‫دﺗﺼﻮف څﻠﻮرم ﻣﻘﺎم ﺻﺒﺮ ‪:‬‬

‫ﺻﺒﺮ ﭘﻪ اﺳﻼم ﻛﯥ ﻋﻤﻮﻣﺎً او ﭘﻪ ځﺎﻧګړي ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺗـﺼﻮف ﻛـﯥ ﻟـﻮى ﻣﻘـﺎم ﻟـﺮي‬
‫ځﻜﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﻛﯥ څﻮ څﻮ وارې ﻟﻪ ﺻﺒﺮ څﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﺷﻮي ده او ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ ﻳـﯥ اﻣـﺮ‬
‫ﻛړى دى او ښﻪ ﻳﯥ ﺑﻠﻠـﻰ ﻟﻜـﻪ ﭼـﯥ ﻓﺮﻣـﺎﻳﻲ ‪ )) :‬وﺻـﺒﺮو ﻣـﺎ ﺻـﺒﺮك اﻻ ﺑـﺎ اﷲ (( ژﺑـﺎړه ‪:‬‬
‫ﺻﺒﺮ وﻛړه او ﺳﺘﺎ ﺻﺒﺮ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻮر ﭘﻪ ﻫﻴڅ څﻴﺰ ﻧﻪ دى ‪.‬‬
‫ﻳﺎ داﭼﯥ ﻓﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ )) :‬اﻧﻤﺎ ﻳﻮﻓﻲ اﻟﺼﺎﺑﺮﻳﻦ اﺟﺮﻫﻢ ﺑﻐﻴﺮ ﺣـﺴﺎب (( ﻳﻌﻨـﯥ ﭘـﻪ رښـﺘﻴﺎ ﺳـﺮه‬
‫ﺻﺒﺮ ﻛﻮوﻧﻜﻮ ﺗﻪ ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ورﺳﺮه وﺷـﻲ ﭘـﻮره اﺟـﺮ او ﻛﺎﻣﻠـﻪ ﺛـﻮاب ورﻛـﻮل‬
‫ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﻣـﺎ ﭘـﻪ ﺑـﺼﺮه ﻛـﯥ ﻟـﻪ اﺑـﻦ ﺳـﺎﻟﻢ څﺨـﻪ دﺻـﺒﺮ ﭘـﻪ ﺑـﺎب‬
‫ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﻛړه او ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ځﻮاب ﻛﯥ راﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ ﺻـﺒﺮ ﭘـﻪ درې ډوﻟـﻮ دى ‪ :‬ﻣﺘـﺼﺒﺮﻳﻦ‬
‫‪ ،‬ﺻﺎﺑﺮﻳﻦ او ﺻﺒﺎر ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺼﺒﺮﻳﻦ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺧﻠﻚ دي ﭼﯥ ﻛﻠﻪ د ﻧﻔﺲ ﭘﻪ ﻏﻮښـﺘﻠﻮ ﻏـﺎﻟﺒﻴږي او د ﺧـﺪاى ﭘـﺎك د‬
‫رﺿﺎ د ﭘﺎره دﻧﻔﺲ ﭘﻪ ﺧﻼف ﻛﺎر ﻛﻮي او ﻛﻠﻪ داﺳﯥ ﭘﻴښﻴږ ي ﭼﯥ د ﻧﻔـﺲ ﻏﻮښـﺘﻨﯥ ﭘـﺮې‬
‫زورورې وي او ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻟﻰ ﭼﯥ دﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ او ﺻﺒﺮ وﻛړي ‪.‬‬
‫‪ :‬ﻫﻐــﻪ ﻛــﺴﺎن دي ﭼــﯥ دﺧــﺪاى ) ج ( ﭘــﻪ ﻻ ر ﻛــﯥ ﺧــﺎص د ﺧــﺪاى ) ج ( د ﭘــﺎره د‬ ‫ﺻــﺎﺑﺮﻳﻦ‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﻜﻠﻴﻔﻮﻧﻮ ﺗﻪ اوږه ﻻ ﻧﺪ ې ﻛﻮ ي ﺑﯥ ﻟـﻪ ﺟﺰﻋـﯥ ﻓﺰﻋـﯥ ) ﺷـﻮر و ﻓﺮﻳـﺎد ( ‪ ،‬ﺗﻨـډارو ‪،‬‬
‫ژړا او واوﻳﻼ څﺨﻪ د ﺧﺪاى ﭘﺎك اﻣﺮ ﺗﻪ ﻏﺎړه ږدي او ﻛﻮم ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﻪ ﻛﻮي ‪.‬‬
‫ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي ﻛﻴﺴﻪ ﻛـﻮي ﭼـﯥ ‪ )) :‬ﻳـﻮه ورځ د ﻳـﻮه رﻧځـﻮر ﭘﻮښـﺘﻨﯥ ﺗـﻪ وﻻړم ‪ ،‬ﻛﻠـﻪ‬
‫ﭼﯥ زه ورﻧـﻨﻮﺗﻢ ﻟﻪ ﻣﺎ ﺳﺮه ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﺧﺒـﺮو ﭘﻴـﻞ وﻛـړ او ﭘـﻪ دې ﻣـﻨځ ﻛـﯥ ﻳـﯥ ﭘـﻪ ځګﻴـﺮوى‬
‫وﻛړ ﻧﻮ ﻣﺎ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ‪ ] :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ وﻫﻠـﻮ ﺗـﻪ ﻳـﯥ ﻃﺎﻗـﺖ وﻧﻜـړي ﭘـﻪ ﻣﺤﺒـﺖ ﻛـﯥ ﻳـﯥ‬
‫رښﺘﻴﺎﻧﻰ ﻧﻪ دى ‪ [ .‬دې رﻧځﻮر راﺗﻪ ووﻳﻞ ‪ )) :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼـﯥ ﻟـﻪ وﻫﻠـﻮ ټﻜﻮﻟـﻮ څﺨـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ﻟﺬت او ﺧﻮﻧﺪ واﻧﻪ ﺧﻠﻲ ﭘﻪ ﻣﺤﺒﺖ او دوﺳﺘۍ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺻﺎدق او رﻳښﺘﻨﻰ ﻧﻪ دى ‪(( .‬‬
‫ﺻﺒﺎر ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن دي ﭼﯥ دﺧﺪاى ) ج ( ﭘﻪ ﻻ ره ﻛﯥ دﺧﺪاى ) ج ( دﭘﺎره دﺧﺪاى ﭘﺎك‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ او ﻛﻮﻣﻚ ﺻـﺒﺮ ﻛـﻮي او ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ دژوﻧـﺪ ټـﻮل ﻏﻤﻮﻧـﻪ ‪ ،‬دردوﻧـﻪ ‪ ،‬رﻧځﻮﻧـﻪ او‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺘﻮﻧﻪ ورﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻲ ‪ ،‬دوي ﭘﺮې ﭘﺮوا ﻧﻪ ﻛﻮي ‪ ،‬رﻧګ ﻳﯥ ﻧﻪ ﺑﺪﻟﻴږي او ﻧﻪ ﻳﯥ‬
‫ﭘﻪ اﺧﻼ ﻗﻮ روﺣﻴﺎﺗﻮ ښﻜﺎره او ﭘټﻮ ﺧﻮاﺻﻮﻛﯥ ﻛﻮم ﺑﺪﻟﻮن راځﻲ ‪.‬‬
‫د ﺻﺒﺮ دا ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻴﻠﻲ ﭘﻪ دې ﻻ ﻧﺪﻳﻨﻴﻮ اﺷﻌﺎرو ﻛﯥ داﺳﯥ ښﻜﺎره ﻛړى ده ‪:‬‬
‫ﻗﺪ ﻗﺮا ﻫــﺎ ﻣﻦ ﻟﻴﺲ ﻳﺤﺴﻦ ﻳﻘﺮا‬ ‫ﻋﺒﺮات ﺧﻄﻄﻦ ﻓـﻲ اﻟﺨـﻂ ﺳــﻄﺮا‬

‫‪26‬‬
 ‫و ﺧــﻮف اﻟــﻔـــﺮاق ﻳـﻮرث ﺿــﺮا‬ ‫ان ﺻﻮت اﻟﻤﺤﺐ ﻣﻦ اﻟـﻢ اﻟﺸﻮق‬
‫ﻓـﺼﺎح اﻟﻤﺤـﺐ ﺑﺎاﻟﺼـﺒﺮ ﺻـﺒﺮا‬ ‫ﺻﺎﺑﺮاﻟﺼﺒﺮ ﻓﺎ ﺳﺘﻐﺎث ﺑﻪ اﻟــﺼﺒﺮ‬
‫ژﺑﺎړه ‪ :‬اوښﻜﻮ دې ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﺎﻧﺪې داﺳﯥ ﺧﻂ وﻟﻴﻜﻪ دﻫﻐﻮ ﭼﯥ ﻟﻴﻚ او ﻟﻮﺳﺖ ﻳﯥ ښﻪ ﻧـﻪ‬
‫وه زده ﻫﻐﻮ ﻫﻢ وﻟﻮﺳﺘﻰ ﺷﻮ ‪.‬‬
‫دﻋﺎﺷﻖ ﻏږ او آواز د ﺷﻮق ﻟﻪ درده او د ﺟﺪاﻳﻰ او ﺑﻴﻠﺘﻮ ن ﻟﻪ وﻳـﺮې دوﻣـﺮه ﺗُﻨـﺪ او ﺗﻴـﺰ‬
‫دى ﭼﯥ د اذﻳﺖ او ﺿﺮر ﺳﺒﺐ ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﺻﺒﺮﺳﺮه ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ وﻛړه ﻧﻮﺻﺒﺮدده ﻟﻪ ﻻ ﺳﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ) ﺷﻜﺎﻳﺖ او ﻓﺮﻳﺎد (‬
‫وﻛړ ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻪ ﺻﺒﺮ ﺑﺎﻧﺪې ﻏږ وﻛړ ﭼﯥ اى ﺻﺒﺮه ! ﺻﺒﺮ وﻛړه !‬

‫دﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ څﺮګﻨﺪوﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه ارواښﺎد ګﻞ ﭘﺎﭼﺎ )) اﻟﻔﺖ (( د ﺻﺒﺮ ﻣﺎﻧﺎ‬
‫داﺳﯥ ﻛړى ده ‪:‬‬
‫)‪(١‬‬
‫د اوﻻ د ﭘﻪ ﻣــړﻳﻨـﻪ ږﻳــﺮه ﻧـﻪ ﺷــﻜﻮل دي‬ ‫ځﻴﻨﯥ واﻳﻲ ﺻﺒــﺮ ﻏــﻢ ﻛﯥ ﻧﻪ ژړل دي‬
‫ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻴﻮﻛﯥ د ﺧﭙﻞ ځﺎن ﻧﻪ ﺑﺎﻳﻠﻞ دي‬ ‫ﻛﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻌﻨﻰ ﻳﯥ ﻏﻮاړى زﻣﺎ ﺟﺎﻧﻪ‬

‫)‪(٢‬‬
‫ﺻﺎﺑﺮ ﻧﻪ دى ﻛﻪ زﺣـﻤﺖ ﻧﻪ څﻮك وﻳﺮﻳږي ﻳﺎ ﻫــﺮ ﺷــﻰ ﺗﻪ ﻟـﻜﻪ ووړﻛـﻰ ﻫـﻮﺳـﻴږي‬
‫ﺑﯥ ﺻﺒﺮي ده ﭼﯥ ﺑﯥ ځﺎﻳﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻛړي ﻳﺎڅﻮك زﻳﺎت ﻟﻪ ﺿﺮورﺗﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻴږي ) ‪( ١‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د روښﺎﻧﻲ دورې دﻳﻮان ﻟﺮوﻧﻜﻰ ﺳـﺘﺮ ﺷـﺎﻋﺮ دوﻟـﺖ ﻟـﻮاڼﻰ دﺻـﺒﺮ ﭘـﻪ ﻫﻜﻠـﻪ‬
‫داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫ﭘﺮ ﻛﺮﻳﻢ رﺣﻴﻢ ﺳﺘﺎ ﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﺑﻞ ﻏﻤﺨﻮار ﻫﻴڅ ) ‪( ٢‬‬ ‫ﭘﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﭙﻞ ﺻﺒﺮ ﺷﻜﺮ ﻛړه راﺿﻲ ﺷﻪ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬د اﺳﺘﺎد اﻟﻔﺖ ﻛﻠﻴﺎت ‪ ٢٦٩ ،‬ﻣﺦ‬
‫) ‪ ( ٢‬د دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻲ دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ٤٣ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻰ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ د ﻧﺎ ﺻﺒﻮره اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬
‫ﻧﺎ ﺻﺒﻮر ﺑﯥ ﻗﻨﺎﻋﺘﻪ ﺧـﻮار ګﺪاى وي‬
‫)‪( ١‬‬ ‫ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﻛﻪ زﻳﺎت ﺗﻮاﻧګﺮ وي ﻟﻪ ﻗﺎروﻧﻪ‬

‫‪27‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻫﻢ دﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ او ﻧﺒﻮي ﺣﺪﻳﺜﻮ ﭘﻪ رڼﺎ ﻛﯥ د ﺻﺒﺮ ﭘـﻪ ﻫﻜﻠـﻪ داﺳـﯥ‬
‫وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫ﭘـــﻪ ﺑــــﻼ ﺗـــﺮ ﻫــــﺮه څــﻴــــــﺰه‬ ‫ﺻﺒﺮ ډﯦﺮ ښــﻪ دى ﻋﺰﻳﺰه‬
‫ﻣﻞ دى ﺧﺪاى ) ج ( د ﺻﺎﺑﺮاﻧﻮ‬ ‫ﺻﺒﺮ ډﯦﺮ ښﻪ دى ﻳﺎراﻧﻮ‬
‫ﻇـﻔـﺮ ﻣﻮﻣﻲ وروﺳﺘﻪ وړاﻧﺪي‬ ‫ﻫﺮ ﺳړى ﭼﯥ ﺻﺒﺮ ﻛﺎﻧﺪي‬
‫څــﻮك ﭼــﯥ ﺻﺒﺮ ﻛـﺎ ﭘـﺮې وﻳــﺎړي‬ ‫ﺧﺪاى ) ج ( ﺻﺎﺑﺮدى ﺻﺒﺮﻏﻮاړى‬
‫زړه ﭘــټــﻰ دى ﺻــﺒــــﺮ اﺑـــــــﺮ‬ ‫د ﻓــﺮخ ﻣــﻔﺘــﺎح دى ﺻﺒـﺮ‬
‫ﺗــﺮې ګـــﻠــﻮﻧﻪ زرﻏــﻮﻧﻪ ﺳــﻲ‬ ‫ﭼﯥ ﺑﺎران ﭘﻪ ﭘټﻲ وﺳـــﻲ‬
‫ځﻤﻜــﻪ ﻧــﻮﻧـﻲ ﻫﻢ ﻛﺎر وﻛﯥ‬ ‫ﭼﯥ ﻧﻢ ﻧﻪ ورﺳﻲ ﻧﺮ ځﻤﻜﯥ‬
‫ﭼـﯥ ﺻﺎﺑـﺮ وي دا ﻫـﺎﻟـﻪ ﺷـﻲ‬ ‫ﻣﺮدﭘﻪ ﺻﺒﺮﻣﺸﻜﻞ وړه ﺷﻲ‬
‫)‪(٢‬‬ ‫ﻣــﺮد ﺑـﻪ ﻏـﻢ ﭘـﻪ ﻛﯥ ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ‬ ‫ﭼﯥ ﭘﺮې ﺳﻞ ﺑﻼ را دروﻣﻲ‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د دﻧﻴﺎﻳﻲ ﭼﺎرو څﺨﻪ د ځﻴﻨﻮ ﺧﻠﻜﻮ دزړوﻧﻮ د ﻧﺎ ﺻﺒﺮى ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳـﯥ وﻳﻠـﻲ‬
‫دي ‪:‬‬
‫ﻟــﻴﻮﻧـﻰ ﻛـړې ډﯦﺮ ﺣـﺮص ډﯦﺮې ﻫﻮا‬ ‫ﭘﻪ ﻫﻴڅ ﺣﺎل ﻛﯥ دې ﻗﺮاروﺻﺒﺮﻧﻪ ﺷﻲ‬
‫)‪(٣‬‬ ‫ﻳﻮې ګﻴډ ې ﻣﺨﺘﻮرن ﻛړې ﻫﻢ رﺳﻮا‬ ‫ﺗــﻤـﺎم ﻋﻤـﺮ ﺗـﺮ اﺷـﻨﺎ ﺗـﺮ ﻋـﺰﻳـﺰ ﭘــﻮرې‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻲ دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ٤ ،‬ﻣﺦ‬
‫)‪ ( ٢‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻠﻴﺎت ‪ ،‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ٦٠٨ ،‬ﻣڅ‬
‫) ‪ ( ٣‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان ‪ ٢٤ ،‬ﻣﺦ‬

‫اوﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺗﺼﻮﻓﻲ ذوق ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺤﺒﻮب څﺨﻪ ﺻﺒﺮ ﻛﻮل ﻟﻴﺮې او ﻧﺎ ﺷﻮﻧﯥ ﺑﻮﻟﻲ ‪:‬‬

‫ﻧﻪ ﺷﺘﻪ ددې ﭼﺎرې ﺗﻮان ﻳﻮ ﻣﻮي ﻗﺪر ځﻤﺎ‬ ‫ﺻﺒﺮ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ داﺧﺒﺮه څﻪ اوزه څﻮك‬
‫وﻟـﯥ ﺧﺎورې ﻧﻪ ﺷﻲ ﭘﻪ دا ﻻر ﺑـﺸﺮ ځﻤﺎ ) ‪( ١‬‬ ‫ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻣﺤﺒﺘﻪ ﺟﺎروا ﺗـﻪ ځﻤــﺎ دروغ دي‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ روښﺎن ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﻴﺮاﻟﺒﻴﺎن ﻛﯥ د ﺻﺒﺮ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫)) ﻧﺒﻲ وﻳﻠﻲ دي ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ واﻟﺴﻼ م ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯥ ﻛړى دى ﭘـﺮ ادﻣﻴـﺎن ‪ ،‬ﭼـﯥ اﻧـﺪوه ﭘـﻪ‬
‫ﺻــــﺒﺮ وﺟﺎرﺑﺎﺳــــﻲ ﭼــــﯥ ﻳــــﯥ څــــﻮ وﺷــــﻲ زﻳــــﺎن ‪ .....‬ﻳﺎاﻳﻬﺎاﻟــــﺬﻳﻦ اﻣﻨــــﻮ ا اﺳــــﺘﻌﻴﻨﻮ ا‬
‫)‪(٢‬‬ ‫ﺑﺎاﻟﺼﺒﺮواﻟﺼﻠﻮة‬
‫اى ﻣﻮء ﻣﻨﺎﻧﻮ دﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﻛﺎر وﺑﺎر ﻛﯥ ﻟﻪ ﺻﺒﺮ او ﻟﻤﺎﻧځﻪ څﺨﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻏﻮاړئ‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪ :‬ځﻴﻨﯥ ﺧﻠﻚ ادﻋﺎ ﻛﻮي ﭼﯥ د ﺻﺒﺮ ﺣﻜﻢ ﭘﻪ ژوﻧﺪاﻧﻪ ﻛﯥ ډﯦـﺮه ﻏټـﻪ ﻧـﺎوړه اﻏﻴـﺰه‬
‫ﻟﺮي اوﻫﻐﻪ داﭼﯥ ﻣﻈﻠﻮﻣﻮ ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ ﺗﺴﻞ ورﻛـﻮي ﭼـﯥ د ﻇـﺎﻟﻢ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې وﻧـﻪ درﻳـږي او‬
‫دﻫﻐﻪ د ﻇﻠﻢ ﻻ س ور ﻟﻨډ ﻧﻪ ﻛړي دوي ﺗﻞ دټـﻮﻟﻨﻴﺰو ﻧـﺎﺧﻮاﻟﻮ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې ﺑـﯥ ﺗﻔﺎوﺗـﻪ وي‬
‫او واﻳﻲ ‪ )) :‬زﻣﻮﻧږ دې ﺻﺒﺮ وي ‪ ،‬ﺧﺪاى ) ج ( دې ﭘﺨﭙﻠﻪ ددې ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﺧﻮﻧﯥ ﺧﺮاﺑـﯥ ﻛـړي‬
‫‪(( .‬‬
‫ښﺎﻳﻲ دﻟﺘﻪ ﻏﻠﻂ ﻓﻬﻤﻲ وﻧﻪ ﺷﻲ ‪ ،‬راځـﺊ ﭼـﯥ وﭘﻮښـﺘﻮ ‪ :‬دا ﻣﻈﻠـﻮم ﻛـﺴﺎن څـﻪ ډول ﺧﻠـﻚ‬
‫دي ؟ اوﻟﻪ څﻪ ډول ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ﺳـﺮه ﻳـﯥ ﺳـﺮ ﺷـﻮى دى ؟ اﻳـﺎ دوي ﻛـﻮﻟﻰ ﺷـﻲ او دا ﻗـﺪرت او‬
‫وﺳﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ددې ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻮ ګﻮﺗﯥ ورﻣﺎﺗﯥ ﻛړي او ﻛﻪ ﻧﻪ ؟‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ دوي ﻛـﻮﻟﻰ ﺷـﻲ ﭼـﯥ د ﻇﺎﻟﻤـﺎﻧﻮ ﺧـﻮﻟﯥ ﭘـﻪ ﺳـﻮك ﻣـﺎﺗﯥ ﻛـړي او ﭘـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻛـﯥ‬
‫ﺧﭙﻞ ځﺎن دﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻇﻠﻢ څﺨﻪ وژﻏﻮري ا و دوي دا ﻛﺎر ﻧﻪ ﻛﻮي او واﻳـﻲ ﭼـﯥ زﻣـﻮﻧږ ﺻـﺒﺮ‬
‫دې ﭘﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك وي ‪ ،‬دا ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﻧﻪ دى او ﭘﻪ دې ډول ﺻﺒﺮ ﻛﻮﻟـﻮ ﺧـﺪاى ) ج ( اوﺧﻠﻜـﻮ‬
‫ﺗﻪ ﻣﺨﺘﻮرن دى ‪ ،‬دداﺳﯥ ﺻﺒﺮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻮازې داﻧﻪ ﭼﯥ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻛﻮم ﺛﻮاب ﻧـﻪ ورﻛـﻮي‬
‫ﺑﻠﻜﯥ دﻫﻐﻪ دﻗﻬﺮ او ﻋﺬاب وړ ګﺮځﻲ ‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﺻﺒﺮ ﭘﻪ اﺳﻼ م ﻛﯥ ددې ﻟﭙﺎره دى ﭼﯥ ژوﻧﺪ ﺳړې ‪،‬ﺗﻮدې ‪،‬ﺧﻮږې او ﺗﺮﺧﯥ ﻟﺮي ‪،‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬د رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان ‪ ٢٤ ،‬ﻣﺦ‬
‫) ‪ ( ٢‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ روښﺎن ‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﺒﻴﺎن ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ ‪ ١٢١ ،‬ﻣﺦ‬

‫اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ښﺎﻳﻲ ﭼﯥ د ژوﻧﺪ ﭘﻪ دې اړودوړ ﻛﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻮﻫﻪ اوﻋﻘـﻞ ﻟـﻪ ﻻ ﺳـﻪ ورﻧـﻪ ﻛـړي اود‬
‫ﺗﻞ ﻟﭙﺎره ﺧﭙﻠﻪ ﺑڼﻪ اوﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ وﺳﺎﺗﻲ ﺗـﺮ څـﻮ ﭼـﯥ د اﻓـﺮاط او ﺗﻔـﺮﻳﻂ ﭘـﻪ ﻛﻨـﺪو ﻛـﯥ د‬
‫ﻗــﺪرت ﻳــﺎ ﻛﻤــﺰورى ﭘــﻪ وﺧﺘــﻮ ﻛــﯥ وﻧــﻪ ﻏــﻮرزﻳږ ي ‪ .‬ﺻــﺒﺮﭘﻪ اﺳــﻼ م ﻛــﯥ د روﺣــﻲ ﻣــﺎﺗﯥ د‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره ټﺎﻛﻞ ﺷﻮى او اﺳﻼم ﭘﺮې اﻣﺮ ﻛړى دى ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫دﺗﺼﻮف ﭘﻨځﻢ ﻣﻘﺎم ﺗﻮﻛﻞ‬
‫دﻧﻮرو ﻣﻘﺎﻣﻮﻧﻮ ﭘﻪ څﻴﺮ دﺗﻮﻛﻞ ﻣﻘﺎم ﻫﻢ ﭘﺨﭙﻞ ژوﻧﺪ ﻛﯥ ﭘﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺑﺎﻧـﺪې ﺗﻮﻛـﻞ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻋﻤﻮﻣﺎً او د ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣـﻨځ ﻛـﯥ ﭘـﻪ ځـﺎﻧګړي ﺗﻮګـﻪ ځـﺎى ﻟـﺮي ځﻜـﻪ ﭼـﯥ‬
‫ﻗﺮآﻧﻜــﺮﻳﻢ ﻓﺮﻣــﺎﻳﻲ ‪ )) :‬و ﻋﻠــﻰ اﷲ ﻓﻠﻴﺘــﻮ ﻛــﻞ اﻟﻤﺘﻜﻠــﻮن (( ﻳﻌﻨــﯥ ﻳــﻮازې ﭘــﻪ ﺧــﺪاى ﭘــﺎك‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺗﻮﻛﻞ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﻛﻞ وﻛړي ‪.‬‬
‫ﺑﻞ ځﺎى ﺑﻴﺎ واﻳﻲ ‪ )) :‬وﻣﻦ ﻳﺘﻮﻛﻞ ﻋﻠﻰ اﷲ ﻓﻬﻮ ﺣﺴﺒﻪ (( ﻳﻌﻨﯥ ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧـﺪاى‬
‫ﭘﺎك ﺗﻮﻛﻞ وﻛړي ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ﺑﺲ دى ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ واﻳﻲ ‪ :‬ﭼﯥ ﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ درﻳﻮ ډوﻟﻮ دى ‪:‬‬
‫ﻟﻮﻣړى دﻋﺎﻣﻮ ﻣﻮء ﻣﻨﺎﻧﻮ ﺗﻮﻛﻞ ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ دا ﺳﯥ څﺮﻧګﻪ ﭼﯥ اﺑﻮﺗﺮاب ﻧﺨﺸﺒﻲ وﻳﻠﻲ دي ‪ )) :‬ﺗﻮﻛﻞ د ﺧﺪاى ) ج ( ﭘﻪ ﺑﻨـﺪګﻰ ﻛـﯥ‬
‫دځﺎن ﻻ ﻫﻮ ﻛﻮﻟﻮ ‪ ،‬او دﻫﻐﻪ ﺗﺮ رﺑﻮﺑﻴﺖ ﭘﻮرې دځﺎن ﺗړﻟﻮ څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى ﭼﯥ اﻧـﺴﺎن ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫دﻫﻐﻪ دﺑﺨښﻨﯥ او ﻋﻄﺎ ﭘﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﯥ وي ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ څﻪ ورﻛړي دﻫﻐﻪ ﺷﻜﺮ ﺑﺎﺳﻲ او ﻛﻪ څـﻪ‬
‫ورﻧﻜړي ﺻﺒﺮ ﻛﻮي او ﭘﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ راﺿﻲ ﻛﻴږ ي ‪.‬‬
‫ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي واﻳﻲ ‪ )) :‬ﺗﻮﻛﻞ د ﺧﭙﻞ ﻧﻔﺲ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﭘﺮﻳښﻮدو او دﺧﭙﻞ ﻗـﺪرت او ﻃﺎﻗـﺖ‬
‫څﺨﻪ د ﺑﻴﺨﯥ وﺗﻮ څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى ‪.‬‬
‫دوﻫﻢ د ﺧﺎﺻﺎﻧﻮ ﺗﻮﻛﻞ ‪:‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻟﻜﻪ څﻨګﻪ ﭼﯥ اﺑﻮﻟﻌﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﻄﺎ واﻳﻲ ‪ )) :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺧـﺪاى ) ج ( ﺑﺎﻧـﺪې ﻟـﻪ‬
‫ﻫﻐﻪ څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ د ﺑﻞ څﻪ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﻛﻞ وﻛړي ‪ ،‬ده ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺗﻮﻛـﻞ ﻛـﯥ ﭘـﻪ ﺧـﺪاى ﭘـﺎك ﺗﻮﻛـﻞ ﻧـﻪ‬
‫دى ﻛــړى ‪ .‬څــﻮ ﭘــﻮرې ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﺧــﺪاى ) ج ( ﺑﺎﻧــﺪې ﺗﻮﻛـﻞ ﺧﭙﻠــﻪ د ﺧــﺪاى ﭘــﺎك ﭘــﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ او د‬
‫‪ .‬ﭼﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ دى وﻳﻠﻲ ﺷﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺧﺪاى ) ج (‬ ‫ﺧﺪاى ) ج ( ﻟﻪ ﭘﺎره وﻧﻪ ﻛړي‬
‫ﺗﻮﻛﻞ ﻟﺮي ‪.‬‬

‫درﻳﻢ د ﺧﺎﺻﻮاﻟﺨﺎﺻﻮ ﺗﻮﻛﻞ ‪:‬‬

‫ﺷﻴﻠﻲ د دوى دﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪ )) :‬ﺗﻮﻛﻞ دې ﺗﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﺗـﻪ د ﺧـﺪاى ﭘـﺎك ﭘـﻪ‬
‫وړاﻧــﺪې ځــﺎن ﻫــﻴڅ وﺑــﻮﻟﻲ او ﻳــﻮازﻳﻨﻰ ﻣﻮﺟــﻮد درﺗــﻪ اﷲ ﭘــﺎك ښــﻜﺎره ﺷــﻲ ‪ (( .‬ﭼــﯥ دا‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻴﺨﯥ د ﻓﻨﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ده او ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ ﺗﻮﻛﻞ ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺧﭙـﻞ ﺷﺨـﺼﻴﺖ او ﻫﻮﻳـﺖ‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ﻟﻪ ﻻ ﺳﻪ ورﻛﻮي‬

