‫د ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﯽ‬

‫د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ رول‬

‫را ﻮﻟﻮوﻧﮑﯽ ﻣﺒﺎرز ﻧﯿﺎزی ﻟﻐﻤﺎن ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﮐﺮﻧﯥ ﭘﻮﻫﻨ ﯽ‬

‫ﭼﺎﭘﻴﺮﯾﺎل ﺳﺎﺗﻨﯥ او ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﺎﻧ ﻪ‬

‫ﻨ ﻞ‬
 ‫‪(A conifer forest in the Swiss Alps (National Park‬‬

‫ﻨ ﻞ ﭘﻪ ﻳﻮه زﻳﺎﺗﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﭘﻴﭽﻠﻲ او دوام داره ﺗﻮ ﻪ‬

‫ﺗﻐﻴﺮ ﮐﻮوﻧﮑﻲ ﻣﺤﻴﻂ دي ﮐﻮم ﭼﻲ دﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ژوﻧﺪﻳﻮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮﻟﮑﻪ‪:‬وﻧﻮ‪،‬وړووﻧﻮ‪،‬ﺑﻮ ﻮ‪،‬ﻟﺮ ﻴﻨﻮ ﻴﻠﻴﻨﻮ‪،‬وﺣﺸﻲ‬
‫ﻼﻧﻮ‪،‬ﺳﺮﺧﺴﻮﻧﻮ‪،‬ﺧﺰي‪ ،‬ﻞ ﺳﻨ ‪،‬ﻓﻨﺠﻲ‪،‬او د ﺧﺎوري‬
‫ژوﻧﺪي ﻣﺎﻳﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﻴﮏ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮ او ﻏﻴﺮ ژوﻧﺪي‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮ ﻟﮑﻪ‪ :‬اوﺑﻪ ‪،‬ﻏﺬا‪،‬ﺗﻴ ي‪،‬ﻟﻤﺮ او ﻫﻮا ﺨﻪ ﺟﻮړ دي‬
‫ﭼﻲ ددي ﻣﻐﻠﻘﻲ ﻮﻟﻨﻲ ﻟﻮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻪ وﻧﻲ ﺗﺸﮑﻴﻠﻮي ‪.‬‬

‫ﻲ‬ ‫د ﻨﮑﻞ‬

‫‪The Adirondack Mountains of Upstate New York‬‬

 ‫‪form the southernmost part of the Eastern forest-‬‬
‫‪.boreal transition ecoregion‬‬

‫‪Forest on Mount Dajt, Albania‬‬

‫‪۱‬ـ دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪،‬درواﻧﻮ اوﺑﻮ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ‬

‫دﺑﻬﻴﺪﻧﻲ واﻗﻌﺎت ﮐﻤﻮي او ورو ﺟﺬب ﺗﻘﻮﻳﻪ ﮐﻮي‪.‬‬

‫‪۲‬ـ د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ راﻣﻨ ﺘﻪ ﮐﻴﺪو ﺳﺮه دﺑﺎران داوﺑﻮ‬

‫ﺑﻬﻴﺪل وروﮐﻴ ي او ﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ ﺗﻪ د ﻣﻀﺮه او ﭼ ﻠﻮ ﻏﺬاﻳﻲ‬
‫ﻣﻮادو ﻟﻪ ﻳﻮ ﺎي ﮐﻴﺪو ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻴ ي او ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ‬
‫ﮐﻲ وﻳﻼي ﺷﻮ دﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ داوﺑﻮ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮه وي‪.‬‬
 ‫‪۳‬ـ د ﻨ ﻞ ﭘﻪ راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه د ﻤﮑﻲ ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ‬
‫ﮐﻴﻔﻴﺖ او ﮐﻤﻴﺖ ﻪ ﮐﻴ ي‪.‬‬

‫‪۴‬ـ ﻨﮑﻠﻮﻧﻪ د ﻫﻮا ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻪ ﮐﻮي داﺳﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ اوړي‬

‫ﮐﻲ دﺣﺮارت درﺟﻪ ﮐﻤﻮي ‪ ،‬ﺮد ﻓﻠﺘﺮﮐﻮي او ﺟﺬﺑﻮي‬
‫‪،‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺎزوﻧﻪ ﻟﮑﻪ‪ : ‬ﮐﺎرﺑﻦ ډاي اﮐﺴﺎﻳﺪ‪،‬ﺳﻠﻔﺮ‬
‫ډاي اﮐﺴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ اوﮐﺴﺎﻳﺪ او د ﻫﻮا زﻳ ﻧﺪه اﻣﻮﻧﻴﺎ‬
‫او دراﻧﺪه ﻓﻠﺰات ﺟﺬﺑﻮي او اﮐﺴﻴﺠﻦ ازادوي‪.‬‬

‫‪۵‬ـ ﻨ ﻠﻮﻧﻪ د اوﺑﻮ د ﺣﺮارت درﺟﻪ ﮐﻤﻮي‪.‬‬

‫‪۶‬ـ ﭘﻪ ﮐﻮم ﺎي ﮐﻲ ﭼﻲ ﻨ ﻞ ﺟﻮړ ﺷﻲ دﺧﺎوري د‬

‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي او ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﮐﻲ ﻳﻲ‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي ‪.‬‬

‫‪۷‬ـ ﻨ ﻞ د ﻟﻮﻳﺪﻟﻮ ﭘﺎ ﻮ ﺨﻪ ﺧﺎوره او ﻧﻮر ژوﻧﺪي‬

‫ﻣﻮﺟﻮدات ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪۸‬ـ دﺑﺎدوﻧﻮ ﭘﻪ وړاﻧﺪي د ﺑﺎد ﻣﺎﺗﻮوﻧﮑﻮ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‬
‫او ﻫﻢ دﻏﺮوﻧﻮ ﺨﻪ دواورو د ﺣﺮﮐﺖ ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي‬
‫ﮐﻮي‪.‬‬

‫‪۹‬ـ د ﻨ ﻞ ﭘﻪ راﻣﻨﻴ ﺘﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﮐﻮر‬

‫ﺑﺮاﺑﺮﻳ ي ‪.‬‬

‫‪۱۰‬ـ د ﻨ ﻞ ﭘﻪ راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﮐﻮﻻي ﺷﻮ دﺳﻴﻤﻲ او‬

‫ﺧﭙﻞ ﻣﺤﻴﻂ ﮑﻼ زﻳﺎﺗﻪ ﮐ و‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ رول دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ‬

‫‪On the left is a photo taken during the 1998 floods in‬‬
‫‪Swifts Creek in Australia. On the right is the same‬‬
‫‪location 8 years later‬‬

‫دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﺷﺘﻮن د ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ راوﺗﻠﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﻣﻌﮑﻮﺳﻪ‬

‫راﺑﻄﻪ ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻪ ﻫﺮه اﻧﺪازه ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت زﻳﺎت ﮐﺮل ﺷﻮي وي ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازي ﺳﺮه‬
‫دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ دراوﺗﻠﻮ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪.‬ﻫﺮ ډول ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﭘﻪ اﺑﺘﺪاﮐﻲ ﺑﺎران ﭘﺨﭙﻞ ﺎن ﮐﻲ ﺟﺬﺑﻮي ﭼﻲ دي ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺗﻪ )دﺑﺮ ﺎب ﻳﺎد اوﺑﻮ راﺗﺎوﻳﺪل واﻳﻲ(ﻳﻮ اﻧﺪازه‬
‫اوﺑﻮراﺗﺎوﻳﺪل ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻮﻣﻲ او ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻮر ﻳﯽ ﭘﻪ ﻤﮑﻪ‬
‫ﮐﯥ ﺟﺬﺑﻴ ی ﭼﯽ داﻋﻤﻠﻴﻪ ﭘﻪ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﭘﻮري اړه‬
‫ﻟﺮي‪.‬ﻧﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻮ ﺮ ﻨﺪه ﮐ ي ده ﭼﻲ ﺳﺘﻦ ﭘﺎ ﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫)‪(۴‬ﻣﻠﻲ ﻣﺘﺮه‪ ،‬ﭘﻠﻦ ﭘﺎ ﻲ )‪(۷‬ﻣﻠﻲ ﻣﺘﺮه او ﻨ ﻠﻲ وﻧﻲ‬
‫)‪۱‬ـ‪(۲‬ﻣﻠﻲ ﻣﺘﺮه دﺑﺎران اوﺑﻪ ﺟﺬﺑﻮي‪.‬دوﻧﻮ ﭘﺎ ﻲ دﺑﺎران‬
‫د ﺎ ﮑﻮ ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ډول ﻤﮑﻲ ﺳﺮه د ﻟ ﻴﺪو ﻣﺨﻨﻴﻮي‬
‫ﮐﻮي او ﭘﻪ ﺷﺪت ﺳﺮه د ﺑﺎران د ﺎ ﮑﻮ رﺳﻴﺪل ﻤﮑﻲ‬
‫ﺗﻪ ﮐﻤﻮي‪.‬او ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﮐﻲ د ﺑﺎران داوﺑﻮ درواﻧﻴﺪﻟﻮ ﺨﻪ‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪.‬دوﻧﻲ رﻳ ﻲ او ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﺎﺗﻪ ﺷﻮﻧﻲ د ﻤﮑﻲ‬
‫ﭘﺮﻣﺦ دﺳﻔﻨﺞ ﺧﻮاص ﻟﺮي اوﺑﻪ ﺟﺬﺑﻮي اوﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ‬
‫اﻧﺪازه درﻃﻮﺑﺖ د ﺳﺎﺗﻠﻮ ﺗﻮان ﻟﺮي ﻧﻮ ﻟﻪ دي اﻣﻠﻪ داوﺑﻮ‬
‫رواﻧﻴﺪل ﭘﻪ داﺳﻲ ﺧﺎورو ﮐﻲ ﮐﻤﻴ ي دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ رﻳ ﻲ‬
‫دﺧﺎوري داﺳﺘﺤﮑﺎم او ﭼﺴﭙﻨﺎﮐﻲ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ او د‬
‫ﺧﺎوري د ﻮﻳﺪﻧﻲ ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪.‬ﭘﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﺪروﻟﻮﺟﻴﮑﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻮ ﮐﻲ دﺳﻴﻼب د ﺑﺮاورد ﻟﭙﺎره‬
‫ﺗﻪ د ﻤﮑﻲ ﺧﺎص ﺿﺮﻳﺐ==‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ==ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﺗﻌﻴﻦ ﺷﻮي دي ‪ .‬ﭼﻲ ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ﺟﺪول ﮐﻲ ﻳﻲ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻧﻮﻋﻪ او ﺣﻮﺿﻪ درواﻧﻮ‬ ‫ﻮدل ﺷﻮي دي‪ :‬دﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﺨﻪ ‪٪۴۰‬‬ ‫اوﺑﻮ ﺿﺮﻳﺐ وﭼﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﻐﻴﺮ د ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﭼﻤﻦ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺳﺎﺣﻪ ‪ ٪۳۵‬ﮐﺮﻧﻴﺰه ﺳﺎﺣﻪ ‪ ٪۳۰‬ﺧﻨ ﻠﻲ‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ‪٪۱۸‬‬

‫دﻳﻮ دﻫﻘﺎن ﻟﭙﺎره ډﻳﺮه ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻨﻪ او ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ده‬

‫ﭼﻲ دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻨﺎدي دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ ﺟﻮړ‬
‫ﮐ ي ﻧﻮ دداﺳﻲ ﺳﺘﻮﻧﺰي دﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﻳﻮا ﻴﻨﻲ د ﺣﻞ‬
‫ﻻره ﭼﻲ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺎﻧﻪ او ارزاﻧﻪ ده ﻫﻐﻪ د ﻟﺮ ﻴﻨﻮ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﮐﺮل دي ﭼﻲ دﻧﻮﻣﻮړي ﺧﻄﺮ ﺨﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﻤﮑﻪ‬
‫ﻣﺤﻔﻮﻇﻪ ﮐ ي او ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻠﻮه دﺳﻮن دﻟﺮ ﻴﻮ ﭘﻪ ډول او د‬
‫ﻣﻴﻮي ﺨﻪ ﻳﻲ د ﺧﻮراک ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻔﺎده وﮐ ي )ﻫﻢ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ او ﻫﻢ ﺛﻮاب(‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ډول ﺳﺮه دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ اﻫﻤﻴﺖ‬

‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول ذﮐﺮ ﮐﻮل ﻏﻮاړم‪۱ :‬ـ ﻨ ﻠﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎت دﺑﺎد او‬
‫ﺑﺎران ﺨﻪ دﺧﺎوري ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪.‬‬
 ‫‪۲‬ـ دﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ ‪،‬ﺧﻮړوﻧﻮ او ﻃﻮﻓﺎﻧﻮﻧﻮ دﺷﺪت ﮐﻤﻮاﻟﻲ او‬
‫دﻣﺴﻴﺮ دﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ دﻧﺪه ﭘﻪ ﻏﺎړه ﻟﺮي ‪.‬‬

‫‪۳‬ـ د ﻤﮑﻲ دداﺧﻠﻲ اوﺑﻮ دﺳﻄﺤﻲ دﻟﻮړواﻟﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺮ ﻲ ﮑﻪ ﭼﻲ دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺷﺘﻮاﻟﻲ ﺳﺮه د ﻤﮑﻲ‬
‫دﺳﻄﺤﻲ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ډول ﺳﺮه ﺟﺬﺑﻴ ي او د اوﺑﻮ‬
‫ﺳﻄﺤﻪ ﻟﻮړﻳ ي‪.‬‬

‫د ﻨ ﻠﻮﻧﻮداوﺑﻮﺳﺎﺗﻠﻮﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻴﺖ‬
‫ﻨ ﻠﻮﻧﻪ او ﻧﻮر‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﭼﻲ ﺷﻨﻪ او‬
‫ﺑﻮ ﻲ ﺷﺘﻮن ﻟﺮي‪،‬ﻫﻠﺘﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﻼﺑﻴﻠﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ داور ﺖ او‬
‫واوري د ﺎي ﭘﺮ ﺎي ﺳﺎﺗﻠﻮ اﻣﮑﺎﻧﺎت راﻣﻨ ﺘﻪ‬
‫ﮐﻴ ي‪.‬دﺑﻴﻠ ﻲ ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﮑﻮ ﺗﻪ ﻮﺗﻪ ﻧﻴﻮل ﮐﻴ ي‪.‬‬
‫‪۱‬ـ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﻓﺮش داور ﺖ دورﻳﺪو اوﭘﺮ ﻤﮑﻪ د ﺎ ﮑﻮ‬
‫ﺗﻮﻳﻴﺪو ﭼ ﮑﻮاﻟﻲ ﮐﻤﺰوري ﮐﻮي‪ .‬ﮑﻪ ﭼﻲ داور ﺖ‬
‫ﺎ ﮑﻲ ﻟﻮﻣ ي د ﻨ ﻠﻲ وﻧﻮاوﺑﻮ ﻮ ﭘﺮﭘﺎ ﻮ ﺗﻮﻳﻴ ي‬
 ‫اوﺧﺎوره د ﻧﺪي او ﺗﻮﭘﺎﻧﻲ اور ﺖ ﻟﻪ ړﻧ ﻴﺪو ﺨﻪ‬
‫ژﻏﻮري‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﭘﺮﻳ دي ﭼﻲ داور ﺖ ﺎ ﮑﻲ ﻧﻴﻎ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻴﻎ ﺑﺎﻧﺪي د ﻤﮑﻲ ﭘﺮﻣﺦ وﻟﻮﻳ ي او د ﺧﺎوري ﻃﺒﻌﻲ‬
‫ﺟﻮړ ﺘﻮﻧﻪ ‪،‬ﮐﻮم ﭼﻲ دﺧﺎوري د ﻴﺮازي ﻳﻮ ﻏﻮره ﻻﻣﻞ‬
‫دي‪.‬ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﻳﻮﺳﻲ‪.‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي د ﺧﺎوري ﻫﻐﻪ ﻮل ﻃﺒﻌﻲ‬
‫ﺟﻮړ ﺘﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﻻړ ﺷﻲ ‪،‬ﻧﻮ ﺧﺎوره ﺳﺴﺘﻴ ي او ﭘﻪ‬
‫اﺳﺎﻧﻲ ﺳﺮه د اوﺑﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ اﺻﻠﻲ ﺎي ﺨﻪ‬
‫ﭘﺮﻳﻤﻴﻨ ﻞ ﮐﻴ ي او ﻟﻪ ړﻧ ﻴﺪو ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﻴ ي‪.‬‬

