‫دﭘﻴﺴﻮﭘﺎړﺳﻮب )اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن(‬

‫ﻟﻴﮑﻮﻧﮑﻲ‪ :‬وﻟﻲ ﺧﺎن ﺷﺒګﻴﺮ‬

‫ﭘﺎړﺳﻮب )اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن( د ﻧﻨﻨﯽ زﻣﺎﻧﯥ ﻳﻮﻩ ﻧړﻳﻮاﻟﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ دﻩ‪،‬ﭘﺪې ﭘﺎﻧګﻮاﻟﻴﺰﻩ ﻧړۍ ﮐﯥ هﻴڅ ﻳﻮداﺳﯥ‬
‫هﻴﻮاد ﻧﻪ ﺗﺮ ﺳﺘﺮګﻮ ﮐﻴږي ﭼﯥ اﻗﺘﺼﺎد ﻳﯥ د ﭘﺎړﺳﻮب ﭘﻪ ﺑﻴﻤﺎرۍ ﻧﻪ وي اﺧﺘﻪ ‪،‬ﻟﻪ هﻤﺪې ﮐﺒﻠﻪ د‬
‫ﭘﺎړﺳﻮب ﻟﻪ ﮐﻠﻤﻲ ﺳﺮﻩ ﻧﻪ ﻳﻮازي داﻗﺘﺼﺎد ذدﻩ ﮐړﻳﺎﻻن ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺮ ډﯦﺮﻩ ﺣﺪﻩ ﻋﺎم وګړي هﻢ ﺑﻠﺪ دي ‪،‬او‬
‫د ﭘﺎړﺳﻮب ﻟﻪ ﻣﺎﻧﺎاو ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﻳﻮرﻧګ ﻧﻪ ﻳﻮرﻧګ اﺷﻨﺎﻳﻲ ﻟﺮي‪ .‬داﭼﯥ‬
‫د ﻟﻮي اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺎﺳﺘﻮﻧﻮ اوﺗګﻼرو ﻳﻮﻩ ﺧﻮارﻩ ﻣﻬﻤﻪ ﻣﻮﺧﻪ د ﻧﺮﺧﻮﻧﻮ ﭘﺎﻳﺪاري ﻳﺎ د ﭘﺎړﺳﻮب څﺎرل‬
‫اوﮐﻨﺘﺮول ګڼﻞ ﮐﻴږي ﻧﻮ ﻏﻮاړم ﭘﺪې ﺗﻨګﻪ او ﻟﻨډﻩ ﻟﻴﮑﻨﻪ ﮐﯥ ﺑﻪ د ﭘﺎړﺳﻮب دراﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐﻴﺪو ﭘﻪ‬
‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ‪،‬ډوﻟﻮﻧﻮ اود ﮐﻨﺘﺮول ﭘﻪ ﻻرو ﭼﺎرو رڼﺎ واﭼﻮؤ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﺳﺎدﻩ ژﺑﻪ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ټﺎﮐﻠﯥ ﻣﻮدﻩ ﮐﯥ د ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ دﺑﻴﻮ ټﻮﻟﻴﺰ ﻟﻮړواﻟﯽ را ﭘﻴﮋﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ ﻣﻮټﺮ‪،‬وﭼﻪ ډوډۍ‪،‬ﮐﺎﻟﻲ‪،‬رﺳﺘﻮراﻧﺘﻮﻧﻪ او داﺳﯥ ﻧﻮر ورځ ﺗﺮ‬
