥ ﻳﯥ زده ﮐ‪.‬ې‪ .‬د دﻏﻮ ژﺑﻮ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﻳـﯥ د‬
‫د ﺷﺘﻤﻨﻮﻟﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮه ﯾﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺗﺎرﻳﺦ د ﭘﻮﻫﺎوي د ﭘـﺎره ﻟـﻮی ﭼـﻮﭘ‪ .‬ﺗـﺮ ﴎه‬ ‫\ﻮﻟﻨﻴﺰ ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻋﻠﻤﻲ اد‪ t‬اﺛﺎر وﻟﻴﮑـﻞ‬
‫ﮐ‪ ..‬دا ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻢ ﭼﯥ د دې ﮐﺘﺎب ﴎﻳﺰه د ﻧﴫﷲ ﺳﻮ‪Õ‬ﻦ ﻟﻪ ﺧﻮا ژﺑـﺎړل‬ ‫ﻳﺎ ﻳﯥ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻧﻪ وژﺑـﺎړل او د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﭘـﻪ ﺷـﺘﻤﻨﻮﻟﻮ ﮐـﯥ ﻳـﯥ د ﻗـﺪر وړ‬
‫ﺷﻮې ده‪.‬‬ ‫ﮐﺎروﻧﻪ ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫دا ﻣﻬﺎل داﺳﯥ ﭘﯧ‪W‬ﯥ وﺷﻮې ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰان ﭘﻪ اﻧﺪﯦ‪W‬ـﻨﻪ ﮐـﯥ ﺷـﻮل ﭼـﯥ ‪V‬ـﺎﻳﻲ‬ ‫اوس ﺑﻪ ﭘﻪ ﻟﻨ ډول ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ د ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﯧﮋﻧﺪوﻧﮑﻮ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺳـﺘﻮري د ﺣﺒﻴـﺐ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٥٠ /‬‬
‫ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗـﻪ ور ﻧـ‪h‬دې ﮐﯧـﺪل‪ ،‬ﻣـﺎﱄ او ﭘـﻮ‪J‬ﻲ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﺗـﺮې اﺧﯧﺴـﺘﻞ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ‪O‬ﻪ دي‪ .‬دا ‪J‬ﮑﻪ ﭼﯥ اﻣـƒ ﭘﻮﻫﯧـﺪه ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﺧـﻮا روﺳـﺎن‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ ﺳﱰ‪O‬ﯥ ﻧﻴﻮﻟﯥ دي او د ﺑﻠﯥ ﺧـﻮا اﻳ ﺮاﻧﻴـﺎﻧﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ‪J‬ﻴﻨـﻮ‬
‫ﺳﻴﻤﻮ د ﻻﻧﺪې ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﻼ ﺗ‪.‬ﻟﻪ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه ﭘﻪ ﻫ ﺮات ﺑﺎﻧﺪې ﺑﺮﻳﺪ ﺗـﻪ‬
‫‪J‬ﺎن ﭼﻤﺘﻮ ﮐ‪.‬ی و‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې اﻣـƒ دوﺳـﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻞ ﭼـﯥ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﯥ ﭼﯥ د اﺑﺎﺳ” را دې ﻏﺎړې ‪J‬ﻤﮑﯥ ﭼـﯥ رﻧﺠﻴـﺖ ﺳـﻨ‪E‬‬
‫ﻧﻴــﻮﻟﯥ وې ﺑﯧﺮﺗــﻪ ﺗــﺮ ﻻﺳــﻪ ﮐــ‪.‬ي‪ .‬ﺑﺮﻧــﺰ د اﻣــƒ دوﺳــﺖ ﻣﺤﻤــﺪ ﺧــﺎن د دې‬
‫ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻮ ﮐﻠﮏ ﭘﻠﻮي و‪ .‬ﺧﻮ ﻻرډ اﮐﻠﻨ دا ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﯥ وﻧﻪ ﻣﻨﻠﯥ او د اﻣƒ دوﺳـﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭼﯥ د ﺑﺮﻧﺰ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻳﻮ ډﯦﺮ ﺗﮑ‪.‬ه او ﻣﺪﺑﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫د ﭘﺎﭼﺎﻳﻲ وړ ﻳﯥ ﺑﺎﻟﻪ ﭘﺮ ‪J‬ﺎی د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺨﻠﻮع ﭘﺎﭼﺎ ﺷـﺎه ﺷـﺠﺎع دﭘـﻮځ ﭘـﻪ‬
‫زور واک ﺗﻪ ورﺳﻮي‪ .‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ دا ﺗﯧﺮوﺗﻨﻪ وﮐـ‪.‬ه ﻧـﻮ ﻫﻐـﻪ د ﻟـﻮی‬
‫ﭘﻮځ ﭘﻪ ﺗﺒﺎﻫﯽ ورﺗﻪ ›ﺎﻣﻪ ﺷﻮه او ﺧﭙﻞ ﻧ‪.‬ﻳﻮال اﻋﺘﺒﺎر ﻳﯥ ﺑـﺎﻳﻠﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧـﺰ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫دﻏﻪ ﺗﺒﺎﻫﯽ ﮐﯥ ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﴎ د ﻻﺳﻪ ورﮐ‪..‬‬
‫د اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن دﻏﻪ وﺧﺖ ﭘﺪې ﻓﮑﺮ و ﭼﯥ ﻫـﺮات ﭼـﯥ ﻓﺎرﺳـﻴﺎﻧﻮ‬ ‫ﻣﴩ زوی ﻓﺘﺢ ﺧﺎن د ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻼ وﺗ‪.‬ﻟﻪ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﺷﻮ او ﺷﺎه زﻣـﺎن ﻳـﯥ‬
‫ﻳﺮﻏﻞ ﭘﺮې ﮐ‪.‬ی و او ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﭼﯥ ﺳﻴﮑﺎﻧﻮ ﻻﻧﺪې ﮐـ‪.‬ی و د ﺧﭙـﻞ ﻫﯧـﻮاد ﺑﺮﺧـﻪ‬
‫و‪O‬ﺮزوي‪ ..‬ﺑﺮﻧﺰ ﻧﻪ ﻳﻮازې د دﻏـﻮ دواړه وړاﻧـﺪﻳﺰوﻧﻮ ﭘﻠـﻮي و ﺑﻠﮑـﯥ د ﻫﻐـﻮ ﻳـﯥ‬
‫ﮐﻠﮏ ﻣﻼﺗ‪ .‬ﮐﺎوه‪.‬‬
‫ﻫ‪V‬ي ﺟﻮرج راورﻲ‬
‫ده ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ﺧﭙﻞ ﭘﻮ‪J‬ﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﻫﻨﺪي‪ ،‬ﻓﺎرﳼ‪O ،‬ﺠﺮا— او‬
‫ﻣﺮﻫﻲ ژﺑﯥ زده ﮐ‪.‬ې‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﮐﻠﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۴۹‬ﮐـﯥ ﮐـﻮزې ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﺨﻮا ﺗـﻪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮ ﺧﭙﻠﻪ \ﻮﻟـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ‪ ،‬ادﺑﻴـﺎﺗﻮ او ﻗـﻮم ﭘﯧﮋﻧـﺪﻧﯥ ﺗـﻪ‬
‫واړوﻟﻪ‪ .‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻳﯥ د ﭘﯧ‪W‬ﻮر د ‪V‬ﺎر او وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ﻫﮑﻠـﻪ ﻳـﻮه اوږده ﻟﻴﮑﻨـﻪ وﮐـ‪.‬ه‬
‫ﭼﯥ د ‪Õ‬ﺒﻴﻲ د ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺧﭙﺮوﻧﻪ ﮐﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۵۱‬ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮه‪ .‬ﺑﻞ ډﯦـﺮ ﺳـﱰ‬
‫ﮐﺎر ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﻳـﻮه ﻟـﻮی ‪O‬ﺮاﻣـﺮ ﻟﻴﮑـﻞ و‪.‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۵۵‬ﮐـﯥ ﭼـﺎپ او‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٤٩ /‬‬
‫ﻧﺎﭘﻠﯿﻮن د روﺳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﮑـﺎري د اﻳـﺮان او اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ ﻻرې ﭘـﻪ ﻫﻨـﺪ ﻳﺮﻏـﻞ‬
‫وﮐ‪.‬ي‪ .‬دې اﻧﺪﯦ‪W‬ﻨﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﭙﺎره د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻮر ﻫﻢ ﺟـ‪ E‬ﮐـ‪.‬‬
‫او د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﴎه د ﻳﻮه داﺳﯥ ﺗ‪.‬ون ﻻﺳﻠﻴﮏ ﺗـﻪ اړﺗﻴـﺎ وﻟﻴﺪﻟـﻪ ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻪ ﭘـﺮ‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻫﯧ‪ µ‬ﺑﻬﺮﻧﯽ ‪J‬ﻮاک ﭘﺮې ﻧﻪ ږدي ﭼﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ ﻻرې ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻨﺪ ﺑﺮﻳﺪ وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﭼﯥ اﻟﻔﻨﺴﻮن د ﺷﺎه ﺷﺠﺎع ﴎه داﺳﯥ ﺗ‪.‬ون ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﮐـﯥ‬
‫ﻻﺳﻠﻴﮏ ﮐ‪..‬‬
‫اﻟﻔﻨﺴـﻮن ﻟــﻮﻣ‪.‬ی ﺳـ‪.‬ی دی ﭼــﯥ ﻫﻐـﻪ زوړ دودﻳــﺰ رواﻳـﺖ ﯾــﯥ رد ﮐـ‪ .‬ﭼــﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻨﻲ اﴎاﻳﻴﻞ ﺑﻮﱄ‪.‬‬
‫اﻟﻔﻨﺴﻮن دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﺑﺎرﮐﺰو ﻣﴩ ﭘﺎﻳﻨﺪه ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭼﯥ ﻫـﻢ د ﻗﺒﻴﻠـﻪ‬
‫ﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻪ ﭼﻞ ډﯦﺮ ‪V‬ﻪ ﭘﻮﻫﯧﺪه ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﭼﯥ اوﺑـﻪ ﺧـ‪.‬ې ﮐـ‪.‬ي او ﻣﺎﻫﻴـﺎن‬
‫وﻧﻴﴘ‪ .‬ده ﭘﺪې ﻟ‪ .‬ﮐﯥ ﺗﺮ ﻫﺮ ‪F‬ﻪ ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ دې ﺗﻪ ﭼـﻞ ول ﺟـﻮړ ﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ د‬
‫ﺳﺪوزي ﺷﺎه زﻣﺎن ﭘﺮ ‪J‬ﺎی د ﻫﻐـﻪ ورور ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﻮد واک ﺗـﻪ ورﺳـﻮي‪ .‬ﺧـﻮ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻫﺮات ﺗﻪ وﺗ‪W‬ﺘﯧﺪ او ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧـﺎن ووژل ﺷـﻮ‪ .‬وروﺳـﺘﻪ د ﭘﺎﻳﻨـﺪه ﺧـﺎن‬
‫ﭘﻪ ﺳﱰ‪O‬ﻮ ړوﻧﺪ ﮐ‪ .‬او ﺧﭙﻠﻪ واﮐﻤﻦ ﺷﻮ ﺧﻮ ﭘـﻪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﯧـﺮۍ او ﻋﻴﺎﺷـ‪ +‬ﮐـﯥ‬
‫ډوب ﺷﻮ‪ .‬ﻗﻮﻣﻲ ﻣﴩان ﻳﯥ ﭘﺮ ﺿـﺪ ﺷـﻮل او ﺷـﺎه ﺷـﺠﺎع ﮐﺎﺑـﻞ ﺗـﻪ ﻧﻨـﻮت او‬
‫واﮐﻤﻦ ﺷﻮ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺰاﻧﺪر ﺑﺮﻧﺰ‬
‫ﺑﻞ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻳﯥ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐ‪.‬ې دي اﻟﮑﺰاﻧﺪر ﺑﺮﻧﺰ دی‪ .‬د ده‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﮐﺘﺎب »د ﺑﺨﺎرا ﺳﻔﺮ« دی ﭼﯥ دوﻫﻢ ﭼﺎپ ﻳﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۳۹‬ﮐﯥ ﭘـﻪ درې‬
‫\ﻮﮐﻮ ﮐﯥ ﺧﭙﻮر ﺷﻮ‪ .‬ﺑﺮﻧﺰ ﺧﭙﻠﯥ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﭘـﻪ ﭘﺎﯾﻠـﻪ ﮐـﯥ ﭘـﺪې ﭘـﻮه ﺷـﻮی و ﭼـﯥ‬
‫ﺗﺰاري روﺳﻴﻪ د اﯾﺮان د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﻪ ﻻرې د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﮐﺎر ﮐـﻮي او د ده‬
‫دا ﻓﮑﺮ ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪل ﺷﻮ ﭼﯥ د روس اﺳﺘﺎذی وﻳﮑﺘﻮرووﻳﭻ ﮐﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻪ راورﺳﯧﺪ‪ .‬ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐﯥ اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن دې ﻓﮑﺮ ﺗﻪ رﺳـﯧﺪﻟﯽ و‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٥٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥١ /‬‬

‫ﻫﺮ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ اﻓﴪ ﻟﭙﺎره ﭼﯥ د اﺑﺎﺳ” ﻧﻪ ﭘـﻮرې د ﻟﻮﯦـﺪﻳ‪ q‬ﺧـﻮا ﺗـﻪ ﻣﻘﺮرﻳـ‪h‬ي د‬ ‫دوﻳﻢ ‪J‬ﻞ ﭘﻪ ‪ ۱۸۶۸‬ﮐﯥ ﺧﭙﻮر ﺷﻮ‪ .‬راور\ـﻲ ورﭘﺴـﯥ دوه ﻧـﻮر اﺛـﺎر ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻳـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ زده ﮐ‪.‬ه ﻳﻮ ﺣﺘﻤﻲ او واﺟﺒﻲ اﻣﺮ دی‪.‬‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﺳﻴﻨﺪ او ﺑﻞ ﻳﯥ د »‪O‬ﻠﺸـﻦ روه« ﭘـﻪ ﻧـﻮم د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـ‪ Ù‬او ﻧﻈـﻢ‬
‫ﭘﺪې ﻣﻮﺧﻪ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻮی ‪O‬ﺮاﻣﺮ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﺳـﻴﻨﺪ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ درﳼ‬ ‫\ﻮﻟ‪a‬ﻪ وه ﭘـﻪ ‪ ۱۸۶۰‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﺧﭙـﺎره ﮐـ‪.‬ل‪ .‬د دې ﺗـﺎﻟﻴﻒ ﻣﻮﺧـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ‬
‫ﮐﺘﺎب وﻟﻴﮑﻠﻮ‪ .‬د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﻟﻴﮑﻮال د ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻣـﺦ ﭼـﯥ د‬ ‫ﺗﺪرﻳﺲ او د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ د اﺛـﺎرو ﺧﻮﻧـﺪي ﮐـﻮل و‪ .‬ﭘـﻪ ‪ ۱۸۷۱‬ﮐـﯥ ﻳـﯥ د اﻳﺴـﭗ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺑﺸﭙ‪ .‬ﴎﻟﻴﮏ ﭘﺮې ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧﺎن دا ﺑﻴﺖ ﮐ‪W‬ﻠﯽ دی‪.‬‬ ‫ﮐﻴﺴﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړﻟﯥ او ﻧﴩ ﻳـﯥ ﮐـ‪.‬ې‪ .‬ﭘـﻪ ‪ ۱۸۸۸‬ﮐـﯥ ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ درﳼ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮاږه ﮐ‪.‬ه ﺗﺮ ﻓﺎرﳼ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدره‬ ‫ﮐﺘﺎب د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﺘﻮن ﭘﻪ ﻧﻮم ﭼﺎپ ﮐ‪ ..‬ده ﻧﻮرې ﻟﻴﮑﻨﯥ ﻫﻢ وﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﯧﻠـﻮ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ‪F‬ـــــــــــ ﻮ وه ﺗﺮﺧﻪ ژﺑﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬ ‫ﺑﯧﻠﻮ ﺧﭙﺮوﻧﻮ ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮې دي‪.‬‬
‫د راور\ــﻲ ﻋﻤــﺪه اد‪ t‬اﺛــﺎر »‪O‬ﻠﺸــﻦ روه« او ﺑــﻞ ﻳــﯥ »د اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ د ﺷــﻌﺮوﻧﻮ‬
‫راور\ﻲ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻣﺦ ﮐﯥ ﺑﻴﺎ د ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎﺷﻮﺧﯧﻞ دا ﺑﻴـﺖ ﺛﺒـﺖ‬ ‫ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت« دي‪ .‬راور\ﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﺷـﻌﺮوﻧﻮ ‪V‬ـﮑﻼ ډﯦـﺮ زﻳـﺎت‬
‫ﮐ‪.‬ی دی‪:‬‬ ‫اﻏﯧﺰ راﺑﺎﻧﺪې وﮐ‪ .‬او دې ﺗﻪ ﻳﯥ راوﺳﺘﻢ ﭼﯥ ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷـﻤﯧﺮ ﻳـﯥ ﭘـﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي‬
‫ﻓﺎرﺳﻴﻮاﻧﻮ د ﺣƒت ‪O‬ﻮﺗﯥ ﭘﻪ ﻏﺎښ ﮐ‪.‬ې‬ ‫وژﺑﺎړم او د اروﭘﺎ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م‪ .‬دی دا ﻫﻢ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﭼﯥ ﺣﻤﻴﺪ ﺳﺨﻦ ﺳﺎزي ﮐ‪.‬ه ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ‬ ‫ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﺧﭙﻞ ﺷﻌﺮوﻧﻪ د ﻧﺎم اﻳﺴﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻧﻪ وو ﻟﻴﮑﲇ او »دا ﺧﻴﺎل ﻳﯥ ﻫﻢ ﻧـﻪ‬
‫ﮐﺎوه ﭼﯥ د دوی د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻧﻪ ﻳـﻮازې د ﺧﭙﻠـﻮ وﻃﻨﻮاﻟـﻮ‬
‫ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗ‪h‬ی واﻳﻲ ﭼﯥ د دﻏـﻮ ﺑﻴﺘـﻮ اﻧﺘﺨـﺎب ﻧـﻪ ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺷـﻌﺮ او‬ ‫ﺑﻠﮑﯥ ﭘﻪ اروﭘﺎﻳﺎﻧﻮ ﮐﯥ ﻫﻢ ﻻس ﭘﻪ ﻻس ‪O‬ﺮ‪J‬ـﻲ او ﻳـﻮه ﭘﯧﺮﻧ‪a‬ـﻲ ﺑـﻪ ژﺑـﺎړﱄ وي‪.‬‬
‫ادب ﮐﯥ د راور\ﻲ د ﭘﺨﯥ ﻣﻄـﺎﻟﻌﯥ او ‪V‬ـﻪ ذوق œﺎﻳﻨـﺪه ‪O‬ـﻲ ﮐـﻮي‪ ،‬ﺑﻠﮑـﯥ د‬ ‫راور\ﻲ دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﺟﯥ د دﻏﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ اﺷﻌﺎرو ﮐﯥ ﭼﯥ وﻳـﻮﻧﮑﻲ ﻳـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯥ د ده د اﺣﺴﺎس ‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی ﻫﻢ دی‪.‬‬ ‫ﻳﻮه ‪V‬ﮑﲇ ﻫﯧﻮاد د ﭘﺮ›ﻴﻨﻮ ﻏﺮو ﭘﻪ ﺗﮑﻮ ﺷﻨﻮ درو ﮐﯥ ﻟـﻮی ﺷـﻮي دي د وﻃـﻦ‬
‫راور\ﻲ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﴎه د ﻧﺎﺳﺘﯥ وﻻړې ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐـﯥ د ﻫﻐـﻮی ﺧﻮﻳﻮﻧـﻮ‪ ،‬ژﺑـﯥ او‬ ‫ﭘــﺎﻟﻨﯥ ﻗــﻮي اﺣﺴــﺎس‪ ،‬د ازادی ر‪V‬ــﺘﻴﻨﯥ روﺣﻴــﻪ او د ﻫﯧــﻮاد ﻣﻴﻨــﻪ ‪F‬ﭙــﯥ‬
‫ادﺑﻴﺎﺗﻮ ډﯦﺮ زﻳﺎت ﺟﺬب ﮐ‪.‬ی و‪ .‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﻏﻤﺠﻨـﯥ ﭘﯧ‪W‬ـﯥ‬ ‫وﻫﻲ‪۱۷۳«.‬‬
‫ﻣﻮږ ﺗﻪ را زده ﮐﻮي ﭼﯥ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻏﺮﻧﻴﻮ ﻗﺒـﺎﻳﻠﻮ ﺑـﺎور وﮐـ‪.‬و‬ ‫راور\ﻲ دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ »ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﺧﻠﮏ دي ﭼﯥ ﻫﻨﺪ ﻳﯥ ‪F‬ـﻮ وارې ﻧﻴـﻮﻟﯽ‬
‫او ډﯦﺮ زﻳﺎت ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻞ ﭘﻮځ ﮐﯥ داﺧﻞ ﮐ‪.‬و‪J .‬ﮑﻪ دی واﻳـﻲ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې دا ﭼـﯥ‬ ‫او ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﺎﻧﺪې د ﻧﻮرو ﻳﺮﻏﻠ‪a‬ﺮو ﭘﻪ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﻫﻢ ﺑﻬﱰﻳﻦ ﻋﺴﮑﺮ ﻫـﻢ دوی وو‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬د اﻋﺘ«د وړ دي‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ډﯦﺮ وﺗﲇ ﺟﻨ‪a‬ﻴـﺎﱄ دي‪ .‬دی زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ ﻟـﻪ‬ ‫ﻧﻮ ﮐﻠﻪ ﮐـﻪ دوی د ﻟﻮﯦـﺪﻳ§ﻮ ﴎﺗﯧـﺮو ﻏﻮﻧـﺪې ﻳـﯥ روزﻧـﻪ او ﺗﻨﻈـﻴﻢ وﳾ او د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﴎه د ‪O‬ﻮزارې ‪V‬ﻪ ﻻر دا ده ﭼﯥ ﺳ‪.‬ی ﭘﻪ ﻧﺮﻣﯽ ورﴎه وﭼﻠﻴ‪h‬ي‪ .‬او ﻟﻪ‬ ‫اروﭘﺎ ﻏﻮﻧﺪې اﻧول اﻓﴪان ﻳﯥ ﻻر‪V‬ﻮوﻧﻪ وﮐ‪.‬ي ﻫﻠﺘﻪ ﺑﻴﺎ د ﻫﯧ‪ µ‬اﺳـﻴﺎﻳﻲ وﻟـﺲ‬
‫ﻧ‪h‬دې ﻧﻪ ور ﴎه ﻣﺤﺸـﻮر ﳾ‪ .‬ده د وﺧـﺖ ﭘـﻪ ﺗﯧﺮﯦـﺪو ﴎه د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او‬ ‫ﴎﺗﯧﺮي ﻫﻢ ﻧﻪ ﳾ ورﭘﺴﯥ رﺳﯧﺪﻟﯽ‪.‬ﻧﻮ ‪J‬ﮑﻪ ﻣﻮږ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻗﻊ د ﻻﺳﻪ ورﻧﻪ ﮐ‪.‬و‬
‫ادب ﴎه ﭘﻮره ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﻮې او ﭘﻪ ډﯦﺮه درﻧﻪ ﺳـﱰ‪O‬ﻪ ﻳـﯥ ورﺗـﻪ ﮐـﺘﲇ دي‪.‬‬ ‫او ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﺨﭙﻞ ﭘﻮځ ﮐﯥ ﺷﺎﻣﻞ ﮐ‪.‬و‪۱۷۴«.‬‬
‫دی ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻳـﻮه ﻏﻨـﻲ ژﺑـﻪ ﺑـﻮﱄ‪ .‬او د ﻟـﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ـﻞ ﻟﭙـﺎره د‬ ‫دی د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﴎه د ﭘﻮﻫﺎوي ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ‪V‬ﻪ ﻻر ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﻮﱄ ﻧـﻮ ‪J‬ﮑـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٥٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥٣ /‬‬

‫دي ﻟ‪ h‬ﺗﺮ ﻟ‪h‬ه درې اﺗﻴﺎ زره ﻣﯧ‪.‬وﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﭘﻪ \ﻮﻟﻪ اﺳﻴﺎ ﮐـﯥ ﺳـﺎری ﻧـﻪ ﻟـﺮي‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻟﻴﮑﲇ او ﺷﻔﺎﻫﻲ ادب ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷﻤﯧﺮ ﭘـﺎرﭼﯥ ﭘـﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي ژﺑـﺎړﻟﯥ او‬
‫او ﺑﻬﱰﻳﻦ ‪O‬ﻮرﻳﻼﻳﻲ ﴎﺗﯧـﺮي دي‪ .‬ﺑﻴﻠﻴـﻮ دا واﻳـﻲ ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎن ﺗـﺮ روﺳـﺎﻧﻮ د‬ ‫ﻟﻮﯦﺪﻳ§ﯥ ﻧ‪.‬ۍ ﺗﻪ ﯾﯥ ور ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﯥ دي‪.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه ﻧ‪h‬دې اړﻳﮑﯥ ﻏﻮره ﺑﻮﱄ‪.‬‬
‫‪J‬ﻴﻨﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰان ﭘﺪې ﻧﻈﺮ وو ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا د روﺳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣـﺦ ﮐـﯥ ﻳـﻮ ﭘـﻮﻻدي‬ ‫ﻫ‪V‬ي وﻟ‪Q‬ﺮ ﺑﻴﻠﻴﻮ‬
‫دﯦﻮال دی او اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰان ﮐﻮﻟﯽ ﳾ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ ﻣﻠ‪a‬ﺮﺗﻴـﺎ د روﺳـﺎﻧﻮ د ﻫـﺮ ډول‬
‫د ډاﮐﺮ ﺑﻴﻠﻴﻮ دوه ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ډﯦﺮ ﻣﺸﻬﻮر دي ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻳـﯥ ‪O‬ﺮاﻣـﺮ او ﺑـﻞ ﺳـﻴﻨﺪ‬
‫ﺗﯧﺮي ﻣﺨﻪ وﻧﻴﴘ‪ .‬ﻧﻮرو ﻳﯥ د روﺳﺎﻧﻮ د ﻣﺨﻨﻴـﻮي ﻟﭙـﺎره ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐـﯥ د‬
‫)ډﮐﺸـŠي( ده‪ .‬ﺑﻴﻠﻴــﻮ ﺧﭙــﻞ ‪O‬ﺮاﻣــﺮ د ﻫﻐــﻮ اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي اﻓﴪــاﻧﻮ ﻟﭙــﺎره ﭼــﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﻧﯧﻐﯥ ﻻس وﻫﻨﯥ ﭘﻠﻮﻳﺎن وو‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐﯥ ﻳﯥ دﻧﺪې درﻟﻮدې د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د زده ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻟﻴﮑﻠـﯽ و‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻴﻮ د ﺧﭙﻠﻮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ واﻳﻲ ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺧﺘﻴ§ـﻪ ﭘﻮﻟـﻪ‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۸۶۳‬ﮐﯥ ﺣﮑﻮﻣﺖ وﻣﻨﻠﻪ ﭼﯥ ﻫﺮ اﻓﴪ ﭼـﯥ د ﺷـﻔﺎﻫﻲ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﻪ اﻣﺘﺤـﺎن‬
‫اﺑﺎﺳ” دی ﭼﯥ د ‪O‬ﻠ‪a‬ـﺖ ﻧـﻪ د ﻋﺮﺑـﻮ ﺗـﺮ ﺳـﻤﻨﺪر‪O‬ﻲ ﭘـﻮرې اﻣﺘـﺪاد ﻟـﺮي‪ ،‬د‬
‫ﮐﯥ ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﳾ ﻧﻮ ﭘﻨ§ﻪ زره ﮐﻠﺪارې ورﮐﻮل ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﺳــﻮوﻳﻞ ﭘﻮﻟــﻪ ﻳــﯥ د ﻋﺮﺑــﻮ ﺳــﻤﻨﺪر‪O‬ﯽ دی‪ ،‬د ﻟﻮﯦــﺪﻳ‪ q‬ﭘﻮﻟــﻪ ﻳــﯥ د ﻓــﺎرس د‬
‫د ﺑﻴﻠﻴﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﮐﺘﺎب ﭘـﻪ ‪ ۱۸۵۷‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د ﻳـﻮه ﺳـﻴﺎﳼ ﻣﺎﻣﻮرﻳـﺖ دور‪ ،‬ﺑـﻞ‬
‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻪ او ﮐﺮﻣﺎﻧﻪ ﭘﻮرې اﻣﺘﺪاد ﻟﺮي او د ﺷـ«ل ﭘﻮﻟـﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺮ ﺧﻮاﺟـﻪ ﺻـﺎﻟﺢ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻳﯥ د ﻳﻮﺳﻔﺰو ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ رﭘـﻮټ ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۶۴‬ﮐـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﭘﻮرې د اﻣﻮ ﺳﻴﻨﺪ ﺟﻮړوي‪.‬‬
‫ﻟﻨﺪن ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷـﻮی دی‪ .‬درﻳـﻢ او ‪F‬ﻠـﻮرم ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣـﺮ او اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي‬
‫ﺑﻴﻠﻴﻮ واﻳﻲ ﭼﯥ اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﻳـﻮ ﺑﺮﻳـﺎﻟﯽ او ﻣﺤﺒـﻮب‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳﻴﻨﺪ دی‪ .‬ﺑﻞ اﺛﺮ ﻳﯥ »زﻣﻮږ د ﭘﻨﺠﺎب ﴎﺣﺪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪ .‬ﺷﭙ‪h‬م اﺛـﺮ ﻳـﯥ‬
‫ﭘﺎﭼﺎ و‪ .‬ﺧﻠﮑﻮ ﻳﯥ د زړورﺗﻴﺎ‪ ،‬ﻣﯧ‪.‬اﻧﯥ او ﺑﺮﻳـﺎﻟﻴﻮ ﺟ‪a‬ـ‪.‬و ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ ﺳـﺘﺎﻳﻨﻪ ﮐﻮﻟـﻪ‪.‬‬
‫»د اﺑﺎﺳ” ﻧﻪ ﺗﺮ دﺟﻠﯥ ﭘﻮرې« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي‪.‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۷۴‬ﮐـﯥ ﺧﭙﻮرﺷـﻮی دی‪.‬‬
‫ﭘﺪاﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﺧﭙـﻞ ﺳـﺎده ژوﻧـﺪ‪ ،‬د ﻣﯧﻠﻤـﻪ‬
‫اووم ﮐﺘﺎب ﻳﯥ »اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او اﻓﻐﺎﻧﺎن« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪ ،‬اﺗﻢ ﮐﺘﺎب ﻳـﯥ »داﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﭘﺎﻟﻨﯥ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ او ﭘﺨﭙﻞ درﺑﺎر ﮐﯥ د ﻫـﺮ ډول ﺧﻠﮑـﻮ د ﻣﻨﻠـﻮ ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ ﭘـﻪ \ـﻮل‬
‫ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۸۷‬ﮐﯥ ﭘﻪ ﮐﻠﮑﺘﻪ ﮐﯥ ﺧﭙﻮر ﺷـﻮی دی‪ .‬وروﺳـﺘﯽ‬
‫وﻟﺲ ﮐﯥ ﻣﺤﺒﻮب و‪ ،‬د ﺧﭙﻠﯥ اوږدې واﮐﺪارۍ ﭘـﻪ ﻣـﻮده ﮐـﯥ ﻳـﯥ د ﺧﻠﮑـﻮ د‬
‫ﮐﺘﺎب ﻳﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻗﻮم ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﯥ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻪ ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۹۱‬ﮐـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ژوﻧﺪاﻧﻪ د ﺑﻬﱰوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻫﯧ‪ µ‬وﻧﻪ ﮐـ‪.‬ل‪ .‬ﺑﻴﻠﻴـﻮ واﻳـﻲ ﭼـﯥ اﻣـƒ ﺷـﯧﺮﻋﲇ ﺧـﺎن‬
‫ﻟﻨﺪن ﮐﯥ ﺧﭙﻮر ﺷﻮی دی‪ .‬ﺑﻴﻠﻴﻮ د وزﻳﺮو ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯥ واﻳـﻲ ﭼـﯥ دا ﻳـﻮه ﺳـﱰه‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ﻟ‪ .‬ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﺟ‪.a‬و ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﯥ ﭘ‪W‬ﯥ \ﻴﻨ‪a‬ﯥ ﮐـ‪.‬ې ﻧـﻮ ﭘـﺪې‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ده ﭼﯥ ﺷﻞ زره ﻣﻼﺗ‪.‬ي ﺟﻨ‪a‬ﻲ ﻣﯧ‪.‬وﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬دی د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ واﻳﻲ‬
‫ﻫ‪Y‬ﻪ ﮐﯥ ﺷﻮ ﭼﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه اړﻳﮑـﯥ ‪V‬ـﯥ ﮐـ‪.‬ي‪ .‬ﻫﻤـﺪا و ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪۱۸۶۹‬‬
‫ﭼﯥ دوی ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا ﺗﮑـ‪.‬ه زړه ور او ﻣﻐـﺮور ﺧﻠـﮏ دي او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا ﻏـﺪار‬
‫ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﭘــﻪ اﻣﺒﻠـﻪ ﮐــﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ د وﻳﴪـا ﻻرډ ﻣﻴــﻮ ﴎه ﻟﻴﺪﻧـﻪ وﮐــ‪.‬ه‪ .‬د‬
‫دي‪ .‬دی دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﺧـﻮا ډﯦـﺮ ﮐﻠـﮏ وﻃـﻦ ﭘـﺎﻟﻮﻧﮑﻲ او‬
‫دوﺳﺘﯽ د ﺗ‪.‬ون ﻟﻪ ﴎﺗﻪ رﺳﯧﺪو وروﺳﺘﻪ ﺧﻮﺷﺎﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗـﻪ راو‪O‬ﺮ‪J‬ﯧـﺪ او‬
‫ﭘﺨﭙﻞ ﻗﻮم ﻏﺮه ﺧﻠﮏ دي ﻣ‪a‬ﺮ د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا د ﭘﻴﺴﻮ د ﭘﺎره ﺧﭙﻞ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﺳﭙﯧ‪Y‬ﲇ‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ زﻳﺎﺗﯥ ﭘﻴﺴﯥ او وﺳﻠﯥ د ﺳـﻮﻏﺎت ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ورﮐـ‪.‬ې‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮدې‬
‫ارز‪V‬ﺘﻮﻧﻪ او ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ﻧ‪h‬دې \ﻮﻟﻨﻴﺰې اړﻳﮑﯥ ﭘﻪ ﻟﻐﺘـﻪ وﻫـﻲ‪ .‬دی ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ او د‬
‫اﻣﯿﺮ ﺷƒﻋﲇ ډﯦﺮې زﻳﺎﺗﯥ د ﺳﻤﻮﻧﻮ ﻃﺮﺣﯥ ﻫﻢ ﻟﻪ ‪J‬ﺎن ﴎه وﻃﻦ ﺗـﻪ ﻳـﻮوړې‪.‬‬
‫ﻫﻐـﻮی ﻏﺮوﻧـﻪ او درې د ﻫﻨـﺪ د اﻣﻨﻴــﺖ د ﭘـﺎره ﺣﻴـﺎ— اﻫﻤﻴـﺖ درﻟــﻮدوﻧﮑﯥ‬
‫ﺧﻮ ﺑﻴﻠﻴﻮ دا ﻫﻢ واﻳﻲ ﭼﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻧﻪ د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن د ﺑﯧـﺰارۍ ﺳـﱰ‬
‫ﺑﻮﱄ‪ .‬د دﻏﯥ ﺳﻴﻤﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﭙ‪ h‬ﺳﻮه ﻣﻴﻠﻪ اوږده ﺳﺎﺣﻪ ﮐﯥ ﭘﺮاﺗﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٥٦ /‬‬
‫ډارﻣﺴ‪QQ‬ﺮ‬
‫د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ او ﮐﺎﺑﻞ اړﻳﮑﯥ دوﻣﺮه ﺧﺮاﺑﯥ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﺑﻴﺎ ﻫﯧ‪ µ‬ﮐﻠﻪ ‪V‬ﯥ ﻧﻪ ﺷـﻮې‪.‬‬
‫ډارﻣﺴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻮه ﭘﻪ ﻟﻮﯦﺪﻳ§ﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﮐﯥ ﻫﻐـﻪ ﺳـ‪.‬ی دی ﭼـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺷﻔﺎﻫﻲ ادب ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ زﻳﺎت ﮐـﺎر ﮐـ‪.‬ی دی‪.‬‬
‫ده ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ اﺛﺮ ﭼﯥ ﻳﻮه وړه رﺳﺎﻟﻪ ده »ﭘﻪ اﻓﻐـﺎ‪ C‬ﺳـﻨﺪرو ﮐـﯥ اﻓﻐـﺎ‪ C‬ﻣﻴﻨـﻪ«‬
‫ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘﻪ اﻧ‪a‬ﻠﯿﴘ ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻠﯽ دی او ﭘﺨﭙﻠﻪ دی ﻳﯥ د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﻳـﻮه ﻏـﻮره‬
‫œﻮﻧﻪ ‪oO‬ﻲ‪ .‬ﭘﺪې اﺛﺮ ﮐﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻟ‪ h‬ﻣﻮﻧﺪوﻧﮑﯥ او ان ﻧـﻪ ﻣﻮﻧـﺪوﻧﮑﯥ ﺗـﺮ ﺷـﻠﻮ‬
‫وﻟﴘ ﺳﻨﺪرې او ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻨۍ ﭘﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ژﺑﺎړه ﮐ‪W‬ـﻞ ﺷـﻮې دي‪ .‬د ﺗـ‪h‬ي‬
‫ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ده دا ژﺑﺎړه ﭘﻪ داﺳﯥ ‪J‬ﻮاک ﴎه ﮐ‪.‬ې ده ﭼﯥ د ﺷﻌﺮي ‪V‬ﮑﻼ ﻟﻪ ﻧﻈـﺮه‬
‫ﺗﺮ اﺻﻞ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬ده ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ ﮐـ‪.‬ې ﺑﻠﮑـﯥ‬
‫را\ﻮﻟﯥ ﮐ‪.‬ې ﺳﻨﺪرې ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺛﻘﺎﻓﺖ او ﮐﻠﺘﻮر ډﯦـﺮه ‪V‬ـﻪ ﻫﻴﻨـﺪاره ﺑﻠﻠـﯥ‬
‫ده‪.‬‬
‫ﺑﻞ ﻣﻬﻢ اﺛﺮ ﻳﯥ »د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ وﻟﴘ ﺳﻨﺪرې« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﯥ ﻧـ‪h‬دې ﻳـﻮ ﺳـﻞ ﺷـﻞ‬
‫ﺳﻨﺪرې ﭘﮑﯥ ‪J‬ﺎی ﺷﻮې دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﻮزه ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐﯥ را\ﻮﻟﯥ ﮐـ‪.‬ې وې‪ .‬ده‬
‫دﻏﻪ ﺳﻨﺪرې »د ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا د ﻫﺎر و ﺑﻬﺎر« ﺗﺮ ﴎﻟﻴـﮏ ﻻﻧـﺪې ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ رﺳـﻢ‬
‫اﻟﺨﻂ ﻟﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ژﺑﺎړې ﴎه ﮐ‪W‬ﻠﯥ دي‪ .‬ﻳﻮه œﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ده ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺷـﻬﮑﺎر‬
‫ﺑﻠﻠﯥ ده دا ده‪:‬‬
‫ﺑﯧ‪a‬ﺎ ﻣﯥ دی ﺳــــﻴﻞ ﮐ‪.‬ی ﭘﻪ ﺑﺎزار د ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ‬
‫اوس ‪ O‬ﻟﮑﻪ ﺑﻮرا ﺷﻮم ﭘﻪ ‪O‬ﻠﺰار د ﺗﻮرو زﻟﻔﻮ‪۱۷۶‬‬
‫ﮐﺎﺑﻞ د اﮐ‪Ù‬ه ﻣﯧﻮو وﻧﯥ‪ ،‬دﻟﺘﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﺷﻨﯥ ﮐﻴ‪h‬ي او ﮐﻪ ﭘﯧﻮﻧﺪ ﳾ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ‬
‫ده دا ﻫﻢ وﻳـﲇ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د ﻫﻨـﺪو‪-‬ارﯾـﺎﻳﻲ ژﺑـﻮ د ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﭘـﻪ ﻟﻮﯦـﺪﻳﺰه ﻳـﺎ‪C‬‬
‫ارﻳﺎﻳﻲ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي او ﻳﻮه ﺑﯧﺨﻲ ﻟﺮﻏﻮﻧﯥ ژﺑﻪ ده‪.‬‬
‫دی ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻳﻬﻮد و د ﻳﻮه ﻟﻮی ﭘﻠﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ دې ﭘﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﯧﺪ ﭼـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﻨﻲ اﴎاﺋﻞ ﻧﻪ دي‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ د ﻫﻐﻮ ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ ارﻳﺎﻳﺎﻧﻮ اوﻻده ده ﭼﯥ ﺗـﺮ \ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﺮﻏﻮﻧﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﻧﻪ رادې ﺧﻮا ﻧﻪ ﭘﻪ ﻧﻨﻨ‪ +‬ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐﯥ ﻣﻴﺸﺘﻪ دي‪.‬‬
‫دی د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳﻨﺪرې د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ر‪V‬ﺘﻴﻨﻮ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻮ ‪V‬ﮑﺎرﻧﺪوی او ﻟـﻪ ژوﻧـﺪه ډﮐـﯥ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥٥ /‬‬
‫ﻻﻣﻞ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ د اﻳﺮان او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﭘـﻮﻟﯥ \ﺎﮐـﻞ و‪ .‬دې ﻣﺴـﻠﯥ‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﺪې ﭼﯥ اﻣƒ ﺗﻪ د ﻫﺮ ﳾ ﺧﻮاﺳﺖ وﮐ‪ .‬ﻫﻐﻪ رد ﮐ‪..‬‬
‫ﺗﻮر ﺑﺮن‬
‫ﺗﻮرﺑﺮن ﭘﻪ ﻟﻮﯦﺪﻳ§ﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺳ‪.‬ی دی ﭼﯥ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ د ﻣﺨﻪ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﺷﻔﺎﻫﻲ ادب او ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪.‬ه‪ .‬ده ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻣﺘﻠﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﮐﻴﺴـﯥ‪،‬‬
‫ﮐﻴﺴ‪ +‬او ان د وﻟﴘ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ د اﺷﻌﺎرو ﻳﻮ ‪F‬ﻮ œﻮﻧﯥ ﻳﯥ را\ـﻮﻟﯥ ﮐـ‪.‬ې او ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻞ اﺛﺮ ﭼﯥ ﺑﻨﻮ ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﺧﭙﺎرې ﮐ‪.‬ې دي‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړی د ﺑﻨﻮ ‪V‬ﮑﻼ داﺳﯥ ﺑﻴﺎﻧﻮي »ﭘﻪ ﭘﴪـﱄ ﮐـﯥ داﺳـﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﻟﮑـﻪ ﺗـﮏ‬
‫ﺷـ” ﺑﺨﻤـﻞ ﭘﮑـﯥ ﻏﻮړﯦـﺪﻟﯽ وي او ﭘـﻪ ژﻣـﻲ ﮐـﯥ ﻳـﯥ رﻧ‪a‬ـ” ﻓﺼـﻠﻮﻧﻪ داﺳــﯥ‬
‫‪V‬ﮑﺎري ﻟﮑﻪ د ‪V‬ﮑﻼ اﻟﻬﻪ ﭼﯥ ﭘﮑﯥ راﻟﻮﯦـﺪﻟﯥ وي او د ‪V‬ـﮑﻼ ﻫﺎروﻧـﻪ ﻳـﯥ ﻫـﺮه‬
‫ﺧــﻮا ﺧــﻮاره واره ﻏﻮر‪J‬ــﻮﱄ وي‪ ،‬د ﺷﻴﺸــﻢ ډول ډول وﻧــﯥ ﭼــﯥ ‪F‬ــﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻳــﯥ د‬
‫ﻣﺠﻨﻮن ﺑﯧﺪ ﭘﻪ ﺷﺎن رازﻧ‪a‬ﻴ‪h‬ي‪ ،‬دﻟﺘـﻪ او ﻳـﻮازې دﻟﺘـﻪ ﭘﻴـﺪا ﮐﻴـ‪h‬ي‪ .‬د وﻳـﺎﻟﻮ او‬
‫ﻟ‪W‬ﺘﻴﻮ ﭘﻪ ﻏﺎړه ﻳﯥ د ﺗﻮت وﻧﯥ ﭼﯥ ‪O‬ﻮرې ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻳـﯥ ﻳـﻮ ﺧـﻮا ﺑـﻞ ﺧـﻮا ﺧﭙـﺮې‬
‫ﺷﻮې وي‪ ،‬داﺳﯥ ﻣﺰه دار ﺷ” ﺳﻴﻮری ﻟﺮي ﭼﯥ ﺷﻴﺨﺎن ﺗﺴﺒﻴﺢ ﭘـﻪ ﻻس ﺗـﺮې‬
‫ﻻﻧﺪې وﻳﺪه وي‪ .‬د وادي ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﴎه ‪O‬ﻼب ﻫﻢ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻏﻴﺎب ﮐﯥ‬
‫ﻳﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﯧ‪V µ‬ﮑﻼ ﻧﻪ ﺗﮑﻤﻴﻠﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﭘﻪ ﭘﴪﱄ ﮐـﯥ ﻣـﻮج وﻫـﻲ‪ ،‬د‬
‫د ﻣﯧﻮو ﭘﻪ ﺧﻮﻧﺪ ‪F‬ﻮک ﻧﻪ ﻣ‪.‬ﻳ‪h‬ي‪ .‬ﻟﻴﻤﻮ‪ ،‬ﺗﻮت او ﺧﮑـﻲ ﻳـﯥ ﻫـﻢ ﺳـﺨﺖ ﻣـﺰه‬
‫دار او ﺧﻮاږه دي‪ ،‬ﻟﻨه دا ﭼﯥ ﺑﻨـﻮ ﺗـﻪ ﺧـﺪای داﺳـﯥ ‪V‬ـﮑﻼ او ﻫﺴـﺘﻲ ور ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ﺳ‪.‬ي ﺗﻪ ﺟﻨﺖ ‪V‬ﮑﺎري‪۱۷۵«.‬‬
‫ده د ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﺘﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ وﻗﻒ ﮐ‪.‬ې ده‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٥٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥٧ /‬‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻳﺎ‪ C‬اﺳﻼﻣﻴﻪ ﮐﺎﻟﺞ د ﻫﻤﺪې ﻫ‪Y‬ﻮ ﭘﻪ ﻟ‪ .‬ﮐﯥ ﺟـﻮړه ﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬ ‫ﺑﻮﱄ‪ .‬دا ﺳﻨﺪرې ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﻟﻪ ‪V‬ﮑﻼ او ﻗﻮت ﻧﻪ ﺑﯧﺨـﻲ ډﮐـﯥ دي او دا ﭘـﺪې دﻟﻴـﻞ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ د ﭘﯧ‪W‬ﻮر د ﭘﻮﻫﺘﻮن زړی ﺟﻮړاوه‪.‬‬ ‫ﭼﯥ ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﺎت او اﺣﺴﺎﺳﺎت ﭘﻪ ﺳﺎده او ر‪V‬ﺘﻴﻨﯥ ﺑ‪o‬ﻪ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪.‬‬