‫‪30‬‬
‫دﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ څﺨﻪ ﻋﺠﻴﺒﯥ او ﻏﺮﻳﺒﯥ ﻛﻴﺴﯥ ﭘـﺎﺗﯥ دي ‪ ،‬ﻣـﺚﻻً ‪ :‬اﺑـﻮﺣﻤﺰه‬
‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ داﺳﯥ ﻛﻴﺴﻪ ﻛﻮي ‪:‬‬
‫)) ﻳﻮﻛـﺎل دﺣــﺞ ﭘـﻪ ﻟــﻮرې وﺧﻮځﻴـﺪم ﭘــﻪ ﻻره ﺗﻠــﻢ ﻳـﻮ ﻧﺎڅﺎﭘــﻪ ﭘـﻪ ﻳــﻮه څـﺎه ) ﻛــﻮﻫﻲ ( ﻛــﯥ‬
‫وﻟﻮﻳﺪم زړه ﻣﯥ راﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﯥ ﭼﻴﻐﯥ ﻛړم ﭼﯥ څﻮك راﺧﺒﺮ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ ﻣـﯥ زړه ﻛـﯥ ووﻳـﻞ‬
‫ﭼﯥ ﻧﻪ ‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﭘﻪ ﺧﺪاى ﭼﯥ ﻫﻴﭽﺎﺗﻪ ﻧﺎرې ﻧﻪ ﻛړم ‪ ،‬دا ﺧﺒـﺮه ﻣـﯥ ﻻ ﭘـﻪ زړه ﻛـﯥ وه ﭼـﯥ ګـﻮرم‬
‫دوه ﺗﻨﻪ دڅﺎه ﺳﺮ ﺗﻪ راﻏﻠﻞ او ﻳﻮ ﺑـﻞ ﺗـﻪ ﻳـﯥ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ راځـﻪ ددې څـﺎه ﺳـﺮ ﭘـټ ﻛـړو ﭼـﯥ‬
‫څﻮك ﭘﻪ ﻛﯥ وﻧﻪ ﻏﻮرزﻳږ ي ‪ ،‬ﻫﻤﻐـﻪ و ﭼـﯥ دروي ‪ ،‬ﻟﺮګـﻲ او ﻧـﻮر ﻟـﻮازم ﻳـﯥ راوړل او د‬
‫څﺎه ﺳﺮ ﻳﯥ ﭘټ ﻛړ ‪ ،‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ ﻣﯥ ﺑﻴﺎ وﻏﻮښﺘﻞ ﭼﯥ ﻧﺎرې ﻛړم ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻣـﯥ ووﻳـﻞ ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎرې ﻛړم ﭼﯥ ﻟﻪ دوى څﺨﻪ ﺗﺎﺗﻪ ﻧﮋدې دى او ﻏﻠﻰ ﺷﻮم ﻛﻠﻪ ﭼـﯥ ﻳـﻮ ه ﺷـﻴﺒﻪ‬
‫ﺗﻴﺮه ﺷﻮ ه ﻳﻮ ﺷﻰ ﻣﯥ وﻟﻴﺪ ﭼـﯥ د څـﺎه ﺳـﺮ ﻳـﯥ ﺧـﻼص ﻛـړ او ﻛـښﺘﻪ ﻳـﯥ ﭘـښﯥ راځﻮړﻧـﺪې‬
‫ﻛړى او آواز ﻳﯥ ﺧﻮت ﻧﻮ زه ﭘﻮه ﺷﻮم ﭼﯥ ﻣﺎﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﻻ س دې زﻣﺎ ﭘـﻪ ﭘـښﻮ ﻛـﯥ ﻛﻠـﻚ‬
‫ﻛړه ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻫﻜﻠﻪ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ واﻳﻲ ‪:‬‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ځﺎى ﻳﯥ ﻛښﻴﻨﻮﻟﻰ ﻳﻢ ﻗﺮار‬ ‫ﺗﻮﻛﻞ ﻣﯥ ﻻس ﭘښﯥ ﺳﺮه ﻛړه ﭘﻪ ﻧﻜﺮﻳﺰو‬
‫)‪(٢‬‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﻻ ﺳﻮﻧﻪ او ﻣﻨګﻮﻟﯥ ﭘﺮې ښﺨﯥ ﻛړې او ﻟﻪ څﺎه څﺨﻪ ﻳﯥ راﺟګ ﻛړم ‪.‬‬
‫ﺳﺘﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺗﻮﻛﻞ داﺳﯥ ﺳﺘﺎﻳﻲ ‪:‬‬
‫ﺟــﺰ ﻳـﯥ ﻣــﻪ ګڼﻪ ﭼﯥ ﻛﻞ دي‬ ‫ﭼــــﯥ ﺧﺒﺮ ﭘـــﻪ ﺗــﻮﻛــــﻞ دي‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﻪ ﭘﺮﻳږده ﺧﭙﻞ راى ﺗﻪ‬ ‫ﺧﭙﻞ ﻛﺎروﺳﭙﺎره و ﺧﺪاى ﺗﻪ‬
‫ﻣـﻪ ﭘـﻪ ﻣـﺎل ﻣـﻪ ﭘـﻪ درم ﻛړه‬ ‫اﻋـﺘﻤـﺎد ﻳــﯥ ﭘــﻪ ﻛـﺮم ﻛـړه‬
‫ﻛــﻪ دې څـﻪ ﻧـﻮره ﻫـﻴﻠــﻪ وي‬ ‫ﻛــﻪ وﻛـﻴـﻞ ﻛــﻪ وﺳﻴــﻠـﻪ و ي‬
‫ﻣـﺎل و ﻣـﻠـﻚ ﻟــﺮي ﺑـﯥ ﺣـﺪه‬ ‫ﻛـــﻪ ﻟــښﻜﺮ ﻟـــﺮي ﺑــﯥ ﻋـﺪه‬
‫ﻛـﻪ ﺗـﻜﻴﻪ ﻛـړى ﭘـﻪ ‪. . . .‬‬ ‫ﻛﻪ دې ﺗﻮان د ﺷﺠﺎﻋﺖ وي‬
‫ﻛــﺎر ﻣـﺴﺒـﺐ اﻻ ﺳـﺒـﺎ ب ﻛـــﺎ‬ ‫ﻛــﻪ ﺳړى ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻣﻴﺎب ﻛﺎ‬

‫ﺗــﻮ ﻛــــﻞ ﺑــﻪ وي ورﺳـــﺮه‬ ‫ﻛــﻪ ﻟــﺮ ى ﺗــﻪ ډﯦـــــــﺮ ﻫــﻨــﺮه‬

‫ﺗــﻮﻛﻞ ﻛـــﻮه ﻣـــــﻪ رﻳـــږ ده ) ‪( ١‬‬ ‫ﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺎر وﺧﺪاى ﺗﻪ ﭘﺮﻳږده‬
‫دوﻟﺖ ﻟﻮڼﻲ ﻫﻢ دﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ اړه وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫ﭘﻪ رازق اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻪ ﻛــﺎ ﺑــﯥ ﻳﻘــﻴﻦ ﺷﻪ‬ ‫ﻛﻢ ﻫﻤﺖ ﻧﺎدان ﭘﻪ رزق ﭘﺴﯥ ﭘﺮﻳﺸﺎن دى‬
‫د زړه ﺣﺐ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻓﺮزﻧﺪﭘﻪ اﺳﭗ وزﻳﻦ ﺷﻪ‬ ‫د ازل ﭘــــﻪ ﻋﻬﺪ واړه ﻓــﺮاﻣــــــﻮش ﻛـــﻪ‬

‫‪31‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎد ‪ :‬ﻟﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﺷﺮﻳﻌﺖ دﺗﻮﻛﻞ دا ﻣﻌﻨـﻰ ﻧـﻪ ﻣﻨـﻲ ﭼـﯥ دژوﻧـﺪ ﻟـﻪ اﺳـﺒﺎﺑﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﺿﺪﻳﺖ وﻟﺮي ﻳﻌﻨﯥ ﺗﻮﻛﻞ دې ﺗﻪ ﻧﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﺳړى دې ﺑﻴﺨﯥ د دﻧﻴﺎ ﻛـﺎرو ﺑـﺎر ﭘﺮﻳـږدي او‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮه ګﻮښﻪ ﻛﯥ دې ژوﻧﺪ ﻏﻮره ﻛړي ‪.‬‬
‫ځﻴﻨﯥ ﺻﻮﻓﻴﺎن دﺗﻮﻛﻞ ﭘـﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ او ﻣﺎﻧـﺎ ﻧـﻪ دي ﭘﻮﻫﻴـﺪﻟﻲ ‪ ،‬ځﻜـﻪ ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ دوى د‬
‫ﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻮره ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻲ واى ﻫﻴڅ وﺧﺖ ﺑﻪ ﻳﯥ د دﻧﻴﺎ ﻟﻪ ﻛﺎروﺑﺎر ﺳﺮه ﺿﺪ ﻧﻪ ښﻮده ‪.‬‬
‫د ﺗﻮﻛﻞ ﻣﺎﻧﺎ داده ﭼﯥ دﺳړي زړه ﭘﻪ ﻳﻮه وﻛﻴﻞ ډاډه وي ا و ﻛﻠﻚ ﺑﺎور ﭘﺮې وﻟﺮي ﺧﻮ‬
‫دا داﺳﯥ ﻣﺎﻧﺎ ﻧﻪ ورﻛﻮي ﭼﯥ ﺳړى د دﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﻛﺎروﺑﺎر ﭘﺴﯥ ځﺎن وﻧﻪ ښﻮروي‬
‫ﻳﻮه ورځ ﻳﻮ ﺳړى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( ﺗﻪ راﻏـﻰ او ﺧﭙﻠـﻪ اوښـﻪ ﻳـﯥ ﻟـﻪ ﻣـﺴﺠﺪ څﺨـﻪ د ﺑﺎﻧـﺪې‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ﭼﯥ وې ﺗړي ﺧﻮﺷﯥ ﻛړه او دى ﻣﺴﺠﺪ ﺗﻪ ورﻧﻨﻮت ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( ﺗـﺮې ﭘﻮښـﺘﻨﻪ‬
‫وﻛړه ﻫﻐﻪ ﺳړي ورﺗﻪ ﭘﻪ ځﻮاب ﻛﯥ ووﻳﻞ ‪ :‬ﭼـﯥ ﺧﻮﺷـﯥ ﻣـﯥ ﻛـړه اوﭘـﻪ ﺧـﺪاى) ج ( ﻣـﯥ ﺗﻮﻛـﻞ‬
‫‪(٢) .‬‬ ‫وﻛړ ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( ورﺗﻪ وﻓﺮﻣﺎﻳﻞ ‪ :‬ګﻮﻧډه ﻳﯥ ﻛړه او ﻧﻮر ﺗﻮﻛﻞ وﻛړه‬
‫ﭘﻪ دې ﭘﻮرﺗﻪ ﺧﺒﺮې ﻛﯥ دې ﺗﻪ اﺷﺎره ده ﭼﯥ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ښﺎﻳﻲ ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ وﺳﯥ او ﻛﻮښښ‬
‫څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ دﻛﺎر ﭘﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﯥ ﭘﻪ ﻟﻮى ﺧﺪا ى ) ج ( ﺗﻮﻛـﻞ وﻛـړي ا و ﭘـﻪ دې ﻫﻜﻠـﻪ دﻫـﺮ‬
‫رﻧګ ﺳﺒﺐ او وﺳﻴﻠﯥ ﭘﺴﯥ وګﺮځﻲ ‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ څﻮك څﻪ ارزښﺖ ﻟﺮي ﭼﯥ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﻴﺎل د ﺗﻮﻛـﻞ ﺷـﺮط دادى ﭼـﯥ ټـﻮل ﻛﺎروﻧـﻪ دې‬
‫ﺧﺪاى ) ج ( ﺗﻪ ﭘﺮﻳښﻮدل ﺷﻲ ‪ ،‬اﻧـﺴﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﺴﺐ او ﻛـﺎر وﻧـﻪ ﻛـړي ‪ ،‬دﺳـﺒﺎ ورځـﯥ ﻏـﻢ وﻧـﻪ‬
‫ﺧﻮري ‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎر ‪ ،‬ﻟړم ‪ ،‬زﻣﺮي ‪ ،‬ﻟﻴﻮه څﺨﻪ ﺳړى ﺑﺎﻳـﺪ وﻧـﻪ ﺗـښﺘﻲ ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ ﻧـﺎروغ ﻛﻴـږي‬
‫درﻣﻞ دې وﻧﻪ ﺧﻮري ‪ ،‬دا ﺧﺒﺮې ټﻮﻟﯥ ﺧﻄﺎ دي اوﻟﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ څﺨﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﯥ دي ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ څﻮك ﺧﭙﻞ ﻻ س ډوډى ﺗﻪ ﻧﻪ ور اوږدوي او ﺧﻮﻟﯥ ﺗﻪ ﻳﯥ ﻧﻪ ﺟګﻮي او واﻳـﻲ ﭼـﯥ ﺧـﺪاى ) ج (‬
‫دې ﻣﺎ ﻟﻪ ډوډۍ ﭘﺮﺗﻪ ﻣﻮړ ﻛړي او ﭘﻪ ﻣﺎ ﻛﯥ دې ﻣړښﺖ ﭘﻴﺪا ﻛړي ﻳﺎدې ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮراك راﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻛړي‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻠﻴﺎت ‪ ،‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ٦١١ ،‬ﻣﺦ‬
‫) ‪ ( ٢‬ﺗﻠﺒﻴﺲ اﺑﻠﻴﺲ ‪ ،‬ﺑﻦ ﺟﻮزي ‪ ،‬دﺑﻴﺮوت ﭼﺎپ ‪ ٣١٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫اوﻳﺎداﭼﯥ واده ﻧﻪ ﻛﻮي او واﻳﻲ ﭼﯥ ﺧﺪاى ﭘﺎك دې ﺑﯥ ﻟﻪ ښځﯥ ﻣﺎﺗﻪ ځـﻮى راﻛـړي او داﺳـﯥ ګﻤـﺎن ﻛـﻮي‬
‫ﭼﯥ داﺗﻮﻛﻞ دى ‪ ،‬ﺣﺎل داﭼﯥ دا ﺗﻮﻛﻞ ﻧﻪ دى ﺑﻠﻜﯥ ﺣﻤﺎﻗﺖ دى ‪( ١ ) .‬‬

‫دﺗﺼﻮف ﺷﭙږم ﻣﻘﺎم ﻗﻨﺎﻋﺖ‬

‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص (‬ ‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻫﻢ دﺗﺼﻮف او ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ډﯦﺮ ﻟﻮړ ﻣﻘﺎم او ارزښﺖ ﻟﺮي ‪ .‬ﻟﻪ‬

‫څﺨﻪ رواﻳﺖ دى ‪ )) :‬ﻗﻨﺎﻋﺖ داﺳﯥ ﻳﻮه ﺧﺰاﻧﻪ ده ﭼﯥ ﭘﺎى ﻧﻪ ﻟﺮي ‪(( .‬‬

‫‪32‬‬
‫ﻟﻪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه ) رض ( څﺨﻪ رواﻳﺖ دى ﭼﯥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( ﻣﺎﺗﻪ ووﻳـﻞ ‪ )) :‬ﻗﻨﺎﻋـﺖ وﻛـړه ﭼـﯥ‬
‫ﻟﻪ ټﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰګﺎر او ﻋﺎﺑﺪ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ وﻣﺴﺮور اوﺳﻪ ‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻪ ټﻮﻟﻮ څﺨـﻪ ﺷـﻜﺮ‬
‫ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺷﻲ ‪ ،‬او ﻫﻐﻪ څﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ ځﺎن ﻟﻪ ﭘﺎره ﻳﯥ ﻏﻮاړې د ﻧﻮرو دﭘﺎره ﻳﯥ ﻫـﻢ ﻫﻴﻠـﻪ ﻛـﻮه ‪،‬‬
‫ﭼﯥ رښﺘﻴﺎﻧﻰ ﻣﻮء ﻣﻦ ﺷﻲ ‪ ،‬ﻟﻪ ګﺎوﻧډﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮه ښﻪ ګﺎوﻧډﻳﺘﻮب ﻛﻮه ﭼﯥ رښـﺘﻴﻨﻰ ﻣـﺴﻠﻤﺎن‬
‫) ‪(٢‬‬ ‫ﺷﻲ ا و ډﯦﺮ ﻣﻪ ﺧﺎﻧﺪه ﭼﯥ ډﯦﺮه ﺧﻨﺪا زړه وژﻧﻲ ‪(( .‬‬

‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺮاﻏﻲ واﻳﻲ ‪ :‬ﻫﻮښﻴﺎر ﻫﻐﻪ څـﻮك دى ﭼـﯥ د دﻧﻴـﺎ دﻛـﺎروﻧﻮ ﺗـﺪﺑﻴﺮ ﭘـﻪ ﻗﻨﺎﻋـﺖ‬
‫ﺳﺮه وﻛړي ‪.‬‬

‫ﻟﻪ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ څﺨﻪ ﭘﻮښـﺘﻨﻪ وﺷـﻮه ﭼـﯥ دا دوﻣـﺮه ﻟـﻮړه درﺟـﻪ دې ﭘـﻪ څـﻪ وﻣﻮﻧﺪﻟـﻪ ؟ ﻫﻐـﻪ‬
‫ووﻳﻞ ‪ )) :‬د دﻧﻴﺎ اﺳﺒﺎب ﻣﯥ راټﻮل ﻛړل او ﻫﻐﻪ ﻣﯥ د ﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ رﺳـۍ وﺗـړل او درښـﺘﻴﺎ او‬
‫( ﻛﯥ ﻣﯥ ﻛﻴـښﻮدل او د ﻧـﺎ ﻫﻴﻠـۍ ﺳـﻤﻨﺪر ﺗـﻪ ﻣـﯥ ورګـﺬار‬ ‫ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﻪ ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ )‬
‫ﻛړل او ﻛﺮار ﻛﺮار ﭘﻪ اراﻣﻪ ﺷﻮم ‪(( .‬‬

‫ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي واﻳﻲ ‪ )) :‬ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﻪ دې د زﻣﺎﻧﻲ ﻟﻪ اﻫﻞ څﺨﻪ ﺑﯥ ﭘﺮوا او ﭘﻪ ټﻮﻟـﻮ ﺑـﻪ‬
‫)‪(٣‬‬ ‫دې ﻟﻮړ ﻛړي ‪(( .‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ‪ ،‬د دﻫﻠﻲ ﭼﺎپ ‪ ١٢٧ ،‬ــــــ ‪ ١٢٨‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ٢٢٧ ،‬ــــ ‪ ٢٢٨‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٣‬ﺗﺮﺟﻤﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻗﺸﻴﺮي ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ٢٢٠ ،‬ـــ ‪ ٢٢٢‬ﻣﺦ‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﻧـﺮﻣــﻰ ﻟـﻜــﻪ اوﺑﻪ د اور ﺳــﺰا ﻳﻢ‬ ‫ﭘﻪ ښﻪ ﺧﻮي ﻟﻪ ﺑﺪﺧﻮاﻫﺎﻧﻮ ﺑﯥ ﭘﺮوا ﻳﻢ‬

‫آﺋﻴﻨﯥ ﻏﻮﻧﺪې ﺑـﯥ روﻳﻪ ﺑﯥ رﻳﺎ ﻳﻢ‬ ‫وﻫﺮﭼــــﺎﺗﻪ ﭘﻪ ﺧـﭙﻞ ﺷﻜﻞ څـﺮګﻨﺪﻳږم‬

‫ﭘټ ددرﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﭘﺎﭼﺎ ﻇﺎﻫﺮ ګﺪاﻳﻢ‬ ‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯥ ﺗﺮ ﺧﺮﻗﯥ ﻻ ﻧﺪې اﻃﻠﺲ دى‬

‫ﻟﻜﻪ ﺑﻮي ﻫﺴﯥ ﭘﻪ ﭘټﻪ ﺧﻮﻟﻪ ګﻮﻳﺎ ﻳﻢ ) ‪( ١‬‬ ‫دﻏﻨﭽﯥ ﭘﻪ څﻴﺮ ﭘﻪ ﺳﻞ ژﺑﻮ ﺧﺎﻣﻮش ﻳﻢ‬

‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺑﻞ ځﺎى داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﻫﻢ درﻫﻢ و ﻫﻢ دﻳﻨﺎر ددې دﻧﻴﺎ ) ‪( ٢‬‬ ‫د ﻗﺎﻧﻊ ﻟﻪ ﻗﻨﺎﻋﺘﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﺷﻪ‬

‫ﭘﻪ ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﺑﻴﺎ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ددې ﻛــــﺎ ر ﭘــﻪ ﻛــﻨـــﻨــﺪه و اﻓـﺮﻳـــﻦ دى‬ ‫ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﻛــﯥ ﻛﻪ څﻪ ﻛﺎر دى ﺧﻮ د دﻳـﻦ دى‬

‫دﻫـــﻐـــﻮ دﺳـﻌـــﺎدت ﺳـﺘـــﻮرى ﻗـﺮﻳـــﻦ دى‬ ‫ﭼـﯥ ﺗـﻘــﻮى او دﻳـﺎﻧـــﺖ ﻳــﻲ ﺷـــﻲ ﭘــﻪ ﺑـﺨــﺮه‬
‫ﭼﯥ وچ ټﻮك ﻣﯥ ﭘﻪ دﻫﻦ ﻛﯥ اﻧګﺒﻴﻦ دى )‪( ٣‬‬ ‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯥ ﻫﺴﯥ ﺧﻮﻧﺪﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻛﯥ ﻛﻴښﻮد‬

‫ﭘﻪ ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ ﺳﻮال ﻛﻮي او واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﺑﯥ ﻣﻠﻜﻪ ﺑﯥ ﺣﺸﻤﺘﻪ دوﻟﺘﻤﻨﺪ وي‬ ‫ﺧﺪاﻳﻪ ګﻨﺞ و ﻗﻨﺎﻋﺖ رﺣﻤﺎن ﺗﻪ ورﻛړې‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬درﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان ‪ ،‬ﺻﺒﺎ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٠٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ٦ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٣‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ١٦٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٤‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ٢٤٣ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ روښﺎن ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﻴﺮاﻟﺒﻴﺎن ﻛﯥ دﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ ﻟﻴﻜﻠﻲ دي ‪ )) :‬دﻣﺎ ﭘـﻪ ورﻛـړه‬
‫دې ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﺎ ‪ ،‬ﺗﻞ دې ﻟﻴﺮي اوﺳﯥ ﭼﯥ زﻳﺎن وي د اﻳﻤﺎن ‪ . . . .‬ﻳﺎ ﻣﻮﺳـﻰ اﻣـﻦ ﻟـﻢ ﻳـﺼﺒﺮ‬
‫ﺑﺒﻼ ﻳﻲ وﻟﻢ ﻳﺸﻜﺮ ﺑﻨﻌﻤﺎى وﻣـﻦ ﻟـﻢ ﻳـﺮض ﺑﻘـﻀﺎى وﻟـﻢ ﺗﻘﻨـﻊ ﺑﻌﻄـﺎى ﻓﻠﻴﺨـﺮج ﻋـﻦ ﺗﺤـﺖ‬
‫‪( ١ ) (( .‬‬ ‫ﺳﻤﺎى ﻓﻠﻴﻄﻠﺐ رﺑﺎً ﺳﻮاى ‪ ،‬وﻳﻠﻲ دي ﺳﺒﺤﺎن‬

‫ژﺑــﺎړه ‪ :‬اى ﻣﻮﺳــﻰ ! څــﻮك ﭼــﯥ زﻣــﺎ ﭘــﻪ ازﻣﻴــښﺘﻮﻧﻮ ﺻــﺒﺮ وﻧــﻪ ﻛــړي او زﻣــﺎ دﻧﻌﻤﺘﻮﻧــﻮ‬
‫درﻧﺎوي وﻧﻪ ﻛړي او زﻣﺎ ﭘﻪ ﻗﻀﺎ اوﻗﺪر ﺧﻮښ ﻧﻪ ﺷﻲ او زﻣﺎ ﭘﻪ ورﻛـړه ﻗﻨﺎﻋـﺖ وﻧـﻪ ﻛـړي‬
‫ﻧﻮ زﻣﺎ د آﺳﻤﺎﻧﻮﻧﻮ ﻻ ﻧﺪې دې ﻧﻪ اوﺳﻲ او ودې وځﻲ او زﻣﺎ څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ دځﺎن ﻟﻪ ﭘـﺎره دې‬
‫ﺑﻞ ﺧﺪا ى وﻟټﻮي ‪.‬‬

‫دﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻲ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺑـﯥ رازق ﺑﻪ ﺗﺎ ﻫﻴڅﻮك ﻧﻪ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻊ ﻳﻲ ﻟﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﻪ ﻃﻤﻊ ﻣﻪ ﻛړه‬

‫دﻗﺎﻧﻊ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ګﻨﺞ دﺳﻴﻢ و زر ﻫﻴڅ ) ‪( ٢‬‬ ‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺗﻞ ﺑﺎﻗﻲ ګﻨﺞ د ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ دى‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫دﻣﺨﻠﻮق ﻟﻪ دره ﺷﻮه دﺧﻮاﺳﺖ ﭘښﻪ ﺷﻠﻪ‬ ‫ﭼﯥ ﭘﻪ زړه ﻣﯥ د ﻳـﻘﻴﻦ ډﻳﻮه ﺷﻮه ﺑــﻠــﻪ‬

‫ﻋﺰوﺟﻠﻪ )‪(٣‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻌﺎن ﺑﻪ ﻫﻴڅ ﺳﺎﻋﺖ درزق ﻏﻢ ﻧﻪ ﺧﻮري ﭼﯥ ﺿﺎﻣﻦ ﻳﯥ ﻗﺎدر ﺧﺪاى دى‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري دﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ده ﻳﯥ دا ﻃﻤﻊ ﭘﻠﻴﺘﻪ ورﺑﺎﻧﺪې ﻛښﻴښ ) ‪( ٤‬‬ ‫درﻧځﻮر زړګﻲ ﻋﻼ ج ﻳﯥ ﻗﻨﺎﻋﺖ دى‬

‫او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻣﻴﺎروښﺎن ‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﺒﻴﺎن ‪ ،‬دﻛﺎﺑﻞ ﭼﺎپ ‪ ١٢٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬او ) ‪ ( ٣‬ددوﻟﺖ ﻟﻮڼﻲ دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ﻛﺎﺑﻞ ‪ ٢٠١ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﭼﯥ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮ ارام ﻛړم‬ ‫ﻋﺠﺐ ګﻨﺞ ﻣﯥ ﻗﻨﺎﻋﺖ دى‬

‫ﺣﻤﻴﺪﺑﺎﺑﺎ ﻫﻢ دﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ دارﻧګﻪ ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻮي ‪:‬‬

‫ورك زﻣﺎ ﺣﺮص و ﻫﻮاﻛړى زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫ﻗــﻨــﺎﻋـــــﺖ راﺗــﻪ ﻋـﻄـــﺎ ﻛـــړى زﻣــﺎ رﺑــﻪ‬

‫راﺗــﻪ اﻳــﻠــﻪ دا ﺑـــﻼ ﻛړى زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫دا ﺳﺮﻛښ ﻧﺲ ﻣﯥ ﺳﺮﻛﻮزى ﻛړي ﭘﻪ ﺻﺒﺮ‬

‫ﻟﻪ ﻟــﻐــﺰﺷﻪ ﻣـﯥ ﻧﺠﺎ ﻛړى زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫دم ﻗــﺪم زــﺎ ﺳـــﻴــﺪه ﻟـــﺮى ﭘــــﻪ ﺷــﺮﻋــﻪ‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ځﺎى ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺳﺘﺎﻳﻠﻲ اودﺣﺮص ﻏﻨﺪﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول ﻛړى ده ‪:‬‬

‫داﻛــﻴﻤﻴﺎ ﻛــﻪ زده ﻛﺎ ﭘﻪ ﺧــﺮﻗـﻪ ﻛﯥ اﻣﺮا وي‬ ‫ﻟـﻮږه ﺗﻨﺪ ه ﻧــﻪ ﺷﺘﻪ د ﻗﺎﻧﻊ ﭘﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﯥ‬

‫ﺑﻠﻜﻪ دﻗﺤﻄﻰ ﭘﻪ ﻣﻠﻚ ﻛﻪ ﺷﺎه وي ﻫﻢ ګﺪا وي‬ ‫ﻫﻴﭽﺎﺳﻴﺮ ﭼﺸﻤﻲ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻧﻪ ﻛړه ﭘﻪ ﺣﺮص ﻛﯥ‬

‫‪35‬‬
 ‫آه و ﻓــﺮﻳــﺎد دواړه ﭘـــﻪ ﻣــﻘـﺪار د ﺗــﻤـﻨـــﺎ وي‬ ‫ﺑـــﯥ ﺧــﺲ و ﺧــﺎﺷــﺎﻛﻪ د آﺗـﺶ ﺑﻘﺎ ﭘﻪ څﻪ وي‬

‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ډول رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ څﻮځﺎﻳﻪ دﻗﻨﺎﻋﺖ څښﺘﻦ ﺑډاى او ﺗﻮاﻧګﺮ ﺑﻠﻠـﻰ دى او داﺳـﯥ‬
‫ﻳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﻛﻴﻤﺎ دﻗﻨﺎﻋﺖ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻس ﻛښﻴﻮځﻲ ﻛﻪ ګﺪا وي دﻗﺎرون ﭘﻪ څﻴﺮ ﺗﻮاﻧګﺮ ﺷﻲ‬

‫ﺑﻞ ﺗﻮاﻧګﺮ ﭘﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﺗﻮاﻧګﺮ دى‬ ‫ﭼﯥ ﺗﻮاﻧګﺮ دﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺷﻲ‬

‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻲ ﭘﻪ ﻻ ﻧﺪې ډول ﺑﻴﺎن ﻛړى دى ‪ ،‬او واﻳﻲ ‪:‬‬

‫د دﻧﻴﺎ اﻫﻞ ﻳﯥ واړه ﺧﻮﺷﻪ ﭼﻴﻦ ﺷﻪ‬ ‫ﭼﯥ ﻗﺎﻧﻊ دﻗﻨﺎﻋﺖ ګﻨﺞ ﻛﻪ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ‬

‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺑﻴﺖ ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻟﻪ دﻳﻦ او ﺣـﺮص ﻟـﻪ دﻧﻴـﺎ ﺳـﺮه ﺗـﺸﺒﻪ ﻛـړى دى او د‬
‫دﻧﻴﺎ ﻃﻠﺐ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻳﯥ ﺑﯥ وﻗﻮﻓﺎن ﺑﻠﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫واړه ﺑﯥ وﻗﻮف دي څﻮك ﭼﯥ دﻳﻦ ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﭘﻠﻮري‬

‫ځـــــﺎر ﺷـــــﻪ د ﻫـﻮا و ﻫــﻮس ﺧــﻴﺎل ﺗــﺮ ﻗـﻨـﺎﻋـﺘـﻪ‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﻌﺮ ﻛﯥ دﻧﻮرو څﻴﺰوﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﺮڅ ﻛﯥ ﻗﻨﺎﻋﺖ ډﻳﺮ ﻏﻮره ﺑﻠﻠـﻰ‬
‫دى ‪ ،‬واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ دى‬ ‫ﻫﻐﻪ څﻪ دى روغ ﺻﻮرت دى‬

‫ﺗﺮ دوﻟﺖ ﻧﻪ ښﻪ ﻋﺰت دى‬ ‫د دﻧـــﻴـﺎ دوﻟــﺖ ﻛــﻪ ښــﻪ دى‬

‫ﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﺑﻞ ﺻﺪاﻗﺖ دى‬ ‫ﭼــﯥ ډﯦــﺮ ښــﻪ دى ﺗــﺮ ﺗﻮﻗﻴﺮه‬

‫ﻫــﻐـﻪ څـﻪ دى ﻗـﻨﺎﻋﺖ دى‬ ‫ﭼــﯥ ﺳـړى ﻟﻪ ﻏﻤﻪ ﺧﻼ ص ﻛﺎ‬

‫ﺣـﺒـﻄـﻪ ﻫـﻐـﻪ ﻃـﺎﻋـــﺖ دى‬ ‫ﭘــﻪ ﻃـﺎﻋـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻪ ﻟﻮﻳﻲ ﻛړى‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻫﻐﻪ څﻪ دى ﻣﺼﻠﺤﺖ دى‬ ‫ﭼــﯥ ﻓــﺎﻳـﺪه ﻟـﺮي ﺑـﯥ ﺷـﻤـﺎره‬

‫ﻫـــﻐــﻪ ﻛــﻠـﻪ ﺳـﺨﺎوت دى‬ ‫ﭘــﻪ ﻣــﻨــﺖ ﭼــﯥ ورﻛـــﻮل ﻛـــﺎ‬

‫د ﻧﺎﭘﻮه ﺳﺮه ﺻﺤﺒﺖ دى‬ ‫ﻛــﻪ دوزخ دى ﭘــﻪ دﻧـــﺎ ﻛـﯥ‬

‫ﺧـﭙﻞ ﻧــﻴﺖ ښﻪ ﻟـﺮه ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ !‬

‫ﻛﻪ څﻪ ښﻪ دى ﺧﻮ ښﻪ ﻧﻴﺖ دى‬

‫دﺗﺼﻮف اووم ﻣﻘﺎم رﺿﺎ‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮﺻﻮﻓﻲ ﻟﻪ ﺗﻮﺑﯥ وروﺳﺘﻪ د ورع ﻣﻘﺎم ﺗﻪ راځﻲ او ﻫﻐﻪ ﭘﺨـﻮي او ﺑﻴـﺎ دزﻫـﺪ ﻻ ره‬
‫ﻧﻴﺴﻲ ﺗﺮ دې ﭼﯥ دزﻫﺪ ﭘﻪ ﻣﻘﺎم ﻛﯥ دژوﻧﺪ ټﻮل ﻛړاووﻧﻪ زﻏﻤﻲ او دﻫﻴڅ څﻴﺰ ﭘﺮوا ﻧﻪ ﻛـﻮي‬
‫ﺗﻮﻛﻞ ﻛﻮي ا و ﺗﻮﻛﻞ ﭘﻪ ﻣﻘﺎم ﻛﯥ ځﺎن ﭘﺨﻮي ‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎ دژوﻧـﺪ‬ ‫‪ ،‬ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺧﺪاى ) ج (‬

‫ﭘﻪ ډګﺮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻗـﻮت ﻻ ﻳﻤـﻮت ﻗﻨﺎﻋـﺖ ﻛـﻮي ﺗـﺮ دې ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـﯥ د ﺧـﺪاى ﭘـﺎك دﻗـﻀﺎ‬
‫)ج(‬ ‫اوﺗﻘﺪﻳﺮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﺧﭙﻠﯥ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺪاى ورﺑـښﻠﻰ اﺳﺘﻌﺪاد ﭘﺮﻳـږدي او د ﺧـﺪاى‬
‫ﭘﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﺎﻧﺪې ﻫﺮ څﻪ ﭼﯥ وي ‪ ،‬د زړه ﻟﻪ ﻛﻮﻣﯥ ﺧﻮښ او راﺿﻲ وي ‪.‬‬

‫)) د رﺿﺎ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ د ﺧﺮاﺳﺎﻧﻴﺎﻧﻮ او ﻋﺮاﻗﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ اﺧـﺘﻼ ف ﺷـﺘﻪ ‪ .‬ﺧﺮاﺳـﺎﻧﻴﺎن‬

‫واﻳﻲ ﭼﯥ رﺿﺎ د ﺗﺼﻮف ﻟﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﻮ څﺨـﻪ ده او د رﺿـﺎ واﻗﻌـﻲ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ا و رښـﻴﺘﻨﻰ ﻣﺎﻧـﺎ‬
‫داده ﭼﯥ اﻧﺴﺎن دﺗﻮﻛﻞ او ﭘﻪ ﺧﺪاى ﺑﺎﻧﺪې د ﺑﺎور ا و ډاډ وروﺳﺘﻲ ﭘـړاو ﺗـﻪ رﺳـﻴﺪﻟﻰ وي‬
‫ﻧﻮ ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ رﺿـﺎ ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻪ د اﻧـﺴﺎن ﭘـﻪ وﺳـﻪ او ﺗـﻮان ﻛـﯥ ده ‪ ،‬دى ﻛـﻮﻟﻲ ﺷـﻲ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬

‫‪37‬‬
‫ﻧﻔﺲ داﺳﯥ ﺣﺎل راﻣﻨځﺘﻪ ﻛړي ﭼـﯥ دﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ د ﻃﺒﻴﻌـﺖ د ټﻮﻟـﻮ ﭘﻴـښﻮ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې‬
‫ﺧــــــﻮ‬ ‫ﺧﻮﺷــــــﺤﺎﻟﻪ او ﺧﻨــــــﺪان وي ‪.‬‬
‫ﻋﺮاﻗﻴﺎن واﻳﻲ ﭼﯥ رﺿﺎ ﻟﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﻮ څﺨﻪ ﻧﻪ ده ﺑﻠﻜﯥ د اﺣﻮاﻟﻮ ﻟﻪ ﺟﻤﻠﯥ څﺨـﻪ ده او اﻧـﺴﺎن‬
‫ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻟﻰ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺧﺘﻴﺎر او ﻛﺴﺐ ﻻ ﺳﺘﻪ راوړي او ﭘﻪ زړه ﻛﯥ داﺳـﯥ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫راﻣﻨځﺘﻪ ﻛړي ﭼﯥ دﻫﻐﯥ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻫﺮې ﭘﻴښﯥ ﺧﻮښ اوﺳـﻲ او ﭘـﻪ زړه ﻛـﯥ ﻳـﯥ ﻛﻮﻣـﻪ‬
‫ﻛﺮﻛﻪ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺧﻮ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ دا دواړه ﻣﺴﻠﻜﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﭘﺨﻼ ﺷﻲ او ﻳﻮ ﺷـﺎن ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﻪ ﺳﺮه ورﺳﻴږي او داﺳﯥ ووﻳﻞ ﺷﻲ ﭼﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( د رﺿﺎ ﻟﻮﻣړ ۍ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ‬
‫ﭼﯥ اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺴﺐ ا و اﺧﺘﻴﺎر ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻛړي ﭼﯥ دا د ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﻮ ﻟﻪ ډﻟﯥ څﺨﻪ وﺷـﻤﻴﺮل‬
‫ﺷﻲ ﺧﻮ د رﺿﺎ وروﺳﺘﻨﻰ ﭘړاو ﭼﯥ ﻫﻠﺘﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﭙﻠﻪ ﻛﻮﻣﻨﻪ اراده او ﺧﻮښﻪ ﻧـﻪ ﻟـﺮي ﺑﻠﻜـﯥ‬
‫دده اراده د ﺧﺪاى ﭘﺎك د ارادې ﺑﻴﺨﯥ ﺗﺎﺑﻊ ګﺮ ځﻴـﺪﻟﻰ وي ﭼـﯥ دا د اﺣﻮاﻟـﻮ ﻟـﻪ ﺟﻤﻠـﯥ‬
‫)‪(١‬‬ ‫څﺨﻪ دى او د ﺑﻨﺪه ﭘﻪ واك او اﺧﺘﻴﺎر ﻛﯥ ﻧﻪ دى ‪(( .‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ اﻟﻘﺸﻴﺮي ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ ‪ ،‬دﺗﻬﺮان ﭼﺎپ ‪ ٢٩٥ ،‬ـــ ‪ ٢٩٦‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫اﺑﻮﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ د رﺿﺎ ﻣﻘﺎم ﭘـﻪ درﻳـﻮ ﺑﺮﺧـﻮ وﻳـﺸﻲ ا و واﻳـﻲ ‪ )) :‬د رﺿـﺎ اﻫـﻞ درې‬
‫ډﻟﯥ دي ‪:‬‬

‫ﻟﻮﻣړى ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺧﻠﻚ دي ﭼﯥ دﻧـﺎوړو ﭘﻴـښﻮ ﭘـﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻛـﯥ ﺟـﺰع و ﻓـﺰع زګﻴـﺮوي او‬
‫ﻧﺎﻟښﺖ ﻧﻪ ﻛﻮي ﺑﻠﻜﯥ د ﺳﺨﺘﻴﻮ او ﺗﻜﻠﻴﻔﻮﻧـﻮ ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴـﺖ ﭘـﻪ وړاﻧـﺪې ﭘـﻪ دې ډول ډاډه‬
‫وي ﻟﻜﻪ څﺮﻧګﻪ ﭼﯥ د راﺣﺖ ‪ ،‬آراﻣﺘﻴﺎ او ورﻛړى ﭘﻪ وﺧـﺖ ﻛـﯥ ﺧﻮﺷـﺤﺎل او ﺧـﻮښ وي‬
‫او ﻟﻪ دې رﺿﺎ څﺨﻪ ﺧﻮﻧﺪ اﺧﻠﻲ ‪ ،‬او وﻳﻨﻲ ﻳﯥ ‪.‬‬

‫ﭘـﻪ رﺿـﺎ ﻛـﯥ ګـﻮري او ﺧﭙﻠـﻪ رﺿـﺎ ﻳـﯥ‬ ‫ﭼﯥ ﻫﺮڅﻪ د ﺧـﺪاى ) ج (‬ ‫دوﻳﻢ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن دي‬
‫ﺑﻴﺨﯥ ﻟﻪ ﻳﺎده وﺗﻠﻲ وي او ﻧﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﯥ څﺨﻪ ﻛـﻮم ﺧﻮﻧـﺪ اﺧﻠـﻲ ﻧـﻮ دوى ﺗـﻪ رﻧـځ ‪ ،‬ﺗﻜﻠﻴـﻒ ‪،‬‬
‫ﻛړاو ‪ ،‬ورﻛړه ‪ ،‬ﺑﺨښﻨﻪ ‪ ،‬د روزي ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻰ ټﻮل ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟړ ﻛﯥ ﺑﺮﻳښﻲ او ﻛﻮم ﺗـﻮﭘﻴﺮ ورﺗـﻪ‬
‫ﻧﻪ ﻟﺮي او د دوى وروﺳﺘﻨۍ ﻫﻴﻠﻪ د ﺧﺪاى ﭘﺎك د رﺿﺎ ﺣﺎﺻﻠﻮل دي ‪.‬‬

‫درﻳﻢ ‪ :‬درﻳﻤﻪ ډﻟﻪ ﻫﻐﻪ ده ﭼﯥ ﻟﻪ دې څﺨﻪ ﻳﯥ ﻫﻢ ﺗﻴﺮى ﻛړى وي ‪ ،‬ﻫﻐﻮى ﻟﻪ ﺧﭙﻠـﯥ ﺧﻮښـﯥ‬
‫او رﺿﺎﻳﺖ څﺨﻪ ﺧﻮ ﺗﯧﺮ ‪ ،‬ﺗﯧﺮ دي ﺣﺘﻰ ﻟﻪ دې څﺨﻪ ﻫﻢ ﺗﯧﺮ دي ﭼﯥ ﺧﺪاى )ج (‬

‫‪38‬‬
‫دې ﻟﻪ دوى څﺨﻪ راﺿﻲ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺑﻠﻜﯥ دوى واﻳﻲ ﭼﯥ ﻣﻮﻧږ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ څﻪ ﺧﻮښ ﻳـﻮ ﭼـﯥ زﻣـﻮﻧږ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ او ﻣﻨځﺘـﻪ راﺗـګ څﺨـﻪ ﺗـﺮ ﻣﺨـﻪ د ﺧـﺪاى ) ج ( رﺿـﺎ او ﺧﻮښـﻪ وه ‪ .‬ﻧﻮدﻟﺘـﻪ ﻧـﻪ‬
‫زﻣﻮﻧږ رﺿﺎ ﻣﻄﻠﺐ دى او ﻧﻪ دا ﭼﯥ ﺧﺪاى دې ﻟﻪ ﻣﻮﻧږ څﺨﻪ راﺿﻲ ﺷﻲ ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﯥ ﻣﻄﻠـﺐ دا‬
‫ﺟﻨﻴـﺪ‬ ‫دى ﭼﯥ څﺮﻧګﻪ د ﺧﺪاى ﭘـﺎك ﺧﭙﻠـﻪ ﺧﻮښـﻪ وي ﻫﻐـﻪ زﻣـﻮږ ﻣﻘـﺼﺪ دى او ﺑـﺲ ‪.‬‬
‫ذواﻟﻨـﻮن ﻣـﺼﺮي‬ ‫واﻳﻲ ‪:‬رﺿﺎ دې ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﺳړى ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ واﻛﻪ ﺗﻴﺮ ﺷﻲ ‪.‬‬
‫)‪(١‬‬ ‫واﻳﻲ ‪ )) :‬رﺿﺎ دې ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ د ﺗﻘﺪﻳﺮ ﭘﻪ ﺣﻜﻢ د ﺳړي زړه ﺧﻮښ وي ‪((.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ٨٠ ،‬ـــ ‪ ٨١‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫راﺑﻌﻪ ﺑﻠﺨﻲ واﻳﻲ ‪ )) :‬رﺿﺎدې ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼـﯥ اﻧـﺴﺎن ﭘـﻪ ﻣﺤﻨـﺖ او ﺳـﺨﺘﻴﻮ داﺳـﯥ ﺧـﻮښ‬
‫وي ﻟﻜﻪ څﺮﻧګﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ورﻛړه او ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮښﻴږ ي ‪(( .‬‬

‫ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي واﻳﻲ ‪ )) :‬رﺿﺎ درې ﻧښﯥ ﻟﺮي ‪:‬‬

‫‪ ١‬ــ دا ﭼﯥ اﻧﺴﺎن ﻟﻪ ﺧﭙﻞ اﺧﺘﻴﺎر څﺨﻪ ﭘﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮﺑﺎﻧﺪې ﻟﻪ ﺧﺒﺮﻳﺪو ﻧﻪ ﻣﺨﻜﯥ ﻻ س واﺧﻠﻲ ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ــ ﻟﻪ ﻗﻀﺎ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻛﻮم ﺗﺮﻳﺨﻮاﻟﻰ اﺣﺴﺎس ﻧﻪ ﻛړي ‪.‬‬

‫(( ) ‪( ١‬‬ ‫‪ ٣‬ــ دا ﭼﯥ دﻣﺤﻨﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﭘﻪ ﺷﻮق او ذوق ﻛﯥ وي ‪.‬‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫اواره ﻛـــــړه زﻳـــﺎن او ﺳــــــﻮد‬ ‫ﻛـــﻪ ﻗـــﺎﺻﺪ ﻳـﯥ د ﻣـﻘـﺼﻮد‬

‫واړه وګـــڼـــــﻪ ﺑــــﻬـــﺒـــــــــﻮد‬ ‫ﻫﺮﭼﯥ درﺷﻲ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﺦ ﻛﯥ‬

‫واړه وګــــڼـــــﻪ ﻧـــــــﺎ ﺑــــــﻮد‬ ‫ﻫﺮﭼﯥ وي ﺳﻴﻮا ﻟﻪ ﺧﺪاﻳﻪ‬

‫ﻣـﺪام ﺧﻮښ اوﺳــﻪ ﺧـﻮﺷﻨﻮد‬ ‫رﺿـــﺎ ﭘــﺎﺳــﻠﻪ وﻗــﻀــﺎ ﺗـــﻪ‬

‫‪39‬‬
 ‫ﻣــــﻬــﻴﺎ دى ﻫــــﻢ ﻣـــﻮﺟـــﻮد‬ ‫ﻫـــﺮاﺳـﺒـﺎب د ښــﻮ د ﺑـــﺪ و‬

‫ﻧــﻪ وي ﺧـﻮﻧـﺪ او ﺑﻮى د ﻋﻮد ) ‪( ٢‬‬ ‫څﻮﺳـﭙﻨﺪ ﻧﻪ ﺷﻲ ﭘﻪ اور ﻛﯥ‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك رﺿﺎ ﺗﻪ ځﺎن ﺗﺴﻠﻴﻤﻮل د ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻴﻮ د راﺗګ ﻻﻣﻞ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ ‪ ،‬د ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ ‪ ٢٩٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ش ‪ ٤٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺑﻮﻟﻲ ‪ ،‬او واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻫـــﺮ ﭼـــﯥ ﺧـﭙﻠـﻪ رﺿـﺎ ﭘــﺎﺳــﻠـﻲ و ﻗـﻀـﺎ ﺗـــﻪ‬

‫ﻛﻪ ﻫﺮڅﻮﭘﻪ ځﺎن ﻧﺎﺧﻮښ وي ﺧﻮښ ﺧﺮم ﺷﻲ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ واﻳﻲ ﭼﯥ درﺿﺎ ﭘﻪ وړاﻧﺪې د ﭘﺎﻟﺒﻴﻦ ) ﭘﺎل ﻟﻴﺪوﻧﻜﻲ (‬

‫ﭘﺎل ﻫﻴڅ ګټﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي ‪:‬‬

‫رﻣــﻞ ﭘــﺎﺗــﯥ د رﻣـــﺎل ﺷـــــﻲ‬ ‫ﭼﯥ دﺧﺪاى رﺿﺎ ﺷﻲ ﭘﻴښﻪ‬

‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻳﻲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻏﺰﻟﻪ ﻛﯥ ﺑﻴﺎ داﺳﯥ ﺑﻴﺎن ﻛړى دى ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﺑــﻨــﺪه ﻛــﻪ ﻧـــــﺎروا دى ﻫــﻢ روا دى‬ ‫ﭘﻪ ﻫﺮ څﻪ ﭼﯥ د ﺻﺎﺣـﺐ د زړه رﺿﺎ ﺷﻲ‬

‫د ﻗـﺴﻤــﺖ رﺳـﺪ رﺿــﺎ او ﻧﺎرﺿـــﺎدى‬ ‫ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﻛﻪ ﻳﯥ رﺿﺎوي اوﻛﻪ ﻧﻪ وي‬

‫ﭼﯥ ﻳﯥ ﺣﻜﻢ ﺟﺎري ﺷﻮي ﭘﻪ ﻫﺮ ﭼﺎدى‬ ‫ځــﺎن ﺟـﻬـﺎن ﺳـﭙﺎرﻟــﻰ ﺑــﻮﻳـﻪ و ﻫـﻐﻪ ﺗﻪ‬

‫ﺟــﻬـﺎن واړه د ﻫــﻐــﻪ ﭘـﻪ ﻣـﺪﻋــﺎ دى‬ ‫د ﻫـﺮﭼﺎ ﭘـﻪ ﻻ س ﭼـﯥ ﺣﻜﻢ ﺣﺎﻛﻢ ورﻛﺎ‬

‫‪40‬‬
 ‫ﭼـﯥ ﻣﻮﻻ ورﺳـﺮه ﻣـﻞ ﻧﻪ وي رﺣﻤﺎﻧﻪ‬

‫ﻛﻪ ﻟښﻜﺮې ورﺳﺮه وي ﻳﻚ ﺗﻨﻬﺎ دى ) ‪( ١‬‬

‫ﻣﻮﺷګﺎف او ﻧﺎزﻛﺨﻴﺎل ﺷﺎﻋﺮ ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﺪاى ) ج ( درﺿﺎ ﭘﻪ اړه داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫زر ﻣﯥ ﺳﺎزه دا ﺳﻮدا ﻛړئ زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫ﻛـﻪ رﺿــﺎ دا ﺳـﺘـﺎ ﭘــﻪ ﺳـﺮوﭘـﻪ ﻣـﺎل ﻣﻮﻣﻢ‬

‫ﻫـــﻐـﻪ ﻛﺎر ﺷـﻐـﻞ زﻣـﺎ ﻛړئ زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮﭼﯥ ﺳﺘﺎ‪،‬ﺳﺘﺎ درﺳﻮل ﭘﻪ ﻛﯥ ﻣﺮﺿﻲ وي‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ١٨٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﻫﻢ ﻫﻐﻪ زﻣﺎ روزګﺎر ﻛړئ زﻣﺎ رﺑﻪ‬ ‫ﭼﯥ دا ﺳﺘﺎ ‪ ،‬ﺳﺘﺎ درﺳﻮل ډﯦﺮه ﻣﺮﺿﻲ وي‬

‫دﭘښﺘﻮ ادب ﭘﻮﻫﺎﻧﺪ او ﺳﺘﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﺎن ﺧټﻚ رﺿﺎ داﺳﯥ ﺳﺘﺎﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭘـﻪ ﻛــﯥ ډﯦــﺮه ﺑــﻬـﺒــﻮدي ده‬ ‫رﺿــﺎڅــﻪ ده ﺧــﻮﺷــﻨــﻮدي ده‬

‫ﭘــﻪ ﻗــﻀﺎدې رﺿــﺎ ﺳﺘـﺎ ﺷﻲ‬ ‫ﭼــﯥ ﻗـﻀـﺎ درﺑـﺎﻧـﺪې راﺷـــﻲ‬

‫ﭘـــﻪ رﺿــﺎ د ذواﻟــﺠﻼ ل ځﻲ‬ ‫ﻛﻪ دې ﺳﺮځﻲ ﻛﻪ دې ﻣﺎل ځﻲ‬

‫ﭘـﻪ ﺑﻼ ﻛـﯥ ﺑـﻪ ﺑـﯥ ﺑـﻴـﻢ ﺷـﻲ‬ ‫ﻛــﻪ ﻗـﻀـﺎ وﺗــﻪ ﺗـﺴـﻠـﻴـﻢ ﺷـــﻲ‬

‫ﭼﯥ دﺧﺪاى ﭘﻪ ﻛـړه راﺿﻲ دي‬ ‫ﺑــﺨــﺘــﻮر ﻫـــﻐـــﻪ ﺳــــــړي دي‬

‫ﭘـــﻪ رﺿــﺎ ﻛـــﯥ ﺗــﻪ اى وروره‬ ‫رﺿـﻲ اﷲ ﻋــﻨـﻬـــﻢ ګـــــــــــﻮره‬

‫ﺧـﺪاى ﺑــﻪ ﻫـﻢ راﺿﻲ ﻟﻪ ﺗﺎ ﺷﻲ‬ ‫ﭘـﻪ ﻗـﻀـﺎ ﻛــﻪ ﺳـﺘــﺎ رﺿـﺎ ﺷﻲ‬

‫دﺧﺪاى ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻧﻮر ﻧﻪ ﺷﻲ‬

‫)‪(١‬‬ ‫ﭼـﯥ ﻳﯥ ﺣﻜـﻢ ﻫـﻐﻪ وﺷﻲ‬

‫‪41‬‬
 ‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻠﻴﺎت ‪ ،‬داﻧﺶ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳﻪ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٨٤ ،‬ﻫـ ش ‪ ٦١٠ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺗﺼﻮﻓﻲ اﺣﻮال‬

‫دﻋﺮﻓﺎن او ﺗـﺼﻮف دﻟـﻮﻳﯥ ﻻ رې ﺳـﺮ ‪ ،‬دﺳـﺎﻟﻚ او ﺻـﻮﻓﻲ ﻟـﻪ ﺧﭙﻠـﯥ ارادې څﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫دى او ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻏﻮاړي دا ﻟﻮﻳﻪ ﻻر ووﻫﻲ ‪ ،‬دى ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮ ﻫـﺮ څـﻪ دﻣﺨـﻪ ﻟـﻪ ﻧـﺎوړو ﻛـړو‬
‫وړو څﺨﻪ ﻻ س واﺧﻠﻲ او ﭘﻪ ﻛﻠﻚ ﻋﺰم او ټﻴﻨګﻪ اراده دې ددې ﻻ رې ﺗګ ﺗﻪ ﻣﻼ وﺗـړي ‪.‬‬
‫ﻟــﻪ دې وروﺳــﺘﻪ ﺑﻴــﺎ ﻫﻐــﻪ ﺗــﻪ ښــﺎﻳﻲ ﭼــﯥ ﺧﭙــﻞ ﻧﻔــﺲ او روح د ﺗــﺼﻮف دﻧــﻮرو ﻣﻘﺎﻣــﺎﺗﻮ ﭘــﻪ‬
‫ورﺳﻴﺪو ﺗﺰﻛﻴﻪ او ﺳﻮﭼﻪ ﻛړي ﺗـﺮ دې ﭼـﯥ دﺧﭙـﻞ روح ﻟـﻪ ﻓـﻀﺎ څﺨـﻪ ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ﭘـﺎك څﺨـﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ټﻮل ﺷﻴﺎن ﻟﺮې ﻛړي او دﻫﻐﻮ ﻣﻴﻨﻪ ﻟـﻪ زړه څﺨـﻪ وﺑﺎﺳـﻲ او ﭘـﻪ ﭘـﺎى ﻛـﯥ ﺧﭙﻠـﯥ ﻧـﺎوړى‬
‫ﻫﻴﻠﯥ او ﻏﻮښﺘﻨﯥ ) ﻧﻔﺲ اﻣﺎره ( د ﻋﻘﻞ ‪ ،‬وﺟـﺪان او ﭘـﻮﻫﯥ ) ﻧﻔـﺲ ﻣﻄﻤﺌﻨـﻪ ( ﺗـﺮ اﻏﻴـﺰې‬
‫ﻻﻧﺪې راوﻟﻲ او ﺧﭙﻞ روح او ﻧﻔﺲ د ﺧﺪاى ﭘـﺎك د ﭘﻴﮋﻧـﺪﻧﯥ ﻟﭙـﺎره د ﻫﻨـﺪارې ﭘـﻪ څﻴـﺮ روڼ‬
‫او ﺻﺎف ﻛړي ‪.‬‬

‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﯥ دده اراده دﻧﻔﺲ او روح دﺗـﺼﻔﻴﻲ ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ ﭘﺨـﻪ ﺷـﻲ او دده روح ﭘـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﺗﻮګﻪ دې ﻣﺮﺣﻠﯥ ﺗﻪ ورﺳﻴږي ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ د اﷲ ) ج ( ﻟﻪ اﻧﻮارو او ﭘﻠﻮﺷﻮ څﺨﻪ ﺧﻮﻧـﺪ‬
‫واﺧﻴﺴﺘﻠﻰ ﺷﻲ ‪ ،‬دﻟﺘﻪ وﻳﻠﻰ ﺷﻮ ﭼﯥ دﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه داﺣﻮاﻟـﻮ دﺑﻬﻴـﺮ ﺳـﺮﻳﺰه ﭘﻴـﻞ ﺷـﻮه او‬
‫)‪(١‬‬ ‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﭘﻴښﻪ د ﺣﺎل د ﭘﻴﺪاﻳښﺖ ﻧښﺎﻧﻪ ده ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻋﻤﻠـﻲ ﺗـﺼﻮف ﻛـﯥ ﺗـﺮ ﻣﻘﺎﻣـﺎﺗﻮ وروﺳـﺘﻪ دا اﺣـﻮال را ځـﻲ ‪ ١ :‬ـــ د ﻣﺮاﻗﺒـﻪ ﻳـﺎدزړه‬
‫‪ ٥‬ـــ‬ ‫څﺎرﻧﻪ ‪ ٢ ،‬ــ ﻗﺮب ﻳﺎ ﺧﺪاى ) ج ( ﺗﻪ ﻧږدﻳﻮاﻟﻲ ‪ ٣ ،‬ــ ﻣﺤﺒـﺖ ‪ ٤ ،‬ـــ ﺧـﻮف او وﻳـﺮه ‪،‬‬