‫ﺑﻠﯥ ګﺮاﻧﻴږي؛ ﭘﻪ روښﺎﻧﻪ ﺗﻮګﻪ وﻳﻠﯽ ﺷﻮ ﭼﯥ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ هﻐﻪ وﺧﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐﻴږي ﭼﯥ دﭘﻴﺴﻮ‬
‫ارزښﺖ ﮐﻢ ﺷﻲ او دارزښﺖ دﻏﻪ ﮐﻤﻮاﻟﯽ د ﭘﻴﺴﻮ د ﭘﯧﺮ ځﻮاﮎ )دراﻧﻴﻮﻟﻮ وړﺗﻴﺎ ( ﮐﻤﻮي ﭼﯥ ﻣﻌﻤﻮﻵ‬
‫ﻻﻣﻞ ﻳﯥ دډﯦﺮو ﭘﻴﺴﻮ ﺷﺘﻮن ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﮐﻮي‪،‬ﻳﻌﻨﯥ ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﺎرﮐﻴټ ﮐﯥ د ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻠﻪ ﭘﻴﺴﯥ ډﯦﺮې ﺷﻲ ﻧﻮ دﺑﻴﻮ ﭘﻪ ﻟﻮړواﻟﻲ ﻣﻨﺘﺞ ﮐﻴږي ‪،‬دﺑﻴﻮ دﻏﻪ ﻟﻮړواﻟﯽ او دﭘﻴﺴﻮ دارزښﺖ‬
‫ﮐﻤښﺖ ﺗﻪ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن واﻳﻲ‪.‬‬
‫دﭘﺎړﺳﻮب ﭘﻪ هﮑﻠﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮهﺎﻧﻮ ﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻮرﯼ داﺳﯥ ﮐﻮم ﻣﻌﻴﺎري ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺪي وړاﻧﺪې ﮐړﯼ ﭼﯥ‬
‫ټﻮل اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮهﺎن د ﭘﺮې ﻳﻮﻩ ﺧﻮﻟﻪ وي ‪،‬ګڼﻮ اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮهﺎﻧﻮ رﻧګ رﻧګ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ ﮐښﻠﻲ ﭼﯥ‬
‫ﻏﻮرﭼﺎڼ ﻳﯥ داﺳﯥ دي‪:‬‬