‫ﻫﺎول‬ ‫ﺟﺎن ‪6‬ﻮرډون ﻻر‪X‬ﺮ‬

‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﻫﺎول اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰ دی ﭼﯥ د ﺷ«ل‪-‬ﻏﺮ‪ t‬ﴎﺣﺪ د ﭘـﻮﻟﯥ وﻟﴘـ ﺳـﻨﺪرې‬ ‫ﺟﺎن ‪O‬ﻮرډون ﻻرﺮ د وزﻳﺮو ژﺑﻪ او ﻋﺎدات ‪F‬ﯧ‪.‬ﱄ دي‪ .‬ده »د وزﻳﺮي ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﭘﻨﺎﻣﻪ ﻳﯥ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐ‪.‬ې ده ﭼﯥ ﭘﻨ§ﻪ اوږدې وﻟﴘـ ﺳـﻨﺪرې او ﻟـﺲ ﻟﻨـۍ ﭘـﻪ‬ ‫]ﻟﻬﺠﯥ[ ‪O‬ﺮاﻣﺮ او ﻟﻐـﺎت« ﭘﻨﺎﻣـﻪ ﮐﺘـﺎب وﻟﻴﮑﻠـﻮ‪ .‬ﺑـﻞ ﮐﺘـﺎب ﻳـﯥ د ﭘﯧ‪W‬ـﻮر ﭘـﻪ‬
‫ﻻﺗ” رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﮐ‪W‬ﻠﯥ دي‪ .‬د وﻟﴘ اوږدو ﺳﻨﺪرو ﻧﻪ ﻳﯥ دوه ﭘﻪ واﻪ ﮐﯥ ﻟـﻪ‬ ‫ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ ﺗﻌﺎﻣﲇ ﻗﻮاﻧ” ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺟ‪.a‬و ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﯥ دي‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ د ﺧﺘﻴ§ﯥ اروﭘﺎ ﻟﮑﻪ‪ ،‬ﭼﮏ‪ ،‬ﭘﻮﻟﻨ او ﺧﺘﻴ‪ q‬اﳌﺎن ﮐﯥ ﺧﺘـﻴ‪ q‬ﭘـﻮﻫﻨﯥ‬ ‫ډ‪ .‬ل‪ .‬ﻻر‪X‬ﺮ‬
‫ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ او د ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﻣﺮﮐﺰوﻧﻮ ﮐﯥ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪J‬ﺎی ﭘﻴﺪا ﮐـ‪ .‬او ‪F‬ـﻮ ﺗﻨـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬
‫د ده ﮐﺘﺎب ﭼﯥ د ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﺤﻮه ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼﯥ د ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗ‪h‬ي ﭘﻪ وﻳﻨـﺎ‬
‫ﭘﯧﮋﻧﺪوﻧﮑﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﻮل‪:‬‬
‫دا »داﺳﯥ ﻳﻮ ﻣﻌﺘﱪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ دی ﭼﯥ ﺳﺎری ﻳﯥ ﺗﺮ اوﺳـﻪ ﻧـﻪ دی ﻟﻴﮑـﻞ‬
‫ﭘﻪ ﭼﮑﻮﺳﻠﻮاﮐﯿﺎ ﮐﯥ ﺑﺎﭼﮑﺎ‪ ،‬ﭘﻪ ﺟﺮﻣﻨﻲ ﮐﯥ ‪O‬ﻴ‪a‬ﺮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﺎروي ﮐﯥ ﻣﺎر‪O‬ﻦ ﺳـﺮن‪،‬‬
‫ﺷﻮی‪۱۷۷«.‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ »ﻣﺎ ﺗﻪ د ‪ ۱۹۵۰‬د ﻟﺴﻴﺰې ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﻮ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐـﯥ دا‬
‫ﭘﻪ اﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﯥ ﭘﯧﻨﺰل او ﻧﻮر ﻳﺎدوﻟﯽ ﺷﻮ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ﮐـ‪.‬ې‬
‫ﺧﱪه ډﯦﺮه ﭘﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺷﻮې وه ﭼﯥ دﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﭘـﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﮐـﯥ د ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﻮ د‬
‫دي‪ .‬ډاﮐــﺮ ﭘﯧﻨــﺰل ﭘــﻪ اﻣﺮﯾﮑــﺎ ﮐــﯥ ﭘــﻪ ‪ ۱۹۵۵‬ﮐــﺎل ﮐــﯥ )د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣــﺮ د‬
‫وزارت ﭘﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮﻟﻨﯥ ﺗﻪ د اﺳـﺘﻔﺎدې او د ﭼـﺎپ د ﭘـﺎره ور‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎري ﻟﻬﺠﯥ ﺗﴩﻳﺤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻪ( ﻧﻮﻣﻲ ﮐﺘﺎب ﺧﭙﻮر او ﺑﯿﺎ ﯾﯥ ﭘـﻪ ‪۱۹۶۲-۱۹۶۵‬‬
‫وﺳﭙﺎرل ﺷﻮ‪ .‬ﺧﻮ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭼﯥ ﭼـﺎپ ﻧـﻪ ﺷـﻮه‪ ،‬ﺑﻠﮑـﯥ ﭘـﻪ ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﮐـﯥ ﺑﯧﺨـﻲ‬
‫ﮐﯥ د ﻣﺸﻴ‪a‬ﻦ د ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﭘـﻪ ﻣﻄﺒﻌـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺳـﻴﻨﺪ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻟﻮﺳـﺖ ﭼـﺎپ‬
‫ورﮐﻪ ﺷﻮه او ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬ﴎه د ﺧﻮاﺧـﻮږی ﭘـﻪ ﺟﺎﻣـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﺟﻔﺎ ﻫﻢ وﺷﻮه‪۱۷۸«.‬‬
‫دا ﮐﺎر ﺗﺮ اوﺳﻪ دوام ﻟﺮي او د ‪ ۲۰۰۱‬ﮐﺎل د ﺳﭙﺘﻤﱪ د ﭘﯧ‪W‬ﻮ ﻧﻪ وروﺳـﺘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ ﺗﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﺷﻮې او د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ادب‪ ،‬ﮐﻠﺘـﻮر‪ ،‬دودوﻧـﻮ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ او ﻧـﻮرو‬
‫‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﺗﻪ ﻫﻢ ﭘﺎم زﻳﺎت ﺷﻮی دی‪.‬‬ ‫روس ﮐﯧﭙﻞ‬
‫روس ﮐﯧﭙﻞ ﭘﻪ ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﻫﻨﺪ ﮐﯥ د ډﯦـﺮ ﻟـﻮړ دوﻟﺘـﻲ ﻣﻘـﺎم د ﻟﺮﻟـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﴎه ﮐﻠﮑﻪ ﻣﻴﻨﻪ ‪V‬ﻮدﻟﯥ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ ډﯦـﺮه ‪V‬ـﻪ زده ﮐـ‪.‬ې‪ ،‬ﻟـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﴎه ژر ﺑﻠﺪ ﺷﻮی او ډﯦﺮه ‪V‬ﻪ ‪O‬ﻮزاره ﻳـﯥ ورﴎه ﮐـ‪.‬ې ده‪ .‬ده ﻳـﻮ ډﯦـﺮ ﻣﻌﺘـﱪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ درﳼ ﮐﺘﺎب ﻟﻴﮑﻠﯽ دی‪ .‬دی د ﴎﺣﺪ ﺻﻮﺑﯥ د اﺑﺎدی ﭘﻪ ﻓﮑﺮ ﮐـﯥ و او‬
‫د دې ﺳﻴﻤﯥ ﭘﻮﻫﻨﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﭘﺎم و‪ .‬روس ﮐﯧﭙﻞ د ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﺗـﺮ \ﻮﻟـﻮ ﻧـﻪ ﺳـﱰه‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦٠ /‬‬
‫راﺳﺘﻮن ﮐ‪ .‬او ﻳـﻮ ﺧﭙﻠـﻮاک اﻣـƒ ﺷـﻮ او د ‪ ۱۸۶۳‬ﮐـﺎل ﭘـﻮرې ﻳـﯥ \ـﻮ\ﯥ ﺷـﻮی‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﭘﺮﺗﻪ ﻳﻮ ﻣﻮ\ﯽ ﮐ‪ .‬او ﭘﻪ ﻫﺮات ﮐﯥ ﻣ‪ .‬ﺷـﻮ‪ .‬د ﻣﺤﻤـﺪزاﻳﺎﻧﻮ‬
‫واﮐﻤﻨﻲ ﭼﯥ د اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻳﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮد د داود د رژﯾﻢ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺴﮑﻮرﯦﺪو ﴎه ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳﯧﺪه ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻨ ډول ﺑـﻪ و‪F‬ﯧـ‪.‬ل ﳾ او ﻫـﻢ ﺑـﻪ دا‬
‫ﺟﻮﺗﻪ ﮐ‪.‬م ﭼﯥ د ﻣﺤﻤﺪزو ﭘﻪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺣﺎﻟﺖ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ و‪.‬‬
‫اﻣ‪ D‬ﺷ‪D‬ﻋﲇ ﺧﺎن‬
‫اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﺷﭙﺎړﺳﻮ ‪§V‬ﻮ ﻧﻪ اوه وﻳﺸﺖ زاﻣﻦ او ﭘﻨ§ﻪ وﻳﺸـﺖ‬
‫ﻟﻮﻪ درﻟﻮدې ﭼـﯥ د ده د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ ﻳـﯥ د واک ﭘـﺮ ﴎ ﻟـﻮی ﻏﻮﺑـﻞ او‬
‫ﺷﺨ‪.‬ې ﺟﻮړې ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ د ﻫﯧﻮاد راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﻳـﯥ ﮐﻠﮑـﻪ زﻳﺎœﻨـﻪ ﮐـ‪.‬ه‪ .‬ﻣﺤﻤـﻮد‬
‫ﻃﺮزی ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬اﻣƒ د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ ﭘﻪ ورځ )‪ (۱۸۶۳‬ﭼﯥ ﴎدران او ﻟﻮﻳﺎن ﻫﻢ ورﴎه‬
‫وو‪ ،‬ﭘﻪ ﺷƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﺑﺎﻧـﺪې ﻏـ‪ h‬وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ ﺧﻮاﺗـﻪ ﻳـﯥ ورﳾ‪ .‬ﭘـﻪ ﻟ‪.‬زﯦـﺪوﻧﮑﻮ‬
‫ﻻﺳﻮﻧﻮ ﻳﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﺗﻮره د ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﺗﺮ ﻣﻼ وﺗ‪.‬ﻟﻪ او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﺮي اواز ﻳﯥ ﭘﺎﭼﺎ‬
‫اﻋﻼم ﮐ‪V ،.‬ﻪ ﻳﯥ وﻧﺎزاوه او د ﺑﺮﻳﺎﻟﻴﺘﻮب ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ورﺗﻪ دﻋﺎ وﮐ‪.‬ې‪ ،‬ﺧـﻮ ﻫﻤـﺪا‬
‫ﭼﯥ د ﺟﻨﺎزې او ﻓﺎﺗﺤﯥ ﻣﺮاﺳﻢ ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳـﯧﺪل‪ ،‬ﻫـﺮ زوی ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ ﭘـﻮځ‬
‫ﴎه د ﺧﭙﻞ وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ﻟﻮر روان ﺷﻮ او د ﺣƒاﻧـ‪J +‬ـﺎی دی‪ ،‬ﭼـﯥ ﻫـﺮ ﻳـﻮه ﻳـﯥ‬
‫‪J‬ﺎن اﻣƒ ﺑﺎﻟﻪ‪۱۷۹ «.‬‬
‫د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ دوره د ﺧﭙﻠﻮ وروـﻮ او ﺗﺮوﻧـﻮ ﴎه ﭘـﻪ‬
‫ﺷﺨ‪.‬و ﮐﯥ ﺗﯧﺮه ﺷﻮه او د ﻟﻨې ﻣﻮدې ﻟﭙـﺎره د واک ﻧـﻪ وﻟﻮﯦـﺪ‪ .‬دﻏـﻪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې‬
‫ﭼﯥ ‪F‬ﻠﻮر ﮐﺎﻟﻪ اوږدې ﺷﻮې ﭘﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﺑﺮﻳـﺎﻟﯽ ﺷـﻮ او‬
‫دوﻫﻢ ‪J‬ﻞ واﮐﻤﻦ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﭼﯥ د اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن زاﻣـﻦ او ﳌﺴـﻴﺎن ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬ ‫ﭼﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺟﻨ‪ E‬ﮐﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ‪ ۱۶۵۰۰‬ﭘﻮځ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻫﻐﻪ ﻧـﻪ د ﺷـﭙ‪h‬و ﻧـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻣﻨ§ﻲ ﺷﺨ‪.‬و ﺑﻮﺧﺖ وو روﺳﻴﯥ ﭘﻪ ﻣﻨ§ﻨ‪ +‬اﺳﻴﺎ ﮐﯥ ډﯦـﺮ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬وﮐـ‪ .‬او د‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻨﻮ د ‪J‬ﻴﻨﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﭘﺮﺗﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘـﻮﻟﯥ ﺗـﻪ راورﺳـﯧﺪل‪ .‬اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ‬
‫ﺧﺎن ﺗﻪ دا ﭘﺮ‪J‬ﺎی وﯦﺮه ﭘﻴﺪا ﺷـﻮه ﭼـﯥ د روﺳـﻴﯥ د ﺑـﻞ ﺑﺮﻳـﺪ ﻣﻮﺧـﻪ ﺑـﻪ د ده‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٥٩ /‬‬
‫دﻳﺎرﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪزي او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫اﻣ‪ D‬دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‬
‫اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ‪ ۱۸۱۸‬ﮐﯥ د ﺳﺪوزو د واﮐﻤﻨ‪ +‬د ﭘﺮزﯦﺪو وروﺳﺘﻪ‬
‫د ﻳﻮې اوږدې ﻣﻮدې د ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ﭘـﻪ ﻳـﻮن ﮐـﯥ د ﻣﺤﻤـﺪزو د واﮐﻤﻨـ‪+‬‬
‫ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮد‪ .‬اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﺳﮑﻪ ورور اﻣƒ ﻣﺠﻤﺪ ﭘﺮﺗـﻪ‬
‫د ﴎدار ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎن د ﻳﻮوﻳﺸﺘﻮ زاﻣﻨﻮ ﻧﻪ ﮐﴩ او ﻣﴩ ﻳﯥ وزﯾﺮ ﻓﺘﺢ ﺧـﺎن وو‪.‬‬
‫وزﯾﺮ ﻓﺘﺢ ﺧﺎن ﯾﻮ زړور او ﻣﺪﺑﺮ ﺳ‪.‬ی و او د وزﻳﺮ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ \ﻮل وروـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮړو ‪F‬ﻮﮐﻴﻮ و‪«O‬رل‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘـﻪ وﺣﺸـﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ووژل ﺷـﻮ ﻧـﻮ د ﻫﻐـﻪ د‬
‫ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د ﭘﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎن زاﻣﻨﻮ ﻟﻮﻣ‪.‬ی د واﮐﻤﻦ ﮐﯧﺪو ﻟﭙـﺎره ﻣﺒـﺎرزه ﭘﻴـﻞ‬
‫ﮐ‪.‬ه ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ﭘﺪې ﺑﺮﻳﺎﱄ ﺷﻮل ﭼﯥ واک د ﺳـﺪوزو ﻧـﻪ ﻣﺤﻤـﺪزو ﺗـﻪ‬
‫وﻟﯧ‪h‬دوي‪ .‬ﺧﻮ د واک د ﻟﯧ‪h‬د وروﺳﺘﻪ د دوی ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﺟ‪.a‬ې اور ﺑﻞ‬
‫ﺷﻮ‪ .‬اﻣـƒ دوﺳـﺖ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﭼـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ وروـﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ ‪J‬ـƒک او‬
‫ﻫﻮ‪V‬ﻴﺎر و ﭘﻪ ‪ ۱۸۲۶‬ﮐﯥ د ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ د ﮐﺎﺑـﻞ د واﱄ ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ واک‬
‫را\ﻮل ﮐ‪.‬و او ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ واﮐﻤﻦ ﺷﻮ‪ .‬د اﻓﻐـﺎن‪-‬اﻧ‪a‬ﻠـﻴﺲ د ﻟـﻮﻣ‪.‬ۍ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ﭘـﻪ‬
‫ﺑﻬƒ ﮐﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮ او دوی ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ﭘﺮار ﮐ‪.‬و‪ .‬ﺧﻮ ﺑﻴـﺎ ﮐﻠـﻪ‬
‫ﺷﭙ‪ h‬ﻧﻴﻢ زره اﻧ‪a‬ﺮﻳﺰي ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻮځ و‪ ،‬ﻧـﻮر ﻳـﯥ ﻫﻨـﺪي ﻣﺴـﺘﺨﺪﻣﺎن ﻳـﺎ ﻋﻤﻠـﻪ او‬
‫ﻓﻌﻠـﻪ وه‪ ،‬ﺗﺒــﺎه ﺷــﻮ ﻧــﻮ دوی ﭘــﻪ ‪ ۱۸۴۳‬ﮐـﯥ اﻣــƒ دوﺳــﺖ ﻣﺤﻤــﺪ ﺧــﺎن ﺑﯧﺮﺗــﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦٢ /‬‬
‫اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘﺪې ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه ﻟﻪ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻧﻪ ﺑﯧﺰاره ﺷـﻮ او د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ ﴎه‬
‫ﻳﯥ اړﻳﮑﯥ ډﯦﺮې ﺧﺮاﺑﻪ ﺷﻮې ﭼﯥ ﺑﻴﺎ ﻫﯧ‪Y‬ﮑﻠﻪ ‪V‬ﯥ ﻧﻪ ﺷـﻮې‪ .‬د ﺑﻴﻠﻴـﻮ ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ دې اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﺗﻪ د ﻫﺮﳾ ﺧﻮاﺳﺖ وﮐ‪ .‬ﻫﻐﻪ رد‬
‫ﮐ‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ﺧﱪه دې ‪J‬ﺎی ﺗﻪ ورﺳﯧﺪه ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۷۸‬ﮐﺎل ﮐﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫او اﻧ‪a‬ﻠﻴﺲ دوﻫﻤﻪ ﺟ‪.a‬ه ﭘﻴﻞ ﺷﻮه‪.‬‬
‫ﻻرډ ﻟﻴﻦ ﭼﯥ د »ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬د ﭘﺎﻟﻴﺴﯽ« )‪ (Forword policy‬ﯾﻮ ﮐﻠﮏ ﭘﻠـﻮي و‬
‫د ‪ ۱۸۷۸‬ﮐﺎل د ﻧﻮﻣﱪ ﭘﻪ ﻳﻮوﺷﺘﻤﻪ ﻧﯧﻪ ﭘﺪې ﭘﻠﻤﻪ ﭼﯥ اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن د‬
‫دوی ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻪ دی ﻣﻨﻠﯽ اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي ﭘﻮ‪J‬ﻮﻧـﻮ ﺗـﻪ اﻣـﺮ وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﺑﺎﻧــﺪې د ﺧﻴــﱪ‪ ،‬ﮐــﻮرﻣﯥ او ﺑــﻮﻻن ﻟــﻪ ﻻرې ﻳﺮﻏــﻞ وﮐــ‪.‬ي‪ .‬اﻧ‪a‬ﺮﯦــﺰي ﭘــﻮځ‬
‫ﻫﻤﺪﻏﺴﯥ وﮐ‪.‬ل او د ﮐﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﺟـﻼل اﺑـﺎد او ﮐﺎﺑـﻞ ‪V‬ـﺎروﻧﻪ ﻳـﯥ وﻧﻴـﻮل‪ .‬اﻣـƒ‬
‫ﺷƒﻋﲇ د ﺟ‪.a‬ې ﻧﻪ ډډه وﮐ‪.‬ه‪ ،‬ﺧﭙﻞ زوی ﻳﻌﻘﻮب ﺧﺎن ﻳـﯥ د زﻧـﺪان ﻧـﻪ اﻳﻠـﻪ‬
‫ﮐ‪ .‬او ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎی ﻧﺎﺳﺘﯽ ﻳﯥ و\ﺎﮐﻪ‪ ،‬ﭘﺨﭙﻠـﻪ د روﺳـﻴﯥ ﻧـﻪ د ﭘـﻮ‪J‬ﻲ ﻣﺮﺳـﺘﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﺰار ﺗﻪ ﻻړ او ﻫﻠﺘﻪ د ورﭘﯧ‪W‬ﻮ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻧﻪ ﻣ‪ .‬ﺷـﻮ‪ .‬اﻣـƒ ﻳﻌﻘـﻮب ﺧـﺎن د‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﻼر د ﻣ‪.‬ﻳﻨﯥ وروﺳﺘﻪ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه د ‪O‬ﻨﺪﻣﮏ ﺗـ‪.‬ون ﻻﺳـﻠﻴﮏ ﮐـ‪ .‬او‬
‫ﮐﻴﻮﻧﺎري ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﯥ د ﮐﺎﺑﻞ واﮐﻤﻦ ﺷﻮ ﺧﻮ اﻓﻐـﺎن ﭘـﻮځ د ﺧﻠﮑـﻮ ﭘـﻪ ﻣﻼﺗـ‪ .‬د‬
‫ﺧﭙﻞ ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﺑﺎﻻﺣﺼﺎر ﮐﯥ د اﻧ‪a‬ﻠﺴﺘﺎن ﺳﻴﺎﳼ اﺳـﺘﺎزی‬
‫ﮐﻴﻮﻧﺎري د ورﴎه ﻣﻠ‪a‬ﺮو ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی د ﻣﻨ§ﻪ ﻳـﻮوړل‪ .‬اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ د ﻳﺮﻏـﻞ ﭘـﻪ‬
‫دوﻫﻤﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﯥ اﻣƒ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻌﻘﻮب ﺧﺎن اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ اړ ﮐ‪ .‬او ﺑﺮﺗـﺎﻧﻮي‬
‫ﻫﻨﺪ ﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﺮار ﮐ‪ ..‬ﺑﻞ ‪O‬ﺎم ﻳﯥ د ﻏﭻ اﺧﯧﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﺑﺎﻻﺣﺼﺎر وﺳـﻮزاوه او‬
‫د ﭘﺎ‪F‬ﻮن ‪O‬ون ﮐﻮوﻧﮑﻮ زﻧﺪۍ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﻼ وﺗ‪.‬ﻟﻪ‪.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﻫﻐﻮ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﭼﯥ ﺳﻔﺎرت ﭘﻪ ﺳﻮ‪J‬ﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ وﻧـه اﺧﯧﺴـﺘﯥ وه‬
‫د ﻏﭻ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻫﺮ ﻫﻐﻪ ﭼﺎ ﺗﻪ د ﭘﻨ§ﻮﺳﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ ﭘﻨ§ﻮﺳﻮ زره ﺟﺎﻳﺰه وﻣﻨﻠـﻪ ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻐﻮی ورﺗﻪ و‪V‬ﻴﻲ‪».‬د ‪V‬ـﺎر ﭘـﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷـﻮ ﮐـﯥ ډﯦـﺮو دﻏﺴـﯥ ﺟـﺎﻳﺰې ﺗـﺮ ﻻﺳـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ې‪ ۱۸۰ «.‬ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزي ﭘﺨﭙﻠﻮ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑـﻲ ﭼـﯥ د ﺟـŠال راﺑـﺮ\ﺲ‬
‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﮐﺎر ﭘـﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﮐـﯥ دا ﺷـﻮ‪»:‬ﭼـﯥ د ﮐﻮ‪O‬ﻨـﺎري د ﺳـﻮ ‪J‬ﯧـﺪﱄ ﮐـﻮر ﭘـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٦١ /‬‬
‫ﻫﯧﻮاد وي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي اﻣƒ د دﻏﻪ ﺧﻄﺮ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره وﭘﺘﯧﻴﻠـﻪ ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻳـﻮې‬
‫ﺧﻮا د ﮐﻮر د ﻧﻨﻪ ﺧﭙﻞ دوﻟﺖ \ﻴﻨ‪ E‬او ﻏ‪W‬ـﺘﻠﯽ ﮐـ‪.‬ي او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا د ﻫﻨـﺪ د‬
‫ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻼﺗ‪ .‬ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻟﺪې اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ‪ ۱۸۶۹‬ﮐﺎل ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳـﻮ ﮐـﯥ‬
‫اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﻫﻨﺪ ﺗﻪ ﺳﻔﺮ وﮐ‪ .‬او ﭘـﻪ اﻣﺒﻠـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﻳﯥ د وﻳﴪا ﻻرډ ﻣﺎﻳﻮ ﴎه وﮐﺘـﻞ ﭼـﯥ ﺗـﻮد ﻫﺮﮐﻠـﯽ ﻳـﯥ وﺷـﻮ ﺧـﻮ ﻻرډ ﻣـﺎﻳﻮ د‬
‫روﺳﻴﯥ ﻟﻪ ﻟﻮري د اﻣƒ ﭘﺮ ‪J‬ﺎی وﯦﺮه ﺳـﻤﻪ وﻧـﻪ ﺑﻠﻠـﻪ‪ .‬ﻻرډ ﻣـﺎﻳﻮ اﻣـƒ ﺗـﻪ ډاډ‬
‫ورﮐ‪ .‬ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ د روﺳﻴﯥ ﻟﻪ ﻟﻮري ﺧﻄﺮ ﻧﻪ ﺷﺘﻪ‪ .‬ﻫﻐﻪ اﻣƒ ﺗـﻪ وﺳـﻠﯥ‬
‫ورﮐ‪.‬ې او د ﭘﻮځ د روزﻧﯥ ﻟﭙﺎره ﯾﯥ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻣﺎﻫﯧﺮﻳﻦ ﻫﻢ ورﮐ‪.‬ل‪.‬‬
‫اﻣƒ ﭼﯥ ﺑﯧﺮﺗﻪ وﻃﻦ ﺗﻪ راﺳﺘﻮن ﺷﻮ د ﻻرډ ﻣﺎﻳﻮ د دﻏﻪ ډاډ ﻟﻪ اﻣﻠـﻪ ﭘـﻪ ﭘﺮاﺧـﻮ‬
‫ﺳــﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﻻس ﭘــﻮرې ﮐــ‪ .‬ﭼــﯥ د ﻣﺸــﻮر— ﺷــﻮرا ﺟــﻮړول‪ ،‬د ﻏ‪W‬ــﺘﲇ ﭘــﻮځ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻤﻮل‪ ،‬د رﺳﻤﻲ ادارې ﭘﺮاﺧﻮل‪ ،‬د ‪V‬ﻮوﻧ§ﻴﻮ ﭘﺮاﻧﯧﺴﺘﻞ‪ ،‬د ﺷـﻤﺲ اﻟﻨﻬـﺎر د‬
‫ﺟﺮﻳﺪې ﺧﭙﺮول او ﻧﻮر ﻳﺎدوﻟﯽ ﺷﻮ‪ .‬د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ دﻏﻮ ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ‬
‫ډﯦﺮ ﻣﻬﻢ ﻳﯥ دا و ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ د ﻟﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ﻞ ﻟﭙﺎره د ﻫﯧﻮاد ﻣﲇ او رﺳﻤﻲ ژﺑـﻪ‬
‫اﻋﻼن ﮐ‪.‬ه ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺮې وﻏ‪h‬ﯦ‪h‬م‪.‬‬
‫اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﻧﻴـﺖ درﻟـﻮد ﭼـﯥ ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﭼـﯥ ﭘﺎرﺳـﻴﺎﻧﻮ ﻧﻴـﻮﻟﯽ و ﺑﻴـﺎ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﴎه ﻳﻮ‪J‬ﺎی ﮐ‪.‬ي او ﻫﻐﻪ ﻫﯧﻮاد ﺗﻪ ﻳـﯥ د ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ‪O‬ـﻮاښ وﮐـ‪ ..‬ﺧـﻮ‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﺟ‪.a‬ې د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره د ﺳﻴﺴﺘﺎن د ﻣﻮﺿﻮع د ﺣﻞ ﭘـﻪ ﻣﻮﺧـﻪ د‬
‫دواړو ﻫﯧﻮادو ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬د ﻣﻨ§‪.a‬ﻳﺘﻮب وړاﻧﺪﻳﺰ وﮐ‪ .‬ﭼﯥ د دواړو ﻟـﻮرو ﻟـﻪ ﺧـﻮا‬
‫وﻣﻨــﻞ ﺷــﻮ‪ .‬د اﻧ‪a‬ﻠﻴﺴــﺘﺎن ﻫﻴﺌــﺖ د ﺑﺮﻳــﺪ ﺟــŠال ‪O‬ﻮﻟــ ﺳــﻤﻴﺖ ﭘــﻪ ﻣﴩــۍ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺗﻪ راﻏﯽ‪ .‬د اﻳﺮان ﻟﻪ ﻟﻮري ﻣƒزا ﻣﻌﺼﻮم ﺧﺎن او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﻪ ﺧـﻮا‬
‫ﺳﻴﺪ ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه œﺎﻳﻨﺪه ‪O‬ـﺎن \ﺎﮐـﻞ ﺷـﻮي وو‪ .‬ﮐـﻪ ‪F‬ـﻪ ﻫـﻢ ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴــﻮي او ﺗــﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻈــﺮه د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﺧــﺎوره وه او ﺳــﺎﮐﺎ ﻫــﻢ د ﻟﺮﻏــﻮ‪C‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﻠﮏ وو‪ ،‬ﺧﻮ د ﺳﻴﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺧﺎوره د ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻮ ادﻋﺎ د ژﺑﯥ ﻟـﻪ ﻧﻈـﺮه‬
‫وه او د ﻫﻐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ وﻳﺎړوﻧﻪ ﻳﯥ د ‪J‬ﺎن ﺑﻠﻞ‪ .‬اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د اﻓﻐـﺎ‪ C‬ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﻳـﻮه‬
‫ﺑﺮﺧﻪ د ‪O‬ﻮﻟ ﺳﻤﻴﺖ د ﻏƒﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻨ§‪.a‬ﻳﺘﻮب ﭘﻪ اﺳﺎس اﻳﺮان ﺗﻪ ورﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٦٣ /‬‬

‫رﻗﻴﺒﺎﻧﻮ ﴎه ﻳﯥ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐ‪.‬ې وه‪ ۱۸۴«.‬اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن د دود ﭘﺮﺧﻼف ﻟـﻮړ‬ ‫ﮐﻨواﻟﻮ ﺑﺎﻧﺪې داروﻧـﻪ و‪J‬ـ‪.‬وي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ دﻏـﯥ ﭘﯧ‪W‬ـﯥ ﮐـﯥ ‪O‬ـون ﮐـﻮوﻧﮑﻲ‬
‫ﻣﻨﺼﺒﻮﻧﻪ ﻏƒ ﺧﺎﻧﺪا‪ C‬ﮐﺴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ورﮐ‪.‬ل‪ .‬اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﺳﻴﺪ ﻧـﻮر ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫ﻏﺮﻏﺮه ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﺧﻠﮏ ﻫﻠﺘﻪ د ﻧﻨﺪاره ﮐﻮﻟﻮ او ﭼﻮر ﮐﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ﻏﻮﻧـ‬
‫ﺷﺎه ﮐﻨﺪﻫﺎری )ﺳـﻴﺪ ﻧـﻮر ﻣﺤﻤـﺪ ﺷـﺎه د ﻓﻮﺷـﻨﺞ و او ﻓﻮﺷـﻨﺞ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ د‬ ‫ﺷــﻮي وو‪ .‬ﺑــﯥ وﺟــﺪاﻧﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎﻧﻮ ﭼــﯥ زړوﻧــﻪ ﻳــﯥ ﻟــﻪ ﮐﺮﮐــﯥ ﻧــﻪ ډک وو او د‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺳﻴﻤﻪ وه( د ﻟﻮی ﻣﺨﺘﺎر ﻳﺎ‪ C‬ﺻـﺪراﻋﻈﻢ‪ ،‬ﺣﺒﻴـﺐ ﷲ وردګ د ﻣـﺎﻟﻴﯥ‬ ‫ﭼﻨﺪول ﺷﻴﻌﻪ ‪O‬ﺎﻧﻮ ﭼﯥ ﻫﻐﻮی د ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﭘﻪ ﺑﺪل ﮐﯥ اﻧﻌﺎم ﻏﻮ‪V‬ﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻪ دﻏﯥ‬
‫وزﻳـﺮ ‪ ،‬ﻋﺼـﻤﺖ ﷲ ﺟﺒﺎرﺧﯧـﻞ د ﮐﻮرﻧﻴـﻮ ﭼـﺎرو وزﻳـﺮ‪ ،‬ارﺳـﻼﺧﺎن ﺟﺒﺎرﺧﯧـﻞ د‬ ‫ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻪ ‪O‬ﻪ وﮐ‪.‬ه او ﺑﯥ ‪O‬ﻨﺎه ﺧﻠﮏ ﻳﯥ ﭘﻪ ‪ ƒO‬ﮐﯥ ورﮐ‪.‬ل‪ .‬ﻧـﻮرو ﻫـﻢ ﺣﺘـﯽ د‬
‫ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﭼﺎرو وزﻳﺮ‪ ،‬ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ و\ﺎﮐـﻞ او ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪ ﻓﻮﺷـﻨﺠﻲ‪ ،‬ﻣـﻼ ﺷـﺎه ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫ﻳﻮ ‪F‬ﻪ ‪O‬ﯥ ﻟﭙﺎره ﻫﻤﺪﻏﺴﯥ وﮐ‪.‬ل‪.۱۸۱ «.‬ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ »د ﻧـﻮرو‬
‫ﮐﺘﺐ ﺧﯧﻞ‪ ،‬او ﻗﺎﴈ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻳﻮﺳﻔﺰی ﻳﯥ ﻫﻢ د ﮐﺎﺑﻴﻨﯥ ﻏ‪.‬ي وو‪.‬‬ ‫ﭘﻪ ﮐﻮروﻧﻮ ﮐﯥ ﻣﯧﻠ«ﺳﺘﻴﺎوې وې‪ ،‬دا ﻫﻐﻪ ﺧﻠﮏ وو ﭼﯥ د ﭘﯧﺮﻧ‪a‬ﻴـﺎﻧﻮ راﺗـ‪ E‬ﺗـﻪ‬
‫ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې اﻣƒ ﺷﯧﺮﻋﲇ ﺧﺎن ﻳﻮ ﻣﻨﻈﻢ او داﻲ اردو ﺟﻮړ ﮐ‪ .‬ﭼـﯥ ﺷـﻤﯧﺮ‬ ‫ﻳﯥ ﻫﺮﮐﻠﯽ وﻳﻠﯽ و او د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﺧﱪو » د دوی ﻏﻤـﻪ ﺧﻮړﻟـﻪ ﺷـﻮې وه«‬
‫ﻳــﯥ ﺷــﭙ‪ h‬ﭘﻨ§ــﻮس زرو ﺗــﻪ رﺳــﯧﺪه ﭼــﯥ د ﻣﺤﻤــﺪزاﻳﻲ ﴎداراﻧــﻮ ‪J‬ــﺎی ﭘ‪W‬ــﺘﻮ‬ ‫دوی زﻳﺎﺗﺮه ﺷﻴﻌﻪ او ﻗﺰﻟﺒـﺎش وو‪ ،‬ﭼـﯥ د ‪V‬ـﺎر ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﭼﻨـﺪوﻟﻮ ﮐـﯥ‬
‫وﻳﻮوﻧﮑﻮ ﻏƒ ﻣﺤﻤﺪزاﻳﻲ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﻧﻴﻮ‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د ﻣﻠﮑـﻲ او ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﭼـﺎرو د‬ ‫اوﺳﯧﺪل‪ ،‬ﭼﯥ ﺷﺎوﺧﻮا ﻳﯥ \ﻴﻨ‪ E‬دﻳﻮال او ﺧﻨـﺪق وو‪ .‬دوی ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻓﺮﻗـﻪ ﻳـﻲ‬
‫اﻏﯧﺰﻣﻦ ﭼﻠﻨﺪ ﻟﭙﺎره ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﻮه‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐﺎﮐ‪O .‬ـﺮد ﴎه ﺳـﻢ واﻳـﻲ‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ ﴎه ﻧﺎﻣﺴﻠ«ﻧﺎن د ﻣﺴﻠ«ﻧﺎﻧﻮ ﻧﻪ ﻏﻮره ‪oO‬ﻞ‪۱۸۲ «.‬‬
‫ﭼﯥ اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن د ﻧﻮرو ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د رﺳـﻤﻲ ﮐﻮﻟـﻮ‬ ‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﺟŠال ﭘﺮﺮوز ﭼﯥ د ﮐﻨﺪﻫﺎر »‪V‬ﺎر ﺗﺮ ﭘﻮره ﮐﻨـﱰول ﻻﻧـﺪې وﻧﻴـﻮ‬
‫ﻟﭙـﺎره ﮐﻮ‪V‬ـ‪ b‬دا ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨـﺪوي ﭼـﯥ د ده ﻣــﲇ ﺷـﻌﻮر ډﯦـﺮ ﻏ‪W‬ـﺘﻠﯽ او ﻗــﻮي و‪.‬‬ ‫او د ﻫﻐﻪ ‪ ۱۸۰۰۰‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺳﻮدا‪O‬ﺮو او ﭘﺎړﺳـﻴﻮاﻧﺎﻧﻮ ﭘﺮﺗـﻪ \ـﻮل‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ د دﻏﯥ اړﺗﻴﺎ او ﭘﺨﭙﻠﻪ د اﻣƒ د ﻧـﻮي ﻣـﲇ ﺷـﻌﻮر د دې ﻻﻣـﻞ و ﭼـﯥ‬ ‫ﻟﻪ ‪V‬ﺎره واﻳﺴﺘﻞ‪۱۸۳ «.‬‬
‫ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻳﻮې ر‪V‬ﺘﻴﻨﯥ ﻣﲇ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ وده او ﭘﺮﻣﺤﺘـ‪ E‬وﮐـ‪.‬ي او‬ ‫ﭘــﻪ ﭘــﺎی ﮐــﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﺑﻬﺮﻧــﯽ ﺳﻴﺎﺳــﺖ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧــﻮ ﻻﺳــﺘﻪ ورﻏــﯽ او‬
‫د ﻓﺎرﳼ ‪J‬ﺎی وﻧﻴﴘ‪ .‬د دﻏﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻟﭙﺎره د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻟﻴﮑﻞ او ژﺑﺎړل ﭘﻴﻞ‬ ‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ــﻪ ﺗــﺮ ډﯦــﺮې اﻧــﺪازې اﻓﻐﺎﻧــﺎن د ﻋﴫــي ﻣــﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻋﴫــي ﺳــﺎﻳﻨﺲ‪،‬‬
‫ﺷﻮل‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳﻴﻨﺪ )ﻗﺎﻣﻮس( د ﻻر‪V‬ﻮد ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺣﺘﻤـﻲ ﺷـﻮ‪ ،‬ﻋﺴـﮑﺮي ﺗﻌﻠـﻴﻢ‬ ‫ﻋﴫي ﭘﻮﻫﻨﯥ او ﻋﴫي ﺗﺨﻨﻴﮏ ﻧﻪ ﻟƒې ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮې ﺷﻮې‪ ،‬واړه او ﻟﻮی ﻣﺎﻣﻮران ﭘﻪ اﻟﻘﺎﺑﻮ ووﻳﺎړل ﺷـﻮل او‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﻮﻟ‪) +‬ﻗﻮﻣﺎﻧﺪې( د اﻓﻐﺎن ﺟﻨ‪a‬ﻴـﺎﻟﻴﻮ د ‪oO‬ـﻮ ﺻـﻨﻔﻮﻧﻮ ﻟﭙـﺎره‬ ‫اﻣ‪ D‬ﺷ‪D‬ﻋﲇ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﺟﻮړې ﺷﻮې‪ .‬ﻟﻴﺘﻮ‪O‬ﺮاﰲ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﭘﻪ ﮐﺎر وﻟﻮﯦﺪه او د ﺷﻤﺲ اﻟﻨﻬﺎر‬
‫د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﭘﺎﭼﺎﻳﻲ ﮐﯥ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﻣـﯥ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه‬
‫اﺧﺒﺎر ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﯥ ﻣﻄﺒﻌﯥ ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮ‪ .‬د ﻗﺎﴈ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻟـﻪ ﺧـﻮا »ﻗﻮاﻋـﺪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻟﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ﻞ ﻟﭙﺎره د ﻫﯧﻮاد ﻣﲇ او رﺳـﻤﻲ ژﺑـﻪ اﻋـﻼن ﺷـﻮه او ﭘـﻪ دﻏـﻪ‬
‫ﭘﻠﻦ ﭘﻴﺎده« ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﺷﻮ ﭼﯥ ﺗﴩﻳﺤﺎت ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ و‪ .‬ﻋﻠـﻢ ﻗﻮاﻋـﺪ‬
‫ﺣﻴﺚ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻪ ﻧﻨﻮﺗﻠﻪ‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻟﭙﺎره دا ﻳﻮ اﻧﻘـﻼ‪ t‬ﺣﺮﮐـﺖ و‪ .‬ﭘﻮﻫﺎﻧـﺪ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ د درﻳﺎ ﺧﺎن ﻧﻴﺎزي ﻟﻪ ﺧـﻮا‪ ،‬ﻗﻮاﻋـﺪ ﻋﺴـﮑﺮي د ﻣﺤﻤـﺪ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﻟـﻪ ﺧـﻮا‬
‫ډاﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ .‬د دې ﺑﺪﻟﻮن اﺻﲇ ﻻﻣﻞ دا ﺑـﻮﱄ ﭼـﯥ »ﭘـﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ي‬
‫وﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮل‪» .‬دﻏﻪ ﻣﺸﮑﻮر واﮐﻤﻦ ‪J‬ﺎن ژر ﭘﺪاﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ وﻣﻮﻧﺪ ﭼـﯥ ادﻋـﺎ‬
‫ﴎ ﮐﯥ ﻫﻐﻪ ﻣﺤﻤﺪزاﻳﻲ ﴎداران ﻳﺎ ﭘﻪ ﺟﻨ‪a‬ﻮﻧﻮ ﮐﯥ ووژل ﺷﻮل‪ ،‬ﻳﺎ ﭘـ ﺮار ﮐـ‪.‬ای‬
‫وﮐ‪.‬ي ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻫﻐﻪ د ﻫﯧﻮاد واﻟﻮ ﻣﲇ ژﺑﻪ ﺷﻮې وه‪ .‬د دﻏﻪ اﻣـƒ ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺷﻮل او ﻳﺎ ﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ ﭼﺎرو ‪F‬ﺨﻪ واﻳﺴﺘﻞ ﺷﻮل ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٦٥ /‬‬

‫اﻣ‪ D‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎرﳼ اﻣﺎﻧﺘﻲ ﺑ‪o‬ﮑﯥ وې‪ ۱۸۵ «.‬د ﻏﻮث ﺧﻴﱪي ﭘﻪ اﻧﺪ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن‬
‫ﻟﻪ ﺧﻮا د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د رﺳﻤﻲ ﮐﻮﻟﻮ اﺻﲇ ﻣﻮﺧﻪ د اﻳﺮان د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک د‬
‫ﻟﮑﻪ ﭼـﯥ ﻣـﯥ د ﻣﺨـﻪ ﻳﺎدوﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن د اﻓﻐـﺎن‪-‬اﻧ‪a‬ﻠـﻴﺲ د‬
‫ﻣﺎﺗﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻟﻮر ﻳﻮ اﻏﯧﺰﻣﻦ ‪O‬ﺎم و‪۱۸۶ .‬‬
‫دوﻫﻤﯥ ﺟ‪.a‬ې ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﴎه د ﻫﯧﻮاد ﺷ«ل ﺗﻪ ﭘﺪې ﻧﻴﺖ ﭼﯥ روﺳﻴﻪ ﺑﻪ ورﴎه‬
‫د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻫﻐﻪ ﺳ‪.‬ی ﭼﯥ د اﻣƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﴎه ﻳـﯥ د ﺳـﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪.‬ي ﻻړ ﺷﻮ او روﺳﺎن د دې ﭘﺮ‪J‬ـﺎی ﭼـﯥ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ورﴎه وﮐـ‪.‬ي دی‬
‫ﺗﯧــﺮه د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د رﺳــﻤﻲ ﮐﻮﻟــﻮ ﭘــﻪ ﻫﮑﻠــﻪ اﺳــﺎﳼ ﻣﺮﺳــﺘﻪ وﮐــ‪.‬ه ﻫﻐــﻪ ﻗــﺎﴈ‬
‫ﻳﯥ وﻫ‪Y‬ﺎوه ﭼﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه ﺟﻮړه وﮐ‪.‬ي‪ .‬اﻣƒ د ﻫﻐـﯥ ﻧـﺎروﻏ‪ +‬ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻳﻮﺳﻔﺰی و ﭼﯥ ﻳﻮ ﻋﺎ‪ ،º‬ﺷـﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻟﻴﮑـﻮال او ژﺑـﺎړوﻧﮑﯽ و‪ .‬ﮐﻬ‪a‬ـﺪای‬
‫ﭼﯥ ورﺗﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﻮې وه ﭘﻪ ﻣﺰار ﮐـﯥ ﻣـ‪ .‬او ﻫﻠﺘـﻪ ﺧـﺎورو ﺗـﻪ وﺳـﭙﺎرل ﺷـﻮ‪ .‬ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻴﮑﻲ ﭼﯥ ﻗـﺎﴈ ﻋﺒـﺪاﻟﻘﺎدر داﺳـﯥ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﮐـ‪.‬ل ﭼـﯥ د درې ‪O‬ﻮﻧـﻮ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﮐـﯥ اﻣـƒ ﻣﺤﻤـﺪ ﻳﻌﻘـﻮب ﺧـﺎن واﮐﻤـﻦ ﺷـﻮ او ﭘـﻪ ‪O‬ﻨـﺪﻣﮏ ﮐـﯥ ﻳـﯥ د‬
‫ﭘﻮ‪J‬ﻲ \ﻮﻟ‪a‬ﻴﻮ ﻳﺎ‪ C‬ﺳـﭙﺮو‪ ،‬ﭘﻴـﺎده او ﺗـﻮﭘﭽﻲ ﻟﭙـﺎره ﺑـﻮﻟ‪O +‬ـﺎﻧﯥ وﺿـﻊ ﺷـﻮې او‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه ﺗـ‪.‬ون ﻻﺳـﻠﻴﮏ او د ﻫﯧـﻮاد ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ ﺳـﻴﻤﯥ ﻳـﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ ﺗـﻪ‬
‫ﭘﻮ‪J‬ﻲ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪې د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﺷﻮې او ﭘﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ ﮐـﯥ ﺗﴩـﻳﺢ‬
‫ورﮐ‪.‬ې‪.‬‬
‫ﺷﻮې وې‪ .‬د ده ﻳﻮه ژﺑﺎړه ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﺴﮑﺮي ﻟﺴﺎن اﻓﻐﺎ‪ C‬ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي او ‪ ۳۸۲‬ﻣﺨـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ اﻓﻐﺎن ﭘﻮځ د ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﻣﻼﺗـ‪ .‬ﭘـﺎ‪F‬ﻮن وﮐـ‪ .‬او د‬
‫ﻟﺮي‪ ۱۸۷.‬د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ دا ﭼﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﮐﺴﺎن واﻳـﻲ ﭼـﯥ اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﺑﺎﻻﺣﺼﺎر ﮐﯥ ﻳﯥ د اﻧ‪a‬ﻠﻴﺴﺎﻧﻮ ﺳﻴﺎﳼ اﺳﺘﺎزی ﮐﻴﻮﻧﺎري‪ ،‬د ﻫﻐـﻪ درې‬
‫ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻪ د ﻫﻐﻪ ﭘﻼن ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻋﻤﲇ ﮐ‪.‬ل ﭼﯥ ﺳﻴﺪ ﺟـ«ل اﻟـﺪﻳﻦ اﻓﻐـﺎن ورﺗـﻪ‬
‫اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ﻣﻠ‪a‬ﺮي او ‪ ۷۵‬ﺗﻨﻪ ﻫﻨﺪي ﺳﺎﺗﻮﻧﮑﻲ ووژل‪ .‬د دې ﭘﯧ‪W‬ﯥ وروﺳـﺘﻪ ﻻرډ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﮐ‪.‬ی و‪ ،‬ر‪V‬ﺘﻴﺎ ﻧﻪ دي‪ .‬ر‪V‬ﺘﻴﺎ دا دي ﭼﯥ اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧـﺎن د ﻣﺨـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻟﻴﻦ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د ﻏﭻ اﺧﯧﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ ‪J‬ﻴﻨﯥ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﮐـ‪.‬ل او ﺑﺮﺳـﯧﺮه‬
‫دې ﭼﯥ د ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﲇ ﮐﯧﺪو ﭘﻴﻞ وﮐ‪.‬ي ﺳﻴﺪ ﺟ«ل اﻟﺪﻳﻦ د ‪ ۱۸۶۸‬ﮐﺎل د‬
‫ﭘﺮدې ده د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د \ﻮ\ﯥ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻼن ﺗﺮ ﻻس ﻻﻧﺪې وﻧﻴﻮ ﭼـﯥ د ﺑﺮﯦﺘـﺎﻧﻴﯥ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺘﻤﱪ ﭘﻪ دوﻟﺴﻤﻪ ﻧﯧﻪ د ﮐﻨﺪﻫﺎر د ﭼﻤﻦ ﻟﻪ ﻻرې ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗـﻪ ﺷـ‪.‬ﻟﯽ و‪.‬‬
‫روﺳﻴﯥ او اﻳﺮان ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ووﯦﺸﻞ ﳾ او دﻏﻪ ﭘﻼن ﻳﯥ د ﻧـﻮي ﻧﻈـﻢ ﭘـﻪ ﻧـﻮم ﻳـﺎد‬
‫ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﻻ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﴎه ﻣﻠ‪a‬ﺮی و ﭼﯥ ﭘﻼر ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﺮﺗـﺎﻧﻮي‬
‫ﮐ‪..‬‬
‫ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﭘﺮاري و او ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻳﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦ ﺰاﻧﻮ ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﭘﺨﭙﻠﻮ ﺳﱰ‪O‬ﻮ ﻟﻴـﺪﻟﯽ‬
‫د ‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏﻪ د اﭘﺮﻳﻞ ﭘﻪ ﻣﻴﺎﺷﺖ ﮐﯥ ﭘﻪ اﻧ‪a‬ﻠﻴﺴﺘﺎن ﮐﯥ د ﻟﻴﱪال ‪O‬ﻮﻧﺪ د وﻳﻠـﻴﻢ‬
‫و او ﻫﻠﺘﻪ د ﺧﭙﻞ ﻫﯧﻮاد د ﭘﺮ ﻣﺨﺘ‪ E‬او ﻋﴫي ﮐﻮﻟﻮ ﻓﮑﺮ ورﴎه ﭘﻴﺪا ﺷـﻮی و‪.‬‬
‫‪O‬ﻼډﺳﻮن ﭘﻪ ﻣﴩۍ \ﺎﮐﻨﯥ و‪O‬ﻠﯥ ﻻرډ ﻟﻴﻦ د ﺑﺮﺗـﺎﻧﻮي ﻫﻨـﺪ د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﻧـﻪ‬
‫اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن اﻣﺒﺎﻟﯥ ﺗﻪ د ﻻرډ ﻣﺎﻳﻮ د ﮐﺘﻨﯥ ﻧﻪ د راﺳﺘﻨﯧﺪو ﭘـﺮ ﻣﻬـﺎل ﻧـﻪ‬
‫ﻟƒې ﺷﻮ او ﭘﺮ‪J‬ﺎی ﻳﯥ ﻻرډ رﯾ” و\ﺎﮐﻞ ﺷـﻮ‪ .‬دوی ﺧﭙـﻞ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺗـﻪ ﺑـﺪﻟﻮن‬
‫ﻳﻮازې د ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﻫﻨﺪ ﻧﻪ د ﺳﻤﻮﻧﻮ زﻳﺎﺗﯥ ﻃﺮﺣﯥ وﻃﻦ ﺗﻪ راوړې‪ .‬ﺑﻠﮑﯥ د ‪J‬ـﺎن‬
‫ورﮐ‪ .‬او ﻻرډ رﯾ” ﮐﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻳﻮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺎر ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎت ﻟﯧﭙﻞ ‪O‬ﺮﻳﻔﻦ وﻟﯧ‪h‬ﻟﻮ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﴎه ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﮐﺎرﭘﻮﻫﺎن ﻫﻢ راوﺳﺘﻞ‪ .‬ﺑﻴﻠﻴﻮ ﭼﯥ ﭘـﺪې ﮐﺘﻨـﻪ ﮐـﯥ ژﺑـﺎړوﻧﮑﯽ و‪،‬‬
‫د ﺷ«ﱄ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﭙﺎره د ﻳﻮه واﮐﻤﻦ ﭘﻪ ﻟﻪ ﮐﯥ ﺷﻮ‪ .‬اﻣƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭼـﯥ‬
‫واﻳﻲ ﭼﯥ »اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ډﯦﺮې زﻳﺎﺗﯥ د ﺳﻤﻮﻧﻮ ﻃﺮﺣﯥ ﻫﻢ ﻟـﻪ ‪J‬ـﺎن ﴎه وﻃـﻦ‬
‫ﺑﺨﺎرا ﺗﻪ ﺗ‪W‬ﺘﯧﺪﻟﯽ و او دووﻟـﺲ ﮐﺎﻟـﻪ ﻳـﯥ ﻫﻠﺘـﻪ ﺗﯧـﺮ ﮐـ‪.‬ي و او د روﺳـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﻪ ﻳﻮوړې‪۱۸۸«.‬‬
‫ﻣﻮاﺟﺒﻮ ﻳﯥ ژوﻧﺪ ﮐ‪.‬ی و د ﻫﯧﻮاد ﺷ«ل ﺗﻪ راﻏﯽ او ﻫﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻴـﻞ ﮐـ‪.‬‬
‫او د واک ﺧﺎوﻧﺪ ﺷـﻮ‪ .‬ﻟﯧﭙـﻞ ‪O‬ـﺮﻳﻔﻦ د ﺧﭙﻠـﻮ ﻣﻮﺧـﻮ ﻟﭙـﺎره د ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﴎه‬
‫اړﻳﮑﯥ \ﻴﻨ‪a‬ﯥ او ﻟﻴﮑﻮﻧـﻪ ﻳـﻮ او ﺑـﻞ ﻟـﻮري ﺗـﻪ وﻟﯧـ‪h‬ل ﺷـﻮل‪ .‬ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ اﻣـƒ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٦٨ /‬‬
‫د دﻏﻪ اﻣƒ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﺟﺮﻳـﺎن ﮐـﯥ د ﻳـﻮه ﺳـﻴﺎﳼ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺣﻘـﻮﻗﻲ او‬
‫ﭘﻮﱄ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘـﻪ ﻏ‪W‬ـﺘﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﴎه د واﺣـﺪې \ـﻮﻟﻨﯥ د ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راﺗﻠـﻮ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﴍاﻳﻂ ﺑﺮا ﺑﺮ ﺷﻮل ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﮐﯥ ﻳﻮ ﻣﺮﮐﺰي واﮐﻤﻦ ﻣـﲇ دوﻟـﺖ ﺟـﻮړ ﺷـﻮ‪.‬‬
‫اﻣƒ روﺣﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬د ﻣ§ﮑﯥ ﻏ‪ 4‬ﻣﺎﻟﮑﺎن او د ﻗﺒﻴﻠـﻮ د ﻣﴩـاﻧﻮ ﭘـﻪ ‪J‬ﭙﻠـﻮ ﴎه ﻧـﻪ‬
‫ﻳﻮازې د ﻏ‪W‬ﺘﲇ ﺳﻴﮑﻮﻟﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﭙﺎره ﺑﻠﮑـﯥ ﭘـﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑـﻮ ﻟﺴـﻴﺰو ﮐـﯥ ﻳـﯥ د‬
‫ﻫﯧﻮاد د ﻋﴫي ﮐﻮﻟﻮ او ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻر ﻫﻮاره ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﺧـﻮ اﻣـƒ د \ـﻮﻟﻨﻴﺰ‬
‫او زده ﮐ‪.‬ې د ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﺟﻮړوﻟﻮ ﻫ‪Y‬ﯥ وﻧﮑ‪.‬ې‪ .‬ده د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن د ﺟﻮړوﻟـﻮ‬
‫ﻧﻮ‪V‬ﺖ وﻧﮑ‪ .‬ﭼﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﻣﺴﺆﻟﻴﺘﻮﻧﻪ او ﺣﻘﻮق ﭘﮑﯥ \ﺎﮐـﻞ ﺷـﻮي وای‪ .‬دی ﻳـﻮ‬
‫ﻣﺴﺘﺒﺪ واﮐﻤـﻦ ﺷـﻮ او د \ـﻮﻟﻨﯥ اﻓـﺮاد اړ ﺷـﻮل ﭼـﯥ ﻧﻮ‪V‬ـﺘ‪a‬ﺮ‪ ،‬ﺧﻮ‪J‬ـﻮوﻧﮑﻲ او‬
‫ﺟﻮړوﻧﮑﻲ او ﭘﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮ و ﻧﻪ اوﳼ‪.‬‬
‫ﮐﻪ د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﺳﻴﺎﳼ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﭼﯥ د دودﻳـﺰې ﻓـﺮدي ازادۍ ﴎه‬
‫ﻣﻠ‪a‬ﺮی و د ﺧﭙﻠﯥ واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ داﺳﯥ ﻻرې روان ﮐ‪.‬ی و ﭼﯥ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻣﲇ دوﻟﺖ ﺑـﺪل ﳾ ﺧـﻮ اﻣـƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د دودﻳـﺰې ﻓـﺮدي‬
‫ازادي ﭘﺮﺗﻪ ﺳﻴﺎﳼ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راووړ‪ .‬ده د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘـﺮﻋﮑﺲ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﺤﻤﺪزﻳﺎن ﭘﻪ ﴎ ﮐﯥ ودرول‪ .‬ﭼﯥ د اﻧ‪a‬ﻠـﻴﺲ د ﺗـƒي ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ د‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻠﻮﻳﺎن وو‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﻧﺪې د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧـﻮ ﭘـﻪ دوﻫـﻢ ﭘـﻮ‪J‬ﻲ ﻳﺮﻏـﻞ ﴎه ﻧـﻮي دوﻟـﺖ د‬
‫اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳﻤﻮن ﺗﺮک ﮐ‪ ..‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻠﮑﻲ اﻟﻘﺎب ﺗـﺮک ﺷـﻮل‪،‬‬
‫ﻓﺎرﳼ د دﻓﱰ ﻳﻮازﻳﻨ‪ +‬ژﺑﻪ ﺷﻮه‪ ،‬ﺧـﻮ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن د وﺧـﺖ ﭘـﻮ‪J‬ﻲ‬
‫اﻟﻘﺎب ﺗﺮ زﻳﺎﺗﯥ اﻧﺪازې ﭘﺮ ‪J‬ﺎی ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮل‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې ﭼﯥ ﭘﺪې وﺧﺖ ﮐـﯥ‬
‫ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وﺷـﻮل‪ ،‬د ﺧﺘﻴ§ـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﴎه د اﻣـƒ ﻣـﺮاودې او‬
‫ﻫﻐﻮ ﺗﻪ د ده ﻓﺮﻣﺎﻧﻮﻧـﻪ اوﻟﻴﮑﻨـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ وې‪ .‬د درﺑـﺎر ﭘـﻪ داراﻻﻧﺸـﺄ ﮐـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﭘﺮاﻧﯧﺴـﺘﻞ ﺷـﻮه ﭼـﯥ ﻣﴩـ ﻳـﯥ ﻣـﻼ ﻣﺤﻤـﺪﺧﺎن اﻓﻐـﺎ‪C‬‬
‫ﻧﻮﻳﺲ د ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن اﻓﻐﺎن ﻧﻮﻳﺲ ﭘﻼر و‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳﻲ ﭼﯥ‪» :‬د ﻣﲇ ﻣﺼـﻠﺤﺖ ﺗﻘﺎﺿـﺎ دا وه ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٦٧ /‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه دا وﻣﻨﻠﻪ ﭼﯥ د ﺷ«ﱄ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن واﮐﻤﻦ ﳾ‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻣﻬﺎل د ﻣﯧﻮﻧـﺪ ﭘـﻪ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه ﮐـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ د ﴎدار ﻣﺤﻤـﺪ اﻳـﻮب ﺧـﺎن ﭘـﻪ‬
‫ﻣﴩۍ اﻧ‪a‬ﺮي ﭘﻮځ ﺗﻪ ﮐﻠﮑﻪ ﻣﺎﺗﯥ ورﮐ‪.‬ه اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰان د ﻧـﻮي ﻧﻈـﻢ د ﭘﺎﻟﻴﺴـ‪ +‬ﻧـﻪ‬
‫ﺗﯧﺮ ﺷﻮل او اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻳﯥ وﻫ‪Y‬ﺎوه ﭼﯥ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﺨﭙﻞ زور د اﻳﻮب ﺧﺎن‬
‫ﻧﻪ وﻧﻴﴘ او ﭘﺨﭙﻠﻪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ ﻳﯥ ﺷﺎﻣﻞ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫د اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﴎه د ﻣﻮاﻓﻘﯥ وروﺳﺘﻪ دﻏﻪ ﺟ‪.a‬ه ﭘﺎی ﺗﻪ راﻧ‪h‬دې ﺷﻮه او‬
‫د ﻣﻴﻮﻧﺪ ﺟ‪.a‬ې د ﻟﻴـﻦ د ﺗﺠﺰﻳـﯥ ﭘـﻼن ﻧﺎﮐﺎﻣـﻪ ﮐـ‪.‬و او اﻣـƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮب ﺧـﺎن ﻣـﺎت او اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺗـﺮ‬
‫واﮐﻤﻨ‪ +‬ﻻﻧﺪې ﻳﻮ ﻣﻮ\ﯽ ﺷﻮ ﺧﻮ دا د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ﺧـﺎورې د ﻳـﻮې ﺑﺮﺧـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﻠﻮدﻟﻮ او د ﻫﯧﻮاد د ﺑﻬﺮ‪ C‬ﺳﻴﺎﺳﺖ د ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺑﻴﻪ ›ﺎم ﺷﻮ‪.‬‬
‫د اﻓﻐﺎن‪-‬اﻧ‪a‬ﻠﻴﺲ د دوﻫﻤﯥ ﺟ‪.a‬ې وروﺳﺘﻪ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د رﺳﻤﻲ ﭼـﺎرواﮐﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐـﯥ دوې ﻧﻈﺮﻳـﯥ ﭘـﻪ ‪V‬ـﮑﺎره ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨـﺪې ﺷـﻮې ﭼـﯥ ﻳـﻮه ﻳـﯥ د‬
‫»ﺑﻴﻠﺘﻮن ﺳﻴﻤﻪ« او ﺑﻠﻪ ﻳـﯥ د »ﻋﻠﻤـﻲ ﮐﺮ‪V‬ـﯥ« ﭘـﻪ ﻧﻮﻣـﻮ ﻳـﺎدې ﺷـﻮې ﭼـﯥ د‬
‫دواړو ﻣﻮﺧﻪ د روﺳﻴﯥ د ﺗƒي ﭘﻪ وړاﻧﺪې د ﺑﺮﺗﺎﻧﻮي ﻫﻨﺪ ﺳﺎﺗﻨﻪ وه‪ .‬ﺧـﻮ ﮐﻠـﻪ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۸۰‬ﮐﺎل ﮐﯥ روﺳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻣƒ ﮐﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻣ§ﮑﯥ وﻧﻴـﻮﻟﯥ‬
‫ﻧﻮ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د روﺳﺎﻧﻮ ﴎه د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د \ﻮﻟﯥ ﺷ«ﻟﯥ ﭘـﻮﻟﯥ د ﭘـﻪ ﻧ‪W‬ـﻪ ﮐﻮﻟـﻮ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﯥ ﺗﻪ ورﺳﯧﺪل او ﺑﻴﺎ دا ﮐﺎر ﺗﺮﴎه ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﻋﻠﻤﻲ ﭘﻮﻟﯥ د ﭘﻪ ﻧ‪W‬ﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ اﻣƒ ﺑﺎﻧﺪې د ډﯦﻮرﻧ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻟﻴـﮏ وﺗﭙـﻞ‬
‫ﺷﻮ ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﻫﻐﻪ رد ﮐ‪ ..‬د ډﯦﻮرﻧ ﮐﺮ‪V‬ﯥ دوﻟﺖ ﮐﻤﺰوری ﮐ‪ ،.‬اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﺮاﺧﯥ ﺳﻴﻤﯥ د ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ې ﭼـﯥ داﺳـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘﮑـﯥ اوﺳـﯧﺪل ﭼـﯥ د‬
‫ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ ﺟﻮړﯦﺪو او ﺳﺎﺗﻠﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻣﻬﻢ رول درﻟﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺪې وروﺳﺘﻪ اﻣƒ د ﻫﯧﻮاد ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﭼﺎرو ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ وﮐـ‪.‬ه‪ .‬ده ﭘـﺪې ډﯦـﺮ زور‬
‫واﭼﺎوه ﭼﯥ ﻳﻮ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﻣﺮﮐﺰي دوﻟﺖ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﭘﺪې ﻣﻮﺧﻪ ﻧﻮﻣـﻮړي اﻣـƒ د‬
‫ﻏ‪W‬ﺘﲇ ﭘﻮځ‪ ،‬ﭘﺮاﺧﯥ ادارې او د ﺟﺎﺳﻮﺳ‪ +‬ﭘﺮاﺧﻪ ﺷـﺒﮑﯥ‪ ،‬د ﻣـﺎﻟﻴﯥ د را\ﻮﻟﻮﻟـﻮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻮړوﻟﻮ او د ﺑﻬﺮ‪ C‬ﺳﻮدا‪O‬ﺮۍ د اﻧﺤﺼﺎروﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﺨﻪ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٧٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٦٩ /‬‬