‫ﺷﺘﻮن‬ ‫‪۲‬ـ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬

‫ﻧﺪﻳﺘﻮب‬ ‫وﻟﺮي‪.‬داور ﺖ ﺨﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﺷﻮي اوﺑﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺳﺮه ﻧﺸﻲ ﺗﻴﺮﻳﺪﻻي‪.‬ﻳﻌﻨﻲ داوﺑﻮ د ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‬
‫داﮐﺎر د ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ دﻧﻴﻠﻮاو ﭘﺮ ﻤﮑﻪ دﭘﺮﺗﻮ ﭘﺎ ﻮ‬
‫او ﺎﻧ ﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻴ ي او ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﻲ‬
‫داور ﺖ اوﺑﻮ ﺗﻪ د ﺗﻢ ﺎي او ﻳﺎزﻳﺮﻣﻪ ﺎي ﺑ ﻪ ﻏﻮره‬
‫ﮐﻮي او داﺳﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﺑﺮوي ﭼﻲ ﻧﻮﻣﻮړي اوﺑﻪ ﭘﻪ‬
 ‫ﻤﮑﻪ ﮐﻲ ﺟﺬب ﺷﻲ او ﭼﻠﻨﺪ ﻳﻲ ﭘﻪ ﭙﻪ‬
‫ودرﻳ ي‪.‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﻤﮑﻪ ﻳﺎ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﻲ ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﻓﺮش ﺷﺘﻮن وﻧﻪ ﻟﺮي ﻫﻠﺘﻪ داور ﺖ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﭼ ﮑﻪ ﺗﻮ ﻪ‬
‫ﺑﻬﻴﺪﻟﻮ ﺗﻪ ﻫ ﻴ ي او دااور ﺘﻲ ﺎ ﮑﻮ ﺨﻪ ﺳﻴﻼب‬
‫ﺟﻮړﻳ ي‪ .‬ﭘﻪ ډا ﻪ ﺷﻮه ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﻟﻪ ﻳﻮي ﺧﻮا‬
‫ﺧﺎوري ﻟﻪ ړﻧ ﻴﺪو ﺨﻪ ژﻏﻮري او ﻟﻪ ﺑﻠﻲ ﺧﻮاد ﻤﮑﻲ‬
‫ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ زﻳﺮﻣﻲ ﻏ ﺘﻠﻲ ﮐﻮي ‪.‬‬

‫‪۳‬ـ ﭘﻪ ډاﮐﻪ ﺷﻮي ده ﭼﻲ د ﻨ ﻞ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺟﺬب ﺷﻮي‬

‫اوﺑﻪ اوﻳﺎ واوره د ﻤﮑﻲ ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ زﻳﺮﻣﻲ ﭘﻴﺎوړي‬
‫ﺷﺘﻮن وﻧﻪ ﻟﺮي‪،‬ﻧﻮ‬ ‫ﮐﻮي‪.‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫داور ﺖ اوﺑﻪ دﺳﻴﻼب ﭘﻪ ﺑ ﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺨﻪ ﻮ ﻪ ﮐﻴ ي‬
‫او ددي ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮﻳ ي ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺖ ﻻر وﻣﻮي د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ده ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼﻲ‬ ‫د ﺧﻮ‬
‫ﺷﺘﻮن ﻟﺮي‪،‬ﻫﻠﺘﻪ د ﻤﮑﻲ‬ ‫ﻨ ﻠﻮﻧﻪ او ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ زﻳﺮﻣﻲ ﺷﺘﻤﻨﻲ او ﺑ اي وي‪،‬داوﺑﻮ ﺳﻄﺢ ﻳﻮ‬
 ‫ﺷﻤﻴﺮ ﭼﻴﻨﻲ‪،‬ﭼﻲ ﻫﻐﻪ د ﻤﮑﻲ‬ ‫ﻪ ﻟﻮړه وي او‬
‫ﻻﻧﺪي اوﺑﻮ ﺨﻪ ﺳﺮﭼﻴﻨﻪ اﺧﻠﻲ‪،‬را ﺮ ﻨﺪﻳ ي‪.‬‬

‫د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﺗﺨﺮﻳﺐ او ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻞ‬

‫‪A weir was built on the Humber River (Ontario) to‬‬

‫‪.prevent a recurrence of a catastrophic flood‬‬

‫او د ﻤﮑﻲ د ﻟﻮ ﻮﻧﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﺎن د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ دﻟﻤﻴﻨ ﻪ ﺗ‬

‫ﻣﻬﻢ ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ﻞ ﮐﻴ ي ﭘﻪ ﻟﻮﻣ ﻳﻮ وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻨ ﻞ ﮐﻲ ژوﻧﺪ ﮐﺎوه او ﻨ ﻞ ﻳﻲ د ﺎن ﻟﭙﺎره ﭘﻨﺎه‬
‫ﺎه ﺮ ﻮﻟﻲ وه او د ﻨ ﻞ ﻨﻲ ﺑﻪ ﻳﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻫﻢ ﮐﻮﻟﻪ‬
 ‫ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﻲ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﻲ ﺳﺎﮐﻦ ژوﻧﺪ ﻏﻮره‬
‫ﮐ د ﻧﻔﻮﺳﻮ د زﻳﺎد ﺖ او ﮐﺮﻧﻴﺰو ﻤﮑﻮ ﺗﻪ د ﺧﻠﮑﻮ د‬
‫ﺿﺮورت ﭘﺮ ﺑﻴﻨﺎ د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺳﺮه‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻮه‪.‬ﭘﻪ )‪ (۱۱‬ﻣﻴﻼدي ﭘﻴ ي ﮐﻲ ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﻲ د‬
‫ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﻗﻄﻌﻪ ﻳﻮ ﻪ ﻋﻤﻞ ﻞ ﮐﻴﺪه‪.‬ﭼﻲ ﭘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ او‬
‫ﻣﺮﮐﺰي اروﭘﺎﮐﻲ د ﻣ ﻨﻴﻮ ﭘﻴ ﻳﻮ ﭘﻮري ﮐﻮرﻧﻪ ﻟﻪ ﻟﺮ ﻴﻮ‬
‫ﺨﻪ ﺟﻮړﻳﺪل دﻣﻨ ﻨﻲ ﭘﻴ ي ﺗﺮ وروﺳﺘﻴﻮ ﭘﻮري دوره‬
‫ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﻲ د ﻟﺮ ﻴﻮ د ﭘﻴ ي ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪي وﺧﺖ ﮐﻲ ﻳﻮا ﻲ ﭘﻪ اروﭘﺎ ﮐﻲ )‪ (۳۰‬ﻣﻴﻠﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ اﻳﺮان‬ ‫ﻫﮑﺘﺎره ﻨ ﻞ ﻟﻤﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻠﻲ وه ددي ﺗﺮ ﻨ‬
‫ﮐﻲ د )‪ (۱۹‬ﭘﻴ ي ﭘﻪ وروﺳﺘﻴﻮ ﮐﻲ او د)‪(۲۰‬ﭘﻴ ي ﭘﻪ‬
‫اواﻳﻠﻮ ﮐﻲ )‪ (۲۰‬ﻣﻴﻠﻮﻧﻪ ﻫﮑﺘﺎره ﻨ ﻞ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻮي وه‬
‫ﭼﻲ دﻏﻪ ﻗﻄﻌﻪ د اﻳﺮان ﭘﻪ ﺷﻤﺎل ﮐﻲ ﺻﻮرت ﻧﻴﻮﻟﻲ وه‬
‫او ﻟﺮ ﻲ ﻳﻲ روﺳﻲ ﻫﻴﻮاد ﺗﻪ ﺻﺎدرﻳﺪل‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ‬
‫ﺮ ﻨﺪه ده ﭼﻲ زﻣﻮږ د ﻫﻴﻮاد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻨ ﻠﻮﻧﻪ ډﻳﺮ‬
‫ﻣﺤﺪود دي د ﺛﻮر د ﮐﻮدﺗﺎ ﺨﻪ ﻣﺨﮑﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د‬
 ‫ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﻮل ﻣﺴﺎﺣﺖ )‪(۲.۲‬ﻣﻴﻠﻮﻧﻪ ﻫﮑﺘﺎره ﺗﻪ رﺳﻴﺪه‬
‫ﭼﻲ د ﻮل ﻫﻴﻮاد )‪ (۳.۴‬ﺳﻠﻨﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻳﻲ ﭘﻮ ﻠﻲ وه‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺟ و ﭘﻪ ﺗﺮڅ ﮐﻲ دﻫﻴﻮاد ډﻳﺮي ﻨ ﻠﻲ ﺳﺎﺣﻲ‬
‫ﻟﻤﻴﻨ ﻪ وﻻړي د ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ وروﺳﺘﻴﻮ ارﻗﺎﻣﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻲ د‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ اوﺳﻨﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ د ﻮل ﻫﻴﻮاد ﻳﻮ‬
‫ﺳﻠﻨﻪ او ﻳﺎﺗﺮ دي ﻫﻢ ﮐﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻮړوي ‪ .‬د ﺧﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫او د ﻫﻐﻲ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﻲ د ﺧﺎوري ﻟﻮ ﻴﺪﻧﻲ د‬ ‫ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗ‬
‫ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ‪،‬وﭼﮑﺎﻟﻲ او د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺘﻮﻧﺰي زﻳﺎﺗﻲ‬
‫ﮐ ي دي ‪ .‬داﭘﺮوﺳﻪ اوس ﻫﻢ ﻫﻤﺪﻏﺴﻲ دوام ﻟﺮي او ﻫﺮ‬
‫ﮐﺎل ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﻨ ﻠﻲ ﺳﺎﺣﻪ ﻟﻤﻴﻨ ﻪ ﻲ‪.‬‬

‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ډول‬

‫د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻋﻮاﻣﻞ‬

 ‫‪Flood blocking the road in Jerusalem‬‬

‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول دي‪۱ :‬ـ ﭘﻪ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﮐﺮﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ‬

‫ﻧﻪ درﻟﻮدل‪.‬‬ ‫ﭼﻲ ﻣﺎدي ﻓﻘﺮ او ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻓﺮﻫﻨ‬

‫‪۲‬ـ ﭘﻪ ﻨ ﻞ ﮐﻲ ﻣﺎﻟﺪاري ﻟﺮل ﭼﻲ د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ دروزﻧﻲ‬

‫ﻟﭙﺎره ﻨ ﻞ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ وړي‪.‬‬

‫‪۳‬ـ د ﻨ ﻞ ﻴﻨﻲ د ﺳﻮن ﻣﻮادو ﭘﻪ ﺗﻮ ﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻮل‪.‬‬

‫‪۴‬ـ ﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻲ د ﻨ ﻞ ﻗﻄﻌﻪ ‪.‬‬

‫‪۵‬ـ ﻗﺎﭼﺎﻗﺒﺮان ‪.‬‬

‫‪۶‬ـ دﮐﺜﺎﻓﺎﺗﻮ ﺎي ﭘﻪ ﺎي ﮐﻮل ﭘﻪ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻲ اﻣﺮاض راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻮي ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ‬

‫ﺑﻴﺪن ﻟﻪ ﺷﮑﻪ ﭼﻲ ﺳﻴﻼب ﻳﻮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻼ‬

‫ده وﻟﻲ ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻲ ﻫﻢ د ﺎﻧﻲ او ﻣﺎﻟﻲ‬
‫زﻳﺎﻧﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﺳﻴﻼب ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻨﻪ ﻃﺒﻌﻲ ﺑﻼ‬
‫ﭘﻪ ﻧ ي ﮐﻲ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮي ﻟﻪ ‪۱۹۸۸‬ﺗﺮ ‪۱۹۹۷‬‬
‫ﻣﻴﻼدي ﮐﺎل ﭘﻮري ‪ ۳۹۰۰۰۰‬ﻧﻔﺮه دﻃﺒﻌﻲ‬
‫ﭘﻴ ﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻲ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻠﻲ دي‬
‫ﭼﻲ ‪ ٪۵۸‬دﺳﻴﻼب ﻣﺮﺑﻮط ‪ ٪۲۶‬دزﻟﺰﻟﻲ‬
‫‪۱۶‬دﻃﻮﻓﺎن او ﻧﻮرو ﻃﺒﻌﻲ ﺑﻼوو ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ‬
‫ﻣ ه ﺷﻮي‪ .‬ﻮل زﻳﺎﻧﻮﻧﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻟﺴﻮ‬
‫ﻮدل ﺷﻮي‬ ‫ﮐﻠﻮﻧﻮ ﮐﻲ ‪ ۷۰۰‬ﻣﻴﻠﻴﺎرده ډاﻟﺮه‬
‫دي ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه ‪ ۲۹.۳۳‬ﻳﺎ ‪٪۲۸‬‬
 ‫دﺳﻴﻼب ﻃﻮﻓﺎن او زﻟﺰﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮط دي ﭘﻪ‬
‫دي ﺗﺮﺗﻴﺐ د ﺗﺸﻮﻳﺶ وړﺧﺒﺮه د ﺳﻴﻼب د‬
‫ﺗﻠﻔﺎﺗﻮ او ﻓﺰﻳﮑﻲ زﻳﺎﻧﻮﻧﻮ ﮐﭽﻪ ﭘﻪ ﻧ ي ﮐﻲ‬
‫ﭘﻪ دي وروﺳﺘﻴﻮ اﺧﻴﺮو ﻟﺴﻴﺰو ﮐﻲ وه ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻞ ﺳﻴﻼب او ﺗﻴﺰي اوﺑﻪ دري واړه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﻠﻤﻲ دي‬

‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻣﻮاردو ﮐﻲ ﭘﮑﺎر وړل ﮐﻴ ي ﭘﻪ داﺳﻲ‬
‫ﺣﺎل ﮐﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ دي راﺑﻄﻪ ﮐﻲ ﻳﻮ ﺟﺎﻣﻊ او ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ً‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻋﺒﺎرت دي ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬ ‫ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻧﺪي ﺷﻮي‪ .‬اﻟﻒ‪ :‬ﺳﻴﻞ‬
‫اوﺑﻮ ﺨﻪ ﭼﻲ ﻟﻪ ﻟﻮړي ارﺗﻔﺎع ﺨﻪ ﻣﺦ ﭘﻪ ﮑﺘﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي اود زﻳﺎن او ﺗﻠﻔﺎﺗﻮ ﻻﻣﻞ ﺮ ﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ دي‬
‫ﮐﻲ د اوﺑﻮ ﺷﺪﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن زﻳﺎت ﺣﺠﻢ زﻳﺎت وﺧﺖ ﭘﻪ ﭘﺎم‬
‫ﮐﻲ ﻧﻴﻮل ﮐﻴ ي ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي دﻏﻪ ﺳﻴﻞ ﭘﻪ ﻫﻤﻮاره ﻤﮑﻪ‬
‫ﮐﻲ ﺟﺮﻳﺎن وﮐ ي ﻧﻮ زﻳﺎن ﺑﻪ ﻳﻲ ﮐﻢ او ﮐﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ‬
‫ﺗﻨ ﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﻲ وﺑﻬﻴ ي ﻧﻮ زﻳﺎن ﺑﻪ ﻳﻲ ډﻳﺮوي ب‪:‬‬
‫ﺳﻴﻼب د اوﺑﻮ ﺷﺪﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻲ د ﻳﻮ ﺳﻴﻨﺪ دﻃﺒﻌﻲ‬
 ‫اوﺑﻮ د ﮐﮑ ﺗﻴﺎ ﺳﺒﺐ و ﺮ ﻲ ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ ﺳﻴﻼب ﺨﻪ ده‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺳﻴﻼب ﻳﻮ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺟﺮﻳﺎن دي ﭼﻲ ﻣﻤﮑﻦ د ﺳﻴﻨﺪ‬
‫ﻃﺒﻌﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻪ ﺗﺠﺎوز وﮐ ي اودﺳﻴﻨﺪ ﺷﺎوﺧﻮا‬
‫اوﺳﻴﺪوﻧﮑﻮ ﺗﻪ ﺎﻧﻲ او ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺎوان ورﺳﻮي‪ .‬د‪ :‬دﻟﻮړي‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺨﻪ داوﺑﻮ ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻲ دﻧﻮﻣﻮړو اوﺑﻮ اﻧﺪازه‬
‫ﻳﻲ د ر ﻮو‬ ‫دﺳﻴﻨﺪ دﺳﻄﺤﻲ ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻲ ﺷﻲ او رﻧ‬
‫اوﺑﻮ ﺳﺮه ﺗﻔﺎوت وﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫دﺳﻴﻼب ﻣﺸﺨﺼﺎت‬