‫ﻓﺮوﻓﻴﺴﻮر ﮐﺮاوﺗﺮ ﻳﯥ ﭘﻪ اړﻩ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ ‪:‬‬

‫‪i‬‬
‫"هﻐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﯥ دﭘﻴﺴﻮ دارزښﺖ ﭘﻪ ﮐﻤﻮاﻟﻲ ﻣﻨﺘﺞ ﮐﻴږي ‪،‬ﻳﻌﻨﯥ ﺑﻴﯥ ﻟﻮړﻳږي "‬
‫ﭘﻮرﺗﻨﯽ ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻢ ﭘﻪ ﺗﺠﺮﺑﻮي ﻟﺤﺎظ ﺳﺘﻮﻧﺰﻩ ﻟﺮي ‪،‬ځﮑﻪ ﻧﻮﻣﻮړﯼ ﺑﺎور ﻟﺮي ﭼﯥ دﻧﺮﺧﻮﻧﻮ ﻟﻮړواﻟﯽ‬
‫د ﭘﺎړﺳﻮب زﯦږﻧﺪﻩ دﻩ ﭼﯥ داﻗﺘﺼﺎد ﻟﭙﺎرﻩ ﻣﻀﺮ ﺗﻤﺎﻣﻴږي‪،‬ﺧﻮ داﺳﯥ ﻧﺪﻩ ځﮑﻪ ﭘﻪ ﻣﻨځﻨﻲ ﺗﻮګﻪ‬
‫اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن داﻗﺘﺼﺎدي ودې ﭘﺎﻳﻠﻪ ﺑﺎﻟﻠﯽ ﺷﻮ‪،‬ﭼﯥ دﺧﻠﮑﻮ دﭘﯧﺮ وړﺗﻴﺎ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﮐﻮي او داﻗﺘﺼﺎد ﻟﭙﺎرﻩ‬
‫ﺳﺎﻟﻢ دﯼ ﻧﻪ ﻣﻀﺮ ‪.‬‬

‫ﻳﻮ ﺑﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮﻩ ﻓﺮوﻓﻴﺴﻮر هﺎوټﺮي اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن داﺳﯽ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﯼ ‪:‬‬