‫ﻫﯧﻮاد ﻧﻪ ﺷ‪.‬ﱄ و ﺗﺮ ‪F‬ﻮ د ده ‪J‬ﺎی ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺗﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰې ﺟﻮړې ﻧﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬ ‫ﺧﺎن اﺧﻼﻓﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه اﻣـƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د ﻫﻐـﻪ اﺻـﻼﺣﺎت او ﭘـﻪ ﺧـﺎص ډول د‬
‫اﻣﯿﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر ﻏﻮﻧﺪې ﺳـﺨﺖ زړی ﻧـﻪ ﺑﻠﮑـﯥ د ﻧـﺮم درﻳـ‪q‬‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺣﺮﮐﺖ د ﴎه ﻧﻴﻮﻟﯽ‪ ،‬اﺻﻼح ﮐ‪.‬ی او ﻻ ﻫﻢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐـ ‪.‬ای وای‪ ،‬ﺧـﻮ ﻧـﻪ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ و‪ .‬اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن د ﻳﻮې ﺧـﻮا د ﻟﻮﯦـﺪﻳ§ﯥ ﭘـﻮﻫﯥ ﭘـﻪ ﻟﺮﻟـﻮ ﴎه د‬ ‫اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ او ﻧﻪ د ﻫﻐﻪ ﭘﺎﭼﺎ زوی ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن دﻏﺴـﯥ وﮐـ‪.‬ل‪ .‬دوی‬
‫ﻣﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﯥ او ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﭘﻠﻮي و او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا د ‪§V‬ﻮ د ﺣﻘﻮﻗـﻮ د ورﮐﻮﻟـﻮ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﻟﺪې ﮐﺒﻠـﻪ داﺳـﯥ ﻧـﻪ وي ﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن د ﺗﺮﺑـﻮرې‬
‫ﮐﻠﮏ ﻣﺨﺎﻟﻒ و‪.‬‬ ‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﻏ‪.‬ي وو‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻞ‪ ،‬د ﻫﻐـﻪ ﻧﻮ‪V‬ـﺘﻲ او اﺻـﻼﺣﻲ ﭘﺮو‪O‬ﺮاﻣﻮﻧـﻪ د‬
‫د اﻣﯿﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ﺣﺒﻴﺒﻴﯥ او ﺣﺮﺑﻴﯥ ‪V‬ﻮوﻧ§ﻲ ﺟﻮړ ﺷﻮل‬ ‫ﴎه وﻧﻴﴘ‪ ....‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه د ﴎ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐـﯥ ‪F‬ـﻪ وﺧـﺖ ﭼـﯥ ﮐﻮﻣـﻪ‬
‫او د ﴎاج اﻻﺧﺒﺎر ﺟﺮﻳﺪه ﭼﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ‪J‬ﻞ ﻳﯥ ﻳﻮازې ﻳﻮه ‪oO‬ﻪ د ﭼﺎﭘﻪ راووﺗـﻪ د‬ ‫ﮐﺸﺎﻟﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ د واک ﭘﺮ ﴎ را ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ ﺷﻮې‪ ،‬ﻫﻐـﻪ د ﺗﺮﺑـﻮری ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﮐﻨﺪﻫﺎري ﻟﻪ ﺧﻮا د ‪ ۱۹۰۶‬ﮐﺎل د ﺟﻨﻮري ﭘﻪ ﻳﻮوﻟﺴـﻤﻪ ﻧﯧـﻪ‬ ‫ﭼﻮﮐﺎټ ﮐﯥ اﭼﻮل ﺷﻮې او ﺑﻴﺎ ﺗﺮﺑﻮري ﭘﻪ د‪V‬ﻤﻨ‪ +‬ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻮې ده‪۱۸۹ «.‬‬
‫ﺧﭙﺮه ﺷﻮه او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ‪ ۱۹۱۱‬ﮐﯥ د ﴎاج اﻻﺧﺒﺎر اﻓﻐﺎﻧﻴﻪ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﻣﺤﻤﻮد ﻃـﺮزي‬ ‫د اراﻧﺘﻴﺎ ‪J‬ﺎی دی ﭼﯥ اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د ﻳﻮې ﺧﻮا د اﻣƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﭘـﻪ‬
‫ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﭘـﻪ ﺧﭙﺮوﻧـﻮ ﭘﻴـﻞ وﮐـ‪ ..‬ﭘـﺪې ﮐـﺎر ﮐـﯥ ﻫﻐـﻮ ﭘﺮارﻳـﺎﻧﻮ ﭼـﯥ د اﻣـƒ‬ ‫ﭘﺮ ﺗﻠﻪ ‪J‬ﺎن ‪J‬ﮑﻪ د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﻣﺴـﺘﺤﻖ ‪oO‬ـﻲ ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﻣـﻮر‬
‫ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﭘــﻪ ﻣﻬـﺎل د ﻫﯧــﻮاد ﻧـﻪ ﺷـ‪.‬ل ﺷــﻮي وو‪ ،‬ﺳـﱰه وﻧــه‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ وه او د ده ﻧﻴﺎ اﻳﺮاﻧ‪ +‬او د ﺷﺎه ﻃﻬ«ﺳﺐ د ﺗﻮﻣﻨﯥ ﻧﻪ وه او د ﺑﻠﯥ ﺧـﻮا‬
‫واﺧﯧﺴﺘﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﻬﺮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻧﻮې ﭘﻮﻫﻨﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐـ‪.‬ې وه ﭼـﯥ ډﯦـﺮ ﻣﻬـﻢ ﻳـﯥ‬ ‫ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﭘـﻪ دې ﻫـﻢ ﻣﺴـﺘﺤﻖ ‪oO‬ـﻲ ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﭘـﻼر اﻣـƒ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزی‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﯽ اﻟﺪﻳﻦ اﻓﻐﺎن او ﻧﻮر دي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻬﺮ‪ C‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐـﯥ د‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﻮر ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﻪ وه‪ .‬دی ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬ﻣﺎدر ﭘﺪرم ﻳﮑـﻲ از ﺧـﻮاﺗ”‬
‫ﭘﻼر ﭘﻪ ‪O‬ﺎم روان و او د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﴎه ﻳﯥ د ﭘﻼر ﻟﻪ ﺧﻮا ﺗـ‪.‬ون د ﴎه ﻻﺳـﻠﻴﮏ‬ ‫ﺷﺎﻫﯽ و از ﻧﮋاد ﻃﻬ«ﺳﺐ ﺑﻮده و ﻣـﺎدر ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﻳﮑـﯽ از ﻃﺎﻳﻔـﻪ ﺳـﻠﻴﻢ‬
‫ﮐ‪.‬‬ ‫زاﻳﻲ ﮐﻪ ﺷﻌﺒﻪ ای از ﭘﻮﭘﻞ زای اﺳﺖ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﯧﭻ ﻳﮏ از اﺟﺪاد او ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻧـﻪ‬
‫د اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻫﻢ ﭘﺎړﺳﻮ د ﻫﯧﻮاد ﻳﻮازﻧ‪ +‬رﺳﻤﻲ ژﺑـﻪ وه‬ ‫ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳ‪a‬ﺮ ﻣﺎدر اﻣƒ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧـﺎن ﻏﺰﻟﺒـﺎش ﺑـﻮد و اﻳـﻦ‬
‫او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻳﻮازې ﭘﻪ ‪V‬ﻮوﻧ§ﻴﻮ او ﻣﺪرﺳﻮ ﮐﯥ د ﭘﻮﻫﻨﯥ ﭘﻪ ﻧﺼﺎب ﮐﯥ ﺷـﺎﻣﻠﻪ‬ ‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯧﭻ رﺑﻄﯥ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟـﯥ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ اﻣـﺎرت‬
‫ﺷﻮه ﺧﻮ د ﻏﺒﺎر ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﺣﺒﻴﺒﻴﯥ ﭘﻪ ﻟﻴﺴﻪ ﮐﯥ اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ژﺑـﻪ ﻳـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﻪ‬ ‫ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ‪۱۹۰«.‬‬
‫وړاﻧﺪې ﮐﯧ‪W‬ﻮده ﭼﯥ زده ﮐﻮوﻧﮑﻲ د دواړو ژﺑﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮ‪V‬ﻪ ﻳـﻮه \ـﺎﮐﻠﯽ‬ ‫ﮐﻪ د ده ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻗﺰاﻟﺒﺎﺷﺎن ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻮرې اړه ﻧﻪ ﻟﺮي ﻧـﻮ ﺷـﺎه ﻃﻬ«ﺳـﺐ‬
‫ﳾ‪ .‬ﻧﻮر \ﻮل ﻣﻀﺎﻣ” ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ ژﺑﻪ وو‪ .‬ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ ﮐﭽﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ‬ ‫ﺑﻴﺎ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻮرې ‪F‬ﻪ اړه ﻟﺮي ﭼﯥ ﭘﺮې ووﻳﺎړي‪.‬‬
‫ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻧﻪ ده ﺷﻮې ﺧﻮ ﭘﻪ وﻟﴘ ﮐﭽﻪ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻟ‪ h‬ﻟ‪ h‬ﮐﺎر ﮐﯧﺪه‪.‬‬
‫رو‪V‬ﺎﻧﻔﮑﺮاﻧﻮ د ﭘﺎﭼﺎ د واک د ﻣﺤﺪودوﻟﻮ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺧﭙﻠﻮاﮐ‪ +‬د ‪O‬ﻠـﻮ او‬ ‫اﻣﯿﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن د ﺟﻮړوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﺒﺎرزې ﭘﻴـﻞ ﮐـ‪.‬ې د ﴎاج اﻻﺧﺒـﺎر ﺟﺮﯾـﺪې‬
‫د اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ د اﻣـƒ ﻣﴩـ زوی ﺣﺒﻴـﺐ ﷲ ﺧـﺎن د‬
‫ﺧﭙﺮوﻟـﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ودې ﺗـﻪ ورو ورو ﻻره ﭘﺮاﻧﯧﺴـﺘﻪ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺷــﻌﺮوﻧﻮ او‬
‫ﭘﻼر د وﺻﻴﺖ ﴎه ﺳﻢ د واک ﭘﻪ ‪O‬ﺪی ﮐﯧﻨﺎﺳﺖ‪ .‬اﻣƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ د ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻮ ﺧﭙﺮوﻟﻮ ﺗﻪ ﭘﺎم وﺷﻮ‪ .‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﻌﺮ ﭼﯥ ﭘﺪې ﺟﺮﯾﺪه ﮐﯥ ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮ‬
‫ﻳﻮوﻳﺸﺖ ﮐﻠﻨﯥ اﺳﺘﺒﺪادي واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﻳﻮن ﮐﯥ د ﴎ ﺳـ‪.‬ي وژﱄ او ﻳـﺎ ﻳـﯥ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٧٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧١ /‬‬

‫ﻟﻮﻣ‪.‬ی \ﻮک«‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۳۱۶‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ \ـﻮﻟﻨﯥ ﭼـﺎپ ﮐـ‪.‬و‪» ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ‬ ‫د ﻣﻮﻟﻮي ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻨﺪﻫﺎري ﺷﻌﺮ دی‪:‬‬
‫دوﻫﻢ \ﻮک«‪ ،‬ﭘﻪ ‪ ۱۳۱۷‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮﻟﻨﯥ ﭼﺎپ ﮐ‪.‬و‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﺪرﻳﴘ‬ ‫دا ‪F‬ـــــــﻪ ﻋﺠﻴـــــــﺐ دوران دی‬
‫ﮐﺘﺎب‪» ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﴏف او ﻧﺤـﻮه« ﭼـﯥ د اردو ﻧـﻪ ژﺑـﺎړل ﺷـﻮی دی‪ ،‬د ﻋﺰﻳـﺰي‬ ‫ﭼــــﯥ راﻏﻠــــﯽ ﭘــــﺮ اﻓﻐــــﺎن دی‬
‫ﺗﻔﺴƒ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړه‪» ،‬اﻃﺎﻋﺖ اوﻟﻮاﻻﻣﺮ« ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ‪» ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻣﺜﻨـﻮي«‪ ،‬ﭘـﻪ‬ ‫رﻧ‪a‬ــــــــﺎ رﻧ‪a‬ــــــــﻪ ﺗﺮﻗــــــــﻲ ده‬
‫‪ ۱۳۵۰‬ﮐـﺎل ﮐــﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د اﻧﮑﺸــﺎف او ﺗﻘــﻮﻳﯥ رﻳﺎﺳـﺖ ﻟــﻪ ﺧــﻮا ﭼــﺎپ ﺷــﻮل‪،‬‬ ‫‪F‬ــﻪ ﻋﺠــﺐ ﻣﺤﺒــﻮب ﻋﻨــﻮان دی‬
‫»ﺗﺬﮐﺮاﺗﻪ اﻟﺸـﻌﺮأ« د ﻣﻮﻟـﻮي ﺻـﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤـﺪ او ﴎاج اﻟـﺪﻳﻦ ‪O‬ـ ﺗـﺄﻟﻴﻒ دی‪.‬‬ ‫دا ﻟــﻪ ﮐﻮﻣــﻪ ﺳــﻮ ﭘــﻪ ﻣــﻮږ ﮐــﯥ‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻨـﺪﻫﺎري د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻟﭙـﺎره ﻧـﻪ ﺳـﺘ‪.‬ي ﮐﯧـﺪوﻧﮑﻲ‬ ‫ﭼــــــﯥ ﻇــــــﺎﻫﺮ او œﺎﻳــــــﺎن دی‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ ﮐ‪.‬ي دي‪.‬‬ ‫دا ﺧــــــــﻮ ﻋﴫــــــــ د ﴎاج دی‬
‫ﻏﻼم ﻣﺤﯽ اﻟﺪﻳﻦ اﻓﻐﺎن ﭼﯥ د ﭘﺮاری ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﻧﻮې ﭘﻮﻫﻨـﻪ‬ ‫ﭼــــــﯥ ﻇــــــﺎﻫﺮ او œﺎﻳــــــﺎن دی‬
‫زده ﮐ‪.‬ې وه د اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د داراﳌﻌﻠﻤ” ﻣـﺪﻳﺮ \ﺎﮐـﻞ‬ ‫ﺗــــﻪ ﴎاج اﻻﺧﺒــــﺎر ﺗــــﻪ ‪O‬ــــﻮره‬
‫ﺷﻮی و د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﺳـﻮﭼﻪ ﮐﻮﻟـﻮ ﴎه ﻣﻴﻨـﻪ درﻟـﻮده او د ده د ﺷـﻌﺮ ‪F‬ـﻮ‬ ‫ﭼﯥ د ﻣﻠﮏ ﭘـﻪ ﺗـﻦ ﮐـﯥ ‪J‬ـﺎن دی‬
‫ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ دا دي‪:‬‬ ‫اوس ﺑﻴـــﺎ ﻧـــﻮر ﻋﻠـــﯽ ﻧـــﻮر ﺳـــﻮ‬
‫زړه زﻣـــــﺎ ډک دی ﻟـــــﻪ ﻣﻴﻨـــــﯥ د وﻃـــــﻦ‬ ‫ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﭼــﯥ دی ‪O‬ﻮﻳــﺎن دی‪۱۹۱‬‬
‫ﺧﭙــﻞ وﻃــﻦ ﻣــﺎ ﺗــﻪ ﻋﺰﻳــﺰ دی ﺗــﺮ ﺧﭙــﻞ ﺗــﻦ‬
‫ﻫﺮ ﻳﻮ ‪O‬ـﻞ ﻣـﯥ د وﻃـﻦ ﭘـﺮ ﻣـﺎ ډﯦـﺮ ‪O‬ـﺮان دی‬ ‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻬﺎل ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ او د ﻫﻐﯥ ادب ﴎﻻري‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي ﺻـﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﺗــــﺮ ﮐﺸــــﻤƒه‪ ،‬ﺗــــﺮ ﭘــــﺎرﻳﺲ و ﺗــــﺮ ﻟﻨــــﺪن‬ ‫ﮐﻨﺪﻫﺎری‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﯽ اﻟﺪﻳﻦ اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒﺪاواﺳـﻊ ﮐﻨـﺪﻫﺎری‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﻌﲇ‬
‫ﺷــƒﻳﻦ ‪J‬ــﺎن ﻣــﯥ ﭘــﻪ ﺷــƒﻳﻦ وﻃــﻦ ﻓــﺪا دی‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ او ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي داوي وو‪ .‬د دې اﺧﺒﺎر ﻧﻮر ﻫﻤﮑﺎران ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳـﯥ‬
‫زه ﺧــــﻮ دا رﻧ‪a‬ــــﻪ ﻓﺮﻫــــﺎد ــــﻪ ﮐــــﻮﻫﮑﻦ‬ ‫ﺷـﻌﺮوﻧﻪ وﻳـﲇ دا دي‪ :‬ﺳــﻴﺪ ﻣﺤﺴـﻦ ﮐﻨــﺪﻫﺎری‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺴـﻼم ﮐﺎﻣــﻪ ﻳـﻲ‪ ،‬ﻣــﻼ‬
‫ﭼــﺎ ﭘــﻪ زړه ﮐــﯥ ﭼــﯥ ﺟﻨــﻮن د وﻃــﻦ ﻧــﻪ وي‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﮐﻨﺪﻫﺎری‪ ،‬ﻣƒزا ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ رﺣﻴﻤـﻲ او ﻣـﻼ ﻣﺤﻤـﺪ ﺧـﺎن ﻋـﺮض‬
‫د ﻫﻐـــﻪ زړه ﺧـــﺪای ﻫﻤـــﯧﺶ ﻟـــﺮي ﻏﻤﺠـــﻦ‬ ‫ﺑﻴ‪a‬ﻲ )اﻓﻐﺎن ﻧﻮﻳﺲ(‪.‬‬
‫ﮐــﻪ ‪F‬ــﻪ ډﯦــﺮ دي ﭘــﻪ ﺟﻬــﺎن ﮐــﯥ ﺧﺪﻣﺘﻮﻧــﻪ‬ ‫ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺤﻤـﺪ ﻫﻮﺗـﮏ د ﺣﺒﻴﺒﻴـﯥ ‪V‬ـﻮوﻧ§ﻲ ﻧـﻪ ﻓـﺎرغ ﺷـﻮی او ﺑﻴـﺎ ﭘـﻪ ﻫ«ﻏـﻪ‬
‫ډﯦــﺮ ﻋــﺰت دی ﭘــﻪ ﺧــﺪﻣﺖ ﮐــﯥ د وﻃــﻦ‪۱۹۲‬‬ ‫‪V‬ﻮوﻧ§ﻲ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ‪V‬ﻮوﻧﮑﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ و\ﺎﮐﻞ ﺷـﻮ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د درﳼ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻠﻮ ﻳﯥ ﭘﻴﻞ وﮐ‪ ..‬ده »ﺧﻮد اﻣﻮز ﭘ‪W‬ـﺘﻮ« ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۳۱۳‬ﮐـﻞ ﮐـﯥ د‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﲇ ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ ﻫﻢ د دې ډﻟﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ دی‪ .‬ده ډﯦﺮ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ‬ ‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﭘﻪ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷـﻮ‪» ،‬ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﮐﺘـﺎب د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ«‪ ،‬ﭘـﻪ ‪ ۱۳۳۵‬ﮐـﺎل‬
‫وﻳﲇ ﺧﻮ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﻳﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻫـﻢ وﻳـﲇ دي ده د ﺧﭙﻠـﯥ ﻣـﻮرﻧ‪+‬ژﺑﯥ‬ ‫ﮐﯥ د ﻻﻫﻮر د دﻳﻦ ﻣﺤﻤـﺪي ﭘـﻪ ﻣﻄﺒﻌـﻪ ﮐـﯥ ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮی دی‪» ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٧٤ /‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي داوي د دې ﻣﻬﺎل ﻳﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺳﻴﺎﳼ ﺷﺨﺼـﻴﺖ و‪ .‬ده ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او‬
‫ﭘﺎړﺳﻮ ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻋﻠﻤﻲ او اد‪ t‬ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐ‪.‬ې دي‪ .‬ده ﻳﻮه رﺳﺎﻟﻪ ﭼﯥ »زﻣـﺎ ﭘـﺎک‬
‫رﺳﻮل« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړﻟﯥ او ﭘﻪ ﻻﻫﻮر ﮐـﯥ د )اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن( د ﺟﺮﻳـﺪې د‬
‫ادارې ﻟﻪ ﺧﻮا ﺧﭙﺎره ﺷﻮې ده‪ .‬ﺑﻞ د »ﻏﻴﺎﺻﻪ« ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﻨﻈﻮم ﮐﺘـﺎب‬
‫دی ﭼﯥ د روﻫﻲ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﻧـﺎدر ﻟﻐﺘﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﮐـﯥ ﴍح ﮐـ‪.‬ي‬
‫دي‪.‬‬
‫د ده د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ‪:‬‬
‫ﭼﺎر‪6‬ﻞ‬
‫ﻧــﺎوې! ‪F‬ــﻪ ږدې ﭘــﻪ اورﺑــﻞ ﺑﺎﻧــﺪې ﻗﻄــﺎر ‪O‬ــﻞ‬
‫اﻧﺴﺎن ﮐﻠـﻪ ﳼ ﮐﯧـﺪای ﭘـﻪ ډﯦـﺮ ﺳـﻴﻨ‪a‬ﺎر ‪O‬ـﻞ‬
‫)ﺧــﺎﻣﻮﳾ( او )اﻃﺎﻋــﺖ( د ﺧﭙــﻞ ﻣﯧــ‪.‬ه ﮐــ‪.‬ه‬
‫)ﺗﺮﺑﻴـــﺖ د اوﻻد( ‪V‬ـــﻪ دی ﺗـــﺮ ﺧـــﺮوار ‪O‬ـــﻞ‬
‫)ﴎﺷــﺘﻪ د ﮐــﻮر( ﻫــﺮ ‪O‬ــﻮره ﻟــﻮی ﻫــŠ دی‬
‫اﮐﺘﻔــﺎ ﮐــ‪.‬ه ‪V‬ﺎﻳﺴــﺘﯥ ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﭼﺎر‪O‬ــﻞ‪۱۹۴‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒﺪاواﺳﻊ ﮐﻨﺪﻫﺎری‬
‫ﻣﻮﻟـﻮي ﻋﺒﺪاواﺳــﻊ ﮐـﺎﮐ‪ .‬د ﻣﻮﻟــﻮي ﻋﺒـﺪاﻟﺮوف ﺧــﺎن ﭼـﯥ د ﴎاج اﻻﺧﺒــﺎر د‬
‫ﺟﺮﻳﺪې د ﻟﻮﻣ‪.‬ۍ ‪oO‬ﯥ ﺧﭙﺮوﻧﮑﯽ و زوی دی‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﺮﮐﯥ رﻳـﻴﺲ‪،‬‬
‫د ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ او دوﻟﺘﻲ ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻮ او رﺳـﺎﻟﻮ ﻟﻴﮑـﻮﻧﮑﯽ او ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و د ده‬
‫د ﺷﻌﺮ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ‪:‬‬
‫اوس ﻣﻌﻠﻮم ﺳﻮ )ﺑﺎ( وﺟـــﺪاﻧﻪ ﻗﺎﻧـــﻮن دان دی‬
‫ﺑﯥ ﻗﺎﻧﻮن ﭼﯥ ﻫﺮ ﺳ‪.‬ی دی ﺑﯥ وﺟﺪان دی‪۱۹۵‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧٣ /‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﴎه ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده او د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﺎم ﻳﯥ دې \ﮑﻲ ﺗﻪ اړوﻟﻮ ﭼـﯥ ﮐـﻪ د ﻧـﻮرو‬
‫ژﺑﻮ زده ﮐ‪.‬ه ډﯦﺮ ‪V‬ﻪ ﮐﺎر دی ﺧﻮ ﺑﺎﻳﺪ دوﻣـﺮه ﻧﺎﭘﻮﻫـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻮ ﭼـﯥ ﺧﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ‬
‫ﭘﺮﯦ‪h‬دو‪J .‬ﮑﻪ دی ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ زﻏﺮده واﻳﻲ ﭼﯥ‪:‬‬
‫‪V‬ﻪ ده ‪V‬ﻪ ده ﮐﻪ ﭘﻪ ﺳﻞ ژﺑﻮ داﻧﺎ ﻳﯥ‬
‫ﻣ‪a‬ﺮ ﻣﺎ ﮐﯧ‪h‬ه ﻧﺎدان د ﺧــــــﭙﻠﯥ ژﺑﯥ‬
‫د ده دﺷﻌﺮ ﻳﻮ ‪F‬ﻮ ﺑﻴﺘﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫ﺑــﯥ ﻟــﻪ ﻋﻠﻤــﻪ ﺑــﻪ ‪F‬ــﻪ ﻏــﻮاړي ﭘــﻪ دﻧﻴــﺎ ‪F‬ــﻮک‬
‫ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻞ وي ﮐﻪ ﻫﻮ‪V‬ـﻴﺎر وي ﮐـﻪ داﻧـﺎ ‪F‬ـﻮک‬
‫ﺗــﺮ دې ‪V‬ــﻪ ﻣﺘــﺎع ﭘــﻪ دې دوﮐــﺎن ﮐــﯥ ﻧﺸــﺘﻪ‬
‫ﺳــﻮد ﺑــﻪ وﮐــﺎ ﮐــﻪ ﮐــﻮي دﻏــﻪ ﺳــﻮدا ‪F‬ــﻮک‬
‫درﺳــﺖ ﺟﻬــﺎن ﻗﺮﺑــﺎن د ﻋﻠــﻢ ﺗــﺮ ‪O‬ــﻮﻫﺮ ﺷــﻪ‬
‫دﻏــﻪ واﻳــﻢ ﮐــﻪ ﻣــﯥ وﭘﻮ‪V‬ــﺘﻲ ر‪V‬ــﺘﻴﺎ ‪F‬ــﻮک‬
‫ﭼـــﯥ د ﻋﻠـــﻢ د ﻃﺒﻴـــﺐ دارو وﻧـــﻪ ﺧـــﻮري‬
‫ﻟــﻪ ﻣــﺮض د ﺟﻬــﻞ ﻧـــﻪ ﻣــﻮﻣﻲ ﺷــﻔﺎ ‪F‬ـــﻮک‬
‫د ﻫﻐــــﻪ ﻣﻠــــﺖ ﺑــــﻪ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ــــﻪ ‪V‬ــــﺎدي وي‬
‫ﭼـﯥ ﭘـﻪ ده ﮐـﯥ ﺑــﻪ ﻋـﺎ‪ º‬ﻧـﻪ وي اﺻـﻼ ‪F‬ــﻮک‬
‫ﭘــﻪ ﺟﻬــﺎن ﮐــﯥ ﻏﺎﻟــﺐ ﭘــﻪ ﻫــﺮ د‪V‬ــﻤﻦ ﳾ‬
‫ﮐـــﻪ د ﻋﻠـــﻢ ﺗـــﻮره وﺗـــ‪.‬ي ﺗـــﺮ ﻣـــﻼ ‪F‬ـــﻮک‬
‫ﭘــﻪ ﺣﮑﻤــﺖ ﴎه د ﺧﭙــﻞ ﻣﻠــﺖ ﻏﻤﺨــﻮر ﺷــﻪ‬
‫ﺑـــﺎري ﻧـــﻪ ﻟـــﺮي د ﺑـــﻞ ﻣﻠـــﺖ ﭘـــﺮوا ‪F‬ـــﻮک‬
‫ﻟــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﺑــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮن ‪F‬ــﻪ ﭼﺸــﻢ ﭘــﻮﳾ ﮐــﺎ‬
‫دا ﺑــﻪ ﻧــﻪ ﮐــﺎ ﮐــﻪ ﻟــﺮي ﴍم و ﺣﻴــﺎ ‪F‬ــﻮک‪۱۹۳‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٧٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧٥ /‬‬

‫اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن د ﻣﻼﻳﺎﻧﻮ‪ ،‬ﭘƒاﻧﻮ‪ ،‬ﺳﻴﺪاﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻠﮑﺎﻧﻮ ﻣﻮاﺟﺐ ﭼﯥ د ﻣﻐﻠﻮ ﻟـﻪ وﺧﺘـﻪ‬ ‫ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ زﻳ‪h‬ﯦﺪﻟﯽ دی‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﻳﻮ ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ‬
‫دود وو او ﻫﻢ د ﻣﺤﻤﺪزﻳﻮ ﻣﻮاﺟﺐ ﭼﯥ اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻧﺮ او ‪§V‬ﻮ ﺗﻪ ﻣـﻨﲇ‬ ‫ژﺑﻪ ﻟﻴﮑﻠﯽ ﭼﯥ ‪ ۶۰۰۰‬ﺑﻴﺘﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ د اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ی‬
‫وو »د دﻏﻪ اﺻﻞ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭼﯥ ﻋﺎﻳﺪوﻧﻪ ﺑﺎﻳـﺪ و‪O‬ـﻞ ﳾ ودرول ﻳـﺎ ﻟـ‪ h‬ﮐـ‪.‬ل«‬ ‫او د اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﭘﺎی ﺗﻪ رﺳﻮﻟﯽ دی‪ .‬دی واﻳﻲ‪:‬‬
‫‪ ۱۹۷‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ د دې \ـﻮﻟﻨﻴﺰو ﻗﴩـوﻧﻮ د ﺧﻮاﺑـﺪۍ ﺳـﺒﺐ ﺷـﻮل‪ .‬ﭘـﺪې‬ ‫د ﺿﻴﺄ ﭘﻪ ﻧﻮر رو‪V‬ﺎن ﺳﻮم ﻣﻘﺘﺒﺲ ﺳﻮم ﻟﻪ ﴎاﺟﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺎﺗﻨﭙﺎﻟﻮ د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺪوس ﺧﺎن ﭘـﻪ ﻣﴩـۍ‪ ،‬ﻣﺘﻨﻔـﺬو روﺣـﺎﻧﻴﻮﻧﻮ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬ ‫را اﺧﯧﺴﺘﯽ ﻣﯥ ﻗﻠﻢ دی ﺑﻴﻠﻮم دﯾﻦ ﻟــﻪ رواﺟﻪ‪۱۹۶‬‬
‫ﴎ ﮐﯥ ﻳﯥ د ﻣﺠﺪدي ﮐﻮرﻧ‪ +‬وﻻړه وه او د ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻮﻧﮑﻮ ﮐـ‪.‬ۍ ﭼـﯥ‬
‫د ﻣﺤﻤﺪ واﱄ ﺧﺎن دروازي ﭘﻪ ﴎواﻟ‪ +‬ﻳـﯥ ﭼـﯥ ﭘﺨـﻮا د درﺑـﺎر د ﻏـﻼم ﺑﭽـﻪ‬ ‫اﻣ‪ D‬اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫‪O‬ﺎﻧﻮ ﻣﴩ و‪ ،‬د اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن ﭘﺮ ﺿﺪ د دﺳﻴﺴﻮ ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﻟ‪a‬ﯿﺎ وو ﭼﯥ د اﻣـﺎن‬
‫اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻞ ﭘﻼر اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن د وژل ﮐﯧـﺪو وروﺳـﺘﻪ واﮐﻤـﻦ‬
‫ﷲ ﺧﺎن د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ راﭘﺮزوﻟﻮ ﮐﯥ \ﺎﮐﻮﻧﮑﯽ رول وﻟﻮﺑﺎوه‪.‬‬
‫ﺷﻮ‪ .‬دﻏﻪ ‪J‬ﻮان او ﺗﺮﻗﻲ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻮﻧﮑﻲ ﭘﺎﭼـﺎ ﺗـﺮ ﻫـﺮ ‪F‬ـﻪ د ﻣﺨـﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د‬
‫د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د اﻣƒ اﻣﺎن ﷲ ﺧـﺎن ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ دﭘ‪W‬ـﺘﻮ د رﺳـﻤﻲ ﮐﯧـﺪو‬
‫ﺧﭙﻠﻮاﮐ‪O +‬ﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻼ وﺗ‪.‬ﻟﻪ او د اﻓﻐﺎن‪-‬اﻧ‪a‬ﻠﻴﺲ د درﯥ ﺟ‪a‬ـ‪.‬ې ﭘـﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ‬
‫دوﻫﻢ ﺣﺮﮐﺖ د ﻟﻮﻣ‪.‬ي ﺣﺮﮐـﺖ ﻧـﻪ ﭼـﯥ اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﭘﺨﭙﻠـﻪ دوﻫﻤـﻪ‬
‫ﮐﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د اﺳﻴﺎ ﭘﻪ زړه ﮐﯥ د ﻳﻮه ﺧﭙﻠـﻮاک ﻫﯧـﻮاد ﭘـﻪ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﴎ راﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ی و ﻧ‪h‬دې ﻧﻴﻤﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﮐﻨـﺪﻫﺎر ﮐـﯥ ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮ‬
‫ﮐ‪ .‬ﭼﯥ ‪J‬ﻮان ﭘﺎﭼﺎ ﻳﯥ د ﻫﯧﻮاد د ﭼﮏ او ‪.O‬ﻧﺪي ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﻟﭙـﺎره \ﻴﻨـ‪ E‬ﻫـﻮډ‬
‫ده ﭘﻪ ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د ﻫﻐﻪ ‪J‬ﺎی اړوﻧﺪو ﭼـﺎرواﮐﻮ ﺗـﻪ ﻻر‪V‬ـﻮوﻧﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ »د‬
‫درﻟﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر زده ﮐﻮوﻧﮑﻮ ﺗﻪ دې ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ د زده ﮐـ‪.‬ې ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ او د زده‬
‫اﻣƒ اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن د ﺧﭙﻠﻮاﮐ‪ +‬د ‪O‬ﻠﻮ وروﺳﺘﻪ د اﻓﻐﺎ‪\ C‬ﻮﻟﻨﯥ ﻣـﺪ‪ C‬ﮐﻮﻟـﻮ او‬
‫ﮐﻮوﻧﮑﻮ ﺷﻤﯧﺮ د زﻳﺎت ﳾ‪۱۹۸ «.‬‬
‫ﻧﻮي ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﺑﻨﺴﻴﺰو او ﭘﺮاﺧﻮ ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻴـﻞ وﮐـ‪ ..‬اﻣـﺎن ﷲ‬
‫اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د رﺳـﻤﻲ ﮐﯧـﺪو او ﺗﻌﻤـﻴﻢ ﺗـﻪ‬
‫ﺧﺎن د ﺧﭙﻠﻮ اﺳﺘﺎزو او ﺑﻴﺎ ﭘﺨﭙﻠﻪ د اروﭘـﺎ‪ ،‬اﺳـﻴﺎ او اﻓﺮﻳﻘـﺎ ‪J‬ﻴﻨـﻮ ﻫﯧـﻮادو ﺗـﻪ د‬
‫‪J‬ﺎی ور ﻧﻪ ﮐ‪ .‬ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ د ﺟﺮ‪O‬ﯥ زﻳﺎت ﻏـ‪.‬ي ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ وو ﺧـﻮ دوی د اﻣـƒ‬
‫اوږده ﺳﻔﺮ ﭘﻪ ﺗﺮځ ﮐﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧ‪.‬ﻳﻮاﻟـﻮ ﺗـﻪ وروﭘﯧﮋاﻧـﺪه او د ډﯦـﺮو ﻫﯧـﻮادو‬
‫ﭘﻪ ﺷﻤﻮل د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﻏﻮﻧﺪې ﻗﻮي ﻣﲇ ﺷﻌﻮر ﻧﻪ درﻟﻮد ﭼﯥ د ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫ﴎه ﻳﯥ ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺗﻴﮑﯥ اړﻳﮑﯥ \ﻴﻨ‪a‬ﯥ او ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺗ‪.‬وﻧﻮﻧﻪ ﻻﺳﻠﻴﮏ ﮐ‪.‬ل‪ .‬اﺳـﺎﳼ‬
‫ژﺑﯥ د رﺳﻤﻲ ﮐﯧﺪو او ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﻪ اﻫﻤﯿﺖ وﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي‪ .‬ﺧﻮ اﻣﺎن ﷲ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻮړ ﺷﻮ ﭼﯥ د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﻫﯧـﻮاد \ﻮﻟـﻮ و‪O‬ـ‪.‬و ﺗـﻪ د ﺟـﻨﺲ‪ ،‬ﻗـﻮم او‬
‫د ودې ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ د »ﻣﺮﮐﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ« اداره ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ د ﺗﻮﭘƒوﻧﻮ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﻮ ﻫﻮﻣﺮه ﺣﻘﻮﻧﻪ ورﮐ‪.‬ل او ﻏﻼﻣﻲ ﻳﯥ ﻟﻐﻮه ﮐ‪.‬ه‪ .‬ﻣﻠـﺖ‬
‫د ﻏﻔﺎر ﺧﺎن ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ي ﴎ ﮐﯥ اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺧﱪې ﻧـﻪ ﺷـﻮې‬
‫ﺗﻪ ﻳﯥ د ﻟﻮﻳﻮ ﺟﺮ‪O‬ﻮ د راﺑﻠﻠﻮ ﻟﻪ ﻻرې د دوﻟﺖ ﭘـﻪ ﭼـﺎرو ﮐـﯥ وﻧـه ورﮐـ‪.‬ه‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫ﮐﻮﻟﯽ‪ .‬ﻏﻔﺎر ﺧﺎن اﻣﺎن ﷲ ﺗﻪ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﻟﻴﺪﻧﯥ ﭘﺮ ﻣﻬﺎل ووﻳـﻞ ﭼـﯥ‪:‬‬
‫وړﻳﺎ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻳﯥ د ﭘﻮﻫﻨﯥ ﻋﴫي ﮐﻮﻟﻮ او ﭘﺮاﺧﻮﻟﻮ ﺗﻪ رټ ﭘﺎم وﮐـ‪ .‬او د ﻗـﺎﻧﻮن ﻟـﻪ‬
‫»ﺗﺎ ﻟﻪ ﺗﺮﮐﻲ در‪J‬ﻲ‪ ،‬ﻓﺎرﳼ در‪J‬ﻲ او ﻧﻮرې ژﺑﯥ ﻫﻢ در‪J‬ﻲ‪ ،‬ﺧﻮ ﺧﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﻣﺨﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﯧﻮاد ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧ‪ +‬زده ﮐ‪.‬ې ﻫﺮو ﻣﺮو )ﺣﺘﻤﻲ( ﮐ‪.‬ې‪ .‬د ﻫﯧـﻮاد د‬
‫در‪J‬ﻲ‪ .‬زﻣﺎ ﺧﱪې ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې ډﯦﺮ اﺛﺮ وﮐ‪.‬و او وﻋﺪه ﻳـﯥ راﴎه وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻮﻟﻮ‪ ،‬د ﺳـﻮدا‪O‬ﺮۍ او د ډﻟـﻪ اﻳـﺰو ﺧﭙﺮوﻧـﻮ د ﭘﺮاﺧﺘﻴـﺎ ﻟﭙـﺎره ‪O‬ﺎﻣﻮﻧـﻪ‬
‫زده ﮐﻮم ﺑﻪ ﻳﯥ‪ ۱۹۹«.‬ﻏﻔﺎر ﺧـﺎن زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﯥ‪» :‬ﮐﻠـﻪ ﭼـﯥ ]اﻣـﺎن ﷲ ﺧـﺎن[ د‬
‫ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮل‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٧٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧٧ /‬‬

‫ﴍﮐﺘﻮﻧﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮل‪ ،‬ﭘﻪ ‪ ۱۹۳۲‬ﮐﺎل ﮐﯥ )ﺑﺎﻧﮏ ﻣﲇ اﻓﻐﺎن( ﭘﻪ ﮐﺎر ﭘﻴـﻞ وﮐـ‪ ،.‬ﯾـﻮ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻪ واﻳﺴﺘﻞ ﺷﻮ‪ ،‬زه ‪Õ‬ﺒﻴﻲ ﺗﻪ د ده ﻟﻴﺪو ﺗﻪ ورﻏﻠﻢ ﻧـﻮ ﻫﻠﺘـﻪ ﻳـﯥ زﻣـﺎ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ د ﻧﻔﻮذ ﺧﺎوﻧﺪان‪ ،‬روﺣﺎ‪ C‬ﺷﺨﺼﻴﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻟـﻮی ﻣ§ﮑـﻪ وال او د ﺳـﻮدا‪O‬ﺮو‬ ‫ﴎه ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ ﺧﱪې وﮐ‪.‬ې‪ ۲۰۰ «.‬ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ اﻣـﺎن ﷲ ﺧـﺎن ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ‬
‫œﺎﻳﻨــﺪ‪O‬ﺎن ﻳــﯥ د ﻣــﲇ ﺷــﻮرا او اﻋﻴــﺎﻧﻮ ﻣﺠﻠــﺲ ﺗــﻪ ﺟــﺬب ﮐــ‪.‬ل‪ .‬اﻋﺘــﺪال‬ ‫زده ﮐ‪.‬ه او د ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ C‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﻫﻐﻪ »د ‪ ۱۹۲۵‬ﮐﺎل د ﻓﱪوري ﭘـﻪ‬
‫ﺧﻮ‪V‬ﻮﻧﮑﻲ رو‪V‬ﻨﻔﮑﺮان ﻳﯥ ﭘﻪ ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ﻣﻮﺳﺴﻮ ﮐﯥ و\ﺎﮐﻞ‪ .‬ﭘـﻪ ﮐﺎﺑـﻞ‪ ،‬ﮐﻨـﺪﻫﺎر‬ ‫ﻣﻴﺎﺷﺖ ﮐﯥ د اﻓﺮﻳﺪو او ﻣﻮﻣﻨﺪو ﭘﻪ ﺟﺮ‪O‬ﻪ ﮐﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺟﻼل اﺑـﺎد ﮐـﯥ ﺟـﻮړه‬
‫او ﻫﺮات ﮐﯥ اد‪ t‬اﻧﺠﻤﻨﻮﻧﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮل‪.‬‬ ‫ﺷﻮې وه‪ ،‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ وﻳﻨﺎ وﮐ‪.‬ه‪ ۲۰۱«.‬ﻧﻮﻣﻮړی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ »ﴎه ﻟﻪ دې ﭼـﯥ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻋﻠﻤﻲ ﮐﯧﺪو او ﻏﻨﻲ ﮐﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧﯽ اﺳﺎﳼ ‪O‬ﺎم د ﭘﺎﭼـﺎ ﻣﺤﻤـﺪ‬ ‫د ﭘﺨﻮاﻧﻴــﻮ واﮐﻤﻨــﻮ او د ﺣﮑﻮﻣــﺖ اوﺳــﻨﻴﻮ ﺷﺨﺼــﻴﺘﻮﻧﻮ زﯾﺎﺗــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﭘــﻪ ﻣــﲇ‬
‫ﻧﺎدر ﺧﺎن ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د »اد‪ t‬اﻧﺠﻤﻦ« ﭘﻪ ﺗﺎﺳـﻴﺲ ﴎه واﺧﯧﺴـﺘﻞ ﺷـﻮ ﭘـﻪ‬ ‫اﻓﻐﺎ‪ C‬ژﺑﻪ )ﭘ‪W‬ﺘﻮ( ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧـﺪل‪ ،‬اﻣـƒ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﺑﺎﻧـﺪې ﺧـﱪې ﮐﻮﻟـﻮ ﺗـﻪ‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ د اد‪ t‬اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﭘﻪ ‪ ۱۹۳۲‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﻣﺤﻤـﺪ ﻧـﺎدر ﺧـﺎن ﭘـﻪ‬ ‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ورﮐﻮي‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﺧﱪې ﮐﻮي‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ﮐﺴـﺎن ﭼـﯥ د ﻣـﲇ ژﺑـﯥ ﻧـﻪ‬
‫اﺟﺎزه د ﮐﻨﺪﻫﺎر ﺗﻨﻈﻴﻤﻪ رﻳـﻴﺲ ﻣﺤﻤـﺪ ‪O‬ـﻞ ﺧـﺎن ﻣﻮﻣﻨـﺪ ﮐﯧ‪W‬ـﻮد او د ﻫﻐـﻪ‬ ‫اﻫ«ل ﮐﻮي ﺧﻄﺎ ﮐﺎر ﻳﯥ ﺑﻮﱄ‪۲۰۲«.‬‬
‫وﻻﻳﺖ دﻓﱰوﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ واړول‪ .‬دﻏﻪ اﻧﺠﻤﻦ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﻟـﻪ اد‪t‬‬ ‫د ﻏﻔﺎر ﺧﺎن ﻟﻪ ﺧـﻮا د »ﭘ‪W‬ـﺘﻮن« ﻣﺠﻠـﯥ ﺧﭙﺮوﻟـﻮ ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن زﻳـﺎت اﻏﯧـﺰ‬
‫اﻧﺠﻤﻦ ﴎه ﻳﻮ‪J‬ﺎی ﺷﻮ او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ‪ ۱۹۳۷‬ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ \ﻮﻟﻨـﻪ ﺷـﻮه‪ .‬د »ﮐﺎﺑـﻞ« ﭘـﻪ‬ ‫وﺷﻴﻨﺪه‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي داوي ﭘـﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ د »ﭘ‪W‬ـﺘﻮن« ﻣﺠﻠـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ د اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او وروﺳـﺘﻪ ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫راواﻳﺴﺘﻪ او ﭘﻪ اﻣƒ اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن ﻳﯥ دوﻣﺮه اﻏﯧﺰ واﭼﺎوه ﭼـﯥ اﻋـﻼن ﻳـﯥ وﮐـ‪.‬‬
‫ﺧﭙﺮﯦﺪه‪ .‬ﭘﺪې ډول د ﭘ‪W‬ﺘﻮ دﻏﻪ ﺣﺮﮐـﺖ د ﺑﺎﭼـﺎ ﻧﺎدرﺧـﺎن او ورﭘﺴـﯥ د ﭘﺎﭼـﺎ‬ ‫ﭼﯥ ﺧﻠﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ زده ﮐ‪.‬ي‪ ،‬درې ﮐﺎﻟـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﺑـﻪ ﭘـﺪې ﻫﯧـﻮاد ﮐـﯥ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﻮ وﺧﺘﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻗﻮت روان ﺷﻮ او د ﻫﻐـﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ او رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ وي‪ .‬ﺧﻮ د ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ ﮐﻮرﻧﻴـﻮ او ﺑﻬﺮﻧﻴـﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ رﺳﻤﻲ او ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ ﮐﺎر ﮐﯧﺪه‪.‬‬ ‫د‪V‬ﻤﻨﺎﻧﻮ ‪J‬ﻮان‪ ،‬ﭘﻪ وﻃﻦ ﻣ” او ﻣﱰﻗﻲ ﭘﺎﭼﺎ د ﺧﭙﻞ ﭘﻠﺮ‪\ C‬ـﺎ\ﻮ‪ t‬ﻧـﻪ واﻳﺴـﺘﻠﻮ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮﻟﻨﯥ او وروﺳﺘﻪ د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮﻫﻨ§ﻲ ﺗﺮ ﻟﺴﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ډﯦﺮو ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻮ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه د‬ ‫او دا ﭘﻼن ﻳﯥ د ﻧﻮرو ﻣﱰﻗﻲ ﭘﻼﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ادﺑﻴـﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ او ‪O‬ﺮاﻣـﺮ ﭘــﻪ ﺑـﺎب ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ ﺧﭙـﺎره ﮐـ‪.‬ل او د ﮐﻼﺳــﻴﮑﻮ‬
‫ﺷــﺎﻋﺮاﻧﻮ ﮐﻠﻴــﺎت او دﻳﻮاﻧﻮﻧــﻪ ﻳــﯥ ﭘ ـﻪ ﮐﺮاﺗــﻮ ﭼــﺎپ ﮐــ‪.‬ل‪ .‬دوی ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ــﻪ د‬ ‫د ﻧﺎدرﺷﺎه او ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫‪V‬ﻮوﻧ§ﻴﻮ ﻟﭙﺎره ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﺑ ﺮاﺑﺮ ﮐ‪.‬ل‪ .‬دﻏﯥ \ﻮﻟﻨﯥ او ﺗـﺎرﻳﺦ \ـﻮﻟﻨﯥ دا ﮐﺎروﻧـﻪ‬
‫ﻧﺎدر ﺧﺎن د ‪ ۱۹۲۹‬ﮐﺎل د اﮐﺘﻮﺑﺮ د ﻣﻴﺎﺷـﺘﯥ ﭘـﻪ ﻟﺴـﻤﻪ ﻧﯧـﻪ وروﺳـﺘﻪ ﻟـﻪ دې‪،‬‬
‫د ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮؤف ﺑﯧﻨﻮا‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﷲ ر‪V‬ﺘ” او ‪O‬ﻞ ﭘﺎﭼﺎ اﻟﻔـﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﭼﯥ د ﺳﻘﺎو زوی ﻳﯥ راﻧﺴﮑﻮر ﮐ‪ ،.‬واک ﺗﻪ ورﺳﯧﺪ‪ .‬ﻧﺎدر ﺷـﺎه د ﭘﺎﭼـﺎ اﻣـﺎن ‪Æ‬‬
‫ﻣﴩۍ او ﻫﻤﺪا راز د ﻗﻴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎدم‪ ،‬ډاﮐـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦ ﮐـﺎﮐ‪ .‬او ﻧـﻮرو‬
‫ﺧﺎن د ﻣﻬﺎل د ﺗﺠﺮﺑﯥ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬د ﻫﻐﻪ ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻪ د ﴎه او ‪O‬ـﺎم ﭘـﻪ ‪O‬ـﺎم ﭘﻴـﻞ‬
‫ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ او ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ل‪ .‬دﻏـﻮ ﭘﻮﻫـﺎﻧﻮ‪ ،‬ﺷـﺎﻋﺮاﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻮرﺧـﺎﻧﻮ او‬
‫ﮐ‪.‬ل‪ .‬ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﻳﯥ د اﻣﻨﻴﺖ \ﻴﻨ‪a‬ﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪ ،.‬اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﻳﯥ ﺟﻮړ ﮐ‪ .‬ﭼـﯥ‬
‫ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﭘﻪ ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﯥ د اﺧﺒﺎروﻧﻮ او ﻣﺠﻠﻮ او ﮐﻠﺘـﻮري او ﺗـﺎرﻳﺨﻲ \ﻮﻟﻨـﻮ ﭘـﻪ‬
‫د اﻣﺎن ﷲ ﺧـﺎن د اﺳـﺎﳼ ﻗـﺎﻧﻮن ﴎه ﻳـﯥ ﻟـ‪ h‬ﺗـﻮﭘƒ درﻟـﻮد او ﺗـﺮ ‪ ۱۳۴۳‬ﮐـﺎل‬
‫ﭼﻠﻮﻟﻮ ﴎه د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻴﺎوړی ﮐ‪ ..‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﯥ ﻏﻨﻲ ﮐ‪.‬ه او د ﻫﻐﯥ ﭘـﻪ ﺑـﺎب‬
‫ﭘﻮرې ﻧﺎﻓﺬ و‪ .‬ﻧﺎدر ﺧﺎن د ﻫﯧﻮاد اﻗﺘﺼﺎدي ودې‪ ،‬د ﭘﻮﻫﻨﯥ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ـﻲ‬
‫ﻳﯥ ﺳﻴﺎﳼ اﺟﺘ«ﻋﻲ ﺷﻌﻮر وﻳ‪ b‬ﮐ‪ ..‬د دﻏﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ راﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ ﮐﻮﻟـﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﭼﺎرو ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪.‬ه‪ .‬د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ دﻳﺮﺷـﻤﻮ ﮐﻠﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ ﭘـﻨ§ﻠﺲ ﻟـﻮی‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨٠ /‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺷﻞ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﭘﺎﭼﺎﻳﻲ ﭘﻪ ﻟﺴﻴﺰه ﮐـﯥ د ډاﮐـﺮ ﻋﺒـﺪاﻟﻈﺎﻫﺮ‬
‫د ﺻﺪارت ﭘﻪ دوره ﮐﯥ ﭘﻪ وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﻪ ﮐﯥ د ﻣﻠﺖ د زﻳﺎﺗﺮو اﺳﺘﺎذو ﻟﻪ ﺧﻮا د‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ د اﺳﺘﺨﺪام د ﻻﻳﺤـﯥ د ﻗـﺎﻧﻮ‪ C‬ﮐﻮﻟـﻮ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮ‪ ،‬ﻫـﻢ‬
‫ﻧﺎﮐﺎم ﺷﻮ«‪ ۲۰۳‬ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑـﻪ ورﺗـﻪ راو‪O‬ـﺮ‪J‬ﻢ‪ .‬دا ﻫـﻢ ﺑﺎﻳـﺪ ووﻳـﻞ ﳾ ﭼـﯥ‬
‫دﻫﻐﻮ ﮐ‪.‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻟﮑـﻪ ﻗﺰﻟﺒـﺎش‪ ،‬ﭘﺎړﺳـﻴﺎن او ‪J‬ﻴﻨـﯥ ﺳـﺘﻤﻲ ډوﻟـﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ د‬
‫وراﻧﮑﺎرو ﮐ‪.‬و وړو ﭼﯥ ﻣﺤﻤﺪ ﺻـﺪﻳﻖ ﻓﺮﻫﻨـ‪ E‬ﻳـﯥ ﻣﻨﻔـﻲ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﻮﱄ ﻫـﻢ‬
‫اﻏﯧﺰ درﻟﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺎرﳼ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﻧﻮرو ﻟ‪h‬ﮐﻴﻮ ﭘﻪ ﺑﺎﻧﻔﻮذه ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﮐﯥ ﻟﺪې اﻣﻠﻪ ﻧﻨﻮﺗﻠﯥ وه ﭼﯥ‬
‫ﻫﻐﯥ ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ ﻣﺎﻣﻮرﻳـﺖ ﮐـﯥ د ﯾـﻮه ﻫﻮﺳـﺎ‪ ،‬ﺳـﻮﮐﺎﻟﻪ او ﺧﻮﺷـﺎﻟﻪ ژوﻧـﺪ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﺷﻮوﻧﺘﻴﺎوې ﺑﺮاﺑﺮوﻟﯥ او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻧﻮرو \ﮑﻮ ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﮐﯥ ﻋﺰت‪ ،‬ﺷﺘﻤﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻮم‪ ،‬ﺗﻨﺨﻮاه‪ ،‬ﺑې او رﺷـﻮت ﻣﻮﺟـﻮد وو‪ .‬دا ﺧـﱪه ﻧﺎ‪F‬ـﺎﭘﻲ ﻧـﻪ ده ﭼـﯥ واﻳـﻲ‪:‬‬
‫»ﻣ‪.‬ه ‪O‬ﯧه ﭘﺎړﺳﻮ واﻳﻲ«‪.‬‬
‫د دوﻟﺖ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ د وﻟﺲ ﭘﻪ ﮐﭽﻪ ﻫـﻢ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻟﭙـﺎره ﮐـﺎر ﮐﯧـﺪه‪ .‬د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧ‪h‬دې \ﻮل ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻟﻴﮑﻮال او ﺷﺎﻋﺮان د ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل د وﻳ‪W‬ﻮ ‪J‬ﻠﻤﻴﺎﻧﻮ د‬
‫ﺳﻴﺎﳼ ﻧﻬﻀﺖ ﻏ‪.‬ي وو‪ ،‬ﭼﯥ د اﻗﺘﺼﺎدي‪\ ،‬ﻮﻟﻨﻴﺰو‪ ،‬ﺳﻴﺎﳼ ﺳﻤﻮﻧﻮﻧﻮ‪ ،‬د ‪V‬ـ§ﻮ‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮑﻮ ﺣﻘﻮﻧـﻮ او د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ او ﺑﻠﻮ‪F‬ـﻮ د ﻣـﲇ ازادي ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻮﻧﮑﻲ ﻧﻬﻀـﺖ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﻣﺒﺎرزه ﮐﻮﻟﻪ‪ ،‬د وﻳ‪W‬ﻮ ‪J‬ﻠﻤﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗـﻪ ﺗﺮﻗـﻲ‬
‫ورﮐﻮﻟــﻮ ﻣــﺎده ﻫــﻢ ﺷــﺎﻣﻠﻪ وه‪ .‬دﻏــﻮ ﻧــﺎﻣﺘﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟـﻮ د ﻫﯧــﻮاد د ﺗــﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻫــŠي‬
‫ادﺑﻴـﺎﺗﻮ‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑﭙـﻮﻫﻨﯥ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺷـﻌﺮ د ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﻟﭙـﺎره د ﻗـﺪر وړ ﮐﺎروﻧـﻪ‬
‫ﺗﺮﴎه ﮐ‪.‬ل‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ‪O‬ﻞ ﺧﺎن ﻣﻮﻣﻨـﺪ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒـﻲ‪ ،‬ﺻـﺪﻳﻖ ﷲ ر‪V‬ـﺘ”‪،‬‬
‫‪O‬ـﻞ ﭘﺎﭼـﺎ اﻟﻔــﺖ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮوف ﺑﯧﻨـﻮا‪ ،‬ﻧﻮرﻣﺤﻤــﺪ ﺗـﺮه ﮐـﻲ‪ ،‬ﻗﻴــﺎم اﻟـﺪﻳﻦ ﺧــﺎدم‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺸﮑﻮر رﺷﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ ،.‬ﺳﻠﻴ«ن ﻻﻳﻖ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗـ‪h‬ی‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ روﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺘﻴﺎﻧﯽ ﺧﺪﻣﺘ‪a‬ﺎر او ﻧﻮرو د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ ﻟﭙـﺎره د ﻗـﺪر وړ ﭼـﻮﭘ‪.‬‬
‫وﮐ‪ ..‬د دوی اﺣﺴﺎﺳﺎت د ﻗﻴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎدم د ﺷﻌﺮ ﭘﻪ ﻻﻧـﺪې ﺑﻴـﺖ ﮐـﯥ ‪V‬ـﻪ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٧٩ /‬‬
‫ﻣﺤﻤـﺪ ‪O‬ــﻞ ﺧــﺎن ﻣﻮﻣﻨــﺪ ﻣﻬــﻢ رول ﻟﻮﺑـﻮﻟﯽ دی‪ .‬ده ﺑﺮﺳــﯧﺮه ﭘــﺮدې ﭼــﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ﮐﯥ ﻳﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﻧﺠﻤﻦ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮐ‪ .‬ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﮐـﯥ ﯾـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ اﺛـﺎر ﻫـﻢ‬
‫ﮐ‪W‬ﲇ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ دوه \ﻮﮐﻪ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺳـﻴﻨﺪ ﭘـﻪ ﻧـﻮم ﭘـﻪ ‪۷۶۵‬‬
‫ﻣﺨﻮﻧﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ډﮐﺸŠي ده‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۹۳۷‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﴎدار ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﺧﺎن د ﺻـﺪارت ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﮐﻠـﻪ‬
‫ﭼﯥ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻌﻴﻢ د ﭘﻮﻫﻨﯥ وزﻳﺮ و د اﺻﻼح ﭘﻪ ور‪J‬ﭙﺎﻪ ﮐﯥ ﻳـﻮ ﭘﺎﭼـﺎﻳﻲ ﻓﺮﻣـﺎن‬
‫ﺧﭙﻮر ﺷﻮ ﭼﯥ وﻳﻞ ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ دې د ﻓﺎرﳼ ﭘﻪ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﮐﯥ ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ دﻓﱰوﻧﻮ‬
‫ﮐﯥ ﺟﺎري ﳾ او د ﻫﻐﻪ ﻟﭙﺎره د درې ﮐﻠﻮﻧﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻮده ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ دوﻣـﺮه زده‬
‫ﮐ‪.‬ي ﭼﯥ ﭘﺮې ﺧﱪې او ﻫﻢ ﻟﻴﮏ وﻟﻮﺳـﺖ وﮐـ ‪.‬ای ﳾ او د وﻟـﺲ او ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﻣﻔﺎﻫﻤﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﳾ او ﻣﲇ ﭘﯧﻮﺳﺘﻮن \ﻴﻨ‪ E‬ﳾ‪ .‬د دﻏﻪ ﻣﻘﺼـﺪ ﻟﭙـﺎره‬
‫د ﺗﺪرﻳﺴﺎﺗﻮ د ﻟﻮی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻣـﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ د دوی ﭘﺨﭙﻠـﻮ دﻓﱰوﻧـﻮ ﮐـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ــﺘﻮ د زده ﮐــ‪.‬ې ﮐﻮرﺳــﻮﻧﻪ ﭘﺮاﻧﯧﺴــﺘﻞ ﺷــﻮل‪ .‬ﭘــﻪ اول ﴎ ﮐــﯥ ﺣﮑــﻮﻣﺘﻲ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﮐ‪.‬ه ﺟﺪي وﻧﻴﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺧﻮ ﮐﻮرﺳﻮﻧﻪ ﮐـﻪ ‪F‬ـﻪ ﻫـﻢ ﭼـﻼن وو‪،‬‬
‫ورو ورو ﺑﯥ اﻏﯧﺰې ﺷﻮل‪ .‬د دﻏﻮ ﮐﻮرﺳـﻮﻧﻮ د ﻧﺎﮐـﺎﻣﯽ ﻳـﻮ ﻻﻣـﻞ دا دی ﭼـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﺗﺪرﻳﺲ ﻟﭙﺎره ﻟﻪ داراﳌﻌﻠﯧﻤﻴﻨﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ د ﭘـﻮﻫﻨ§ﻲ ﻧـﻪ ﻓـﺎرغ ﺷـﻮي‬
‫ﻣﺴــﻠﮑﻲ ‪V‬ــﻮوﻧﮑﻲ ﻧــﻪ اﺳــﺘﺨﺪاﻣﯧﺪل‪ ،‬ﺑﻠﮑــﯥ ﻓﻘــﻂ ﺑﺎﺳــﻮاده ‪ ،‬ﻧﻴﻤــﻪ ﺑﺎﺳــﻮاده‪،‬‬
‫ﻧﻴﻤﭽﻪ ﻣﻼﻳﺎن او ﭘـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻏƒﻣﺴـﻠﮑﻲ ﮐﺴـﺎن اﺳـﺘﺨﺪاﻣﯧﺪل‪ .‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د‬
‫ﺗﺪرﻳﺴﺎﺗﻮ د ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﴩان ﻫﻤﺪﻏﺴﯥ ﻣﺴـﻠﮑﻲ او د ﺻـﻼﺣﻴﺖ ﺧﺎوﻧـﺪان ﻧـﻪ‬
‫وو ﭼــﯥ دﻏﺴــﯥ ﻣﻬــﻢ ﻣﺴــﻠﮑﻲ ﻣﺎﻣﻮرﻳــﺖ ﴎ ﺗــﻪ ورﺳــﻮﻟﯽ ﳾ‪ .‬د ﻧﺎﮐــﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﯧﻨﺴــﻴﺰ ﻋﻠــﺖ دا و ﭼــﯥ ﻓــﺎرﳼ ﭘــﻪ دوﻟﺘــﻲ ﻣــﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ او ﺗــﺮدې ﻻ ﻣﻬــﻢ ﭘــﻪ‬
‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬او ﻧﻮرو ﻣﺘﻨﻔﺬو ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻗـﻮت ﴎه ﻧﻨـﻮﺗﻠﯥ وه‪ ،‬داﺳـﯥ‬
‫ﭼﯥ د واﮐﻤﻨﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﻧﻮي ﻧﺴﻞ ﻧ‪h‬دې \ﻮﻟـﻮ ﻏـ‪.‬و ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـﻪ ﺷـﻮه وﻳـﻼی او‬
‫ﻓـﺎرﳼ ژ‪ t‬ﺷــﻮي وو او ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ورﺗــﻪ د ﺑﯧ‪a‬ـﺎﻧ‪ +‬ژﺑــﯥ ﺣﻴﺜﻴــﺖ ﻏــﻮره ﮐــ‪.‬ی و‪.‬‬
‫»دوی \ﻮﻟﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﴎه داﺳﯥ ﺳﻠﻮک ﮐﺎوه ﻟﮑﻪ ﻣـƒې زوی ﭼـﯥ اوﳼ ‪J‬ﻴﻨـﻮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻠﻨې ورﭘﻮرې وﻫﻠﯥ‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏﻮ ﺳﻠﻮﮐﻮﻧﻮ ﭘﺮ ﺳﺒﺐ ﻫﻐﻪ ﺣﺮﮐـﺖ ﭼـﯥ ‪F‬ـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨٢ /‬‬
‫ﭘﺪې ﺧﱪه ﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ وﮐﻴﻼن ﺧﻮﺷـﺎﻟﻪ ﮐـ‪.‬ي او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا دی ﭘﻮﻫﯧـﺪه ﭼـﯥ‬
‫ﭘﺎړﺳــﻴﻮان وﮐــﻴﻼن ﺑــﻪ ﻳــﯥ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ وﮐــ‪.‬ي‪ .‬ﭘــﻪ ﭘــﺎی ﮐــﯥ ﺑــﻪ د ﻣﺤﻤــﺪﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻤﺰوری او ﻧﺴﮑﻮر ﳾ او دی ﺑﻪ زر ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﳾ‪.‬‬
‫دﻏﻪ وړاﻧﺪﻳﺰ د ﻣﲇ ﺷﻮری د ډﯦﺮﮐﻲ ﻟﻪ ﺧﻮا وﻣﻨﻞ ﺷﻮ او ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺗﺮ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧـﯥ‬
‫ﻻﻧﺪې وﻧﻴﻮل ﺷﻮ‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ وﻳﻞ ﭼﯥ دا وړاﻧﺪﻳﺰ ﻋﺎدﻻﻧﻪ دی ‪J‬ﮑﻪ ﭼﯥ د‬
‫ﻳﻮې ﺧﻮا ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻣﮑﻠـﻒ ﮐﻴـ‪h‬ي ﭼـﯥ دري زده ﮐـ‪.‬ي او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا دري ژ‪t‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﮐ‪.‬ي ﭼﯥ د ﺧﻠﮑﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰې ﺣﻞ ﳾ‪ .‬وﻟﯥ دري ژﺑﻮ وﮐﻴﻼﻧـﻮ‬
‫ﺑﻪ وﻳﻞ ﭼﯥ دري ژﺑـﻪ د ډﯦـﺮ ﭘﺨـﻮا د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د دوﻟـﺖ ﻣﺮوﺟـﻪ ژﺑـﻪ ده او‬
‫ډﯦﺮې ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻫﻤﺪﻏﻪ ژﺑﻪ زده ﮐ‪.‬ې ده‪ ،‬وﻟﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﻪ ﭘـﻪ ﻫﯧـﻮاد ﮐـﯥ ﻧـﻪ ده‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺷﻮې او اوس ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﮐـﯥ ډﯦـﺮې ﺧﻠﮑـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـﺪه زده‪ .‬د دې‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰ ﭘﻪ ﺳـﻤﻼﳼ ﻋﻤـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﴎه د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ډﯦـﺮ ﺧﻠـﮏ د دوﻟـﺖ ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﻧﻪ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ ﮐﯿـ‪h‬ي ﭼـﯥ دا ﻳـﻮ ﺗﺒﻌﻴﴤـ ﮐـﺎر دی او ﺑﺎﻳـﺪ د دﻏـﻪ‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰ د ﺳﻤﻼﳼ ﭘـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﻣﺨـﻪ وﻧﻴـﻮل ﳾ‪ .‬ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧـﻮ ﭘﺎړﺳـﻮ ژﺑـﻮ‬
‫وﮐﻴﻼﻧﻮ ﺗﻪ وړاﻧﺪﻳﺰ وﮐ‪ .‬ﭼﯥ دا ﻓﻘﺮه د ﻟﺲ ﮐﺎﻟﻪ وروﺳﺘﻪ د ﭘـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ وړ ﳾ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﻟﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﮐﯥ ﺑﻪ دوﻟﺖ د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن د ‪ ۳۵‬ﻣﺎدې د ﺣﮑﻢ ﭘﺮ ﺑﻨﺴ‪ 4‬د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ودې او ﻏ‪W‬ﻠﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎره اړﻳﻦ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ي او ﭘﺪې ﻣـﻮده ﮐـﯥ‬
‫ﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺷﻮې وي‪ .‬ﺧﻮ دا وړاﻧﺪﻳﺰ د ﭘﺎړﳼ ژﺑﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا وﻧﻪ‬
‫ﻣﻨــﻞ ﺷــﻮ‪ .‬ﺑﻴــﺎ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧــﻮ œﺎﻳﻨــﺪه ‪O‬ــﺎﻧﻮ ﻋﺒــﺪاﻟﺮؤف ﺑﯧﻨــﻮا‪ ،‬ﻋﺰﻳــﺰﷲ‬
‫واﺻـــﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﺳـــﺤﻖ ﻋـــﺜ«ن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴـــﺪ زﻫـــﺮي‪ ،‬ﯾﺎرﻣﺤﻤـــﺪ دﻟـــﻴﲇ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﻋﻤﺮﺧﯧﻞ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻓﺮاﻫﻲ او ﻧﻮرو ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ \ـﻮل ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬
‫وﮐﻴﻼن د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﻏﻮﻧې ﺗﻪ ﺣﺎﴐ او ﭘﻪ ﻳﻮ اړﺧﯧـﺰ ډول دې دا ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻫﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻫ‪Y‬ﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼـﯥ ‪ ۱۴۴‬وﮐـﻴﻼن ﺣـﺎﴐ ﮐـ‪.‬و ﺧـﻮ دوﻟـﺖ او‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ وﮐﻴﻼن دې ﺗﻪ ﻧﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮدل ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻧﺼﺎب ﭘـﻮره ﮐـ‪.‬ي‪ .‬ﭘـﻪ‬
‫وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﻪ ﮐﯥ ﻫﻐﻪ وﮐﻴﻼن ﭼﯥ د دوﻟﺖ ﻣﺸﺎورﻳﻦ وو دوی ﺑـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٨١ /‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ‪ ،‬ﻗﺎم‪ ،‬وﻃﻦ زﻣﺎ ﻣﺴﻠﮏ دی‬
‫ﭘﻪ دې ﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻢ ﮐﻪ وم وم ﮐﻪ ﻧﻪ وم ﻧﻪ وم‬
‫ﺧﻮ دوﻟﺘﻲ واﮐﻤﻨﻮ د اﻋﺘﺪال ﺧﻮ‪V‬ﻮﻧﮑﻮ رو‪V‬ﻨﻔﮑﺮاﻧﻮ د ﺷﺘﻪ ﻧﻈـﺎم ﭘـﻪ ﭼﻮﮐـﺎټ‬
‫ﮐﯥ د ﺳﻤﻮﻧﻮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻪ ﺷﻮ زﻏﻤﻠﯽ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ د دوﻟﺘﻲ واﮐﻤﻨﻮ درﻳ‪ q‬ﻳﻮ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ رو‪V‬ﻨﻔﮑﺮان ﭘﻪ دې ﻓﮑـﺮ ﮐـ‪.‬ل ﭼـﯥ د ﺑـﯥ وزﻟـ‪ ،+‬ﺑﯧﺴـﻮادۍ او \ـﻮﻟﻨﻴﺰ‬
‫ﻓﺴﺎد د ﻣﺨﻨﻴـﻮي او د اﻗﺘﺼـﺎدي‪\ ،‬ـﻮﻟﻨﻴﺰ او ﺳـﻴﺎﳼ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﻟﭙـﺎره اﺳـﺎﳼ‬
‫ﺑﺪﻟﻮن ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪.‬‬
‫دا ﻳﺎدوﻧﻪ ﻫﻢ اړﻳﻨﻪ ﺑﻮ‪ º‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﯥ ډاﮐﺮ ﺻﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ د ﮐﺎﺑـﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن‬
‫رﻳﻴﺲ و د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻧﻮ‪V‬ـﺖ د ﮐﺎﺑـﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژ‪ t‬زده ﮐ‪.‬ﻳـﺎﻟﻮ ﻟﭙـﺎره‬
‫درﳼ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ د دري ﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﺷﻮل ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ زده ﮐ‪.‬ﻳﺎﻻن ﻟـ‪h‬‬
‫ﺗﺮ ﻟ‪h‬ه ﺧﭙﻞ درﳼ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﭘﻪ ﻻس ﮐﯥ وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐ‪.‬ه ﻫﻐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﭼـﯥ د ﻗـﺎﻧﻮ‪ C‬ﭘﺎﭼـﺎﻳﻲ ﭘـﻪ ﻟﺴـﻴﺰه ﮐـﯥ د‬
‫ډاﮐﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻈﺎﻫﺮ د ﺻﺪارت ﭘﻪ دوره ﮐﯥ د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﯥ د زﻳﺎﺗﺮه اﺳـﺘﺎزو ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮا د ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ د اﺳﺘﺨﺪام د ﻻﻳﺤﯥ د ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﮐﻮﻟﻮ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮ‪،‬‬
‫ﻫﻢ ﻧﺎﮐﺎم ﺷﻮ‪ .‬دا ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻓﺮاﻫـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ دا وﺧـﺖ د وﻟﴘـ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ‬
‫ﻏ‪.‬ی و‪ ،‬ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﯥ ﭼﯥ »د دﻮﮐﺮاﺳ‪ +‬او ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﭘـﻪ ﮐﻠﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ«‬
‫ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ‪V‬ﻪ رو‪V‬ﺎﻧﻪ ﮐ‪.‬ې ده‪ .‬ﭘﻪ ‪ ۱۹۷۱‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د دوﻟـﺖ د ﻣﻠﮑـﻲ ﻣـﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﯥ د ﺗﻔﺘﻴﺶ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﮐﯥ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﻮ او د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻮﻧې ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﺷﻮ‪ .‬د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻮﻧـه ﮐـﯥ ‪J‬ﻴﻨـﻮ‬
‫وﮐﻴﻼﻧﻮ د اﺳﺘﺨﺪام ﭘﺮ ﴍاﻳﻄﻮ دا ﴍط ور زﻳﺎت ﮐ‪ .‬ﭼﯥ ﭘﻪ دوﻟـﺖ ﮐـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻮک اﺳﺘﺨﺪام ﳾ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﭘﺎړﺳـﻮ ژﺑـﻮ وﭘـﻮﻫﻴ‪h‬ي‪ .‬ﻋﺒـﺪ اﻟﻐﻔـﺎر‬
‫ﻓﺮاﻫﻲ ﭼـﯥ دا وﺧـﺖ ﭘﺨﭙﻠـﻪ د وﻟﴘـ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ ﻳـﻮ ﻓﻌـﺎل ﻏـ‪.‬ی و واﻳـﻲ ﭼـﯥ دا‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰ د وازې ﺧﻮا وﮐﻴﻞ ﺑﻴﺎن اﻟﺤﻖ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﻳﻮه ﻣﻬـﻢ ﻏـ‪.‬ي ﭘـﻪ‬
‫ﻻر‪V‬ﻮوﻧﻪ وړاﻧﺪې ﺷﻮ‪ .‬د ﺣﮑﻮﻣﺖ دﻏﻪ ﻏ‪.‬ي دوه ﻫﺪﻓﻮﻧﻪ درﻟﻮدل ﻳـﻮ دا ﭼـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨٤ /‬‬
‫اﻣƒي د ژﺑﯥ وړاﻧﺪﻳﺰ د دوﻫﻢ وار ﻟﭙﺎره وﻟﻮﺳﺖ او دﻏﻪ وړاﻧﺪﻳﺰ ﭘﻪ ﻳـﻮه ﺧﻮﻟـﻪ‬
‫)د راﻳﻮ ﭘﻪ اﺗﻔﺎق( وﻣﻨﻞ ﺷﻮ‪ ..‬ﻓﺮاﻫـﻲ واﻳـﻲ ﭼـﯥ داﺳـﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ د ژﺑـﻮ د‬
‫وړاﻧﺪﻳﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ رﻫﱪي د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د دوﻟـﺖ ﭘـﻪ ﻻس ﮐـﯥ وه‪ .‬ﭘـﺪې‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻣﻠﮑﻲ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ ﻗـﺎﻧﻮن وﻟﴘـ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ او ﻣﴩـاﻧﻮ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ ﺗﺼـﻮﻳﺐ او‬
‫ﭘﺎﭼﺎ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﮐ‪ ..‬ﺧﻮ ﻣﻮږ وﻳﻨﻮ ﭼﯥ دا ﻗﺎﻧﻮن د ﻫﻤﻐـﻪ دوﻟـﺖ ﻟـﻪ ﺧـﻮا د ﮐﺎﻏـﺬ‬
‫ﭘﺮﻣﺦ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮ او ﺑﻴﺪه ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻧﻦ ﻫﻢ ورﻧﻪ ﻧﻪ ﺧﱪ او ﻧﻪ د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﭘـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ‬
‫ﭘﺴﯥ و‪O‬ﺮ‪J‬ﯧﺪل‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ ﺑﺸﭙ‪.‬ه ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺳﻢ واﯾﻲ ﭼﯥ‪» :‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻣﲇ ﺷـﻌﻮر او اراده ﻧـﻪ ﻟﺮﻟـﻪ‪ ،‬ﮐـﻪ ‪F‬ـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د دري ﭘﻪ ‪F‬ﯧﺮ رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ او ﭘﻪ ﻋ” ﺣﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ اﺳﺎﳼ ﻗـﺎﻧﻮن ﮐـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻣﲇ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﻣﻨﻞ ﺷﻮې وه‪ .‬دا ‪J‬ﮑﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺎﻧﻮ د ډﯦـﺮه‬
‫ﮐﻲ ژﺑﻪ وه‪ ...‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻧﺴﺐ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ‪ ۶۳٪‬ﻧﻪ زﻳﺎت او د ‪.O‬ﯦﺪو ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ‬
‫‪ ۵۵٪‬دي‪ ... .‬د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ دا ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ د ﺣﮑﻤﺮاﻧﯥ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬د ﻧـﻪ ﭘـﺎﻣﻠﺮﻧﯥ‬
‫ﭘﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﮐﺎم ﺷﻮل‪۲۰۵«.‬‬
‫د ﻣﺤﻤﺪ داود د ‪ ۱۳۵۲‬ﮐـﺎل ﭼﻨ‪a‬ـﺎښ د ‪ ۲۶‬ﻣـﯥ ﻧﯧـﯥ د ﮐﻮدﺗـﺎ وروﺳـﺘﻪ ﻳـﻮه‬
‫اﺳﺘﺒﺪادي واﮐﻤﻨﻲ \ﻴﻨ‪a‬ﻪ ﺷﻮه ﭼﯥ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ﻳـﯥ اﺳـﺎﳼ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮐ‪ .‬او د ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه د وﺧﺖ د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺮﺧﻼف ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﲇ ژﺑﻪ اﻋﻼن ﺷﻮې وه ﻫﻢ د اﺳـﺎﳼ ﻗـﺎﻧﻮن ﻧـﻪ ﻟـƒې‬
‫ﺷﻮه‪.‬‬
‫د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴﮏ د اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت د روﳼ ژﺑﯥ د ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﴩ ﭼﯥ د ﺷﻮروي اﺗﺤـﺎد‬
‫اوﺳﯧﺪوﻧﮑﯽ و ﻣﺎ ﺗﻪ دﻧﺪه وﺳﭙﺎرﻟﻪ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ زده ﮐ‪.‬ﻳﺎﻟﻮ د ﺳﺘﻮﻧﺰو د ﻟƒې‬
‫ﮐﻮﻟــﻮ ﭘــﻪ ﻣﻮﺧــﻪ ﻫﻐــﻪ روﳼ ﺳــﻴﻨﺪ ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ وژﺑــﺎړم ﭼــﯥ د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴــﮏ د‬
‫اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت د روﳼ ژﺑﯥ د ﺗﺪرﻳﺲ د درﳼ اړﺗﻴﺎ ﭘﻪ ﻣﻮﺧـﻪ ﺟـﻮړ ﺷـﻮې او ﭘـﻪ‬
‫ﭘﺎړﺳﻮ ژﺑﺎړل ﺷﻮې و‪ .‬ده ووﻳﻞ ﭼﯥ دا ﺳﻴﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﭘﺎړﺳﻮ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ‪O‬ـ ﭼـﺎپ‬
‫ﳾ او ﻫﻢ ﺑﻪ دا ﮐﺎر د ﺗﺎﺳﻮ د ﻧﻮﺑﺘﻲ ﻋﻠﻤﻲ رﺗﺒﯥ ﻟﭙﺎره ﻫـﻢ اړﻳـﻦ دی‪ .‬دا ﻫﻐـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٨٣ /‬‬
‫ﺗﺎﻻر ﮐﯥ د وﮐﻴﻼﻧﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺗﻪ ﭘـﺎم وو‪ .‬دوی د ﻧﺼـﺎب ﭘـﻮره ﮐﯧـﺪو د ﻣﺨﻨﻴـﻮي‬
‫ﻟﭙﺎره راز راز ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻮ ﻧﻪ ﮐﺎر اﺧﯧﺴﺘﻪ‪ .‬دوی ﺑﻪ ﭘﺪې ﺣﺴﺎس وﺧﺖ ﮐـﯥ ‪J‬ﻴﻨـﯥ‬
‫وﮐﻴﻼن ﭘﺪې ﭘﻠﻤﻪ د ﺗﺎﻻر ﻧﻪ د ﺑﺎﻧﺪې اﻳﺴﺘﻞ ﭼـﯥ ﺗﻴﻠﻴﻔـﻮن ﺗـﻪ دې ﻏـﻮاړي‪ ،‬د‬
‫ﺑﺎﻧﺪې د ﻳﻮه ﺳ‪.‬ي ﭘﻪ ﮐﺎر ﻳﯥ او ﻧﻮرو ﭼﻠﻮﻧﻮ ‪F‬ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﯧﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫د ﺷﻮری وﮐﻴﻼﻧﻮ ﻳﻮ ﻟﺲ ﮐﺴﻴﺰ ﻫﻴﺌﺖ د ﻣﺎرﺷﺎل ﺷﺎه وﱄ ﺧﺎن ﮐـﻮر ﺗـﻪ ﻫـﻢ د‬
‫دې ﻟﭙﺎره ﻟﯧ‪h‬ﻟﯽ و ﭼﯥ د ده ﻧﻪ د دې ﺳﺘﻮﻧﺰې ﭘـﻪ ﺣـﻞ ﮐـﯥ ﻣﺮﺳـﺘﻪ وﻏـﻮاړي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ده او د ده زوی ﴎدار ﻋﺒﺪاﻟﻮاﱄ ﻫﯧ‪ µ‬وﻧﮑ‪.‬ل‪.‬‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﭼﯥ د وﮐﻴﻼﻧـﻮ د ﻗـﺎﻧﻮ‪ C‬درﻳـ‪ q‬ﺗـﺮ ﻧﺎﻣـﻪ ﭘـﻪ‬
‫اﻓﻐﺎن ﺟﺮﻳﺪه ﮐﯥ ﺧﭙﺮه ﺷﻮه ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻄﺒﻌﻪ ﮐﯥ د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن د ‪ ۳۱‬ﻣـﺎدې د‬
‫ﺣﮑﻢ ﭘﺮ ﺧﻼف ﺑﻨﺪه ﮐ‪.‬ه او ﭘﺮدې ﮐﺎر وﮐﻴﻼن ﺧﻮاﺑﺪي ﺷﻮل او \ـﻮل ﺻـﺪارت‬
‫ﺗﻪ ورﻏﻠﻞ‪ .‬ﭘﻪ ﴎ ﮐﯥ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻋﺒﺪاﻟﻈﺎﻫﺮ د ‪J‬ﻴﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ ﴎه ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﯧـﺮه‬
‫دوره ﮐﯥ ده ﭘﯧﮋﻧﺪل \ﻮﮐﯥ ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ د دوی ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻟ‪ h‬ﮐ‪.‬ي ﺧﻮ ﺑﯧﻨﻮا‬
‫ووﻳﻞ‪ »:‬ﻫﻠﺘﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺟﻨﺎزه اﺧﯧﺴﺘﻪ ﮐﻴ‪h‬ي او ﺗﺎﺳﻮ دﻟﺘﻪ ﺧﺎﻧﺪی«‪ ۲۰۴‬ﭼـﯥ د‬
‫ﺑﯧﻨــﻮا د دﻏــﻪ اﻋــﱰاض وروﺳــﺘﻪ وﮐــﯿﻼن ډﯦــﺮ ﺟــﺪي ﺷــﻮل او ‪ ۹۲‬وﮐﯿﻼﻧــﻮ‬
‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺗﻪ ووﯾﻞ ﭼﯥ دوی ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ د ﺗﺎﺳﻮ د ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻪ ﺧﭙﻠـﻪ د‬
‫ﺑﺎور راﻳﻪ ﺑﯧﺮﺗﻪ واﺧﲇ‪ .‬ﻫﻤﻐﻪ دم د وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ \ﻮﻟـﻮ وﮐﻴﻼﻧـﻮ د ﺑـﯥ ﺑـﺎوری‬
‫ﻻﺳـﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ ﮐـ‪.‬ل او ﺑﯧﺮﺗــﻪ وﻟﴘـ ﺟﺮ‪O‬ـﯥ ﺗــﺎﻻر ﺗـﻪ ﻻړل‪ .‬وروﺳــﺘﻪ د ﻇــﺎﻫﺮ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺘﻌﻔﺎ وﮐ‪.‬ه او ﻣﻮﺳﯽ ﺷﻔﻴﻖ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ ﺷﻔﻴﻖ اراده ﮐ‪.‬ﯦﻮه ﭼﯥ د ﻫﻠﻤﻨـﺪ اوﺑـﻮ ﻣﻌﺎﻫـﺪه د اﻳـﺮان ﴎه ﻻﺳـﻠﻴﮏ‬
‫ﮐ‪.‬ي‪ .‬دوﻟﺖ او ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫ‪Y‬ﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ د ﻫﻠﻤﻨﺪ د اوﺑﻮ ﻣﺴﻠﻪ ﭘﻪ اﺟﻨـا ﮐـﯥ‬
‫ﺷﺎﻣﻠﻪ او د ژﺑﻮ ﻣﺴﻠﻪ د اﺟﻨا ﻧﻪ واﻳﺴﺘﻞ ﳾ ﺧﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧـﻮ ﻧـﻪ وﻣﻨﻠـﻪ‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ ﻫﻮډ درﻟﻮد ﭼﯥ د ﭘﺎﭼﺎ ﻓﺸﺎر ﺗﻪ ﴎ \ﻴ‪ 4‬ﻧﻪ ﮐـ‪.‬ي‪ .‬ﺑﻴـﺎ ﭘﺎﭼـﺎ او‬
‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ د دواړو ژﺑﻮ د وړاﻧﺪﻳﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﻮ وﮐﻴﻼﻧﻮ ﺗﻪ ﺳﭙﺎر‪V‬ـﺘﻨﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ د‬
‫وﻟﴘ ﺟﺮ‪O‬ﯥ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻮﻧې ﺗﻪ ﺣﺎﴐ ﳾ‪ .‬دوی ﺗﺮ ﺷﭙ‪h‬و ﻣﻴﺎﺷـﺘﻮ اﻋﺘﺼـﺎب‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻏﻮﻧې ﺗﻪ ﺣﺎﴐ ﺷﻮل او د ﻏﻮﻧې ﻣﻨﴚـ ﺳـﻴﺪ ﻣﺒـ” ﺷـﺎه‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٨٥ /‬‬

‫وﺧﺖ و ﭼﯥ داودﺧﺎن وﻟﺴﻤﴩ او ﻓﻘƒﻣﺤﻤـﺪ ﻳﻌﻘـﻮ‪ t‬د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴـﮏ رﻳـﻴﺲ‬
‫و‪ .‬ﻣﺎ دا روﳼ ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړه او اړﻳﻨﯥ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﺗﻪ ﻣﯥ وﺳﭙﺎره‪ .‬دا ژﺑـﺎړه‬
‫ﻧﻪ ﻳﻮازې ﭼﺎپ ﻧﻪ ﺷﻮه ﺑﻠﮑﯥ ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ﻫﻢ ﻻړه‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻐﻪ وﺧـﺖ د اﻳـﺮا‪ C‬ژﺑﻨـﻲ‬
‫ﻮرﻟﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬ ‫ﻓﺎﺷﻴﺰم دروﻧﺪ ﺑﺎر ﭘﺨﭙﻠﻮ اوږو اﺣﺴﺎس ﮐ‪ .‬ﭼـﯥ د اﻓﻐـﺎن واﮐﻤﻨـﻮ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﻳـﯥ‬
‫ﭘﻠﯽ ﮐﺎوه‪ ..‬ﺑﻴﺎ زه دې ﭘـﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﯧﺪم ﭼـﯥ د اﻣـƒ ﺷـƒﻋﲇ ﺧـﺎن ﭘﺮﺗـﻪ د‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه ﻧﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ ﺗﺮ داود ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻮرې زﻳﺎﺗﺮه اﻓﻐﺎن واﮐﻤﻦ د اﻳﺮان د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ‬
‫د ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫‪V‬ﮑﯧﻼک اﺻﲇ ﻋﺎﻣﻠ” دي او ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﺑﺎﻳﺪ د دوی ﭼﺎره وﳾ ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ژﺑﯥ د ودې ﭘﻪ وړاﻧﺪې دا اﺳـﺎﳼ ﺧﻨـ ﻟـƒې ﳾ‪ .‬د داود ﺧـﺎن د رژﻳـﻢ ﭘـﻪ‬
‫د ﺧﻠﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ‪O‬ﻮﻧﺪ د ﺧﭙﻞ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻟﻪ وﺧﺘﻪ د ﻫﯧﻮاد د ژﺑـﻮ د ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫راﻧﺴﮑﻮرﯦﺪو ﴎه د ﻣﺤﻤﺪزاﻳﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ ﭘﺎی ﺗﻪ ورﺳﯧﺪه‪.‬‬
‫ﺣﻞ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺮام ﮐـﯥ ‪J‬ـﺎی ورﮐـ‪.‬ی و‪ .‬د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن دﺧﻠـﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴـﮏ‬
‫‪O‬ﻮﻧﺪ ﻣﺮام‪ ،‬ﭼﯥ د »ﺧﻠﻖ« د ﺟﺮﻳﺪې ﭘـﻪ ﻟـﻮﻣ‪.‬ۍ او دوﻫﻤـﻪ ‪oO‬ـﻪ ﮐـﯥ ﺧﭙـﻮر‬
‫ﺷﻮ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻮان او د اﻓـﺎدې ﻏ‪W‬ـﺘﻠﺘﻴﺎ ﻳـﯥ د ﻧﻮﻳـﻮ اﻓﮑـﺎرو ﭘـﻪ ﺑﻴـﺎن ﮐـﯥ‬
‫‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪ ﮐ‪.‬ل‪ .‬د ﺧﻠﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ‪O‬ﻮﻧﺪ ﻫﻐـﻪ ﻧﴩـﻳﺎت ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ د‬
‫ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ ﺟﺮاﻳﺪو او ‪J‬ﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﭘﻪ ﮐﯧﺪل د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ وده او ﭘﺮﻣﺦ ﺗـ‪ E‬ﮐـﯥ‬
‫ﻣﻬﻢ رول درﻟﻮد‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ د ﻧﻮﻳﻮ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮ د ﺑﻴﻠﻮ ﺑﯿﻠﻮ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠـﻪ ‪J‬ﯿﻨـﯥ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل ﺷﻮل او ‪J‬ﯿﻨﯥ وﻟﯿﮑﻞ ﺷﻮل ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫ﭘﺎﻧ‪a‬ﯥ او ﺑاﻳﺘﻮب ﻟﭙﺎره اﻏﯧﺰﻣﻦ رول وﻟﻮﺑﺎوه‪.‬‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺧﻠﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ‪O‬ﻮﻧﺪ د ﺛﻮر د ﭘﺎ‪F‬ﻮن ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ او ﺑﻴـﺎ د ﺛـﻮر‬
‫د ﭘــﺎ‪F‬ﻮن وروﺳــﺘﻪ ﭼــﯥ د ﻣﺤﻤــﺪ داود ﻟــﻪ ﺧــﻮا د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن د ﺧﻠــﮏ ﭘــﻪ‬
‫ډﻣﻮﮐﺮا\ﻴﮏ ‪O‬ﻮﻧﺪ وﺗﭙﻞ ﺷﻮ د ژﺑﯥ ﻣﻮﺿﻮع د ﺑﻠﯥ زاوﻳﯥ ﻧﻪ وﮐﺘـﻞ ﺷـﻮه‪ .‬ﻫﻐـﻪ‬
‫ژﺑﻨﯽ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭼﯥ ﻳﻮه ژﺑﻪ دې د دوﻟـﺖ ﭘـﻪ ﻣﻼﺗـ‪ .‬وده وﮐـ‪.‬ي او ﻧـﻮرې ژﺑـﯥ‬
‫دې ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ﻳﻮوړل ﳾ د ﺑﯧﺨﻪ ﺑﺪل ﺷﻮ‪ .‬د ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل ﻧـﻪ‬
‫ﻳﻮازې د ﻫﯧﻮاد د دوو ﺳﱰو ژﺑﻮ ﺗﺮ ﻣـﻨ‪ q‬اﻧـول وﺳـﺎﺗﻞ ﺷـﻮ ﺑﻠﮑـﯥ د ﻫﯧـﻮاد د‬
‫ﻧﻮرو ژﺑﻮ د ودې ﻟﭙﺎره ﭘﻪ راډﻳﻮ‪\ ،‬ﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن‪ ،‬اﺧﺒـﺎروﻧﻮ او ﺟﺮﻳـﺪو ﮐـﯥ ﺧﭙﺮوﻧـﯥ‬
‫ﭘﻴﻞ ﺷﻮې او د ﺳـﱰ اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ د ﻣ‪.‬ﻳﻨـﯥ وروﺳـﺘﻪ دا ﻟـﻮﻣ‪.‬ی ‪J‬ـﻞ و ﭼـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٨٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٨٧ /‬‬

‫ﺑﻨﺪه ﮐـ‪.‬ه او د ﻫﻐـﻪ ‪J‬ـﺎی د ﺳـﻨﺪرﻏﺎړو د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺳـﻨﺪرو ﭘـﻪ ﺧﭙﺮﯦـﺪو ﺑﻨـﺪﻳﺰ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ درﺑﺎر ﺗﻪ ﻻره وﻣﻮﻧﺪﻟﻪ او د دوﻟﺖ ﻣﴩ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪ ﺗـﺮه ﮐـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی‬
‫وﻟ‪a‬ﯧﺪ‪..‬ﺧﻮ اﻳﺮا‪ C‬ﻓﻠﻤﻮﻧﻮ او د اﻳﺮا‪ C‬ﺳﻨﺪرﻏﺎړو ﺳﻨﺪرو \ﻠﻮﻳﺰﻳﻮن اﺟـﺎره ﮐـ‪.‬ی‬ ‫دوﻟﺘﻲ واﮐﻤﻦ و ﭼﯥ ﺧﭙﻠﯥ وﻳﻨﺎوې ﻳﯥ د ﻫﯧﻮاد ﭘـﻪ رﺳـﻤﻲ او ﻣـﲇ ژﺑـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫وو‪.‬‬ ‫ﮐــﻮﻟﯥ‪ .‬ﭘــﺪې وﺧــﺖ ﮐــﯥ د ﮐﺘــﺎﺑﺘﻮ ﻧــﻪ ﻧﯿــﻮﻟﯥ ﺗــﺮ ﺟﺮﯾــﺪو‪ ،‬ور‪J‬ﭙــﺎﻮ‪ ،‬راډﯾــﻮ‪،‬‬
‫د ﺛﻮر د اﻧﻘﻼب ور‪J‬ﭙﺎﻪ ﭘﻪ دري ژﺑﻪ ﺧﭙﺮﯦﺪه او د وﯦﺸـﻞ ﮐﯧـﺪو وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ‬ ‫\ﻠﻮﯾﺰﯾﻮن او ﻧﻮرو ﻧﴩﻳﺎ— وﺳﯿﻠﻮ ﻟﻪ ﻻرې ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗـﻪ د ﻗـﺪر وړ ﮐﺎروﻧـﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﺎړل ﮐﯧــﺪه‪ ،‬ﺑﻴــﺎ ﺑــﻪ ﭘــﻪ ‪O‬ﻮداﻣﻮﻧــﻮ ﮐــﯥ ﭘﺮاﺗــﻪ وه او ﯾــﺎ ﺑــﻪ ﻫﻴﻮاﻟــﻮ‬ ‫ﴎه ﺷﻮل او ﭘ‪W‬ﺘﻮ دﻓﱰ ﺗﻪ ﻧﻨﻮﺗﻪ‪ .‬دا ﭼﯥ ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ د ﺧﭙﻠـﯥ واﮐﻤﻨـ‪ +‬د دوﻫـﻢ‬
‫)دوﮐﺎﻧﺪاراﻧﻮ( د ﺧﺮ‪F‬ﻼو ﭘﺎﮐﻮﻧﻪ ورﻧﻪ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي وو‪.‬‬ ‫ﮐﺎل ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ ﻧﻴ«ﻳﻲ ﮐﯥ د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﻮده ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐ‪.‬ې او د ﺗﺼـﻮﻳﺐ‬
‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﺧƒﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻮﻧﺪ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴﮏ اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤـﺪ ﻏـﻮث‬ ‫ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻳﯥ ﻟﻮﻳﻪ ﺟﺮ‪O‬ﻪ راﺑﻠﻠـﻪ ﺧـﻮ د ﺷـﻮروي اﺗﺤـﺎد ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﺣﮑﻴﻤﻲ د ﻋﻀﻮي ﮐﻴﻤﻴﺎ ﮐﺘﺎب د روﳼ ژﺑﯥ ﻧﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ژﺑـﺎړﻟﯽ و او د‬ ‫ﻳﺮﻏﻞ وﺷﻮ او اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺼﻮﻳﺐ ﭘﺎﺗﯥ ﺷـﻮ‪ .‬ﭘـﺪې ﺧـﺎﻃﺮ د ﺧﻠﻘﻴـﺎﻧﻮ د ژﺑـﯥ‬
‫ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴــﮏ د اﻧﺴــﺘﻴﺘﻮت اړوﻧــﺪې ادارې ﺗــﻪ د ﭼﺎﯾﯧــﺪو ﻟﭙــﺎره ورﮐــ‪ ..‬ﻧﺒــﺎت‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﺑ‪o‬ﻪ وﻧﻪ ﻣﻮﻧﺪه‪ .‬ﺧﻮ دا ﭼـﯥ ﺧﻠﻘﻴـﺎﻧﻮ د ﻫﯧـﻮاد \ﻮﻟـﻮ ژﺑـﻮ او ﭘـﻪ‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻲ د ﮐﺎﺑﻞ د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴﮏ د اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌـﺎون او رﺑـﺎ‪ C‬ﭘﺮﭼﻤـﻲ د‬ ‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ ‪F‬ﻮﻣﺮه ﮐـﺎر ﮐـ‪.‬ی دی ﻫﻐـﻪ ﻗﻀـﺎوت ﺑـﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﮐﺎﺑﻞ د ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴﮏ د اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت د ‪O‬ﻮﻧﺪي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﴚ ﺣﮑﻴﻤﻲ ﺗﻪ وﻳـﲇ و‬ ‫ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﭘﺮﯦ‪h‬دم‪.‬‬
‫ﭼﯥ‪» :‬اﯾﻦ ﭼﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺗﺎن ﺑﻪ ﻟﺴﺎن ﻣﺮﻏﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮده اﻳﺪ‪ .‬ا‪O‬ﺮ ﮐﺘﺎب‬
‫را ﺑﻪ ﻟﺴﺎن درﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﺎپ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ «.‬ژﺑـﺎړه‪» :‬دا ‪F‬ـﻪ دي ﭼـﯥ‬ ‫د ﭘﺮﭼﻤﻴﺎﻧﻮ واﮐﻤﻨﻲ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب د ې د ﻣﺮﻏﺎﻧﻮ ﭘﻪ ژﺑﻪ ]ﭘ‪W‬ﺘﻮ[ ﻟﻴﮑﻠﯽ دی ﮐﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ژﺑﻪ ]دري[ وﻟﻴﮑـﯥ‬
‫د ﺷﻮروي ﻳﺮﻏﻞ وروﺳﺘﻪ ﮐﺎرﻣﻠﯿﺎﻧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ‪J‬ﭙﻠﻮ ﻟﭙـﺎره \ﯿﻨ‪a‬ـﻪ‬
‫ﻧﻮ ﭼﺎپ ﺑﻪ ﳾ‪ «.‬ﭘـﺮ دې ﻣﻮﺿـﻮع ﯾـﻮ ﻟـﻮی ﺟﻨﺠـﺎل ﺟـﻮړ ﺷـﻮ او ﺧـﱪه ان د‬
‫ﻣﻼ وﺗ‪.‬ﻟﻪ‪ .‬د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﯾﺮﻏﻞ اﺻﲇ ﻣﻮﺧﻪ دا وه ﭼﯥ ﺧﭙﻞ اﯦﺠﻨ‪ 4‬ﺑﱪک‬
‫ﺷﻮروي ﺳﻔﺎرت ﭘﻮرې ورﺳﯧﺪه‪.‬‬
‫ﮐﺎرﻣﻞ واک ﺗﻪ ورﺳـﻮي او ﺑﻴـﺎ د ﮐﺎرﻣﻠﻴـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ وﺟـﻮد ﮐـﯥ ﺧﭙﻠـﻪ ﻣﻮﺧـﻪ‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﺧƒ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻮﻧﺪ ﭘﺨﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﮐـﯥ »اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد ﭘﻪ ﺷﭙﺎړﻟﺴـﻢ ﺟﻤﻬﻮرﻳـﺖ ﺑـﺪل ﮐـ‪.‬ي‪ ،‬ﭘﻠـﯥ ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻳﺮﻏﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻻر ﮐﯥ« ﭼﯥ ﭘـﻪ ‪ ۲۰۱۲‬ﮐـﺎل د ﻫﺎﻟﻨـ ﭘـﻪ اﺗﺮﻳﺨـﺖ ﮐـﯥ ﺧﭙـﻮر ﺷـﻮ‬
‫ﮐﺎرﻣﻞ د دې وﺿﻌﯥ ﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د \ﮑﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره زﻳﺎﺗﻪ ‪O‬ﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫داﺳﯥ ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬د ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد د ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و وزارت د ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ژﺑـﺎړﻧﯥ د‬
‫ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد‪ ،‬د دوی ﻻﺳﭙﻮ‪F‬ﯽ ﺑﱪک ﮐﺎرﻣﻞ او د ﻫﻐﻪ ﺳﺘﻤﻲ ډوﻟـﻪ ﻣﻠ‪a‬ـﺮي‬
‫ﮐﺎر د ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻳﻮه ﻏ‪.‬ي‪ ،‬د ﮐﺎﺑﻞ د ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن د ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻋﻠﻮﻣـﻮ د ﭘـﻮﻫﻨ§ﻲ‬
‫د ﻣﲇ ﻳﻮواﱄ د ﮐﻤﺰورﺗﻴﺎ ﭘـﻪ ﻫﻴﻠـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ژﺑـﯥ او ﮐﻠﺘـﻮر ﺗـﻪ ﮐﻠـﮏ ‪O‬ـﻮذار‬
‫اﺳﺘﺎد ﻇﻬƒوف )ﺷﻮروي ﺗﺎﺟﮏ( ﻳﻮ د ﻋﻤﻮﻣﻲ او ﻏƒ ﻋﻀـﻮي ﮐﻴﻤﻴـﺎ او ﺑـﻞ د‬
‫ورﮐ‪ ..‬ﭘﻪ راډﻳﻮ او \ﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺧﭙﺮوﻧﯥ ﭘﻪ ﻧﺸﺖ ﺣﺴﺎب وې‪ .‬د‬
‫ﻓﺰﻳﮑﻲ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ د ژﺑﺎړﻧﯥ ﻟﭙﺎره ﻣﺎ ﺗﻪ راﮐ‪.‬ل او \ﯿﻨ‪a‬ﺎر ﻳﯥ وﮐـ‪ .‬ﭼـﯥ دﻏـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﺮ ﺿﺪ ﺗﻌﺼﺐ ﻟﻮړې ﮐﭽﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﯧﺪ او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ او ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ دې ډﯦﺮ ژر ﭘﻪ دري وژﺑﺎړل ﳾ‪ .‬د ﻋﻤﻮﻣﻲ او ﻏƒ ﻋﻀـﻮي ﮐﻴﻤﻴـﺎ ﭘـﻪ‬
‫ﺟﻮﺗﻪ ﺳﭙﮑﯧﺪل‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺑﻪ زﻳﺎت وﺧﺖ زړه ﻧـﻪ ﮐـﺎوه ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮم ﮐﺘﺎب ﻣﯥ د ﻋﺒﺪﷲ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪي ﭘﻪ ﻣﻠﺘﻴﺎ وژﺑﺎړه‪ .‬د ﻓﺰﻳﮑﻲ ﮐﻴﻤﻴﺎ د ﮐﺘـﺎب‬
‫وﻳﻨﺎوې وﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻣﯥ ﻇﻬƒوف ﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ دا ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړم‪ ،‬دﻟﻴـﻞ ﻳـﯥ دا‬
‫د ﮐﯥ ﺟﯥ ﺑﯥ ﻣﺰدور ﺑﺎﻧ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﮐﯥ د ﺟﻮړو ﺷﻮو ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻓﻠﻤﻮﻧـﻮ ﻧﻨـﺪاره‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٩٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٨٩ /‬‬

‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣ¦ ورﮐ‪\ ..‬ﺎﻳﭙﺴ‪ 4‬ﺗﻪ ﻣﯥ د ﺣﻖ اﻟﺰﺣﻤﯥ ﭘﻪ ﻧﻮم ﯾﻮ ‪F‬ـﻪ ﭘﻴﺴـﯥ وﻣﻨﻠـﯥ‬ ‫دی ﭼﯥ ﭘﻪ ﻓﺰﻳﮑﻲ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﮐﯥ ﻳﻮ ﮐﺎل د ﻣﺨﻪ ﻣﺎ ﻳﻮ ﮐﺘﺎب ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﮐـ‪.‬ی دی او‬
‫او ﻫﻴﻠﻪ ﻣﯥ ﺗﺮې وﮐ‪.‬ه ﭼﯥ ﺷﺎ‪O‬ﺮدان دې ﮐﺘﺎب ﺗﻪ ﻋﺎﺟﻞ ﴐورت ﻟﺮي ژر ﻳـﯥ‬ ‫ﺗﻪ ﻫﻢ د ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻨ§ﻲ ﮐﯥ د ﻫﻤﺪﻏﻪ ﮐﺘﺎب ‪F‬ﺨﻪ درس ورﮐﻮې‪.‬‬
‫\ﺎﻳﭗ ﮐ‪.‬ئ‪\ .‬ﺎﻳﭙﺴ‪ 4‬ﮐﺘﺎب ډﯦﺮ ژر \ﺎﻳﭗ ﮐ‪ ..‬ﮐﺘﺎب ﻣـﯥ ﭘﺨﭙـﻞ ﻻس د ﭼـﺎپ‬ ‫‪..‬دا د ﺗﺎﺳﯥ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺗﺎﺳﯥ ﻳﯥ ﴐور ‪oO‬ﯽ‪ ،‬زه ﺑﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﺎړم‪....‬ده‬
‫ﻣﺎﺷ” ﺗﻪ ﻳﻮوړ او ﭘﻪ ‪F‬ﻮ ﺳﺎﻋﺘﻮ ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﭼـﺎپ ﮐـ‪ ..‬د ﭼﺎﭘﯧـﺪو ﴎه ﺳـﻢ ﻣـﯥ‬ ‫راﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ دا د ‪F‬ﻮ ﺳﻮه ﻋﻨﻮاﻧﻪ د ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ژﺑﺎړﻧﯥ ﻗﺮارداد ﻟﻪ روﳼ ژﺑـﯥ‬
‫ﺧﭙﻞ ﺷﺎ‪O‬ﺮدان د ﮐﺘـﺎب د ﭘـﺎﻮ د ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻟﭙـﺎره د ﭼـﺎپ ﺧـﻮﻧﯥ ﺗـﻪ وروﺳـﺘﻞ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﭘﻪ دري ژﺑﻪ ﺷﻮی دی‪ .‬ﮐﻪ ﺗﻪ دا ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړې‪ ،‬ﻧﻮ د ژﺑـﺎړﻧﯥ ﺣـﻖ‬
‫ﮐﺘــﺎب ﺗﻨﻈــﻴﻢ او ﻳــﻮه ورځ وروﺳــﺘﻪ ﭘــﻮښ او ﺗﻴــﺎر ﺷــﻮ‪ .‬ﮐﺘــﺎب د ﻧﴩــاﺗﻮ د‬ ‫اﻟﺰﺧﻤﻪ ﻧﻪ درﮐﻮل ﮐﻴ‪h‬ې‪ .‬ﻇﻬƒوف ﺗﻪ ﻣﯥ ووﻳـﻞ ﺧـƒ دی ﮐـﻪ دا ﻳـﻮﻧﻴﻢ ﻟـﮏ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧـﻪ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﺷـﻮم او ﺷـﺎ‪O‬ﺮداﻧﻮ ﺗـﻪ ﻣـﯥ ووﯦﺸـﻮ‪ .‬ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ ﭼـﯥ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧ‪ +‬ﺣﻖ اﻟﺰﺧﻤﻪ ﻣﯥ واﻧﺨﯧﺴـﺘﻪ‪ ،‬ﺧـﻮ ﮐـﻪ ﺗﺎﺳـﻮ ﻳـﯥ ﻻزم ‪oO‬ـﯽ ژﺑـﺎړم ﻳـﯥ‪.‬‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻴﺎن ﺧﱪﯦﺪل د ﻓﺰﻳﮑﻲ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﮐﺘﺎب ‪ ..‬زﻣﺎ د ﺷﺎ‪O‬ﺮداﻧﻮ ﴎه و‪۲۰۶.«.‬‬ ‫ﻇﻬƒوف راﺗﻪ ووﻳﻞ ‪ ،‬زﻣﻮږ ﻟﭙﺎره ﻣﻬﻤﻪ دا ده ﭼﯥ ﭘﻪ دري ژﺑﻪ ﻋﻠﻤـﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ‬
‫د دې ﴎه ﴎه د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘﻪ اﮐﺎډﻣﻲ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻣﻬﻢ اﺛـﺎر‬ ‫وژﺑﺎړل ﳾ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﺎړه زﻣﻮږ ﻟﭙﺎره ‪F‬ﻪ ‪O‬ـﻪ ﻟـﺮي؟‪ ...‬د ‪ ۱۳۵۸‬ﻫﺠـﺮي ﮐـﺎل د‬
‫وﻟﻴﮑﻞ او ﺧﭙﺎره ﻳﯥ ﮐ‪.‬ل ﭼﯥ ډﯦﺮ د ﻗـﺪر وړ دي‪ .‬ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟـﻮ د ﻫﯧـﻮاد ﻧـﻪ‬ ‫ﺟﺪي د ﺷﭙ‪h‬ﻣﯥ ﻧﯧﯥ د ﻣﺨﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﭘـﻪ ﻣﻮﺳﯧﺴـﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﺑﻬﺮ ﻫﻢ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻣﻬﻢ اﺛﺎر ﺟﻮړ او ﻫـﻢ ﻳـﯥ ډﯦـﺮ ﻋﻠﻤـﻲ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺨﻲ او ﻫـŠي‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺮﻓﻴﻌﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﮐﺎﻧﺪﻳـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ ﻣﻘـﺎﻟﯥ او درﳼ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او دري‬
‫اﺛﺎر ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل‪.‬‬ ‫دواړو ژﺑﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﮐﯧﺪل‪ ،‬وﻟﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐـﯥ د دﻏـﯥ ﺗـﻮرې ور‪J‬ـﯥ‬
‫)د ‪ ۱۳۵۸‬ﻫﺠﺮي ﮐﺎل د ﺟﺪي د ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﺷﭙ‪h‬م( وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﻞ ﺷـﻮي‬
‫د ﺣﺎﻣﺪ ﮐﺮزي ﭘﻪ واﮐﻤﻨ‪ b‬ﮐﯥ ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ درﳼ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ د ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺮﻓﻴﻌﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﻋﻤﻶ ﻧﻪ ﻣﻨﻞ ﮐﯧﺪل‪ .‬ﻣـﺎ )ﻟﻴﮑـﻮال(‬
‫د ﭘﻮﻫﻨﻮاﻟﯽ ﻋﻠﻤﻲ رﺗﺒﯥ ﺗﻪ د ﺗﺮﻓﻴﻊ ﻟﭙﺎره د ﻓﺰﻳﮑـﻲ ﮐﻴﻤﻴـﺎ ﭘـﻪ ﻧـﻮم ﮐﺘـﺎب ﭘـﻪ‬
‫د ﺳﻴﺪ اﻣ” ﻣﺠﺎﻫﺪ ﭘﻪ وﻳﻨﺎ د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻪ ﻟﻮﻳﻪ ﺟﺮ‪O‬ﻪ ﮐﯥ د ﻧﻮي اﺳـﺎﳼ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﻠﯽ و‪ .‬ﮐﻠـﻪ ﻣـﯥ ﭼـﯥ دا ﮐﺘـﺎب د ﭼـﺎپ ﻟﭙـﺎره د ﻧﴩـاﺗﻮ ﮐﻤﻴـﯥ ﺗـﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن د ﻣﻬﻤﻮ ﻣﻮادو‪ :‬ﻟﮑﻪ د ﻧـﻮي ﻧﻈـﺎم ډول‪ ،‬د اﻓﻐـﺎن او اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎ‪ C‬ﮐﻠﻴﻤـﻮ‬
‫ورﮐ‪ ،.‬د ﭘﺮﭼﻤﻴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻳﯥ ﭼﺎﭘﻮل ﭘﻪ دې دﻟﻴﻞ رد ﺷﻮل ﭼﯥ \ـﻮل ﻣﺤﺼـﻠ”‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ‪.O‬ﺑ‪ ،.‬ﭘﻪ اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﮐـﯥ د ﻣﻘﺎوﻣـﺖ او ﺟﻬـﺎد د ﮐﻠﻴﻤـﻮ درج ﮐـﻮل‪،‬‬
‫ﭘﻪ دري ژﺑﻪ ﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ \ﻮل ﺷﺎ‪O‬ﺮدان ﻧﻪ ﭘﻮﻫﻴ‪h‬ي ﺑﻴﺎ د دې ﮐﺘـﺎب‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻨﻮ ﺗـﻪ د ﻓـﻮق اﻟﻌـﺎده ﻣـﺎدي او ﻣﻌﻨـﻮي اﻣﺘﻴـﺎزاﺗﻮ ورﮐـﻮل او ﻧـﻮرو ﭘـﻪ‬
‫ﭼﺎﭘﻮﻟﻮ ﺗﻪ ‪F‬ﻪ ﴐورت دی‪ .‬زه ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮم دﻏﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘـﻪ دري وﻟـﻴﮑﻢ‬
‫‪F‬ﻨـ‪ E‬ﮐـﯥ د ﻣـﲇ ﴎود ژﺑـﻪ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ﻧـﻮرو ﻣﺮوﺟـﻮ ژﺑـﻮ رﺳـﻤﻴﺖ‪ ،‬د‬
‫ﺗﺮ ‪F‬ـﻮ ﭼـﺎپ ﳾ او د ﻋﻠﻤـﻲ ﺗﺮﻓﻴـﻊ ﻟﭙـﺎره ﻳـﯥ د ﻋﻠﻤـﻲ ﺗﺮﻓﻴﻌـﺎﺗﻮ ﮐﻤﻴـﯥ ﺗـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻣﲇ ﺗﻮب‪ ،‬د ﺧﱪو اﺗـﺮو ﻣﻮﺿـﻮع ﺟﻮړوﻟـﻪ‪ .‬ﺧﻠﮑـﻮ ‪J‬ﮑـﻪ د رﻳﺎﺳـﺘﻲ‬
‫وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬م‪ .‬ﻟﻪ دې وروﺳﺘﻪ ﻣﯥ د ﻓﺰﻳﮑﻲ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﭘﻪ ﻧﻮم ﺑـﻞ ﮐﺘـﺎب وﻟﻴﮑـﻪ او‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﻪ ‪O‬ﻪ رای وﮐﺎروﻟﻪ ﭼﯥ وﻟﺴﻤﴩـ ﺑـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣـﺎﺗﻮوﻧﮑﻲ او ﺟ‪a‬ـ‪.‬ه ﻣـﺎران‬
‫د ﭼﺎپ ﻟﭙﺎره ﻣﯥ د ﻧﴩاﺗﻮ ﮐﻤﻴـﯥ ﺗـﻪ وړاﻧـﺪې ﮐـ‪ ..‬دا ﮐﺘـﺎب ﻫـﻢ د ﻧﴩـاﺗﻮ‬
‫ﭘﺨﭙﻞ ‪J‬ﺎی ﮐ‪W‬ﯧﻨﻮي ﺧﻮ ﺟﻤﻬﻮر رﻳﻴﺲ د ﺧﭙـﻞ ﻗـﺎﻧﻮ‪ C‬واک او ﺻـﻼﺣﻴﺖ ﻧـﻪ‬
‫ﮐﻤﻴﯥ ﭘﻪ دې دﻟﻴﻞ ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮی دی رد ﮐـ‪ ..‬دا ﮐﺘـﺎب ﻣـﯥ ﻫـﻢ‬
‫ﮐﺎر واﻧﺨﯧﺴﺖ او د ﺧﻠﮑﻮ ﻫﻴﻠﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ وﻧﻪ ﮐﺘﻞ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا ﺑﻬﺮﻧﻴـﻮ‬
‫ﺑﯧﺮﺗﻪ ﭘﻪ دري ژﺑﻪ وﻟﻴﮑﻪ او د ﻧﴩاﺗﻮ ﮐﻤﻴﯥ ﺗﻪ ﻣﯥ د ﭼـﺎپ ﻟﭙـﺎره ورﮐـ‪ ،.‬ﺧـﻮ‬
‫‪J‬ﻮاﮐﻤﻨﻮ ﻫﯧﻮادو د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ‪O‬ﺎوﻧﻳﻮ او ﻧﻮرو ﭘﻪ ‪O‬ون ﻫ‪Y‬ﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دا ﮐﺘﺎب د ﻧﴩاﺗﻮ د ﮐﻤﻴﯥ ‪F‬ﺨﻪ ﺗﯧﺮ ﺷﻮ‪\ ،‬ﺎﻳﭙﺴـ‪ 4‬ﺗـﻪ ﻣـﯥ ﻫﻐـﻪ د‬
‫ﻧﻮي اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﮐـﯥ ﺧﭙﻠـﯥ ‪O‬ـﯥ ﭼـﯥ ﻣﺘﻀـﺎدې وې ووﻳﻨـﻲ او د ﺑﻠـﯥ ﺧـﻮا‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٩٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩١ /‬‬

‫ﭼﯥ دا ﻻﺳﻠﻴﮑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻻﺳﺘﻪ راوړو ﮐﯥ ﺑﺮﻳﺎﱄ ﻧﻪ ﺷﻮل‪.‬‬ ‫ﮐﻮر‪ C‬ﺗﻀﺎدوﻧﻪ د دې ﺳﺒﺐ ﺷـﻮل ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺧﻠـﮏ د زﻳـﺎﺗﻮ ﻧـﺎﺧﻮاﻟﻮ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ واﻳﻲ ﭼﯥ د داراﻻﻧﺸﺄ د ﺧﻴﻤﻮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﯾﻮه ﺧﻴﻤﻪ ﮐﯥ درې ‪J‬ﻮاﻧـﻮ ﻧﺠﻮﻧـﻮ‬ ‫ﴎه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻫ‪Y‬ﻪ ﮐﻮﻟﻪ ﭼﯥ د اﻣﺮﻳﮑـﺎ د ﻣﺘﺤـﺪه اﯾـﺎﻻﺗﻮ د ﺳـﻔƒ او د ﺟـﻮرج ډﺑﻠﻴـﻮ ﺑـﻮش‬ ‫د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻪ ﻣ¦ ﮐـﯥ دا ﻣﻨـﻞ ﺷـﻮې وه ﭼـﯥ ﻣـﲇ ﴎود دې ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ي اﺳﺘﺎذي ﺧﻠﻴﻠﺰاد ﴎه ﮐﺘﻨـﻪ وﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ دا ﻣﻮﻗـﻊ ﭘـﻪ ﻻس ورﻏﻠـﻪ‪ .‬د‬ ‫وي‪ ،‬ﺧﻮ ﻳﻮ ﺷـﻤﯧﺮ اﺳـﺘﺎزو دا ﺧـﱪه ﻧـﻪ ﻣﻨﻠـﻪ‪ .‬د اﺳـﺎﳼ ﻗـﺎﻧﻮن د ﻣﺴـﻮدې د‬
‫دوی ﻧﻪ د ﻳﻮې ﻟﻮړ اواز ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﻳﯥ ﺧـﱪې ﮐـﻮﻟﯥ د ﺧﻴﻤـﯥ ﻧـﻪ د‬ ‫ﺟﻮړوﻟﻮ ﭘﻪ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﮐﯥ ﻫﻢ ﻟﻔﻈﻲ ﻣﺸﺎﺟﺮه ﺷـﻮې وه او دواړه ﻟـﻮري دې ﺗـﻪ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې راﺗﻪ وﻳﻞ ﻳﯥ‪V» :‬ﺎﻏﻠﯽ ﺧﻠﻴﻠﺰاد ﻧﻮر ﺑﺲ دی ﻧﻮر د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د اورﯦﺪو زﻏـﻢ‬ ‫ﭼﻤﺘﻮ ﻧﻪ وو ﭼﯥ ﺟﻮړ ﺟﺎړي ﺗﻪ ورﺳـﻴ‪h‬ي‪ .‬ﻟـﻪ دې ﮐﺒﻠـﻪ دا ﻣﻮﺿـﻮع د دوﻟـﺖ‬
‫ﻧﻪ ﻟـﺮو‪V .‬ـﺎﻏﻠﯽ ﺧﻠﻴﻠـﺰاد ﻟـﻪ ﺗﺎﺳـﻮ ﻧـﻪ ﻏـﻮاړو ﭼـﯥ ﻣﻠ‪a‬ـﺮي ﻣﻠﺘﻮﻧـﻪ او اﻣﺮﻳﮑـﺎ‬ ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺗﻪ وﻟﯧ‪h‬ل ﺷﻮه او دوﻟﺖ د اﻣﻨﻴﺖ ﺷـﻮری ﺗـﻪ وﻟﯧ‪h‬ﻟـﻪ ﭼـﯥ ﭘـﺪې ﻫﮑﻠـﻪ‬
‫وﭘﻮﻫﻮی ﭼﯥ ﻣﻮږ ﻧﻮر زﻏﻢ ﻧﻪ ﺷﻮ ﮐﻮﻟﯽ‪۲۰۸«.‬‬ ‫ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه وﮐ‪.‬ي‪V .‬ﺎﻏﻠﯽ ﻣﺠﺎﻫﺪ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﻣﺨﻪ ﺗﺮ دې ﭼﯥ د اﻣﻨﻴـﺖ ﺷـﻮری‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ دا ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ ﻳﻮ ‪F‬ﻮ ﮐﺴـﺎن ﭼـﯥ د ﺣﺎﻣـﺪ ﮐـﺮزي ﴎه ﻧﺎﺳـﺖ وو‬ ‫ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه وﮐ‪.‬ي د اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن د ﺗﺴﻮﻳﺪ د ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن د ﻳﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﻏ‪.‬و ﻟﻪ ﺧﻮا د‬
‫ﻋﺒﺪﷲ ﻋﺒﺪﷲ ووﻳﻞ ﭼﯥ »ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ اوس ﻏﻮاړي ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧـﻪ »ﻣـﲇ« ژﺑـﻪ‬ ‫ﻳﻮه وړاﻧﺪﻳﺰ ﻃﺮح راورﺳﯧﺪه ﭼﯥ ﭘﮑﯥ ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي و‪:‬‬
‫ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ي ﭼﯥ ﻫﯧ‪Y‬ﮑﻠﻪ ﺑﻪ دا ﻣﺴﻠﻪ وﻧﻪ ﻣﻨﻞ ﳾ‪۲۰۹«.‬‬ ‫»ﻣﻮږ د دې ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﭼﯥ ﻣﲇ ﴎود د ﭘﻪ دري ژﺑـﻪ ﻧـﻪ وي اﺧـﺘﻼف‬
‫د ﺣﺎﻣــﺪ ﮐــﺮزي د واﮐﻤﻨــ‪ +‬ﭘــﻪ دوره ﮐــﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ ودې دوام وﮐــ‪ ..‬د‬ ‫ﻧﻪ ﻟﺮو‪ .‬ﻣﻮږ دا ﻣﻨﻮ ﺧﻮ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﻣﻮږ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻳﻮ‪ ،‬ﻫﺮ اﻓﻐﺎن دﻫﯧﻮاد ﭘـﻪ دواړو‬
‫ﺟﻤﻬﻮري رﻳﺎﺳﺖ رﺳﻤﻲ اﺳﻨﺎد ﭘﻪ دواړو ژﺑﻮ ﺧﭙﺮﯦـﺪل‪ .‬ﭘـﻪ درﺑـﺎر ﮐـﯥ ﻫـﻢ د‬ ‫رﺳﻤﻲ ژﺑﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او دري ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻠﻮ او ﺧﱪې ﮐﻮﻟﻮ ﻣﮑﻠـﻒ دي او ﺑﺎﻳـﺪ ازﻣﻮﻳﻨـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﴎه ﮐـﺮزي ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺧــﱪې ﮐـﻮﻟﯥ او د ﭘﺎړﺳــﻮ ﭘـﻪ ‪F‬ﻨــ‪ E‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻫــﻢ‬ ‫ورﮐــ‪.‬ي‪ .‬ﻫــﺮ ‪F‬ــﻮک ﭼــﯥ د دې دوو ژﺑــﻮ ازﻣﻮﻳﻨــﻪ ورﮐــ‪.‬ی ﻧــﻪ ﳾ ﻫﯧ‪Y‬ﮑﻠــﻪ‬
‫درﺑﺎري ژﺑﻪ وه‪ .‬د ﮐﺮزي او ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻧﻮرو ﻟﻮړﭘﻮړو ﭼﺎرواﮐﻮ ﭘﻪ وﻳﻨﺎوو ﮐﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫ﻣﻘﺮرﯦﺪای ﻧﻪ ﳾ‪ .‬ﺑﻞ دا ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼﯥ ﭘﻪ رﺳﻤﻲ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻣﻘﺮر ﺷﻮي دي‬
‫‪J‬ﺎی درﻟﻮد ﭘﻪ راډﻳﻮ‪O‬ﺎﻧﻮ او \ﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻮ ﮐـﯥ ﻫـﻢ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ‪J‬ـﺎی درﻟـﻮد‪ .‬د ﭘـﻮﻫﻨﯥ‬ ‫د ﻟﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ ﭘﻪ اوږدو ﮐﯥ ﻫﺮو ﻣﺮو ﻳﯥ دواړه ژﺑﯥ زده او ازﻣﻮﻳﻨـﻪ ﺗﯧـﺮه ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫وزارت وﻳﺎﻧﺪ اﺻﻒ ﻧﻨ‪ E‬د ‪ t t‬ﳼ راډﻳـﻮ ﴎه ﭘـﻪ ﻣﺮﮐـﻪ ﮐـﯥ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ د‬ ‫ﻫﻐﻪ ‪F‬ﻮک ﭼﯥ د ﻟﺴﻮ ﮐﺎﻟﻮ وروﺳﺘﻪ وﻧﻪ ﳾ ﮐـ‪.‬ی ﭼـﯥ ﭘـﻪ دې ازﻣﻮﻳﻨـﻪ ﮐـﯥ‬
‫ﻣﻨ§ﻨﻴﻮ او ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﻟﭙﺎره د ‪ ۲۰۱۴‬ﮐـﺎل ﺗـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻨ§ﻠﺲ ﺳـﻮه ﻋﻨﻮاﻧـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻳﺎﻟﯽ ﳾ د دوﻟﺘﻲ دﻧﺪې ﻧﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻫـﺮ درﻳـ‪ q‬ﮐـﯥ وي ﺑﺎﻳـﺪ ﻟـƒې ﮐـ‪.‬ای‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭼﺎپ ﳾ‪ .‬ﻳﻮازې ﭘﻪ ﻧﻨ‪a‬ﺮﻫﺎر ﮐﯥ د ﺷـﺎﻋﺮ ازﻣـﻮن د ﺧـﻮﻟﯥ ﭼـﯥ‬ ‫ﳾ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮه \ﻠﻮﻳﺰﻳﻮ‪ C‬ﻣﺮﮐﻪ ﮐﯥ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۲۰۱۲‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ د ‪ ۲۰۰۱‬ﮐـﺎل را‬ ‫ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺎل ﭼﯥ د اﻣﻨﻴﺖ ﺷﻮری دا وړاﻧﺪﻳﺰ و‪F‬ﯧ‪.‬ه‪F ،‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ دوی د‬
‫ﭘﺪې ﺧﻮا ﻧﻨ‪a‬ﺮﻫﺎر ﭘﻪ وﻻﻳﺖ ﮐﯥ ‪ ۷۰۰‬اوه ﺳـﻮه ﻋﻨﻮاﻧـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ اﺛـﺎر ﭼـﺎپ ﺷـﻮي‬ ‫دې ازﻣﻮﻳﻨﯥ ﻧﻪ ﺑﺮﻳﺎﱄ ﻧﻪ ﺷﻮل راوﺗﻠ‪ +‬ﻧـﻮ اړ ﺷـﻮل ﭼـﯥ ﻣـﲇ ﴎود ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫دي‪ .‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﻮرو ‪V‬ﺎروﻧﻮ ﮐـﯥ ﻫـﻢ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ اﺛـﺎر ﭼـﺎﭘﻴ‪h‬ي ﭘـﻪ ﭘﯧ‪W‬ـﻮر او‬ ‫وﻣﻨﻲ‪ .‬ﻟﺪې ﮐﺒﻠﻪ د ﻣﺴﻮدې ﭘﻪ ﻃﺮح ﮐﯥ ﻣﲇ ﴎود ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻣﻨـﻞ ﺷـﻮی‬
‫ﮐﻮﯦﻪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﭼﺎپ ‪.O‬ﻧﺪی روان دی‪ .‬د ﭘﯧ‪W‬ـﻮر ﺑـﮏ اﻳﺠﻨﴘـ د‬ ‫و ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ﺗﺼﻮﻳﺐ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ورﺑﺎﻧﺪې ﻣﺸﺎﺟﺮې وﺷﻮې‪۲۰۷«.‬‬
‫داﻧﺶ ﻣﻄﺒﻌﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﭼﺎپ ﮐﯥ د ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﻳـﺎدوﻧﯥ وړ دي‪ .‬د ﻫﯧـﻮاد‬ ‫‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ه ﺷﻮې وه ﭼﯥ د ﻫﺮې ﻣﺎدې د ﺑﺪﻟﻮن د وړاﻧﺪﻳﺰ ﻟﭙـﺎره اړﻳﻨـﻪ‬
‫ﻧﻪ د ﺑﺎﻧﺪې ﻫﻢ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ روڼ اﻧﺪي ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺎر ﻟﻴﮑﻲ او د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﻧـﻪ‬ ‫وه ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼﯥ د ﺑﺪﻟﻮن ﻏﻮ‪V‬ﺘﻮوﻧﮑﻲ وي ﺑﺎﻳﺪ ‪ ۱۵۰‬ﻻﺳـﻠﻴﮑﻮﻧﻪ را\ـﻮل ﮐـ‪.‬ي‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٩٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩٣ /‬‬

‫ﻏﻨﻲ زﻳﺎﺗﻮي ﭼـﯥ زﻣـﻮږ ﻧﻮرﺳـﺘﺎ‪ ،C‬ﺑﻠـﻮڅ او ﭘﺸـﻪ اي وروـﻪ او ﺧﻮﻳﻨـﺪې ﻫـﻢ‬ ‫ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ژﺑﺎړي ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺑای ﮐﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ وﻧـه اﺧـﲇ ﺧـﻮ‬
‫ﻏﻮاړي ﭼﯥ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ دوﻟﺘـﻲ ﮐﭽـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ وﳾ او ﺧﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ د ﻻﺳـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻪ ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﻧﺎﻏﯧ‪.‬ي ﮐﻮي‪ .‬ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﺗـﺮ اوﺳـﻪ ﺑﺮﻳـﺎﱄ‬
‫ورﻧﮑ‪.‬ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړی دا ﺧﻮ‪WJ‬ﺘﻮﻧﻪ د ﮐﻠﺘﻮري اﻧول ﻧ‪W‬ﻪ ﺑﻮﱄ‪ .‬دی زﻳﺎﺗﻮي ﭼﯥ‬ ‫ﺷﻮي ﻧﻪ دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻫـﺮات‪ ،‬د ﻫﯧـﻮاد ﭘـﻪ ﺷـ«ﱄ وﻻﻳﺘﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﮐﻪ وﻟﺲ دا ﺗﻮان وﻣﻮﻣﻲ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﯥ \ﻮﻟﯥ ژﺑﯥ ﭘﻪ ژوﻧﺪﻳﻮ ژﺑﯥ ﺑﺪﻟﯥ ﮐـ‪.‬ي ﻧـﻮ دا‬ ‫ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﻪ ﭘـﻪ ‪V‬ـﻮﻧ§ﻴﻮ ﮐـﯥ د زده ﮐـ‪.‬ې ﴍاﻳـﻂ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻮه ﺳﱰه ﺳﻴﺎﳼ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي او ﮐﻠﺘﻮري ﭘﺎﻧ‪a‬ﻪ وي‪.‬‬ ‫ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻮړﭘﻮړي ﭼﺎرواﮐﻲ ﭘﺨﭙﻠﻮ وﻳﻨﺎوو او ﻣﺮﮐـﻮ ﮐـﯥ ﺗـﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘﺎړﺳـﻮ‬
‫ډﯦﺮه واﻳﻲ ﺧﻮ ﭘﺎړﺳﻮ ژ‪ t‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ زﻳﺎت وﺧﺖ ﺑﻴﺨﻲ ﻧﻪ واﻳﻲ ﻳﺎ ﻳﯥ ډﯦﺮه ﻟ‪ h‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫د ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﻖ ﻧﻪ دی ورﮐ‪.‬ل ﺷﻮی‪ .‬د ﮐﺎﺑﻞ‬
‫د ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﭘﻪ ﻣﻮﺳﺴﻮ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ ژﺑﻪ د زده ﮐـ‪.‬ې ﻧـﻪ ﺑـﯥ ﺑﺮﺧـﯥ‬
‫دي او دې ﺑــﯥ ﻋــﺪاﻟﺘ‪ +‬ﺗــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ د ﭘــﺎی \ﮑــﯽ ﮐﯧ‪W‬ــﻮدل ﳾ او ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ زده‬
‫ﮐ‪.‬ﻳﺎﻟﻮ ﺗﻪ د ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻟـﻮړو زده ﮐـ‪.‬و زﻣﻴﻨـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮه ﳾ‪ .‬ﮐـﻪ‬
‫‪F‬ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ وﻻﻳﺘﻮﻧﻮ ﮐﯥ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ اﮐ‪Ù‬ﻳـﺖ دي ﭘـﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧـﻮ ﮐـﯥ زده‬
‫ﮐ‪.‬ﻳﺎﻻﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﮐ‪.‬ه ورﮐﻮل ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ رﺳﻤﻴﺎﺗﻮ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ وﻧه ډﯦﺮه ﻟـ‪ h‬ده او دې ﺗـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﮐﻠﮑﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪.‬ي ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﭘﻪ دﻓﱰ ﮐﯥ وﮐﺎروي‪.‬‬
‫اﴍف ﻏﻨﻲ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﮐﺎر ده ﭼﯥ د ﻳﻮې ژﺑﯥ د ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺴﻠﻂ ﻧـﻪ ﺗﯧـﺮ ﺷـﻮ او‬
‫د \ﻮﻟﻮ ژﺑﻮ د ژوﻧﺪي ﺳﺎﺗﻠﻮ او ودې ﻟﭙﺎره اﺳﺎﳼ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮه ﮐ‪.‬و‪ .‬ﭘـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ژﺑﻪ زده ﮐ‪.‬ه د ﻫﺮ ﭼﺎ ﺣﻖ دی او ﻣﺎﻟﻮﻣﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﻻﴎﺳـﯽ ﭼـﯥ ﻳـﻮه اﻧﺴـﺎ‪ C‬اړﺗﯿـﺎ‬
‫ده ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﺗﺮ ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﴎه ﻻﺳﺘﻪ راﺗﻠﯽ ﳾ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړی واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ‪ ،‬دري او ازﺑﮑﻲ زﻣﻮږ د ﻫﯧﻮاد درې ﻋﻤﺪه ژﺑﯥ دي او‬
‫د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟـﻮ د ﭘﺮوﺳـﯥ ﻋﻤـﲇ ﮐﯧـﺪل دا ﻏـﻮاړي ﭼـﯥ ﭘـ ﻪ دﻏـﻮ درﻳـﻮ ژﺑـﻮ‬
‫اﺳﺎﳼ ﭘﺎﻧ‪a‬ﻮﻧﻪ وﳾ‪ .‬د واﺣﺪ اﻓﻐﺎن ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻪ دې ﭘﯧ‪.‬ۍ ﮐـﯥ دا ﻣﺎﻧـﺎ ﻧـﻪ‬
‫ﻟﺮي ﭼﯥ د دې ﻫﯧﻮاد واړه ﻗﻮﻣﻴﺘﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ‪J‬ﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ د دې ﺑﺮﻋﮑﺲ زﻣـﻮږ‬
‫ﮐﻠﺘﻮري ﺷﺘﻤﻨ‪ +‬زﻣﻮږ د ﻣﲇ ﻳﻮواﱄ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺟﻮړوي‪J ،‬ﮑﻪ ﭼﯥ د دې ﺷﺘﻤﻨﯿﻮ‬
‫ﭘﻪ ﭘﻴﺎوړﺗﻴﺎ ﮐﯥ ﺑﻪ ﻫﺮ اﻓﻐﺎن ﻫﻢ ﭘﺮ ﺧﭙﻞ اﻓﻐﺎ‪ C‬ﻫﻮﻳﺖ وﻳﺎړ ﮐﻮي او ﻫﻢ ﺑـﻪ ﭘـﻪ‬
‫دې ﺑﺎور وي‪ ،‬ﭼﯥ د ده ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﺳﺎﺗﻞ ﺷﻮې او د درﻧﺎوي وړ ده‪ ۲۱۰.‬اﴍف‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٩٦ /‬‬
‫ﻣﺨﻪ ﻣﯥ ﭘﻮره رﺎ ورﺑﺎﻧﺪې اﭼﻮﻟﯥ ده‪.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻧﻪ ﻳـﻮازې ﭘﺨﭙﻠـﻪ دې ﮐـﺎر ﺗـﻪ \ﻴﻨ‪a‬ـﻪ ﻣـﻼ ﺗ‪.‬ﻟـﯥ وه ﺑﻠﮑـﯥ ﻳـﻮ ﺷـﻤﯧﺮ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻳﯥ ﻫﻢ ورﺗﻪ ‪O‬ﻮﻣﺎرﱄ وو‪ .‬د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﻏﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ اﻣƒ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺼـﺎري‬
‫‪O‬ﻠﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړه‪ ،‬ﻫﻨﺪي ﻟﻴﮑﻮال ﻣﻮﻫﻦ ﻻل د رﺣـ«ن ﺑﺎﺑـﺎ ﺷـﻌﺮوﻧﻪ ﭘـﻪ‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﻳﺰي وژﺑﺎړل‪ ،‬ډﻳﭙﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻴﺎت ﺧﺎن »ﺣﻴـﺎت اﻓﻐـﺎ‪ «C‬وﻟﻴﮑـﻪ او ﺧـﺎﻟﻖ‬
‫ﺑﺎري د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻳﻮ ﻧﺼـﺎ‪ t‬ﮐﺘـﺎب دی ﭼـﯥ ﺿـﻴﺎءﻟﺪﻳﻦ ﺧﴪـو ﻟﻴﮑﻠـﯽ او ﻣﻨﴚـ‬
‫ﮐﺮﻳﻢ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﻢ ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ زده‬
‫ﮐ‪.‬ې ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺸﻴﺎن و\ﺎﮐﻞ ﭼﯥ اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﺗﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ورزده ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻣﻮﻟـﻮي ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫اﺳ«ﻋﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻨﴚ ﻋﺒـﺪاﻟﻐﻨﻲ‪ ،‬ﻣـƒزا ﺳـﻴﺪ اﺣﻤـﺪ‪ ،‬ﻋﺠـﺐ ﺧـﺎن‪ ،‬ﻓƒوزاﻟـﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺧﺎن‪ ،‬ﻣﻨﴚ اﺣﻤﺪ ﺟﺎن‪ ،‬ﻗﺎﴈ ﻃﻼﻣﺤﻤﺪ او ﻧﻮر ﻳﯥ ﻳﺎدوﻟﯽ ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ډﯦﻮرﻧ د ﮐﺮ‪V‬ﯥ ﻫﻐﯥ ﺧﻮا د اوﺳﻨ‪ +‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ دﺷﻌﺮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﭘﻪ وده ﮐﯥ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﻴﺴﻮ ﺗﻮد ﺑـﺎزار ﻗﺼـﻪ ﺧـﻮاﻧ‪ +‬ﺳـﱰ رول ﻟﻮﺑـﻮﻟﯽ دی‪.‬ﭼـﯥ د ﺷـﻌﺮ او‬
‫ادب \ﺎ\ﻮﺑﯽ ‪oO‬ﻞ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬د ﻓﻴﺎض »ﺑﻬﺮام او ‪O‬ﻞ اﻧﺪاﻣﯥ«‪ ،‬د ﻃﺎﻟـﺐ رﺷـﻴﺪ د‬
‫»‪O‬ﻞ او ﺻﻨﻮﺑﺮ«‪ ،‬د ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ د »ﺷﺎه او ‪O‬ﺪا« او د ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺧﺎن ﺧـﮏ د‬
‫»ﻳﻮﺳﻒ او زﻟﯧﺨﺎ« ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ اړوﻟـﯥ ﻣﻨﻈﻮﻣـﻮ ﮐﻴﺴـﻮ ﭘـﻪ دوام د ﻗﺼـﻪ ﺧـﻮاﻧ‪+‬‬
‫ﮐﻴﺴﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ او ادب ﭘـﻪ وده ﮐـﯥ د ﻗـﺪر وړ رول ﻟﻮﺑـﻮﻟﯽ دی‪ .‬دﻗﺼـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧ‪ +‬د ﮐﻴﺴﻮ ﭘﻪ ﻟﻴﮑﻠﻮ ﮐﯥ ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺖ ﷲ او د ﺑﻬﺮﻧﻴﻮ ﮐﻴﺴﻮ ﭘـﻪ ژﺑـﺎړﻟﻮ ﮐـﯥ‬
‫د ﻧﻌﻤﺖ ﷲ ﺷﺎ‪O‬ﺮد ﻣﻮﻟﻮي اﺣﻤـﺪ زﻳـﺎت رول ﻟﻮﺑـﻮﻟﯽ دی‪ .‬د ﻣـﻼ ﻧﻌﻤـﺖ ﷲ‬
‫ﮐﻴﺴﯥ ﻟﮑﻪ د »ﻓـﺘﺢ ﺧـﺎن ﮐﻨـﺪﻫﺎري«‪ ،‬د »ﻣﻮﺳـﯽ ﺧـﺎن او ‪O‬ـﻞ ﻣﮑـ‪ «+‬او د‬
‫»ﺟﻼد ﺧﺎن او ﺷ«ﻳﻠﯥ« ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﻣـﲇ رواﻳـﺎﺗﻮ ﻧـﻪ راوﺗﻠـﯥ دي د ده د‬
‫ﺷﻌﺮ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ﺗﻴﺎوې ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬د ‪O‬ﺮس ﭘـﻪ وﻳﻨـﺎ ﻧﻌﻤـﺖ ﷲ د اﻓﺴـﺎﻧﻮي او ﻋﺸـﻘﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻮ ﴎه ډﯦﺮه ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮده او د ﻋﺎﺷﻖ او ﻣﻌﺸـﻮق راز او ﻧﻴـﺎز ﺗـﻪ د ده‬
‫ډﯦﺮ ﭘﺎم و‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي اﺣﻤﺪ ډﯦﺮې ﮐﻴﺴﯥ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﻈﻢ ژﺑـﺎړﻟﯥ دي ﭼـﯥ »ﻏـﻞ او‬
‫ﻗﺎﴈ«‪» ،‬ادم ﺧﺎن او درﺧﺎﻧ‪» ،«+‬ﺑﺎدﺷﺎه او ﺟﻤﺠﻤﻪ«‪» ،‬ﺷﻬﺰاده ﺑﻬـ ﺮام« او‬
‫ﻧﻮرې ﻳـﯥ ﻳـﺎدوﻟﯽ ﺷـﻮ‪ .‬د ده ﻳـﻮ ﮐﺘـﺎب ﭼـﯥ »‪O‬ـﻨﺞ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ« ﻧـﻮﻣﻴ‪h‬ي او ﻧﻬـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩٥ /‬‬
‫ﭘﻨ;ﻠﺴﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫د ډﯦﻮرﻧ? د ﮐﺮﯥ ﻫﻐﯥ ﺧﻮا ﺗﻪ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﻪ او ﭘﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۸۹۳‬ﮐـﺎل اﻧ‪a‬ﻠﻴﺴـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ اﻣـƒ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫ﺑﺎﻧــﺪې د ډﯦﻮرﻧــ ﮐﺮﻏﻴ‪.‬ﻧــﻪ ﮐﺮ‪V‬ــﻪ وﺗﭙﻠــﻪ ﭼــﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﭘــﻪ ﺳــﻴﺎﳼ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪\ ،‬ﻮﻟﻨﻴﺰې او ﮐﻠﺘﻮري ودې ﻳﯥ ﻧـﺎوړه اﻏﯧـﺰ وﮐـ‪ ..‬د دﻏـﯥ ﮐﺮ‪V‬ـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﯧﺮﯦﺪو ﴎه د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺑﯧﻠﻮ ﺑﯧﻠﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﺗﺮ ﻣـﻨ‪ q‬ﺳـﻴﺎﳼ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪\ ،‬ـﻮﻟﻨﻴﺰې‬
‫او ﮐﻠﺘﻮري اړﻳﮑﯥ ‪O‬ې وډې او وﻳﺠﺎړې ﺷﻮې ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐـﯥ ﻳـﯥ د ﮐﺮ‪V‬ـﯥ‬
‫ﭘﻪ دواړو ﻏﺎړو ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او ادﺑﻴـﺎﺗﻮ د ودې ﻻرې ﴎه ﺑﻴﻠـﯥ او د ﻫﻐـﻪ‬
‫‪J‬ﻮاک ﻧﻪ ﭘﺮﯦﻮﺗﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻻره ﯾﯥ ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﮐﺎوه‪.‬‬
‫د ډﯦﻮرﻧــ د ﮐﺮ‪V‬ــﯥ ﻫﻐــﯥ ﺧــﻮا اﻓﻐﺎﻧــﺎﻧﻮ د ﺳــﱰو ﺳــﺘﻮﻧﺰو ﴎه ﴎه د ﺧﭙﻠــﯥ‬
‫ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ادﺑﻴﺎﺗﻮ ودې ﺗﻪ دوام ورﮐ‪ ..‬د ﻣﺨﻪ ﻣﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ وﮐـ‪.‬ه ﭼـﯥ‬
‫ﭘﻪ دې ﺳﻴﻤﻪ ﮐﯥ رو‪V‬ﺎﻧﻴﺎﻧﻮ ﭼﯥ د ﻣﻐﻮﻟﻮ او د ﻫﻐﻮ د ﻻﺳـﭙﻮ‪F‬ﻮ ﭘـﺮ ﺿـﺪ ﻳـﯥ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻣﲇ ازادي ﺑﺨ‪W‬ﻮﻧﮑﯥ ﻣﺒﺎرزه ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او ادب د ﭘـﺮ‬
‫ﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﻗﺪر وړ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﮐـ‪.‬ل‪ .‬ورﭘﺴـﯥ ﭘـﻪ اوﻟﺴـﻤﻪ او اﺗﻠﺴـﻤﻪ‬
‫ﭘﯧ‪.‬ﯾﻮ ﮐﯥ ﺧﻮﺷﺎل ﺧﮏ‪ ،‬رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻴـﺪ ﻣﺎﺷـﻮﺧﯧﻞ‪ ،‬ﮐـﺎﻇﻢ ﺧـﺎن ﺷـﻴﺪا او‬
‫ﻧﻮرو ﭘﻪ ﻣ‪ 4‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﺳﻴﺎﻟﻪ ﺷﻮه‪.‬‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ د اﺗﻠﺴﻤﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﭘـﺎی ﮐـﯥ د ﺧﭙﻠـﻮ ﻧﻴـﻮاﮐ‪a‬ﺮو ‪O‬ـﻮ ﭘـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ژﺑﯥ‪ ،‬ادﺑﻴﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬دودوﻧﻮ او ﮐﻠﺘﻮر ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻮ ﺗﻪ زﻳﺎت ﭘﺎم واړاوه ﭼـﯥ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪١٩٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩٧ /‬‬

‫ﻻﻫﻮر ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮه ﭼﯥ د ﮐﻼﺳﻴﮑﻮ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﺷﻌﺮوﻧﻪ ﭘﮑﯥ را\ﻮل ﺷـﻮي وو او‬ ‫‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺖ ﮐﻴﺴﯥ ﻟﺮي ﭘﻪ ‪ ۱۸۷۳‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ ﻻﻫﻮر ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮ‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻫﻢ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣﺮ او د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺻـﻄﻼﺣﺎﺗﻮ ﺳـﻴﻨﺪ ور ﴎه ﻣﻠـﻪ وو‪ .‬د ‪O‬ـﺮس ﭘـﻪ‬ ‫د ﻗﺼﻪ ﺧﻮاﻧ‪ +‬اﺛـﺎرو د اوﺳـﻨ‪ +‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ او ادب د ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﻟﭙـﺎره زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫وﻳﻨﺎ رﺿﻮا‪ C‬دﯦﺮش اﺛﺎر ﻟﺮي ﭼﯥ ﻣﻬﻢ ﻳﯥ »ﺧﱪې ﭘﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻧﻈـﻢ«‪» ،‬ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮه ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫اﻻ ﻟﺴﻨﻪ«‪» ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎﻓﺮﺳﺘﺎن« او ﻧﻮر دي‪.‬‬ ‫ﭘﺪﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ـﻮر او ﻻﻫـﻮر ﮐـﯥ ډﯦـﺮ ﭼﺎﭘﯧـﺪل‪ .‬د ﻻﻫـﻮر‬
‫ﺑﻞ ﺳ‪.‬ی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ د ﻗﺪر وړ ﺧﺪﻣﺖ ﮐ‪.‬ی دی ﻣﻨﴚ اﺣﻤﺪ ﺟـﺎن‬ ‫ﮐﺘﺎب ﭼﺎﭘﻮوﻧﮑﻮ ﻧﻪ ﻳﻮازې ﻫŠي ادﺑﻴﺎت او ﻣﺬﻫﺒﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭼـﺎﭘﻮل‬
‫دی‪ .‬ده ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﮐﯥ د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﻟﻮړ ﭘﻮړو اﻓﴪـاﻧﻮ او ﻣـﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ ﺗـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫ﺑﻠﮑــﯥ د ‪V‬ــﻮوﻧ§ﻴﻮ ﻟﭙــﺎره ﻳــﯥ درﳼ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧــﻪ ﺗﻬﻴــﻪ ﮐــﻮل‪ .‬د ﭘﻨﺠــﺎب د‬
‫درس ورﮐﺎوه‪ .‬د ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﺷﺎ‪O‬ﺮداﻧﻮ ﮐﯥ ﻳـﻮ ﻫـﻢ د ﻫﻨـﺪ د وﻳﴪـا ﻣﺮﺳـﺘﻴﺎل‬ ‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﭘﻪ ﺧﺘﻴ§ـﻪ ﭘـﻮﻫﻨ§‪ +‬ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻟﻮﺳـﺘﻞ ﮐﯧـﺪه او دې ژﺑـﯥ ﺗـﻪ‬
‫)اﻳﻮا ﻳﻮﻳﻠ( ﻻرډ اوﺑﻞ ﻳﯥ د ﻧﺎروي ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺧﺘﻴ‪ q‬ﭘﻮه ج‪ .‬ﻣﻮر‪O‬ﻦ ﺳﺮن د ﻳـﺎدوﻧﯥ‬ ‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﮐﯧﺪه‪ .‬د ﻧﻮﻟﺴﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﺎی او د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﭘﻴـﻞ ﮐـﯥ ‪J‬ﻴﻨـﻮ‬
‫وړ دي ﭼﯥ ﻣﻨﴚ اﺣﻤﺪ ﺟﺎن دوی ﺗﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ورزده ﮐﻮﻟﻪ‪ .‬دی ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘـﺮ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ ﭼﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧ‪ +‬زده ﮐ‪.‬ې ﻳﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﺧـﺎوره ﮐـﯥ ﺗـﺮ ﴎه ﮐـ‪.‬ې وې‬
‫دې ﭼﯥ ‪V‬ﻮوﻧﮑﯽ و ﻳـﻮ ‪V‬ـﻪ ﻟﻴﮑـﻮال ﻫـﻢ و‪ .‬ﭘـﻪ ‪ ۱۹۱۰‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د ده اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰي‬ ‫ﭘﻪ ﻻﻫﻮر ﮐﯥ ﻧﻮرې زده ﮐـ‪.‬ې وﮐـ‪.‬ې‪ .‬د دوی ﻧـﻪ ‪J‬ﻴﻨـﻮ ﭘـﻪ ﻫﻤﻐـﻪ ﻣﺪرﺳـﻮ او‬
‫ﻗﺎﻣﻮس د ﻟـﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ـﻞ ﻟﭙـﺎره د ﻣـﻼ اﺣﻤـﺪ »د ﻏﺰﻧﻮﻳـﺎﻧﻮ د ﺣﮑﻮﻣـﺖ دوره« د‬ ‫ﮐﺎﻟﺠﻮﻧﻮ ﮐﯥ اﺳﺘﺎدان ﺷﻮل‪ .‬د دﻏﻮ اﺳﺘﺎداﻧﻮ ﻧـﻪ ﻣـﻼ ‪O‬ـﻞ اﺣﻤـﺪ د ﻳـﺎدوﻧﯥ وړ‬
‫ﻟﻴﮑﻨﯥ ﴎه ﻣﻞ او وروﺳﺘﻪ د ﻣﻮﻟﻮي اﺣﻤﺪ د ﮐﺘﺎب »‪O‬ـﻨﺞ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ« ﴎه ﻣـﻞ و‬ ‫دی‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﻫﻠﺘﻪ ‪O‬ﻮر ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر وﻟﻴﮑﻞ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ درﳼ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﻮ‪ .‬ﺑﻴﺎ ﻧﻮﻣﻮړي د ﺗﻮﻣﺎس ﻣﻮر ﮐﺘﺎب »اوﺗﻮﭘﻴﺎ« او د اﻧ‪a‬ﺮﯦـﺰ ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻮه‬ ‫ډﻳﲇ او ﻻﻫﻮر ﮐﯥ ‪F‬ﻮ ‪J‬ﻠﻪ ﭼﺎپ ﺷﻮل‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮ دې دی ﺷـﺎﻋﺮ ﻫـﻢ و‪ .‬ده‬
‫ﻣﻠﻴﺴﻮن ﮐﺘﺎب »د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎرﻳﺦ« ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل‪.‬‬ ‫ﻫﻐــﻪ وﺧــﺖ ﭼــﯥ ﮐﺎﺑــﻞ ﺗــﻪ راﻏﻠــﯽ و ﺧﭙﻠــﻪ د ﺷــﻌﺮوﻧﻮ \ﻮﻟ‪a‬ــﻪ ﻳــﯥ د اﻣــƒ‬
‫ﻣﻨﴚ اﺣﻤﺪ ﺟﺎن د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﻴﻞ ﮐﯥ اد‪ t‬اﺛـﺎرو ﻟﻴﮑﻠـﻮ ﺗـﻪ ﻣـﻼ وﺗ‪.‬ﻟـﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺣﻀﻮر ﺗﻪ وړاﻧﺪې ﮐ‪.‬ه او اﻣﯿﺮ ډﯦﺮ وﻧﺎزاوه او دﻏﻪ اد‪ t‬ﺗﺤﻔﻪ ﻳـﯥ‬
‫ده وړې ﮐﻴﺴــﯥ ﭘــﻪ ﻧــ‪ Ù‬وﻟﻴﮑﻠــﯥ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ‪a‬ــﻪ ﻳــﯥ »ادم ﺧــﺎن او درﺧــﺎﻧ‪،«+‬‬ ‫ډﯦﺮه درﻧﻪ وﺑﻠﻠﻪ‪O .‬ﺮس ﻟﻴﮑﻲ‪» :‬ﻣﻼ ‪O‬ﻞ اﺣﻤﺪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻟﻴﮑﻮال دی ﭼـﯥ‬
‫»ﻓﺮﻫــﺎد او ﺷــƒﻧ‪» ،«+‬ﻟــﻴﻼ او ﻣﺠﻨــﻮن« او د »ﺟــﻼت ﺧــﺎن او ﻣﻮﻣﻨــﺪې«‬ ‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﮑﻨﻮ ﮐﯥ ﯾﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ژوﻧﺪ ﺗﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐ‪.‬ې ده‪۲۱۱«.‬‬
‫ﻓﻠﮑﻠﻮري ﮐﻴﺴﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻧ‪ Ù‬ﻟﻴﮑﻠﯥ دي‪ .‬د ده اد‪ t‬ﮐﻴﺴـﯥ ﭘـﻪ دوو ﮐﺘـﺎﺑﻮ ﮐـﯥ‬ ‫د دﻏﻮ زده ﮐﻮﻧﮑﻮ د ډﻟﯥ ﻧـﻪ ﺑـﻞ ﻣـƒ اﺣﻤـﺪ ﺷـﺎه رﺿـﻮا‪ C‬د ﻳـﺎدوﻟﻮ وړ دی‪.‬‬
‫ﭼﯥ ﻳﻮ ﻳﯥ »ﻫﻐﻪ دﻏﻪ« او ﺑﻞ ﻳﯥ »د ﻗﺼﻪ ﺧﻮاﻧ‪O +‬ﭗ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي ﭼـﺎپ ﺷـﻮې‬ ‫ﻧﻮﻣﻮړی د ﺧﭙﻠﻮ زده ﮐ‪.‬و د ﺑﺸـﭙ‪.‬وﻟﻮ وروﺳـﺘﻪ د ﭘﻨﺠـﺎب ﭘـﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﮐـﯥ د‬
‫دي‪.‬د ‪O‬ــƒس ﭘــﻪ وﻳﻨــﺎ »ادم ﺧــﺎن او درﺧــﺎﻧ‪ «+‬او »ﺗــﻮره ﺑــﻼ« د ﻣﻨﴚــ‬ ‫اﺳﺘﺎد ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ وﻣﻨﻞ ﺷﻮ ﭼﯥ د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ درﺟـﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﯧﺪ او د ﺷـﻤﺲ اﻟﻌﻠـ«‬
‫اﺣﻤﺪﺟﺎن واﻗﻌﻲ اد‪ t‬ﺷﻬﮑﺎروﻧﻪ دي‪.‬‬ ‫ﻟﻘﺐ ورﮐ‪ .‬ﺷـﻮ‪ .‬ده د ﭘﻨﺠـﺎب ﭘـﻪ ﭘﻮﻫﻨﺘـﻮن ﮐـﯥ ﻣﺤﺼـﻠﻴﻨﻮ ﺗـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﮐﯥ ﻳﻮ ﺑﻞ اد‪ t‬ﺷﺨﺼﻴﺖ راﺣﺖ زاﺧﯧﲇ دی ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫ادﺑﻴﺎت او ژﺑﭙﻮﻫﻨﯥ ﻟﮑﭽﺮوﻧﻪ ورﮐﻮل‪ .‬ﭘﻪ ‪ ۱۸۹۰‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﯾﯥ »د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ‪O‬ﺮاﻣـﺮ«‬
‫ژﺑﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ او ﻧ‪ Ù‬ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﯽ دی‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﴎ ﮐﯥ ﮐﻴﺴـﯥ ﻟﮑـﻪ‬ ‫ﭘﻪ راوﻟﭙﻨی ﮐﯥ ﭼﺎپ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ‪ ۱۸۹۸‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﻳﯥ د »ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن اﻓﻐﺎ‪\ «C‬ﻮﻟ‪a‬ﻪ‬
‫د »ﺳﻴﻒ اﳌﻠﻮک« ﮐﻴﺴﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﻢ ﻟﻴﮑﻠﯥ او ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮدې دی ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ و‪.‬‬ ‫ﭘﻪ ﻻﻫـﻮر ﮐـﯥ ﭼـﺎپ ﺷـﻮه ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﮐﻼﺳـﻴﮑﻮ ادﺑﻴـﺎﺗﻮ œـﻮﻧﯥ ﭘﮑـﯥ را‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۹۱۱‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﭘﻪ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ﮐﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ د )اﻓﻐـﺎن( اﺧﺒـﺎر ﺧﭙﺮوﻧـﯥ ﭘﻴـﻞ‬ ‫ﻏﻮﻧې ﺷﻮې وې‪ ،‬ﭘﻪ ‪ ۱۹۰۵‬ﮐﺎل ﮐـﯥ ﻳـﯥ ﺑﻠـﻪ \ﻮﻟ‪a‬ـﻪ »ﺷﮑﺮﺳـﺘﺎن اﻓﻐـﺎ‪ «C‬ﭘـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠٠ /‬‬
‫ﻣﺨﻔﻲ‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻻﮐﱪ ﺧـﺎن اﮐـﱪ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ اﮐـﱪ ﺧـﺎدم‪ ،‬ﺳـﻤﻨﺪر ﺧـﺎن ﺳـﻤﻨﺪر‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧﻠﻴﻖ‪ ،‬اﻣƒ ﺣﻤـﺰه ﺷـﻴﻨﻮاری‪ ،‬ﻓﻀـﻞ ﺣـﻖ ﺷـﻴﺪا‪ ،‬ﺳﻴﺪرﺳـﻮل رﺳـﺎ‪،‬‬
‫ﻏﻨﻲ ﺧﺎن‪ ،‬اﺟﻤﻞ ﺧﮏ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻣﺠﻠﯥ د ﺧﭙﺮوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ روڼ اﻧـﺪي د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﭘـﺎﻟﻨﯥ او‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮل او د ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﭘﻪ ﺑﻴﻠﻮ ﺑﻴﻠﻮ ﺳﯿﻤﻮ ﮐﯥ ﻳـﯥ اد‪\ t‬ـﻮﻟﻨﯥ‬
‫ﺟﻮړې ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ اد‪ t‬ﻏﻮﻧې ﺑﻪ ﻳﯥ ﺟـﻮړوﻟﯥ او ﭘـﺪې ﻏﻮﻧـو ﮐـﯥ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻣﺘﻮ‬
‫ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ او ﺷﺎﻋﺮاﻧﻮ ﺑﺮﺧﻪ اﺧﯧﺴﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻟﻴﮏ ﮐ‪W‬ﻠﯽ ﭼـﯥ »زﻣـﺎ‬
‫ژوﻧﺪ او ﺟﺪو ﺟﻬﺪ« ﻧﻮﻣﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﺳــﻮوﻳﻞ ﮐــﯥ د ﺧــﺎن ﻋﺒﺪاﻟﺼــﻤﺪ ﺧــﺎن ﭘــﻪ ﻣﴩــۍ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﻣــﲇ ازادي‬
‫ﺑﺨ‪W‬ﻮﻧﮑﯽ ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰاﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺒﺎرزه ﭘﺮﻣﺦ ﺑﻴﻮﻟﻪ‪ .‬ﺻـﻤﺪ ﺧـﺎن‬
‫د ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ﻏﻮﻧﺪې ﭘﺪې ﭘﻮه ﺷﻮ ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ واﱄ ﻳﻮ ﻻﻣـﻞ دا‬
‫دی ﭼﯥ دوی ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ د زده ﮐ‪.‬ې ﻧﻪ ﺑﯥ ﺑﺮﺧﯥ دي‪ .‬ده د »اﻧﺠﻤـﻦ‬
‫وﻃﻦ« \ﻮﻟﻨﻪ ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ه‪ .‬دﻏﯥ \ﻮﻟﻨﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﺎم ﭘـﻮﻫﻨﯥ ﺗـﻪ اړوﻟـﻮ او دا ﻳـﯥ‬
‫اړﻳﻨﻪ ﺑﻠﻠﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ د ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﻪ د زده ﮐـ‪.‬ې زﻣﻴﻨـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮه ﳾ‪.‬‬
‫ده د »اﺳﺘﻘﻼل« ﻣﺠﻠﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺧﭙﺮوﻟﻪ‪.‬‬
‫ﺻﻤﺪ ﺧﺎن ﻗﺮان ﴍﻳﻒ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړه ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺧﭙﻞ ﺳﭙﯧ‪Y‬ﲇ دﻳﻦ ﻧﻪ‬
‫ﭘــﻪ ﺳــﻤﻪ ﺗﻮ‪O‬ــﻪ ﺧــﱪ ﳾ‪ .‬ده د اﻣــﺎم ﻏــﺰاﱄ »ﮐﻴﻤﻴــﺎی ﺳــﻌﺎدت«‪ ،‬د ﺷــﺒﲇ‬
‫ﻧﻌ«‪» C‬ﺳƒﺗﻪ اﻟﻨﺒﻲ ص« او د ﺳﻌﺪي ‪O‬ﻠﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ وژﺑﺎړل‪.‬‬
‫ﺻﻤﺪ ﺧﺎن د ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﻟﻴﮑﺪود ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮ درﻟﻮد او ﻳـﻮ ﻟﻨـ اﺛـﺮ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫دې ﻫﮑﻠـــﻪ ﻟﻴﮑـــﯽ ﭼـــﯥ »ﭘ‪W‬ـــﺘﻮ ژﺑـــﻪ او ﻟﻴﮑـــﺪود« ﻧـــﻮﻣﻴ‪h‬ي ﻧﻮﻣـــﻮړي‬
‫»ﺻﻤﺪاﻟﻠﻐﺎت« ﭘﻪ ﻧﻮم ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺳﻴﻨﺪ ﻟﻴﮑﻠﯽ او ﻫـﻢ ﻳـﯥ ﺧﭙـﻞ ژوﻧـﺪ ﻟﻴـﮏ »زﻣـﺎ‬
‫ژوﻧﺪ او ژوﻧﺪون« ﭘﻪ درې \ﻮﮐﻮ ﮐـﯥ ﻟﻴﮑﻠـﯽ دی‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﺻـﻤﺪ ﺧـﺎن ﻧـﻪ‬
‫ﻳﻮازې ﺳﻴﺎﳼ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻠﮑﯥ ﻳﻮ ﻟﻴﮑﻮال او ژﺑـﺎړوﻧﮑﯽ ﻫـﻢ و ﭼـﯥ د دې ﻻرې‬ ‫ﺧــﺪﻣﺖ وﮐــ‪ ..‬د ﭘ‪W‬ــﺘﻮن ﻣﺠﻠــﯥ ﭘ‪W‬ــﺘﺎﻧﻪ ﻟﻴﮑــﻮال او ﺷــﺎﻋﺮان وﻫ‪Y‬ــﻮل ﭼــﯥ د‬
‫ﻳﯥ ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﺗﻪ د ﻗﺪر وړ ﭼﻮﭘ‪ .‬ﮐ‪.‬ی دی‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ د ﺧﺪاﻳﻲ ﺧﺪﻣﺘ‪a‬ﺎری ‪O‬ﻮﻧﺪ د ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﴩۍ او د وﻃﻦ ‪O‬ﻮﻧـﺪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪١٩٩ /‬‬
‫ﮐـ‪.‬ې ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳــﻮ وﺧﺘــﻮ ﮐــﯥ راﺣــﺖ زاﺧــﯧﲇ ور ﴎه ﻫﻤﮑــﺎري ﮐﻮﻟـﻪ او‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐﯥ ﻣﺪﻳﺮ و\ﺎﮐﻞ ﺷـﻮ‪ .‬راﺣـﺖ زاﺧـﯧﲇ ﭘـﺪې ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﮐـﯥ ﻧـ‪ Ù‬ﺗـﻪ‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪.‬ه او ﭘﻪ ‪ ۱۹۱۷‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﻳﯥ د اﻓﻐﺎن ﭘﻪ اﺧﺒﺎر ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻧـﺎﻣﺘﻮ ﮐﻴﺴـﻪ‬
‫»ﮐﻮﻧه ﻧﺠﻠ‪ «+‬ﭼﺎپ ﮐ‪.‬ه‪ .‬ده ﭘﻪ دﻏﻪ ﮐﻴﺴﻪ ﮐـﯥ د ‪V‬ـ§ﻮ ﻣﻮﺿـﻮع راﭘﻮرﺗـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘــ‪ E‬ﻟﭙــﺎره داﻧ‪a‬ﻠﻴﺴــﺎﻧﻮ ﭘــﺮ ﺿــﺪ د ﭘ‪W‬ــﺘﻨﻮ ﻣــﲇ ازادي‬
‫ﺑﺨ‪W‬ﻮﻧﮑﯽ ﻏﻮر‪J‬ﻨ‪ E‬ﭼﯥ د ﺧﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﺧﺎن ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﻳـﯥ ﻻر‪V‬ـﻮوﻧﻪ ﮐﯧـﺪه‬
‫ډﯦﺮ رول درﻟﻮد‪ .‬ﻏﻔﺎر ﺧﺎن ﻓﮑﺮ ﮐﺎوه ﭼﯥ »ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﮐﯥ ﻫﯧ‪ µ‬ﻗﻮم ﺑﻐƒ د ﺧﭙﻠﯥ‬
‫ژﺑﯥ ﻧﻪ ﺗﺮﻗﻲ ﮐﻮﻟﯽ ﻧﻪ ﳾ«‪ .۲۱۲‬ﻏﻔﺎر ﺧﺎن دې \ﮑﻲ ﺗﻪ ﭘـﺎم ﺷـﻮ ﭼـﯥ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ژﺑﻪ د ﻳﻮه ﻗﻮم د ﮐﻠﺘﻮر ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﮐﯽ ﺟﻮړوي ﭼﯥ د ﻫﻐﯥ ﭘﺮﺗﻪ د ﻳﻮه ﻗﻮم ﻣﲇ‬
‫ﻫﻮﻳﺖ ﻧﻪ ﳾ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﯧﺪای‪.‬‬
‫ﻏﻔﺎرﺧﺎن ﮐﻮ‪ bV‬وﮐ‪.‬و ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ دې \ﮑـﻲ ﺗـﻪ واړوي ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ‬
‫ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ د زده ﮐ‪.‬ې اړﺗﻴﺎ درک ﮐ‪.‬ي ده ﻟﺪې ﮐﺒﻠـﻪ ﭘـﻪ ‪ ۱۹۲۸‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د‬
‫»ﭘ‪W‬ﺘﻮن« د ﻣﻴﺎﺷﺘﻨﯽ ﻣﺠﻠﯥ ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ﻮد ﭼﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﻪ ﻳـﯥ ﺧﭙﺮوﻧـﯥ‬
‫ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ې‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن د ا›ﺎﻧﺰو ازاد ‪V‬ﻮوﻧ§ﯽ ﺟﻮړ او د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ‪F‬ﻨـ‪E‬‬
‫ﮐﯥ د »اﻧﺠﻤﻦ اﺻـﻼح اﻻﻓﺎﻏﻨـﻪ« ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ـﻮد ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪ ۱۹۲۷‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د‬
‫ﺧﺪای ﺧﺪﻣﺘ‪a‬ﺎری ﭘﻪ ‪O‬ﻮﻧﺪ ﺑﺪل ﺷﻮ‪ .‬ده \ﻴﻨ‪ E‬ﺑﺎور درﻟﻮد »ﭼﯥ ﻫﯧ‪ µ‬ﻳـﻮ ﻗـﺎم‬
‫ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﮐﯥ ﺑﻐƒ د ﻳﻮه ﻗـﻮﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳـﮏ او ﺣـﺰب ﻧـﻪ ﻗـﻮم او ﻣﻠـﺖ ﮐﯧـﺪای ﻧـﻪ‬
‫ﳾ‪ ۲۱۳«.‬ده دا ﺧــﱪه ﭘــﻪ ﺧﭙﻠــﻪ وﻳﻨــﺎ ﮐ ـﯥ‪ ،‬ﭼــﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺴــﺘﺎن د ور‪J‬ــﯥ د‬
‫œﺎﻧ§ﻨﯥ ﭘﻪ ورځ ﻳﯥ ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﮐﯥ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ واوروﻟﻪ‪ ،‬وﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫د ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ﭘـﻪ ﻣﴩـۍ د ﺧـﺪاﻳﻲ ﺧـﺪﻣﺘ‪a‬ﺎری ﻏﻮر‪J‬ﻨـ‪ E‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ﺗـﻪ ﺳـﱰ‬
‫اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ﻧﻴﻮاک ﭘﻪ وړاﻧﺪې د ﻗﻠﻢ ﻟﻪ ﻻرې ﺧﭙﻠﻪ ﻣﺒﺎرزه ﭘﺮﻣﺦ ﺑـﻮزي‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ داﺳﯥ ﺳﱰ ﻟﻴﮑﻮال او ﺷﺎﻋﺮان را وړاﻧﺪې ﺷـﻮل ﻟﮑـﻪ ﻓﻀـﻞ ﻣﺤﻤـﻮد‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٠١ /‬‬

‫دې رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ ﳾ‪ .‬ﺧﻮ دﻏﻪ ﺣﮑﻮﻣـﺖ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ د رﺳـﻤﻲ ﮐﻮﻟـﻮ ﭘ‪.‬ﯦﮑـ‪.‬ه‬ ‫د ﺻﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﻣﴩۍ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﭘﻪ وده ﮐﯥ ډﯦﺮ رول وﻟﻮﺑﺎوه‪.‬‬
‫وﻧﮑ‪.‬ه‪.‬‬ ‫د ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن د ﺟﻮړﯦﺪو د ﻣﺨﻪ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ »ډاﮐﺮ ﺧﺎن ‪ ...‬ﭘﻪ ﺻﻮﺑﻪ ﴎﺣـﺪ ﮐـﯥ‬
‫د دﻏﻮ ﻓﺸﺎرو ﴎه ﴎه ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ او ‪F‬ﯧ‪.‬وﻧﮑﻮ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ د ﭘـﺎﻟﻠﻮ ﻟﭙـﺎره‬ ‫وزﻳﺮ اﻋﻠﯽ و ﻧﻮ ﻫﻐﻮی ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﭘﻪ ﻣﮑﺘﺒﻮﻧﻮ ﮐﯥ رواج ﮐـ‪.‬ه ﺗـﺮ ‪F‬ﻠـﻮرم ﺻـﻨﻒ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ اد‪ t‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻮ ﺗﻪ دوام ورﮐ‪ .‬او د اد‪ t‬ﺟﻮړوﻧﻮ ﺑﺮﺳﯧﺮه د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﺗـﺎرﻳﺦ‪،‬‬ ‫ﭘﻮرې ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ زده ﮐﻮل ﻻزﻣﻲ و او ﺗـﺮ اﺗـﻢ ﭘـﻮرې ﺑـﻪ ﻫﻠﮑـﺎﻧﻮ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﺧﻮ‪V‬ـﻪ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﯥ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮر او ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ اﺛﺎر وﻟﻴﮑﻞ او د ﺑﺎﻧﺪﻳﻨﻴﻮ ژﺑﻮ ﻧﻪ ﻳـﯥ ﻣﻬـﻢ اﺛـﺎر‬ ‫وﯾﻞ‪ .‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﭘﺎره د ﻧﺼﺎب ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﺧﻠﯿﻖ ﺻﺎﺣﺐ د ﺳﯿﺪ رﺳﻮل رﺳـﺎ‪ ،‬د‬
‫وژﺑﺎړل او ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻳﯥ ﺑاﻳﻪ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬ ‫ﻧﻮرو ﻋﺎﳌﺎﻧﻮ او ﻟﯿﮑﻮاﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﯿﺎر ﮐ‪.‬ي وو‪۲۱۴ .‬ﺧﻮ ﭼﯥ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺟﻮړ ﺷﻮ‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻳﻮې ﺧﻮا د اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﴎه د اﺷﻨﺎ ﮐﯧـﺪو ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ د ﻧـﻮي‬ ‫ﻧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻧﻪ ﯾﯥ دا ﺣﻖ واﺧﯧﺴﺖ‪.‬‬
‫ادب ژاﻧﺮوﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادب ﺗﻪ ﻻره وﻣﻮﻧﺪه او د ادب ﺑﺪﻳﻌﻲ اړخ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬وﮐـ‪.‬‬ ‫ﭘﻪ ‪ ۱۹۴۷‬ﮐﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ د ﻫﻨﺪ ﻧﻴﻤﻪ وﭼﻪ ﭘﻪ دوو ﺑﺮﺧﻮ ووﯦﺸﻠﻪ ﺷـﻮه او ﻫﻨـﺪ او‬
‫او د ﺑﻠﯥ ﺧﻮا دا ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻫﻠﺘﻪ رﺳﻤﻲ ﻧﻪ وه او د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺧﭙﺮوﻧـﻮ ﻣﺨﻨﻴـﻮی‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺟﻮړ ﺷﻮل ﻧﻮ د ﭘﻨﺠﺎب او ﻣﻬـﺎﺟﺮو واﮐﻤﻨـﯥ ﮐ‪.‬ﻳـﻮ دﺑﻨ‪a‬ـﺎل‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‪،‬‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺘـﻲ واﮐﻤﻨـﺎﻧﻮ ﮐـﺎوه دا د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﻣﺨـﻪ ﻧﻴﴘـ‪ .‬د ژﺑـﯥ‬ ‫ﺑﻠﻮﭼﻮ او ﺳﻴﻨﺪ ﺧﻠﮑﻮ ﭘﻪ ﺣﻘﻮﻗﻮ ﺧﯧﻪ واﭼﻮﻟﻪ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﻫ‪Y‬ـﻪ ﮐﯧـﺪه‬
‫ﺳﻴﺎﳼ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻞ ﻻﻣﻞ دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ژﯾﯥ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮدو ﺗﻪ اړ ﮐﻮي‪.‬‬ ‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﺑﻴﺨﻲ د ﻣﻨ§ﻪ ﻻړه ﳾ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ دوﻣـﺮه ﻓﺸـﺎر وو ﭼـﯥ ﭘﺨﭙﻠـﻪ‬
‫ژﺑﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻠ‪a‬ﺮي ﺗﻪ د ﻟﻴﮏ اﺳﺘﻮل ‪O‬ﻨﺎه ‪oO‬ﻞ ﮐﯧﺪو‪ .‬ﻣﺎ د ﺧﻴـﱪ د \ﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن د‬
‫ﮐﻮﻳﯥ د ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ د اد‪ t‬ﭘﺮو‪O‬ﺮام د ﭼﻠﻮوﻧﮑﻲ ﻧـﻪ دا ﺧـﱪه واورﯦـﺪه ﭼـﯥ وﻳـﻞ‬
‫ﻳﯥ‪ :‬ﻳﻮه ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﺧﭙﻞ ﻣﻠ‪a‬ﺮي ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ ﻟﻴﮏ اﺳﺘﻮﻟﯽ و او ﴎﮐـﺎر د ﻟﻴـﮏ‬
‫اﺳﺘﻮوﻧﮑﯽ او د ﻫﻐﻪ ﻣﻠ‪a‬ـﺮی ﭼـﯥ ﻟﻴـﮏ وراﺳـﺘﻮل ﺷـﻮی وو دواړه ﭘـﺪې ‪O‬ﻨـﺎه‬
‫ﺑﻨــﺪﻳﺎن ﮐــ‪.‬ل ﭼــﯥ ﻟﻴــﮏ ﭘــﻪ ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﻟﻴﮑــﻞ ﺷــﻮی و‪ .‬اﺟﻤــﻞ ﺧــﮏ ﻟﯿﮑــﻲ‪» :‬د‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴ‪a‬ﻲ ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺳﯥ ﺗﻮره ﺷﭙﻪ ﺟﻮړه ﮐـ‪.‬ې وه ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ژﺑﻪ ﮐﯥ ﮐﻮر ﯾﺎ ورور ﯾﺎ دوﺳﺖ ﺗـﻪ ﺧـﻂ ﻟﯿﮑـﻞ ﻏـ‪ 4‬ﺟـﺮم ‪oO‬ﻠـﯽ ﺷـﻮ«‪.۲۱۵‬دا‬
‫ﻧﺎ‪F‬ﺎﭘﻲ ﻧﻪ ده ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﺷﺎﻋﺮ رﺣﻤﺖ ﺷﺎه ﺳﺎﻳﻞ ﺧﭙـﻞ ﺷـﻌﺮ »ﻣـﺎ‬
‫ﺗﻪ ﺧﻄﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﮐﯥ ﻟﻴﮑﻪ«‪ ،‬ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ژﺑـﯥ ‪J‬ـﻮان ﺳـﻨﺪر ﻏـﺎړي ﻋﺮﻓـﺎن‬
‫ﺧﺎن ﭘﻪ ﺧﻮاږه ﻏ‪ h‬ﮐﯥ د راډﻳﻮ ‪O‬ﺎﻧﻮ‪\ ،‬ﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻮ او ﻫﻢ د اﻧﺮﻧﯧ‪ 4‬ﭘـﻪ ﻣـ‪ 4‬د ﯾـﻮ‬
‫\ﯿﻮب ﭘﻪ ‪F‬ﭙﻮ ﮐﯥ اﻧ‪a‬ﺎزې ﮐﻮي د دې ﺣﺎﻟﺖ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪوﻧﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫اﺟﻤﻞ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﻳﺤﯽ ﺧﺎن د ﻣﺎرﺷﺎﻻ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ \ﺎﮐﻨﯥ وﺷﻮې او ﭘﻪ ﺻﻮﺑﻪ‬
‫ﴎﺣﺪ د ﻧﯧﺸﻨﻞ ﭘﺎر\ﯽ او ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻟﻌﻠ‪ Þ‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻮړ ﺷﻮ‪ .‬دﻟﺘﻪ دا ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ‬
‫را وﻻړه ﺷﻮه ﭼﯥ اوس ﭘﻪ ﺻﻮﺑﻪ ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻮړ ﺷﻮ ﻧﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠٤ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٠٣ /‬‬

‫ﮐﺮ‪V‬ﯥ ﭘﻪ ﺗﭙﻞ ﮐﯧﺪو ﴎه ﭘﻴﻞ او ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ د ﺷﻠﻤﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﭘﻴـﻞ ﴎه‬
‫ﻣﺤﺴﻮس او ﻣﺦ ﭘﻪ ‪J‬ﻮاک ﺷﻮ‪ .‬د دﻏﯥ ﭘﯧ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﭘﻴـﻞ ﴎه درﺑـﺎر او واﮐﻤﻨـﯥ‬
‫ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ورو ورو ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮه او دوﻟﺖ ورﺗﻪ ﭘﻪ دﻓﱰوﻧﻮ ﮐﯥ ‪J‬ـﺎی ورﻧـﻪ ﮐـ‪..‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﻋﻤـﻞ ﮐـﯥ رﺳـﻤﻲ ﻧـﻪ ﺷـﻮه‪ .‬واک ﻓﻮﻧﯦﺸـﻦ دې ﭘـﺎﻳﻠﯥ ﺗـﻪ رﺳـﯧﺪﻟﯽ‬
‫ﭼﯥ»د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﻣﭙﺮاﺗـﻮري او دوﻟـﺖ ﺟـﻮړوﻧﮑﯽ ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﻗـﻮم ﭘـﻪ ﮐﻠﺘـﻮري‬
‫ﻟﺤﺎظ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐـﯥ ﻳـﻮ ډﯦـﺮ زﻳـﺎت ﻣﺴـﺦ ﮐﯧـﺪوﻧﮑﯽ او ورک ﮐﯧـﺪوﻧﮑﯽ ﻗـﻮم‬
‫دی‪۲۱۶«.‬‬
‫دﻟﺘﻪ ﺑﻪ دوﻣﺮه وواﻳﻢ ﭼﯥ ﭘـﻪ وﭼـﯥ ﭼـﺎﭘﯧﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﭘـﺪﻏﯥ ﭘﯧـ‪.‬ۍ ﮐـﯥ ﻫـﻢ‬ ‫ﺷﭙﺎړﺳﻢ ﭙﺮﮐﯽ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﭘـﺎﺗﯥ ﺷـﻮی او ﺗﯧـﺮو درو ﻟﺴـﻴﺰو ﺟ‪a‬ـ‪.‬و ﻧـﻮر ﻫـﻢ وروﺳـﺘﻪ ﭘـﺎﺗﯥ ﮐـ‪،.‬‬
‫ﭘﺪاﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ د ﺳﻴﻤﯥ ﻫﯧﻮادوﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه اﻳﺮان او ﭘﺎﮐﺴـﺘﺎن ﭘـﺮﻣﺦ ﺗﻠـﲇ‬
‫دي‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﻲ ده ﭼﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او دﻏﻮ ﻫﯧﻮادوﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬دﻏﻪ ﺗﻮﭘƒوﻧـﻪ ﭘـﺮ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﯥ ﮐﯥ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﯥ او ﮐﻠﺘﻮر ﺑﺎﻧﺪې ﺑـﻪ ﻫـﻢ اﻏﯧـﺰ واﭼـﻮي او ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺑـﻪ ﻧـﻮره ﻫـﻢ اﻏﯧﺰﻣﻨـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ي‪» .‬ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ دوو ﻳﺎدو ﺷﻮو ﻫﯧﻮادوﻧﻮ ﮐﯥ دﻏﻪ ﻧﻈﺮ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪ دی ﭼﯥ ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ‬
‫‪%‬ﻪ وﮐ‪5‬ي؟‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ‪ ،‬ﺳﺎﺗﻠﻮ او ﺗﻨﻈﻴﻤﻮﻟﻮ ﮐﯥ اﺳـﺎﳼ رول ﻟﺮﻟـﯽ‬
‫دی‪ ،‬ﭘﺮﻋﮑﺲ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﻤﺰوري ﮐﯧﺪل ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﮐﻤﺰوری ﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ‬ ‫د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ژﺑﻪ ده ﺧﻮ ﻫﺮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﭘـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﭘﺪې ﺣﺎل ﮐﯥ ﺑﻪ دوی ﭘﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﴎه وﮐﻮﻟﯽ ﳾ ﻫﻐـﻪ ﺗـﺮ ﺧﭙـﻞ ﻧﻔـﻮذ ﻻﻧـﺪې‬ ‫‪.O‬ﯦﺪﻟﯽ ﻧﻪ ﳾ‪ .‬د واک ﻓﻮﻧﯦﺸﻦ ﭘﻪ ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ ﴎه ﭘﻪ ﺳﻠﻮ ﮐـﯥ اﺗـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﭘـﻪ‬
‫راوﱄ‪ ۲۱۷«.‬د دوی \ﻮل ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻪ دې \ﮑﻲ ﺗـﻪ ﻣﺘﻮﺟـﻪ دي ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ﭘﺮې اﻳ‪W‬ﯥ ده‪ .‬ﻟـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻧـﻪ د ﺑﺎﻧـﺪې د‬
‫دې د دوی ﭘﻪ ﻣﴩۍ ﴎه ﻳﻮ ﺧﭙﻠـﻮاک ﻫﯧـﻮاد ﻧـﻪ وي‪\ .‬ـﻮل ﻫﻐـﻪ ﻣﺼـﻴﺒﺘﻮﻧﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ﻧــﻪ ﻻس ﭘــﺮ ﴎﮐﯧــﺪل ﺗــﺮ دې ﻫــﻢ ‪.O‬ﻧــﺪي دي‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﮐــﯥ‬
‫ﭼﯥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ اول د ﺷﻮروي ﭘﻪ ﻳﺮﻏﻞ ﴎه او وروﺳﺘﻪ د ﻫﻤـﺪﻏﻮ ‪O‬ﺎوﻧـﻳﻮ‬ ‫ﻳﻮﺳﻔﺰي‪ ،‬ﻟﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﺳـﻮرﻳﺎن او ﻧﻴـﺎزي‪ ،‬ﭘـﻪ اﻳـﺮا‪ C‬ﺧﺮاﺳـﺎن ﮐـﯥ ﻫﻮﺗﮑﻴـﺎن ﻗـﻮم‬
‫ﻫﯧﻮادوﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﯧ‪ b‬ﺷﻮي دي د ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻧﻈﺮ ﭘﻪ اﺳﺎس دي‪.‬‬ ‫ﺑﺴﺖ ﺑﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺷﻮي دي‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن او ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﯥ ﻫﻐﻪ ﮐﺴـﺎن ﭼـ‪ +‬د‬
‫ﮐــﺎﮐ‪ .‬دا ﻫــﻢ واﻳــﻲ ﭼــﯥ ﭘــﺪﻏﻮ ﻫﯧﻮادوﻧــﻮ او ﭘــﻪ ﺧــﺎص ډول اﻳــﺮان ﮐــﯥ دﻏــﻪ‬ ‫ﺧﭙﻠﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎی ﮐﯥ ﺧﺎن راوړي ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ دي ﺧـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ وﻳﻠـﯽ‬
‫ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻪ روان دي ﭼﯥ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﯾﺎ ﮐﻤﺰورې ﯾﺎ ورﮐﻪ ﳾ ﭼـﯥ‬ ‫ﻧﻪ ﳾ‪ .‬ﭘﺪې ډول ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﺦ ﭘﻪ ﭘﺮﯦ‪W‬ﺪو ده او ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻫﻮﻳـﺖ د ﺑﺤـﺮان ﴎه‬
‫‪F‬ﻮ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻮﻳﺖ ﻟﻪ ﻻﺳـﻪ ورﮐـ‪.‬ي او اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﻫﻐﺴـﯥ ﻫﯧـﻮاد ﻧـﻪ وي‬ ‫ﻣﺨﺎﻣﺦ دي‪ .‬د ﻫﻮﻳﺖ دﻏﻪ ﺑﺤـﺮان ﺑـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ \ـﻮﻟﻨﻴﺰ او ﺳـﻴﺎﳼ ژوﻧـﺪ ﻫـﻢ‬
‫ﻟﮑﻪ ﭼﯥ و‪ ،‬ﻳﺎ ان ﭼﯥ دی‪» .‬د اﻳﺮان ﭘﻪ اﻓﺮاﻃﻲ او ﺣﺘﯽ ‪J‬ﻴﻨﻮ رﺳﻤﻲ ﺧﻠﮑﻮ ﮐﯥ‬ ‫اﻏﯧﺰﻣﻦ ﮐـ‪.‬ی‪ .‬د دې ﺣـﺎل اﻏﯧـﺰ ﻻ د ﻣﺨـﻪ ﺟـﻮت ﺷـﻮی او ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ اوس ﭘـﻪ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺿﺪ ›ﺎﻳﻞ ﻳـﻮ ‪F‬ﺮ‪O‬ﻨـﺪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ دی‪ .‬د ډﯦـﺮو ﻣﻨـﺎﺑﻌﻮ ﻟـﻪ ﻣﺨـﯥ دﻏـﻪ‬ ‫دﻓﺎﻋﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﯥ دي‪ .‬دﻏﻪ ﺑﺤﺮان ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﭘﻪ ‪ ۱۸۹۳‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ډﯦﻮرﻧ د‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٠٥ /‬‬

‫‪e-۱‬ﺎن ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ‬ ‫اﻓﺮاﻃﻴﻮن د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐﻮي او ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ﻳﯥ وړي‪ .‬ﴎﺑﯧـﺮه ﭘـﺮدې ﭼـﯥ‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮐﻮي او ﺳﺘﻤﻲ ډوﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺎن د ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﻣﻘﺼـﺪ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ اړ دي ﭼﯥ د ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن ﭘﯧﮋﻧ ﺪﻧﯥ ﻟﭙﺎره ﺧﭙـﻞ ﺗﯧـﺮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ ﮐـﺮه ﺗﻮ‪O‬ـﻪ‬
‫اﺳﺘﺨﺪاﻣﻮي او ›ﻮﻳﻠﻮي‪ .‬د ﻫﻤﺪﻏﻮ ﮐﻮ‪WV‬ﻮﻧﻮ ]ﻟﻪ اﻣﻠﻪ[ د ﻋﻠﻮﻣﻮ ﭘـﻪ اﮐـﺎډﻣﻲ‬
‫وﻟﻮﱄ او د ﺧﭙﻞ وروﺳﺘﻪ ﭘﺎﺗﯥ واﱄ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﭘﯿﺪا ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﺧﻮ ‪J‬ﺎن ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ ﻳﻮازې‬
‫ﮐﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ﻟﻪ ﻣﻨ§ﻪ ﻳﻮوړل ﺷﻮل‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗﻪ ﺑﻞ ﺧﻄـﺮ ﺗـﺮدې ﻻ ﺑﯧﺨﮑـﯽ دا‬
‫او ﻳﻮازې د ﭘﻮﻫﻨﯥ ﻟﻪ ﻻرې ﺷﻮﻧﯥ ده‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮ ﻫـﺮ ‪F‬ـﻪ د ﻣﺨـﻪ ﭘـﻮﻫﻨﯥ‬
‫دی ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻧﻮرو ﮐﻠﺘﻮروﻧﻮ ﴎه ﭘﻪ ›ﺎس ﴎه ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ د ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻣﺨﻪ ﮐ‪.‬ي ﺗﺮ ‪F‬ﻮ د ﻫﻐﯥ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺧﭙﻞ ‪J‬ﺎن وﭘﯧﮋ‪ .C‬د ‪J‬ﺎن‬
‫‪O‬ﻪ ﻫﯧﺮوي‪ .‬داﺳﯥ ﭼﯥ ﮐـﻪ دوی د ډﯦـﺮ ﺷـﻤﯧﺮ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ q‬ﮐـﯥ ﻳـﻮ ﮐـﺲ دري‬
‫ﭘﯧﮋﻧﺪﻟﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ ﮐـﻮﻟﯽ ﳾ ﻧـﻮر ﻫـﻢ وﭘﯧـﮋ‪ C‬او د دې وړﺗﯿـﺎ وﻣـﻮﻣﻲ ﭼـﯥ‬
‫وﻳﻮﻧﮑﯽ ﻫﻢ وي‪ ،‬دوی ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺮﯦ‪h‬دي‪ ،‬ﭘﻪ دري ‪.O‬ﻳ‪h‬ي او ﻳـﺎ ﻟﮑـﻪ ﭼـﯥ د دري‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ﻣﲇ ‪O‬ﯥ او ﻫﻢ د ﻧﻮرو ﻣﴩـوﻋﯥ ‪O‬ـﯥ وﭘﯧـﮋ‪ C‬او ﺑﯿـﺎ د ﺧﭙﻠـﻮ او ﻧـﻮرو‬
‫وﻳﻮﻧﮑﻮ ﻧﻪ ‪§V‬ﻪ ﭘﻪ ﻧﮑﺎح ﮐ‪.‬ي‪ ،‬ﻫﯥ ﺗـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ ورﮐـﻮي ﭼـﯥ اوﻻدوﻧـﻪ ﻳـﯥ دري‬
‫‪O‬ﻮ د ﮐﺮه اﻧول ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﺳﻢ ﮐﻮرﻧﯽ او ﺑﻬﺮﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ و\ـﺎﮐﻲ او ﭘﺮﻟـﻪ ﭘﺴـﯥ‬
‫وﻳﻮﻧﮑﻲ ﮐ‪.‬ي‪ ۲۱۸«.‬ﮐﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻳﻮ دري وﻳـﻮﻧﮑﯽ ﭘـﻪ ﻧﮑـﺎح ﮐـ‪.‬ي‪ ،‬دﻏـﻪ‬
‫ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻣﻼ وﺗ‪.‬ي‪.‬‬
‫‪§V‬ﻪ د دې ﺗﻮان ﻧﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﺧﭙﻞ اوﻻد ﺗﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ ور زده ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫دا ﻻ ‪F‬ﻪ ﮐﻮې ﻣﺎ ﺗـﻪ داﺳـﯥ ﮐـﻮرﻧ‪ +‬ﻣـﺎﻟﻮﻣﯥ دي ﭼـﯥ ﻣـﻮر او ﭘـﻼر ﻳـﯥ دواړه‬
‫‪-۲‬د ﻮﻟﻨﯥ ﻧﻴ>ﻳﻲ وﺟﻮد ﯾﺎ‪;g h‬ﻮ ﺗﻪ ‪e‬ﺎﻧ‪f‬ې ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮ د اوﻻدوﻧﻮ ﴎه دري واﻳﻲ ﭼﯥ اوﻻدوﻧﻪ ﻳﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ زده ﻧﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ \ﻮﻟﻨﻴﺰ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺳـﯿﺎﳼ او ﮐﻠﺘـﻮري ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬دا ﻏﻮ‪V‬ـﺘﻨﻪ ﮐـﻮي‬ ‫ﺧﻮ د ﮐﺎﮐ‪ .‬ﭘﻪ وﻳﻨﺎ ﺧﱪه د ﯾﻮ ‪F‬ﻮ ور‪J‬ﻮ او ورﺧﻄﺎﻳﻲ ﻧﻪ ده‪F .‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د‬
‫ﭼﯥ د ژوﻧﺪ ﭘﻪ \ﻮﻟﻮ اړﺧﻮﻧﻮ ﮐﯥ ‪§V‬ﻮ ﺗﻪ ﮐﺎرﻧﺪه وﻧه ورﮐ‪.‬ل ﳾ‪ .‬د دې ﻟﭙـﺎره‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ډﯦﺮو ﺧﻠﮑﻮ ژﺑﻪ ده‪ ،‬دوی د دې ﺗﻮان ﻟﺮي ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ ﻟـﻪ ورﮐﯧـﺪو‬
‫ﭼﯥ ‪§V‬ﯥ د ﺧﭙﻠﯥ \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ودې ﮐﯥ ﺧﭙـﻞ \ـﻮل ‪J‬ـﻮاک وﮐـﺎروي ﻧـﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬ ‫وژﻏﻮري‪ ،‬ﺧﻮ ﭼـﯥ ﻟﻴﮑـﻮاﻻن او د ﻓﮑـﺮ ﺧﺎوﻧـﺪان دوی د ﺧﭙﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﺣـﺎل ﺗـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ‪§V‬ﻮ ﺗﻪ د ﭘﻮﻫﻨﯥ دروازې د ‪V‬ﻮوﻧ§ﯿﻮ ﻧﻪ ﻧﻴﻮﻟﯥ ﺗـﺮ ﻣﺴـﻠﮑﻲ او ﻟـﻮړو زده‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐ‪.‬ي ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ د وﻃﻦ د ﻧﻮرو ژﺑﻮ ﻧﻪ ﺗﻮﺟـﻪ واړول ﳾ ﯾـﺎ ﻫﻐـﻮی‬
‫ﮐ‪.‬و ﭘﻮرې ﭘﺮاﻧﻴﺰي‪§V .‬ﯥ ﻫﻐـﻪ ﻣﻬـﺎل د \ـﻮﻟﻨﯥ ﭘـﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﮐـﯥ ﻓﻌـﺎل رول‬ ‫ﺗــﻪ د ﻣــƒې زوی ﭘــﻪ ﺳــﱰ‪O‬ﻪ وﮐﺘــﻞ ﳾ‪ .‬د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن د \ﻮﻟــﻮ ژﺑــﻮ وﻳــﻮﻧﮑﻲ‬
‫ﻟﻮﺑﻮﻟﯽ ﳾ ﭼﯥ د ﭘﻮﻫﻨﯥ ﭘﻪ ‪O‬ﺎﻮ ﺑﺎﻧـﺪې ‪V‬ـﮑﻠﯥ ﺷـﻮې وي‪ .‬وﻳـﻞ ﮐﻴـ‪h‬ي ﭼـﯥ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺎن او د وﻃﻦ ﭘﻪ ‪O‬ﻪ او ﺗﺎوان ﮐـﯥ ﴎه ﴍﻳـﮏ دي‪ .‬ﻟـﺪې اﻣﻠـﻪ د ﻫﻐـﻮی‬
‫اﭘﻼﺗﻮن ﭘﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﮐﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ‪V‬ﻮوﻧ§ﯽ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬و ﻧﻮ ﻳﻮﻧﻴﺎﻧﺎﻧﻮ ورﻧﻪ ﭘﻮ‪V‬ﺘﻨﻪ وﮐـ‪.‬ه‬ ‫ژﺑﯥ ﻫﻤﻐﺴﯥ وړ دي‪ ،‬ﻟﮑﻪ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﭼﯥ دي‪ .‬د ﻫﯧ‪ µ‬وﻟﺲ ژﺑﻪ ﻧﻪ ﺳﭙﯧ‪Y‬ﻠﯥ او ﻧـﻪ‬
‫ﭼﯥ ‪V‬ﻮوﻧ§ﻲ ﺗﻪ ﻫﻠﮑﺎن در وﻟﯧ‪h‬و ﮐﻪ ﻧﺠﻮﻧﯥ؟ ﻧﻮ اﭘﻼﺗـﻮن ‪J‬ـﻮاب ورﮐـ‪.‬و ﭼـﯥ‬ ‫د ﺳﭙﮑﺎوي وړ ده‪ .‬دا ﭘﺨﭙﻠﻪ وﻳﻮﻧﮑﻲ دي ﭼﯥ ژﺑﯥ ﺟﻮړوي او وده او اﻧﮑﺸـﺎف‬
‫ﮐﻪ ﻫﻠﮑﺎن ‪V‬ﻮوﻧ§ﻲ ﺗﻪ راوﻟﯧ‪h‬ی ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﺮ ﮐﻮر ﮐﯥ ﺑﻪ ﯾـﻮ ﭘـﻮه ﭘﻴـﺪا ﳾ او ﮐـﻪ‬ ‫ورﮐﻮي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻫﺮ وﻟﺲ ﻗـﻮت د ﻫﻐـﻪ د ژﺑـﯥ ﻗـﻮت دی او ﭘـﺮﻋﮑﺲ ﭘـﺪې ډول‬
‫ﻧﺠﻮﻧﯥ راوﻟﯧ‪h‬ی ﻧﻮ \ﻮل ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﺎ‪ º‬ﳾ‪ .‬د ‪V‬ـ§ﻮ زده ﮐـ‪.‬ه ﺗـﺮ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ ‪J‬ﮑـﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﭘـﻪ ‪V‬ـﻪ ډول ﺳـﺎﺗﻠﯽ او ﻏﻨـﻲ ﮐـﻮﻟﯽ ﳾ ﭼـﯥ‬
‫ﻣﻬﻤﻪ ده ﭼﯥ ﻣﻴﻨﺪې د ﭘﻠﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﴎه ډﯦﺮ ›ﺎس ﻟﺮي‬ ‫»ﭘﺨﭙﻠـﻪ ﻗـﻮي اوﳼ‪ .‬ﻳـﺎ‪ C‬ﻗـﻮي اﻗﺘﺼــﺎد وﻟـﺮي‪ ،‬د ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ﭘـﻮﻫﯥ او ﺗﮑﻨــﺎﻟﻮژۍ‬
‫او د ﻫﻐﻮی ﭘﻪ روزﻧﻪ ﮐﯥ \ﺎﮐﻮﻧﮑﯽ رول ﻟﻮﺑﻮي‪.‬‬ ‫ﻟﻮړې ﺳﻄﺤﯥ ﺗﻪ رﺳﯧﺪﱄ او ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﮐﯥ ﻏﻮړﯦﺪوﻧﮑﯽ او ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ ﮐﻠﺘﻮر‬
‫ﭘﺪې ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﻣﻮږ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺨﭙﻠﻮ ﻟﻮـﻮ ﺧﻮﻳﻨـﺪو زده ﮐـ‪.‬ه وﮐـ‪.‬و ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ دوی د دې‬ ‫وﻟﺮي‪ ۲۱۹«.‬دﻟﺘﻪ ﻏﻮاړم د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ درو ﻣﻬﻤﻮ \ﮑﻮ ﺗﻪ واړوم‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٠٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٠٧ /‬‬