‫‪42‬‬
‫ﻫﻴﻠﻪ او رﺟﺎ ‪ ٦ ،‬ــ ﺷﻮق ‪ ٧ ،‬ــ ډاډ ﻳﺎ اَﻧﺲ ‪ ٨ ،‬ــ ﻟﻴﺪﻧـﻪ ﻳـﺎ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ‪ ٩ ،‬ـــ ﺑـﺎور او ﻳﻘـﻴﻦ ‪.‬‬
‫ددې ټﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛﯥ د ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ دﺧﭙﻞ زړه څﺎرﻧﻪ او ﻣﺮاﻗﺒﻪ ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮي ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ‪ ،‬ﻧﻘﺪ وﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺜﻨﻮي ‪ ،‬د ﺣﻴﺪر آﺑﺎد ﭼﺎپ ‪ ٦٣١ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ١‬ــ دزړه ﻣﺮاﻗﺒﺖ او څﺎرﻧﻪ ‪:‬‬

‫ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ دې ﭘﻮﻫﻴږي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت او ﻋﺎﻃﻔﻰ او ﻧﻮر داﺳﯥ ﺷﻴﺎن ﭼﯥ دده ﭘﻪ‬
‫زړه ﻛﯥ ﺗﻴﺮﻳږي ﻫﻐﻪ ټﻮل دﺧﺪاى ﭘﻪ ﻋﻠﻢ او ارادې دي ﻧﻮ ﻟﻪ دې ﻛﺒﻠﻪ د ﺧﭙﻞ زړه ټﻮل‬
‫ﺧﺎﻃﺮات ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ ﻧﻴﺴﻲ او ﻟﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺳﺮه ﺳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻞ وﻛړي ‪ .‬د زړه دڅﺎرﻧﯥ او‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﯥ دﭘﺎره ﺻﻮﻓﻴﺎن ﭘﻪ درﻳﻮ ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫ﻟﻮﻣړى ‪ :‬ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ ﭼﯥ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﺑﺎب ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ داﻣﻐﺎﻧﻲ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪ )) :‬دا ډﻟﻪ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﺎور ﻟﺮي او ﭘﻮﻫﻴږي ﭼﯥ د دوى ﭘﻪ اﺳﺮارو ﺑﺎﻧﺪې ﺧﺪاى ) ج ( ﺧﺒﺮ او ﭘﻪ زړوﻧﻮ‬
‫ﻳﯥ ﭘﻮره ﭘﻮﻫﻪ ﻟﺮي ‪(( .‬‬

‫ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﭘﻪ دې ډول ﺑﺎور او ﻋﻘﻴﺪه ﻟﺮي ﻫﺮوﻣﺮو ﺧﭙﻞ زړه او ﺧﭙﻠﻮ ﻛړو وړو ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻛﻠﻜﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻛﻮي ‪.‬‬

‫دوﻳﻢ ‪ :‬ددې ډﻟﯥ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻄﺎ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪ )) :‬ﺳﺘﺎﺳﯥ ﻟﻪ ډﻟﯥ څﺨﻪ ډﯦﺮ ښﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪه ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﻫﻐﻪ څﻮك دى ﭼﯥ د ﺣﻖ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ دﺣﻖ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﻛﯥ‬
‫وﻛړي ﭼﯥ ﺣﻖ ﻛﯥ ﻓﺎﻧﻲ او ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ټﻮﻟﻮ ﻛړو وړو ﻛﯥ د ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫وي ‪(( .‬‬

‫درﻳﻴﻢ ‪ :‬دا ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ ده ﭼﯥ ﻫﻐﻮي ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻛﻮ ي ﭼﯥ د دوى ﻛﺎروﻧﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮښﻪ څﺮﻧګﻪ ﻳﯥ ﭼﯥ ﻏﻮښﺘﻲ وي ﺳﻢ او ﺳﻤﺒﺎل ﻛړي ‪ ،‬دې ډﻟﯥ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﺑﻴﺨﯥ ﻟﻪ‬

‫‪43‬‬
 ‫ﺧﭙﻠﯥ ارادې ‪ ،‬واك او اﺧﺘﻴﺎر څﺨﻪ ﻻ س ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛړى او ټﻮﻟﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﻳﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك‬
‫)‪(١‬‬ ‫ارادې ﺗﻪ ده ‪(( .‬‬

‫دا ډﻟﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن د ﺧﭙﻞ زړه د څﺎرﻧﯥ او ﺧﭙﻠﻮ ﻛړو وړو ﺗﻪ د ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﯥ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺗﺮ ﺣﺪه‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ ﻳﺎ ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ١٩٦٠ ،‬ع ﻛﺎل ‪ ٨٢ ،‬ـــ ‪ ٨٣‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ﺗﻴﺮ ﺷﻮي ﺗﺮ دې ﭼﯥ ﻫﻐﻮي ﺧﭙﻞ ځﺎن ﺗﻪ ددې ﺣﻖ ﻧﻪ ورﻛﻮي ﭼﯥ ﺣﺘﻰ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺧﺘﻴﺎر‬
‫دې ﭘﻪ زړوﻧﻮ ﻛﯥ څﻪ ﺗﻴﺮ ﻛړي ﭘﻪ دې ﺗﻮګﻪ ﻳﯥ ځﺎن ﻳﻮ روﺣﻲ ﺟﺒﺮ ﺗﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛړى ‪.‬‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﭘﻪ ﻳﺎد د زړه د روښﺎﻧﺘﻴﺎ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ زړه ﭼﯥ ﺧﺪاى روښﺎن ﻛﺎ ﺟﺎم د ﺟﻢ ﺷﻲ‬

‫ﭘــﻪ دا ﺟـﺎم ورښـﻜﺎره ﺗـﻤـﺎم ﻋـــﺎﻟــﻢ ﺷــﻲ‬

‫ﭘــﻪ آدم ﻛــﯥ د ﺣـﻴـﻮان ﺧـﻮﻳـﻮﻧــﻪ ﻫﻢ ﺷـﺘـﻪ‬

‫ﺑــﻴـﺎ ﻳــﯥ ﻫــﻠــﻪ آدم ﺑـــﻮﻟــﻪ ﭼــﯥ آدم ﺷـــﻲ‬

‫ﭼــﯥ ﺧــﻮﻳــﻮﻧــﻪ د ﭼــﺎرﭘــﺎﻳــﻮ ﭘــﻪ ﻛـﯥ ﻧــﻪ وي‬

‫ﺳــړ ﻳــﺘـﻮب ﭘـﻪ ﺳـــړي ﻫــﻠــﻪ ﻣـﺴﻠــﻢ ﺷـــﻲ‬

‫ﻫـــﺮ ﭼــﯥ ﺧــﭙﻠــﻪ رﺿـﺎ ﭘـﺎﺳﻠـﻮي ﻗـﻀـﺎ ﺗــﻪ‬

‫ځﺎن ﻧﺎﺧﻮښ وي ﺧﻮښ ﺧﺮم ﺷﻲ )‪(١‬‬ ‫ﻛﻪ ﻫﺮ څﻮ ﭘﻪ‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙـﻞ زړه ﻛـﯥ دځـﺎى ورﻛﻮﻟـﻮ ﭘـﻪ ﺑﺪﻟـﻪ ﻛـﯥ ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﺳﺮ او ﻣﺎل څﺨﻪ ځﺎرﻳږ ي ) ﺗﻴﺮﻳږي ( او داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﻳﯥ ﻧﻘﺶ ﭘﻪ زړه ﺧﻴﺎل ﺷﻲ دآﺷﻨﺎ ﺻـﺪﻗــﻪ ﻳــﯥ ﺳــﺮوﻣــﺎل ﺷﻲ د آﺷﻨﺎ‬

‫ﭼـﯥ آﺷـﻨـﺎ ﭘـﻪ ﺗﻴﻎ ﺣـﻼ ل ﺷـﻲ دآﺷـﻨـﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ زﻣﺎ دزړه ﺑﻪ ﻫﻐﻪ دم وي‬

‫ﭘﻪ ﻫﺮدم ﭼﯥ زړه ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻲ دآﺷﻨﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ زﻣﺎ دزړه ﺑﻪ ﻫﻐﻪ دم وي‬

‫‪44‬‬
 ‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ٩١ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ زړه ﻣﯥ زرﻏﻮن ﺧﻴﺎل ﺷﻲ دآﺷﻨﺎ‬ ‫زرﻏﻮﻧﻪ ﻛﺎﻧــﺪې داﻧـﻪ زﻣﺎ دﻋـﻴـﺶ‬

‫درﺣﻤﺎن ﻧﻈﺮ ﭘﻪ ﻫﻴﭽﺎ ﺑﺎﻧﺪې ﻧﻪ دى‬

‫ﭼـﯥ ﻧـﻈـﺮ ﻳــﯥ ﭘـﻪ ﺟـﻤـﺎل ﺷـﻲ د آﺷﻨﺎ ) ‪( ١‬‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻠﻪ ﻏﺰﻟﻪ ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﺧﭙﻞ زړه د ﺧﺪاى ) ج ( ﭘـﻪ ذﻛـﺮ ) ﻳـﺎدوﻟﻮ ( ﺧـﻮښ او ﺧـﺮم‬
‫څﺮګﻨﺪوي او ﺧﭙﻠﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻴﻨﻪ داﺳﯥ ﺗﻤﺜﻴﻠﻮي ‪:‬‬

‫ﻧـﻦ ﻣـﯥ ﺳـﺘــﺎ ﻟـﻪ ﻏﻤﻪ ﭘـﺎڼﻪ د ﺧـﺰان دى‬ ‫زړه ﻣـﯥ ﺳـﺘـﺎ ﭘـﻪ ﻓـﻜـﺮ ‪ ،‬ذﻛـﺮ ګﻠـﺴﺘـﺎن دى‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﯥ ﻣﯥ ﺟﻮړ رود روان دى‬ ‫ﺳﺘـﺎ ﻟـﻪ ﻫـﺠـﺮه ﭘﻪ زړه ﻫﺴﯥ ﺑﻬﺮه ﻣـﻨﺪ ﻳﻢ‬

‫ﭼﯥ ﻫﻢ وﻳﻨﯥ ﺗﺮې ﺑﻬﻴږي ﻫﻢ ﺧﻨﺪان دى‬ ‫ﺳـﺘـﺎ ﻛـﺘـﻮ ﻣـﯥ ﻋـﺠـﺐ زﺧـﻢ ﭘــﻪ زړه وﻛــړ و‬

‫ﭼﯥ ځﺎن درﺳﺖ راﺗﻪ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ دﺟﺎﻧﺎن دى‬ ‫ﻫﺴﯥ رﻧګ ﻣﯥ د ﺧﭙﻞ زړه ﻟﻪ وﻳﻨﻮ واﺧﻴﺴﺖ‬

‫ﺑﻴﺎ دﺧﭙﻞ ﺳﻮي زړه ﻛﻴﺴﻪ داﺳﯥ ﻛﻮي ‪ ،‬او واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ زړه ﭼﯥ ﺳﺘﺎ دﻋﺸﻖ ﭘﻪ اور ﻛﺒﺎب دى‬

‫ﻛـﻪ ﻣـﺮﻫـﻢ ورﺑﺎﻧﺪې ﻛﻴږدي ډﯦﺮ ﺛﻮاب دى‬

‫ﺣــﺠــﺎﺑــﻮﻧــﻪ ﻟــﻪ اﻏـﻴـﺎرو ﻣــﻨــﺎﺳــﺐ دي‬

‫دﻳــﺎراﻧــﻮ ﭘــﻪ ﻳــﺎرۍ ﻛــﯥ څــﻪ ﺣــﺠــﺎب دى‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻏﻢ د ﻫـﺠـﺮدﻏﻪ ﻣﻪ ګڼﻪ ﻻ ﻧﻮردى‬ ‫ﻛﻪ ﻣﯥ زړه ﻟﻪ ﻏﻤﻪ وﭼﻮي راﺗﻪ واﻳﻲ‬

‫‪45‬‬
 ‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪.‬‬

‫داﺟﻬﺎن ﻧﻪ دﭼﺎﺧﭙﻞ دى ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺷﻲ‬

‫ﭼـﺎﭘـﻪ ﺧـﭙـﻠـﻪ رﺿـﺎ ﭘـﺮﻳـښـﻮه ﭼـﺎ ﭘـﻪ زور دى‬

‫ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ﻫﻢ د ﺧﺪا ى ) ج ( ﭘﻪ ﻳﺎد ﺑﺎﻧﺪې د زړه د ﺑﺴﻴﺎ ﻛﻴﺪو او روښﺎﻧﻴﺪو ﭘﻪ اړه‬
‫داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﭘـﻪ ﻳـﻘـﻴـﻦ ﻟـﻪ ﻏـﻴـﺮه ﺧـﻮﻳـﻪ ﭘــﻪ ﺣــﺬر ﺷــﻲ‬ ‫ﭘﻪ ﻫﺮزړه ﭼﯥ دآﺷﻨﺎ دﺑﺎد ګﺬر ﺷﻲ‬

‫د آﺳـﻤـﺎن د ځـﻤـﻜـﯥ ﻣـﺦ ﭘـﺮې ﻣﻨﻮر ﺷﻲ‬ ‫د داﻧﺎ زړګﻲ ﻋﺠﻴﺒﻪ روښـﻨﺎﻳﻲ ده‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ دا ﻻ ر ﻳﯥ دزړه ﭘﻪ ﭘښﯥ ګﺬرﺷﻲ‬ ‫ﭘـﻪ ﺗـﺤـﻘـﻴـﻖ ﺑـﻪ ﺗﺮ ﻛﻤﺎﻟﻪ ورﺳﻴږي‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﺑﻴﺎ ﻫﻤﺪا ﻣﻴﺮزا ﺧﺎن زړه د ﻳﻮې ﻛﺮوﻧﺪې ﺳﺮه ﺗﺸﺒﻪ ﻛﻮي او ﭘﻪ‬
‫ﻫﻐﯥ ﻛﯥ د ښﻮ ﺧﻮﻳﻮﻧﻮ او ﻧﺎوړه اﺧﻼ ﻗﻮ اﺳﺘﻌﺪاد وﻳﻨﻲ ‪ ،‬واﻳﻲ ‪:‬‬

‫دﻏﻪ زړه دﺳړي ځﺎى دى د ﻛﺮﻟﯥ‬

‫ﭘﺮې ﻛﺮې ځﻴﻨﯥ ﺳﻤﻮم ځﻴﻨﯥ دوا‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﻳﯥ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﺗﻞ و زړه ﺗﻪ ﭘﻬﺮه دار ﺷﻪ ﻟﻪ وﺳﻮاﺳﻪ‬ ‫ﺳﺘﺎ ﻛﻪ ډار ﺷﻲ ﭘﻪ وﺟﻮد ﻛﯥ ﻟﻪ ﻣﻮاﺳﻪ‬

‫ﭘﻪ ﻧﺮﻣﻰ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻳﻮﻧﻪ ﺳﯥ ﻟﻪ ﺧﻨﺎﺳﻪ‬ ‫ﻣﻼ دﻧــﻔﺲ ﭘـﻪ ﻣﻴﺮڅـﻲ وﺗـړه اﺳـﺘﻮار ه‬

‫ﺑﻴﺎ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ زړه ﺑﺎﻧﺪې ﭼﺮاغ دﻋﻘﻞ ﻧﻪ وي‬

‫د ﻧــــﺎداﻧــﻮ ﻧـــﺎﭘــــﻮﻫـــــﻲ ده ﻏــــﻮا‬

‫‪46‬‬
 ‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ داﻳﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻳﻮه ځﺎى ﻛﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ددې روح ﻟــﻪ روښــﻨـﺎﻳﻲ ﺧـﺒـﺮ ﻧﻪ ﺷﻮى‬

‫اى ! دزړه ﭘﻪ ﻏﻮږو ﻛﻮڼ ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﻮره‬

‫ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮو ټﻮﻟﻮ اﺷﻌﺎرو ﻛـﯥ د زړه ﺑـﻴﻼ ﺑﻴـﻞ ﺣـﺎﻻ ﺗـﻮ څﺎرﻧـﻪ ﻫﻐـﯥ ﺗـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ ﻟـﻪ‬
‫وراﻳﻪ څﺮګﻨﺪﻳږ ي ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ــ ﺧﺪاى ) ج ( ﺗﻪ د ﻧﺰدﻳﻮاﻟﻲ ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺻـﻮﻓﻲ ﺧﭙـﻞ زړه څـﺎري او ډﯦـﺮه ﻛﻠﻜـﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧـﻪ ﻛـﻮي ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻧـﺎوړه ﻛـﺎر او ﻧـﺎوړو‬
‫ﻫﻴﻠﻮ څﺨﻪ ځﺎن وﺳﺎﺗﻲ او ﺗﻞ ﻳﯥ د ﺧـﺪاى ﭘـﺎك ﭘـﻪ ﻟـﻮري ﻫڅـﻪ وي ‪ ،‬ﺗـﺮ د ې ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ټﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ څﺨﻪ ځﺎن ﺗﻪ ﻧږدې ﺑﻮﻟﻲ او ﭘﻪ دې ﺑـﺎب د ﻗﺮآﻧﻜـﺮﻳﻢ ﭘـﻪ دې آﻳـﺎﺗﻮﻧﻮ اﺳـﺘﻨﺎد‬
‫ﻛﻮ ي ﭼﯥ ‪ )) :‬ﻧﺤﻦ اﻗﺮب اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﺣﺒﻞ اﻟﻮرﻳﺪ (( ﻳﻌﻨﯥ زه ﻫﻐﻪ )) اﻧﺴﺎن (( ﺗـﻪ دﻫﻐـﻪ ﻟـﻪ‬
‫ﺷﺎرګ څﺨﻪ ورﻧـﮋدې ﻳﻢ ‪.‬‬

‫ﻳﺎ ‪ )) :‬و ﻧﺤﻦ اﻗﺮب اﻟﻴﻪ ﻣﻨﻜﻢ وﻻ ﻛﻦ ﻻ ﺗﺒﺼﺮون (( ﻳﻌﻨﯥ زه ﻫﻐﻪ )) رﻧځﻮر (( ﻟﻪ ﺗﺎﺳﯥ‬
‫څﺨﻪ ډﯦﺮ ورﻧـﺰدې ﻳﻢ ﺧﻮ ﺗﺎﺳﯥ ﻣﯥ ﻧﻪ وﻳﻨﻰ ‪.‬‬

‫ﭘــﻪ ﺗــﺼﻮف ﻛــﯥ ﺧــﺪاى ) ج ( ﺗــﻪ د ﻧـــﺰدې واﻟــﻲ ﻣﺎﻧــﺎ دا ده ﭼــﯥ دﺻــﻮﻓﻲ ﭘــﻪ زړه ﻛــﯥ داﺳــﯥ‬
‫ﻧښﺎﻧﯥ او ﻋﻼ ﻣﯥ ﺗﻴﺮﻳږي او ﭘﻴـﺪاﻛﻴږي ﭼـﯥ ورځ ﭘـﻪ ورځ دﻫﻐـﻪ ﺗﻠﻮﺳـﻪ د ﺧـﺪاى ) ج ( ﭘـﻪ‬
‫ﻟــﻮري زﻳــﺎﺗﻮي ‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻛــﯥ ﺗــﻞ دﺧــﺪاى ) ج ( ﭘــﻪ ﻳــﺎدوﻧﻮ ﺑــﺴﻴﺎ او د ﻫﻐــﻪ ﭘﺎﻟﻨــﻪ او‬
‫ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﻳـﯥ ﺑﻴﺨـﻲ ﺧـﻮى او ﺧﺎﺻـﻴﺖ ګﺮځـﻲ ‪ ،‬او ﺻـﻮﻓﻴﺎن ددې ﺣـﺎل ﻟـﻪ ﭘﻠـﻮه ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫درې ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫ﻫﻐـﻪ ﺻـﻮﻓﻴﺎن دي ﭼـﯥ ﺗـﻞ د ﺧـﺪاى ) ج ( ﭘـﻪ ﻋﺒـﺎدت ﻣـﺸﻐﻮل ‪ ،‬او ﺧﭙـﻞ ځﺎﻧﻮﻧــﻪ‬ ‫ﻟـﻮﻣړى ‪:‬‬
‫دﻫﻐــﻪ ﻗــﺪرت او ارادې ) ﺷــﺮﻳﻌﻲ ارادې ( ﺗــﻪ ﭘــﻪ ﻫــﺮ ﺣــﺎل ﺳــﭙﺎري او ﺧــﺪاى ﭘــﺎك ځــﺎن ﺗــﻪ‬
‫ﻧـﺰدې ﺑﻮﻟﻲ ‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫دوﻳﻢ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن دي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﺮ څﻴﺰ ﻛﯥ ﺧﺪاى ) ج ( وﻳﻨﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ څﺨﻪ ﻫـﻴڅ ﺷـﻰ‬
‫دوى ﺗﻪ ﻧـﺰدې ﻧﻪ ښﻜﺎري ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﻗﻴﺲ ددې ډﻟـﯥ ﭘـﻪ اﺳـﺘﺎزﻳﺘﻮب داﺳـﯥ واﻳـﻲ ‪ )) :‬ﻫـﺮ څﻴـﺰ ﺗـﻪ ﭼـﯥ وګـﻮرم او ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺑﺮﻳښﻲ ‪( ١ ) .‬‬ ‫ورﺗﻪ ﻛﻮم ﻟﻪ ﻫﺮ څﻪ ﻧﻪ ﻣﺎﺗﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻧـﺰدې‬

‫ﻟﻪ دې ډﻟﯥ څﺨﻪ ﻳﻮ ﺗﻦ ﻳﻌﻘﻮب اﻟﺴﻮﺳﻲ دا ﻧـﺰدې واﻟﻰ ﺗﻤﺜﻴﻠﻮي او واﻳﻲ ‪:‬‬ ‫درﯦﻴﻢ ‪:‬‬

‫)) څﻮ ﭘﻮرې ﭼﯥ ﺻﻮﻓﻲ د ﻧـﮋدﯦﻮاﻟﻲ اﺣـﺴﺎس ﻛـﻮي ‪ ،‬ﺗـﺮ دې وﺧﺘـﻪ ﻻ د ﻗـﺮب درﺟـﯥ ﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫دى رﺳﻴﺪﻟﻰ ﻣګﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﯥ ﭘﻪ ده ﻛﯥ دﺧـﺪاى ﭘـﺎك د ﻧﮋدﯦﻜـﺖ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ څﺨـﻪ‬
‫دﻗﺮب او ﻧـﮋدﯦﻮاﻟﻲ ﺧﺎﻃﺮه ﻣﺤﻮه ﺷﻲ او ﻟﻪ ﻳﺎده ﻳﯥ ووځﻲ ‪ .‬ﻧﻮ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ دﻫﻐﻪ څﺨﻪ د ﺧـﺪاى‬
‫) ج ( د ﻧـﮋدﯦﻮاﻟﻲ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﻮه ‪ ،‬او ټﻮل دﻫﻐﻪ د ﻧـﮋدﯦﻮاﻟﻲ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺴﻴﺎ او ﻣـﺸﻐﻮل‬
‫ﺷﻲ ‪ ،‬ﻳﻮازې دې ﺗﻪ رښﺘﻴﺎﻧﻰ ﻗﺮب او ﻧـﺰدﻳﺘﻮب واﻳﻲ ‪( ٢ ) (( .‬‬

‫ﻟﻪ )) روﻳﻢ (( څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻮه ﭼﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( د ﻗﺮب ﻣﺎﻧـﺎ څـﻪ ده ؟ ﻫﻐـﻪ ووﻳـﻞ ‪)) :‬‬
‫دژوﻧﺪ ټﻮل ﻣﻮاﻧﻊ او ﻋﻮارض ﻟﻪ ﺧﭙﻠﯥ ﻣﺨﯥ ﻟﺮې ﻛﻮل ‪ ،‬دﺧـﺪاى ) ج ( د ﻧــﮋدﻳﻮاﻟﻲ ﻣﺎﻧـﺎ ده ‪.‬‬
‫)‪(٣‬‬ ‫((‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻴﻼ ﻧﻲ ) ﻏﻮث اﻻ ﻋﻈﻢ ( د ﺧﺪاى ) ج ( دﻗﺮب ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫)) ﺗــﻪ ﺑــﻪ ﻟــﻪ دوو ﺣــﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﺧــﺎﻟﻲ ﻧــﻪ ﻳــﯥ ‪ ،‬ﻳــﺎ داﭼــﯥ د ﺧــﺪاى ) ج ( څﺨــﻪ ﺑــﻪ ﻟــﺮې ﻳــﯥ او ﻳــﺎ ﺑــﻪ‬
‫ورﻧـﮋدې ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ ﻟﺮې ﻳﯥ ﻧﻮ د څﻪ ﻟﭙﺎره ﻧﺎﺳﺖ ﻳﯥ او څﻨګﻪ ددې‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ ا و ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ٨٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ٨٤ ،‬ـــ ‪ ٨٥‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫) ‪ ( ٣‬دﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ‪ ،‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ ‪ ،‬ددﻫﻠﻲ ﭼﺎپ ‪ ٢٤٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪48‬‬
 ‫ﻟﻮﻳﯥ ﻧﺼﻴﺒﯥ ﭘﻪ ګټﻠﻮ ﻛﯥ ﻟټﯥ ﻛﻮي او ﭘﻪ دې ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺴﯥ ﻧﻪ ګﺮځﯥ ‪ ،‬ژر ﺷﻪ ﺟګ ﺷﻪ‬
‫دﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ دوو وزروﻧﻮ ورواﻟﻮزه ‪ ،‬ﻳﻮ وزر د دﻧﻴﺎدﻟﺬﺗﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺮﻳښﻮدﻟﻮ څﺨﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دى ‪ ،‬ﺣﺮام او ﺣﻼ ل ټﻮل ﭘﺮﻳږده او ﺧﻮب ‪ ،‬راﺣﺖ ‪ ،‬ﻛﺮار ﺗﻴﺎ ) اﺳﺘﺮاﺣﺖ ( ﭘﻪ ځﺎن‬
‫ودروه ‪ .‬او ﺑﻞ وزر ﻟﻪ دې څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى ﭼﯥ ﭘﻪ ځﺎن ﺑﺎﻧﺪې ﺗﻜﻠﻴﻔﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﻛړاووﻧﻪ ‪،‬‬
‫ﺳﺨﺘﯥ او رﺑړوﻧﻪ راوﻟﻪ او ډﯦﺮو ﻣﺸﻜﻼﺗﻮ ‪ ،‬رﻳﺎﺿﺖ او زﺣﻤﺖ ﺗﻪ اوږه ورﻛړه ‪،‬ﻟﻪ ﺧﻠﻜﻮ‬
‫ځﺎن ګﻮښﻪ او ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻫﻴﻠﻮ او ارادې څﺨﻪ ﻛﻪ د دﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﺎب وي او ﻛﻪ د اﺧﺮت ‪ ،‬ځﺎن ﺧﻼ‬
‫ص ﻛړه ﺗﺮ څﻮ ﺣﻖ ﺗﻪ ورﺳﻴږې او وﻛﻮﻟﯥ ﺷﯥ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ورﻧـﮋدې ﺷﯥ ‪ ،‬ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ‬
‫ﻫﺮ څﻪ ﭼﯥ ﻏﻮاړې او ﻫﺮ رﻧګﻪ ) ﺷﺮﻋﻲ ( ﻫﻴﻠﯥ ﭼﯥ ﻟﺮې ټﻮﻟﯥ ﺑﻪ ﭘﻮره او ﻳﻮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻲ او‬
‫)‪(١‬‬ ‫ﻟﻮې ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﻪ دې ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺷﻲ ‪(( .‬‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻗﺮب او ﻧـﺰدﯦﻮاﻟﻲ ﺗﻪ داﺳﯥ ﺗﻠﻮﺳﻪ ﻟﺮي ‪ ،‬واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭘﺎﺑـﻪ ﻧﻪ څـﻢ ﻟـﻪ دې دره ﭘــﻪ ﺣــﻴﺎت‬ ‫ﻛــﻪ ﻣـــﯥ وﺷــﻲ ﻟــــﻪ دﻟــﺒــﺮه ﻣـــــﻼ ﻗــــــــﺎت‬

‫ﭘﻪ دادر ﻛﯥ ﻛﻪ ﺣﻴﺎت وي ﻛﻪ ﻣﻤﺎت‬ ‫ﭘﺲ ﻟﻪ دې ﻣﯥ دې اﺳﺘﻮګﻨﻪ ﺧﺪاى ﻧﺼﻴﺐ ﻛﺎ‬

‫ﻫــﻐــﻪ ﻳــﺎر زﻣـﺎ ﻗـﺒـﻠﻪ دى د ﺣـﻴﺎت ) ‪( ٢‬‬ ‫ښـﺎﻳـﻲ دا ﻛـﻪ زه ﺧـﭙـﻞ ﻳـﺎر وﺗـﻪ ﺳــﺠــﺪه ﻛــړم‬

‫ﭘﻪ ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( د وﺻﺎل دا رﻧګﻪ ﺳﺘﺎﻳﻨﻪ ﻛﻮي ‪:‬‬