 ‫‪٫٫‬دزﻳﺎﺗﻮ ﭘﻴﺴﻮ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﺗﻪ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن واﻳﻲ ‪،ii‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻢ ﻧﯧﻮﮐﻪ ﮐﻴږي ﭼﯥ هﺎوټﺮې ﻟﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﭘﻴﺴﻮ ﻧﻪ څﻮﻣﺮﻩ ﻣﺮاد دي ﻳﻌﻨﯥ څﻮﻣﺮﻩ‬
‫ﭘﻴﺴﻮ ﺗﻪ ﻣﻮﻧږ ﻟﻪ ﺣﺪﻩ زﻳﺎﺗﯥ ﭘﻴﺴﯥ وﻳﻠﯽ ﺷﻮ‪ ،‬ﭘﺲ دﻏﻪ ﻟﻪ ﮐﻨډو اﻳﺨﻮا ﭘﻴﺴﻮ ﺗﻌﻴﻦ ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻦ دي ‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﺑﺮوﻣﺎن ﺑﻞ اﻗﺼﺘﺎد ﭘﻮﻩ ﭘﺪې ﺑﺎور وؤ ﭼﯥ دﺑﻴﻮ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻮﻣﻠړ ﮐﯥ ﻣﺘﻮاﺗﺮ زﻳﺎﺗﻮاﻟﯽ ﺗﻪ‬
‫اﻧﻔﻼﺳﻴﻮان واﻳﻲ‪ .‬هﻤﺪې ﺗﻪ ورﺗﻪ ﭘﻪ ﺳﻠګﻮﻧﻮ ﺗﻌﺮﻳﻔﻮﻧﻪ وړاﻧﺪې ﺷﻮي دي ‪،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐﯥ‬
‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن دوﻩ دودﻳﺰ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﯥ دﭘﻴﺴﻮ ﺑﯥ اﻧډوﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ او ﭘﻪ دوهﻤﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﯥ دﺑﻴﻮ ﻟﻮړواﻟﯽ ﭼﯥ د ﻟﻮﻣړﯼ ﻣﺮﺣﻠﯥ زﻳږﻧﺪﻩ ﺑﻠﻞ ﮐﻴږي دﭘﺎم وړ ټﮑﻲ دي ‪.‬‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫داﭼﯥ دﭘﺎړﺳﻮب اﺧﻴﺮﯼ ﭘﺎﻳﻠﻪ د ﺑﻴﻮ ﻟﻮړﻳﺪل راښﻴﻲ‪،‬ﺧﻮ دﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ دﺑﻴﻮ ﻟﻮړﻳﺪل ﺑﻴﺎ د ﺷﻴﺎﻧﻮا‬
‫و ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ د ﻋﺮﺿﯥ او ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭘﻪ ﻣټ ټﺎﮐﻞ ﮐﻴږي ‪ ،‬د هﻤﺪﻏﻪ ټﮑﻲ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﯥ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮﻩ‬
‫اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن هﻐﻪ وﺧﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﮐﻴږي ﭼﯥ ﺗﻮﮐﻮ ټﻮﻟﻴﺰﻩ ﺗﻘﺎﺿﺎﭘﺮ ټﻮﻟﻮ ﺷﺘﻪ ﺗﻮﮐﻮ ور واوړي‬
‫ﻳﻌﻨﯥ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻋﺮﺿﯥ ﺗﻘﺎﺿﺎ ډﯦﺮﻩ ﺷﻲ ‪،‬ﭼﯥ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ د ﺟﻨګ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ‪ ،‬دﭘﻼﻧﻮﻧﻮ د ﭘﻠﯥ ﮐﻴﺪو ﭘﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐﯥ او هﻤﺪارﻧګﻪ د ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژي دﭼټﮑﯥ ودې ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐﯥ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻮي دي‪.‬‬

‫دﭘﺎړﺳﻮب دوﻩ ﻋﻤﺪﻩ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﺷﻮي ﻋﺒﺎرت دﯼ ﻟﻪ‪:‬‬