‫ﺳــﻴﭙﺮ واﯾــﻲ‪»:‬ژﺑــﻪ د ﻣــﺎدي ﮐﻠﺘــﻮر ﺗــﺮ ډﯦــﺮو اﺑﺘــﺪاﯾﻲ اﻧﮑﺸــﺎﻓﺎﺗﻮ ﻧــﻪ د ﻣﺨــﻪ‬ ‫ﺟﻮ‪O‬ﻪ ﳾ ﭼﯥ د ﺧﭙﻠﻮ وروﻮ ﴎه اوږه ﭘﻪ اوږه د \ـﻮﻟﻨﻴﺰ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺳـﻴﺎﳼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮده وه او دﻏﻪ اﻧﮑﺸﺎﻓﺎت ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﯥ ﺗﺮ ﻫﻐﻮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻪ وو ﭼﯥ ژﺑﯥ د‬ ‫او ﮐﻠﺘﻮري ژوﻧﺪ ﭘﻪ \ﻮﻟﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ وﻧه واﺧﲇ ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ ﭼـﯥ د ﻫﯧـﻮاد وروﺳـﺘﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﯥ اﻓﺎدې د وﺳﻴﻠﯥ ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ ﺷﮑﻞ او ﺻﻮرت ﻧﻪ و ﻏـﻮره ﮐـ‪.‬ی‪ ۲۲۰«.‬ﭘـﺪې‬ ‫ﭘﺎﺗﯥ واﱄ ﺗﻪ د ﭘـﺎی \ﮑـﯽ ﮐﯧـ‪h‬دو او د دې ﺟﻮ‪O‬ـﻪ ﺷـﻮ ﭼـﯥ د ﺧﭙـﻞ وﻃـﻦ ﻧـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ‪F‬ﻮﻣﺮه ﭼﯥ ﻳﻮ ﻓﺮد ﭘﺮ ژﺑﯥ ﺑﺎﻧﺪې ﺣﺎﮐﻢ وي ﻳﺎ‪ C‬ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﮐﯥ د اﻓﺎدې‬ ‫ﺳﺎﺗﻨﻪ وﮐ‪.‬و‪§V .‬ﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ اردو‪F ،‬ﺎرﻧـﺪوی‪ ،‬اﻣﻨﻴـﺖ‪ ،‬د زده ﮐـ‪.‬و ﭘـﻪ ﻣﻮﺳﺴـﻮ‪،‬‬
‫او ﺑﻴﺎن ﺗﻮان ﺑﯥ ﺧﻨه او زﻳﺎت وي‪ ،‬دی ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﯽ ﳾ‪ ،‬د ﺧﭙـﻞ‬ ‫اداره‪ ،‬ﺑﺪ‪ C‬روزﻧﯥ )ﺳﭙﻮرت( او ﭘﻪ \ﻮﻟﻮ ﻟﻮړو دوﻟﺘﻲ ﭘﻮﺳﺘﻮ ﮐﯥ د وړﺗﻴﺎ د اﺻﻞ‬
‫ذﻫﻦ ﻳﺎ ﻣﻐﺰ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﻪ اﻟﻔﺎﻇﻮ ﮐﯥ ﺑﻴﺎن ﮐ‪.‬ي او ﻧﻮر ﭘﺮې ﺧـﱪ ﮐـ‪.‬ي‪ .‬ﻓـﺮد‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻮره وﻧه ورﮐ‪.‬ل ﳾ‪.‬‬
‫دﻏﻪ ‪F‬ﻪ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﻫﻐـﯥ ژﺑـﯥ ﮐـﯥ ﭘـﻪ ‪V‬ـﻪ او دﻗﻴـﻖ ډول ﮐـﻮﻟﯽ ﳾ ﭼـﯥ ﻟـﻪ‬
‫وړوﮐﺘﻮب ﻳﺎ‪ C‬د ﺧﭙﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ د ﺗﺸﮑﻞ او ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭘﻪ دوره ﮐـﯥ ﻳـﯥ وي او د‬ ‫‪-۳‬ﭘﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻈﻢ ﳾ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺰء ﻳﯥ ‪O‬ﺮ‪J‬ﯧﺪﻟﯽ وي‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺳﺒﺐ دی ﭼﯥ د ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻧ‪ +‬ژﺑـﻪ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻫﻢ ﺗﺮ ﻻﺳـﻪ ﮐـ‪.‬ي ﺑﯿـﺎ ﻫـﻢ ﺗـﺮ ﻫﻐـﻪ د ﺧﭙﻠـﯥ \ـﻮﻟﻨﯥ د‬
‫د ﻫﻐﻪ د ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎدﻳ‪h‬ي‪ .‬ﺑﻠﻪ ژﺑﻪ ﻳﺎ دوﻪ ژﺑﻪ د ﻫﻐـﻪ د ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﻟﭙﺎره ﻫﯧ‪ µ‬اﻏﯧﺰﻣﻦ ﮐﺎر ﺗﺮ ﴎه ﮐﻮﻟﯽ ﻧﻪ ﳾ ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﻣـﻨﻈﻢ ﻧـﻪ ﳾ‪ .‬د‬
‫ژﺑﯥ ‪J‬ﺎی ﻧﻴﻮﻟﯽ ﻧﻪ ﳾ‪ .‬ﻳﻮ ‪F‬ﻮک ﻫﻐﻮﻣﺮه ﭼﯥ ﭘﺨﭙﻠـﯥ ﻣـﻮرﻧ‪ +‬ژﺑـﯥ ﮐـﯥ ‪J‬ـﺎن‬
‫دې ﻟﭙﺎره ﭼﯥ ﻣﻨﻈﻢ ﳾ او د ﺧﭙﻠﯥ \ﻮﻟﻨﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﭘﻪ ﻣﻮﺧـﻪ اﻏﯧـﺰﻣﻦ ﮐـﺎر‬
‫ازاد ﺣﺲ ﮐﻮي ﭘﻪ ﺑﻠﯥ ژﺑﯥ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ ﺣﺲ ﮐﻮي‪ .‬دی ﻳﻮازې د ﺧﭙﻠـﯥ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ي ﻧﻮ ﯾﻮه ﭘ ﺮاخ ﺑﻨﺴﻪ ﻣﲇ ‪O‬ﻮﻧﺪ ﭼﯥ د ﻫﯧﻮاد ﻣﲇ ‪O‬ﻮ ﺗـﻪ ژﻣـﻦ وي‬
‫ژﺑﯥ ﮐﻠﻴ«ت‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت اواﻓﺎدې د ‪J‬ﺎن ﻳـﺎ‪ C‬ﺧﭙﻠـﻮ اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﻮ او اﻓﮑـﺎرو د‬
‫او د ﻧﻮرو \ﻮﻟﻨﻴﺰو ﺳﺎزﻣﺎﻧﻮﻧﻮ ﺟﻮړوﻟﻮ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪ .‬ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ د دې ﻻرې د ﻫﯧـﻮاد‬
‫ﺑﻴﺎن د ﭘـﺎره ﭘـﻪ اﺳـﺎﻧ‪ +‬او دﻗﻴـﻖ ډول اﺳـﺘﺨﺪاﻣﻮﻟﯽ او ﭘـﺪې ډول ﺧﭙﻠـﻮ ذا—‬
‫\ﻮل ﻣﺎدي او ﻣﻌﻨﻮي ‪J‬ﻮاک ﻳﻮ ﻣﻮ\ﯽ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﻣﻠﮑﺎﺗﻮ ﺗﻪ اﻧﮑﺸﺎف ورﮐﻮﻟﯽ ﳾ‪.‬‬
‫ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د اﻧﺤﻄﺎط ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯥ ﻫﻢ ﮐﻮﻟﯽ ﳾ د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ ﻏـﻢ‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭼﯥ د ﻧﻮرو وﻃﻨﻮاﻟﻮ ﻧﻪ ډﯦﺮ دي ﭘﺨﭙﻞ وﻃﻦ ﮐﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ژﺑـﻪ ﮐـﯥ ﻟـﻮړې‬
‫وﺧﻮري او ﻟﻴﮑﻮاﻻن او د ﻓﮑﺮ ﺧﺎوﻧﺪان ﻳﯥ ﭘﺪې ﻫﮑﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت وړاﻧـﺪې ﮐـ‪.‬ي‪.‬‬
‫زده ﮐ‪.‬ې ﮐﻮﻟﯽ ﻧﻪ ﳾ او ﻧﻪ ﻳﯥ ژﺑﻪ دﻓﱰي ﺷﻮې ده‪ .‬دا ﻳﻮه ﻏﻪ ﺑﯥ ﻋـﺪاﻟﺘﻲ‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ د اﻧﺤﻄﻂ ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐﯥ د وﻟﺴﻮﻧﻮ د اﻓﺮادو ﻧﻪ ﭘﺎﺧﻪ ﻧﻈﺮﻳـﺎت وﺗـﲇ‬
‫ده‪ .‬د دﻏﯥ ﺑﯥ ﻋـﺪاﻟﺘ‪ +‬ﭘـﻪ ﺳـﺒﺐ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن اﮐـ‪Ù‬ه ﺧﻠـﮏ ﻧـﻪ ﳾ ﮐـﻮﻟﯽ‬
‫دي‪ ،‬ﺧﻮ د دې ﻟﭙﺎره ﭼﯥ داﺳﯥ وﳾ ﻗﻮي ﺷﻌﻮر او ﭘﺨﻪ اراده ﭘﻪ ﮐـﺎر ده‪ .‬ﻟـﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ اﺳﺘﻌﺪادوﻧﻮ ﺗﻪ اﻧﮑﺸﺎف ورﮐ‪.‬ي‪ .‬دا اﻧﮑﺸـﺎف ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ورﮐـﻮﻟﯽ ﳾ‬
‫‪V‬ﻪ ﻣﺮﻏﻪ زﻣﻮږ ډﯦﺮو ﻟﻴﮑﻮاﻟﻮ دﻏﺴﯥ ﺷﻌﻮر ‪V‬ﻮدﻟﯽ دی‪ .‬دﻏﺴـﯥ ﻗـﻮي ﺷـﻌﻮر‬
‫ﭼﯥ وﮐﻮﻟﯽ ﳾ ﭼﯥ ﻟﻮړې زده ﮐ‪.‬ې ﭘﺨﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﮐﯥ ﺗﺮ ﴎه ﮐ‪.‬ي او ﭘﻪ رﺳـﻤﻲ‬
‫ﺗﻪ ﻣﻮږ ‪J‬ﮑﻪ اړه ﻟﺮو ﭼﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﭘﺨﭙﻠﻪ د ژﺑﯥ ﭘﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻮه ﺷﻮ ژﺑﻪ ﭘـﻪ اﺻـﻞ‬
‫او دوﻟﺘﻲ ﭼﺎرو ﮐﯥ ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻣﻮرﻧ‪ +‬ژﺑﻪ و‪.O‬ﻳ‪h‬ي او ﻟﻴﮑﻨﯥ ﭘﺮې وﮐ‪.‬ي‪ .‬دﻏﻪ ﺑـﯥ‬
‫ﮐﯥ د ﻓﺮد ﭘﻪ اﻧﮑﺸﺎف او ﭘﻪ ﻳﻮې ﺳﻴﺎﳼ ﺟﺎﻣﻌﯥ ﮐﯥ د ﻫﻐـﯥ ﭘـﻪ \ﻴﻨ‪a‬ﯧـﺪو ﻳـﺎ‬
‫ﻋﺪاﻟﺘﻲ ﭘﻪ اوږده ﻣﻬﺎل ﮐﯥ د \ﻮﻟﻮ وﻃﻨﻮاﻟﻮ ﭘﻪ ﺗـﺎوان ده‪ .‬د ﻫﻤـﺪﻏﯥ ﻣﻼﺣﻈـﯥ‬
‫ﺷ‪.‬ﯦﺪو ﮐﯥ رول ﻟﻮﺑﻮي‪ .‬ﻓﺮد ﺧﭙﻞ اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﻓﮑـﺮ او ﻋﻘـﻞ ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ژﺑـﯥ ﴎه‬
‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭼﯥ زﻣﻮږ ﻣﺼﻠﺤﺎﻧﻮ دﻏﻪ ﺑﯥ ﻋﺪاﻟﺘﻲ ﯾـﺎ ﻇﻠـﻢ درک ﮐـ‪.‬ی و او د ﻋـﻼج‬
‫‪F‬ﺮ‪O‬ﻨﺪوي‪ .‬د ژﺑﯥ ﭘﺮﺗﻪ ﺑﻪ د ﻓـﺮد ذا— ﻣﻠﮑـﺎت ﻳـﺎ‪ C‬د ﺗﻔﮑـﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻘـﻞ‪ ،‬ﮐﺸـﻒ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﭘﻪ ‪O‬ه ﯾﻮ ﻓﺎرﻣﻮل اﻳﺴـﺘﻠﯽ او ﻫﻐـﻪ دا ﭼـﯥ »د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ژﺑـﻮ ﻧـﻪ‬
‫ﮐﻮﻟﻮ‪ ،‬ﺟﻮړوﻟﻮ اﺳﺘﻌﺪادوﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺮ ‪J‬ﺎی ﭘﺎﺗﯥ وي او وﺑﻪ ﻧﻪ ﻏﻮړﻳ‪h‬ي‪ .‬ﭘـﺪې ډول‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ او دري رﺳﻤﻲ ژﺑﯥ دي ﴎﺑﯧﺮه ﭘﺮدې ‪F‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د‬
‫د ﻓﺮد ﺗﻔﮑﺮ او ﺗﻌﻘﻞ ﭘﻪ ژﺑﯥ ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي او ﻫﻐـﻪ ﮐﺸـﻔﻴﺎت ﻣﻤﮑـﻦ ﮐـﻮي‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢١٠ /‬‬
‫دﻏﻪ ﺳﻴﺎﳼ ﻧﺎﮐﺮاري ﭘﺨﭙﻞ وار اﻗﺘﺼﺎدي ودې‪ ،‬د ډﻮﮐ ﺮاﺳـ‪ +‬ودې او ﻣـﲇ‬
‫ﻳﻮواﱄ ﺗﻪ ﮐﻠﮏ زﻳﺎن رﺳﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ \ﻮﻟﻨـﻮ ﮐـﯥ ﭼـﯥ ﺑﻴـﻞ ﺑﻴـﻞ ﻗﻮﻣﻮﻧـﻪ ژوﻧـﺪ ﮐـﻮي د ﻣﻠـﺖ ﺟﻮړوﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﺑﻨﺴﻴﺰ \ﮑﯽ د \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﻮاﻓﻘﻪ ده‪.‬د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻮﻳـﺖ ﮐـﯥ‬
‫اﮐ‪Ù‬ﻳﺖ ﻗﻮم اﺳﺎﳼ رول ﻟـﺮي‪ .‬ﭘـﻪ دې اړه د ژﺑـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ډﯦـﺮه ﻣﻬﻤـﻪ ده‪.‬‬
‫ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﻪ ﻣﲇ ژﺑﯥ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﻟﺮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﺑﺎﻧﺪې د \ﻮﻟﻨﯥ \ﻮل ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳـﻮ د‬
‫ﺑﻞ ﴎه ﭘﻮﻫﺎوی راﭘﻮﻫﺎوی وﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻟﻪ ﺳﻮﯦﺲ او ﮐﻮم ﺑـﻞ ﻫﯧـﻮاد ﭘﺮﺗـﻪ ﭘـﻪ ﻧـﻮرو‬
‫\ﻮﻟﻮ ﻫﯧﻮادوﻧﻮ ﮐﯥ ﻣﲇ ژﺑﻪ د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﺟﻮړﯦﺪو ﮐﯥ ﻣﻬـﻢ رول ﻟـﺮي‪ .‬دا د‬
‫دوﻟﺖ دﻧﺪه ده ﭼﯥ ﻣﲇ ژﺑﻪ ‪O‬ﺎم ﭘﻪ ‪O‬ـﺎم ﺗﻌﻤـﻴﻢ ﮐـ‪.‬ي ﭼـﯥ زﻣـﻮږ ‪O‬ﺎوﻧـﻳﺎن‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺎﺟﮑﺴﺘﺎن‪ ،‬ازﺑﮑﺴﺘﺎن او ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن ﻳﯥ ‪V‬ﯥ œﻮﻧﯥ دي‪.‬‬
‫د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﻟﻮ دوﻫـﻢ ﺑﯧﻨﺴـﻴﺰ ﻻﻣـﻞ د ﻫﯧـﻮاد و‪O‬ـ‪.‬و ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪ q‬ﻗـﺎﻧﻮ‪C‬‬
‫ﻣﺴﺎوات دي‪ .‬ان ﭘﻪ ﻫﻐﻮ \ﻮﻟﻨﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ د ﻗﻮﻣﻲ او ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻟﺤﺎﻇـﻪ ﻣﺘﺠﺎﻧﺴـﯥ‬
‫ﻫﻢ وي ﺧﻮ ﺗﺮ ‪F‬ﻮ ﭘﻮرې ﭼﯥ د دﻏﯥ \ﻮﻟﻨﯥ \ﻮﻟـﻮ و‪O‬ـ‪.‬و ﺗـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺣﻘـﻮق ورﻧـﻪ‬
‫ﮐ‪.‬ل ﳾ‪ ،‬ﻫﻠﺘﻪ ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﻪ ﻧﻪ ﳾ ﺟﻮړﯦﺪﻟﯽ‪ .‬ﻟﮑﻪ ﭼﯥ د ﻓﺮاﻧﺴﯥ د اﻧﻘـﻼب ﻧـﻪ‬
‫د ﻣﺨﻪ ﭘﻪ اروﭘﺎﻳﻲ ﻫﯧﻮادو ﮐﯥ ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ ﻧﻪ وې ﺟﻮړې ﺷـﻮې‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﻮ‪O‬ـﻪ د‬
‫ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﯦﺪو ﻟﭙﺎره د ﺧﻠﮑﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ q‬ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﻣﺴﺎوات ﺣﺘﻤﻲ دي‪.‬‬
‫ﴎه ﻟﺪې ﭼﯥ ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﻣﺴﺎوات د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬دی ﺧـﻮ ﺗـﺮ ‪F‬ـﻮ ﭘـﻮرې‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﻮاﻓﻘﻪ ﻧﻪ وي ﺷﻮې ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﻣﺴـﺎوات ﻧـﻪ ﳾ ﮐـﻮﻟﯽ‬
‫ﭼﯥ د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﯦﺪو ﭘﺮوﺳﻪ ﭘﺮﻣﺦ ﺑﻮزي‪ .‬ﭘﻪ ﻏƒو ﻣﺘﺠﺎﻧﺴﻮ \ﻮﻟﻨـﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﭼﯥ د ﻣـﲇ ﻫﻮﻳـﺖ ﻣﻮﺿـﻮع ﻧـﻪ وي ﺣـﻞ ﺷـﻮې‪ ،‬ډـﻮﮐﺮاﳼ ﭼـﯥ د ﻗـﺎﻧﻮ‪C‬‬
‫ﺑﺮاﺑـﺮۍ ﻟـﻮړه ﺑ‪o‬ـﻪ ده ان ﺳـﻴﺎﳼ ﻧــﺎﮐﺮاري ﻣـﻨ‪ q‬ﺗـﻪ راوﱄ او د ﻣـﲇ \ــﻮﻟﻨﯥ د‬
‫ﺟﻮړﯦﺪو ﺳـﺘﻮﻧﺰې ﻻ ‪O‬ﺮاﻧـﻮي‪ .‬ﭘـﺪې ﺗﺮﺗﻴـﺐ د ﻣـﲇ \ـﻮﻟﻨﯥ ﭘـﻪ ﻫﻮﻳـﺖ ﺑﺎﻧـﺪې‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﻪ او د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﺗﻌﻤﻴﻢ د ﻣﲇ \ـﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﯦـﺪو او ﺳـﻴﺎﳼ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪E‬‬
‫ﻟﭙﺎره ﻟﻮﻣ‪.‬ی اړﻳﻦ ﴍط ‪oO‬ﻞ ﮐﯿ‪h‬ي‪.‬‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د دوﻟﺖ ﺗﯿ‪h‬ه د ﺳﱰ اﺣﻤﺪﺷـﺎه ﺑﺎﺑـﺎ ﭘـﻪ ﻻس اﯾ‪W‬ـﻮدل ﺷـﻮې ده‪.‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٠٩ /‬‬
‫اﮐ‪Ù‬و ﺧﻠﮑﻮ ژﺑﻪ ده د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻣﲇ ژﺑﯥ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﻣﻨﻞ ﺷﻮې ده‪۲۲۱«.‬‬
‫ﭘﺪې ﻫﮑﻠﻪ ډاﮐﺮ اﻧﻮاراﻟﺤﻖ اﺣﺪي »د ﻣـﲇ \ـﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﯦـﺪو اﺳﺎﺳـﺎت« ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻮه ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﻋﻠﻤﻲ ‪F‬ﯧ‪.‬ﻧﻪ ﮐ‪.‬ې ﭼﯥ ‪J‬ﻴﻨﯥ ﻣﻬﻢ \ﮑﻲ ﻳﯥ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ﺗﻪ‬
‫وړاﻧﺪې ﮐﻮم‪:‬‬
‫اﻧﻮاراﻟﺤﻖ اﺣﺪي واﻳﻲ ﭼﯥ »ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﻪ ﻫﻐﯥ ﺟﺎﻣﻌﯥ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ اوﺳـﯧﺪوﻧﮑﻲ‬
‫ﻳﯥ د ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ژﺑﻨﻲ او ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺗﻮﭘƒوﻧﻮ ﴎه ﴎه د ﻫﻐـﯥ \ـﻮﻟﻨﯥ )\ـﺎ\ﻮ‪ (t‬ﻏـ‪.‬ي‬
‫ﺑﻮﱄ‪ ،‬ﻫﻐﯥ ﺗﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ وﻓﺎداري وﻟﺮي‪ ،‬او ﻟﻪ ﺑﻠﯥ ﻫﺮې \ﻮﻟﻨﯥ ﻧـﻪ زﻳـﺎت ﻟـﻪ ﻫﻐـﯥ‬
‫ﴎه ﮐﻠﮏ اﺟﺘ«ﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﳼ او روا‪ C‬ﺗ‪.‬ون اﺣﺴﺎس ﮐ‪.‬ي‪۲۲۲«.‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ډﯦﺮو ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻧﻪ ﭼﯥ ﺑﻴﻠﯥ ﺑﻴﻠﯥ ژﺑﯥ‪ ،‬ﮐﻠﺘﻮر او دودوﻧـﻪ ﻟـﺮي ﺟـﻮړ‬
‫ﺷﻮی دی‪ .‬ﭘﻪ داﺳﯥ \ﻮﻟﻨﻮ ﮐﯥ ﭼـﯥ ﻣﺘﺠﺎﻧﺴـﯥ ﻧـﻪ وي ﻫﻠﺘـﻪ د ﻣﻠـﺖ ﺟﻮړوﻟـﻮ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ‪O‬ﺮاﻧﻪ او د ﺳﺘﻮﻧﺰو ﻧﻪ ډﮐﻪ وي ﻟﺪې ﮐﺒﻠﻪ د ﻣﻠﺖ ﺟـﻮړوﻧﯥ ﻫ‪Y‬ـﯥ روڼ‬
‫ﻓﮑــﺮ‪ ،‬ﻏ‪W‬ــﺘﻠﯥ اراده او ﭘﺮﻟــﻪ ﭘﺴــﯥ ﻫ‪Y‬ــﯥ ﻏــﻮاړي‪ .‬ﭘــﻪ ﻟﻮﯦــﺪﻳ§ﻮ ﻫﯧــﻮادو ﮐــﯥ‬
‫ﺳﻴﺎﳼ وده د ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬و ﭘﻮړﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﯧﺮه ﺷﻮې ده‪» :‬اول دوﻟﺖ ﺟﻮړ او \ﻴﻨ‪ E‬ﺷﻮ؛‬
‫ﺑﻴﺎ ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﻪ ﺟﻮړه ﺷﻮه او ﻣﲇ وﺣﺪت ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﻏﯽ؛ ﺑﻴـﺎ د اﻗﺘﺼـﺎد ودې ﺗـﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ وﺷﻮه؛ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﯥ ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ ورﮐ‪ .‬ﺷﻮه او ډﻮﮐﺮاﳼ‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻞ ﺷﻮه؛ او ﮐﻠﻪ ﭼـﯥ اﻗﺘﺼـﺎد ‪V‬ـﻪ وده وﮐـ‪.‬ه ﺑﻴـﺎ د ﻣـﲇ ﻋﺎﻳـﺪاﺗﻮ ﻋﺎدﻻﻧـﻪ‬
‫وﯦﺶ ﻣﻄﺮح ﺷﻮ‪۲۲۳ .‬‬
‫ﺧﻮ د درﯥ ﻧ‪.‬ۍ ﭘﻪ ﻫﯧﻮادوﻧـﻮ ﮐـﯥ د ﻣﻠﺘﻮﻧـﻮ د ﺳـﻴﺎﳼ ودې ﻳـﻮن ﺑـﻞ ډول‬
‫دی‪ .‬د درﯥ ﻧ‪.‬ۍ ﭘـﻪ ﻫﯧـﻮادو ﮐـﯥ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی دوﻟـﺖ ﺟـﻮړﻳ‪h‬ي او د دوﻟـﺖ د‬
‫ﺟﻮړﯦـﺪو ﴎه ﺳـﻢ د ﻣﻠـﺖ ﺟﻮړوﻟــﻮ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي ودې‪ ،‬ډﻮﮐ ﺮاﺳـ‪ +‬او د ﻣــﲇ‬
‫ﻋﺎﻳﺪاﺗﻮ د ﻋﺎدﻻﻧﻪ وﯦﺶ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﭘﺮﯦﮑ‪.‬ې ﮐﯿ‪h‬ي‪ .‬ﺧﻮ دا ﭘﺮوﺳﯥ ﻳـﻮ د‬
‫ﺑﻞ ﴎه ﭘـﻪ \ﮑـﺮ ﮐـﯥ را‪J‬ـﻲ او ﺳـﻴﺎﳼ ﻧـﺎﮐﺮاري ﭘﻴـﺪا ﮐـﻮي‪ ،‬دﻟﺘـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ دې‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻪ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﳾ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ \ﻮﻟﻨﻮ ﮐﯥ ﭼﯥ ﺑﻴﻞ ﺑﻴـﻞ ﻗﻮﻣﻮﻧـﻪ‬
‫ژوﻧﺪ ﮐﻮي ﮐﻪ ﻫﻠﺘﻪ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ ﺟﻮړ‪V‬ﺖ ﻏ‪W‬ﺘﻠﯽ ﻧﻪ وي ﮐﯧﺪای ﳾ ﭼـﯥ‬
‫ﻟﻪ ډﻮﮐﺮاﺳ‪ +‬ﻧﻪ د ﻗـﻮﻣﻲ اﺧﺘﻼﻓﻮﻧـﻮ د زﻳﺎﺗﯧـﺪو ﻟﭙـﺎره ‪O‬ـﻪ واﺧﯧﺴـﺘﻞ ﳾ‪.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢١٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١١ /‬‬

‫زﻳﺎﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﺷﻮه او د ﻣﺤﻤﺪ ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه د ﻣﴩوﻃﻪ ﭘﺎﭼﺎﻫ‪ +‬ﭘـﻪ دوره ﮐـﯥ د‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻫﻲ دوﻟﺖ ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره ﻗﻮي دوﻟﺖ و‪ ،‬ﺧـ ﻮ ﺳـﺪوزي‬
‫ﻣﻠــﺖ ﺟﻮړوﻟــﻮ‪ ،‬اﻗﺘﺼــﺎدي ودې او ډﻮﮐﺮاﺳــ‪ +‬ﭘﺮوﺳــﯥ \ــﻮﻟﯥ ﻳــﻮ ‪J‬ــﺎی ﭘﻴــﻞ‬ ‫واﮐﻤﻨﻮ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﮐﻮﻣﻪ رو‪V‬ﺎﻧﻪ ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﻧﻪ درﻟﻮده او زﻣﺎ ﭘﻪ اﻧـﺪ‬
‫ﺷﻮې‪ .‬د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ د ﻇﺎﻫﺮﺷـﺎه ﺳـﱰاﺗﻴﮋي دا ﺷـﻮه ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او‬ ‫دوی د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړﯦﺪو ﭘﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻪ ﭘﻮﻫﯧﺪل‪ .‬د اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ دوﻟـﺖ د ده د‬
‫دري ﺑﻪ رﺳﻤﻲ ژﺑﯥ وي او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺑﻪ ﺑﺮﺳﯧﺮه ﭘﺮ ﻫﻐﯥ ﭼـﯥ رﺳـﻤﻲ ژﺑـﻪ ده ﻣـﲇ‬ ‫ﳌﺴﻴﺎﻧﻮ او د ﻣﺤﻤﺪزي واﮐﻤﻨﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪.‬ی ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﯥ ډﯦﺮ ﮐﻤﺰوری ﺷﻮ‪ .‬زﻣﺎ ﭘﻪ‬
‫ژﺑﻪ ﻫﻢ وي‪ .‬اﺣﺪي واﻳﻲ ﭼﯥ ﮐﻪ ‪F‬ﻪ ﻫﻢ دا ﻳـﻮه ﻣﻌﻘﻮﻟـﻪ ﺳـﱰاﺗﻴﮋي وه ﺧـﻮ د‬ ‫اﻧﺪ اﻣƒ ﺷƒﻋﲇ ﺧﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دوﻫﻤﻪ واﮐﻤﻨﻲ ﮐﯥ د ﻣﲇ دوﻟـﺖ د \ﻴﻨ‪a‬ﯧـﺪو‬
‫ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ ﻳﯥ ﻫﯧ‪ µ‬ډول اﻏﯧﺰﻣﻦ ‪O‬ﺎﻣﻮﻧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻮل‪ .‬د دې ﴎه‬ ‫او د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ د ﺟﻮړﯦﺪو ﻟﭙﺎره \ﻴﻨ‪O E‬ﺎﻣﻮﻧﻪ واﺧﯧﺴﺘﻞ ﭼﯥ ﮐـﻪ د اﻧ‪a‬ﻠﻴﺴـﺎﻧﻮ‬
‫ﴎه ﭼﯥ ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه د ﺧﻠﮑﻮ د ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﻣﺴـﺎوات ﭘـﻪ ﻫﮑﻠـﻪ اﻏﯧﺰﻣﻨـﯥ ﻫﻠـﯥ ‪J‬ﻠـﯥ‬ ‫ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دوﻫﻤﻪ ﺟ‪.a‬ه ﻧﻪ وای ﺗﭙﻞ ﺷﻮې ﻧﻮ د دې ﺷـﻮﻧﺘﻴﺎ وه ﭼـﯥ‬
‫وﮐ‪.‬ې‪ ،‬ﺧﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ﻪ ﭼﯥ ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻮخ ﻧﻪ و د دﻏﯥ دورې د ﻟﻴﱪال ازادﻳﻮ ﻧـﻪ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړﯦﺪو اﺻﲇ ﻣﺴƒ ﺗﻪ داﺧﻞ ﺷﻮی وای‪.‬‬
‫د ﻗﻮﻣﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻮ د ﻏ‪W‬ﺘﻠﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﻻره ﮐﯥ ‪O‬ﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮه او د ﻣﻠﺖ د ﺟﻮړﯦـﺪو‬ ‫د اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻟـﻪ ﺧـﻮا ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﻲ ﺗﻮ‪O‬ـﻪ ﻗـﻮي دوﻟـﺖ ﺟـﻮړ ﺷـﻮ‪ .‬د اﻣـƒ‬
‫ﭘﺮوژه ﻳﻮ ‪J‬ﻞ ﺑﻴﺎ ﻧﺎﮐﺎﻣﻪ ﺷﻮه‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻦ او د ﻫﻐﻪ زوی اﻣƒ ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺧﺎن دواړو د دوﻟﺖ ﺟﻮړﯦﺪو ﺗﻪ ﭘﺎم‬
‫د ﻣﺤﻤﺪ داود ﭘﻪ دوﻫﻤﻪ دوره ﮐﯥ ډﻮﮐﺮاﳼ د ﻣﻨ§ﻪ وﻻړه‪ ،‬د ﻣﲇ وﺣﺪت‬ ‫وﮐ‪ .‬ﺧﻮ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ او اﻗﺘﺼﺎدي ودې ﺗﻪ ﻳﯥ ‪J‬ﺎﻧ‪.a‬ې ﺗﻮﺟـﻪ و ﻧـﻪ ﮐـ‪.‬ه‪ .‬د‬
‫ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﮐﻮم واﺿﺢ ﻓﻮرﻣﻮل ﻃﺮح ﻧﻪ ﺷﻮ او د دوﻟﺖ ﭘﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم او اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﺑﺎﭼــﺎ اﻣــﺎن ﷲ ﺧــﺎن ﭘــﻪ واﮐﻤﻨــﻲ ﮐــﯥ د ﻣﻠــﺖ ﺟﻮړوﻟــﻮ‪ ،‬اﻗﺘﺼــﺎدي ودې او‬
‫ودې ﺑﺎﻧﺪې \ﻴﻨ‪a‬ﺎر وﺷﻮ‪ .‬د ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ ﭘـﻪ دوره ﮐـﯥ د ﻣـﲇ وﺣـﺪت ﭘﺮ‪J‬ـﺎی ﭘـﻪ‬ ‫ډﻮﮐﺮاﳼ ﭘﺮوﺳﯥ ﯾﻮ ‪J‬ﺎی ﭘﻴﻞ ﺷﻮې ﺧﻮ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ ﻫ‪Y‬ﯥ ﻳـﯥ ﻧﻴﻤ‪a‬ـ‪.‬ې‬
‫ﻃﺒﻘـﺎ— ﺟ‪a‬ــ‪.‬ې \ﻴﻨ‪a‬ــﺎر وﺷـﻮ او ﭘﺮﭼﻤﻴــﺎﻧﻮ ﻗــﻮﻣﻲ اﺧﺘﻼﻓـﺎت ﺗﺸــﻮﻳﻖ ﮐــ‪.‬ل او‬ ‫وې او د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ او رو‪V‬ﺎﻧﺘﻴﺎ ﻧـﻪ درﻟـﻮده‪ .‬ﺷـﺎه اﻣـﺎن ﷲ‬
‫ﻏﻮ‪V‬ﺘﻞ ﻳﯥ ﺣﮑﻮﻣﺖ د ﻗﻮﻣﻲ اﻗﻠﻴﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ \ﻴﻨ‪ E‬ﮐـ‪.‬ي‪ .‬د ﺑﺮﻫـﺎن اﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺧﺎن د ﺧﻠﮑﻮ د ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﻣﺴﺎوات ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﮐﻠﮑﯥ ﻫﻠﯥ ‪J‬ﻠـﯥ وﮐـ‪.‬ې ﺧـﻮ ‪F‬ﺮﻧ‪a‬ـﻪ‬
‫رﺑﺎ‪ C‬ﭘﻪ دوره ﮐﯥ د ﻣﲇ وﺣﺪت ‪J‬ﺎی ﻗﻮﻣﻲ ﺟ‪.a‬و وﻧﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﭼﯥ د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﺴﻠﻪ ﺣﻞ ﺷﻮې ﻧـﻪ وه ﻧـﻮ د ‪ ۱۹۲۹‬ﮐـﺎل اړدوړ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې د‬
‫د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻪ \ﺎﮐﻠﻮ ﮐـﯥ د ژﺑـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ډﯦـﺮ اﻫﻤﻴـﺖ ﻟـﺮي‪ .‬د ډﯦﻮرﻧـ د‬ ‫ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ودې او ډﻮﮐﺮﺳـ‪ +‬ﭘﺮو‪O‬ﺮاﻣﻮﻧـﻪ ﻧﺎﮐـﺎم ﮐـ‪.‬ل‪ ،‬ﺑﻠﮑـﯥ‬
‫ﮐﺮ‪V‬ﯥ د ﺗﯧﺮﯦﺪو د ﻣﺨﻪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ دوﻣﺮه زﻳﺎت وو ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬ ‫ﻧﺎدرﺷﺎه او ﺑﻴﺎ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻫﺎﺷﻢ ﺧـﺎن د دوﻟـﺖ د \ﻴﻨ‪a‬ﯧـﺪو ﻟﭙـﺎره ډﯦـﺮې ﻫﻠـﯥ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻳﻮا‪J‬ﻴﻨ‪ +‬رﺳـﻤﻲ او ﻣـﲇ ژﺑـﻪ وای‪ .‬اوس ﻫـﻢ ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫‪J‬ﻠﯥ وﮐ‪.‬ې‪.‬‬
‫ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺷﻤﯧﺮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ‪ ٪ ۶۳‬او د ژﺑﯥ ﭘﻪ ﻟﺤـﺎظ ‪ ٪ ۵۵‬ﻧـﻪ زﻳـﺎت دي‬ ‫اﺣﺪي واﻳﻲ ﭼﯥ د ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﺧﺎن دا ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﭼﯥ د اﮐ‪Ù‬ﻳـﺖ‬
‫ﭘﺪې اﺳﺎس ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﲇ او رﺳﻤﻲ ژﺑﻪ وي‪F .‬ﻨ‪a‬ﻪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﭘـﺎرس‬ ‫ﻗﻮم او ژﺑﻪ )ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ( ﭘﻪ ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﮐﯥ اﺳﺎﳼ ﺑﺮﺧﻪ وﻟﺮي ﻋﻤـﲇ‬
‫ﻧﻪ ﺳﻴﺎﳼ ازادي واﺧﯧﺴﺘﻪ ﺧﻮ د ﮐﻠﺘﻮري ازادۍ ﭘـﻪ ﻻﺳـﺘﻪ راوړﻟـﻮ ﮐـﯥ ﭘـﺎﺗﯥ‬ ‫ﺳﱰاﺗﻴﮋي ده ﺧﻮ ﺣﮑﻮﻣﺘﻮﻧﻮ د ﻫﻐﯥ ﭘـﻪ ﭘـﲇ ﮐﻮﻟـﻮ ﮐـﯥ د ﻗـﻮي ﻋـﺰم ﻧـﻪ ﮐـﺎر‬
‫راﻏﻠﻞ او اﻓﻐﺎن واﮐﻤﻦ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ ﭘﻪ ﭘﺮوﺳـﻪ ﮐـﯥ د ژﺑـﯥ ﭘـﻪ اﻫﻤﻴـﺖ ﻧـﻪ‬ ‫واﻧﺨﯧﺴــﺖ او ﭘــﻪ ﭘﺎﻳﻠــﻪ ﮐــﯥ د ﻣﻠــﺖ د ﺟﻮړﯦــﺪو ﭘــﻪ ﻻره ﮐــﯥ دﻏــﻪ ﻟــﻮﻣ‪.‬ﻧ‪+‬‬
‫ﭘﻮﻫﯧﺪل ﻧﻮ د دوی د ﻧﺎﭘﻮﻫﯽ او ﺑﯥ ﭘﺮواﻳﻲ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﺗﺮ ډﯦﺮه وﺧﺘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ رﺳـﻤﻲ‬ ‫ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﻧﺎﮐﺎﻣﻪ ﺷﻮه‪ .‬د ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد ﺧـﺎن او ﺻـﺪراﻋﻈﻢ ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻪ درﻟﻮد‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د ‪ ۱۳۴۳‬ﮐﺎل ﭘﻪ اﺳﺎﳼ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﺗـﻪ د ﻣـﲇ‬ ‫داودﺧﺎن ﭘﻪ دورو ﮐﯥ د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻟﻮ د ﭘﺮوﺳﯥ ﭘـﺮ ‪J‬ـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدي ودې ﺗـﻪ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢١٤ /‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻴﺖ او ﭘﻪ ﻫﯧـﻮاد ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ اﮐ‪Ù‬ﻳـﺖ دا ﺣﮑـﻢ ﮐـﻮي‬
‫ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ دې د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﲇ ژﺑﻪ ﻫﻢ وي‪۲۲۴«.‬‬
‫ﮐﺎﮐ‪ .‬واﻳﻲ ﭼﯥ »ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ د ﴎوال ﻧـﻪ ﻧﻴـﻮﻟﯥ ﺗـﺮ ﮐﺎﺗـﺐ او ﭼﭙـ‪.‬اﳼ‬
‫ﭘﻮرې \ﻮل ﻫﻐﻪ ﮐﺴﺎن ﭼﯥ ﻟﻪ ﺑﻴﺖ اﳌﺎل ﻳـﺎ‪ C‬ﻟـﻪ ﻣﻠـﺖ ﻟـﻪ ﺧﺰاﻧـﯥ ﻧـﻪ ﻣﻌـﺎش‬
‫اﺧﲇ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او دري ژﺑﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻴﮏ وﮐﻮﻟﯽ ﳾ ‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ دې د ﻓﺎرﳼ ﭘﻪ ‪F‬ﯧـﺮ‬
‫ﭘﻪ ﻧﻈﺮ او ﻋﻤﻞ ﮐﯥ رﺳﻤﻲ او دﻓﱰي ژﺑﻪ وي او ﭘـﻪ ‪V‬ـﻮوﻧ§ﻴﻮ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻧﻮﻧـﻮ او‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺤﺎﮐﻤﻮ ﮐﯥ د ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د اﮐ‪Ù‬ﻳﺖ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ‪J‬ﺎی وﻟﺮي‪۲۲۵«.‬‬
‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﻟﭙﺎره ﻳﻮې اوږد ﻣﻬﺎﻟﻪ ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﺗﻪ اړﺗﻴـﺎ ده‪F .‬ﺮﻧ‪a‬ـﻪ‬
‫ﭼﯥ اﻳﺮان د ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬ﻟﭙﺎره اﻏﯧﺰﻣﻨﻪ ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﻟﺮي ﻫﻐـﻪ دا ﭼـﯥ‬
‫د ﻧ‪.‬ۍ د ژﺑﻮ ﻧﻪ ﻫﺮ ډول ﻋﻠﻤﻲ او د ﻫŠي ادب ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ ژﺑـﺎړي‪ .‬د‬
‫دې ﻻرې ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﺷﺘﻤﻨﻮي او ﺧﭙﻠﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ﭘﺎړﺳـﻮ ژﺑـﻪ اﺛـﺎر ﻟﻴﮑـﻲ‪ .‬دوی د‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ژﺑﯥ د ﭘﺮﻣﺨﺘ‪ E‬د ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﭘﻪ ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﭘﻮره ﺑﺮﻳﺎﱄ دي‪.‬‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻫﻢ د ژﺑﯥ اﻏﯧﺰﻣﻨﻪ ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﻟﺮي ﻫﻐﻪ دا ﭼﯥ ﻧ‪.‬ﻳﻮال ﻣﺎﻟﻮﻣﺎﺗﻮ ﺗـﻪ د‬
‫اﻧ‪a‬ﺮﯦﺰي ژﺑﯥ د زده ﮐ‪.‬ې ﻟﻪ ﻻرې ﻻﴎﺳﯽ ﻟﺮي او اردو ژﺑﯥ ﺗـﻪ ﻫـﻢ ﻫـﺮ ډول‬
‫اﺛﺎر ژﺑﺎړي‪ .‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻫﻢ د ﺧﭙﻠﯥ ﺳﱰاﺗﻴﮋي ﭘﻪ ﭘﲇ ﮐﻮﻟﻮ ﮐﯥ ﺑﺮﻳﺎﱄ دي‪.‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ اړ دي ﭼﯥ د ﻧ‪.‬ﻳﻮاﻟﻮ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎﻟﻮﻣﺎﺗﻮ د ﻻﴎﺳﯽ ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ژﺑﻪ‬
‫زده ﮐ‪.‬ي او د اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ژﺑﯥ ﻧﻪ ﻫﺮډول اﺛﺎر ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ژﺑﻪ وژﺑﺎړي او ﺧﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ‬
‫ﺷﺘﻤﻨﻪ ﮐ‪.‬ي‪ .‬ﻧﻦ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ‪J‬ﻮاﻧﺎن ﻟ‪a‬ﻴﺎ دي ﭼـﯥ د ژﺑـﺎړې ﻟﭙـﺎره د ﮐﻤﭙﻴـﻮ\ﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ داﺳﯥ د ژﺑﺎړې ﭘﺮو‪ O‬ﺮاﻣﻮﻧﻪ ﺟﻮړ ﮐ‪.‬ي ﭼﯥ د اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ ژﺑﯥ ﻧﻪ ﻫﺮ ډول‬
‫ﮐﺘﺎب د ﻳﻮې ﺗ‪o‬ـ‪ +‬ﭘـﻪ ﮐ‪W‬ﯧﮑ‪W‬ـﻠﻮ ﴎه د ﺳـﱰ‪O‬ﯥ ﭘـﻪ رپ ﮐـﯥ وژﺑـﺎړل ﳾ او‬
‫ژﺑﺎړه ﺑﻴﺎ د ﻣﺴﻠﮑﻲ ﮐﺴﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﺳﻤﻮن وروﺳـﺘﻪ د ﭼـﺎپ ﻟﭙـﺎره ﺗﻴـﺎره ﳾ‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ اﻧ‪a‬ﻠﻴﴘ د ﻋﻠﻢ د ﻻﺳﺘﻪ راوړو او ﺑﻬﺮﻧ‪+‬ﺳﻮدا‪O‬ﺮۍ ژﺑﻪ‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﺷﺘﻤﻨﻮل د ﻣﲇ ﭘﯧﮋاﻧﺪ د ﺳﺎﺗﻨﯥ او ﻏ‪W‬ﺘﻠﺘﻴﺎ ﻟﭙـﺎره اړﻳﻨـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ده او ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺨﭙﻞ وﻃﻦ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ د زده ﮐ‪.‬ې‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد او دﻓﱰ ژﺑﻪ ﮐ‪.‬ي‪.‬‬
‫ﭘﺎی‬ ‫اﺳﺎس ‪V‬ﻪ ﺑﻪ دا وي ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ او دري دواړه رﺳـﻤﻲ ژﺑـﯥ وي‪ ،‬ﺧـﻮ ﺳـﻴﺎﳼ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١٣ /‬‬
‫ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻪ \ﺎﮐﻠﻮ ﮐﯥ اﻫﻤﻴﺖ ورﮐ‪ .‬ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧـﻪ ﻳـﻮازې دا ﭼـﯥ د‬
‫دري ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻳﯥ ﻟﻮﻣ‪.‬ﻳﺘﻮب ﻧﻪ درﻟﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﯥ ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﯥ دوﻫﻤـﻪ درﺟـﻪ‬
‫او ﻣﺤﮑﻮﻣﻪ ژﺑﻪ وه‪.‬‬
‫ﭘﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﻫﯧﻮاد د ﻣﲇ ﻳﻮاﱄ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻣـﲇ ﻫﻮﻳـﺖ ﻣﻮاﻓﻘـﻪ ﺗـﺮ \ﻮﻟـﻮ ﻣﻬـﻢ‬
‫ﴍط دی او د ﻣﲇ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﺮ ﻣﻮاﻓﻘﯥ ﺑﺮﺳﯧﺮه د \ﻮﻟﻨﻴﺰ‪ ،‬ﺳـﻴﺎﳼ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي او‬
‫ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﮐﯥ ﻗﺎﻧﻮ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮي ده‪ .‬ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﮐـﯥ دﻏـﻪ دوه ﻣﻬـﻢ ﴍﻃﻮﻧـﻪ د‬
‫ﻣﲇ ﻳﻮواﱄ ﻣﻨ‪ q‬ﺗﻪ راﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﺑﻨﺴ‪ 4‬ﺟﻮړوي‪.‬‬
‫د اﺣﺪي ﭘﻪ اﻧﺪ دﻫﯧﻮاد د ﻣﻠﺖ ﺟﻮړوﻧﯥ ﭘﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﮐﯥ د ﻫﻮﻳﺖ ﭘﻪ \ﺎﮐﻠﻮ ﮐـﯥ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ »د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د \ﻮﻟﻮ و‪.O‬و ﺷﻤﯧﺮ او ‪J‬ﻴﻨﯥ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐـﯥ‬
‫وﻧﻴﺴﻮ‪ .‬ﭘﺪې ﮐﯥ ﺷـﮏ ﻧﺸـﺘﻪ ﭼـﯥ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د \ﻮﻟـﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧـﻮ ﻧـﻪ د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﺷﻤﯧﺮ زﻳﺎت دی‪ .‬دا ﻫﻢ ‪V‬ﮑﺎره ده ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮن او اﻓﻐﺎن ﻣﱰادﻓـﯥ ﮐﻠﻴﻤـﯥ وې‬
‫او وروﺳﺘﻪ د اﻓﻐﺎن ﮐﻠﻴﻤﻪ ﻋﺎم ﺷﻤﻮﻟﻪ ﺷﻮه او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن \ﻮل و‪O‬ـ‪.‬ي ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻏﯧ‪h‬ه ﮐﯥ وﻧﻴﻮل‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ دﻟﻴﻞ دی ﭼﯥ د دوﻟﺖ ﻫﻮﻳﺖ ﺗﻞ اﻓﻐﺎن و‪ ....‬زﻣـﻮږ‬
‫ﭘــﻪ ﺳــﻴﻤﻪ ﮐــﯥ ﻧــﻮر ﻗﻮﻣﻮﻧــﻪ ‪J‬ــﺎﻧ‪.a‬ي دوﻟﺘﻮﻧــﻪ ﻟــﺮي‪ .‬ﺗﺎﺟﮑﺴــﺘﺎن‪ ،‬ازﺑﮑﺴــﺘﺎن‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳـﺮان او ﺗﺮﮐﻴـﻪ \ـﻮل ﻗـﻮﻣﻲ دوﻟﺘﻮﻧـﻪ دي‪ .‬د دﻏـﻮ \ﻮﻟـﻮ دوﻟﺘﻮﻧـﻮ‬
‫ﻫﻮﻳــﺖ د ﻫــﺮ ﻫﯧــﻮاد د اﮐ‪Ù‬ﻳــﺖ ﭘــﻪ ﻗــﻮم ﭘــﻮرې ﺗ‪.‬ﻟــﯽ دی‪F .‬ﺮﻧ‪a‬ــﻪ ﭼــﯥ ﭘــﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د \ﻮﻟﻮ ﻧﻪ ﻟﻮی ﻗﻮم دی‪ ،‬د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ ﻫﻮﻳـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ ﭼـﯥ‬
‫اﻓﻐﺎن وي‪ .‬ﭘﺪې اﺳﺎس ﮐﻪ ﻟﻪ اول ﻧـﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺳـﻴﺎﳼ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬د ﻧـﻮرو‬
‫ډﯦﺮو ﻫﯧﻮادوﻧﻮ د اﻧﮑﺸﺎف ﻣﺴƒ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮐ‪.‬ی وای‪ ،‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﺑﺎﻳـﺪ د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬
‫ﻳـــﻮا‪J‬ﻴﻨ‪ +‬رﺳـــﻤﻲ او ﻣـــﲇ ژﺑـــﻪ وای او اوس ﭘ‪W‬ـــﺘﻮ د اﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن د \ﻮﻟـــﻮ‬
‫اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻮ د ﺗﻔﺎﻫﻢ وﺳﯿﻠﻪ وای‪ .‬ﺧﻮ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐـﯥ ﺳـﯿﺎﳼ ﭘﺮﻣﺨﺘـ‪ E‬ﻟـﻪ‬
‫ﻧﻮرﻣﺎل ﻣﺴƒ ﻧﻪ او‪V‬ﺘﯽ دی او ﴎه ﻟﺪې ﭼﯥ د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻧﻔـﻮس ﭘـﻪ ﺳـﻠﻮ ﮐـﯥ د‬
‫ﭘﻨ§ﻮﺳﻮ ﻧﻪ زﻳﺎت دی ‪ ½O‬ﺷﻤﯧﺮ اﻗﻠﻴﺘﻮﻧﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘـﺮ ‪J‬ـﺎی دري زده ﮐـ‪.‬ې او‬
‫ﻣﻮږ ﺑﺎﻳﺪ دﻏﻪ واﻗﻌﻴﺖ د ﻣﲇ \ﻮﻟﻨﯥ ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﮐﯥ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐـﯥ وﻧﻴﺴـﻮ‪ .‬ﭘـﺪې‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢١٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١٥ /‬‬

‫‪-۱۲‬ﮐﺎﮐ‪(۱۰۴-۱۰۵ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۱۳‬رﺣﻤﺖ ر‪ t‬زﻳﺮﮐﻴﺎر‪ ،‬ژﺑﻪ د ﺑﺎﺑﺎ ادﻣﻪ ﺗﺮ دې دﻣﻪ‪ ،‬اﻧﺮ ﻧﯧـ‪ ،4‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﺨﻮا‬
‫ﺳﺎﻳ‪۱۵ ،4‬‬
‫‪-۱۴‬زﻳﺮﮐﻴﺎر‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻨﯽ اﺛﺮ‪۱۷ ،‬‬
‫‪-۱۵‬ﺳﻴﺪ ﺑﻬﺎدرﺷﺎه ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎﺧﯿﻞ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ رﺎ ﮐﯥ‪ ۲۶۶ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‬
‫‪O-۱۶‬ﻞ ﺟﺎﻧﺎن ﻇﺮﻳﻒ‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻣﯧﺨﻤﺮي ډﻳﺒﻮﻧـﻪ ‪ ۲۵۰۰‬ﮐﺎﻟـﻪ د ﻣﺨـﻪ‪ ،۱ ،‬ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‪،‬‬
‫‪۱۹۹۶‬‬
‫‪-۱۷‬ﻇﺮﻳﻒ )‪(۵ ،۱۹۹۶‬‬
‫‪-۱۸‬ﻣﺤﻤﺪ دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاری‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ژﺑﯥ او ﺗﻮﮐﻤﻮﻧﻪ‪۵۲ ،‬‬
‫‪-۱۹‬اﺟﻤﻞ ﺧﮏ‪ ،‬ﻗﺼﻪ زﻣﺎ د اد‪ t‬ژوﻧﺪ‪ ۲۰۴-۲۰۵ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۵‬‬
‫‪-۲۰‬ﮐﺒƒ ﺳﺘﻮری‪ ،‬ژﺑﺴﺎﭘﻮﻫﻨﻪ‪ ،۴۹ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۰ ،‬‬ ‫اﺧ‪C‬ﻮﻧﻪ‬
‫‪-۲۱‬زﳌـﯽ ﻫﯧﻮادﻣــﻞ‪ ،‬ﭘــﻪ ﻫﻨــﺪ ﮐـﯥ د ﭘ‪W‬ــﺘﻮ ژﺑــﯥ او ادﺑﻴــﺎﺗﻮ د اﻳﺠــﺎد او ودې‬
‫ﭘ‪.‬اووﻧﻪ‪ ۵۲۲ ،‬ﻻﻫﻮر‪۱۳۷۳،‬‬ ‫‪-۱‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ ،.‬ﭘ‪W‬ﺘﻮن‪ ،‬اﻓﻐﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ۲ ،‬ﮐﺎﺑﻞ‪۲۰۱۱،‬‬
‫‪-۲۲‬ﺷﻬﺴﻮار ﺳﻨ‪a‬ﺮوال‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﻣﻌﺎﴏ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ۵۹۹ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۱۹۹۷ ،‬‬ ‫‪-۲‬ﮐﺎﮐ‪(۲-۳ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۳‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪۵۱۵،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۳‬ﮐﺎﮐ‪(۶ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۴‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۵۱۵ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۴‬ﮐﺎﮐ‪(۶ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۵‬روﺑﺮت زﻳ‪a‬ﻠﺮ‪ ،‬ﻳﻮدي دې ﻟﻮﺷـﯥ‪ ،‬ﻧﺎﻧﴘـ اﻳـﺰﻧﱪګ‪ ،‬د ﻣﺎﺷـﻮﻣﺎﻧﻮ وده‪۵۸ ،‬‬ ‫‪-۵‬ﮐﺎﮐ‪(۶ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫ﻳﻮﻫﻮ‪،‬ﻻﻳﺪن‪۲۰۱۳‬‬ ‫‪-۶‬ﮐﺎﮐ‪(۷-۸ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۶‬اﴍف ﻏﻨﻲ اﺣﻤﺪزی‪ ،‬د ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﻻر‪ ۲۲۹ ،‬د اﻧﺮﻧﯧ‪ 4‬د ﺳﺎﻳ‪4‬‬ ‫‪-۷‬ﮐﺎﮐ‪(۳۲ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۷‬اﴍف ﻏﻨﻲ‪ ،‬ﭘﻮرﺗﻨﯽ اﺛﺮ‪۲۳۰ ،‬‬ ‫‪-۸‬ﮐﺎﮐ‪(۱۰۰ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۲۸‬ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن‪ ،‬زﻣﺎ ژوﻧﺪ او ﺟﺪو ﺟﻬﺪ‪ ۳۳۳ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۸‬‬ ‫‪-۹‬ﻣﺤﻤــﺪ ﺣﺴــﻦ ﮐــﺎﮐ‪ ،.‬د ﺟــﺎن ﮐــﻴ‪a‬ﻦ ﻟﻴﮑﻨــﻪ‪» ،‬ﺟﻨــ‪ E‬او زﻣــﻮږ ﻧــ‪.‬ۍ« د‬
‫‪-۲۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ ،.‬زﻣﺎ ﻏﻮره ﻟﻴﮑﻨﯥ‪ ۱۵-۱۶ ،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۲۰۱۰‬‬ ‫ژﺑﺎړوﻧﮑﻲ ﴎﻳﺰه‪۹،‬‬
‫‪-۳۰‬زﻳﺮﮐﻴﺎر د ﻣﺨﻪ ﻳﺎد ﺷﻮی اﺛﺮ‪۵۹ ،‬‬ ‫‪-۱۰‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ ،.‬د ﻫﻮﻣﺮ ﺑﺎﻻﺑﺎﻧﺲ ﻟﻴﮑﻨـﻪ‪ ،‬د ژﺑـﺎړوﻧﮑﻲ ﴎﻳـﺰه‪،۲۷-۲۶ ،‬‬
‫‪-۳۱‬اﴍف ﻏﻨﻲ‪ ،‬د ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﻻر‪۲۳۷ ،‬‬ ‫ﮐﺎﺑﻞ‪۲۰۱۰،‬‬
‫‪-۳۲‬ﮐﺎﮐ‪((۱ ،۲۰۱۱)) .‬‬ ‫‪ -۱۱‬ﮐﺎﮐ‪(۶۹ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢١٨ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١٧ /‬‬

‫‪-۵۸‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۱ ،۱۹۹۹‬‬ ‫‪-۳۳‬ﺣﺒﻴﺐ ﷲ ﺗ‪h‬ی‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ‪ ۲ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۱۹۹۹‬‬
‫‪-۵۹‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۳ ،۱۹۹۹‬‬ ‫‪-۳۴‬ﺗ‪h‬ی)‪(۵-۳،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۰‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۳ ،۱۹۹۹‬‬ ‫‪-۳۵‬ﺗ‪h‬ی)‪(۱۲ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۱‬ﮐﺎﮐ‪(۱۰۵ ، ۲۰۱۱) .‬‬ ‫‪-۳۶‬ﺗ‪h‬ی)‪(۱۸ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۲‬ﮐﺎﮐ‪(۱۰۵ ،۲۰۱۱) .‬‬ ‫‪-۳۷‬ﺗ‪h‬ی)‪۱۹ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۳‬ﺳﺘﻮری )‪(۴۶ ،۲۰۰۰‬‬ ‫‪-۳۸‬ﺗ‪h‬ی)‪(۲۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۴‬اﻟﻔﻨﺴﻮن‪ ،‬د ﮐﺎﺑﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ۲۰۶ ،‬د د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦ ﮐـﺎﮐ‪.‬‬ ‫‪-۳۹‬ﺗ‪h‬ی)‪(۲۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫ژﺑﺎړه‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۲۰۰۸‬‬ ‫‪-۴۰‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ‪ ،.‬رﺎ او دﻓﺎع‪ ۱۱۶ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۵‬ﻋﺒﺪاﻟﺸﮑﻮر رﺷﺎد‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﻆ‪ ،‬ﺷﭙ‪h‬ﻣﻪ ﭘﺎﻪ‪ ،‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۴۱‬ﮐﺎﮐ‪(۱۱۸ ،۱۹۹۹) .‬‬
‫‪-۶۶‬رﺷﺎد ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﻘﺮﻳﻆ ﺷﭙ‪h‬ﻣﻪ او اوﻣﻪ ﭘﺎﯥ‬ ‫‪-۴۲‬ﮐﺎﮐ‪(۱۱۹-۱۲۰ ،۱۹۹۹) .‬‬
‫‪-۶۷‬ﺟﺒﻴﺐ ﷲ ﺗ‪h‬ی‪ ،‬د ﻣﴩق ﭘﻪ اﺳـ«ن ﮐـﯥ د ﻣﻐـﺮب ﺳـﺘﻮري‪،۴۲ ،‬ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‪،‬‬ ‫‪-۴۳‬ﮐﺎﮐ‪((۲۱ ،۲۰۱۱)) .‬‬
‫‪۲۰۰۶‬‬ ‫‪-۴۴‬ﺗ‪h‬ی)‪( ۳۰ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۶۸‬ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺒﺎر‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺨﺘﴫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪۲۹-۳۰ ،‬‬ ‫‪-۴۵‬ﮐﺎﮐ‪(۱۱۹ ،۲۰۱۱) .‬‬
‫‪-۶۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐـﺎﮐ‪ ،.‬اﻓﻐـﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن و اﻓﻐـﺎن ﻫـﺎ و ﺗﺸـﮑﻴﻞ دوﻟـﺖ در‬ ‫‪-۴۶‬ﺗ‪h‬ی)‪( ۳۰ ،۱۹۹۹‬‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻓﺎرس و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،۲۸-۲۹ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۰‬‬ ‫‪-۴۷‬ﺗ‪h‬ی)‪( ۳۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۰‬ﮐﺎﮐ‪(۱۴۸ ،۲۰۱۱) .‬‬ ‫‪-۴۸‬ﺗ‪h‬ی)‪( ۳۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۱‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ‪ ۳۴ ،‬دوﻫﻢ ﭼﺎپ د ﭘـﻮﻫﻨﯥ وزارت د داراﻟﺘـﺄﻟﻴﻒ‬ ‫‪-۴۹‬ﺗ‪h‬ی)‪(۳۲-۳۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫رﻳﺎﺳﺖ‪۱۹۳۹ ،‬‬ ‫‪-۵۰‬ﺗ‪h‬ی)‪(۳۲ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۲‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۴۸-۴۰ ،۱۹۳۹‬‬ ‫‪-۵۱‬ﮐﺎﮐ‪۱۲۱ ،۲۰۱۱).‬‬
‫‪-۷۳‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۵۰ ،۱۹۳۹‬‬ ‫‪-۵۲‬ﺗ‪h‬ی)‪(۳۸ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۴‬زﳌﯽ ﻫﯧﻮادﻣﻞ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،۴۹ ،‬دوﻳﻢ ﭼﺎپ‪،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۵۳‬ﺗ‪h‬ی)‪(۳۹ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۵‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۵۰ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۵۴‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۰ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۶‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۶۲ ،۱۹۳۹‬‬ ‫‪-۵۵‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۰ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۷‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۵۵ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۵۶‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۰ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۷۸‬ﻣﺒﺎرک ﻋﲇ‪ ،‬د ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻴﻨﺪاره ‪ ،۱۵۴‬د اﺳﺪﷲ ﻋﻀﻨﻔﺮ ژﺑﺎړه‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۱۳۸۸‬‬ ‫‪-۵۷‬ﺗ‪h‬ی)‪(۴۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢١٩ /‬‬