‫ﺳﺘﺎ دوﺻﻞ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ګﻠﺴﺘﺎن څﻪ دى‬ ‫زه ﺑﻠﺒﻞ ﺳﺘﺎ دوﺻﺎل ﻳﻢ ﺑﻮﺳﺘﺎن څﻪ دى‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﻳﯥ ﭘﻪ روﺿﻪ د رﺿﻮان څﻪ دى‬ ‫ﭼـﯥ اﺷـﻨـﺎ ﺷــﻲ ﺳــﺘـﺎ ﻟــﻪ دره ﻟــﻪ دﻳﻮاره‬

‫اﺣﺘﻴﺎج ﻳﯥ ﭘﻪ ﭼﺸﻤﻪ د ﺣﻴﻮان څﻪ دى ) ‪( ٣‬‬ ‫ﭼﯥ روزي ﻳﯥ ﺷﻬﺎدت ﺷﻲ ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﺗﻴﻐﻪ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ‪ ،‬ﺟﻴﻼ ﻧﻲ ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﻐﻴﺐ ‪ ،‬د ﻧﻮاﻟﻜﺸﻮر ﭼﺎپ ‪ ١٧٩ ،‬ـــ ‪ ١٨٠‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ‪ ،‬ش ‪ ٤١ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٣‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ٢٠٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪49‬‬
 ‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ روښﺎﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ ارزاﻧﻲ ﻫﻢ د ﻗﺮﺑﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﭘـﻪ وﺻـﻠـﺖ ﻛـﯥ ﻻ دوﻳـﻲ ده‬ ‫ﻗــﺮﺑــﺖ ﻳـﯥ ﻧــﺰدﻳــﻜــﻲ ده‬

‫)‪(١‬‬ ‫ﺳــﻜﻮﻧـــﺖ ﻛﻞ ﻧﻴﻚ ﺧﻮﻳﻲ ده‬ ‫ﭘﻪ وﺣﺪت ﻛﯥ دوﻳﻲ ﻧﻪ ﺷﺘﻪ‬

‫او ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﺑﻴﺎ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﺗﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﯥ ﻟﻮى ﻗﺮﺑﺖ دى دا ﻗـﺮﺑـﺖ ﭘـﻪ ډﯦـﺮ ﻏـﺮﺑﺖ دى‬

‫ﭼﯥ اﺷﻨﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻗﺮﺑﺖ دى‬ ‫ﻟـﻪ ﺧـﭙـﻞ رﺑـﻪ ﺑـﻪ اﺷـــﻨــﺎ ﺷــﻲ‬

‫ﺑﻞ روښﺎﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ دوﻟﺖ ﻟﻮاڼﻰ ﻫﻢ د ﻗﺮﺑﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﭘﻮﻫﻴﺪه ﭘـﻪ ﺗﺴﺒﻴﺤﺎت او اوازوﻧﻪ‬ ‫دﻗــﺮﺑﺖ ذﻛﺮ ﻣـﻘـﺎم د ﺳـﺎﻣﻌﺎن دى‬

‫دا اﻓﻜﺎر ﻟﻜﻪ ﺳﺮود اﺷﻴﺎ ﺗﺎروﻧﻪ‬ ‫ﺑﯥ ﻣﺜﻠﻲ ﻋﺠﺐ اواز ﭘﻪ زﻳﺮو ﺑﻢ ﻛﺎ‬

‫ﻧﻮﻣﻴﺎﻟﻰ روښﺎﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧـﺼﺎري د وروﺳـﺘﻲ ډﻟـﯥ ﺻـﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﻗﺮﺑـﺖ ﭘـﻪ ﻳـﻮ ﻟﻨـډ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻛﯥ داﺳﯥ ﺑﻴﺎﻧﻮي ‪:‬‬

‫ﺑﻴﺎ ﻟﻪ ﺗﺎ ﭘﻪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻮر ) ‪( ٢‬‬ ‫زه وﺗﺎوﺗﻪ ﻧـﺰدې ﻳﻢ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻰ ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺒﻲ ‪ ،‬دﭘښﺘﻮ ادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٤٢ ،‬ﻫـ ش ‪ ٣٤٠ ،‬ـــ ‪ ٣٤٩‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫) ‪ ( ٢‬ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ٢٥٠ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪50‬‬
 ‫‪ ٣‬ــ دﻣﺤﺒﺖ ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺻﻮﻓﻲ ﺧﭙﻞ زړه ﺗﺮ ﺳﺨﺘﯥ څﺎرﻧﯥ ﻻ ﻧﺪې وﻧﻴﺴﻲ او ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ څﺨﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻧـﮋدې ښﻜﺎري او دﻫﻐﻪ ﺟﻼ ل ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ‪ ،‬ﻗﺪرت ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﻬﺮ او ﺗﺮﺣﻢ ﺗﻪ ځﻴﺮ ﺷﻲ‬
‫‪ ،‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا دﻫﻐﻪ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ وﻳﺮه او ﻟﻪ ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﻳﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪.‬‬

‫دﻣﺤﺒﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﻗﺮاﻧﻜﺮﻳﻢ ﻛﯥ ډﯦﺮ آﻳﺘﻮﻧﻪ او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﭘﻪ دې اړه ډﯦﺮ ﻧﺒﻮي اﺣﺎدﻳﺚ‬
‫ﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ‪ )) :‬ﻓﺴﻮف ﻳﺎءﺗﻰ اﷲ ﺑﻘﻮم ﻳﺤﺒﻬﻢ و ﻳﺤﺒﻮﻧﻬﻢ (( ﻳﻌﻨﯥ ژر دى ﭼﯥ اﷲ ﭘﺎك ﺑﻪ‬
‫داﺳﯥ ﻗﻮم راﻣﻨځﺘﻪ ﻛړي ﭼﯥ دى ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ورﺳﺮه ﻟﺮي او ﻫﻐﻮى ﺑﻪ ﻟﻪ ده ﺳﺮه ﻣﺤﺒﺖ ﻟﺮي ‪.‬‬

‫ﻳﺎدا ﭼﯥ ‪ )) :‬ﻗﻞ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺤﺒﻮن اﷲ ﻓﺎﺗﺒﻌﻮ ﻧﻲ ﻳﺤﺒﺒﻜﻢ اﷲ ‪ (( .‬ﻳﻌﻨﯥ ورﺗﻪ وواﻳﻪ ! )‬

‫اى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮه ( ﻛﻪ ﺗﺎﺳﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ ﻟﺮئ زﻣﺎ ﭘﻴﺮوي وﻛړئ ‪ ،‬ﭼﯥ‬
‫ﺧﺪاى ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ درﺳﺮه وﻛړي ‪.‬‬

‫ﻳﺎ دا ﭼﯥ ‪ )) :‬ﻳﺤﺒﻮﻧﻬﻢ ﻛﺤﺐ اﷲ واﻟﺬﻳﻦ اﻣﻨﻮ ا اﺷﺪ ﺣﺒﺎً اﷲ ‪ (( .‬ﻳﻌﻨﯥ ) ﻛﺎﻓﺮان ( ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ‬
‫ﺑﺘﺎﻧﻮ ﺳﺮه داﺳﯥ ﻣﻴﻨﻪ ﻟﻜﻪ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺳﺮه او ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﯥ ﻣﻮء ﻣﻨﺎن او ﺑﺎور ﻟﺮوﻧﻜﻲ‬
‫دي ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻪ ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ ﻟﺮي ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي آﻳﺖ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺤﺒﺖ ﺗﺮ ﻣﺨﻪ ذﻛﺮ ﻛړ او ﭘﻪ دوﻫﻢ ﻛﯥ ﻳﯥ د دوى ﻣﺤﺒﺖ اول‬
‫راوړ او ﭘﻪ درﯦﻴﻢ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻳﻮازې د دوى ) اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ( ﻣﺤﺒﺖ څﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ وﻛړه ‪.‬‬

‫د اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﻲ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﻴﺎﻫﻢ ﭘﻪ درﻳﻮ ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫‪ ١‬ــ دﻟﻮﻣړﻧﻴﻮ ﻣﺮاﺣﻠﻮ ﻣﺮﻳﺪان او ﺣﺘﻰ د ﻋﺎﻣﻮ ﺧﻠﻜﻮ ډﻟﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﻐﻪ داﭼﯥ ﻟﻪ ﻫﻐﻮي ﺳﺮه دﺧﺪاى ﭘﺎك د ښﻴګڼﻮ او ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫ﺳﻤﻨﻮن ددې ﺧﻠﻜﻮ د ﻣﻴﻨﯥ او ﻣﺤﺒﺖ د رښﺘﻴﺎ واﻟـﻲ ﻧـښﺎﻧﻪ داﺳـﯥ ﺑﻴـﺎﻧﻮي ‪ )) :‬دﺗـﻞ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﺑﺎﻳﺪ دا ﻣﻴﻨﻪ وﭘﺎﻳﻲ او ﻳﺎدوﻧﻪ ﻳﯥ وﻛړي ځﻜﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﻛﻮم ﺷﻲ ﺳﺮه ﻣﺤﺒﺖ ﻟﺮي ‪ ،‬ﻫﻐﻪ‬
‫ﺑﻴﺎ زﻳﺎت او ډﯦﺮ ﻳﺎدوي ‪(( .‬‬

‫‪ ٢‬ــ دوﻳﻤﻪ ډﻟﻪ ‪ :‬داﭼﯥ ﻛﻠﻪ دا ډﻟﻪ د اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﺘﻐﻨﺎ ‪ ،‬ﺟﻼ ل و ﻋﻈﻤـﺖ ‪ ،‬ﻋﻠـﻢ او ﻗـﺪرت‬
‫ﺗﻪ ځﻴﺮ ﺷﻲ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮښﻪ ځﺎن ﺳـﭙﺎري او ﭘـﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻛـﯥ ﻳـﯥ ﻣﻴﻨـﻪ او ﻣﺤﺒـﺖ ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻛﻴږي ‪ ،‬ﭼﯥ دا درښﺘﻴﻨﻮ او ﻣﺤﻘﻘﻴﻨﻮ ﻣﺤﺒﺖ دى ‪.‬‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻮاص څﺨﻪ ددې ډﻟﯥ ﭘﻮښـﺘﻨﻪ وﺷـﻮ ه ‪ ،‬ﻫﻐـﯥ داﺳـﯥ ووﻳـﻞ ‪ )) :‬ﻣﺤﺒـﺖ د ﺧﭙﻠـﯥ‬
‫ارادې ﻣﺤﻮه ﻛﻮل ‪ ،‬او دﺧﭙﻠﻮ ﺷﺨﺼﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﺳﻮزول دي ‪(( .‬‬

‫‪ ٣‬ــ درﯦﻴﻤﻪ ډﻟﻪ ‪ :‬دﻫﻐﻮ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻮ ډﻟﻪ ده ﭼﯥ دوى دﺧﺪاى ) ج ( ﭘﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﻧﺪې ﭼﯥ‬
‫ﻫﻴڅ ﺗﻤﻪ ﭘﻪ ﻛﯥ ﻧﻪ وه او ﭘﻜﯥ ﻧﻪ ﺷـﺘﻪ ‪ ،‬ﭘﻮﻫﻴـﺪﻟﻲ دي ‪ ،‬ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ دوى ﻫـﻢ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺳـﺮه‬
‫ﺑﯥ ﻟﻪ ﻛﻮﻣﯥ ﺗﻤﯥ ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ ﻛﻮي ‪.‬‬

‫ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻮه ‪ ،‬ﭼﯥ ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ﭘـﺎك ﺳـﺮه ﺳـﻮﭼﻪ او ﺧﺎﻟـﺼﻪ ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻛﻮﻣﻪ ده ؟ ﻫﻐﻪ ووﻳﻞ ‪ :‬ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺳﺮه ﺳﻮﭼﻪ او ﺧﺎﻟﺼﻪ ﻣﻴﻨﻪ دا ده ﭼﯥ ﻣﻴﻨـﻪ ﻧـﻮر ﺑﻴﺨـﯥ‬
‫ﻟﻪ زړه او اﻧﺪاﻣﻮ څﺨﻪ ووځﻲ ‪ ،‬ﺗﺮ دې ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﯥ ﻫﻴڅ ﭘـﺎﺗﯥ ﻧـﻪ ﺷـﻲ ‪ ،‬او د ﺧـﺪاى ) ج (‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮښﯥ د ﺧﺪاى د ﭘﺎره ﻛـﺎر ﻛـﻮي ‪ .‬ﻳـﻮازې ﻫﻤﺪﻏـﺴﯥ اﻧـﺴﺎن د ﺧـﺪاى ) ج ( رښـﺘﻴﻨﻰ ﻣـﻴﻦ‬
‫دى ‪.‬‬

‫ﻟﻪ دې ﺧﺒﺮې څﺨﻪ دﻫﻐﻪ ﻣﻄﻠﺐ دادى ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺳﺮه د ﺗﻌﻠﻘـﺎﺗﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨځ ﻛـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻫﻴڅ ﻛﻮم ﻣﺎدي ﻏﺮض ﻧﻪ وي او ﻧﻪ ﺟﺴﺪي ګټﻪ ‪ ،‬او د ﻫﻐﻪ اړﻳﻜـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ د روﺣـﻲ ﭘـﺎﻛۍ او‬
‫ﺗﺰﻛﻴﻲ ﭘﻪ ﻏﺮض اﺳﺘﺨﺪام ﺷﻲ ‪.‬‬

‫دﻣﺤﺒﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻪ ﺟﻨﻴﺪ څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻮه ‪ ،‬ﻫﻐﻪ داﺳﯥ ووﻳـﻞ ‪ )) :‬ﻣﺤﺒـﺖ دې ﺗـﻪ واﻳـﻲ‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﻛﯥ دﻣﺤﺒﻮب ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ او ﺧﻮﻳﻮﻧﻪ ﭘﺮﻳﻮزي ‪( ١ ) (( .‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ٨٨ ، ٨٧ ، ٨٦ ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟـﻼ اﻟـﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨـﻲ واﻳـﻲ ‪ :‬ﭘـﻪ ادﻣـﻲ ﻛـﯥ ﻋـﺸﻖ ‪ ،‬ﻟټـﻪ ‪ ،‬ﻳـﻮ ﺗﻠﻮﺳـﻪ ‪ ،‬ﻏﻮښـﺘﻨﻪ او ﻳـﻮه‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺷﺘﻪ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺧټﻪ ﻛﯥ ﻣﻴﻨـﻪ اﻳـښﻮدل ﺷـﻮي ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺳـﻞ زره ﻋﺎﻟﻤـﻪ دده ﻣـﺎل او ﻣﻠـﻚ‬

‫‪52‬‬
‫ﺷﻲ ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻪ اراﻣﻴږي ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻫﺮ ﻛﺎر او ﭘﻴﺸﻪ ‪ ،‬ﺻـﻨﻌﺖ او د ﻋﻠـﻢ ‪ ،‬ﭘـﻮﻫﯥ ﭘـﻪ زده‬
‫ﻛړې ﻛﯥ زﻳﺎر ﺑﺎﺳﻲ او د ﻣﻨـﺼﺐ د ﻻ ﺳـﺘﻪ راوړﻟـﻮ ﭘـﻪ ﻛـﺎر ﻛـﯥ ﻫﻠـﯥ ځﻠـﯥ ﻛـﻮي او ﻫـﻴڅ ﻧـﻪ‬
‫ﻛﺮارﻳږي ‪ ،‬ځﻜﻪ ﻫﻐﻪ څﻪ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ﻏﻮاړي ‪ ،‬او ﻻ ﻟﻬﺎﻧﺪه ورﭘﺴﯥ ګﺮځﻲ ‪ ،‬ﻻ س ﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ورځﻲ ‪ ،‬او زړه ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻌﺸﻮق او ﻣﺤﺒﻮب اراﻣﻴږي ځﻜﻪ ﻫﻐـﻪ ﺗـﻪ دل آرام واﻳـﻲ‬
‫‪(١) .‬‬

‫د ﺧﺪاى ﭘﺎك د ﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﺑﺎب ﭘﻪ ﭘښﺘﻮ ادب ﻛﯥ د ﺷﻴﺦ ﻣﺘﻲ ﺷـﻌﺮوﻧﻪ ) ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ د ‪٦٢٣‬‬
‫څﺨــﻪ ﺗــﺮ ‪ ٦٨٨‬ﻫـــ ﻛﻠﻮﻧــﻮ ﭘــﻮرې ژوﻧــﺪ ﻛــﺎوه ( د ﻳــﺎدوﻧﯥ وړ دي ‪ ،‬دې ﭘﻴــﺎوړي ﻋــﺎرف د ))‬
‫ﺧــﺪاى ﻣﻴﻨــﻪ (( ﭘــﻪ ﻧﺎﻣــﻪ ﻳــﻮ ﻛﺘــﺎب ﻫــﻢ ﻟﻴﻜﻠــﻰ دى ﭼــﯥ دﺑﻴﻠګــﯥ ﭘــﻪ ډول دده دا ﻻ ﻧــﺪې‬
‫ﺷﻌﺮوﻧﻪ راﻧﻘﻠـﻮو ‪ .‬دا ﺷـﻌﺮوﻧﻪ د ﺗـﺼﻮف ﭘـﻪ ﻣﻐـﺰ څﺮﺧـﻲ او ډﯦـﺮو ژورو ﻣـﺴﺎﻳﻠﻮ ﺗـﻪ اﺷـﺎره‬
‫ﻛﻮي او ﭘﻪ ځﺎﻧګړى ﺗﻮګﻪ د ﺧﺪاى ) ج ( ﻟﻪ ﻣﻴﻨﯥ څﺨﻪ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﻮي ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﻟﻮى ﺳﻬﺎر ﭘﻪ ﻧﻴﻤﻮ ﺷﭙﻮ ﻛﯥ‬ ‫ﭘﻪ ﻟﻮ ﻳﻮ ﻏﺮو ﻫﻢ ﭘﻪ دښﺘﻮ ﻛﯥ‬

‫ﻳــﺎد وﻳــﺮ ژﻟـﻮ ﭘــﻪ ﺷـﭙـﻴـﻠﻮ ﻛﯥ‬ ‫ﭘﻪ ﻏﺎړه ږغ او ﭘﻪ ﺷﭙﻴﻠﻜﻮ ﻛﯥ‬

‫دا ﺳـﺘـﺎ دﻣـﻴـﻨـﯥ ﻧـــﻨــﺪارې دي‬ ‫ټﻮل ﺳﺘﺎدﻳﺎدﻧﺎرې ﺳﻮرې دي‬

‫د ﺑـــﺮ ﺑـڼ ﺧــﻮاﺗـﻪ ﭘـﻪ ﺧـﻨـﺪا دى‬ ‫ﺟﻨډى زرﻏﻮن ﻛﻪ ﭘﻪ ﺑﻴﺪﻳﺎدى‬

‫دا ټــﻮل اﻏـﻴـﺰ دﻣـﻴـﻨـﯥ ﺳﺘﺎ دى‬ ‫ﺗﺮﻧﻚ ﭼﯥ ﺧړ دى ﭘﻪ ژړا دى‬

‫ټﻮﻟﻪ ښﻜﻼ ده ﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﻻ ﺳﻪ‬

‫اى ! دﭘﺎﺳﻮاﻟﻮ ﭘﺎﺳﻪ ﭘﺎﺳﻪ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻣﻮﻻ ﻧﺎ ﺟﻼ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ ‪ ،‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ‪ ،‬اﻋﻈﻢ ګړى ﻣﻌﺎرف ﻣﻄﺒﻌﻪ ‪ ٦٩ ،‬ــ ‪ ٧٠‬ﻣﺦ‬

‫ﻳﺎ د ﺳﭙﻮږﻣﻴﻪ ﺗﻨﺪى ورﻳﻦ دى‬ ‫ﻛﻪ ﻟﻤﺮ روښﺎﻧﻪ ﻣﺦ ﻳﯥ ﺳﭙﻴﻦ دى‬

‫ﻟـﻜـﻪ ﻫـﻨـﺪاره ﻣـﺦ د ﺳﻴﻦ دى‬ ‫ﻛــﻪ ﻏــﺮ دى ښـﻜﻠـﻰ ﭘﺮﺗﻤﻴﻦ دى‬

‫‪53‬‬
 ‫ﺳﺘﺎ دښﻜﻼ دا ﭘﻠﻮﺷﻪ ده‬

‫دا ﻳﯥ ﻳﻮﺳﭙﻜﻪ ﻧــﻨﺪاره ده‬

‫د ژوﻧــﺪ وږﻣﯥ ﭘﻜﯥ ﭼﻠـﻴــږي‬ ‫دﻟﺘﻪ ﻟﻮى ﻏﺮوﻧﻪ زرﻏﻮﻧﻴږي‬

‫ﺳﺘﺮګﯥ ﻟﻴﺪوﺗﻪ ﻳﯥ ﻫﻴښﻴږي‬ ‫ﺑــﻮراوې ﺷــﺎوﺧــﻮا ﻛـړﻳـــږي‬

‫ﻟﻮﻳﻪ ﺧﺎوﻧﺪه ټﻮﻟﻪ ﺗﻪ ﻳﯥ‬

‫ﺗﻞ دﻧړۍ ﭘﻪ ښﻜﻠﻴﺪه ﻳﯥ‬

‫ښﻜﺎره ﻳﯥ ﻟﻮر ﭘﻪ ﻟﻮر ﻛﻤﺎل دى‬ ‫ﺧــﺎوﻧـﺪه ښـﻜﻠـﻰ ﺳـﺘـﺎ ﺟـﻤﺎل دى‬

‫ﺳﺘﺎد ﻗـﺪرت ﻛـﻤﻜۍ ﻣﺜﺎل دى‬ ‫ﻛﻪ ورځ ﻛﻪ ﺷﭙﻪ ﻛﻪ ﭘﻴړۍ ﻛﺎل دى‬

‫ﺳﺘﺎ دﻟﻮروﻧﻮ ﻳﻮه رڼﺎ ده‬

‫دﻟﺘﻪ ﭼﯥ ﺟﻮړه ﺗﻤﺎﺷﺎده‬

‫ﺳــﻮى د ﻋــﺸــﻖ ﭘﻪ ﺳـﻮزﻧــﺪ اور دى‬ ‫زړه ﻣﯥ دا ﺳﺘﺎ دﻣﻴﻨﯥ ﻛﻮر دى‬

‫ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﻫﻴڅ دى ورك ﻳﯥ ﭘﻠﻮر دى‬ ‫رپ ﻳــﻲ وﺗـﺎﺗـﻪ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻟـﻮر دى‬

‫ﺳﺘﺎ دﺟﻤﺎل ﭘﻪ ﻟﻴﺪو ښﺎد دى‬

‫)‪(١‬‬ ‫ﻛﻪ ﻧﻪ وي دﻏﻪ ﻧﻮر ﺑﺮﺑﺎد دى‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻲ ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺒﻲ ‪ ،‬ﭘښﺘﻮادﺑﻴﺎﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬دوﻫﻢ ټﻮك ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ ١٣٤٢ ،‬ﻫـ ﻛﺎل ‪ ١٦٦ ،‬ﻣﺦ‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺗﺼﻮﻓﻲ ذوق د اﷲ ﭘﺎك د ﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﺮ زړه ﭼﯥ دﻳﺎر ﻣﻴﻨﻪ ﺷﻲ ﻏﺎﻟﺒﻪ ﺑـﻠـﻪ ﻣـﻴﻨـﻪ ﻳـﯥ ﻫـﻴڅ ﻧﻪ وي ﻣﻨﺎﺳـﺒﻪ‬

‫ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﻲ څﻮك ﻟﻪ ﻫﺴﯥ ﻣﺮاﺗﺒﻪ‬ ‫ﻧـﻮرې واړه ﻣـﺮﺗﺒﯥ ﺑﻪ ورﺗﻪ ﻫﻴڅ ﺷﻲ‬

‫‪54‬‬
 ‫)‪(١‬‬ ‫ﻋـﺎﺷـﻘـﻲ ﻳــﻮه ﭘـﺎﻳــﻪ ده ﻋـﺠـﺎﻳــﺒـﻪ‬ ‫ﻟﻴﺎﻗــﺖ ﻳــﯥ ﻫــﺮ وګړي څﺨﻪ ﻧﻪ ﺷﺘﻪ‬

‫ﭘﻪ دې څﻮ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﺧﺪاى ) ج ( ﻣﻴﻨﻪ ﻟﻪ ﺑﻞ ﻫﺮ څﻴﺰ څﺨﻪ ﻏﻮره ګڼﻲ او دﻣﻴﻨـﯥ‬
‫د ﺣﺎل ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻟﻪ ﺑﻠﯥ ﻫﺮې ﻣﺮﺗﺒﯥ څﺨﻪ ﻟﻮړه ﺑﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﺧﻮ دده ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮې ﻳـﻮازې ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻛﺴﺎن ﭘﻮﻫﻴږي ﭼﯥ د ﻣﻴﻨﯥ د ﺣﺎل ﻟﻪ ﻣﺮﺗﺒﯥ څﺨﻪ ﺧﺒﺮ وي ‪ ،‬او ﻫﺮ څـﻮك ﻫـﻢ دې ﻣﺮﺗﺒـﯥ ﺗـﻪ د‬
‫رﺳﻴﺪﻟﻮ وړ ﻧﻪ ﺑﻮﻟﻲ ‪ ،‬او دﻣﻴﻨﯥ او ﻋـﺸﻖ او ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻋـﺸﻖ ﻫڅـﻪ او دﻋـﻮه دده ﻟـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮه دﻫﺮ ﭼﺎ ﻛﺎر ﻧﻪ دى ‪.‬‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻧﻮرو ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ څﻴﺮ د ﺧﺪاى د ﻣﻴﻨﯥ دﺣﺎل ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻠﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻟﻪ‬
‫ﻧﻮر ﻫﺮ څﻪ څﺨﻪ ﻻ س اﺧﻠﻲ او دﻫﻐﻮ ﻣﺤﺒﺖ او ﻣﻴﻨﻪ ﻟﻪ زړه څﺨـﻪ ﺑﺎﺳـﻲ او دﺧـﺪاى ﭘـﺎك د‬
‫ﻣﻴﻨﯥ د دﻋﻮى ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻟﻪ ﻧﻮرو څﻴﺰوﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﻴﻨﻪ رواء ﻧﻪ ﺑﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﭼﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻛــﻪ ﺑــﯥ ﺗــﺎ ده ﻧــﺎروا ده رواء ﻧــــﻪ ده‬ ‫ﻛــﻪ زﻣـﺎ ﻣـﻴــﻨـﻪ ﭘــﻪ ﺗــﺎ ده ﺧـﻄـﺎ ﻧـﻪ ده‬

‫څﻮك ﭼﯥ ﺑﯥ د ﺗــﺎ ﻟﻪ ﻣﺨﻪ ﺑﻞ ﺗﻪ ګﻮري آﻳـــﻨـــﻪ ﻳــــﯥ ﻧـــﺎ ﺻـﻔــﺎ ده ﺻـﻔـــﺎ ﻧــــــــﻪ ده‬

‫ﻫﻐﻪ ﺗﻴﺮ ﺷﻮ ﭼﯥ ﻣﯥ ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻪ ﻏﻼ ﻏﻼ ﻛړه اوس ﭘﻪ درﺳﺖ ﺟﻬﺎن رﺳﻮا ده ﭘﻪ ﻏﻼ ﻧﻪ ده‬

‫ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﻛﻪ دﺧﭙﻞ ﺳﺮ ﭘﻪ ﺑﻬﺎ ﻣﻮﻣـﯥ‬

‫و رﺣــﻤــﺎن وﺗـﻪ وﻳـړﻳﺎ ده ﺑـﻬﺎ ﻧﻪ ده‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬او ) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎرف ‪ ،‬ﻏﺮوال ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٥ ،‬ﻫـ ش ﻛﺎل ‪١٤٠ ، ١٣١ ،‬ﻣﺨﻮﻧﻪ‬

‫دﺧﺪاى ) ج ( د ﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑـﺎ ډﯦـﺮ ﺷـﻌﺮوﻧﻪ ﻟـﺮي ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ ﻛﻠـﻪ ښـﻜﺎره دﺣﻘﻴﻘـﻲ‬
‫ﻋﺸﻖ ﭘﻪ ﺑڼﻪ او ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ ﻳﯥ دﻣﺠﺎزي ﻋﺸﻖ او ﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ څﻴﺮه ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻛړي دي ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري د ﺧﺪاى ) ج ( دﻣﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ﻟﻪ ﻧﻴﺴﺘﻴﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ دا ﻫﺴﺘﻰ آﺑﺎد ﻳﻢ‬ ‫زه څﺮګﻨﺪ دﻣﺤﺒﺖ ﭘﻪ ښﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﻳﻢ‬

‫)‪(١‬‬ ‫ﺗﺮ اﺑـﺪه وﻓﺎدار ﭘـﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻴﻌﺎد ﻳﻢ‬ ‫ﭘــﻪ ازل ﻣـﯥ دا اﻗــﺮار ﭘـﻪ ژﺑـﻪ وﻛـړ‬

‫‪55‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﺷــﻌﺮ ﻛــﯥ ﻣﻴﺮزاﺧــﺎن اﻧــﺼﺎري دا ﭘــﻪ ګﻮﺗــﻪ ﻛــړى ﭼــﯥ دﺧــﺪاى ﭘــﺎك ﻣﻴﻨــﻪ او ﻣﺤﺒــﺖ‬
‫داﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﺧټﻪ ﻛﯥ اﺧښﻞ ﺷﻮى او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ داﻧـﺴﺎن ﭘﻴﺪاﻳـښﺖ دده ﻟـﻪ ﻧﻈـﺮه دﻣﻴﻨـﯥ او‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﭘﻪ ﻏﺮض و ‪.‬‬