‫‪-:١‬دﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ د ﺗﻘﺎﺿﺎ ډﯦﺮښﺖ‬

‫‪ -:٢‬د ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ د ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻤښﺖ‬
‫ﭘﻪ دودوﻳﺰﻩ ﺗﻮګﻪ د ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ دﺗﻘﺎﺿﺎ ډﯦﺮښﺖ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎرت دﯼ ﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ -:١‬ددوﻟﺖ او ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺳﮑﺘﻮر وﻧﻮ د ﻟګښﺘﻮﻧﻪ ډﯦﺮواﻟﯽ‬
‫‪ -:٢‬د ﺻﺎدراﺗﻮ دﺣﺠﻢ زﻳﺎﺗﻮاﻟﯽ‬
‫‪ -:٣‬د ټﮑﺴﻮﻧﻮ ﮐﻤﻮاﻟﯽ‬
‫‪-:۴‬ددوﻟﺖ ﻟﺨﻮ د ﮐﻮرﻧﻲ اﺧﺴﺘﻞ ﺷﻮؤ ﭘﻮروﻧﻮ ﭼټﮑﻪ ورﮐړﻩ‬
‫‪-:۵‬د ﻧﻔﻮس ﭼټﮑﻪ ودﻩ‬
‫‪-:۶‬ﺑﯥ ﻗﺎﻧﻮﻧﻪ ﻣﺎرﮐﻴټ )ﺗﻮر ﻣﺎرﮐﻴټ(‬
‫‪-:٧‬دﺑﻮدﺟﯥ ﮐﺴﺮ او‬
‫داﺳﯥ ﻧﻮر‬

‫هﻤﺪارﻧګﻪ هﻐﻪ ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﭼﯥ د ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﭽﻪ را ټﻴټﻮي ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ‪:‬‬

 ‫‪-:١‬دﺗﻮﻟﻴﺪ دﻓﮑﺘﻮرﻧﻮ ﮐﻤﻮاﻟﯽ )ﻟﮑﻪ ځﻤﮑﻪ‪،‬ﮐﺎرګﺮ‪،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪،‬ﺧﺎم ﻣﻮاد‪(...‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ دﻳﻮﻩ هﻴﻮاد اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻴﺴﺘﻢ دﺗﻮﻟﻴﺪ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻓﮑﺘﻮرﻧﻪ ﻟﻪ ﮐﻤښﺖ ﺳﺮﻩ ﻻس اوګﺮﻳﻮان وي‬
‫‪،‬ﻧﻮ ﻃﺒﻌﯽ دﻩ ﭼﯥ ﺗﻮﮐﯥ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ ﮐﻤﻪ اﻧﺪازاﻩ ﺷﺘﻮن ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪-:٢‬ﭘﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﮑﺘﻮر ﮐﯥ ﺷﺨړې )ﻧﺎهﻢ ﻏږي(‬
‫ﭘﻪ هﻐﻪ هﻴﻮداﻧﻮ ﮐﯥ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺳﻮداګﺮﻳﺰې ټﻮﻟﻨﯥ ﭘﻴﺎوړې او ﻏښﺘﻠﯥ وي او ﭘﻪ ﺳﺎﻟﻤﻪ ﺗﻮګﻪ‬
‫ﺳﻮداګﺮﻳﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻴﺎﻳﻲ دﻏﻪ ټﻮﻟﻨﯥ داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﭘﻪ ﮐﻤﻮﻟﻮﮐﯥ رول ﻟﻮﺑﻮﻟﯽ ﺷﻲ ‪،‬ﻳﻌﻨﯥ ځﻴﻨﯥ‬
‫وﺧﺖ دځﻴﻨﻮ ﺳﺘﻮﻧﺰو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ دﻏﻪ ټﻮﻟﻨﯥ ﮐﺎرﮐﻮﻧﮑﯽ ﻻرﻳﻮﻧﻮﻧﻮ ﺗﻪ اړﺑﺎﺳﻲ ﭼﯥ دﻏﻪ وﻗﻔﻪ هﻢ د‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﭽﻪ راﮐﻤﻮي‪.‬‬
‫‪-:٣‬ﻃﺒﻌﯥ ﭘﯧښﯥ‬
‫ﻃﺒﻌﯥ ﭘﻴښﯥ هﻢ ﭘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺪې اﻏﻴﺰې ﺷﻴﻨﺪﻟﯽ ﺷﻲ دﺑﯧﻠګﯥ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ﺳﻴﻼﺑﻮﻧﻪ او وﭼﮑﺎﻟﻲ د ﮐﺮﻧﻴﺰو‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪاﺗﻮ ﮐﭽﻪ راﮐﻤﻮي ﭼﯥ د ﺧﺎﻣﻮ ﻣﻮادو او ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻮادو د ﮐﻤﺒﻮد ﺳﺒﺐ ګﺮځﻲ‬
‫‪ -:۴‬ﺑﯥ اﻧډوﻟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫دﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻮ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﻋﻴﺎﺷﻲ)ﻟﻮړې ﺳﻮﻳﯥ( ﺗﻮﮐﻮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻪ ډﯦﺮﻩ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﮐﻮل ﭼﯥ دﻏﻪ‬
‫ﺑﯥ اﻧډوﻟﺘﻮب ﭘﻪ ﻣﺎرﮐﻴټ ﮐﯥ د ﺗﻮﻟﻴﺪ د ﮐﻤښﺖ ﺳﺒﺐ ګﺮځﯽ ‪.‬‬
‫‪ -:۵‬زﻳﺮﻣﻪ ﮐﻮل‬