‫‪۱‬ـ داوﺑﻮ ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻲ د ﺳﻴﻨﺪ د ﻋﺎدي ﺣﺎﻟﺖ ﺨﻪ‬

‫ﺳﺮﻏ وﻧﻪ وﮐ ي‪.‬‬

‫‪۲‬ـ ﮐﻢ وﺧﺖ ﭘﻪ ﺑﺮ ﮐﻲ وﻧﻴﺴﻲ ‪.‬‬

‫‪۳‬ـ داوﺑﻮ ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻲ د ﺳﻴﻨﺪ دﻃﺒﻌﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺨﻪ ﻳﻲ‬

‫ﺗﺠﺎوز ﮐ ي وي او د ﺳﻴﻨﺪ دواړه ﻏﺎړي ﻳﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﮐ ي‬
 ‫وي‪.‬‬

‫‪۴‬ـ ﻣﺎﻟﻲ او ﺎﻧﻲ زﻳﺎﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﺎن ﺳﺮه وﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫دﺳﻴﻼب د ﻣﻴﻨ ﺘﻪ راﺗﻠﻠﻮ ﻋﻠﺘﻮﻧﻪ‬

‫دﺳﻴﻼب ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻮ ﻪ درواﻧﻮ اوﺑﻮ د ﺳﻄﺤﻲ‬

‫ﺨﻪ ده ﭼﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﻳﻲ زﻳﺎت ﺑﺎران ‪،‬واوري اوږﻟﻲ‬
‫دي‪.‬دﺳﻴﻼب د ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راﺗﻠﻠﻮ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻻﻧﺪي ﺷﮑﻞ ﮐﻲ ﻮدل ﺷﻮي‬

‫ﺳﻴﻼب دﻣﻴﻨ ﺘﻪ راﺗﻠﻠﻮ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ ﻟﺤﺎﻇﻪ‬

‫ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ ﭘﻪ دوه ﺑﺮﺧﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮي دي‬
‫ﺳ…‬

‫‪ :۱‬ﻃﺒﻌﻲ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ‬

‫‪۲‬ـ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ‬

 ‫ﭘﻪ ﻃﺒﻌﻲ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺎﻳﺪروﻟﻮﺟﻴﮑﻲ‬
‫وي ﭼﻲ دﺑﺎران ﻣﺘﺪاوم اورﻳﺪل دﺧﺎوري د اﺷﺒﺎع ﺳﺒﺐ‬
‫ﺮ ﻲ ﭼﻲ وروﺳﺘﻪ د زﻳﺎﺗﻮ اوﺑﻮ د ﺑﻬﻴﺪﻧﻲ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺮ ﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ‬

‫د ﻏﻴﺮ ﻫﺎﻳﺪروﻟﻮﺟﻴﮑﻲ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﻲ‬
‫ﺗﻪ را ﻲ‬ ‫ﻣﻴﻨ‬

‫ﭼﻲ ددﻏﻮ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ ﺟﻤﻠﻲ ﺨﻪ ﻳﻲ ﻴﻨﻲ ﭘﻪ ﻻﻧﺪي‬

‫ډول دي‪ :‬اﻟﻒ‪ :‬دﭘﻠﻮﻧﻮ ﺟﻮړول ﭘﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﮑﻲ ﺗﻮ ﻪ ﭼﻲ‬
‫د ﺳﻴﻨﺪ ﭘﻪ ﻣﻴﻨ ﮐﻲ ﭘﺎﻳﻲ وﻟﺮي‪ .‬ﭼﻲ د ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﺎﺧﻮﻧﻪ‬
‫‪،‬ﭘﺎ ﻲ او ﺗﻨﻲ ﭘﻪ دي ﭘﺎﻳﻮ ﮐﻲ ﻧ ﻠﻲ د ﺳﻴﻨﺪ داوﺑﻮ د‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ اواوﺑﻪ د ﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎړو ﺗﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻮي‬
‫او زﻳﺎن راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻮي‪ .‬ب‪ :‬ﻫﻐﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﭼﻲ اوﺑﻪ ﭘﮑﻲ‬
‫وړل ﮐﻴ ي د ﻫﻐﻮي ﺟﻮړول ﭘﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻴﺎري ﺗﻮ ﻪ ﻟﮑﻪ‬
 ‫ﺎﻧﮑﺮوﻧﻪ ‪ ،‬اوﺑﻮ ذﺧﻴﺮي ‪،‬ﻧﻠﻮﻧﻪ او ﺎﻧﮑﻲ ‪ .‬ج‪ :‬دﺑﻨﺪوﻧﻮ‬
‫ﻣﺎﺗﻴﺪل ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﺮ ﻋﻠﺖ وي ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﻲ‬
‫دﻏﻪ ﺑﻨﺪوﻧﻪ د ﺎروﻧﻮ ﻳﺎ د ﮐﻠﻴﻮ ﻟﻪ ﭘﺎﺳﻪ وي دﻣﺎﺗﻴﺪو ﭘﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻲ زﻳﺎت ﺧﺴﺎرات راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻮي‪.‬‬

‫دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻴﺪوﻧﮑﻲ‬

‫زﻳﺎﻧﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫ﺳ…‬ ‫ﻓﺰﻳﮑﻲ ﺗﺎوان‬

‫ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ وداﻧﻴﻮ ‪،‬ﺳ ﮐﻮﻧﻮ‪،‬ﭘﻠﻮﻧﻮ‪،‬ﭘﺎرﮐﻮﻧﻮ‪،‬ﻫﻮاﻳﻲ‬

‫وﺳﺎﻳﻠﻮ او داﺳﻲ ﻧﻮرو‬ ‫راﺗ‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻮﻧﻮ ‪،‬دﺗ‬
‫ﺟﻮړ ﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ زﻳﺎن رﺳﻮي‪ .‬دﻧﻮﻣﻮړي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻮﻧﻮ د‬
‫زﻳﺎن اﻧﺪازه ا ﮑﻞ د ﺳﻴﻼب ﭘﻪ ﺷﺪت او ﻗﻮت ﭘﻮري‬
‫اړه ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫ﺗﻠﻔﺎت‬
 ‫دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎن او ﺎروي ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻟﻪ‬
‫ﻻﺳﻪ ورﮐﻮي ﭘﻪ ﺳﻴﻼب ﭙﻠﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ اوﺑﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺎروﻏﻲ ﭼﻲ ﻟﻪ‬
‫ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوو‪،‬وﻳﺮوﺳﻮﻧﻮ‪،‬ﭘﺮوﺗﻮزوا)اﻣﻴﺐ(او ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ‬
‫دﻏﻮﻣﺎﺷﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ را ﻲ‪ .‬ﺧﭙﺮﻳ ي ﭼﻲ د‬
‫اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮاو ﺎروﻳﻮ د ﻣ ﻳﻨﻲ د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﻮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫داوﺑﻮ رﺳﻮﻧﻪ‬

‫دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻤﮑﻲ ﻻﻧﺪي او ﺳﻄﺤﻲ اوﺑﻪ‬

‫ﻣﻠﻮث ﮐﻴ ي او د ﭘﺎﮐﻮ اوﺑﻮﭘﻪ رﺳﻮﻟﻮ ﮐﻲ ﺧﻨ وﻧﻪ‬
‫ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوﻟﻲ‪.‬‬

‫د‪ :‬ﻧﺒﺎﺗﺎت او د ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻮادو زﻳﺮﻣﻲ‪ :‬ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ وﻻړ‬

‫ﻓﺼﻠﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ وړي اوﺑﻮ درﺳﻴﺪو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻮداﻣﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﺧﻮراﮐﻲ ﺷﻴﺎن ﺧﻮﺳﺎ ﮐﻴ ي او دﻣﺘﺎﺛﻴﺮﻳﻨﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره دﺧﻮراﮐﻲ ﺗﻮﮐﻮ ﮐﻤ ﺖ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوړي‪.‬‬
‫ﺳ…‬ ‫ﺑﺮﻳ ﻨﺎاواړﻳﮑﻲ‬

‫ﻴﻨﻲ وﺧﺖ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ او ﺳﻤﻨﺪري ﻃﻮﻓﺎﻧﻮﻧﻪ دوﻣﺮه‬

‫زورور وي ﭼﻲ د ﺑﺮﻳ ﻨﺎ او ﺗﻠﻴﻔﻮن ﭘﺎﻳﻮ او د ﻫﻐﻮي‬
‫ﻣﺰو ﺗﻪ ﺗﺎوان رﺳﻮي‪.‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﮐﻲ د ﺑﺮﻳ ﻨﺎ او د‬
‫اړﻳﮑﻮﻟﺮوﻧﮑﻮ وﺳﺎﻳﻠﻮ د ﺑﻨﺪﻳﺪو ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪.‬‬

‫دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫دﺧﺎوري ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﭘﻮړ)‪ (surface loyer‬دژوﻧﺪ ﻳﻮه‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻃﺒﻘﻪ دي ﭼﻲ د ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ دودي ﻟﭙﺎره ﻮل ﻏﺬاﻳﻲ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﮑﻲ ﻣﻮﻧﺪل ﮐﻴ ي‪ .‬ﻟﻪ ﻫﻤﺪي اﻣﻠﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﻃﺒﻘﻪ‬
‫د ﻧﺒﺎت د ﺗﻐﺬﻳﻲ زون ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬دﭘﺎﺳﻨﻲ ﺧﺎوري‬
‫دا ﻴﺮازه ﻃﺒﻘﻪ د ﻃﺒﻴﻌﺖ د ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺳﺮﭼﻴﻨﻮ ﺨﻪ‬
‫ﺷﻤﻴﺮل ﮐﻴ ي‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎ د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ د )‪ (۲۰-۱۵‬ﺳﺎﻧﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﺮو ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻏﻮړﻳﺪﻟﻲ ده‪ .‬زﻳﺎﺗﺮه ﺧﻠﮏ ﭘﻪ دي ﻋﻘﻴﺪه‬
‫ﭼﻲ ﺧﺎوره دﻣﻨﺮاﻟﻮﻧﻮ ﻳﻮﻣ ه ﻏﻴﺮﻓﻌﺎﻟﻪ ﻣﺎده ﻧﺪه ﻣ ﺮ ﭘﻪ‬
 ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﻳﻮه ﺳﺎﻟﻤﻪ ﺧﺎوره‬
‫دﻣﺎﻳﮑﺮواور ﺎﻧﻴﺰﻣﻮﻧﻮ)ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎوو‪،‬ﻓﻨﺠﻴﺎﻧﻮ‪،‬اﻟﺠﻴﺎﻧﻮ‪،‬ﭘﺮوﺗﻮز‬
‫وا‪،‬ﭼﻴﻨﭽﻴﺎﻧﻮاوﺣﺸﺮاﺗﻮ( دﺷﺘﻮن ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻪ او ژوﻧﺪي‬
‫ﺑﺮﺧﻪ دي ﮐﭽﻴﺮي ﻧﻮﻣﻮړي ﺑﺮﺧﻪ دﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻴ ي او ﺑﺎران ﻳﻲ د ﻫﻐﻪ ﭘﻴﺮوي داوﺑﻮ‬
‫ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﺎرﺑﻲ ﻳﺎ ﺑﺎد د ﻫﻐﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ زري د ﺳﺘﺮ ﻮ ﭘﻨﺎه‬
‫ﮐﻮي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺧﺎوره ﭘﻪ ﮐﺎﻓﻲ اﻧﺪازه ﻏﺬاﻳﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻲ ﺑﺮاﺑﺮوﻟﻲ ‪.‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﮐﻲ ﺧﺎوره ﺧﭙﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺗﻮان‬
‫ورو ورو ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮي‪ .‬او د ﺣﺎﺻﻼﺗﻮ د ﮐﻤﻮاﻟﻲ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺮ ﻲ‪ .‬د ﻧ ي د زﻳﺎﺗﻴﺪوﻧﮑﻲ ﻧﻔﻮس ﻟﭙﺎره ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮده‬
‫ﻤﮑﻪ ﺑﺴﻮاﻟﻲ وﻧﻪ ﮐ ي‪ .‬ﮑﻪ داﻣﻬﺎل ﻳﻮازي ‪۴۴‬ﺳﻠﻨﻪ‬
‫ﻤﮑﻪ دﮐﺮﻧﻲ ﻻﻧﺪي ده او ‪۵۶‬ﺳﻠﻨﻪ ﻤﮑﻪ د ﮐﺮﻧﻲ ﻟﭙﺎره‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﻧﻪ ده‪.‬دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻮﻟﻪ ﻧ ي ﮐﻲ ﻳﻮه‬
‫ﺳﺘﺮه ﺳﺘﻮﻧﺰه ﺑﻠﻞ ﮐﻴ ي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻢ دﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺎورﻳﻦ‬
‫ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ دي دﺧﺎوري ﻏﻠﻂ اﺳﺘﻌﻤﺎل ‪،‬دﮐﺮﻧﻴﺰو ﻤﮑﻮ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻤﻪ اداره‪،‬دوﻧﻮ او ﻨ ﻠﻮﻧﻮ وﻫﻞ‪،‬زﻳﺎت‬
 ‫‪،‬دﺧﺎوري ﺳﺴﺘﻮاﻟﻲ ‪،‬داوﺑﻮ ﺿﻌﻴﻔﻪ اداره د ﺎروﻧﻮ‬
‫ﭘﺮاﺧﻴﺘﺎ او داﺳﻲ ﻧﻮر ﻫﻐﻪ ﻪ دي ﭼﻲ د ﺧﺎوري د‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي‪.‬د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي‬
‫ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ وړي داوﺑﻮ ﭘﻪ رﺳﻮﻟﻮ ﮐﻲ ﺳﺘﻮﻧﺰي ﻣﻴﻨ ﺗﻪ‬
‫راوړي او د ﺣﺎﺻﻼﺗﻮ د ﮐﻤﻮاﻟﻲ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮرﻣﺎل‬
‫ډول د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﺮوﺳﻪ دوﻣﺮه د اﻧﺪﻳ ﻨﻲ وړ‬
‫ﻧﻪ ده ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﮐ ﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﺧﺎوره ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﮐﻴ ي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻧ ي ﮐﻲ ﻳﻮډول ﻧﺎاﻧ وﻟﻲ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوړي‬
‫او ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ ﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ اروﻣﺮو ﻻزم اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺮﺳﺮه‬
‫ﺷﻲ‪ .‬داوﺳﻨﻲ ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ دﻫﺮ ﺑﻞ وﺧﺖ ﺨﻪ زﻳﺎت‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎک دي او دﻧ ي د ﻣﻬﻤﻮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺨﻪ ﻞ ﮐﻴ ي ﭼﻲ ﻧﻦ ﺳﺒﺎ ﺑﺸﺮي ﻮﻟﻨﻪ‬
‫ورﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ده‪.‬ﭘﻪ دي ډول ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ دﺧﺎوري‬
‫ﻧﻮر ﺑﻲ‬ ‫ﺧﺮاب واﻟﻲ او ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺗﻮان دﮐﻤﻮاﻟﻲ ﺗﺮ ﻨ‬
‫ﺷﻤﻴﺮه ﻣﺸﮑﻼت ﭘﮑﻲ ﻧﻐ ﺘﻲ دي‪ .‬داوﺑﻮ ذﺧﻴﺮي ‪،‬‬
‫ډﻧ وﻧﻪ ‪،‬وﻳﺎﻟﻲ ‪،‬ﺑﻨﺪروﻧﻪ درﺳﻮﺑﺎﺗﻮ ﺨﻪ ډک ﮐﻴ ي‪.‬‬
 ‫د ﺎرواﻟﻲ او اوﺑﻮ رﺳﻮﻟﻮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻪ ﻫﻢ زﻳﺎن رﺳﻴ ي‪.‬‬
‫ﺑﺎدي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐﻲ ﺮد او ﻏﺒﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫روﻏﺘﻴﺎ ﺗﻪ ﺿﺮر رﺳﻮي ﭘﻪ وﭼﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ ﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﭼﻲ ﺧﺎوري د ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﺗﻴﺰ‬ ‫ﺑﺎﻧﺪي ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي ﻧﻪ وي د رﻃﻮﺑﺖ ﮐﻤﻮاﻟﻲ ﺗﺮ ﻨ‬
‫ﻣﻮﺳﻤﻲ ﺑﺎدوﻧﻪ ﻫﻢ وﻟﺮي ﻧﻮ دﺧﺎوري ﻟﻤ ﻧﻲ ﺗﺨﺮﻳﺒﻮﻧﮑﻲ‬
‫ﺑﺎد ﻞ ﮐﻴ ي ﭼﻲ دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوړي‪.‬‬
‫دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻮﻟﻪ ﻧ ي ﮐﻲ داﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ د ﻧﻴﮑﻤﺮﻏﻲ‬
‫او ﺳﻮﮐﺎﻟﻲ ﻟﭙﺎره د ﻳﻮ ﺧﻄﺮ او ﺧﻨ ﭘﻪ ډول ﺑﺎﻧﺪي‬
‫ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮي دي‪ .‬دډﻳﺮو ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﺗﻤﺪوﻧﻮﻧﻮ او‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرﻳﻮ د ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻠﻮ ﻣﻬﻢ ﻻﻣﻞ د ﻫﻐﻮي د ﺧﺎوري‬
‫ﺧﺮاﺑﻴﺪل وو‪ .‬د ﺮدﻳﺰ او ﺧﻮﺳﺖ ﭘﻪ ﻟﻮﻳﻪ ﻻره ﮐﻲ د‬
‫ﺪراﻧﻮ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﺑﻲ ﺣﺪه زﻳﺎت زﻳﺎن رﺳﻴﺪﻟﻲ دي‬
‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ﻳﻲ اﻧﺴﺎن د ﺧﻮاﺷﻴﻨﻲ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﻴ ي‬
‫دﻧﻮﻣﻮړي ﺳﻴﻤﻲ ﭘﻪ ډﻳﺮو ﺑﺮﺧﻮ ﮐﻲ دﺧﺎوري‬
‫‪C‬ﻫﻮرﻳﺰوﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ وراﻳﻪ ﮑﺎري ﭼﻲ دﺧﺎوري ‪O,A‬او‪B‬‬
 ‫ﻫﻮرﻳﺰوﻧﻮﻧﻪ دﺑﺎد اوﺑﺎران ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻠﻲ دي او‬
‫ﻳﻮازي ﺗﻴ ي او ﮐﻤﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﻴﺮاث راﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﮐﭽﻴﺮي ﺧﺎوري ﺟﻮړوﻧﻲ ﺗﻪ ﻧﻈﺮ وﮐ و ﻧﻮ د ﻳﻮ ﺳﺎﻧﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﺮ ﺳﺮﻳﻨﻲ ﺧﺎوري د ﺟﻮړوﻧﻲ ﻟﭙﺎره ﮐﻠﻮﻧﻪ ﮐﻠﻮﻧﻪ وﺧﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﻲ ﻣ ﺮ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻋﺎدي ﺑﺎد او ﭘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺳﻴﻼب ﺳﺮه‬
‫ډﻳﺮ ژر د ﺗﺨﺮﻳﺐ وړ ﺮ ﻲ ﻫﺮ ﻮﻣﺮه ﭼﻲ ﺧﭙﻠﻲ ﺧﺎوري‬
‫د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ﺧﻮﻧﺪي وﺳﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ‬
‫اﺳﻮده او ارام ژوﻧﺪ وﻟﺮو او د ډﻳﺮو ﺑﺪﻣﺮﻏﻴﻮ ﺨﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻪ اﻣﻦ ﮐﻲ ﺷﻮ‪ .‬دﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د ﭘﺨﻮا‬
‫ﺨﻪ ﻴﻨﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﺧﭙﻠﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ورﮐ ي دي ﭘﻪ دي‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﮐﻲ اﻓﻼﻃﻮن دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ راﺗﻠﻞ‪،‬د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﭘﺮﻳﮑﻮل‬
‫‪،‬دﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ﻳﻲ ﺷﻤﻴﺮي‪.‬‬