‫ﺟـﻼ‬ ‫ﻧﻮداﭼﯥ داﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﺧټﻪ اوﻓﻄﺮت ﻛﯥ ﻻ ﻟﻪ ﻫﻤﻐﻪ ﭘﺨﻮا څﺨﻪ ﻟﻜـﻪ ﭼـﯥ ﻣﺨﻜـﯥ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ ووﻳﻞ ‪ ،‬دﺧﺪاى ) ج ( ﻣﻴﻨﻪ اﻳـښﻮدل ﺷـﻮى ‪ ،‬ﻣﻴﺮزاﺧـﺎن اﻧـﺼﺎري ﺗـﺮ اﺑـﺪه ﭘـﻮرې‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻣﻴﻨﯥ ﺑﺎﻧﺪې د وﻓﺎ او ﭘﺎﺗﻲ ﻛﻴﺪو وﻋﺪه ورﻛﻮي ‪ ،‬ځﻜﻪ ﭼﯥ دى ﭘـﻪ ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دى او ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻴﻨﻪ ﭘﺎﻳﻲ ‪:‬‬

‫ددې ګﻞ ﭘﻪ ﻣﻴﻨﻪ راﻏﻰ ﻟﻪ ﭼﻤﻨﻪ‬ ‫دﺑـﻠـﺒـﻞ ﭼـﯥ آﺷـﻨـﺎﻳـﻲ ﺷـﻮه ﻟـﻪ ﺳﻤﻨﻪ‬

‫او د زړه ﺳـﻔﺮ دﺳﺘﺮګﻮ ﻟﻪ روزﻧﻪ ) ‪( ٢‬‬ ‫دا ﺗﻤﺎم ﺻﻮرت دزړه ﭘﻪ رﺿﺎ دروﻣﻲ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻣﻴﺮزاﺧﺎن ‪ ،‬اﻧﺼﺎري ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ١٥٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬ﻫﻤﺪﻏﻪ اﺛﺮ ‪ ١٦٤ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٤‬ــ دوﯦﺮې اوﺧﻮف ﺣﺎل ‪:‬‬

‫دﻣﺨﻪ ﻣﻮ ووﻳﻞ ﭼﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( دﻧـﺰدﯦﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﺣﺎل څﺨﻪ دﺻﻮﻓﻲ ﭘـﻪ زړه ﻛـﯥ ﻳـﺎ ﻣﻴﻨـﻪ او‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﭘﻪ ډﯦﺮ ﭘﻴﺎوړي ﺗﻮګﻪ ښﻜﺎره ﻛﻴږي ‪ ،‬او ﻳﺎ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( ﻟﻪ ﻫﻴﺒـﺖ او‬
‫ﻋﻈﻤﺖ څﺨﻪ وﻳﺮه او ډار ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻮي ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﻳﻮ ﺻﻮﻓﻲ د د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺗﻪ دﻧـﺰدﯦﻮاﻟﻲ ﭘـﻪ‬
‫ﺣﺎل ﻛﯥ ﭼﯥ دده ﻟﻪ زړه څﺨﻪ د )) ﻏﻴﺐ (( ﭘﺮدې ﭘﻮرﺗـﻪ ﺷـﻮي دي ‪ ،‬دﻫﻐـﻪ ﻋﻈﻤـﺖ او ﺟـﻼ ل‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ ځﻴﺮ ﺷﻲ ﭘﻪ دې وﺧﺖ ﻛﯥ ﻫﺮوﻣﺮو دده ﭘﻪ زړه ﻛﯥ دﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ وﻳﺮه ﭘﻴﺪاﻛﻴږي‬

‫‪56‬‬
‫‪ ،‬او ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﻫﻐﻪ دﻗﺮب ﭘﻪ ﺣﺎل ﻛﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( اﺣﺴﺎن او ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻮ ﺗﻪ ﻧﻈﺮ وﻛړي ﭘـﻪ دې‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ زړه ﺑﺎﻧﺪې د ﺧﺪاى ) ج ( ﻣﻴﻨﻪ او ﻣﺤﺒﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻮي ‪.‬‬

‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ددې ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ درﻳﻮ ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫‪ ١‬ــ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻳﻮازې دﺧﺪاى ﭘﺎك ﻟﻪ ﺣﺴﺎب او ﭘﻮښﺘﻨﯥ څﺨﻪ وﻳﺮه ﻟﺮي ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ــ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ دﺧﺪاى ﭘﺎك ﻟﻪ ﺟﻼ ل او ﻋﻈﻤﺖ څﺨﻪ وﻳﺮه ﻟﺮ ي ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ــ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻮر ﻟﻪ ﻫﻴڅ څﻴﺰ او ﻫﻴﭽﺎ څﺨﻪ وﻳﺮه او ډار ﻧﻪ ﻟـﺮي ‪.‬‬
‫)‪(١‬‬

‫ﻟﻪ ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟﻰ څﺨﻪ وﻳﺮه او ډار د څﺮﻧګﻮاﻟﻲ او ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ درې ډوﻟﻪ ده ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ــ زﻳﺎﺗﻪ وﻳﺮه ‪ :‬زﻳﺎﺗﻪ وﻳﺮه ﻫﻐﻪ ده ﭼﯥ ﺳړى د ﻧـﺎﻫﻴﻠۍ او ﻳـﺎء س درﺟـﯥ ﺗـﻪ ورﺳـﻮي‬
‫او درﻧځ او ﺣﺘﻰ ﻣړﻳﻨﯥ ﺳﺒﺐ ګﺮځﻲ ‪ ،‬ﭼﯥ دا رﻧګﻪ وﻳﺮه رواء ﻧﻪ ده ‪.‬‬

‫ب ــ ﻟږ ه وﻳﺮه ‪ :‬ﻟږه او ﻛﻤﻪ وﻳﺮه ﻫﻐﻪ ده ﭼﯥ ﺳړى ﻟﻪ ﻧﺎوړه ﻛﺎروﻧﻮ څﺨﻪ ﻧﻪ ﺷـﻲ اﻳـﺴﺎروﻟﻲ‬
‫ﭼﯥ دا ﻫﻢ دوﻣﺮه ﭘﻪ درد ﻧﻪ ﺧﻮري ‪.‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ٨٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫ج ــ ﻣﻨځﻨﯥ ﻳﺎ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ وﻳﺮه ‪ :‬ﻣﻌﺘﺪل ډار او وﻳﺮه ﻫﻐﻪ ده ﭼـﯥ ﺳـړى ﻟـﻪ ﻧـﺎوړو ﻛـﺎروﻧﻮ‬
‫څﺨﻪ اﻳﺴﺎروي ‪ ،‬ښﻮ ﻛړو وړو ﺗﻪ ﻳـﯥ ﺗـﺸﻮﻳﻖ او وﻫڅـﻮي ‪ .‬دا رﻧګـﻪ وﻳـﺮه دﻋﻠـﻢ او ﭘـﻮﻫﯥ‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ وي‬

‫دوﻳﺮې او ﺧﻮف دﺣﺎل ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ دﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﺧﺒﺮې ‪:‬‬

‫اﺑﻮﻋﻤﺮ دﻣﺸﻘﻲ واﻳﻲ ‪ :‬ﻛﻠﻪ ﭼـﯥ ﻳـﻮ څـﻮك ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ دښـﻤﻦ څﺨـﻪ زﻳـﺎت دﺧﭙـﻞ ﻧﻔـﺲ ﻟـﻪ ﺷـﺮ‬
‫څﺨﻪ وﻳﺮﻳﺪه ‪ ،‬ﻫﻐﻪ دوﻳﺮې څښﺘﻦ ﺑﻠﻠﻰ ﺷﻮ ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫اﺣﻤﺪ واﻳﻲ ‪ :‬ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ ﭼﯥ ﻫﺮ څـﻮك وﻳﺮﻳـږي ﻫﻐـﻪ داﺳـﯥ وي ﭼـﯥ ﻧـﻮر ټـﻮل ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺷﻴﺎن ﭼﯥ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ څﺨﻪ وﻳﺮه او ډار ﻣﻮﺟـﻮد وي ‪ ،‬ﻟـﻪ ده څﺨـﻪ ووﻳﺮﻳـږي ‪ .‬ﻳﻌﻨـﯥ ﻫﻐـﻪ څـﻮك‬
‫ﭼﯥ ﭘﻪ رښﺘﻴﺎ ﻟﻪ ﺧﺪاى څﺨﻪ وﻳﺮه ﻟﺮي ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دوﻣﺮه ﻫﻴﺒﺖ وﻟﺮي ﭼﯥ ﻧﻮر ټﻮل ډاروﻧﻜـﻲ او‬
‫وﻳﺮوﻧﻜــﻲ ﺷــﻴﺎن ﻟــﻪ ده څﺨــﻪ وﻳــﺮه او ډار وﻛــړي ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ څﻨګــﻪ ﭼــﯥ واﻳــﻲ ‪ )) :‬ﻣــﻦ ﺧــﺎف اﷲ‬
‫ﻳﺨﺎﻓــﻪ ﻛــﻞ ﺷــﻰء (( ﻳﻌﻨــﯥ څــﻮك ﭼــﯥ ﻟــﻪ اﷲ ) ج ( څﺨــﻪ وﻳﺮﻳــږي ‪ ،‬ﻟــﻪ ﻫﻐــﻪ څﺨــﻪ ټــﻮل ﺷــﻴﺎن‬
‫)‪(٢‬‬ ‫وﻳﺮﻳږي ‪.‬‬

‫دﺧﻮف او وﻳﺮې ﻧښﺎﻧﯥ ﭘﻪ اوو ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي ‪:‬‬

‫‪ ١‬ــ ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻛﯥ ‪ :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ وﻳﺮﻳږي ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻟﻪ درواﻏﻮ ‪ ،‬ﻏﻴﺒﺖ ‪،‬‬
‫ﻏﻤﺎزي ‪ ،‬ﭼﻐﻠﻲ ‪ ،‬ﺗﻬﻤﺖ ﻛﻮﻟﻮ ‪ ،‬او ﺗﻮر څﺨﻪ اﻳﺴﺎروي ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ــ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ ‪ :‬څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧـﺪاى ) ج ( څﺨـﻪ وﻳﺮﻳـږي ﻟـﻪ ﺧﭙـﻞ زړه څﺨـﻪ ﻛﻴﻨـﻪ ‪ ،‬رﺧـﻪ ‪،‬‬
‫ﻋﺪاوت ‪ ،‬ﺣﺴﺪ او داﺳﯥ ﻧﻮر ﻧﻔﺴﻲ رﻧځﻮﻧﻪ ﺑﺎﺳﻲ ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬دﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ‪ ،‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ ‪ ،‬د دﻫﻠﻲ ﭼﺎپ ‪ ٢٣٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬اﺑﻮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺨﺎري ‪ ،‬ﺷﺮح ﺗﻌﺮف ‪ ،‬ﻧﻮﻟﻜﺸﻮر ﻟﻜﻨﻬﻮ ‪ ١٢٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٣‬ــ ﭘﻪ ﻧﻈـﺮ او ﻛﺘﻠـﻮ ﻛـﯥ ‪ :‬څـﻮك ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ) ج ( څﺨـﻪ وﻳـﺮه او ﺣﻴـﺎ ﻟـﺮي دﺣﺮاﻣـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻮرې ﻧﻈﺮ ﻧﻪ ﻛﻮي ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ــ ﭘﻪ ﺧﻮراك ﻛﯥ ‪ :‬ﻫﻐـﻪ څـﻮك ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ) ج ( څﺨـﻪ ډار ﻟـﺮي ‪ ،‬د ﺣﺮاﻣـﻮ ﻟـﻪ ﺧﻮړﻟـﻮ‬
‫څﺨﻪ ځﺎن ﺳﺎﺗﻲ ‪.‬‬

‫‪ ٥‬ــ ﭘﻪ ﻻ ﺳﻮ ﻛﯥ ‪ :‬څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ وﻳﺮﻳږي ‪ ،‬ﺧﭙﻞ ﻻ ﺳﻮﻧﻪ د ﺣﺮاﻣﻮ ﻟـﻮر ﺗـﻪ‬
‫ﻧﻪ اوږدوي ﺑﻠﻜﯥ ﺗﻞ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺑﺎﻧﺪې داﺳﯥ ﻛﺎروﻧﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﻛﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( رﺿـﺎ‬
‫وي ‪.‬‬

‫‪58‬‬
‫‪ ٦‬ــ ﭘﻪ ﭘښﻮ ﻛﯥ ‪ :‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻟﻪ ﺧﺪاﻳـﻪ وﻳﺮﻳـﺪوﻧﻜﻲ ﻛـﺲ ‪ ،‬داﺳـﯥ ﻳـﻮ ځـﺎى ﺗـﻪ ﻧـﻪ ځـﻲ ‪،‬‬
‫ﭼﯥ ﻫﻠﺘﻪ ﭘﻪ ورﺗګ اﷲ ﭘﺎك ﻧﺎراض او ﺧﭙﻪ ﻛﻴږي ‪.‬‬

‫‪ ٧‬ــ ﭘﻪ ﻃﺎﻋﺖ او ﻋﺒﺎدت ﻛﯥ ‪ :‬ﻫﻐﻪ څﻮك ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ وﻳﺮه ﻟﺮي ‪ ،‬ﻃﺎﻋـﺖ او‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ﻋﺒﺎدت ﻳﯥ ﺧﺎص دﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﭘﺎره وي او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﯥ رﻳﺎاو ﻣﻨﺎﻓﻘﺖ ﻧﻪ ﻛﻮي‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﻫﻐﻪ دﻧﻴﺎ ﭘﺮﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ ﻳـﯥ ﻫـﻴڅ وﻳـﺮه او‬
‫ﺣﻴﺎ ﻧﻪ وي ‪ ،‬داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﺳﺒﺐ د روى رﻳﺎ‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎﻃﻞ ﻛﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ ﺣﻖ ﻛﻞ‬

‫ﻧــﻪ ﻳــﯥ ﺷــﺮم ﻧـﻪ ﺣـﻴﺎ‬ ‫ﻧـــﻪ ﻳــﯥ وﻳــﺮه وي ﻟـﻪ ﺧـﺪاﻳﻪ‬

‫ﻫــﺰار ﺧـﻮﻧﯥ ﻛﺎ ﺑﻴﺪﻳـﺎ‬ ‫د ﻳــﻮې ګـــﻴــــډې د ﭘـــــــــﺎره‬

‫ﺧــﻠــﻘــﻪ وي ﭘﻪ ﻏـﻮﻏـﺎ ) ‪( ٢‬‬ ‫ﻫــﻤـﻴــﺸﻪ ﻳــﯥ ﻟـــﻪ ﺳــﺘــﻤــﻪ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﻲ ‪ ،‬ﻣﻜﺎﺷﻔﺔ اﻟﻘﻠﻮب ‪ ،‬د ﻣﺼﺮ ﭼﺎپ ‪ ١٣٢٣ ،‬ﻫـ ‪ ٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دڅﻴړﻧﻴﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎرف ﻏﺮوال ﭘﻪ اﻫﺘﻤﺎم ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻛﺎل ‪ ٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٥‬ــ دﻫﻴﻠﯥ او رﺟﺎ ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺗﻪ ﻫﻴﻠﻪ درﻟﻮدل او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ اﻣﻴﺪ ﻛﻮل ‪ ،‬ﻟﻪ څﺨﻪ د وﻳﺮﻳـﺪو ﺳـﺮه ﻻ زم دي ‪ ،‬ځﻜـﻪ‬
‫ﭘﺨﻮا ووﻳﻞ ﺷﻮل ﭼﯥ د ﺧﺪاى ) ج ( څﺨﻪ د وﻳﺮﻳﺪو ﻣﺎﻧﺎ دا ﻧﻪ ده ﭼﯥ ﺳړى دې ﻧﺎﻫﻴﻠﻲ وي ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﯥ د ﺗﻞ ﻟﭙﺎره ښﺎﻳﻲ ﭼﯥ د ﻫﻐﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻮ ﺗﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ وي ‪.‬‬

‫ﭘﻪ دې ﻫﻜﻠﻪ ﻣﻮﻻ ﻧﺎ ﺟﻼ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫)) ﻳﻮ ﭼﺎ ﻟﻪ ﻣﺎ څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﻛړه ﭼﯥ ﻫﻴﻠﻪ او رﺟﺎء ﺧـﻮ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ذات ﻛـﯥ ښـﻪ ﺷـﻰ دى ‪ ،‬دا‬
‫وﯦــﺮه د څــﻪ ﻟﭙــﺎره ده ؟ ‪ ،‬ﻣــﺎ ووﻳــﻞ ‪ :‬ﺗــﻪ ﻣﺎﺗــﻪ وﯦــﺮه ﻟــﻪ ﻫﻴﻠــﯥ ﭘﺮﺗــﻪ او ﻫﻴﻠــﻪ ﻟــﻪ وﯦــﺮې ﻏﻴــﺮ‬
‫راوښﻴﻪ ! ‪ ،‬دا دواړه ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻛﯥ ﺳﺮه ﻧﻪ ﺑﻴﻠﻴږي ﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻪ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـږي ‪،‬‬

‫‪59‬‬
‫دﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ﻳﻮ ﺳړى ﻏﻨﻢ ﻛﺮي ‪ ،‬ﻫﻴﻠﻪ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﺷـﻨﻪ ﺷـﻲ ‪ ،‬ﺧـﻮ ﭘـﻪ ﻋـﻴﻦ وﺧـﺖ ﻛـﯥ‬
‫دا وﯦﺮه ﻫﻢ ورﺳﺮه وي ﭼﯥ ﻛﻮم ﻣﺎﻧﻊ او آﻓﺖ ورﭘﻴښ ﻧﻪ ﺷﻲ ‪ ،‬ﻧﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮه ﭼﯥ رﺟـﺎء او‬
‫وﯦﺮه ﻫﻢ ﻟﻪ ﻫﻴﻠﯥ ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻪ ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪( ١ ) (( .‬‬ ‫ﻫﻴﻠﻪ ﻟﻪ وﯦﺮې ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻪ وي ‪،‬او ﺑﺮﻋﻜﺲ‬

‫اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺗﻪ دﻫﻴﻠﯥ اورﺟﺎء ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﻛﯥ ډﯦﺮآﻳﺘﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ ‪،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ‪:‬‬

‫)) ﻳﺮﺟﻮن رﺣﻤﺔ وﻳﺨﺎﻓﻮن ﻋﺬاﺑﻪ (( ﻳﻌﻨﯥ دﺧﺪاى ﭘﺎك د رﺣﻤﺖ ﻫﻴﻠﻪ وﻟﺮئ او ﻟﻪ ﻋـﺬاب‬
‫څﺨﻪ ﻳﯥ ووﻳﺮﻳږئ ‪.‬‬

‫ﻳــﺎداﭼﯥ واﻳــﻲ ‪ )) :‬ﻓﻤــﻦ ﻛــﺎن ﻳﺮﺟــﻮ اﻟﻘــﺎﻋﺮ ﺑــﻪ ﻓﻠﻴﻌﻤــﻞ ﻋﻤـﻼً ﺻــﺎﻟﺤﺎً (( ﻳﻌﻨــﯥ ﻛــﻪ ﭼﻴﺮﺗــﻪ‬
‫څﻮك ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﺎﻟﻮﻧﻜﻲ ﺧﺪاى ﺳﺮه د ﻣﻼ ﻗﻲ ﻛﻴﺪو او ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻛﻴـﺪو ﻫﻴﻠـﻪ ﻟـﺮي ‪ ،‬ﻧـﻮ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺗﻪ ﻻ زﻣﻪ ده ﭼﯥ ښﻪ او ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ا وﻛﺎروﻧﻪ وﻛړي ‪.‬‬

‫زﻣﻮﻧږ ﺳﺘﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ) ص ( وﻳﻠـﻲ دي ‪ )) :‬ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ دﻣـﻮء ﻣـﻦ وﻳـﺮه او ﻫﻴﻠـﻪ‬
‫ﺳﺮه وﺗﻠﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ ﻫﺮوﻣﺮو ﺑﻪ دواړه ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وﺧﻴﮋي ‪(( .‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﺟﻼ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ ‪ ،‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ‪ ،‬داﻋﻈﻢ ګړۍ ﻣﻌﺎرف ﻣﻄﺒﻌﻪ ‪ ١٩٢٨ ،‬ع ﻛﺎل ‪ ٨٣ ،‬ﻣﺦ‬

‫د ﭘﻮرﺗﻪ وﻳﻨﺎ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ څﺮګﻨـﺪه ﺷـﻮه ﭼـﯥ دا )) ﺣـﺎل (( د ﺻـﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻨځ ﻛـﯥ ډﯦـﺮ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﻟﺮي ځﻜﻪ ﻳﻮ ﺻـﻮﻓﻲ ﻫـﻢ داﺳـﯥ وﻳﻠـﻲ دي ‪ )) :‬وﻳـﺮه او ﻫﻴﻠـﻪ د )) ﻋﻤـﻞ (( او ﻛـړو وړو دوه‬
‫)‪(١‬‬ ‫وزروﻧﻪ دي ﭼﯥ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﭘﺮﺗﻪ ﺑﻪ ﻫﻴڅﻮك واﻧﻪ ﻟﻮزي ‪(( .‬‬

‫ﺳﺘﺮ ﺻﻮﻓﻲ ﺷﺎﻋﺮ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك څﺨﻪ داﺳﯥ ﻫﻴﻠﻪ ﻛﻮي ‪:‬‬

‫ﭼــﯥ اﻣــﻴــﺪ ﻳــﯥ وي د ﺳــﺘــﺎ ﭘــﻪ ﻛــﺮم ﻛـــړى‬ ‫ﺧـــﺪاﻳـﻪ ! ﻣـﻪ ﻛـړه ﻧـﺎ اﻣـﻴـﺪ ﻫـﻐـﻪ وګړى‬

‫ﭼـﯥ دې ځـﺎن دى د رﺣﻴﻢ ﭘﻪ ﻧـﻮم ﻧــﻮﻣـﻮړى‬ ‫ﺳﺘﺎ ﻟﻪ رﺣﻤﻪ ﺑﻪ زه وﻟﯥ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﻛـــــړم‬

‫ﺗﻪ ﺧﻮ ﺧﺪاى ﻳﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻴڅ ﻧﻪ ﻳﯥ ﻧﻴﻤګړى‬ ‫داﻧﻴﻤګړى ﺳړى ﻧﻨګ ﻫﻢ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﺎم ﻛﺎ‬

‫ﺗـــــﺮ ﻣـــﻘــﺼــﻮده ﺑــﻪ وﻧــــﻪ رﺳــــﻲ وګـــړى‬ ‫ﭼــﯥ ﺑــﯥ ﺗـﺎ ﻳـﯥ ﭘـﻪ زړه ﺑﻠﻪ ﻫﻮا ګﺮځﻲ‬

‫ﻫﺮ ﭼﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻻ ر ﻗﺪم دراﺳﺘۍ ﻛﻴږدي‬

‫ﻛﻪ ﻳﯥ زﻳﺎن و ي زه رﺣﻤﺎن ﻳﯥ ﭘﻮروړى ) ‪( ٢‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﺑﺎب وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫‪60‬‬
 ‫ﭘـﺮڅـښـﺘــﻦ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻨﺪه اﻳﺎز دى‬ ‫دﻣﺨﻠﺺ ﺑﻨﺪه ﻫﻤﻴﺶ ﭘﺮ څښﺘﻦ ﻧﺎز دى‬

‫ﺗــﺮ ﻗﻴﺎﻣﺘﻪ ﭘـﻮرې ور د ﺗـﻮﺑـﯥ واز دى‬ ‫ﻛـﻪ ﺧـﻄـﺎ ﻳــﯥ د ﺳـړي ﭘــﻪ ﺑـﺨـﺮه ﻛـﻴـښﻮه‬

‫ﭘﻪ دا ﻛـﻮر ﻛﯥ راﺳﺮه ﺑﺪ ﺧﻮاه ﻏﻤﺎز دى‬ ‫زه ﭼـﯥ ﻫـﺴﯥ ﭘـﻪ اﻣـﻴـﺪ ﭘـﻪ وﻳــﺮه اوﺳــﻢ‬

‫د اﻣـﻴﺪ ﻻ س ﻣـﯥ ﻧﻴﻮﻟﻰ ﭘﻪ آب ﺑﺎز دى ) ‪( ٣‬‬ ‫ﭘـﻪ ﻫـﺮ ﻫـﺮ زﻣﺎن ﻣﯥ وﻳـﺮه ﺷﻲ ﻟﻪ ﻣﻮﺟﻪ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ١٣٨٠ ،‬ﻫـ ق ‪ ٩١ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎرف ﻏﺮوال ﭘﻪ اﻫﺘﻤﺎم ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ش ‪ ٢١٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٣‬ﻣﻴﺮزاﺧﺎن ‪ ،‬اﻧﺼﺎري ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ١٩٥٩ ،‬ع ﻛﺎل ‪ ٢٠٨ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٦‬ــ دﺷﻮق او ذوق ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ دﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ دﺧﺪاى ﭘﺎك ﻣﻴﻨﻪ او وﻳﺮه ځﺎى ﻧﻴﺴﻲ او ﻫﻐﻪ ﺗـﻪ ﻫﻴﻠـﻪ ﻣـﻦ وي‬
‫او دا اﺣــﻮال ورځ ﭘــﻪ ورځ دده ﭘــﻪ زړه ﻛــﯥ ﭘﺨﻴــږي او د ﻫﻐــﻪ ﭘــﻪ رګ ‪،‬رګ او وﻳﻨــﻪ ﻛــﯥ‬
‫ورﻧﻨﻮزي ‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ ﻟﻪ ده ﺳﺮه دﺧﺪاى ﭘﺎك ﭘـﻪ ﻫﻜﻠـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ ﺗﻠﻮﺳـﻪ او ﺷـﻮق ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻛﻴږي او ﺗﻞ ﺗﺮ ﺗﻠﻪ دﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻟﻴﺪﻧﯥ او ﻣﺸﺎﻫﺪې ﭘﺴﯥ ﻻ ﻟﻬﺎﻧـﺪه او ﺳـﺮګﺮداﻧﻪ وي ‪ ،‬ﻟـﻪ دې‬
‫ﻛﺒﻠــﻪ دﺻــﻮﻓﻲ ﭘــﻪ زړه ﻛــﯥ د ﺷــﻮق ﺣــﺎل ﭘــﻪ ﭘﻴﺪاﻳــښﺖ ﺳــﺮه ﻟــﻮى ﺑــﺪﻟﻮن راځــﻲ او دﻫﻐــﻪ ﭘــﻪ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻮ ‪ ،‬ﻋﻮاﻃﻔﻮ ‪ ،‬روﺣﻴﺎﺗﻮ ﻛﯥ ژور ﺑﺪﻟﻮن ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي ‪.‬‬

‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( دﻳـﻮې ﻣـﺸﻬﻮرې دوﻋـﺎ ﭘـﻪ ﺗـﺮڅ ﻛـﯥ وﻳﻠـﻲ دي ‪ )) :‬اﺳـﺎﻟﻚ ﻟـﺬة اﻟﻨﻈـﺮ اﻟـﻰ‬
‫وﺟﻬﻚ اﻟﻜﺮﻳﻢ واﻟﺸﻮق اﻟﻰ ﻟﻘﺎﺋﻚ ‪ (( .‬ﻳﻌﻨﯥ زه ﻟﻪ ﺗﺎ څﺨﻪ دﺳﺘﺎ دﻣﺒـﺎرك ذات دﻟﻴـﺪﻧﯥ‬
‫د ﻟﺬت او ﺧﻮﻧﺪ ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻮم او ﻟﻪ ﺳﺘﺎ ﺳﺮه د ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن د ﺗﻠﻮﺳﯥ او ﺷﻮق ﺳﻮال ﻛﻮم ‪.‬‬

‫دﺷﻮق دﺣﺎل ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻫﻢ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﭘﻪ درﻳﻮ ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫‪61‬‬
‫‪ ١‬ــــ ﻟــﻮﻣړى ﻫﻐــﻪ ډﻟــﻪ ده ﭼــﯥ دﻫﻐــﻪ ﻛﺮاﻣــﺖ ‪ ،‬ﺛــﻮاب او اﺟــﺮ ﺗــﻪ ﺗﻠﻮﺳــﻪ او ﺷــﻮق ﻟــﺮي ﭼــﯥ‬
‫ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ دوﺳﺘﺎﻧﻮ ﺳﺮه دﻫﻐﻮ د ورﻛړې وﻋﺪه ﻛړى ده ‪.‬‬

‫‪ ٢‬ــ ځﻴﻨﯥ ﻫﻐﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن دي ﭼﯥ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺳﺮه د ډﯦـﺮې ﻣﻴﻨـﯥ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ‪،‬ﻫﻐـﻪ ﻣﺨـﺎﻣﺦ‬
‫ﻛﻴﺪو او ﻣﻼ ﻗﺎت ﺗﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺗﻠﻮﺳﻪ او اﺷﺘﻴﺎق ﻟﺮي ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ــ درﯦﻴﻤﻪ ډﻟﻪ ﻫﻐﻪ ده ﭼﯥ ‪ :‬د ﺷﻮق ﻟﻪ ﻣﺮﺣﻠﯥ څﺨـﻪ ﻫـﺎﺧﻮا اوښـﺘﻲ وي او ﭘـﻪ ﻫـﺮ څـﻪ ﻛـﯥ‬
‫ﺧــﺪاى ﭘــﺎك ﺣﺎﺿــﺮ وﻳﻨــﻲ ‪ ،‬او ﻫــﺮه ﺛﺎﻧﻴــﻪ د اﻟﻬــﻲ ﺟــﻼ ﻟــﻲ او ﺟﻤــﺎﻟﻲ اﺛــﺎرو ﭘــﻪ ﻣــﺸﺎﻫﺪې‬
‫ﺑﻮﺧﺖ او ﻣﺸﻐﻮل وي ‪( ١ ) .‬‬