‫ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ ﺑﻴﯥ ورځ ﺗﺮ ﺑﻠﯥ ﻟﻮړﻳږي او ﺳﻮداګﺮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺧﺖ ﮐﯥ ﮐﻮښښ ﮐﻮي ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺎﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﺧﻮﻧﺪﯼ وﺳﺎﺗﻲ ﺗﺮ څﻮ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﮐﯥ ورﺗﻪ ډﯦﺮﻩ ګټﻪ وګړي ‪...‬دﻏﻪ ﺳﺎﺗﻨﻪ هﻢ د ﺗﻮﮐﻮ د ﮐﻤښﺖ‬
‫ﺳﺒﺐ ګﺮځﯽ ﭼﯥ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺗﻪ ﻻرﻩ هﻮاروي‪.‬‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ډوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ډوﻟﻮﻧﻪ وړاﻧﺪې ﺷﻮي ﭼﯥ ﻳﻮ څﻮ دادي‬

‫‪: 1‬ښﻮﻳﻴﺪوﻧﮑﻲ )ﻏﻮﻧځﺪﻩ( اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن )‪(Creeping inflation‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼﯥ د اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﭽﻪ دوﻣﺮﻩ زﻳﺎﺗﻪ ﻧﻪ وي او ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ډول ﺑﻴﯥ ﻟﻮړﻳږي د ښﻮﻳﻴﺪوﻧﮑﻲ‬
‫اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳږي ‪،‬ﻣﻌﻤﻮﻵ د ښﻮﻳﻴﺪوﻧﮑﻲ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن دﮐﭽﯥ ﺳﻠﻨﻪ د ‪ 3-0‬اټﮑﻞ ﺷﻮې دﻩ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺗﺠﺮﺑﻮﯼ ﻟﺤﺎظ د ﻣﺦ ﭘﻪ ﻏﻮړﻳﺪوﻧﮑﻲ اﻗﺘﺼﺎد ﻟﭙﺎرﻩ ګټﻮر دﯼ‬
‫‪- : 2‬ګښﺖ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن )‪( Walking Inflation‬‬
‫د ښﻮﻳﻴﺪوﻧﮑﻲ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ګښﺖ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺑﻴﯥ ﭘﻪ ﭼﺘګﻲ ﻟﻮړﻳږي او د اﻧﻔﻼﺳﻴﻮﻧﻪ د‬
‫ﮐﭽﯥ ﺳﻠﻨﻪ ﻳﯥ ‪ 7-4‬ﭘﻮرې اټﮑﻞ ﮐﻴږي‬
‫‪ : 3‬ﻣﻨډې وهﻮﻧﮑﯽ )ﻓﺮاري ( اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن )‪( Running Inflation‬‬
‫ﭘﻪ داډول اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﯥ ﺳﻠﻨﻪ د ﻓﺮاري اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ زﻳﺎﺗﻪ او د ‪ 8‬ﺳﻠﻨﯥ ﭘﻪ ﺣﺪودوﮐﯥ‬
‫ټﺎﮐﻞ ﺷﻮﯼ ‪،‬ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﮐﻮم هﻴﻮد ‪ running inflation‬وﻟﺮي ﺑﺎﻳﺪ اﻏﻴﺰﻣﻨﯥ ﺗګ ﻻرې ﭘﻪ ﮐﺎر‬
‫واﭼﻮي ﺗﺮ څﻮ ددﻏﻪ ﺟﺪي اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﻣﺨﻪ وﻧﻴﺴﻲ دﻏﻪ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺗﻪ ‪.‬‬
‫‪ : 4‬هﺎﻳﭙﺮ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن )‪( Hyper Inflation‬‬
 ‫دﻏﻪ ډول اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎﮎ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ګڼﻞ ﮐﻴږي ډﻳﺮ ﮐﻢ داﺳﯥ ﭘﻴښ ﺷﻮﯼ ﭼﯥ‬
‫هﻴﻮداوﻧﻪ د داﺳﯥ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺷﺎهﺪ وﯼ ‪،‬ﭘﻪ دﻏﻪ ډول اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﯥ ﺑﻴﯥ ورځ ﺗﺮ ﺑﻠﯥ ﻟﻮړﻳږي او‬
‫دﭘﻴﺴﻮ ارزښﺖ ﺑﯥ ﻟﻪ اﻧﺪازې راﻟﻮﻳږي ‪.‬اوﺧﻠﮏ راﮐړﻩ ورﮐړﻩ د ﺑﺎﻧﺪﻧۍ ﮐﺮﻧﺴۍ ﭘﻪ ﺣﺴﺎب ﺗﺮ ﺳﺮﻩ‬
‫ﮐﻮي‪ .‬ﺟﺮﻣﻨﻲ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ 1920‬د دا ډول اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﺷﺎهﺪ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻮي دي هﻤﺪارﻧګﻪ ﺑﺮازﻳﻞ او‬
‫ارﺟﻨټﻴﻦ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪ 1990‬ﮐﯥ د هﺎﻳﭙﺮ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ښﮑﺎر ﺷﻮﯼ دي‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن دﮐﭽﯥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪:‬‬

‫ددې ﻟﭙﺎرﻩ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ ټﺎﮐﻠﻲ وﺧﺖ ﮐﯥ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن اﻧﺪازﻩ او ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐړو اړﻳﻨﻪ دﻩ ﭼﯥ ﻟﻮﻣړي ﭘﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ﻧﻈﺮ ټﮑﻮ ځﺎن وﭘﻮهﻮؤ‬