‫روﻣﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻮﻫﺮﻳﻮورﺟﻞ)‪(virgile‬او‬
‫ﭘﻠﻨﻲ)‪(pliny‬دﺧﺎوري ﺳﺎﺗﻨﻲ ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐﻲ‬
‫ﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐ ي ده ﭼﻲ د‬ ‫دﮐﺮ او ﮐ ﺖ‬
‫ﮐﺮﻟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ او ﻧﺒﺎﺗﺎت دﺧﺎوري ﺳﺎﺗﻠﻮ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻬﻢ رول ﻟﻮﺑﻮي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺧﺎوره د دﺑﺎد او‬
‫ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﺎران د ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ اﻏﻴﺰو‬
‫ﻴ ﻧﻲ‬ ‫دﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻟﻮﻣ ﻧﻲ‬
‫دوﻟﻨﻲ )‪ (wollny‬ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ ﺟﺮﻣﻨﻲ ﮐﻲ‬
‫ﭘﻴﻞ‬ ‫د‪ ۱۸۷۷‬او ‪ ۱۸۸۵‬ﻋﻴﺴﻮي ﮐﻠﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻴﻨ‬
‫ﻴ ﻧﻮ ﮐﻲ د ﺧﺎوري‬ ‫ﺷﻮي‪ .‬ﭘﻪ دي‬
‫ﺳ ﺮﮐﭽﺮ ﭘﻪ ﺧﺮاﺑﻴﺪو ﺑﺎﻧﺪي ﻳﻮ زﻳﺎت ﺷﻤﻴﺮ‬
‫ﻴ ﻧﻲ ﻻﻧﺪي وﻧﻴﻮل‬ ‫ﻋﻮاﻣﻠﻮ اﻏﻴﺰي ﺗﺮ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣ ي ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﮐﻲ دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ د ﻤﮑﻲ‬

‫دﭘﻮ ﻞ ﺷﺎﻣﻞ او د ﺧﺎوري دډول او ﻤﮑﻲ د ﺳﻠﻮب‬
‫اﻏﻴﺰي ‪،‬د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ د رواﻧﻮ اوﺑﻮ او د ﺧﺎوري ﭘﻪ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎﻧﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮي‪.‬ﺳﺮه ﻟﻪ دي ﭼﻲ د وﻟﻨﻲ‬
‫ﭘﺨﻮاﻧﻲ ﻴ ﻧﻮ د ﺷﻴﻨﺪوﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ارز ﺖ ﺮ ﻨﺪ ﮐ ‪ ،‬ﺧﻮ د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﭘﺮوﺳﻲ د‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﻪ ﺑﺎب ﻴ ﻧﻲ ﻧﻪ وي ﺷﻮي ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ د ﺑﺎران د‬
‫ﺎ ﮑﻮ ﻣﻴﺨﺎﻧﮑﻲ اﻏﻴﺰي ﭘﻪ ‪۱۹۴۴‬م ﮐﺎل د اﻟﻴﺴﻦ‬
‫)‪(Ellison‬ﻟﻪ ﺧﻮا د ﻟﻮﻣ ي ﻞ ﻟﭙﺎره و ﻴ ل ﺷﻮي د‬
‫ﻟﺨﻮا ﭘﻪ ‪۱۹۴۰‬م ﮐﺎل ﭘﻪ ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎﻧﺪي د‬ ‫زﻳﻨ‬
‫ﻤﮑﻲ د ﺳﻠﻮب درﺟﻲ او اوږدواﻟﻲ اﻏﻴﺰي ارزﻳﺎﺑﻲ ﮐ ي‬
‫او ﺗﺮ ﻫﻐﻲ وروﺳﺘﻪ ﺳﻴﻤﻴ )‪ (Smith‬ﭘﻪ ‪۱۹۴۱‬م ﮐﺎل‬
‫دﺧﺎوري ﭘﻪ ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪي د ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ د ﺗﻨﻈﻴﻢ او د‬
‫ﺧﺎوري د ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻓﮑﺘﻮرﻧﻪ ﺗﺮ ﻴ ﻧﻲ ﻻﻧﺪي وﻧﻴﻮل‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ ﻣﺴ ﺮﻳﻮ)‪ (Musgrave‬ﭘﻪ ‪۱۹۴۷‬ک ﮐﺎل دﻳﻮي‬
‫ﮐﻤﻴ ﻲ ﻣﺸﺮي ﭘﻪ ﻏﺎړه واﺧﺴﻴﺘﻪ او د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫اﻧﺪازه ﻳﻲ د ﻳﻮي ﻣﻌﺎدﻟﻲ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ وړاﻧﺪي ﮐ ه وروﺳﺘﻪ‬
‫وﻳﭻ ﻣﺎي ‪۱۹۶۵‬او ﺳﻤﯧﺖ ‪ (۱۹۸۰‬ﻧﻮﻣﻮړي ﻣﻌﺎدﻟﻲ ﺗﻪ‬
‫دﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ ورﮐﻮﻟﻮ او ﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﮐﻲ د اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻮ ﭘﻪ‬
 ‫راوﺳﺘﻠﻮ ﺳﺮه د ﺧﺎوري ﭘﻪ ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﻧ ﻳﻮال ﻣﻌﺎدﻟﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐ ه‪.‬‬

‫د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎﻧﺪي داﻗﻠﻴﻤﻲ‬

‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ اﻏﻴﺰي‬
‫اﻗﻠﻴﻢ د وﭼﻮ ﺳﻴﻤﻮ د ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻪ ژوﻧﺪي ﮐﺘﻠﻲ او دژوﻧﺪﻳﻮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﻨﻮع ﺑﺎﻧﺪي ﻗﻮي اﻏﻴﺰي ﻟﺮي ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ‬
‫اور ﺖ او ﺣﺮارت د وﭼﻮ ﺳﻴﻤﻮد ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻪ اﻧﺘﺸﺎر د‬
‫ﺧﺎوري ﺗﺸﮑﻴﻞ او ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي ﻫﻐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﺘﻀﺮر ﺷﻮي وي اور ﺖ‬ ‫ﭼﻲ د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ د‬
‫د ﻫﻐﻮي ﭘﻪ ﺑﻴﺎ ودي او ﻧﻤﻮ ﮐﻲ ﭘﻮره ﺑﺮﺧﻪ اﺧﻠﻲ‪.‬ﭘﻪ‬
‫وﭼﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ ﻟﻮړه ﺗﻮدوﺧﻪ او ﮐﻢ اور ﺖ ﭘﻪ ﺧﺎوري‬
‫ﮐﻲ ﮐﻢ ﻋﻀﻮي ﻣﻮاد ﺗﻮﻟﻴﺪوي او ژر ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮐﻴ ي‪ .‬ﻟ‬
‫ﻋﻀﻮي ﻣﻮاد د ﺧﺎوري داﻧﻮ ﺗﻪ ﮐﻢ ﺳﺮﻳ ﻮاﻟﻲ او ﻟ ﺛﺒﺎت‬
‫ورﮐﻮي ﭼﻲ د ﺑﺎد او ﺑﺎران ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﻲ‬
‫ﮐﻮﻻي‪.‬ﮐﻮم ﭘﺘﺮي ﻳﺎ)‪(crusts‬ﭼﻲ د اور ﺖ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺧﺎوره ﺗﻮﻟﻴﺪﻳ ي د ﺧﺎوري د ﺳﻮرﻳﻮ د ډﮐﻴﺪو ﺳﺒﺐ‬
‫ﺮ ﻲ ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ د اوﺑﻮ ﻧﻔﻮذ ﮐﻤﻴ ي او زﻳﺎﺗﺮه اوﺑﻪ‬
‫د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي ﺑﻼﺧﻴﺮه اوﺑﻪ ﭘﻪ‬
‫ﮐﺮﻧﻴﺰو ﻤﮑﻮ ﺑﺎﻧﺪي راﺧﻴﮋي او د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪.‬‬

‫دﺧﺎوري ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ داﻗﻠﻴﻤﻲ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‬

‫رول‬
‫‪۱‬ـ اور ﺖ ‪۲‬ـ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ ‪۳‬ـ وﭼﮑﺎﻟﻲ ‪۴‬ـ دﻟﻤﺮ‬
‫وړاﻧﮑﻮﺗﻮدوﺧﻲ او ﺑ اس اﻏﻴﺰي ‪۵‬ـ ﺑﺎد‬

‫داوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫دﺧﺎوري ذرات د اوﺑﻮ او ﺑﺎد د ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﺧﭙﻞ‬
‫ﺎﻳﻪ ﺨﻪ ﻟﻴﺮي ﮐﻴﺪل ﻳﺎ د ﺳﺮﻳﻨﻲ او ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي‬
 ‫ﺧﺎوري ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻞ د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻳﺎ )‪siol‬‬
‫‪ (erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول ﻫﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻴﺪﻟﻲ ﺷﻲ‪ :‬د ﺧﺎوري ذرات د‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻃﺒﻌﻲ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻳﻮ ﺎي ﺨﻪ ﺑﻞ‬
‫ﺎي ﺗﻪ ﺗﻠﻞ د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻠﻞ ﮐﻴ ي‪ .‬د اوﺑﻮ ﭘﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ د)‪ (water erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬اوﺑﻪ د ﺧﺎوري ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ د ﻧﻮرو ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻠﻪ زﻳﺎت اﻏﻴﺰ ﻟﺮي د ﻧ ي زﻳﺎﺗﺮه ﺧﺎوره د اوﺑﻮ ﭘﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻴ ي‪ .‬ﻫﺮ ﻮﻣﺮه ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ‬
‫ﻓﺮش د ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﭘﻮﺳﻴﻠﻪ ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي وي ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ‬
‫اﻧﺪازه د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻢ وي ‪ .‬ﻮﻣﺮه ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﭘﻮښ د ﻤﮑﻲ ﻟﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﺨﻪ ﻟﻴﺮي ﮐﻴ ي او ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه ﺧﺎوره د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﻴ ي‪.‬ﻟﻮﻣ ي دﺑﺎران ﺎ ﮑﻲ ﻟﻪ ﺧﺎوري ﺳﺮه ﭘﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻟ ﻴ ي دﺧﺎوري داﻧﻲ اوﻟﻮ ﻲ ﻣﺎﺗﻮي‪.‬داﻫﻐﻪ وﺧﺖ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ‬
 ‫وي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﻲ د ﺑﺎران ﺎ ﮑﻲ ﭘﻪ ﻟﻮ ﻮ او ﻏﻴﺮي‬
‫ﻣﺤﻔﻮﻇﻮ ﺧﺎوروﺑﺎﻧﺪي وﻟ ﻴ ي ﻧﻮ دﺧﺎوري ذرات ﻣﺎﺗﻮي‬
‫او ﭘﻪ ﮐﻮﭼﻴﻨﻴﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺑﺎﻧﺪي وﻳﺸﻞ ﮐﻴ ي او ﭘﻪ اوﺑﻮ ﮐﻲ‬
‫د ﻮړﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﻏﻮره ﮐﻮي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ذرات ﭘﻪ ﻣﺦ ﻮړ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي ﭼﻲ د )‪ (Run off‬ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﭙﻞ ﻣﺴﻴﺮ‬
‫ﺎﮐﻲ او ﻳﻮ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﺟﺬﺑﻴ ي‪.‬ﮐﻠﻪ ﭼﻲ د ﺧﺎوري‬
‫ﻮړﻧﺪ ذرات دﺧﺎوري ﭘﻪ ﺳﻮرﻳﻮ ﮐﻲ ﺎي وﻧﻴﺴﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺗﻴﺮﻳﺪﻧﻪ ﻳﺎ )‪ (Infiltration‬ﺑﺎﻧﺪي اﺛﺮ ﮐﻮي ﮐﭽﻴﺮي‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﻋﻤﻞ دوام ﭘﻴﺪاﮐ ي ﻧﻮ دﺧﺎوري ﺳﻮري د‬
‫ﮐﻮﭼﻴﻨﻴﻮ ﺟﺎﻣﺪو ذراﺗﻮ ﺨﻪ ډﮐﻴ ي او ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﮐﻲ د‬
‫اوﺑﻮدﻧﻨﻮﺗﻠﻮ ﭼﺎﻧﺲ ﮐﻤﻴ ي ﭘﻪ ﭘﺎي ﮐﻲ زﻳﺎﺗﻲ اوﺑﻪ د‬
‫ﺑﻬﻴﺪﻧﻲ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي د اوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬

‫د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺮﺣﻠﻲ‬

‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول دي‪:‬‬
‫ﺳ…‬ ‫ﺷﻴﻨﺪوﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫ﻫﻐﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭼﻲ د ﺑﺎران د ﺎ ﮑﻮ د ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮاﺗﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﮐﻴ ي د ﺷﻴﺪوﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫)‪ (rain drop or splash erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪.‬‬

‫ﭘﻪ دي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ د ﺑﺎران ﺎ ﮑﻮ دﺷﺪت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د‬