‫داﺳﯥ ﻳﻮه ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﺷﻮى ﭼﯥ ﺷﻮق ﻟﻮړ دى ﻛﻪ ﻣﻴﻨﻪ ؟ ﭘﻪ ځﻮاب ﻛﯥ وﻳﻞ ﺷﻮي دي‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪٩٤ ،‬‬

‫ﻣﺤﺒﺖ او ﻣﻴﻨﻪ ! ‪ ،‬ځﻜﻪ ﭼﯥ ﺷﻮق ﻟﻪ ﻣﺤﺒﺖ څﺨﻪ راوﻻ ړﻳږي ‪.‬‬

‫ﭼﯥ ﺷﻮق ﻫﻐﻪ ﺳﻮځﻨﺪه اور دى ﭼﯥ ﻟﻪ ځﻴګﺮ څﺨﻪ راوزي ‪ ،‬او ﻟﻤﺒـﻪ ) ﻟﻨﺒـﻪ ( ﻳـﯥ دﺑﻴﻠﺘـﻮن‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ښﻜﺎرﻳږي‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﻋﺸﻖ او ﻋﺎﺷﻘﻲ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫د ﺑـﻞ زﺧـﻢ ﭘـﻪ څـﻴـﺮ ﺳـﻬـﻞ او اﺳﺎن ﻧﻪ دى‬ ‫د ﻋﺸﻖ زﺧﻢ څـﻪ د زﺧﻢ ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﻪ دى‬

‫ﻛﻮم ﺳړى ﭘﻪ دﻏﻪ ﻛﺎر ﻛﯥ ﺣﻴﺮان ﻧــﻪ دى ؟‬ ‫ﻋــﺎﺷــﻘـﻲ ﻧــﻪ ده ﻛــﻪ ګـﻮرئ ﺣـﻴﺮاﻧــﻲ ده‬

‫ﭼﯥ ﻳﯥ رود ﭘﻪ ﻣﺦ د اوښﻜﻮ روان ﻧﻪ دى‬ ‫ﻳﻮ ﻋﺎﺷﻖ دې څﻮك راوښﺎﻳﻲ ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ‬

‫ﺗﻪ ﺑﻪ واﻳﯥ ﭼﯥ ﻳﻮ ﺳﻴﻨﺪ دى ګﺮﻳـﻮان ﻧﻪ دى‬ ‫ﻫﻮﻣﺮه اوښﻜﯥ د ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻪ ګﺮﻳﻮان اوري‬

‫دا ﻛﻢ ﻋﻘﻞ ډﯦﺮ ﻫﻮښﻴﺎر دى ﻧﺎدان ﻧــﻪ دى‬ ‫ﭼﯥ ﺑﺎﻟﻪ ﺷﻲ څﻮك ﭘﻪ ﻋﺸﻖ ﻛﯥ ﻛﻢ ﻋﻘﻞ‬

‫ﭼﯥ ﺑـﯥ ﻳــﺎره زه ﺟﻬﺎن وﺗﻪ ﻧـﻈـﺮ ﻛـړم‬

‫رﺣﻤﺎن واﻳﻢ ﭼﯥ وﻳﺮان دى ودان ﻧﻪ دى ) ‪( ٢‬‬

‫‪62‬‬
 ‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻮﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ١٣٤٥ ،‬ﻫـ ش ‪ ٥٧٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ش ‪ ٢٠٤ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٧‬ــ د اُﻧﺲ او ډاډ ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺑﺎﻧﺪې ډاډه ﻛﻴﺪل دا ﻣﺎﻧﺎ ﻟﺮي ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ د ﻫﻴﻠﯥ او رﺟـﺎء‬
‫ﺣﺎل ﭘﻮخ او ټﻴﻨګ ﺷﻲ ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې ﻳﯥ اﻋﺘﻤﺎد زﻳـﺎﺗﻴږي او ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺑﺎﻧـﺪې اراﻣﻴـږي‬
‫او ﻛﺮارﻳږي ‪ ،‬او ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻫﻐﻪ څﺨﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻏﻮاړي ‪ ،‬اُﻧﺲ او ډاډ داﺳﯥ ﻳﻮ روﺣﻲ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫او ﻛﻴﻔﻴﺖ دى ﭼﯥ ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻋﺒﺎرت څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﻧﻮر ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻴـﺪاى‬
‫‪ ،‬ﺻﻮﻓﻴﺎن ددې ﺣﺎل ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﺑﻴﺎﻫﻢ ﭘﻪ درې ډﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي ‪:‬‬

‫ﻟﻮﻣړى ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن دي ﭼﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﭘﻪ ﻳﺎدوﻧﯥ او ذﻛﺮ ﺑﺎﻧﺪې ډاډه ﻛﻴـږي او ﻟـﻪ‬
‫او ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ) ج‬ ‫ﻫﻐﻪ څﺨﻪ د ﻏﻔﻠﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﻧﺎﻛﺮارﻳږي ‪ ،‬ﭘﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﻳﯥ ﺧﻮښﻴږي‬
‫( څﺨﻪ د ﺳﺮ ﻏړوﻧﯥ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ ﻳﻮ وﺣﺸﺖ او وﻳﺮه ‪ ،‬ﻧﺎ ﻛﺮارﺗﻴﺎ ورﻟﻮﻳږي‬

‫دوﻳﻢ ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن دي ﭼﯥ ﻳﻮازې ﭘﻪ ﺧـﺪاى ﺗﻌـﺎﻟﻰ ارام او ډاډه وي ‪ ،‬او ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ څﺨـﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﻟﻪ ﻧﻮرو ټﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻧﻔـﺮت راځـﻲ ‪ ،‬او ﻟـﻪ ﻫـﺮ څـﻪ څﺨـﻪ ډډه ﻛـﻮي او وﺣـﺸﺖ ﺗـﺮې‬
‫ﻛﻮي ‪.‬‬

‫درﯦﻴﻢ ‪ :‬درﯦﻴﻤﻪ ډﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن دي ﭼﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك د ﻧــﺰدﯦﻮاﻟﻲ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ﻳـﯥ اُﻧـﺲ او‬
‫ډاډ د زړوﻧﻮ ﻟﻪ ﻇﺎﻫﺮي او ښـﻜﺎره ﭘـﺮدو څﺨـﻪ وﺗﻠـﯥ او ﺗـﻞ ﻳـﯥ ﭘـﻪ زړوﻧـﻮ ﻛـﯥ )) ﻫﻴﺒـﺖ ((‬
‫ﭘﺮوت وي ‪.‬‬

‫‪63‬‬
‫ﻳﻮ ﺳړي ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي ﺗﻪ ﻟﻴـﻚ واﺳـﺘﻮه او ورﺗـﻪ ﻳـﯥ وې ﻟﻴﻜـﻞ ‪ )) :‬او ﺣـﺸﻚ اﷲ ﺑﻘﺮﺑـﻪ‬
‫((‬

‫ﻳﻌﻨــﯥ ﺧــﺪاى ﭘــﺎك دې ﺳــﺘﺎ ﭘــﻪ زړه ﻛــﯥ د ﺧﭙــﻞ ﻗﺮﺑــﺖ او ﻧـــﺰدﯦﻮاﻟﻲ ﻟــﻪ ﻛﺒﻠــﻪ )) ﻫﻴﺒــﺖ ((‬
‫)‪(١‬‬ ‫ﭘﻴﺪاﻛړي ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻲ ﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ ‪ ،‬اﻟﻠﻤﻊ ‪ ،‬دﻣﺼﺮ او ﺑﻐﺪاد ﭼﺎپ ‪ ١٣٨٠ ،‬ﻫـ ق ‪ ٩٦ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﻫﻴﺒﺖ او اُﻧﺲ د ﻃﺮﻳﻘﺖ د ﻛﺴﺎﻧﻮ ﻟﻪ اﺣﻮاﻟﻮ څﺨﻪ دوه ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﻟﺮي ‪ ،‬ﭘﻪ دې ﻣﺎﻧﺎ ﭼﯥ ﻛﻠـﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﭘﺎك د ﺧﭙﻞ ﺑﻨﺪه ﭘﻪ زړه د ﺟﻼ ﻟﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻟﻪ ﭘﻠـﻮه ﺗﺠﻠـﻰ وﻛـړي ‪ ،‬دﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ زړه ﻛـﯥ‬
‫ﻫﻴﺒﺖ اﭼﻮي او ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك د ﺟﻤﺎﻟﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﭘﻠﻮﺷﯥ د ﺻﻮﻓﻲ زړه ﺗـﻪ ورﻧﻨـﻮزي‬
‫ﭘـــﻪ ﻫﻐـــﻪ ﻛـــﯥ اُﻧـــﺲ او ډاډ ﭘﻴـــﺪاﻛﻴږي ‪ ،‬ﻫﻴﺒـــﺖ دﻋﺎرﻓـــﺎﻧﻮ درﺟـــﻪ او ﻧـــﺼﻴﺒﻪ ده او ډاډ د‬
‫ﻣﺮﻳﺪاﻧﻮ ﺑﺮﺧـﻪ ده ‪ .‬د ﻟـﻮﻣړي ډﻟـﯥ ﭘـﻪ زړوﻧـﻮ ﻛـﯥ د دوﺳـﺘۍ ﻟﻤﺒـﯥ ﺑﻠـﯥ وي او د دوﻫﻤـﯥ‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ډﻟﯥ زړوﻧﻪ د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﻟﻪ ﺟﻤﺎل څﺨﻪ روښﺎﻧﻪ وي‬

‫ﻟﻪ ﺟﻨﻴﺪ څﺨﻪ د اُﻧﺲ او ډاډ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷـﻮه ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ ووﻳـﻞ ‪ )) :‬ډاډ دې ﺗـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ‬
‫دﻋﺎﺷﻖ او ﻣﻌﺸﻮق ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﭘﺮده ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻲ ﭘﻪ دې ﺷﺮط ﭼﯥ ﻫﻴﺒﺖ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻲ ددې ﺧﺒﺮې‬
‫ﻣﺎﻧﺎ دا ده ﭼﯥ د ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ ﻫﻴﻠﻪ ﭘﺮ وﻳﺮې ﻏﺎﻟﺒﻪ وي ‪(( .‬‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ واﻳﻲ ‪ )) :‬اُﻧﺲ ﻟـﻪ ﻫﻐـﯥ ﺧﻮښـﻰ څﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت دى ﭼـﯥ د ﻣﺤﺒـﻮب ﻟـﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪې او ﻟﻴﺪﻧﯥ څﺨﻪ ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪(( .‬‬

‫ذواﻟﻨﻮن واﻳﻲ ‪ )) :‬د اُﻧﺲ او ډاډ ډﯦﺮه ټﻴټﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ داده ﭼﯥ ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ ﺑﻨـﺪه ﭘـﻪ اور ﻛـﯥ‬
‫(( ) ‪( ٢‬‬ ‫واﭼﻮل ﺷﻲ ‪ ،‬اور ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺤﺒﻮب څﺨﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛړاى ‪.‬‬

‫رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د اُﻧﺲ او ډاډ ﭘﻪ اړه داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫څﻪ ﭘﻮﻫﻴږي ﭼﯥ ﭘﻪ ځﺎى ﻛړي ﻛﻪ ﺑﯥ ځﺎﻳﻪ‬ ‫ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﻮر څﻪ ﭘﻮرې زړه ﺗړي ﺑﯥ ﺧﺪاﻳﻪ‬

‫ﭘﺎﻳـﻪ ) ‪( ٣‬‬ ‫ــﻪ ﺑـﻴـﺎ ﭘـﺎﻳـﻲ ﺧــﻮ ﺗـــﺮ ﺳــﻠـــﻮ ﻛﺎﻟــﻮ‬ ‫دا ﺧــﻮ ﻧـﻪ ﺷـﺘـﻪ ﭼـﯥ ﺑــﻪ ﺗـﻞ ﺗﺮ ﺗﻠﻪ ﭘﺎﻳﻲ‬
‫ﭘﻪ دې ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ د اُﻧﺲ او ﭘﻪ ﺧﺪاى ) ج ( ﺑﺎﻧﺪې اﻋﺘﻤﺎد دﻧﻮرو‬

‫‪64‬‬
 ‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﻣﻮﻻ ﻧﺎ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺷﻴﺦ ﻋﺜﻤﺎن ﺟﻼ ﻟﻲ ﻫﺠﻮﻳﺮي ﻏﺰﻧﻮي ‪ ،‬ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب ‪ ،‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ‪ ٣٣٠ ،‬ﻫـ ش ‪ ٤٣٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬دﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ‪ ،‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ ‪ ،‬د ډﻫﻠﻲ ﭼﺎپ ‪ ١٩٧٠ ،‬ع ﻛﺎل ‪ ٢٤٦ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٣‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ش ﻛﺎل ‪ ١٧٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ څﻴﺮ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻛـړي ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ دا ﭼـﯥ اﻧـﺴﺎن ﺗـﻪ ښـﺎﻳﻲ ﭼـﯥ ﻳـﻮازې ﭘـﻪ ﺧـﺪاى ﭘـﺎك‬
‫اﻋﺘﻤﺎد وﻛړي او ﭘﻪ ﻧﻮرو څﻴﺰوﻧﻮ زړه وﻧﻪ ﺗړي ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﻞ ځﺎى ﻛﯥ ﻫﻢ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ دﺧﺪاى ﭘﺎك ﺳـﺮه د اُﻧـﺲ او ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺑﺎﻧـﺪې د ډاډ او‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﯥ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬

‫ځـﺎى ﻳـﯥ ﺑﺮ ﺷﻲ ﺗﺮ اﻓﻼ ﻛﻪ‬ ‫ﻫﺮﭼﯥ ﺳﺘﺎ ﻛﻮڅﻪ ﻣﺎ وا ﻛﻪ‬

‫ﻧﻪ ﭘﻪ ارض ﻧﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﺎء ﻛﻪ‬ ‫ﻧــﻈـﺮ ﺑــﯥ د ﺳـﺘـﺎ ﻟــﻪ روﻳــﻪ‬

‫ځــﺎن ﺟـﻬـﺎن واړه ﻓـﻨـﺎ ﻛﻪ‬ ‫ﺳـﺘـﺎ ﭘــﻪ ﻣـﻬـﺮو ﻣـﺤـﺒـﺖ ﻛﯥ‬

‫ﺳـﺘـﺎ ﭘـﻪ ﻣـﻴـﻨﻪ ﻛﯥ ﺗﺎﻻ ﻛﻪ‬ ‫د دﻧـﻴـﺎ ﻛــــﻮر و وګـــــــــړې‬

‫دى ﻫﻢ ﻣﺦ ﭘﻪ ﻫـﻐﻪ ﺧﻮا ﻛﻪ‬ ‫و ﻫﺮ ﺧﻮاﺗﻪ ﭼﯥ ﺳﺘﺎ ﻣﺦ ﺷﻲ‬

‫)‪(١‬‬ ‫څﻮ ﭼﯥ ﻣﻴﻨﻪ ﭘﻪ رښﺘﻴﺎ ﻛﻪ‬ ‫د رﻳــښـﺘـﻴـﻨـﻮ ﻣـﻘـﺎم دا دى‬

‫ﭘﻪ دې ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﻟﻪ ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺳﺮه اُﻧﺲ ﻧﻴﻮل ﻟﻪ ﻫﺮ څﻪ څﺨﻪ ﻟﻮړ‬
‫ګڼﻲ او دا د رﻳښﺘﻴﻨﻮ ﻛﺴﺎﻧﻮ ﻣﻘﺎم ﺑﻮﻟﻲ ‪.‬‬

‫‪65‬‬
‫___________________________________________________________‬
‫______‬

‫) ‪ ( ١‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ١٦٠ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪ ٨‬ــ دﻟﻴﺪﻧﯥ ﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪې ﺣﺎل ‪:‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ‪ ،‬ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺿـﺮه او ﺗﺠﻠـﻰ دﺻـﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﻟـﻪ اﺻـﻄﻼ ح ګـﺎﻧﻮ څﺨـﻪ‬
‫دي ‪ .‬ﭼﯥ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻛﻮل ﻫﻐﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺼﻮف ﻛﯥ ډﯦﺮ ګﺮان ﻛﺎر دى ‪،‬‬

‫ﭼﯥ ﻟﻪ ﭘﻴﺎوړو او ځﺎى ﺗﻪ رﺳﻴﺪﻟﻮ ﻣﺘﺼﻮﻓﻴﻨﻮ څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﺑﻞ ﭼﺎﺗﻪ ﻳﯥ ﭘﺘﻪ ﻧﻪ ﻟګﻴږي ‪.‬‬

‫داﭼﯥ دﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﻘﻴﺪه ټﻮل ﻣﻮﺟـﻮدات او اﺷـﻴﺎء د اﻟﻬـﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ﻣﻈﻬـﺮ ګڼـﻞ ﻛﻴـږي‬
‫او د اﻟﻬﻲ اﻧﻮارو ‪ ،‬ﭘﻠﻮﺷﻮ د ﺗﺠﻠﻰ ځـﺎى ﺑﻠـﻞ ﻛﻴـږي ‪ ،‬ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ ﻳـﻮ ﺻـﻮﻓﻲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ‬
‫واﺳﻊ واﻳﻲ ‪ )) :‬ﻣﺎ ﻫﻴڅ ﻛﻮم داﺳﯥ څﻴﺰ ﺑﻴﺨﯥ ﻧـﻪ دى ﻟﻴـﺪﻟﻰ ﻣګـﺮ دا ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻛـﯥ ﻣـﯥ‬
‫ﺧــﺪاى ﻟﻴــﺪﻟﻰ ‪ (( .‬ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛــﯥ ﺗــﺮ دې ﭼــﯥ د ټﻮﻟــﻮ اﺷــﻴﺎو وﺟــﻮد ﻧﻔــﻲ ﻛــﻮي او ﺣﻘﻴﻘــﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻳﻮازې ﺧﺪاى ﭘﺎك ګڼﻲ ‪ ،‬ﻟﻜﻪ څﻨګﻪ ﭼﯥ ﺷﺒﻠﻲ واﻳـﻲ ‪ )) :‬ﻣـﺎ ﻟـﻪ ﺧـﺪاى ﭘـﺎك څﺨـﻪ‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻮر ﻫﻴڅ څﻴﺰ ﻧﻪ دى ﻟﻴﺪﻟﻰ ‪(( .‬‬

‫داﭼﯥ د اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺗﺠﻠﻰ ﭘﻪ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮ ځـﺎﻧګړې درﺟـﯥ ﻟـﺮي ﻟـﻪ دې ﻛﺒﻠـﻪ د ﭘﻮرﺗﻨﻴـﻮ‬
‫اﺻﻄﻼ ح ګﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ څﻪ ﻧﺎ څﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﺷﺘﻪ ‪:‬‬

‫‪ ١‬ــ ﻣﺤﺎﺿﺮه ‪ :‬ﻣﺤﺎﺿﺮه دې ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﯥ د ﺻﻮﻓﻲ زړه د اﷲ ﭘﺎك د‬

‫‪(١) .‬‬ ‫اﻧﻮارو ﻟﻴﺪﻟﻮ ﺗﻪ ﭼﻤﺘﻮ ﻛﻴږي‬

‫‪ ٢‬ــ ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ ‪ :‬ﻛﺸﻒ راﻟﻮڅﻮﻧﯥ ﺗﻪ واﻳﻲ ﭼﯥ ﻟـﻪ ﻣﺤﺎﺿـﺮي څﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ د ﺻـﻮﻓﻲ ﭘـﻪ‬
‫زړه ﻛﯥ ﭘﻴﺪاﻛﻴږي او ددې ﻣﺴﻠﻚ ﭘﻪ اﺻﻄﻼ ح ﻛﯥ ﻫﻐـﻪ ﻟـﻪ ﻳـﻮې ﻧـﺎزﻛﯥ ﭘـﺮدې څﺨـﻪ ﻫـﺎ‬
‫ﺧﻮا د ځﻴﻨﯥ اﻟﻬـﻲ ﺻـﻔﺎﺗﻮ ‪ ،‬اود اﺷـﻴﺎو د ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻟـﻪ ښـﻜﺎره ﻛﻴـﺪو او راﻇـﺎﻫﺮ ﻳـﺪو څﺨـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دى ‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫‪ ٣‬ــ ﻣﺸﺎﻫﺪه ‪ :‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻳﺎ ﻟﯧﺪﻧﻪ ﭘﻪ درﯦﻴﻤﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﯥ ﻳﻮ ﺻﻮﻓﻲ ﺗﻪ ﭘﻴښﻴږي او ﻫﻐﻪ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬اﺑﻮ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ١٣٤٥ ،‬ﻫـ ش ‪ ١١٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺑــﯥ ځــﺎﻧګړى او ﻣﺨــﺼﻮص ﻣﻈﻬــﺮه او ﺑــﯥ ﻟــﻪ ټــﺎﻛﻠﻲ ‪ ،‬ﺗﻌــﻴﻦ ﺷــﻮي ﺻــﻔﺖ څﺨــﻪ د اﺷــﻴﺎو‬
‫دﺣﻘﻴﻘﺖ راښﻜﺎره ﻛﻴﺪل او ﻟﻴﺪل دي ‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ څﻪ ﻧـﺎ څـﻪ ﺗـﻮﭘﻴﺮ ﻟﻴـﺪل‬
‫ﻛﻴږي ‪.‬‬

‫‪ ٤‬ــ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ‪ :‬ﻟﻪ دې ټﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﻟﻮړه ﻣﺮﺗﺒـﻪ ده او ﻫﻐـﻪ ﭘﺮﺗـﻪ ﻟـﻪ ﻛـﻮم ﺧـﺼﻮﺻﻴﺖ څﺨـﻪ د‬
‫‪(١) .‬‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻘﻮ ﻟﻪ ﻇﺎﻫﺮﻳﺪﻟﻮ ﻧﻪ ﻋﺒﺎرت ده‬

‫‪ ٥‬ــ ﺗﺠﻠﻰ ‪ :‬د ﻣﻮﻣﻦ ﭘﻪ زړه ﺑﺎﻧﺪې د اﻟﻬﻲ اﻧﻮارو او ﭘﻠﻮﺷﻮ ﻟﻪ اﻏﻴـﺰې څﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت دى‬
‫ووﻳﻨﻲ ‪( ٢ ).‬‬ ‫‪ ،‬ﭼﯥ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺻﻮﻓﻲ ﻛﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼﯥ د زړه ﭘﻪ ﺳﺘﺮګﻮ ﺧﺪاى ﭘﺎك‬

‫ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ دﺧﺪاى ﭘﺎك ﭘﻪ ﺟﻼ ﻟﻲ ﺻﻔﺎﺗﻮ ﻛﯥ راځﻲ او ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻳﯥ ﭘـﻪ ﺟﻤـﺎﻟﻲ ﺻـﻔﺘﻮﻧﻮ‬

‫ﻛــﯥ راځــﻲ ﭼــﯥ ﻟــﻪ ﻣﻜﺎﺷــﻔﯥ څﺨــﻪ د ﺻــﻮﻓﻲ ﭘــﻪ زړه ﻛــﯥ ﻫﻴﺒــﺖ او وﻳــﺮه ﭘﻴــﺪا ﻛﻴــږي او ﻟــﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪې څﺨﻪ ﺧﻮښﻲ ‪ ،‬ﺳﺮور راوﻻ ړﻳږي او ﺗﺠﻠﻰ ﻛﻠﻪ ﻟﻪ ﻣـﺸﺎﻫﺪې ﺳـﺮه وي دا ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ ﭼﯥ د اﻟﻬﻲ ﺟﻼ ﻟﻲ ﺻﻔﺘﻮﻧﻪ د ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﺗﺠﻠﻰ وﻛړي او ﻛﻠـﻪ ﻟـﻪ ﻣﻜﺎﺷـﻔﯥ‬
‫ﺳﺮه وي دا ﻫﻠﺘﻪ ﭼﯥ د اﻟﻬﻲ ﺟﻼ ﻟﻲ ﺻﻔﺎت د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ زړه ﺗﺠﻠﻰ وﻛړي ‪.‬‬

‫دا ﺧﺒﺮې ﭼﯥ ﻣـﻮﻧږ ﻳـﯥ دﻟﺘـﻪ ﻟﻴﻜـﻮ ټـﻮل اﻟﻔـﺎظ دي ځﻜـﻪ ﭼـﯥ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﻳـﺎ ﻣﻜﺎﺷـﻔﻪ ﻟﻜـﻪ‬
‫څﻨګﻪ ﭼﯥ د ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻪ زړه ﻛﯥ را ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت او اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻳﯥ ﺗﻌﺒﻴـﺮ ﻧـﻪ ﺷـﻲ ﻛﻴـﺪاى‬
‫او ﭘﻮره )) وﺟـﺪاﻧﻲ (( اړخ ﻟـﺮي ﭼـﯥ ﺧﭙﻠـﻪ ﻫﻤﺎﻏـﻪ ﺻـﻮﻓﻲ ﭘـﻮه ﺷـﻲ او دﻫﻐـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻧﻔـﺴﻲ‬
‫ﺣﺎﻟــﺖ او ﻛﻴﻔﻴــﺖ ‪ ،‬ځﻜــﻪ ﭼــﯥ دوى ) ﺻــﻮﻓﻴﺎن ( ﺧﭙﻠــﻪ واﻳــﻲ ‪ :‬اﻟﻤــﺸﺎﻫﺪه ﻗــﺼﻮر اﻟﻠــﺴﺎن‬
‫ﺑﺤﻀﻮراﻟﺠﻨﺎن ‪ /‬ﻣﺸﺎﻫﺪه او ﻟﻴﺪﻧﻪ د ژﺑﯥ ﻧﻴﻤګړﺗﻴـﺎ ده ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﯥ ﭼـﯥ د ﺻـﻮﻓﻲ‬
‫دځــﺎن ټــﻮل ﻏــړي وﻳښ او ﻟﻴــﺪو ﺗــﻪ ﭼﻤﺘــﻮ وي د ﻣــﺸﺎﻫﺪې او ﻣﻜﺎﺷ ـﻔﯥ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛــﯥ ﻟــﻪ‬
‫ﺻــﻮﻓﻲ څﺨــﻪ ځــﺎن او ﺟﻬــﺎن ﻫﻴﺮﻳــږي او ټــﻮل ﭘــﺎم او ﻫڅــﻪ ﻳــﯥ د اﻟﻬــﻲ ﺟــﻼ ﻟــﻲ او ﺟﻤــﺎﻟﻲ‬
‫ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ اړوﻟﻲ وي ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻳﯥ دا دى ﻟﻜﻪ څﻮك ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻨﺪاره ﻛﯥ ﺧﭙﻞ ﻣﺦ‬

‫‪67‬‬
 ‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫) ‪ ( ١‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻴﻼ ﻧﻲ ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﻐﻴﺐ ‪ ،‬ﻧﻮﻟﻜﺸﻮر ــ ﻟﻜﻨﻬﻮ ‪ ٦٠ ،‬ﻣﺦ‬

‫) ‪ ( ٢‬دﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ‪ ،‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ ‪ ،‬دﻫﻠﻰ ‪ ١٩٧٠ ،‬ع ‪ ٣٧٥ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺗﻪ ګﻮري او ﺧﭙﻞ ﻣﺦ ﺗﻪ دوﻣﺮه ﭘﻪ ځﻴﺮ ﺷﻲ ﭼﯥ ﻛﻪ څﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﯥ ﻫﻨﺪارې ﺗﻪ ګﻮري ﺧـﻮ‬

‫ﭘﻪ واﻗﻴﻌﺖ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻫﻨﺪاره ﺑﻴﺨﯥ ﻟﻪ ﺧﻴﺎل څﺨـﻪ وﺗﻠـﻰ وي او د ﺧﭙـﻞ ﻣـﺦ ﭘـﻪ ﻟﻴـﺪو ﻣـﺸﻐﻮل‬
‫وي ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺻﻮﻓﻲ ﻛﻪ څﻪ ﻫﻢ ﭘـﻪ ﻇـﺎﻫﺮ ﻛـﯥ د ﻃﺒﻴﻌـﺖ ﻣﻈـﺎﻫﺮو ﺗـﻪ ګـﻮري ﺧـﻮ دﻧﻔـﺴﻲ‬
‫ﺣﺎﻟــﺖ ﻟــﻪ ﻣﺨــﯥ ﭘــﻪ ﻃﺒﻴﻌــﻲ ﻣﻮﺟﻮداﺗــﻮ ﻫــﻴڅ ﺧﺒــﺮ ﻧــﻪ وي ‪ ،‬ﻟﻜــﻪ څﻨګــﻪ ﭼــﯥ اﺑﻮاﻟــﺴﻌﻴﺪ‬
‫اﻟﺨﺮاز واﻳﻲ ‪ )) :‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ څﻮك ﭘﻪ زړه ﺑﺎﻧﺪې د ﺧﺪاى ) ج ( ﻋﻈﻤـﺖ او ﻟـﻮﻳﻲ وګـﻮري د ﻫﻐـﻪ‬
‫ﻟــﻪ زړه ﻧــﻮر ټــﻮل ﺷــﻴﺎن ﭘــښﻪ ﺑﺎﺳــﻲ او ﺗــښﺘﻲ او ﺷــﻴﺎن ﺗــﺮې ﺗﻴــﺖ او ﭘــﺮك ﻛﻴــږي او داﻟﻬــﻲ‬
‫ﻋﻈﻤﺖ او ﻟﻮﻳﻲ ﭘﻪ وړاﻧﺪې ﺧﭙﻞ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻟﻪ ﻻ ﺳﻪ ورﻛﻮي او ﻏﺎﻳﺒﻴږي او ﭘﻪ زړه ﻛـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﭘﺎك ﭘﺮﺗﻪ ﻧﻮر څﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﻴږي ‪(( .‬‬