‫‪:١‬دﺑﻴﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﭽﻪ‬

‫‪ :٢‬ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪد )اﻧډﮐﺲ ﻧﻤﺒﺮ(‬

‫اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن دﺑﻴﻮ د ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﭽﯥ ﺗﺪرﻳﺠﯥ زﻳﺎﺗﻮاﻟﯽ ﺗﻪ وﻳﻞ ﮐﻴږي‪،‬او ﭘﻪ ﻧﻈﺮي ډول ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻧږ دټﻮﻟﻮ‬
‫هﻐﻮ ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ ﺑﻴﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻳﻮﻩ اﻗﺘﺼﺎدﮐﯥ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮي او ﻳﺎ ﺧﺮڅﻴږي ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐﯥ وﻧﻴﺴﻮ ﺧﻮ‬
‫د زرګﻮﻧﻮ ﺗﻮﮐﻮ د ﺷﺘﻮن ﻟﻪ ﮐﺒﻠﻪ ﭘﻪ ﻋﻤﻠﻲ ډګﺮ ﮐﯥ داﺳﯥ ﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﯥ ﭼﯥ د ټﻮﻟﻮ ﺗﻮﮐﻮ ﺑﻴﯥ د‬
‫راټﻮﻟﯥ ﺷﻲ ‪،‬ځﮑﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ﭘﻠﻮﻩ ډﯦﺮ وﺧﺖ او ﻟﻪ ﺑﻞ ﻟﻮري ﻳﻮ ﻟﻮﯼ ﻣﻘﺪر ﻟګښﺖ ﺗﻪ هﻢ ﺿﺮوت دﯼ‬
‫ﺗﺮ څﻮ دﻏﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﭘﻮرﻩ ﮐړاﯼ ﺷﻮ‪،‬ﻧﻮ ﻟﻪ هﻤﺪې ﮐﺒﻠﻪ د ځﻴﻨﻮ ﺗﻮﮐﻮ او ﺗﻮﻟﻴﺪاﺗﻮ ﺑﻴﯥ ﭼﯥ زﻳﺎت‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﺮﯼ د ﻧﻤﻮﻧﯥ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﮐﻴږي ددﻏﻮ زﻳﺎﺗﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﻮﮐﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ‪1000‬زرو ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎوﺧﻮاﮐﻮ ﮐﻮرﻧﻪ ﭘﻮښﺘﻞ ﮐﻴږي ﺗﺮ څﻮ زﻳﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴﺪوﻧﮑﯽ ﺗﻮﮐﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐړي او داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن‬
‫ﮐﭽﻪ ﭘﺮې وﺳﻨﺠﻮل ﺷﻲ ‪ .‬هﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ دودﻳﺰﻩ ﺗﻮګﻪ د ‪1000-500‬ﭘﻮرې د ﺗﻮﮐﻮ او ﺧﺪﻣﺘﻮﻧﻮ ﺑﻴﯥ‬
‫ﭼﮑﻴږﯼ او ﭘﻪ ﻋﻴﻦ ورځ دﻳﻮﻩ ټﺎﮐﻠﯽ ﺗﻮﮐﻲ ﺑﻴﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ځﺎﻳﻮ ﮐﯥ ﺑﻴﻪ ﮐﻴږﯼ او اوﺳﻄﻪ ﺑﻴﻪ ﻳﯥ‬
‫ﻳﺎداښﺖ ﮐﻴږي ‪ ،‬او هﻐﻪ ﻣﺘﻮدوﻟﻮژﯼ ﭼﯥ د ﺑﻴﻮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﺮې ﺳﻨﺠﻮل ﮐﻴږﯼ د ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪد)اﻳﻨډﮐﺲ‬
‫ﻧﻤﺒﺮ( ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳږﯼ ‪،‬دﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪد ﭘﻪ ﻣټ ﮐﻮﻟﯽ ﺷﻮ د ﻳﻮټﺎﮐﻠﯽ ﺗﻮﮐﯽ د ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻴﯥ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ﻳﻮ‬
‫ټﺎﮐﻠﯽ ﮐﺎل ﮐﯥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐړو ﭼﯥ ورﺗﻪ د اﺳﺎس )ﺑﻴﺲ( ﮐﺎل وﻳﻞ ﮐﻴږي‪.‬‬

‫دﺑﯧﻠګﯥ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ﻓﺮض ﮐړﯼ دﻳﻮ ﻗﻠﻢ ﺑﻴﻪ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪) ٢٠٠٠‬ﺑﯧﺲ ﮐﺎل( ﮐﯥ اﺗﻪ اﻓﻐﺎﻧۍ وﻩ او د‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﻗﻠﻢ ﺑﻴﻪ ﭘﻪ ﮐﺎل ‪) ٢٠١٠‬ﺟﺎرﯼ ﮐﺎل( ﮐﯥ ‪ ١٢‬اﻓﻐﺎﻧۍ اټﮑﻞ ﺷﻮې دﻩ ﻧﻮ دﺟﺎرې ﮐﺎل ﺷﺎﺧﺺ‬
‫داﺳﯥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻴږي ‪:‬‬