‫ذرات ﭘﻪ ﮐﻮﭼﻨﻴﻮ ذراﺗﻮ ﺑﺪﻟﻴ ي او ﺷﻴﻨﺪل‬ ‫ﺧﺎوري ﻏ‬
‫ﮐﻴ ي‪.‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ د ﺧﺎوري ﻓﺰﻳﮑﻲ ﺟﻮړ ﺖ‬
‫ﺧﺮاﺑﻴ ي او ﺷﻴﻨﺪﻟﻲ ذرات د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻴ ﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐﻲ‬
‫را ﻮﻟﻴ ي او ﺑﻼﺧﺮه د ﺧﺎوري ﻳﺎ د ﻤﮑﻲ ﻣﺦ ﺗﻪ ﻫﻤﻮاره‬
‫ﺳﻄﺤﻪ ورﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﭘﺎي ﮐﻲ د ﺑﺎران اوﺑﻪ د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ‬
‫ﺑﺎﻧﺪي ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي د ﺑﺎران د ﺎ ﮑﻮدﺷﺪت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫دﺧﺎوري ذرات ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐﻲ ﺧﭙﺮﻳ ي او ﺑﻴﺮﺗﻪ ﻤﮑﻲ ﺗﻪ‬
‫راﮐﻮزﻳ ي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪي ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮﻣﻮړي ﭘ او ﺗﻪ ﺷﻴﻨﺪوﻧﮑﻲ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ واﻳﻲ ‪.‬‬
‫ﺳ…‬ ‫ﻣﻴﻨ ﻮﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫داوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﺧﺎوري د ﻮﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺨﻪ د‬

‫ﺧﺎوري ﻧﺮي ﻃﺒﻘﻲ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ وړل دي ﻣﻴﻨ ﻮﻧﮑﻲ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ )‪ (wash erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬ﻳﺎﭘﻪ ﺑﻞ‬
‫ﻋﺒﺎرت د ﺧﺎوري د ﺳﻄﺤﻲ ﺨﻪ د ﺧﺎوري‬
‫دﻣﺴﺎوﻳﺎﻧﻪ ﻣﻴﻨ ﻨﻲ ﺗﻪ ﻣﻴﻨ ﻮﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ )‪sheet‬‬
‫‪ (erosion‬واﻳﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﻲ ﭼﻲ د ﺑﺎران اوﺑﻪ دﺷﻴﻨﺪوﻧﮑﯥ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﺎﻧﺪي ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐ ي‪ .‬دﻏﻪ‬
‫ډول ﺗﺨﺮﻳﺐ زﻳﺎت ﻣﻴﻼﻧﻲ او ﺣﺎﺻﻠﻴﺨﻴﺰو ﺧﺎورو ﺗﻪ‬
‫زﻳﺎت اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎن رﺳﻮي او د ﻤﮑﻲ دﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ د ﮐﻤﻮاﻟﻲ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫رﻳﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

 ‫ﮐﻠﻪ ﭼﻲ دﺑﺎران داوﺑﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ‬
‫ﮐﻮﭼﻨﻲ ﻟ ﺘﻲ راﻣﻴﻨ ﺘﻪ ﺷﻲ‪.‬ﻧﻮ داډول ﺗﺨﺮﻳﺐ )‪rill‬‬
‫‪ (erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪.‬‬

‫ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻣﻴﻨ ﻮﻧﮑﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ﻠﻲ‬

‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺗﻪ داوﺑﻮ اورﺳﻮﺑﺎﺗﻮ داﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻧﮑﻲ رول‬
‫اداﮐﻮي‪.‬د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ را ﻮﻟﻲ ﺷﻮي اوﺑﻪ د ﺧﭙﻞ ﺎن‬
‫ﻟﭙﺎره د ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻪ ﺎﮐﻠﻮﺳﺮه ﮐﻮﭼﻨﻲ ﻟ ﺘﻲ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ‬
‫راوړي او ﭘﻪ دﻏﻪ ﻟ ﺘﻴﻮ ﮐﻲ اوﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﻟ ﺘﻲ دﻋﺎدي ﮐﺮﻧﻴﺰو وﺳﺎﻳﻠﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻟﻤﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻲ‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫ﻠﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫دډﻳﺮو ﻟ ﺘﻴﻮ ﻳﺎ )‪ (rills‬اوﺑﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ﺎي ﮐﻴ ي او‬

‫ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ وﻳﺎﻟﻪ ډوﻟﻪ ﺟﻮړ ﺖ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوړي دﻏﻪ‬
 ‫ډول ﺟﻮړ ﺖ ﺗﻪ ﻠﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ )‪(Gully erosion‬‬
‫واﻳﻲ‪.‬‬

‫ﻳﺎ ﮐﻠﻪ ﭼﻲ دوﻳﺎﻟﻲ د ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻧﺪازه د ‪ ۱۸‬اﻳﻨﭻ ﺳﻮر او ‪۱۲‬‬

‫اﻳﻨﭻ ژورواﻟﻲ ﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮه ﻧﻮ د ﻠﻲ د ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮوع ﮐﻴ ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻋﺎدي ﮐﺮﻧﻴﺰو‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻧﺸﻲ ﻟﻪ ﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻠﻠﻲ‪ .‬او دﻣﺎﺷﻴﻦ اﻻﺗﻮ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺮ ﻲ‪ .‬داډول ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ‬ ‫راﺗ‬ ‫دﺗ‬
‫ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ زﻳﺎت ﻟﻴﺪل ﮐﻴ ي ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ ﺳﻄﺤﻪ ﻳﻲ‬
‫وﻟﺮي‪ .‬ﻟﮑﻪ وﭼﻲ او‬ ‫ﻟﻮ ﻪ وي او ﻳﺎ ﮐﻢ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮ‬
‫ﻧﻴﻤﻪ وﭼﻲ ﺳﻴﻤﻲ‪.‬ﻣ ﺮ داډول ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ‬
‫ﻨ ﻠﻮﻧﻪ اوﻧﺒﺎﺗﻲ‬ ‫ﮐﻢ ﺗﺮ ﺳﺘﺮ ﻮ ﮐﻴ ي ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼﻲ‬
‫ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ډول وده ﮐ ي وي‪.‬‬ ‫ﭘﻮ‬

‫ﺳ…‬ ‫دﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎړي ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

 ‫ﮐﻠﻪ ﭼﻲ دﺑﺎران اوﺑﻪ د ﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ ﻟﻪ داﻳﻤﻲ اوﺑﻮ ﺳﺮه‬
‫ﻳﻮ ﺎي ﺷﻲ ﻧﻮ داوﺑﻮ ﭘﻪ ﺳﺮﻋﺖ او ﺣﺠﻢ ﮐﻲ‬
‫زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ را ﻲ‪ .‬دﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ د ﻨ و ﺳﺮﺑﻴﺮه ﻫﻐﻪ‬
‫ﻤﮑﻲ ﭼﻲ ﺳﻴﻨﺪوﻧﻮ ﺗﻪ ﻧ دي ﭘﺮﺗﻲ وي ﻫﻢ ﺗﺨﺮﻳﺒﻮي‬
‫ﭼﻲ داډول ﺗﺨﺮﻳﺐ دﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎړي)‪(river erosion‬‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪.‬‬

‫ﻴﻨﻲ وﺧﺖ دﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ زراﻋﺘﻲ ﻤﮑﻲ ﻟﻪ‬

‫ﮐﺮ ﺨﻪ و ﻲ دډﺑﺮو او ﺷ ﻮ ﭘﻪ ډﻳﺮﻳﻮ او اﻧﺒﺎروﻧﻮ‬
‫ﺑﺪﻟﻴ ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﺮﻧﻴﺰو ﺗﻮﻟﻴﺪاﺗﻮ ﺗﻪ ډﻳﺮ زﻳﺎن‬
‫رﺳﻮي او ﭘﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺎوړه اﻏﻴﺰي ﻟﺮي ﻫﻤﺪارﻧ ﻪ‬
‫داﻧﺴﺎﻧﻲ او ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻣﺮګ ژوﺑﻠﻮ ﺳﺒﺐ ﻫﻢ‬
‫ﺮ ﻲ‪.‬ﺳﻴﻨﺪوﻧﻪ د ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﺷﮑﻞ ﻏﻮره ﮐﻮي او ﻴﻨﻲ‬
‫وﺧﺖ ﭘﻪ ﻮﻟﻴﻨﻴﺰ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﻧﺪي ﻧﻪ ﺟﺒﺮاﻧﻴﺪوﻧﮑﻲ اﻏﻴﺰي‬
‫ﺷﻴﻨﺪي‪ .‬ﻟﮑﻪ داﻳﺮان او اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺮ ﻣﻴﻨ ﭼﻲ ﮐﻮم‬
‫ﺳﻴﻨﺪ ده ﻫﺮ ﮐﺎل د ﺳﻴﻨﺪ ﻏﺎړي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د‬
 ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ډﻳﺮه ﺧﺎوره ﻟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺮه ﻣﺦ ﮐﻮي او ﻟﻪ‬
‫وي‪.‬‬ ‫ﺳﻴﻨﺪ ﺳﺮه ﻳﻲ‬

‫ﺳ…‬ ‫ﭙﻲ ډوﻟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﺳﻤﻨﺪروﻧﻪ دﺑﺎدوﻧﻮ زﻟﺰﻟﻮ او اورﺷﻴﻨﺪو ﻟﻪ‬

‫اﻣﻠﻪ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺎﭘﻮ ﺎﻧﻮ ﺳﺎﺣﻠﻮﻏﺎړي‪ ،‬ﻧ دي‬
‫ﮐﺮوﻧﺪي‪ ،‬ﮐﻮرﻧﻪ‪،‬ﺳ ﮐﻮﻧﻪ ‪،‬ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل او داﺳﻲ ﻧﻮر‬
‫ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ د ﺳﺨﺘﻮ ﭙﻮ د او ﺘﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ دروﻧﺪ زﻳﺎن‬
‫اوړي‪ .‬داډول ﺗﺨﺮﻳﺐ د)‪ (wave erosion‬ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬ﻣﺜﻼ د ﺳﻮﻧﺎﻣﻲ ‪،‬ﮐﺘﺮﻳﻨﺎ‪،‬ﭘﺮان او داﺳﻲ ﻧﻮرو‬
‫ﻃﻮﻓﺎﻧﻮﻧﻮ ﭼﻲ داﻧﺪﻧﻴﺰﻳﺎ ‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪،‬ﺳﺮﻳﻼﻧﮑﺎ اود اﻣﺮﻳﮑﻲ‬
‫ﻣﺘﺤﺪه اﻳﺎﻻت ﻳﻲ ﭙﻠﻲ دي‪ .‬او د ﻣﻴﻠﻮﻧﻮﻧﻮ ډاﻟﺮو ﭘﻪ‬
‫ارز ﺖ ﻳﻲ ﻧﻘﺼﺎﻧﻮﻧﻪ ور اړوﻟﻲ دي د ﻧ ي ډﻳﺮ ﻫﻐﻪ‬
‫ﻫﻴﻮادوﻧﻪ ﭼﻲ د ﺳﻤﻨﺪر ﺳﺮه ﺳﺎﺣﻠﻮﻧﻪ ﻟﺮي د ﻫﻐﻮي‬
‫ډﻳﺮي ﮐﺮوﻧﺪي د ﺳﻤﻨﺪر ﭙﻮ ﮑﺎر ﮐﻴ ي اوﭘﻪ ﻧ ي‬
‫ﮐﻲ ﭘﻪ ﻣﻴﻠﻮﻧﻮﻧﻮ ډاﻟﺮه ﺗﺎوان راﻣﻨ ﺗﻪ ﮐﻮي‪ .‬دﻧﻮﻣﻮړي‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎن او ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻫﻢ ﭘﻪ اﻣﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻧﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴ ي‪ .‬ﺑﻠﮑﻲ ﺳﻤﻨﺪري ژوي ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻟﻪ‬
‫ﻻﺳﻪ ورﮐﻮي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻠﻪ ﻧﺎﮐﻠﻪ ډﻳﺮ ﭘﻪ‬
‫ﭘﺮاﺧﻪ اﻧﺪازه ﺗﺎوان رﺳﻮي ﭘﻪ ﮐﻠﻴﻮ او ﺎروﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪي‬
‫اوﺑﻪ راﺧﻴﮋي ﮐﺮﻧﻴﺰي ﻤﮑﻲ او د ﻫﻐﻮي ﺣﺎﺻﻼت ﻟﻪ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ‪،‬ﻻري‪ ،‬ﭘﻠﻮﻧﻪ‪،‬ﻫﻮاﻳﻲ‬ ‫راﺗ‬ ‫ﻣﻴﻨ ﻪ وړي‪،‬ﺗ‬
‫ډ ﺮوﻧﻪ‪ ،‬دوﻟﺘﻲ او ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻲ ﺷﺘﻤﻨﻲ اوداﺳﻲ ﻧﻮرو‬
‫ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎﻧﻮﻧﻪ ور اړوي‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﺎن ‪،‬ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫اوژوي ﺗﻠﻒ ﮐﻴ ي اود اوﺑﺎﻳﻲ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺧﻄﺮوﻧﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺎﻧﻪ ﺳﺮه ﻟﺮي‪.‬‬

‫داوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﺎﻧﺪي د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‬

‫اﻧﺴﺎﻧﺎن دﺧﺎوري ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ او ﮐﻤﻮﻟﻮ ﮐﻲ ﺳﺘﺮه‬
‫وﻧ ه ﻟﺮي ﻴﻨﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﭼﻲ د ﺧﺎروي دﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺒﺐ‬
 ‫ﺮ ﻲ داﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﺗﻮان ﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ وي اﻣﺎ ﻴﻨﻲ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﻲ ﺳﺮه ﮐﻨ ﺮول ﮐﻴﺪاي ﺷﻲ‬

‫ﻫﻐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﭼﻲ داوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﺎﻧﺪي د‬

‫ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﺪي ﮐﻮي‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول دي‪:‬‬

‫ﺳ…‬ ‫دﺑﺎران ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او وﻳﺶ‪:‬‬

‫داﺗﻤﻮﺳﻔﻴﺮ ﻣﺮﻃﻮب او ﻻﻧﺪه ﺗﺮﺳﻮﺑﺎت ﭘﻪ ﺧﺎوري ﺑﺎﻧﺪي‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻏﻴﺰ ﻟﺮي ﻮﻣﺮه ﭼﻲ اور ﺖ زﻳﺎﺗﻴ ي ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻟﻮړﻳ ي‪ .‬دﺧﺎوري‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ دﮐﻠﻨﻲ اور ﺖ ﭘﻪ وﻳﺶ او ﺷﺪت ﭘﻮري ﻫﻢ اړه‬
‫ﻟﺮي‪ .‬دﻣﻌﺘﺪﻟﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﺑﺎراﻧﻮﻧﻪ د ﮐﺎل ﭘﻪ ﻮﻟﻮ ﻓﺼﻠﻮﻧﻮ ﮐﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮرﻣﺎل ﺷﮑﻞ او د وﺧﺖ ﭘﻪ ﻳﻮه اوږده ﻣﻮده ﮐﻲ‬
 ‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬ﻫﻤﺪاوﺟﻪ ده ﭼﻲ د ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻧﺪازه ﻳﻲ‬
‫ﮐﻤﻪ وي‪.‬ﻣ ﺮ د وﭼﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﺑﺎراﻧﻮﻧﻪ ﭼﻲ د ﮐﺎل ﭘﻪ ﻳﻮ‬
‫ﺎﮐﻠﻲ ﻓﺼﻞ ﮐﻲ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻨ ه ﻣﻮده ﮐﻲ واﻗﻊ ﮐﻴ ي د‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻧﺪازه ﻳﻲ زﻳﺎﺗﻪ وي‪.‬‬

‫ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎن ﭼﻲ دﺑﺎران ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ ﺗﻮان )‪(erosivity‬‬

‫ﺳ…‬
‫ﺎﮐﻲ‬

‫اﻟﻒ ـ دﺑﺎران اﻧﺪازه ب ـ دﺑﺎران ﺷﺪت ج ـ دﺑﺎران ﺳﺮﻋﺖ‬

‫د ـ دﺑﺎران وﻳﺶ ه ـ دﺑﺎران ﺎ ﮑﻲ‬

‫ﺳ…‬ ‫د ﻤﮑﻲ ﻣﻴﻼن‬

‫ﻮړ ﻳﺎ ﻣﻴﻼن دﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ‬ ‫د ﻤﮑﻲ‬

‫ﺗﻴﺰواﻟﻲ او ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻲ ﺑﺎﻧﺪي زﻳﺎت اﻏﻴﺰه ﻟﺮي‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﻮارو ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ د ﺧﺎورو ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
 ‫ﺗﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﺎﻳﻲ ﭼﻲ دوﻣﺮه ﺳﺘﻮﻧﺰي ﻣﻴﻨ‬
‫راوړي‪.‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﻣﻴﻼن ﻟﺮوﻧﮑﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ د‬
‫ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ډﻳﺮ ﺳﺘﻮﻧﺰي ﭘﻴﺪاﮐﻮﻟﻲ ﺷﻲ‪.‬‬