‫‪-۱۰۴‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۲۴ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۷۹‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۳۳ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۰۵‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۱ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۸۰‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۳۴ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۰۶‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۵ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۸۱‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۳۴ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۰۷‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ ،C‬ﻇﻬﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻌﺎﴏ و اﺣﻤﺪﺷﺎه اﺑﺪاﱄ‪۱۱۵ ،‬‬ ‫‪-۸۲‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۲۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۷‬‬ ‫‪-۸۳‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۶۱ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۰۸‬ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎﺧﯿﻞ)(‬ ‫‪-۸۴‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۰ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۰۹‬ﮐﺎﮐ‪(۶۲ ،۲۰۰۰).‬‬ ‫‪-۸۵‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۱۰‬ﻣﺤﻤﺪ اﻧﻮر ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﯽ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د \ﻮﻟﻨﻴﺰ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺒﺎدي‪ ۴۵،‬ﮐﻨﺪﻫﺎر ‪۱۹۹۰‬‬ ‫‪-۸۶‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۶۸ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۱۱‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۴۴ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۸۷‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۸۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۱۲‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۱۹ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۸۸‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۷۳ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۱۳‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۵ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۸۹‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۷۴ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۱۴‬رﺣ«ن ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬دﺷﻌﺮ دﻳﻮان‪۲۴۹-۲۵۰،‬‬ ‫‪-۹۰‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۷۴ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۱۵‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۷ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۹۱‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۷۵ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪-۱۱۶‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۷ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۹۲‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۷۰ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۱۷‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۸ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۹۳‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۷۲ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۱۸‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۱۷۹ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۹۴‬ﻇﻔﺮ ﮐﺎﮐﺎﺧﯿﻞ‪(۴۷۰) ،‬‬
‫‪-۱۱۹‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۱۶ ،۱۳۷۹‬‬ ‫‪-۹۵‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۷۸ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۲۰‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒﻲ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادب ﻟﻨ ﺗﺎرﻳﺦ‪۳۹،‬‬ ‫‪-۹۶‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۷۸ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۲۱‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۸۹ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۹۷‬ﻫﯧﻮاد ﻣﻞ )‪(۳۲ ،۱۳۷۳‬‬
‫‪-۱۲۲‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۹۱ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۹۸‬دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاری‪(۴۵) ،‬‬
‫‪-۱۲۳‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۴۰۰ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۹۹‬دوﺳﺖ ﺷﻴﻨﻮاری‪(۴۵) ،‬‬
‫‪-۱۲۴‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۴۳۴ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۱۰۰‬ﺗ‪h‬ی )‪(۳۱ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۲۵‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۴۴۵ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۱۰۱‬ﮐﺎﮐ‪ ۱۲،۲۰۱۰) .‬او ‪(۱۳۹‬‬
‫‪-۱۲۶‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۴۶۰ ،۱۳۷۳‬‬ ‫‪-۱۰۲‬ﮐﺎﮐ‪(۶۱ ،۲۰۰۰).‬‬
‫‪-۱۲۷‬ﮐﺎﮐ‪(۵۵ ،۲۰۱۰) .‬‬ ‫‪)-۱۰۳‬ﮐﺎﮐ‪(۶۶ ،۲۰۱۰،.‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٢١ /‬‬
‫‪-۱۵۱‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۸۸ ،۲۰۰۷) C‬‬
‫‪-۱۵۲‬ﮐﺎﮐ‪(۷۰ ،۲۰۰۰).‬‬
‫‪-۱۵۳‬ﺳﯿﺴﺘﺎ‪(۳۲۶ ،۲۰۰۷) C‬‬
‫‪-۱۵۴‬اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬د اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان‪ ۳۶-۳۵ ،‬دوﻳﻢ ﭼﺎپ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۵۵‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ‪(۲۵۵-۲۵۴ ،۱۳۷۳) ،‬‬
‫‪-۱۵۶‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۵۵ ،۱۳۷۳‬‬
‫‪-۱۵۷‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۶۷ ،۱۳۷۳‬‬
‫‪-۱۵۸‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ روﻫﻲ اد‪F t‬ﯧ‪.‬ﻧﯥ ‪ ۳۲۸‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۵۹‬روﻫﻲ ‪(۳۲۸-۳۲۹ ،۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۶۰‬روﻫﻲ ‪(۳۳۲ ،۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۶۱‬اﻟﻔﻨﺴﻮن‪(۳۲۵ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۱۶۲‬اﻟﻔﻨﺴﻮن‪(۳۲۵ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۱۶۳‬ﻋﺰﻳﺰاﻟﺪﻳﻦ وﮐﻴﲇ‪ ،‬د ﺗﻴﻤﻮرﺷﺎه دﻳﻮان‪ ۲۶-۲۵ ،‬ﮐﺎﺑﻞ‪۱۳۵۶‬‬
‫‪-۱۶۴‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۳۵۸ ،۲۰۰۷) C‬‬
‫‪-۱۶۵‬ﺳﻴﺪ ﺟ«ل اﻟـﺪﻳﻦ اﻓﻐـﺎن‪ ،‬ﺗﺘﻤـﻪ اﻟﺒﻴـﺎن ﰲ ﺗـﺎرﻳﺦ اﻻﻓﻐـﺎن‪ ۴۵ ،‬د ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫رﻓﻴﻖ ژﺑﺎړه‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۶۶‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻋﻄﺎﻳﻲ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﺮ ﻣﻌـﺎﴏ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻳـﻮه ﻟﻨـه ﻟﻴﮑﻨـﻪ‪،‬‬
‫‪ ۳۹-۳۸‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۱۳۸۲‬‬
‫‪-۱۶۷‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۳۶۰ ،۲۰۰۷) ،C‬‬
‫‪-۱۶۸‬اﻟﻔﻨﺴﻮن )‪(۲۰۷ ،۲۰۰۸‬‬
‫‪-۱۶۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻮث ﺧﻴﱪي‪ ،‬ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ د ﻓﺮﻫﻨ‪a‬ﻲ ‪V‬ﮑﯧﻼک ﭘﻪ ‪J‬ﻨ§ƒوﻧـﻮ ﮐـﯥ ‪۶۹‬‬
‫ﭼﺎپ ﮐﺎل ‪۲۰۰۲‬‬
‫‪-۱۷۰‬ﺗ‪h‬ی‪(۴ ،۲۰۰۶) ،‬‬
‫‪-۱۷۱‬ګ‪ .‬ف‪ƒO .‬س‪ ،‬د ﻣﯧ‪ C.‬اوﻟﺲ ادﺑﻴﺎت‪ ۱۸۱-۱۸۰ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۸‬‬
‫‪-۱۷۲‬ﺗ‪h‬ی )‪(۳۱ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪ -۱۲۸‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۱۵۱ ،۲۰۰۷) C‬‬
‫‪-۱۲۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗﮏ‪ ،‬ﺳﻞ ﭘ‪.a‬ۍ ﻳﻮ ﭘ‪.‬وﻧﯽ‪ ،۴۲،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۳۰‬ﻣﻌﺼﻮم ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۴ ،۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۳۱‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۱۸۵ ،۲۰۰۷) C‬‬
‫‪-۱۳۲‬ﻣﺤﻤــﺪ وﱄ ‪J‬ﻠﻤــﯽ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن او روﺳــﻴﯥ د ﺳــﻴﺎﳼ رواﺑﻄــﻮ ﻟﻨــه‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪ ۲۷-۲۵،‬ﮐﺮاﭼﻲ ‪۱۳۷۴‬‬
‫‪-۱۳۳‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۸۰ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۳۴‬ﻣﺤﻤـﺪ ﻋـﺜ«ن رﺳـﺘﺎر ﺗـﺮه ﮐــﯽ‪ ،‬اﻓﻐـﺎن ﻫـﻮﺗﮑﻲ ﭘـﺎ‪F‬ﻮن‪ ۲۵-۲۶،‬د ﻣﻘــﺎﻟﻮ‬
‫\ﻮﻟ‪a‬ﻪ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۵‬‬
‫‪-۱۳۵‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۱۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۱۳۶‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۲۰۲ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۳۷‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۴۰ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۳۸‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۳۶ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۳۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۳۲ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۰‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۸۸ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪ -۱۴۱‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۱۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪ -۱۴۲‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۷۲ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۳‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۳۰ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۴‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۲۸-۱۲۶ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۵‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۹۸ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۶‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۳۴ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۷‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۰۸ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۸‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۵۶ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۴۹‬ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮﺗﮏ )‪(۱۶۲ ،۱۹۳۹‬‬
‫‪-۱۵۰‬ﻫﯧﻮادﻣﻞ )‪(۲۰۴ ،۱۳۷۹‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢٤ /‬‬
‫ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۵‬‬
‫‪-۱۹۸‬ﮐﺎﮐ‪(۶۹ ،۲۰۰۵) .‬؟‬
‫‪-۱۹۹‬ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن‪(۱۶۳ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۲۰۰‬ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن‪(۱۶۳ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۲۰۱‬ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎ‪ ،C‬ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزي‪ ،‬ﺷﺎه اﻣـﺎن ﷲ و روﺣﺎﻧﻴـﺖ‬
‫ﻣﺘﻨﻔﺬ ‪ ،۱۸۵‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۴‬‬
‫‪-۲۰۲‬ﺳﻴﺴﺘﺎ‪(۱۷۷ ،۲۰۰۴) ،C‬‬
‫‪-۲۰۳‬ﮐﺎﮐ‪(۴۳-۴۲ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۰۴‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﺎر ﻓﺮاﻫﻲ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د دﻣﻮﮐﺮاﺳ‪ +‬او ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﭘﻪ ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐـﯥ‪،‬‬
‫‪۱۹۲‬دوﻫﻢ ﭼﺎپ ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۲‬‬
‫‪-۲۰۵‬ﮐﺎﮐ‪(۴۴-۴۳ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۰۶‬ﺧــƒ ﻣﺤﻤــﺪ ﻣﺎﻣﻮﻧــﺪ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن د ﻳﺮﻏﻠﻮﻧــﻮ ﭘــﻪ ﻻر ﮐــﯥ‪،۲۰۷-۲۰۹ ،‬‬
‫ﻫﺎﻟﻨ‪،‬اﺗﺮﯦﺨﺖ‪۲۰۱۲‬‬
‫‪-۲۰۷‬ﺳﻴﺪ اﻣ” ﻣﺠﺎﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻳﺎﻧﺎت ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﻟﻮﻳﻪ ﺟﺮ‪O‬ـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن اﺳـﺎﳼ‪۹۰- ،‬‬
‫‪ ۸۹‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۱۳۸۷‬‬
‫‪-۲۰۸‬ﻣﺠﺎﻫﺪ )‪(۱۳۵ ،۱۳۸۷‬‬
‫‪-۲۰۹‬ﻣﺠﺎﻫﺪ )‪(۱۳۸ ،۱۳۸۷‬‬
‫‪-۲۱۰‬اﴍف ﻏﻨﻲ‪ ،‬د ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﻻره ‪۱۳۹-۱۴۰‬‬
‫‪ƒO-۲۱۱‬س‪(۶۴ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۲۱۲‬ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن‪(۲۳۲-۲۳۳ ،۲۰۰۸) ،‬‬
‫‪-۲۱۳‬ﺳﻴﺪ ﻋﺜ«ن ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ‪ ۷۲،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۸‬‬
‫‪-۲۱۴‬اﺟﻤﻞ ﺣﮏ‪(۱۸۳،۲۰۰۳) ،‬‬
‫‪-۲۱۵‬اﭼﻤﻞ‪(۲۲۱-۲۲۲ ،۲۰۰۳) ،‬‬
‫‪-۲۱۶‬ﮐﺎﮐ‪(۴۷ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۱۷‬ﮐﺎﮐ‪(۴۷ ۲۰۱۰،) .‬‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٢٣ /‬‬
‫‪-۱۷۳‬ﺗ‪h‬ی )‪(۹۴-۹۳ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۴‬ﺗ‪h‬ی )‪(۹۶-۹۵ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۵‬ﺗ‪h‬ی )‪(۱۴۳-۱۴۲ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۶‬ﺗ‪h‬ی )‪(۱۵۴ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۷‬ﺗ‪h‬ی )‪(۱۷۷ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۸‬ﺗ‪h‬ی )‪(۱۷۸-۱۷۷ ،۲۰۰۶‬‬
‫‪-۱۷۹‬ﻣﺤﻤﻮ ﻃﺮزی ﺧﺎﻃﺮې‪ ،‬د ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐﺮ ﮐﺎﮐ‪ .‬ژﺑﺎړه‪ ۴ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۸۰‬ﮐﺎﮐ‪ ،.‬ﻣﻴﻮﻧﺪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺗﺎرﻳﺦ ‪F‬ﻠﯽ‪ ،‬دﻣﻘﺎﻟﻮ \ﻮﻟ‪a‬ﻪ‪۲۰۰۱ ۷۳،‬‬
‫‪-۱۸۱‬ﻣﺤﻤﻮ ﻃﺮزی )‪( ۲۵-۲۶ ،۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۸۲‬ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺮزی )‪(۳۲ ،۲۰۰۷‬‬
‫‪-۱۸۳‬ﮐﺎﮐ‪(۹۴ ،۲۰۰۱) .‬‬
‫‪-۱۸۴‬ﮐﺎﮐ‪(۳۳ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۱۸۵‬ﮐﺎﮐ‪(۳۵ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۱۸۶‬ﻏﻮث ﺧﻴﱪي‪(۶۹ ،۲۰۰۲) ،‬‬
‫‪-۱۸۷‬ﮐﺎﮐ‪(۷۴-۷۵ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۱۸۸‬ﺗ‪h‬ی‪(۱۲۷ ،۲۰۰۶) ،‬‬
‫‪-۱۸۹‬ﮐﺎﮐ‪(۴۱-۴۰ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۱۹۰‬اﻣƒ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺎج اﻟﺘﻮارﻳﺦ‪ ۲۹۰-۲۹۱ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۱۳۷۵‬‬
‫‪-۱۹۱‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ روﻫﻲ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ۵۵ ،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۹۲‬روﻫﻲ )‪(۶۸ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۹۳‬روﻫﻲ )‪(۷۳-۷۲ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۹۴‬روﻫﻲ )‪(۷۶ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۱۹۵‬روﻫﻲ‪(۷۹ ،۱۹۹۹) ،‬‬
‫‪-۱۹۶‬روﻫﻲ )‪(۸۱ ،۱۹۹۹‬‬
‫‪-۱۹۷‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐـﺎﮐ‪ ،.‬د ﭘﺎﭼـﺎ اﻣـﺎن ﷲ واﮐﻤﻨـ‪ +‬ﺗـﻪ ﻳـﻮه ﻧـﻮې ﮐﺘﻨـﻪ‪،۴۷ ،‬‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢٦ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٢٥ /‬‬

‫‪-۲۱۸‬ﮐﺎﮐ‪(۴۸ ۲۰۱۰،) .‬‬
‫‪-۲۱۹‬ﮐﺎﮐ‪(۴۹ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۲۰‬ﮐﺎﮐ‪(۵۰ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۲۱‬ﮐﺎﮐ‪(۵۱ ،۲۰۱۰) .‬‬
‫‪-۲۲۲‬اﻧﻮراﻟﺤﻖ اﺣﺪي‪ ،‬ﻣﲇ ﻣﺴﻠﯥ‪ ،۲۵ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر‪۲۰۰۱‬‬
‫‪-۲۲۳‬اﺣﺪي‪(۲۵ ،۲۰۰۱) ،‬‬
‫‪-۲۲۴‬اﺣﺪي‪(۳۶ ،۲۰۰۱) ،‬‬
‫‪-۲۲۵‬ﮐﺎﮐ‪(۵۲ ،۲۰۱۰) ،.‬‬
‫ﭘﺘﻨﻮ ﺗﻪ اوس ﺣﺘﻤﻲ ﺷﻮې ﭼﯥ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺘﻮ او ﻫﻮﻳﺖ وﺳﺎ‪H‬‬ ‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﯥ د ﻻﻧﺪو اﺛﺎرو ﻧﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮې ده‪:‬‬
‫‪-۱‬ﻋﺒــﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒــﻲ‪ ،‬د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﻟﻨــ ﺗــﺎرﻳﺦ‪ ،‬د ﻋﺒــﺪاﻟﺮوف ﺑﯧﻨــﻮا ژﺑــﺎړه‪،‬‬
‫ﮐﻨﺪﻫﺎر ‪۲۰۱۲‬‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ ډاﮐ
ﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﮐ
‬
‫‪-۲‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ ﺣﺒﻴﺒـﻲ‪ ،‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ادﺑﻴـﺎﺗﻮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻟـﻮﻣ‪.‬ی او دوﻫـﻢ \ـﻮک‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‬
‫اﺴﺖ‪۲۰۱۴ ،‬‬
‫‪۲۰۰۵‬‬
‫‪-۳‬ﻣﺤﻤﻮد اﻟﺤﺴﯿﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۱‬‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اوږده ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﯥ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ژﺑـﯥ ﴎه ﺑـﯥ ﭘﺮواﻳـﻲ ﮐـ‪.‬ې ده‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫‪-۴‬ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﺗﺐ‪ ،‬ﴎاج اﻟﺘﻮارﻳﺦ‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ ‪۱۳۳۱‬‬
‫‪F‬ﻪ ﻫﻢ دﻏﯥ ژﺑﯥ د ﻫﺮ ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﭘﻪ روزل ﮐﯧﺪﻟﻮ او د اﺳﺘﻌﺪادوﻧﻮ ﭘـﻪ اﻧﮑﺸـﺎف‬
‫‪-۵‬ﻣﺤﻤﺪ اﻗﺒﺎل وزﻳﺮي‪ ،‬د ﺑﺎﭼﺎ ﺧﺎن اﻧﺪوﻧﻮ او ﻣﺒﺎرزې ﺗـﻪ ﻟﻨـه ﮐﺘﻨـﻪ‪ ،‬ﭘﯧ‪W‬ـﻮر‬
‫ﮐﯥ اﺳﺎﳼ اﺛﺮ ﻟﺮﻟﯽ دی‪ .‬ﭘ‪W‬ﺘﻮ داﺳﯥ ژﺑﻪ ده ﭼﯥ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﮑﯥ ﭘﻪ دﻗﻴـﻖ ډول‬
‫‪۲۰۱۰‬‬
‫اﻓﺎده ﮐﯧﺪﻟﯽ ﳾ‪O .‬ﺮاﻣﺮ ﻳﯥ ﭘﺮاخ‪ ،‬اوازوﻧﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ او ﺟﻮړ‪V‬ﺖ ﻳـﯥ ‪V‬ـﻪ ﻣـﻨﻈﻢ‬
‫‪-۶‬ﻣﺤﻤﺪ اﻗﺒـﺎل وزﻳـﺮي‪ ،‬د ﺛـﻮر ﭘـﺎ‪F‬ﻮن‪ ،‬د ﮐـﯥ ﺟـﯥ ﺑـﯥ دﺳﻴﺴـﯥ او ﺷـﻮروي‬
‫دی‪ .‬ﻟﻪ ‪F‬ﻠﻮﯦ‪W‬ﺖ ﻧﻪ ډﯦﺮ اوازوﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﭘـﻪ داﺳـﯥ ﺣـﺎل ﮐـﯥ ﭼـﯥ ﻓـﺎرﳼ دوه‬
‫ﻳﺮﻏﻞ‪،‬ﭘﯧ‪W‬ﻮر ‪۲۰۰۷‬‬
‫دﯦﺰش او اﻧ‪a‬ﺮﻳﺰي ﺷﭙ‪h‬وﻳﺸﺖ اوازوﻧﻪ ﻟـﺮي‪ .‬د ‪O‬ﺮاﻣـﺮ ﭘـﻪ ﺑﺮﮐـﺖ ﻳـﯥ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫‪-۷‬ﻣﺤﻤــﺪ ﺣﺴــﻦ ﮐــﺎﮐ‪ ،.‬د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن ﺳــﻴﺎﳼ او ډﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺗﻴــﮏ ﺗــﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻻﻳــن‬
‫ﭘﮑﯥ دﻏﺴﯥ دﻗﻴﻖ او ﻟﻨ ادا ﮐﯧﺪﻟﯽ ﳾ‪ ،‬ﭼﯥ ﺷـﺎﻳﺪ ﭘـﻪ ډﯦـﺮو ﻧـﻮرو ژﺑـﻮ ﮐـﯥ‬
‫‪۲۰۰۶‬‬
‫ﻫﻐﺴـﯥ ادا ﻧــﻪ ﳾ‪ :‬راﻏـﯽ‪ ،‬راﻏﻠــﻪ‪ ،‬ورﻏﻠـﻞ‪ ،‬درﻏﻠــﻞ‪ ،‬ﻻړ‪ ،‬ﻻړه‪ ،‬ﻻړل‪ ،‬ﻻړﻟــﯥ‪ .‬د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻮﻣ‪ C.‬ﺟﻮړوﻧﮑﻲ ﺑﻪ د ﻟـﻮړ اﺳـﺘﻌﺪاد ﺧﺎوﻧـﺪان وو‪ ،‬ﭼـﯥ د دﻏﺴـﯥ ‪V‬ـﻮ‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ژﺑﻪ ﻳﯥ ﺟﻮړه ﮐ‪.‬ې ده‪.‬‬
‫داﺳﯥ ‪V‬ـﮑﺎري ﭼـﯥ د ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﻟـﻮﻣ‪ C.‬ﺟـﻮړوﻧﮑﻲ ﺳـﺎﮐﺎ وي‪J ،‬ﮑـﻪ ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٢٨ /‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻘﺐ ﻳﺎدﯦﺪه د ﭘﺮﻧﺎی )‪F (Per nae‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﴩ و‪ ،‬ﭼﯥ د دﻫـﺎی )‪ (Dahae‬د‬
‫ﻗـــﻮم ﻳـــﻮه ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـــﻪ وه‪ ،‬او ﻫﻐـــﻪ د ﺳـــﺎﮐﺎ د ﻟـــﻮی ﮐﺎﻧﻔﺪرﻳﺸـــﻦ ﻣﺴـــﺎ‪O‬ﻴﺘﺎی‬
‫)‪\ (Massagetae‬ﱪ ﺗﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﻪ وه‪ .‬د ‪J‬ﻴﻨﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻧﻮم ﻟﻪ ﭘﺎرﺗﻴﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﭘﻮرﺗﻮن ‪F‬ﺨﻪ راوﺗﻠﯽ دی‪ .‬ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻮن ﻧﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﮐﯧﺪل‪ ،‬او ﴎﭼﻴﻨﻪ ﻳـﯥ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬
‫‪V‬ﮑﺎري‪ .‬ﭘﻪ ﻟﻨﺪن ﮐﯥ ﻳﻮه ﻋﺎدي ﻳﻮﺳﻒ زي ﭘ‪W‬ﺘﻮن ‪J‬ﺎﻧﻠﻪ ﭘﻮرﺗﻮن واﻳﻪ‪.‬‬
‫د رﻳ‪a‬ﻮﻳﺪا ﭘﻪ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﺳـﻨﺪرو ﮐـﯥ ﭘﮑﺘﻬـﺎ )‪ (Paktha‬د ﭘﮑﺘﻬـﺎس )‪(Pakthas‬‬
‫\ﱪ ﭘﺎﭼﺎ ﻳﺎد ﺷﻮی‪ ،‬او دﻏﻪ \ﱪ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ‪oO‬ﻞ ﺷﻮي دي‪ .‬د ﭘﮑﺘﻬﺎ د ﺧﻠﮑـﻮ د ﺑـﻞ‬
‫ﭘﺎﭼﺎ ﻧﻮم ﺗﻮرﻳﺎﻧﺎ)‪ ( Turyana‬و‪.‬ﭘﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ دوره ﮐـﯥ د ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻼر ﻫﯧـﺮودت‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧـﻮﻣﻲ اﺛـﺮ ﮐـﯥ د وﻳـﺪي دورې ﭘﮑﺘﻬـﺎس د ﭘﮑﺘﻴـﺎن ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ او‬
‫ﻫﯧﻮاد ﻳﯥ د ﭘﮑﺘﻮﻳﮑﺎ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬ﻟﻪ ﺑﻠﯥ ﺧـﻮا اﻳـﺮان ﭘـﻮه دﻫﺨـﺪا ﭘـﻪ‬
‫ﺧﭙﻞ ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬دﻫﺨﺪا ﮐـﯥ واﻳـﻲ ﭼـﯥ د ﭘﺎرﺗﻴـﺎﻧﻮ ژﺑـﻪ ﭘـﻪ »ﭘﺮﺛـﻮه« ﻳـﺎ »ﭘﺮﺗـﻮ«‬
‫ﻳﺎدﯦﺪه ﭼﯥ ﻫﻐﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺷﻮه‪ ،‬او ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻴﺎ ﭘﻪ دوه ژﺑـﻮ ووﯦﺸـﻞ ﺷـﻮه‪:‬‬
‫اﺷﮑﺎ‪ C‬ﭘﻬﻠﻮي او ﺳﺎﺳﺎ‪ C‬ﭘﻬﻠﻮي ﻳﺎ ﺷ«ﱄ ﭘﻬﻠﻮي او ﺟﻨﻮ‪ t‬ﭘﻬﻠـﻮي‪ .‬د ﻓـﺎرس‬
‫ﺧﻠﮑــﻮ ﭘﺎرﺗﻴــﺎن اﺷــﮑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻠــﻞ ﭼــﯥ دا د ارﺷــﺎک ﻟﻘــﺐ ﻧــﻪ راوﺗﻠــﯽ ﻧــﻮم دی‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﺳﺎﺳﺎ‪ C‬ﭘﺎﭼـﺎ اول ﺷـﺎﻫﭙﻮر ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﮐـﯥ د ﻧﻘـﺶ رﺳـﺘﻢ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ډﺑﺮﻳﻨﻪ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﭘﻪ درې ژﺑﻮ‪-‬ﭘﺎر—‪ ،‬ﻣﻨ§ﻨ‪ +‬ﻓﺎرﳼ او ﻳﻮﻧﺎ‪ C‬ﮐـﯥ‪ ،‬ﻳـﺎ د دﻫﺨـﺪا‬
‫د ﻓﺮﻫﻨ‪ E‬ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻪ اﺷﮑﺎ‪ C‬ﭘﻬﻠـﻮي‪ ،‬ﺳﺎﺳـﺎ‪ C‬ﭘﻬﻠـﻮي او ﻳﻮﻧـﺎ‪ C‬ﮐـﯥ وﮐ‪W‬ـﻞ‬
‫ﺷﻮه‪ .‬ﭘﻪ دﻏﯥ ډﺑﺮﻳﻨﯥ ﻟﻴﮑﻨﯥ ﮐﯥ د اﻓﻐﺎن ﻧﻮم ﻫﻢ د اﺑ‪a‬ـﺎن )‪ (Abgan‬ﭘـﻪ ﺑ‪o‬ـﻪ‬
‫ﭘـﻪ دﻏـﻪ ډول ﻳـﺎد ﺷـﻮی دی‪O :‬ﻮﻧـﺪاﻓﺮ اﺑ‪a‬ـﺎن رازﻣـﺎد ) ‪Gondafer Abgan‬‬
‫‪ .(Razmad‬داﺳــﯥ ‪V‬ــﮑﺎري ﭼــﯥ اﺑ‪a‬ــﺎن ﻫــﻢ د ﭘﺎرﺗﻴــﺎﻧﻮ ﻧــﻮم و‪ .‬اﻣﺮﻳﮑــﺎﻳﻲ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﴪ ﺷﭙﺮﻧ‪a‬ﻠﻴﻨ‪ (Springling) E‬دﻏﻪ ﺗﻌﺒƒ د ﻟﻮﻣ‪.‬ي ‪J‬ـﻞ ﻟﭙـﺎره وړاﻧـﺪې‬
‫ﮐ‪.‬ی دی‪ .‬دﻏﻪ ﻧﻮم ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺑ‪o‬ﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻓـﺮدوﳼ ﭘـﻪ ﺷـﺎﻫﻨﺎﻣﻪ او ﻧـﻮرو‬
‫ﻣﻌﺘﱪو ﻣﻨﺎﺑﻌﻮ ﮐﯥ ﻳﺎد ﺷﻮي‪ ،‬او وروﺳﺘﻪ اﻓﻐﺎن ﺷﻮی دی‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ډول ﭘ‪W‬ﺘﻮن ﻳﻮ ډﯦﺮ ﻟﺮﻏﻮﻧﯽ \ـﱪ دی‪ ،‬او دوﻟﺘﻮﻧـﻪ او اﻣﭙﺮاﺗـﻮري ‪O‬ـﺎﻧﯥ‬
‫ﻳﯥ ﺟﻮړې ﮐ‪.‬ې دي‪ ،‬ﭼﯥ وروﺳﺘ‪ +‬اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻳﯥ د اﺣﻤﺪﺷﺎه ﺑﺎﺑـﺎ وه‪ .‬ﺧـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٢٧ /‬‬
‫ﻫﻐﻮﻣﺮه ﭼﯥ د ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﯥ ﴎه ﻧ‪h‬دې ده‪ ،‬ﻟﻪ ﺑﻠـﯥ ژﺑـﯥ ﴎه دوﻣـﺮه ﻧـ‪h‬دې ﻧـﻪ‬
‫ده‪ .‬د ارﻳﺎﻳﻲ ژﺑﻮ ﻧﺎﻣﺘﻮ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺟﻴﻮرج ﻣﺎر‪O‬ﻦ ﺳﺮن ﻻ واﻳﻲ ﭼﯥ »‪ ...‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮ‬
‫ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﻟﻪ ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﯥ ﴎه وﺗ‪.‬ﻟـﻪ ﳾ‪ ،‬ﺑـﻞ ﮐﯧـﺪون ﻧـﻪ ﻟـﺮي‪«.‬ﺳـﺎﮐﺎ او‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ \ﱪ وي‪ ،‬ﻳﺎ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ د ﺳـﺎﮐﺎ د \ـﱪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ـﻪ وي‪.‬‬
‫ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﻪ او ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻟﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ژﺑﯥ ﴎه ﻫﻢ ﻧﺰدې دي‪ .‬د اوﺳﺘﺎ ژﺑﻪ ﻟﻪ وﻳـﺪي‬
‫دورې ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ ﻫﺴﮑﻪ ﺷﻮې‪ ،‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ ﭘ‪W‬ﺘﻮ او ﺳﺎﮐﻲ ژﺑﻪ ﺗـﺮ‬
‫ﻫﻐﯥ ﻧﻪ د ﻣﺨﻪ راوﺗﻠﯥ دي‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﴪ ﻣﮏ ‪O‬ﻮرن د ﻣﻨ§ﻨ‪ +‬اﺳﻴﺎ ﻟﺮﻏﻮﻧﯽ اﻣﭙ ﺮاﺗـﻮری ﻣﻮﻟـﻒ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﺮﻏﻮ‪ C‬ﻣﻬﺎل ﮐﯥ ﺳﺎﮐﺎ د اﺳـﻴﺎ د ﻟـﻮﻳﯥ وﭼـﯥ ﻳـﻮ ﺳـﱰ \ـﱪ و‪ ،‬ﻟﮑـﻪ د اﻟﺘـﺎی د‬
‫ﻏﺮوﻧﻮ درو اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ﻣﻐﻮﱄ \ﱪوﻧﻮ ﭘـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻳـﺎد ﺷـﻮل‪ ،‬ﻫـﻢ‬
‫ﻟﻮی \ﱪ و‪ .‬ﺳﺎﮐﺎ د اﻟﺘﺎی د ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﯦﺪﻳ‪ q‬ﮐﯥ‪ ،‬د ﺗﻴﺎن ﺷﺎن ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ دواړو‬
‫ﺧﻮاوو ﺳﻴﻤﻮ ﮐﯥ‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨ§ﻨ‪ +‬اﺳﻴﺎ ﮐﯥ‪ ،‬ﭘﻪ ارﻳﺎﻧﻪ ﮐﯥ او ﭘﻪ ﺷ«ﱄ ﻫﻨـﺪ ﮐـﯥ د‬
‫ﮐﻮﭼﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن ژوﻧﺪ ﮐﺎوه‪ .‬دوی دوﻟﺘﻮﻧﻪ او اﻣﭙﺮاﺗﻮري ‪O‬ـﺎﻧﯥ ﻫـﻢ ﻟﺮﻟـﯥ دي‪.‬‬
‫ﺳﺎﮐﻲ ﭘﺎرﺗﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ‪ ۲۵۴‬ﮐﯥ د دﻏﺴﯥ اﻣﭙﺮاﺗـﻮرۍ ﺑﻨﺴـ‪ 4‬ﮐﯧ‪W‬ـﻮد‪،‬‬
‫ﭼــﯥ ﻓــﺎرس‪ ،‬ﻣــﺮو‪ ،‬او ﻫ ـﺮات ﻳــﯥ ﺑﺮﺧــﯥ وې‪.‬دﻏــﻪ اﻣﭙﺮاﺗــﻮري ﭼــﯥ د روم د‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرۍ رﻗﻴﺒﻪ وه‪F ،‬ﻪ ﮐﻢ ﭘﻨ§ﻪ ﭘﯧ‪.‬ۍ وﭘﺎﻳﻴﺪه‪ .‬دا ﭘـﻪ زﻳـ‪h‬دې ‪ ۲۲۴‬ﮐـﯥ وه‬
‫ﭼﯥ د ﻓﺎرس ﺳﺎﺳﺎ‪ C‬ﭘﺎﭼﺎ اردﺷـƒ ﻫﻐـﻪ ﻧﺴـﮑﻮره ﮐـ‪.‬ه‪ ،‬او ﭘﺎرﺗﻴـﺎ ﻳـﯥ ﺧﺮاﺳـﺎن‬
‫وﻧﻮﻣﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻳﺎ‪ C‬ﻫﻐﻪ ﻫﯧﻮاد ﭼﯥ د ﻓﺎرس ﭘﻪ ﺧﺘـﻴ‪ q‬ﮐـﯥ ﭘـﺮوت دی‪ .‬ﭘﺎرﺗﻴـﺎن ﭘـﻪ‬
‫اﺻــﻞ ﮐــﯥ ﺳــﺎﮐﺎ وو‪ .‬د دوی ﺑﻠــﻪ اﻣﭙﺮاﺗــﻮري ﭘــﻪ ﺳﻴﺴــﺘﺎن ﮐــﯥ وه‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫‪O‬ﻮﻧﺪوﻓﺎرس ﭘـﻪ ﴎواﱄ ان ﺗـﺮ ﺷـ«ﱄ ﻫﻨـﺪ ﭘـﻮرې ﻏﺰﯦـﺪﻟﯥ وه‪ .‬ﺳﻴﺴـﺘﺎن ﻟـﻪ‬
‫ﺳﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﻪ راوﺗﻠﯽ ﻧﻮم دی او اوﺳﯧﺪوﻧﮑﻲ ﻳـﯥ ﺳـﺎک زي ﻧﻮﻣﯧـﺪل‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ دوره ﮐﯥ اﺳﺤﻖ زي ﺷﻮل ﻟﮑﻪ اﺳﭙﻪ زي‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮﺳﻒ زي ﺷﻮل‪.‬‬
‫د ﺑﺨﺪي اوﺳﯧﺪوﻧﮑﯽ‪ ،‬ارﺳﺎس )‪ (Arsace‬د ﭘﺎرﺗﯿﻪ دوﻟـﺖ ﻣﻮﺳـﺲ و‪ .‬ده دﻏـﻪ‬
‫ﮐﺎر وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وﮐ‪ ،.‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﺨﺪي ﮐﯥ ﭘﻪ ‪ ۲۵۹‬ﻣﺨﺰﻳ‪h‬دې ﮐﯥ د ﻳﻮﻧـﺎن‪-‬‬
‫ﺑﺎﺧﱰي دوﻟﺖ ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﻮ درول ﺷﻮی و‪ .‬دی ﭼﯥ د ارﺳﺎک )‪ (Arsak‬ﻳـﺎ ارﺷـﺎک‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٣٠ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٢٩ /‬‬

‫اوس ﻫﻢ ﻫﻠﺘﻪ د اﻧ§ﻮر ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ژوﻧﺪ ﮐﻮي‪ .‬ﺑﻠﻪ ﺑﯧﻠ‪a‬ﻪ ﻳـﯥ د ﻣﺨـﻪ ﭘـﻪ ﻣﻨ§ﻨـ‪+‬‬ ‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﺎرﺗﯿﻪ ﺧﺮاﺳﺎن وﻧﻮﻣﻮل ﺷـﻮه‪ ،‬ﻫـﻢ دوی او ﻫـﻢ ﻳـﯥ ژﺑـﻪ ﻟـﻪ‬
‫اﺳﻴﺎ ﮐﯥ ﻟﻴﺪل ﺷﻮې ده‪.‬ﺷﻮروي ﻟﺮﻏﻮن ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺮو او ﺧﻮارزم ﮐﯥ دﻏﺴـﯥ‬ ‫ﻗﻮت او ﺑﺮم ﻧـﻪ وﻟﻮﯦـﺪل‪ .‬د ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ د ﺑﯧﺮﺗـﻪ ﺗـﻮب ﻻﻣﻠﻮﻧـﻪ ډﯦـﺮ دي‪ .‬ﺧـﻮ دوه‬
‫‪V‬ﺎر‪O‬ﻮ\ﻲ ﻟﻮځ ﮐ‪.‬ي ﭼـﯥ د ﻧﻮﻣﻮﻧـﻮ وروﺳـﺘﺎړی ﻳـﯥ ﮐـﻼ دی ﻟﮑـﻪ ﺗﻴﺸـﮏ ﮐـﻼ‬ ‫اﺳﺎﳼ ﻋﻠﺘﻮﻧﻪ ﻳﯥ د ډﯦﺮو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﺮﯦ‪W‬ﻮول‪ ،‬ﻳـﺎ‪ C‬ﺧﭙـﻞ ﻫﻮﻳـﺖ‬
‫)‪ ،(Teshik-kala‬ﮐﻮﭘﺮک ﮐﻼ )‪ (Koprik-kala‬او داﺳـﯥ ﻧـﻮر‪ .‬ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن‬ ‫ﺗﺮک ﮐﻮل او ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮐـﯥ ﺗﺮﺑـﻮري‪ ،‬او ‪O‬ﻮﻧـﺪي ﻣـﺎري ﮐـﻮل دي‪ .‬د ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﻪ‬
‫ﮐﯥ دﻏﺴﯥ ﺗﺮﮐﻴﺒﻲ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻫﻢ رواج ﻟـﺮي ﻟﮑـﻪ زﻣـﺎن ﺧـﺎن ﮐـﻼ‪ ،‬ﺷـﺎه‬ ‫ﺑﻬƒ ﮐﯥ ډﯦﺮو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﭘﺮې اﻳ‪W‬ﯥ ده‪ .‬ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﮐـﺎر ﴎه دوی ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻏﺎﳼ ﮐﻼ او داﺳﯥ ﻧﻮر‪ .‬د ﻫﯧﺮودت ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ د ﻫﻤـﺪﻏﯥ ﺳـﻴﻤﯥ د ﻳـﻮې‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ او ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﻮاﱄ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐ‪.‬ې ده‪ .‬ﭘـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮐـﯥ د دوی اﺳـﺘﻌﺪادوﻧﻮ‬
‫ﺳﺎﮐﻲ ﻣﻠﮑﯥ ﻧﻮم زرﻳﻨﻪ وه‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﺳﻮﭼﻪ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﻮم دی‪ .‬د ﻟـﻮی ﺳـﮑﻨﺪر‬ ‫‪V‬ﻪ وده وﻧﮑ‪.‬ه‪J ،‬ﮑﻪ ﭼﯥ د ﻳﻮه ﭼﺎ اﺳﺘﻌﺪاد ﻫﻐـﻮﻣﺮه ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻣـﻮرﻧ‪+‬‬
‫ﭘـﻪ وړاﻧــﺪې د ﺑﺨــﺪي ﭘ‪W‬ـﺘﻮن ﺳــﭙﯧﺘﺎ ﻣﻨــﺰ ﻧـ‪h‬دې دوه ﻧــﻴﻢ ﮐﺎﻟــﻪ وﺟﻨ‪a‬ﯧــﺪ او‬ ‫ژﺑﻪ ﮐﯥ وده ﮐﻮي‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﻠﯥ ژﺑﯥ ﮐﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ ﳾ ﮐﻮﻟﯽ‪ .‬ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ﻧـﻪ ﭘـﻪ ﻟﻮﯦـﺪﻳ§ﻮ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻫﻐﻪ ﻟـﻮر اﭘﺎﻣـﻪ )‪ (Apama‬د ﺳـﮑﻨﺪر د ﺧﺘﻴ§ـﯥ اﻣﭙﺮاﺗـﻮرۍ ‪J‬ـﺎی‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﯥ ﻓﺎرﳼ او ﭘﻪ ﺧﺘﻴ§ﻮ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﯥ اردو د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺗﺎوان د ﻧﻨﻪ ﺷـﻮې‪.‬‬
‫ﻧﺎﺳﺘﻲ ﺳﻠﻮﮐﻮس ﻧﻴﮑﺎﺗﻮر ﻣﯧﺮﻣﻦ ﺷﻮه او د دوی زوی ﭘﻪ ﻳﻮﻧـﺎن‪ -‬ﺑـﺎﺧﱰي دوره‬ ‫او ﻻ ﻫﻢ د ﻧﻨﻪ ﮐﻴ‪h‬ي‪ .‬د ډﯦﻮرﻧ ﮐﺮ‪V‬ـﯥ ﻻ ﺧﭙﻠـﻪ ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ رﺳـﻤﻲ ډول ﴎه‬
‫ﮐﯥ د ﻟﻮﻣ‪.‬ي اﻧﺘﻴﮑﻮس ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﭼﺎﻳﻲ وﮐ‪.‬ه‪ .‬ﻧﻴﮑﺎﺗﻮر د ای ﺧﺎﻧﻢ ‪V‬ﺎر ﻣﻮﺳـﺲ‬ ‫وﯦﺸﲇ دي‪.‬‬
‫ﻫﻢ و‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﯥ ﻫﻢ د ﭘ‪W‬ﺘﻮ اﺛﺎر ﻻ ډﯦﺮ دي‪ .‬ﻫﻠﺘﻪ د دﻫﲇ اﺳﻼﻣﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬ ‫د ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﭘﻪ ﺗﺮﮐﯧﺪﻟﻮ ﴎه ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﻮاﱄ ﻫﻢ ﻟـﻪ ﻻﺳـﻪ وﺗﻠـﯥ ده‪ .‬ﭘ‪W‬ـﺘﻮﻧﻮاﱄ ﭼـﯥ د‬
‫ﭘﻪ اوږدې دورې ﮐﯥ ﻟﻮدﻳﺎن او ﺳﻮرﻳﺎن ﭘﻪ ﻣﲇ ﺳﻮﻳﻪ‪ ،‬او ﻧﻮر ﭘ‪W‬ـﺘﺎﻧﻪ ﭘـﻪ ﺗﯧـﺮه‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ د ﮐﻠﺘﻮري ارز‪V‬ﺘﻮﻧﻮ \ﻮﻟ‪a‬ﻪ ده ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ژوﻧﺪ ﻃـﺮز دی ﭼـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ‬
‫ﻳﻮﺳﻒ زي ﭘﻪ ﻣﺤﲇ ﺳﻮﻳﻪ ﴎواﻻن وو‪.‬‬ ‫ﺗﻪ ﻳﯥ د ژوﻧﺪ ﻻرې ﭼﺎرې اﻳﺴـﺘﻠﯥ‪ ،‬او د ﮐﻮﻟﺘـﻮر ﺧﺎوﻧـﺪان ﮐـ‪.‬ي دي ﻳـﺎ‪ C‬ﻟـﻪ‬
‫ﺧﻮ اوس ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﯥ د ﺗﺮﺑﻮري‪O ،‬ﻮﻧﺪﺎري ﺗـﺮ ‪F‬ﻨ‪a‬ـﻪ د ﺗـﺮور ﻳـﺎ ﺗﺮﻫ‪a‬ـﺮي‬ ‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ او ﺧﭙﻞ ﴎ ﻃﺒﻌﻲ ﺣـﺎل ﻧـﻪ ﺑﯧـﺮون ﮐـ‪.‬ي‪ ،‬او د ﺳـ‪.‬ﻳﺘﻮب ﭘـﻪ ﻻر روان‬
‫اﻓﺖ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻗﻮت روان ﺷﻮی‪..‬ﻻ ﻏ‪ 4‬اﻓﺖ ﭘﻪ دوی ﮐﯥ ‪J‬ﺎن وژﻧﻪ او ﺑـﻞ وژﻧـﻪ‬ ‫ﮐ‪.‬ي دي‪ .‬ﴎه ﻟﻪ دې ډﯦﺮو ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﭘﻪ ﺷ«ﱄ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬او ﺣﺘﯽ د ﻧﻨـﻪ ﭘـﻪ‬
‫ده‪ ،‬ﭼﯥ اوس ﭘﻪ \ﻮل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﯥ ﭘﻪ ﺗﯧﺮه د ډﯦﻮرﻧ ﮐﺮ‪V‬ﯥ ﭘـﻪ دواړو ﺧـﻮاوو‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺗﯧﺮه ﭘﻪ ﻫﺮات او ﮐﺎﺑﻞ ﮐـﯥ ﭘ‪W‬ـﺘﻮ ﭘـﺮې اﻳ‪W‬ـﯥ ده‪ .‬اوس دﻏﺴـﯥ‬
‫ﺳﻴﻤﻮ ﻳﺎ‪ C‬ﭘﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﮐﯥ ﻋﺎﻣﻪ ﺷﻮې ده‪ ،‬او ډﯦﺮ وﻟﴘ ﻣﴩان ﻳﯥ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ‪q‬‬ ‫ﻧﻴﻤ‪.a‬ي او ﺣﻞ ﺷﻮي ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟ‪ h‬ﻧﻪ دي‪ .‬ﮐﻪ دﻏﺴﯥ ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ﻟﻪ اول ﻧﻪ ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻪ وړي دي‪ .‬ﮐﻪ دﻏﻪ اﻓﺖ د ﻧﻮرو اﻓﺘﻮﻧﻮ ﺗﺮ ‪F‬ﻨ‪ E‬ﻫﻤﺪﻏﺴـﯥ روان وي‪ ،‬ﻫﻐـﻪ‬ ‫ﮐﯥ وﻧﻴﺴﻮ \ﻮل ﺷﻤﯧﺮ ﻳﯥ ﻣﻤﮑـﻦ ﻟـﻪ اوﺳـﻨﻴﻮ ﭘ‪W‬ـﺘﻨﻮ ﻧـﻪ ډﯦـﺮ وي‪ .‬دﻏـﻪ ﺣـﺎل‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺮ \ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﺧﻄﺮوﻧﻮ ‪F‬ﺨﻪ ډﯦﺮ ﻣﴬ ›ﺎم ﳾ ‪ ،‬ﭼـﯥ اﻓﻐﺎﻧـﺎﻧﻮ ﺗـﻪ او ﭘـﻪ‬ ‫ﭘ‪W‬ﺘﺎﻧﻪ ډﯦﺮ ﺿﻌﻴﻒ ﮐ‪.‬ي دي‪.‬ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﮐﯥ ﭼﯥ دوی ﻟﻮی \ﱪ او د ژوﻧﺪ‬
‫ﺧﺎص ډول ﭘ‪W‬ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﭘﯧ‪ b‬ﺷﻮي دي‪.‬‬ ‫ډ‪O‬ــﺮ ﻳــﯥ ﻫــﻢ ﭘـﺮاخ و‪ ،‬ﭼــﯥ ‪J‬ﻴﻨــﯥ ﺑﯧﻠ‪a‬ــﯥ ﻳــﯥ اوس ﻫــﻢ ﻟــﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن او د‬
‫ﭘ‪W‬ﺘﻮﻧﺨﻮا ﻧﻪ د ﺑﺎﻧﺪې ﻟﻴﺬل ﮐﻴ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﭘﺎی‬ ‫ﻫﻤﺪا اوس د ﭼﻴﭽﻨﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﻠﮑﻮ ﮐﯥ د ﺳﻮﭼﻪ ﭘ‪W‬ﺘﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﺧﻠﮏ ﻟﻴـﺪل ﮐﻴـ‪h‬ي‪.‬‬
‫ﺗﯧﺮ ﮐﺎل ﭼﯥ د اﻣﺮﻳﮑﯥ د ﺑﺎﺳﺘﻮن ﭘﻪ ‪V‬ﺎر ﮐﯥ دوه وروـﻮ د ﻣﻨـې ﭘـﻪ ﺳـﻴﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﯥ ﭘﻪ ‪J‬ﻐﺎ ﺳﺘﻮﻧﮑﻮ ډزې وﮐ‪.‬ې‪ ،‬ﭘﻪ اﺻﻞ ﮐﯥ ﻟﻪ ﭼﻴﭽﻨﻴﺎ ‪F‬ﺨﻪ و‪ ،‬ﭼﯥ ﭘـﻼر ﻳـﯥ‬
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬

‫ﭘﺘﻮ د ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﻪ ﺑﻬﯿﺮ ﮐﯥ‪٢٣٢ /‬‬ ‫ﯾﻮه ﻟﻨه ﴎوې‪٢٣١ /‬‬

‫د ﻣﺮﮐﺰي ﮐﻮﻣﯿﯥ د ﻋﺪل د ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﯥ ﻣﺴﺆل ﻫﻢ و‪.‬‬
‫د ‪ ۱۳۵۸‬ﮐﺎل د ﺟﺪي ﭘﻪ ﺷﭙ‪h‬ﻣﻪ ﻧﯧﻪ ﭘـﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن ﺑﺎﻧـﺪې د ﺷـﻮروي ﻳﺮﻏـﻞ‬
‫ﴎه ﺟﻮﺧــﺖ ﺑﻴــﺎ ﺑﻨــﺪي ﺷــﻮ او د ﻟﺴــﻮ ﮐــﺎﻟﻮ او درې ﻣﻴﺎﺷــﺘﯥ د ﺑﻨــﺪ ﺗﯧﺮوﻟــﻮ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ‪F‬ﺮﺧﻲ ﭘﻠﻪ د ﺑﻨﺪﯾﺘﻮن ﻧﻪ اﻳﻠﻪ ﺷﻮ‪ .‬اوس د ﻫﺎﻟﻨـ ﭘـﻪ ‪V‬ـﮑﲇ ﻫﯧـﻮاد‬
‫ﮐﯥ د ﺧﭙﻠﯥ ﮐﻮرﻧ‪ +‬ﴎه ﻳﻮ ‪J‬ﺎی ﭘﻪ دوردرﯦﺨـﺖ ﮐـﯥ اوﺳـﯿ‪h‬ي‪ .‬د ده ﻻﻧـﺪې‬
‫‪F‬ﻠﻮر اﺛﺎر د ﻣﺨﻪ ﺧﭙﺎره ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪-۱‬د ﺛﻮر ﭘﺎ‪F‬ﻮن‪ ،‬د ﮐﯥ ﺟﯥ ﺑﯥ دﺳﻴﺴﯥ او ﺷﻮروي ﻳﺮﻏﻞ‬
‫‪-۲‬د ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن اﻧﺪوﻧﻮ او ﻣﺒﺎرزې ﺗﻪ ﻟﻨه ﮐﺘﻨﻪ‬ ‫د ﻟﯿﮑﻮال ژوﻧﺪﻟﻴﮏ‬
‫‪-۳‬د ﭼﺨـــﻮف داﺳـــﺘﺎﻧﻮﻧﻪ‪» :‬د ﴎاﭼـــﯥ ﮐـــﻮر«‪» ،‬د واړه ﺳـــﭙﻲ ﻣﯧـــﺮﻣﻦ« او‬
‫»ﻧﻮﻣﻮﻟﯥ« ﺳﭙ‪.‬ﻧﻪ )ﺗﺤﻠﻴﻞ( او ژﺑﺎړه‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﻗﺒﺎل وزﻳﺮي ﭘﻪ ‪ ۱۳۲۶‬ﮐﺎل ﮐـﯥ ﭘـﻪ ﺳـﻮوﻳﲇ وزﻳﺮﺳـﺘﺎن ﮐـﯥ زﻳ‪h‬ﯦـﺪﻟﯽ‬
‫‪-۴‬د ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﻴﻮري‬ ‫دی‪ .‬ﭘﻪ ‪ ۱۳۳۵‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﭘﻪ ﻟﻴﺴـﻪ ﮐـﯥ ﭘـﻪ درﻳـﻢ \ـﻮﻟ‪a‬ﻲ ﮐـﯥ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ او ﭘﻪ ‪ ۱۳۴۴‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن د ﻟﻴﺴﯥ ﻧـﻪ ﻓـﺎرغ ﺷـﻮ‪ .‬ﭘـﻪ ‪۱۳۴۵‬‬
‫ﮐﺎل ﮐﯥ د ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ﻃﺐ ﭘﻪ ﭘﻮﻫﻨ§ﻲ ﮐﯥ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﮐﺎل د‬
‫ﻟﻮړو زده ﮐ‪.‬و ﻟﭙﺎره ﺷﻮروي اﺗﺤﺎد ﺗﻪ وﻟﯧ‪h‬ل ﺷﻮ‪ .‬ده ﭘﻪ ‪ ۱۳۵۲‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫زده ﮐ‪.‬ې د ﻣﺴﮑﻮ ﭘﻪ دوﻟﺘﻲ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﮐﯥ د ﻓﻴﻠﻮﻟﻮژۍ ﭘﻪ ‪F‬ﺎﻧ‪a‬ﻪ ﮐﯥ ﭘـﺎی ﺗـﻪ‬
‫ورﺳﻮﻟﯥ او د ﻣﺎﺳﺮی ډﻳﭙﻠﻮم ﻳﯥ ﻻﺳﺘﻪ راووړ او ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﮐﺎل ﻳﯥ د ﮐﺎﺑـﻞ د‬
‫ﭘﻮﻟﻴﺘﺨﻨﻴﮏ ﭘﻪ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت ﮐﯥ د روﳼ ژﺑﯥ د اﺳﺘﺎد ﭘﻪ ﺗﻮ‪O‬ﻪ دﻧﺪه ﭘﻴﻞ ﮐ‪.‬ه‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ۱۳۵۵‬ﮐﺎل ﮐﯥ د ﻣﺤﻤﺪ داود د واﮐﻤﻨ‪ +‬ﭘـﻪ ﻣﻬـﺎل د ﺳـﻴﺎﳼ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻟـﻪ‬
‫ﮐﺒﻠﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﻮ‪ .‬د ﺛـﻮر اﻧﻘـﻼب د ﺑﺮﻳـﺎﻟﻴﺘﻮب وروﺳـﺘﻪ ﭘـﻪ ‪ ۱۳۵۷‬ﮐـﺎل ﮐـﯥ د‬
‫دﻫﻤﺰﻧــ‪ E‬د ﺑﻨــﺪﯾﺘﻮن ﻧــﻪ ﺧﻮﺷــﯽ ﺷ ـﻮ او د اﻓﻐﺎﻧﺴــﺘﺎن د وﺳــﻠﻪ وال ﭘــﻮځ د‬
‫ﺳــﻴﺎﳼ ﭼــﺎرو د ﻋﻤــﻮﻣﻲ رﻳــﻴﺲ ﭘــﻪ ﺗﻮ‪O‬ــﻪ و\ﺎﮐــﻞ ﺷــﻮ‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻤــﺪې ﮐــﺎل د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺧﻠـﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴـﮏ ‪O‬ﻮﻧـﺪ د ﻣﺮﮐـﺰي ﮐـﻮﻣﻴﯥ او د اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د‬
‫ډﻣﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ د اﻧﻘﻼ‪ t‬ﺷـﻮرا ﻏـ‪.‬ی ﺷـﻮ‪ .‬ﺑﺮﺳـﯧﺮه ﭘـﺮدې د وﻃـﻦ د‬
‫دﻓﺎع د ﻋﺎﱄ ﺷﻮرا ﻏـ‪.‬ی‪ ،‬داﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن د ﺧﻠـﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﯿـﮏ ‪O‬ﻮﻧـﺪ د ﻣﺮﮐـﺰي‬
‫ﮐﻮﻣﯿﯥ د ﺗﯿﻮري د ﮐﻤﯿﺴﻮن ﻏ‪.‬ی او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺧﻠﮏ ډﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ‪O‬ﻮﻧـﺪ‬
Get More e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com - Digital Library