‫دﺟﺎرې ﮐﺎل ﺑﻴﻪ‬

 ‫‪Index value =---------------------- x 100‬‬
‫د ﺑﯧﺲ ﮐﺎل ﺑﻴﻪ‬

‫‪=12/8 x100‬‬
‫‪=150‬‬

‫ﭘﻪ هﻤﺪا ډول د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺗﻮﮐﻮ ﻟﭙﺎرﻩ د ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻮو‬

‫او دﻏﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪد ﻧﻮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺑﻴﻮ ﭘﻪ اﺳﺎس ﮐﻴږي ﭼﯥ ﻳﻮ څﻮ ﻳﯽ ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ :١‬دټﻮﻟﭙﻠﻮر دﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ )هﻐﻪ ﺑﻴﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﭘﻠﻮرﻧځﻴﻮ ﮐﯥ ﮐﺎرول ﮐﻴږي(‬
‫‪-:٢‬دﺗﻮﮐﭙﻠﻮردﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ )هﻐﻪ ﺑﻴﯥ ﭼﯥ د ﭘﺮﭼﻮن ﺗﻮګﻪ ﻳﯥ ﻣﻮﻧږ راﻧﻴﺴﻮ‬
‫‪ -:٣‬د ﺗﻤﺎم ﺷﺪ دﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ )هﻐﻪ ﺑﻴﯥ ﭼﯥ ﺗﻮﻟﻴﺪوؤﻧﮑﯽ ﺗﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﻮې وي (‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﭽﻪ )‪(Inflation Rate‬‬

‫ﻓﺮض ﮐړﯼ ﻣﻮﻧږ د ټﻮﻟﭙﻠﻮر ﺑﻴﯥ ﺷﺎﺧﺺ )‪ (whole sale prices‬ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐﯥ ﻧﻴﺴﻮ اود ﺑﯧﺲ ﮐﺎل‬
‫اود ﺟﺎرﯼ ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪدوﻧﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻩ ﻋﺒﺎرت دي ﻟﻪ ‪150‬او ‪ 160‬ﻧﻮ اد اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن‬
‫ﮐﭽﻪ ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ‬

‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﭽﻪ‬

‫‪ = P1‬دﺟﺎري ﮐﺎل د ﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ‬

‫‪ = P0‬د ﺑﯧﺲ ﮐﺎل دﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ‬

‫ﻣﺜﻶ ﮐﻪ د ﺗﻴﺮ ﮐﺎل د ﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ ‪150‬او دﺳږ ﮐﺎل دﺑﻴﻮ ﺷﺎﺧﺺ ‪ 160‬ﻓﺮض ﮐړو ﻧﻮ اﻧﻔﻼﺳﻴﻮن‬
‫ﮐﭽﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻪ ﻟﻪ‬
 ‫داﻧﻔﻼﺳﻴﻮن ﮐﭽﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ د ﮐﺎل ‪،‬ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ‪،‬ﻳﺎ اوﻧۍ ﭘﻪ ﺑﻨﺴټ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻴږي ﮐﻪ ﻣﻮﻧږ وﻏﻮاړو دﺛﻮر‬
‫دﻣﻴﺎﺷﺘﯥ دﭘﺎړﺳﻮب ﮐﭽﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐړو ﻧﻮ د د ﺳږﮐﺎل د ﺛﻮر دﻣﻴﺎﺷﺘﯥ ﺑﻴﯥ د ﺗﯧﺮ ﮐﺎل دﺛﻮر دﻣﻴﺎﺷﺘﯥ‬
‫ﺳﺮﻩ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ ﮐﻮو او ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺎر اﺧﻠﻮ‪.‬‬

‫‪i‬‬
‫‪Crowther,g,An outline of money p. 107‬‬
‫‪ii‬‬
‫‪Hawtrey ,R.G.,Trade and credit ,p.95‬‬