‫د ﻮړ اوږدواﻟﻲ او درﺟﻪ دﺗﻮﭘﻮ ﺮاﻓﻲ ﻟﻪ ډﻳﺮو ﻣﻬﻤﻮ‬

‫اﺟﺰاوو ﺨﻪ ﻞ ﮐﻴ ي ﭼﻲ دﺧﺎورو ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎﻧﺪي‬
‫ډﻳﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻟﺮي د ﻮړ درﺟﻪ اﮐﺜﺮ داوﺑﻮ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ‬
‫ﭼ ﮑﺘﻴﺎ)‪ (Velocity‬ﺑﺎﻧﺪي اﻏﻴﺰه ﮐﻮي‪ .‬ﮐﭽﻴﺮي د ﻤﮑﻲ‬
‫ﻮړ )‪ (slope‬ﻠﻮر ﻠﻪ زﻳﺎت ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺑﻬﻴﺪوﻧﮑﻮ اوﺑﻮ‬
‫ﭼ ﮑﺘﻴﺎ دوه ﺑﺮاﺑﺮه ﮐﻴ ي‪ .‬ﻧﻮ ﻟﻪ دي اﻣﻠﻪ داوﺑﻮ دﺣﺮﮐﻲ‬
‫اﻧﺮژي )‪ (kinetic energy‬ﺗﺨﺮﻳﺒﻮﻧﮑﻲ ﻳﺎ ﺗ وﻧﮑﻲ ﺗﻮان‬
‫ﻳﻲ ﻠﻮر ﭼﻨﺪه ډﻳﺮﻳ ي‪.‬د ﻤﮑﻲ زﻳﺎت او اوږد ﻮړﮐﻲ‬
‫ﻮر ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻳﺎﺗﻪ ﺧﺎوره د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺮه‬ ‫دﮐﻢ او ﻟﻨ‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﮐﻮي ﭘﻪ اوږد ﻮړﮐﻲ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺗﻴﺰي ﺳﺮه ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻮي ﻧﻮدﺗﺨﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﻳﻲ زﻳﺎت وي ﻫﺮ ﻮﻣﺮه ﭼﻲ د‬
‫ﻤﮑﻲ ﻣﻴﻼن ﮐﻢ او ﻟﻨ وي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه ﻳﻲ‬
 ‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻫﻢ ﮐﻢ وي ‪ .‬د ﺧﺎوري ﭘﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻲ د ﻤﮑﻲ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻲ ﻧﻴﻮل ﮐﻴ ي‪ .‬ﭘﻪ ﻣﺤﺪب )‪(convex‬‬
‫ﻳﺎ ﻮﻣﺒﺰه ﺷﮑﻞ )‪ (Dome shaped‬ﻮړﮐﻲ د ﻣﻘﻌﺮ ﻳﺎ‬
‫ﭘﻴﺎﻟﻲ ﺷﮑﻠﻪ ﻮړﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺧﺎوره ﺗﺨﺮﺑﻴ ي‪.‬‬

‫دﺧﺎوري ﺎﻧﮑ ﺗﻴﺎوي‬

‫دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ دﺧﺎوري ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ او ﻣﻘﺎوﻣﺖ د‬
‫)‪ (Erodibility‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪.‬داوﺑﻮ دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫د اوﺑﻮ ﺷﻴﻨﺪﻧﻪ او د اوﺑﻮ د ﺟﺬب اﻧﺪازه د ﺧﺎوري ﭘﻪ‬
‫ﻓﻄﺮت او ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮري اړه ﻟﺮي‪ .‬دﺧﺎوري ذرات او‬
‫ﺟﻮړ ﺖ داوﺑﻮ ﭘﻪ ﻧﻔﻮذ او ﺗﻴﺮﻳﺪﻧﻲ ﺑﺎﻧﺪي اﻏﻴﺰي ﮐﻮي‬
‫ﻫﻐﻪ ﺧﺎوري ﭼﻲ ﭘﺎﺳﻨﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﻲ ﮐﻠﮑﻪ وي ﻧﻮ ﭘﻪ داﺳﻲ‬
‫ﺧﺎوره ﮐﻲ داوﺑﻮ ﻧﻔﻮذ او ﺗﻴﺮﻳﺪﻧﻪ ﮐﻤﻪ وي اوداوﺑﻮ‬
‫زﻳﺎﺗﺮه ﺑﺮﺧﻪ د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻬﻴ ي‪ .‬ﭘﻪ ﺷ ﻠﻨﻮ ﺧﺎوروﮐﻲ‬
‫د اوﺑﻮ ﻧﻔﻮذ زﻳﺎت وي او ډﻳﺮه ﮐﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻲ د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ‬
‫ﻣﺦ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي‪ .‬ﻣﻴﺪه زري ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐﻠﻲ او ﮐﻠﻲ ﻟﻮم‬
‫ﺧﺎورو ﮐﻲ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه واړه ﺳﻮري )‪micro‬‬
‫‪ (pores‬ﺷﺘﻮن ﻟﺮي ﻧﻮ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﻲ ﭘﻪ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازه اوﺑﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺧﺎوره ﮐﻲ ﺟﺬﺑﻴ ي او ډﻳﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻲ د ﻤﮑﻲ ﭘﺮ ﻣﺦ‬
‫رواﻧﻴ ي‪ .‬دﺧﺎوري ډوﻟﻮﻧﻪ دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﻧﺪازي ﻟﺮي دﺧﺎوري دوه ﺧﻮاﺻﻪ د ﺧﺎوري د‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻴﻲ‪ .‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﺗﻴﺰي ﺳﺮه د‬
‫اوﺑﻮ ﺟﺬب او ﺑﻞ د ﺟﺬب ﺷﻮﻳﻮ اوﺑﻮ دﺳﺎﺗﻠﻮ ﺗﻮان دي‬
‫دﻏﻪ ﻣﻬﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت دﺧﺎوري ﭘﻪ ذراﺗﻮ دﻫﻐﻮي ﭘﻪ‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوي ﺗﺮﮐﻴﺐ د ﻋﻀﻮي ﻣﻮادو ﭘﻪ اﻧﺪازي دﺧﺎوري ﭘﻪ‬
‫ﻓﺰﻳﮑﻲ ﺣﺎﻟﺖ او داﺳﻲ ﻧﻮرو ﭘﻮري اړه ﻟﺮي‪.‬ژوري ﺳﻮري‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﻲ زﻳﻢ اﻳﺴﺘﻮﻧﮑﻲ او د ﻣﻨ ﻨﻲ ﻴﮑﺴﭽﺮ‬
‫ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ ﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻟﺮي‪۴ .‬ـ د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪ :‬ﻧﺒﺎﺗﻲ وده د ﺧﺎوري‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ ﻣﻬﻢ رول ﻟﺮي‪ .‬ﻮﻣﺮه ﭼﻲ‬
‫د ﻤﮑﻲ ﻣﺦ ﭘﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻮ ﻠﻲ وي ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه‬
 ‫ﺧﺎوره د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ژﻏﻮرل ﮐﻴ ي‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﺎت دﺧﺎوري‬
‫دﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻪ ﻧﻴﺴﻲ دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﺎ ﻲ اوداﺳﻲ ﻧﻮري ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﮐﻲ ﻏﻮر ﻴ ي او ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ ﻋﻀﻮي ﻣﻮاد‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻴ ي‪ .‬دﺧﺎوري ﻓﺰﻳﮑﻲ ﺣﺎﻟﺖ اﺻﻼح ﮐﻮي ﻳﻮ ﻪ‬
‫ﻨ ﻞ‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﻟﮑﻪ دو ﻮ ﻴﺮازه ﻧﻤﻮ او ﻳﺎ ﻳﻮ‬
‫ﺎﻳﻲ ﭼﻲ د اﻗﻠﻴﻢ ﺗﻮﭘﻮ ﺮاﻓﻲ او ﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫اﺛﺮات ﺑﻲ اﻏﻴﺰي ﮐ ي‪.‬دﺗﺨﺮﻳﺒﻮﻧﮑﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ وړاﻧﺪي‬
‫ﻤﮑﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ راﻟﻮ ﻴ ي ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ ﻧﻪ ﻧﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﭘﻮښ ﻟﻴﺮي ﮐﻴ ي ﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎي ﮐﻲ د ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ورﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴ ي‪.‬‬

‫دﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﻫﻐﻪ ﻏﻮره ﺧﺎﺻﻴﺘﻮﻧﻪ ﭼﻲ‬

‫دﺗﺨﺮﻳﺐ دﻣﺨﻨﻴﻮي ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﻳﻲ ﻟﺮي‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول دي‪:‬‬
‫ﺳ…‬ ‫داور ﺖ ﻣﺨﻪ ﻧﻴﻮﻧﻪ‬

‫ﻤﮑﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ‬ ‫ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ‬

‫ﺎ ﮑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ د ﺧﺎوري د‬ ‫وي ﻧﻮ دﺑﺎران‬
‫دوﻫﻤﻲ ذراﺗﻮ ﺳﺮه ﮑﺮ ﮐﻮي او د ﻫﻐﻮي د‬
‫ﺮ ﻲ‪ .‬ﺧﻮﮐﻠﻪ‬ ‫ﻣﺎﺗﻮﻟﻮاو ﺗﺨﺮﻳﺒﻮﻟﻮ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻤﮑﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﺷﺘﻮن‬ ‫ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫وﻟﺮي ﻧﻮ ﺑﺎران ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ دﻧﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﭼﺘﺮ)‪(plant canopy‬راﻧﻴﺴﻲ‪.‬او ﻫﻴ ﮑﻠﻪ‬
‫ﻤﮑﻲ ﺗﻪ ﻧﻪ رﺳﻴ ي ﺑﻠﮑﻲ د ﭘﺎ ﻮ او ﺗﻨﻮ‬
‫ﺨﻪ دﺑﺨﺎر ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻴﺮﺗﻪ ﻫﻮا ﺗﻪ ﭘﻮرﺗﻪ‬
‫ﻤﮑﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﮐﻴ ي او ﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻲ ﭘﻪ ﮐﺮاره‬
‫ﻟﻮﻳ ي‪ .‬دﺑﺎران ﻧﻮﻣﻮړي اﻧﺪزاه داوﺑﻮ د‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻧﻪ ﮐﻮي ﺗﺮ ﻮ د ﻤﮑﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﺎﻧﺪي وﺑﻬﻴ ي‪ .‬دﺑﺎران ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د‬
‫ﺧﺎوري ﺷﻴﻨﺪﻧﻪ)‪Dispersion of‬‬
 ‫‪ ( siol‬زﻳﺎﺗﻪ ﻣﻴﻨ ﺘﻪ را ﻲ‪ .‬داډول‬
‫ﺷﻴﻨﺪﻧﻪ د ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﻤﻴ ي او‬
‫ﺧﺎوره ﭘﻪ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازه ﺑﺎﻧﺪي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﻴ ي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫داوﺑﻮ دﺟﺮﻳﺎن ﺗﻴﺰواﻟﻲ ﮐﻤﻮي‬

‫ﻫﻐﻪ ﺧﺎوري ﭼﻲ ﻟﻮ ﻲ وي ﻫﻠﺘﻪ دﺑﺎران داوﺑﻮ‬

‫را ﻮﻟﻴﺪل ژر ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬او د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ ﭼ ﮏ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي‪.‬ﮐﻪ ﻳﻮﺳﻴﻤﻪ د ﻪ وﻳﺸﻞ ﺷﻮﻳﻮ او‬
‫ﻮ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي وي ﻧﻮ دﻏﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﻧﻪ ﻳﻮا ﻲ ﻣﺦ ﭘﻪ ﻮړ داوﺑﻮ دﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪازه ﮐﻤﻮي‬
‫ﺑﻠﮑﻲ داوﺑﻮ د را ﻮﻟﻴﺪﻧﻲ او ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺨﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﻲ او‬
‫ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ داوﺑﻮ د ﺟﺬب ﻟﭙﺎره ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﺑﺮوي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫درﻳ ﻮ اﻏﻴﺰي‬

‫ﮐﻮﻣﻲ ﻤﮑﻲ ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﻧﻪ ﻟﺮي ﻧﻮ ﻫﻠﺘﻪ درﻳ ﻮ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﮐﻲ د ﺑﺎران اوﺑﻪ‬
 ‫ﭘﻪ ﮐﻢ وﺧﺖ ﮐﻲ ﻧﻔﻮذ ﻧﺸﻲ ﮐﻮﻟﻲ ﻧﻮ د ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﻣﺦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﮐﻮي او دﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﻲ دﺧﺎوري ﭘﻪ ﺳﺮﻳﻨﻪ ﺑﺮﺧﻪ)‪surface‬‬
‫‪(layer‬ﮐﻲ درﻳ ﻮ اوﺑﺪﻟﻮ )‪ (Knitting‬او ﺗ ﻟﻮ‬
‫)‪(Binding‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺘﻮن وﻟﺮي ﻧﻮﻧﻮﻣﻮړي ﺟﻮړ ﺖ‬
‫دﺧﺎورو داﻧﻲ ﭘﻪ ﺎن ﮐﻲ راﻧﻴﺴﻲ او د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ‬
‫وړاﻧﺪي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ د رﻳ ﻮ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺎل ﺗﻪ ورﺗﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﻮړوي او د ﺧﺎوري‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻮ ﮐﻲ ﭘﻮره ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي رﻳ ﻲ ﭘﻪ‬ ‫ذراﺗﻮ ﭘﻪ ﻴﻨ‬
‫ﺧﺎوره ﮐﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺎﻳﻮﻧﻪ ﻣﻴﻨ ﺗﻪ راوړي او د‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﺧﺎﻟﻲ ﺎﻳﻮﻧﻮ ﺨﻪ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ‬
‫ﻧﻨﻮزي اودﺧﺎوري ﺳﻮري ﻟﻪ اوﺑﻮ ﻧﻪ ډﮐﻮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﻲ اﻏﻴﺰي‬

‫ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﺧﺎوروﮐﻲ ﭼﻲ ژوﻧﺪي ﻣﻮﺟﻮدات ﻟﮑﻪ‬

‫د ﻤﮑﻲ ﭼﻴﻨﭽﻴﺎن او داﺳﻲ ﻧﻮرﮐﻢ اوﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ‬
‫وي ﮐﻢ ﻋﻀﻮي ﻣﻮادﻟﺮي ﻧﻮ داوﺑﻮ دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ وړاﻧﺪي‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻲ وي ﻫﻐﻪ ﻤﮑﻲ ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ وﻟﺮي ﻧﻮ‬
‫ﻫﻠﺘﻪ د ﻤﮑﻲ ﭼﻴﻨﭽﻴﺎﻧﻮ او ﻧﻮرو ژوو ﻟﭙﺎره د ژوﻧﺪ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﺑﺮﻳ ي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ژوي ﺧﺎوري‬
‫اﺻﻼح ﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ ﻳﻮ اوﺑﻠﻲ ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻮي او ﭘﻪ ﺧﺎروه ﮐﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﻔﺰوﻧﻪ ﺟﻮړوي‪.‬‬
‫دﻫﻤﺪﻏﻮ ﺳﻮرﻳﻮ ﻟﻪ ﻻري دﺑﺎران اوﺑﻪ ﭘﻪ ﻤﮑﻪ ﮐﻲ‬
‫ﻧﻨﻮزي او دﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻪ ﻳﻲ ﻧﻴﺴﻲ‪ .‬دژوﻧﺪﻳﻮ اﺟﺴﺎﻣﻮ‬
‫د ﻣ ﻳﻨﻲ ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮاﻧﺪازه ﻋﻀﻮي ﻣﻮاد ﺧﺎوري‬
‫ﺗﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻴ ي ﭼﻲ دﺧﺎوري ﭘﻪ ﻴﺮازي ﮐﻲ ﻣﺮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﻮي‪ .‬ﻴﺮازه ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺳ…‬ ‫دﺗﺒﺨﻴﺮ اﻏﻴﺰي‬

‫دﻟﻮ ﻮ ﺧﺎورو ﺨﻪ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه اوﺑﻪ د ﺗﺒﺨﻴﺮ ﭘﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ﻫﻮا ﺗﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻴ ي او ﺧﺎوره د زﻳﺎت وﺧﺖ‬
 ‫ﻟﭙﺎره اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺎن ﮐﻲ ﺳﺎﺗﻠﻲ ﻧﺸﻲ‪ .‬ﻧﻮ د‬
‫ﺑ اﺳﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﻮا ﺗﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻴ ي ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻤﮑﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي ﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭘﻪ‬
‫ﺧﺎوره ﮐﻲ داوﺑﻮ ﺳﺎﺗﻠﻮ ﺗﻮان زﻳﺎﺗﻮي او د ﻤﮑﻲ ﺨﻪ‬
‫دﺗﺒﺨﻴﺮ )‪ (Transpiration‬ﭘﻪ ﺷﮑﻞ داوﺑﻮ اﻧﺪازه ﻫﻢ‬
‫ﮐﻤﻮي‪.‬‬

‫دﻳﻮي ﮐﻮﻟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ‪:‬‬

‫ﻤﮑﻪ ﭘﻪ‬ ‫ﻮﻣﺮه ﭼﻲ دزﻳﺎت وﺧﺖ ﻟﭙﺎره‬

‫ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺎﻏﻪ اﻧﺪازه ﻳﻲ دﺑﺎد او ﺑﺎران ﭘﻪ‬
‫وړاﻧﺪي دﺗﺨﺮﻳﺐ اﻧﺪازه ﮐﻤﻪ وي‪ .‬دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ‬
‫داﺳﻲ ﮐﺮﻧﻪ ﭼﻲ د ﻤﮑﻲ ﻮل ﻣﺦ ﭘﻮ ﻲ‬
‫دﻫﻐﻲ ﮐﺮﻧﻲ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ ﭼﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻮل ﻣﺦ‬
‫ﻧﻪ ﭘﻮ ﻲ زﻳﺎﺗﻪ ﺧﺎوره ﺳﺎﺗﻲ دﻣﻴﻼن ﭘﻪ‬
 ‫اﻣﺘﺪاد د ﻤﮑﻲ ﻳﺎ ﺧﺎوري ﻗﻠﺒﻪ ﮐﻮل د‬
‫ﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ داوﺑﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ زﻳﺎﺗﻴ ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎل ﮐﻲ ﭼﻲ د ﻣﻴﻼن ﭘﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﻬﻂ د ﻤﮑﻲ ﻗﻠﺒﻪ ﮐﻮل ﺗﺮ ﻳﻮي‬
‫اﻧﺪازي د ﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻪ ﻧﻴﺴﻲ او‬
‫ﻤﮑﻪ د ﻏﻴﺮ ﺷﻮدﻳﺎره ﺷﻮي‬ ‫ﺷﻮدﻳﺎره ﺷﻮي‬
‫ﺎن ﮐﻲ‬ ‫زﻳﺎﺗﻲ اوﺑﻪ ﭘﻪ‬ ‫ﻤﮑﻲ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ‬
‫ﺳﺎﺗﻠﻲ ﺷﻲ‪.‬‬

‫دﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻨﻴﻮي‬

‫دﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ﻣﻮﺿﻮع اوﺑﺤﺚ‬
‫دي ﻣ ﺮ ﭘﻪ ﻟﻨ ه ﺗﻮ ﻪ ﻫﻐﻪ ﻻري ﭼﺎري ﭼﻲ د اوﺑﻮ ﭘﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ د ﺧﺎروي دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ اﻏﻴﺰﻣﻦ رول‬
‫ﻟﺮي ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ﺗﻮ ﻪ ور ﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﮐﻮو‪۱ :‬ـ دﺧﺎوري د‬
‫ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي ﺳﺎﺗﻞ‪ :‬ﮐﻤﺰورو ﺧﺎورو ﮐﻲ ﻧﺒﺎت ﻪ وده‬
‫ﻧﮑﻮي د ﻤﮑﻲ ډﻳﺮه ﺳﻄﺤﻪ ﻳﻲ ﻟﻮ ﻪ وي او د ﺧﺎوري د‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﺣﺴﺎس وي ﭘﻪ ﻴﺮازو ﺧﺎورو ﮐﻲ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻪ وده ﮐﻮي د ﻤﮑﻲ ډﻳﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻲ ﭘﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ‬
‫ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي وي دﺑﺎد اوﺑﺎران ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻟﺮي او‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﺧﺎوره د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ژﻏﻮري ﻫﻐﻪ‬
‫ﺧﺎوري ﭼﻲ ﮐﻤﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي ﻟﺮي‪ .‬ﻧﻮ ﮐﻮﻻي ﺷﻮ ﭼﻲ‬
‫ﻫﻐﻪ ﺧﺎوري ﺗﻪ ﻋﻀﻮي ﺳﺮي ‪،‬ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﺎﺗﻪ ﺷﻮﻧﻲ او‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوي ﺳﺮي ﻋﻼوه ﮐ و ﭼﻲ دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ د ودي ﺳﺒﺐ‬
‫ﺮ ﻲ‪ .‬ﮐﭽﻴﺮي ﺧﺎوري اﺻﻼح او ﺳﻤﻮن ﺗﻪ راوﻟﻮ ﻧﻮ ﺗﺮ‬
‫ډﻳﺮه ﺣﺪه ﺧﺎوره دﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ژﻏﻮرﻟﻲ ﺷﻮ‪۲ .‬ـ ﻧﻮﺑﺘﻲ‬
‫ﮐﺮﻧﻪ‪ : ‬ﭘﻪ ﻣﺘﻨﺎوب ډول ﭘﻪ ﻳﻮ ﮐﺮوﻧﺪه ﮐﻲ د ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﮐﺮﻟﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﮐﺮﻧﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﮐﺮوﻧﺪه ﮐﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﺮل ﮐﻴ ي ﻧﻪ ﻳﻮازي داﭼﻲ ﺧﺎوره ورﺳﺮه‬
‫اﺻﻼح ﮐﻴ ي ﺑﻠﮑﻲ دﻏﺬاﻳﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮو ﺑﻴﺎ ﭘﺮ ﺎي ﮐﻴﺪﻟﻮ‬
‫دﺧﺎوري ﺳﺎﺗﻨﻲ ﺳﺮه ﻫﻢ ﻣﺮﺳﺘﻪ‬ ‫)‪(Restore‬ﺗﺮ ﻨ‬
‫ﮐﻮي ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﮐﺮﻧﻪ ﮐﻲ ﻟﻴ ﻮﻣﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﺗﻪ زﻳﺎت اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ورﮐﻮل ﮐﻴ ي‪ .‬ﮑﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺧﺎوره ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰه‬
‫ﮐﻮي او ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎوي د ﮐﻮرﺑﻪ ﻧﺒﺎت ﭘﻪ رﻳ ﻮ‬
‫ﻧﺎﺟﻴﻠﻮﻧﻪ ﺟﻮړوي او ﭘﻪ ﺧﺎوره د ﻫﻮا ازاد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‬
‫ﻧﺼﺐ زﻳﺎﺗﻮي ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ وړاﻧﺪي‬
‫زﻳﺎت ﻣﻘﺎوﻣﺎت ﮐﻮي ﻧﻮﺑﺘﻲ ﮐﺮﻧﻪ د ﺧﺎوري دﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﻣﺨﻪ ﻧﻴﺴﻲ او ﺧﺼﻮﺻﺎ ﮐﻠﻪ ﭼﻲ ﻋﻀﻮي ﺳﺮي او‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوي ﺳﺮي د ﻟﻴ ﻮﻣﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﺳﺮه اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﻧﻮ‬
‫دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ‪،‬ﻫﺮزه و ﻮ‪،‬اﻣﺮاﺿﻮاواﻓﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﮐﻤﻮﻟﻮ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻮره ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي‪۳ .‬ـ دﻃﺒﻌﻲ ﻣﻨﻈﺮو ﭘﺮﻣﺨﺘ ‪: ‬‬
‫ﻤﮑﻲ ﺗﻪ ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ورﮐﻮل‪،‬ﺧﺎوره د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ‬
‫ژﻏﻮري‪.‬‬

‫دﺳ ﮐﻮﻧﻮﻏﺎړي‪،‬ﭘﺎرﮐﻮﻧﻮ‪،‬ﭼﻤﻨﻮﻧﻮ‪،‬ﻋﺎﻣﻪ‬
‫ﻻرو ﻨ ﻮﻧﻮ‪،‬دﮐﻮروﻧﻮدﻧﻨﻪ اوﺑﺎﻧﺪي‪ ،‬ــــــﻮوﻧ ﻴﻮ‪،‬‬
‫ﭘﻮﻫــﻨﺘﻮﻧﻮﻧﻮ‪ ،‬روﻏﺘﻮﻧﻮﻧﻮ‪ ،‬رﺳﻤﻲ او ﻏﻴﺮ‬
 ‫رﺳﻤﻲ ادارو ‪،‬ﻏﺮوﻧﻮ‪،‬رﻏﻮﻧﻮ او ﻏﻮﻧ ﻳﻮ ﮐﻲ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﺗﻪ وده ورﮐــــــ ل ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻧﻮ دﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮی ﮐﻲ ﻟﻮﻳﻪ وﻧ ه‬

‫اﺧﻴﺴﺘﻠﻲ ﺷﻲ داوﺑﻮ ﺳﻄﺤﻪ ﻟﻮړﻳ ي ﺳﻴﻤﻪ او ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ورﺳﺮه ﭘﺎﮐﻴ ي او د ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ راﺟﺬﺑﻮﻟﻮ ﮐﻲ ﻣﻬﻢ رول‬
‫ﻟﻮﺑﻮي ﺗﻞ ﺷﻨﻮ ﺎﻳﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﮐﺘﻞ د ﺳﺘﺮ ﻮﻟﻴﺪ ورﺳﺮه ﻗﻮي‬
‫ﮐﻴ ي او ﭘﻪ روﻏﺘﻴﺎ ﺑﺎﻧﺪي ﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮐﻮي ﭘﻪ ﻮﻟﻮ‬
‫ﻫﻴﻮادوﻧﻮ ﮐﻲ ﻃﺒﻌﻲ ﻣﻨﻈﺮو ﺗﻪ ډﻳﺮ ارز ﺖ ورﮐﻮي او‬
‫دﻫﻐﻮي ﺗﻞ ﭘﺎﺗﻲ ﭘﺎﻳ ﺖ ﺗﻪ ژﻣﻦ دي‪۴ .‬ـ د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ‬
‫ﺑﻴﺎرﻏﻮﻧﻪ‪ :‬ﮐﻮﻣﻲ ﻤﮑﻲ ﭼﻲ زﻳﺎت ﻣﻴﻼن وﻟﺮي ﻧﻮ‬
‫دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻳﻲ ﻫﻢ زﻳﺎت وي ﻣﻴﻼن ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺳﻴﻤﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻏﻮﻧ ﻳﻮ او ﻏﺮوﻧﻮ ﮐﻲ ﺷﺘﻮن ﻟﺮي زﻣﻮږ ﭘﻪ ﻫﻴﻮاد ﮐﻲ‬
‫زﻳﺎت ﻏﺮوﻧﻪ وﺟﻮد ﻟﺮي‪ .‬او ډﻳﺮ ﻏﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﭘﻪ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ او‬
‫ﻧﺒﺎﺗﻲ ﭘﻮښ ﺑﺎﻧﺪي ﭘﻮ ﻞ ﺷﻮي ﻧﻪ دي‪ .‬ډﻳﺮه ﺧﺎوره ﻳﻲ‬
‫دﺑﺎد او اوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺨﺮﻳﺒﻴ ي‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي دﻧﻮﻣﻮړو‬
 ‫ﻏﺮوﻧﻮ ﭘﻪ ﻟﻤﻨﻮ ‪ ،‬ﻮﮐﻮ او ﺷﺎړو د ﺘﻮ ﮐﻲ د اﻗﻠﻴﻢ او‬
‫ﺧﺎوري ﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺒﺎﺗﺎت وﮐﺮل ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺧﺎوري‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻮي‪ .‬اوراﭘﺎﺗﻲ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ او ﭘﻪ ﺎي ﺎرﻧﻪ وﺷﻲ‪ .‬ﺗﺮ ﻮ د ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﻣﺨﻪ‬
‫وﻧﻴﻮل ﺷﻲ ﮐﻪ دﻫﻴﻮاد ﻨ ﻠﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎ د ﺳﺮه ورﻏﻮل ﺷﻲ‬
‫ﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮي ﺧﻮاﺑﻪ ﺑﻲ روز ﺎرو ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ ﮐﺎر ﭘﻴﺪا ﺷﻲ او‬
‫ﻟﻪ ﺑﻠﻲ ﺧﻮا ﺑﻪ ﻟﻮڅ ﻏﺮوﻧﻪ ﭘﻪ وﻧﻮ وﭘﻮ ﻞ ﺷﻲ‪ .‬دﺧﺎوري‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ ﺑﻪ ډﻳﺮ ﻣﻮﺛﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻲ او ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫د ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ د راﺗﻠﻮ ﺗﺮ ډﻳﺮه ﺣﺪه ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻮﻣﻲ ﻣﻴﻮي ﭼﻲ ﻟﺮ ﻲ او داﺳﻲ ﻧﻮر ﻣﻮاد ﭼﻲ ور ﺨﻪ‬
‫ﭘﻼس را ﻲ ﭘﻪ ﻓﻨﻲ ډول د ﻫﻐﻮي ﺨﻪ د ﻫﻴﻮاد‬
‫ﻪ واﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪۵ .‬ـ‬ ‫داﻗﺘﺼﺎد ﭘﻪ ﭘﻴﺎوړﺗﻴﺎ ﮐﻲ‬
‫ﺎﻳﻮﻧﻮﭘﺮﻣﺨﺘ ‪ :‬داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﻣﺎﻟﺪاري او ﭘﺮﻣﺨﺘ‬ ‫د‬
‫ﻟﭙﺎره ډﻳﺮ ﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺎﻳﻮﻧﻪ ﻟﺮي ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺗﻞ ﺷﻨﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻣ ﻲ راوﻧﻐﺎړي‬ ‫ﺎﻳﻮﻧﻮ اﺻﻼح ﺳﻤﻮن او ﭘﺮﻣﺨﺘ‬
‫ﻧﻮ ډﻳﺮ ﭘﺎﻧ ﻮال ﮐﻮﻻي ﺷﻲ ﭼﻲ دﻣﺎﻟﺪاري ﭘﻪ ﺷﻐﻞ ﮐﻲ‬
 ‫ﺎﻳﻮﻧﻪ دﺳﻴﻤﻲ او‬ ‫ﺧﭙﻠﻪ ﭘﺎﻧ ﻪ واﭼﻮي‪ .‬ﺗﻞ ﺷﻨﻪ‬
‫ﺧﺎوري ﺗﻪ ﭘﻮښ ورﮐﻮي ﺧﺎوره‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ د ﮑﻼ ﺗﺮ ﻨ‬
‫ﮐﻠﮑﻪ او ﻴﻨﮑﻪ ﺳﺎﺗﻲ او ﻫﻢ ﺧﺎوره دﺑﺎد او ﺑﺎران ﻟﻪ‬
‫ﺎﻳﻮﻧﻮﺳﻤﻪ ﺎرﻧﻪ او‬ ‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ژﻏﻮري ﮐﻪ د‬
‫اداره وﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ ﮐﺎﻓﻲ اﻧﺪازه ﺎروﻳﻮ ﻟﭙﺎره ﺧﻮراﮐﻲ‬
‫ﻣﻮاد ﺑﺮاﺑﺮوي او د ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ دﻧﻨﻪ ﮐﻲ د ﻣﺎﻟﺪاري ﺷﻐﻞ‬
‫ﮐﻮي دﻟﺒﻨﻴﺎﺗﻮ او ﻏﻮ ﻮ ﻟﻪ درﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﻮږ ﻫﻴﻮاد‬ ‫ﭘﺮﻣﺨﺘ‬
‫ﭘﻪ ﮐﻮردﻧﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎ ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻣﺨﻨﻴﻮي‪ :‬زﻣﻮږ دﻫﻴﻮاد ډﻳﺮ ﻣﺎﻟﺪاران د‬ ‫‪۶‬ـ د‬

‫ﻲ‬ ‫ﺎﻳﻮﻧﻮ دﭘﺎﻳ ﺖ او دﻫﻐﻪ ﺨﻪ دﺳﻤﻲ‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻨﻲ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ ﮐﻤﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﻟﺮي دﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ زﻳﺎﺗﻪ‬
‫ﺎﻳﻮﻧﻮ ﺗﻪ ډﻳﺮ زﻳﺎن رﺳﻮي او‬ ‫ﺮﻳﺪﻧﻪ د ﻳﻮي ﺳﻴﻤﻲ‬
‫ﭘﻪ‬ ‫د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺒﺐ ﺮ ﻲ‪ .‬ﮐﻪ دﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ‬
‫ﺳﻴﻤﻪ ﮐﻲ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺑ ﻪ ﻏﻮره ﮐ ي ﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮي ﺧﻮا ﺑﻪ‬
‫ﺎﻳﻮﻧﻮ د ﭘﺎﻳ ﺖ او دودي ﺳﺒﺐ و ﺮ ﻲ او ﻟﻪ ﺑﻠﻲ‬ ‫د‬
 ‫ﺧﻮا ﺑﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ ﮐﺎﻓﻲ اﻧﺪازه ﻏﺬاء ﺑﺮاﺑﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺧﺎروه ﺑﻪ ﻫﻢ د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ وژﻏﻮرل ﺷﻲ ‪۷ .‬ـ ﮐﺎﻧﺘﻮر‬
‫ﭘﻪ ډول ﮐﺮﻧﻪ‪ : ‬ﮐﺎﻧﺘﻮر دﺳﻠﻮب ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻲ د ﮐﺮﻧﻴﺰو‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻮ اﺟﺮاﮐﻮﻟﻮ دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﮐﺮﻟﻮ ﺗﻪ وﻳﻞ ﮐﻴ ي د ﻮړ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف د ﻏﻮﻧ ﻳﻮ ﭘﻪ ﻟﻤﻨﻮ ﮐﻲ ﭼﻲ ډﻳﺮ زﻳﺎت ﻮړ وﻧﻪ‬
‫ﻟﺮي ﮐﺎﻧﺘﻮر ﮐﺮﻧﻪ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪ .‬ﭘﻪ دي ﮐﺮﻧﻪ ﮐﻲ ﮐﻮﭼﻨﻲ‬
‫او واړه ﻟ ﺘﻲ راﻣﻨ ﺘﻪ ﮐﻴ ي او اوﺑﻪ ﻧﻪ ﭘﺮﻳ دي ﭼﻲ‬
‫ﮑﺘﻪ ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ وﮐ ي‪ .‬ﺑﻠﮑﻲ اوﺑﻪ ﭘﻪ دي ﮐﻮﭼﻨﻴﻮ‬
‫ﻟ ﺘﻴﻮ ﮐﻲ رااﻳﺴﺎرﻳ ي ﭘﻪ ﺧﺎوره ﮐﻲ داوﺑﻮ ﺟﺬب‬
‫زﻳﺎﺗﻴ ي او ﺗﺮډﻳﺮه وﺧﺘﻪ ﭘﻮري دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ داﺳﺘﻔﺎدي وړ‬
‫ﺮ ﻲ‪.‬دﮐﺎﻧﺘﻮري ﭘﻪ اﺳﺎس د ﺧﺎوري د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺨﻪ‬
‫ﻧﻴﻮل ﮐﻴ ي‪.‬‬

‫ﻧﺒﺎﺗﻲ ﮐﺮﻧﻪ‪ : ‬ﻫﻐﻪ‬ ‫ﻴﺮي ﮐﻲ‬ ‫‪۸‬ـ ﭘﻪ‬

‫ﻮړ ﻟﺮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﺑﺮﺧﻮ او‬ ‫ﻤﮑﻲ ﭼﻲ ﻟ‬
 ‫ﻴﺮو ﺳﺮه وﻳﺸﻞ ﮐﻴ ي او ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭘﮑﻲ‬
‫ﮐﺮل ﮐﻴ ي ﭼﻲ)‪(stripe cropping‬‬
‫ﻴﺮو‬ ‫ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ ي‪ .‬ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي‬
‫ﻳﺎ)‪(strip‬ﮐﻲ رﻳﺸﻘﻪ ‪،‬وا ﻪ او د‬
‫ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﻮ ﮐﺮل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﻳ ﻲ دﻳﻮي ﺧﻮا‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺒﺎﺗﺎت د ﻤﮑﻲ ﻣﺦ ﭘ ﻮي اوﻟﻪ ﺑﻠﻲ‬
‫ﺨﻪ ﺧﺎوره‬ ‫ﺨﻪ دﺑﺎد اوﺑﺎران داﻏﻴﺰو‬ ‫ﺧﻮا‬
‫ﺧﻮﻧﺪي ﺳﺎﺗﻲ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﮐﻲ د ﺟﻮارو او اﻟﻮ ﺎﻧﻮ ﮐﺮﻧﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻟﻮ ﻲ‬ ‫وﻧﻴﺴﻲ ﻧﻮ د ﺧﺎوري‬
‫ﻣﻴﻨ ﻮﻧﮑﻲ‬ ‫ﭘﺎﺗﻪ ﮐﻴ ي‪ .‬اوﭘﻪ دي ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻴﻨ ﺘﻪ را ﻲ او ﺑﻴﻼﺧﺮه ﻟ ﺘﻲ‬
‫ډوﻟﻪ )‪ (Rill‬او وﻳﺎﻟﻪ ډوﻟﻪ )‪(Gully‬‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺒﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﻻره ﻫﻮارﻳ ي‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻮﻟﻲ‬
‫ﺨﻪ ﺟﻮړي ﺷﻮي وي‬ ‫ﻣﻀﺒﻮﺗﻲ او دﺗﻴ و‬
‫او د ﭘﻮﻟﻮ ﻟﻮړواﻟﻲ زﻳﺎت وي او د اﺿﺎﻓﻲ‬
 ‫اوﺑﻮ د ﺧﻮﻧﺪي ﺳﻴﺴﺘﻢ وﻟﺮي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭘﻮرﺗﻪ‬
‫ﻴﺮو ﮐﻲ ﮐﺮل ﮐﻴﺪي‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭘﻪ داﺳﻲ‬
‫ﺷﻲ‪ .‬اﻣﺎ ﻏﻮره داده ﭼﻲ دداﺳﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ‬
‫ﺮﻧ ﻪ ﭼﻲ رﻳﺸﻘﻪ‬ ‫ﺨﻪ ﺟﻠﻮ ﻴﺮي وﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻤﮑﻲ‬ ‫او ﻳﺎ رﻳﺸﻘﻲ ﺗﻪ ورﺗﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت د‬
‫ډﻳﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻧﻴﺴﻲ ﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮړي ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮐﻮﻻي‬
‫ﺷﻲ ﭼﻲ دﺧﺎوري ډﻳﺮه ﺑﺮﺧﻪ د ﺑﺎد اوﺑﺎران‬
‫ﺨﻪ وژﻏﻮري‪.‬‬ ‫د ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫‪۹‬ـ دﺗﺮاﺳﻮﻧﻮ ﺟﻮړل‪ :‬ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﻟﺮوﻧﮑﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬

‫ﭘﻪ ﺗﺮاﺳﻮﻧﻮ ﮐﻲ ﻫﻢ ﮐﺮل ﮐﻴ ي ﭘﻪ داﺳﻲ ﺳﻴﻤﻮ ﮐﻲ د‬
‫ﻮړ ﺑﺮﺧﻼف ﻳﻮ اﻧﺪازه اوږد ﻴﺮ ﻳﺎ ﻮړي ﺑﺎﺳﻞ ﮐﻴ ي‬
‫او د ﻮړي ﺧﺎوره دﻣﻴﻼن ﭘﻪ ﺧﻼف د ﭘﻮﻟﻲ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫اﭼﻮل ﮐﻴ ي دﺑﺎران اوﺑﻪ ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﮐﻨﺪه ﻳﺎ ﻴﺮ ﮐﻲ‬
‫ذﺧﻴﺮه ﮐﻴ ي او دﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ د اﺳﺘﻔﺎدي وړ ﺮ ﻲ ﺗﺮاﺳﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺎن ﮐﻲ ﺳﺎﺗﻠﻲ ﺷﻲ ﭼﻲ ﻟﻪ دي‬
‫ﻻري داوﺑﻮ د ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﻣﺨﻪ ﻧﻴﻮل ﮐﻴ ي او ﻫﻢ د ﺧﺎوري‬
‫د ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺨﻪ ﺟﻠﻮ ﻴﺮي ﮐﻴ ي‪۱۰ .‬ـ ﻠﻲ ﮐﻨﺘﺮول‪ :‬ﺗﻴﺰي‬
‫اوﺑﻪ دﺧﺎوري ﻳﻮ او ﺑﻠﻪ ﻏﺎړه ﭘﻪ ﭼ ﮑﻲ ﺳﺮه ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﮐﻮي ددي ﻟﭙﺎره ﭼﻲ د ﺗﻴﺰو اوﺑﻮ ﺟﺮﻳﺎن ورو ﮐ و ﻧﻮ ﻻزم‬
‫ده ﭼﻲ د ﻻروﭘﻪ اوږدو ﮐﻲ ﮐﻮﭼﻴﻨﻲ ډﻳﻤﻮﻧﻪ ﺟﻮړ ﺷﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ډﻳﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ د اوﺑﻮ د ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻪ ﮐﻤﻮﻟﻮ ﮐﻲ ډﻳﺮه‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ ي‪ .‬د ﺧﻮړوﻧﻮ اووﻳﺎﻟﻮ ﻳﻮه اوﺑﻠﻪ ﺧﻮا ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫‪،‬ﺑﻮ ﻲ اووﻧﻲ ﮐﺮل د اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻣﻬﺎروﻟﻮ ﮐﻲ ﭘﻮره ﻣﺮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﻮي د ﺧﻮړوﻧﻮ او وﻳﺎﻟﻮ ﭘﻪ اﻣﺘﺪاد ﮐﻲ داوﺑﻮ د ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ورو ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﺗﻴ و ﻤﺪي او ﺳﻴﻤ ﻲ دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﺟﻮړﻳ ي ﺗﺮ ﻮ د اوﺑﻮ دﺳﺮﻋﺖ ﭘﻪ ﮐﻤﻮﻟﻮ او د ﺧﺎوري د‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﮐﻲ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ ي‪.‬‬

‫ﻫﻐﻪ ﻻزم وړاﻧﺪﻳﺰوﻧﻪ ﭼﯽ ﮐﻮﻣﮏ ﮐﻮي‬

 ‫‪۱‬ـ دا ﭼﻲ ﻨ ﻠﻮﻧﻪ دﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ او دﺧﺎوری دﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺨﻨﯧﻮی ﮐﯥ رﻏﻨﺪه رول ﻟﺮي ﻧﻮ ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻨﻪ ﮐﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻧﺪی‬
‫وړاﻧﺪﯦﺰوﻧﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻲ ‪ • .‬د ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ د اﺣﺪاث‬
‫ﻟﭙﺎره ﺧﻠﮑﻮ ﺗﻪ د ﻗﺮﺿﻲ ورﮐﻮل ‪ • .‬د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﮑﻠﻪ د‬
‫ﺧﻠﮑﻮ د ﻮوﻧﻲ او روزﻧﻲ د ﺳﻄﺤﻲ ﻟﻮړول او د‬
‫ﻴ ﻧﻴﺰو ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺮﮐﺰوﻧﻪ ﭘﺮاﻧﺴﺘﻞ ‪ • .‬د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻗﻄﻊ‬
‫ﮐﻮﻟﻮ ﻧﺎﻏﻪ اﻳ ﻮدل ‪ ،‬د ﻫﻐﻮي د ﺳﺎﺗﻨﻲ ﻟﭙﺎره د ﻗﻮﻣﻲ‬
‫ﺷﻮرا ﺎﻧﻮ ﺟﻮړوﻧﻪ او ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﺎﻓﺬول او ﻋﻤﻠﻲ ﮐﻮل ‪ • .‬د‬
‫ﻨ ﻠﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮ د ﻗﺎﭼﺎق د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره د ادارو‬
‫ﻣﺆﻇﻔﻮل او د ﻨ ﻞ ﻟﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻨﻮ ﺳﺮه اﻣﻨﻴﺘﻲ ﮐ ﻳﻮ د‬
‫اړﻳﮑﻮ ﻴﻨ ﻮل ‪۲ .‬ـ داﭼﻲ ﺳﻴﻼب ﻳﻮه ﻧﺎوړه ﻃﺒﻌﻲ ﭘﻴ ﻪ‬
‫ده او ﻫﺮ ﮐﺎل دډﻳﺮو اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ژوﻧﺪ د ﺧﻄﺮ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ‬
‫ﮐﻮي ﻧﻮ د ﺳﻴﻼب د ﮐﻤ ﺖ ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻧﺪي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ‬
‫اﺟﺮاء ﺷﻲ‪ • :‬دﮐﺎﻧﺎﻟﻮﻧﻮ وﻳﺴﺘﻞ • دﺑﻨﺪوﻧﻮ د ﺳﺮﭼﻴﻨﻮ‬
‫ﺳﺎﺗﻞ • د ﻨ ﻠﻮﻧﻮ ﺨﻪ ﺳﺎﺗﻨﻪ • دﺳﻴﻼب د ﺧﻄﺮ ﭘﻪ اړه‬
‫ﺑﺎﻧﺪي ﻋﺎﻣﻪ ﭘﻮﻫﺎوي‬
 ‫ﺳﺮﭼﯿﻨﯥ‬
‫‪.۱‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﯽ‪.‬ﺧﺪاﻳﺪاد‪،.‬اﺳﻤﻌﻠﻲ‪.‬اﺑﺎذر‪۱۳۹۰).‬ه‬
‫ش(‪.‬آﺑﺨﻴﺰداري وﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎک‪.‬ﻣﺤﻘﻖ اردﺑﻴﻠﯽ‪).‬ص‪۴۵۸‬‬
‫ـ‪.( ۴۶۰‬‬

‫‪.۲‬ﻫﺎﺷﻤﻲ‪.‬ﻣﺤﻤﺪﺣﻨﻴﻒ‪ ۱۳۹۵).‬ه ش(‪.‬دﺧﺎوري ﺗﺨﺮﻳﺐ‬

‫اودﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐﮑ ﺗﻴﺎ‪.‬ﺷﻴﺦ زاﻳﺪﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪،‬زراﻋﺖ‬
‫ﭘﻮﻫﻨ ﯽ‪،‬ﺧﻮﺳﺖ‪).‬ص‪۶.‬ـ‪.(۳۴‬‬

‫‪.۳‬ﺣﺴﻴﻨﯽ‪.‬ﺳﮑﻨﺪر‪۱۳۸۹).‬ه ش(‪.‬داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻨ ﻠﻮﻧﻪ او‬

‫داوﺑﻮ زﻳﺮﻣﯥ‪.‬ﭘﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن ﮐﯥ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫دﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮدﻣﻨﺒﻊ ﻣﺮﮐﺰ)‪).(ACKU‬ص‪.(۱۳،۱۴.‬‬

‫‪.۴‬ﻧﻴﺎزی‪.‬ﺣﻔﻴﻆ ا ‪۱۳۹۶).‬ه ش(‪.‬دﻣﻬﺘﺮﻻم‬

‫ﺎردﻟﺮ ﻴﻨﻮﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻮ ﭘﻴﮋﻧﺪﻧﻪ‪.‬ﻟﻐﻤﺎن ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪).‬ص‪.(۹.‬‬
 ‫‪.۵‬ﺣﻤﻴﺪي‪.‬اﺗﻞ‪۱۳۹۱).‬ه ش(‪.‬د ﻨ ﻞ اﺣﺪاث‬
‫ﻟﮑﭽﺮﻧﻮټ‪.‬ﺳﻴﺪﺟﻤﺎﻟﺪﻳﻦ ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن‪).‬ص‪۱.‬ـ‪.(۴‬‬

‫‪ http:// www.google .۶‬ﺷﺒﮑﻪ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪.‬‬

‫"?‪https://ps.wikipedia.org/w/index.php‬‬
‫‪&oldid=2‬د_ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻮ_ﭘﻪ_ﻣﺨﻨﻴﻮي_ﮐﯽ_د_ ﻨ ﻠﻮﻧﻮ_رول=‪title‬‬
‫‪ "26236‬ﻧﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮی‬

‫وروﺳﺘﯽ ﻞ ‪ ۲‬ﮐﺎﻟﻮﻧﻪ ﻣﺨﮑﯥ د ‪ CommonsDelinker‬ﻟﺨﻮا ﺳﻢ ﺷﻮی‬

‫دا ﭘﺎ ﻪ د ‪ CC BY-SA 3.0‬ﺳﺮه ﺳﻢ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻻﺳﺮﺳﻲ ﮐﯥ ده‪.‬‬