‫دﻟﺘـــﻪ ده ﭼـــﯥ د اﺷـــﻴﺎو ﺑـــﯥ ﺛﺒـــﺎﺗﻲ او د دوى ﻣﺠـــﺎزي او ﻋـــﺎرﻳﺘﻲ وﺟـــﻮد ﺻـــﻮﻓﻲ ﺗـــﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږي او ﭘـﻪ رښـﺘﻴﺎﻧﻲ او ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد ﻳـﯥ ﻫـﻢ ﻋﻠـﻢ رﺳـﻴږي او دا ﻧﻬﻴﻠـﻪ ﻳـﯥ ﭘـﻮره‬
‫ﻛﻴږي ‪ .‬ﻟﻜﻪ څﻨګﻪ ﭼﯥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ) ص ( وﻳﻠﻲ دي ‪ )) :‬ارﻧـﻰ اﻻ ﺷـﻴﺎء ﻛﻤـﺎﻫﻰ (( ﻳﻌﻨـﯥ اﺷـﻴﺎء‬
‫ﻟﻜﻪ ﭼﯥ دي ﻫﻤﻐﺴﯥ ﻳﯥ راووﻳﻨﻪ ‪ .‬ﭘـﻪ دې وﺧـﺖ ﻛـﯥ ﺻـﻮﻓﻲ ﺗـﻪ د وﺣـﺪت اﻟـﺸﻬﻮد ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ) ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ دوﺣﺪت اﻟﻮﺟﻮد ﺗﺮ ﺳﺮ ﻟﻴﻚ ﻻ ﻧﺪې واﺿﺢ ﻛړو (‬

‫ﭘﻪ دې ﻫﻜﻠﻪ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻛﻪ ﻟﻪ ﻏﻴﺮ اﻧﺪﻳښﻨﻮ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺻﻴﻘﻞ ﻛړئ‬ ‫دﻏــﻪ زړه ﭘــﻪ ﻣﺜـﺎل د آﺋﻴﻨﻪ دى‬

‫ﻛﻪ ﭼـﺮاغ د ﻣـﻌﺮﻓـﺖ ورﺑﺎﻧﺪې ﺑﻞ ﻛړئ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ د اﺷﻴﺎء وﺗﺎ څﺮګﻨﺪ ﺷﻲ‬

‫ﭘﻪ دې ﭘﻮرﺗﻪ ﺑﻴﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻣﻴﺮزاﺧﺎن زړه دﻫﻨﺪارې ﭘﻪ څﻴﺮ ګڼﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﻫﻨﺪاره ﻛـﯥ ښـﺎﻳﻲ‬
‫ﭼــﯥ دﻃﺒﻴﻌــﺖ ﺣﻘــﺎﻳﻖ وﻛﺘــﻞ ﺷــﻲ ‪ ،‬او ﻟــﻪ دې ﻻ رې څﺨــﻪ د ﺧــﺪاى ﭘــﺎك ﺟﻤــﺎل او ﺟــﻼ ل‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛړي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻛــﻪ د رﺣـﻢ ﻳﺎ ﻋﺘﺎب دى‬ ‫آواز واړه د وﻫـﺎب دى‬

‫ﭼﻨګ و رﺑﺎب دى ) ‪( ١‬‬ ‫دﻣﻮﻻ‬ ‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﻟﻮر ﭼﯥ ﻓﻬﻢ وﻛړم‬

‫‪68‬‬
 ‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ٦٧ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺳﺘﺮ ﺻﻮﻓﻲ ﺷﺎﻋﺮ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ واﻳﻲ ‪:‬‬

‫ﻛـﻪ ﭘـﻪ دواړو ﺳﺘﺮګﻮ ړوﻧﺪ وي ﻣﺒﺼﺮ دى‬ ‫ﭼﯥ ﻏﺒﺎرد ﺳﺘﺎ دﻻ رې ﭘﻪ ﺧﻮا ورﺷﻲ‬
‫ﭼﯥ ﻳﯥ ﻏﻮڅ دﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﻴﻨﻪ د زړه ﺳﺮ ﺷﻲ‬ ‫ﺗــﺎ زه ﻧـﻮى ﺳـﺮ ﭘـﻴﺪ ا ﻛﺎ ﻟﻜﻪ ﺷـﻤـﻌـﻪ‬
‫د ﻫـﻐـﻮ ﭼـﯥ ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﺎﻧﺪې ﻧﻈﺮ ﺷﻲ‬ ‫ﺗـﻞ ﻳـﯥ ﻣـﺦ وي ﻟـﻪ ﻋـﺎﻟﻤﻪ ﺟﺎر وﺗﻠﻰ‬
‫ﭼــﯥ ﺗــﺎ ووﻳـﻨـﻲ ﻟــﻪ واړو ﺑــﯥ ﺧـﺒــﺮ ﺷﻲ‬ ‫ﻛﻪ د درﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﻟﻪ ﺣﺎﻟﻪ ﺧﺒﺮدار وي‬
‫آﺋﻴﻨﻪ ﻛـﻪ د ﺟﻤﺎل ﻛړي ورڅـﺮګـﻨـﺪه‬
‫)‪(١‬‬ ‫دا ګﺪاى رﺣﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﺎه ﺳﻜﻨﺪرﺷﻲ‬
‫‪ ٩‬ــ دﺑﺎور او ﻳﻘﻴﻦ ﺣﺎل ‪:‬‬
‫ﻳﻘﻴﻦ دﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ او ﭘﻮﻫﯥ ﻳﻮ ځﺎﻧګړى ﺣﺎﻟﺖ دى ﭼﯥ ﺷﻚ ﻧﻪ ﺷﻲ ورﻧﻨـﻮﺗﻠﻰ او دا ﻋﻠـﻢ ﺑﻴـﺎ‬
‫درې درﺟﯥ ﻟﺮي ‪ :‬ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪ ،‬ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪ ،‬ﺣﻖ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪.‬‬
‫‪ ١‬ــ ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪ :‬ﻋﻠﻢ ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻪ ﻛﺎﻣﻞ او ﻗﺎﻃﻊ دﻟﻴﻞ ﺣﺎﺻﻠﻴږي ‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﭼـﺎ ﺑﺎﻧـﺪې‬
‫دﻟﻤﺮ وړاﻧګﯥ او ﭘﻠﻮﺷﯥ وﻟګﻴـږي او ﺗﻮدوﺧـﻪ ﻳـﯥ اﺣـﺴﺎس ﻛـړي ‪ ،‬داﺳـﯥ اﻧـﺴﺎن د ﻟﻤـﺮ د‬
‫وړاﻧګﻮ او د ﺗﻮدوﺧﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻟﻤـﺮ ﭘـﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ ﺑﺎﻧـﺪې داﺳـﯥ ﻳﻘـﻴﻦ او ﺑـﺎور ﻛـﻮي ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻴڅ ﺷﻚ ورﺗﻪ ﻧﻪ ﭘﻴﺪاﻛﻴږي ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ــ ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪ :‬ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﭘﻪ وﺟﺪان ﺣﺎﺻﻠﻴږي ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ‪ :‬ﻳﻮ ﺗﻦ ﻟﻤﺮ ﺗﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ګﻮري‬
‫ﺗﺮ څﻮ ﻳﯥ دﺳﺘﺮګﻮ ﻧﻮر ﻣﺤﻮه ﺷﻲ ‪ ،‬داﺳﯥ اﻧﺴﺎن ﺳﺮه ﻫﻢ دﻟﻤﺮ ﺷﺘﻮاﻟﻲ ﻛـﯥ ﻛـﻮم ﺷـﻚ ﻧـﻪ‬
‫ﭘﺎﺗﯥ ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫‪ ٣‬ــ ﺣﻖ اﻟﻴﻘﻴﻦ ‪ :‬ﺣﻖ اﻟﻴﻘﻴﻦ دې ﺗـﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ د ﻋـﺎﻟﻢ او ﻣﻌﻠـﻮم ﻟـﻪ ﻣﻨځـﻪ دوه واﻟـﻰ ﻟـﺮې‬
‫ﺷﻲ ﭼﯥ داﺳﯥ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﻪ دﻧﻴﺎ ﻛـﯥ ډﯦـﺮ ﺧﻠﻜـﻮ ﺗـﻪ ﭘﻴـښﻴږي ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ ﻫـﻢ ﻳـﻮه ﺛﺎﻧﻴـﻪ ﻳـﺎ ﻟـﻪ‬
‫ﺛﺎﻧﻴﻲ څﺨﻪ ﻫﻢ ﻟږ دوام ﻛﻮي او ﺑﻴﺎ ورك ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺗﻮګﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ د ﺧﺪاى ) ج ( ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ د دﻻ ﻳﻠﻮ ﻟـﻪ ﻻ رې ﭘـﻪ دﻧﻴـﻮي ژوﻧـﺪ ﻛـﯥ‬
‫ﺣﺎﺻــﻠﻴږي او ﻋــﻴﻦ اﻟﻴﻘــﻴﻦ دځﻨﻜﻨــﺪن او ﻣړﻳﻨــﯥ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛــﯥ او ﺣــﻖ اﻟﻴﻘــﻴﻦ ﻟــﻪ ﻣړﻳﻨــﯥ‬
‫وروﺳﺘﻪ ﺣﺎﺻﻠﻴږي ﺧﻮ ځﯧﻨﯥ ﺧﺎﺻﺎن ﺣﺘﻰ ﭘﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧﺪاﻧﻪ ﻛﯥ د ﻳﻘﻴﻦ دې درﺟﯥ‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺑﺎ ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬دﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎرف ﻏﺮوال ﭘﻪ اﻫﺘﻤﺎم ‪ ،‬ﭘښﺘﻮ ټﻮﻟﻨﻪ ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ ‪ ١٣٥٦ ،‬ﻫـ ش ‪ ٢٣٢ ،‬ﻣﺦ‬

‫‪69‬‬
 ‫رﺳﻴږي ‪ ،‬ﻟﻜﻪ څﺮﻧګﻪ ﭼﯥ ﻋﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ واﻳﻲ ‪:‬‬
‫ﺗﻪ )) ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﭘﺮده ﻫـﻢ ﭘﻮرﺗـﻪ ﺷـﻲ زﻣـﺎ ﻳﻘـﻴﻦ ﺑـﻪ ﻟـﻪ دې څﺨـﻪ زﻳـﺎت ﻧـﻪ ﺷـﻲ ‪ (( .‬ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎﻫﻢ‬
‫ﻟﻪ )) ﺷﻄﺤﺎﺗﻮ (( څﺨﻪ ګڼﻠﯥ ده ‪( ١ ) .‬‬ ‫ځﻴﻨﻮ ﺧﻠﻜﻮ دده دا ﺧﺒﺮه‬
‫دﻳﻘـــﻴﻦ ﺣـــﺎل د ﺗـــﺼﻮﻓﻲ اﺣﻮاﻟـــﻮ وروﺳـــﺘﻰ ﭘـــړاو دى ﻛﻠـــﻪ ﭼـــﯥ ﺻـــﻮﻓﻲ دې ﺣـــﺎل ﺗـــﻪ‬
‫راورﺳﻴږي ﻧﻮر ﻳﯥ ﺗﺮ زﻳﺎﺗﯥ اﻧﺪازې زړه ﺟﻤﻊ او ﻣﻄﻤﻴﻦ ﺷـﻲ ‪ )) .‬اﻟـﺬﻳﻦ اﻣﻨـﻮا و ﺗﻄﻤـﻴﻦ‬
‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺑﺬﻛﺮ اﷲ ‪ ،‬اﻻ ﺑﺬﻛﺮ اﷲ ﺗﻄﻤﻴﻦ اﻟﻘﻠﻮب (( ﻳﻌﻨـﯥ ﻫﻐـﻪ ﻛـﺴﺎﻧﻮ ﭼـﯥ ﺑـﺎور وﻛـړ و او‬
‫ﭼـﯥ د ﺧـﺪاى ) ج (‬ ‫دﺧﺪاى )ج ( ﭘﻪ ﻳﺎدوﻧﯥ ﻳﯥ زړوﻧﻪ ډاډه ﺷـﻮل ‪ ،‬او ﺗﺎﺳـﯥ ﭘـﻪ دې ﭘـﻮه ﺷـﺊ‬
‫ﭘﻪ ﻳﺎدوﻧﯥ زړوﻧﻪ ډاډه ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې وﺧـﺖ ﻛـﯥ دوى د ﻣﻄﻤﻴﻨـﻪ ﻧﻔـﺴﻮﻧﻮ ﺧﺎوﻧـﺪان ګﺮځـﻲ او د ﻗﻴﺎﻣـﺖ ﭘـﻪ ورځ ﺑـﻪ ورﺗـﻪ‬
‫وﻳﻞ ﻛﻴږي ﭼﯥ ‪ )) :‬ﻳﺎاﻳﻬﻨﺎاﻟﻨﻔﺲ اﻟﻤﻄﻤﻴﻨـﺔ ‪ ،‬ارﺟﻌـﻰ اﻟـﻰ رﺑـﻚ راﺿـﻴﻪ ﻣﺮﺿـﻴﻪ ﻓـﺎدﺧﻠﻰ‬
‫ﻓـــﻰ ﻋﺒـــﺎدى ‪ ،‬وادﺧﻠـــﻰ ﺟﻨﺘـــﻰ (( ﻳﻌﻨـــﯥ اى ډاډه او ﻣﻄﻤـــﻴﻦ ﻧﻔـــﺴﻪ ! وروګﺮځـــﻪ ﺧﭙـــﻞ‬
‫ﭘﺎﻟﻮﻧﻜﻲ ﺧﺪاى ) ج ( ﺗﻪ ﭘﻪ داﺳﯥ ﺣﺎل ﻛﯥ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻫﻐـﯥ راﺿـﻲ ﻳـﯥ او ﻫﻐـﻪ ﻟـﻪ ﺗـﺎ راﺿـﻲ ا و‬
‫ﺧﻮښ وي ﻧﻮ زﻣﺎ د ﺧﺎﺻﻮ ﺑﻨـﺪه ګـﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ډﻟـﻪ ﻛـﯥ ورﻧﻨـﻮزه زﻣـﺎ ﺟﻨـﺖ ﺗـﻪ ورداﺧـﻞ ﺷـﻪ ! او‬
‫ﻧﻨﻮزه !‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪ :‬ﻛﻪ څﻮك ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﻛړي ﭼﯥ ‪ :‬ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻟﻪ دې ﺗﻜﻠﻴـﻒ ﻟﺮوﻧﻜـﻲ ﺳـﻴﺮ او ﺳـﻠﻮك‬
‫څﺨﻪ څﻪ ﻣﻮﺧﻪ ﻟﺮي ؟ او دوى څﻪ ﻏﻮاړي ؟‬
‫ﭘﻪ دې ﺧﺒﺮه ﺑﺎﻧﺪې دﭘﻮﻫﻴﺪو دﭘﺎره ﻻ زﻣﻪ ده ﭼﯥ د اﻧﺴﺎن ﺷﺨـﺼﻴﺖ او ﭘـﻪ ځـﺎﻧګړي ﺗﻮګـﻪ‬
‫د ﻫﻐــﯥ روﺣــﻲ ﺧــﻮا ﺗــﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧــﻪ وﻛــړو ﻟــﻪ دې اﻣﻠــﻪ ﺿــﺮوري ﺑﺮﻳــښﻲ ﭼــﯥ دا ﻣﻮﺿــﻮع د‬
‫دﻳﻦ او ﺳﺎﻳﻜﺎﻟﻮژي ﻟﻪ ﭘﻠﻮه وڅﻴړل ﺷﻲ ‪.‬‬
‫داﻧﺴﺎن دوه اړﺧﻴﺰ ﺷﺨﺼﻴﺖ ‪:‬‬
‫د دﻳــﻦ او دﻓﺮوﻳــﺪ د ﺳــﺎﻳﻜﺎﻟﻮژ ﻳﻜــﻲ ﻣﻜﺘــﺐ ﻟــﻪ ﻧﻈــﺮه د دوه اړﺧﻴــﺰ روﺣــﻲ ﺷﺨــﺼﻴﺖ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ دى ﭘﻪ دې ﻣﺎﻧﺎ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﻛﯥ ددې ﻓﻄﺮي اﺳﺘﻌﺪاد ﭘﺮوت دى ﭼﯥ دﺷﺮ او ﻧـﺎوړه‬
‫ﻛړو وړو ﻣﺨﻪ وﻧﻴـﺴﻲ او ﻳـﺎ د ښـﻮ ﻛـﺎروﻧﻮ او ﻧﻴﻜـﻮ اﻋﻤـﺎﻟﻮ ﻻ ره ﻏـﻮره ﻛـړي ‪ ،‬ﺧـﻮ د ډول‬
‫ډول ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﭘﻪ ﭼﺎ دا ﻏﺎﻟﺒﻴږي او ﭼﺎ ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ‪.‬‬
‫‪١‬ــ د دﻳﻦ ﭘﻪ اﺳﺎس ‪ :‬دا ﭼﯥ ﻣﻮﻧږ واﻳﻮ ﭘﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﯥ د ﺧﻴﺮ او ﺷﺮ دواړو اﺳﺘﻌﺪاد‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬ﻟﻪ ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب ‪ ،‬ﺗﺤﻔﺔ اﻟﺴﺎﻟﻜﻴﻦ او اﻟﻠﻤﻊ څﺨﻪ اﻗﺘﺒﺎس ‪.‬‬

‫‪70‬‬
 ‫دا ﻣﻮﺿﻮع ﻟﻪ ډﯦﺮو دﻳﻨﻲ ﻧﺼﻮﺻﻮ ) اﺣﻜﺎﻣﻮ ( څﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږي ‪ ،‬د ﺑﻴګﯥ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ‪:‬‬

‫و ﻗـﺪ ﺧـﺎب‬ ‫)) و ﻧﻔﺲ و ﻣﺎ ﺳﻮﻫﺎ ‪ o‬ﻓﺎﻟﻬﻤﻬﺎ ﻓﺠﻮرﻫـﺎ و ﺗﻘﻮﻫـﺎ ‪ o‬ﻗـﺪ اﻓﻠـﺢ ﻣـﻦ زﻛﻬـﺎ ‪o‬‬
‫ﻣﻦ دﺳﻬﺎ ‪( ١ ) (( o‬‬

‫ژﺑﺎړه ‪ :‬زﻣﺎ دې ﻗﺴﻢ وي ﭘﻪ ﻧﻔﺲ ‪ ،‬او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ذات ﭼﯥ څﺮﻧګﻪ ﻳﯥ اول دا ﻧﻔﺲ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻛـړ او‬
‫ﺑﻴﺎ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ د ﻫﻐﻪ ﺑﺪﻛﺎري او دﻫﻐﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰګﺎري وراﻟﻬـﺎم ﻛـړه ‪ ،‬ﻫﻐـﻪ څـﻮك ﺑﺮﻳـﺎﻟﻰ ﺷـﻮ‬
‫ﭼﯥ دا ﻧﻔﺲ ﻳﯥ ﺗﺰﻛﻴـﻪ ‪ ،‬ﭘـﺎك او ﺳـﻮﭼﻪ ﻛـړ ‪ ،‬او ﻧﺎﻛـﺎم ﺷـﻮ ﻫﻐـﻪ څـﻮك ﭼـﯥ دا ﻧﻔـﺲ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺧﺎورو ﻛﯥ وﻟړه ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې آﻳﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ډﯦﺮ روښﺎﻧﻪ ډول د ﻧﻔﺲ دواړه ﺧﻮاوې ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﻟـﻪ ﺧﻴـﺮ‬
‫او ﺷﺮ څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دي ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د رواه اﻟﺘﺮﻣﺬي ﺣﺪﻳﺚ دى ) ‪: ( ٢‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ واﻳـﻲ ﭼـﯥ ‪ :‬ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ ) ص ( داﺳـﯥ ووﻳـﻞ ‪ )) :‬ﺷـﻴﻄﺎن دﺑﻨـﻲ ادم ﭘـﻪ‬
‫زړه ﻛﯥ ﻳﻮ ﻧﻮع ﺗﺼﺮف ﻟﺮي او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮه ﻓﺮښﺘﻪ ﻫﻢ ﻛﺎر ﻟـﺮي او د ﺷـﻴﻄﺎن ﻛـﺎر‬
‫او ﺗــﺼﺮف دا دى ﭼــﯥ ﻫﻐــﻪ ﺗــﻪ دﺷــﺮ وﻋــﺪې ورﻛــﻮي ا و ﻟــﻪ ﺣــﻖ څﺨــﻪ ﻳــﯥ اﻧﻜــﺎر ﻛﻮﻟــﻮ ﺗــﻪ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻘﻮي ‪ ،‬او د ﻓﺮښﺘﯥ ﻛﺎر دا دى ﭼﯥ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ د ﺧﻴﺮ وﻋﺪه ورﻛﻮي او ﭘﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﻧﺪې ﻳـﯥ‬
‫ﺑﺎور ﻛﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﺗﺸﻮﻳﻘﻮي ‪ ،‬ﻛﻪ څﻮك داﺳﯥ څﻪ ووﻳﻨﻲ ﻧﻮ ﭘﻪ دې دې ﭘﻮه ﺷﻲ ﭼـﯥ د دﺧـﺪاى‬
‫) ج ( ﻟﻪ ﺧﻮا دي ﻧﻮ ښﺎﻳﻲ ﭼﯥ د ﺧﺪاى ﭘﺎك ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ وواﻳﻲ ‪.‬‬
‫او ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﺑﻠـﻪ ) دﺷـﻴﻄﺎن وﺳﻮﺳـﻪ ( ﭘـﻪ زړه ﻛـﯥ وﻟﻴﺪﻟـﻪ ﭘـﻪ ﺧـﺪاى ) ج ( دې ﺛﻨـﺎء‬
‫وواﻳﻲ او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ دا آﻳﺖ وﻟﻮﺳﺖ ‪:‬‬
‫ژﺑﺎړه ‪ )):‬ﺷﻴﻄﺎن ﺗﺎﺳﯥ ﺗﻪ دﻓﻘﺮوﻋﺪې درﻛﻮي او ﺗﺎﺳﯥ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﺎوړه ﻛﺎروﻧﻮ اﻣﺮﻛﻮي ‪(( .‬‬
‫ﻳﻌﻨﯥ ﻟﻪ ﻓﻘﺮ څﺨﻪ ﻣﻮ وﻳﺮوي ﭼﯥ ﻟﻪ ﭼﺎ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻧﻪ ﻛړئ او ﺑﻴﺎ ﻣﻮ ﻓﺤﺶ ﺗـﻪ ﺗـﺸﻮﻳﻘﻮي‬
‫ﭼﯥ ﻣﺎﻟﻮﻧﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ ﻛﯥ ﺻﺮف ﺷﻲ ﻧﻮ ﻛـﻪ ﭼﻴﺮﺗـﻪ څـﻮك د ﺷـﻴﻄﺎن ﻻ ره ﻏـﻮره ﻛـړي او دﻫﻐـﻪ د‬
‫وﺳﻮﺳﻮ ﺗﺮ اﻏﻴﺰې ﻻ ﻧﺪې راﺷﻲ ﭘﻪ ﻧﺎوړه ﻛﺎروﻧﻮ ﭘﻴﻞ ﻛﻮي ‪ ،‬ﺗﺮ دې ﭼﯥ ﭘﻪ ﭘﺎى ﻛﯥ ﻋﻤـﻼً‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ څﺨﻪ ﺷﻴﻄﺎن ﺟﻮړ ﺷﻲ ‪ )) .‬ﻣﻦ اﻟﺠﻨﺔ واﻟﻨﺎس (( ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﻴﻄﺎن څﺨﻪ ﭘﻨﺎه ﻏﻮاړم ﭼﯥ‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ﭘﻪ زړوﻧﻮ ﻛﯥ وﺳﻮﺳﯥ اﭼﻮي ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮه ده ﭼﯥ دا ﺷﻴﻄﺎن ‪،‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬ﭘﻪ ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﻛﯥ ‪ ،‬ا اﻟﺸﻤﺲ ﺳﻮرة ‪ ٦ ،‬ـــــ ‪ ١٠‬ﭘﻮرې آﻳﺘﻮﻧﻪ‬
‫) ‪ ( ٢‬ﻣﺸﻜﺎ ة اﻟﻤﺼﺎﺑﻴﺢ ‪ ،‬د دﻫﻠﻲ ﭼﺎپ ‪ ١٩ ،‬ﻣﺦ‬

‫ﺟﻨﻲ وي او ﻛﻪ ﻟﻪ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ څﺨﻪ وي ‪.‬‬

‫‪71‬‬
‫او ﻛﻪ ﭼﻴﺮﺗﻪ ﻳﯥ دﻓﺮښﺘﯥ اﻟﻬﺎم ﺗﻪ ﻏﻮږ وﻧﻴﻮ او ښﻪ ﻛﺎروﻧﻪ ﻳﯥ ﭘﻴﻞ ﻛړل او ﻟـﻪ ﺑـﺪو ﻛـﺎروﻧﻮ‬
‫څﺨــﻪ ﻳــﯥ ﺗﻮﺑــﻪ ووﻳــﺴﺘﻠﻪ د داﺳــﯥ اﻧــﺴﺎن ﻧﻔــﺲ ورو ورو ﺳــﻮﭼﻪ ﻛﻴــږي او ﭘــﻪ ﭘــﺎى ﻛــﯥ‬
‫دﻓﺮښﺘﻮ ﭘﻪ څﻴﺮ ﻫﻴڅ وﺧﺖ ﻧﺎوړه ﻛﺎر ﺗﻪ اﻗﺪام ﻧﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ داﺳﯥ اﻧـﺴﺎن ﺗـﻪ )) وﻟـﻲ (( او‬
‫)) ﺑﺰرګ (( وﻳﻞ ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ــ دﻓﺮوﻳﺪ د ﺳﺎﻳﻜﺎﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﭘﻪ اﺳﺎس ‪ :‬د اﻧﺴﺎن روﺣﻲ اړخ د ﺳﺎﻳﻜﺎﻟﻮژي‬
‫او ارواﭘﻮﻫﻨﯥ ﻟﻪ ﺧﻮا ﭘﻪ درﻳﻮ ډوﻟﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دى ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬وﻳښ ﺿﻤﻴﺮ ‪ ،‬ب ‪ :‬ﻧﺎګﺎره ﺿﻤﻴﺮ ‪ ،‬ج ‪ :‬ﺳﻮﭼﻪ او ﻟﻮړ ﺿﻤﻴﺮ ‪.‬‬
‫وﻳښ او ﭘــﻪ ځــﺎن ﺧﺒــﺮ ﺿــﻤﻴﺮ ﺗــﻞ زﻳــﺎر ﺑﺎﺳــﻲ ﭼــﯥ ﻟــﻪ ﻣﻮﺟــﻮده ټــﻮﻟﻨﻴﺰ ﻧﻈــﻢ او ﻋــﺎدﺗﻮﻧﻮ ‪،‬‬
‫رواﺟﻮﻧﻮ ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ ﺳﺮه ﺳﻢ ځﺎن ﺳﻨﺒﺎل ﻛړي او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ څﺨﻪ ﺳﺮ وﻧﻪ ﻏړوي ‪.‬‬
‫ﻧﺎګﺎره او ځﺎﻧﻪ ﻧﺎ ﺧﺒﺮه ﺿﻤﻴﺮ ﭼﯥ د ژوﻧﺪ د ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ ﭘﻴـښﻮ او ﻋﻘـﺪو او ﻏﻮټـﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫ده ‪ ،‬د ﺗﻞ ﻟﭙﺎره ﻛﻮښښ ﻛﻮي ﭼﯥ ﻓﺮد د ﻣﻮﺟـﻮده ټـﻮﻟﻨﻴﺰو ﻗﺮاردادوﻧـﻮ ﭘـﻪ ﺿـﺪ ﺗﺤﺮﻳـﻚ‬
‫ﻛـــړي ‪ ،‬ﭘـــﻪ دې ﺗﻮګـــﻪ ددې دواړو ﺗـــﺮ ﻣـــﻨځ اخ و ډب ﻣﻮﺟـــﻮد وي ﭼـــﯥ د ﻟـــﻮﻣړي ﻫڅـــﻪ‬
‫ﺳﻤﺒﺎﻟښﺖ ﺗﻪ وي او د دوﻫﻢ ﺗﻠﻮﺳﻪ وراﻧښﺖ ﺗﻪ وي ﺧﻮ ﭘـﻪ دې ﺟﺎروﺟﻨﺠـﺎل ﻛـﯥ ﻧﺎګـﺎره‬
‫ﺿــﻤﻴﺮ ﭘﻴــﺎوړى ﺑﺮﻳــښﻲ ﻟــﻪ دې ﻛﺒﻠــﻪ د وﻳښ ﺿــﻤﻴﺮ ﻣﺮﺳــﺘﯥ ﺗــﻪ ﺳــﻮﭼﻪ او ﻟــﻮړ ﺿــﻤﻴﺮ ور‬
‫داﻧګﻲ او د ﻣﺎﺗﯥ ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻳﯥ ﻛﻮي ‪.‬‬
‫ﻟــﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ څﺮګﻨــﺪوﻧﻮ څﺨــﻪ دا ﻧﺘﻴﺠــﻪ اﺧﻴــﺴﺘﻠﻰ ﺷــﻮ ﭼــﯥ د اﻧــﺴﺎن ﭘــﻪ وﺟــﻮد ﻛــﯥ دوه‬
‫ﻣﺘﻀﺎده ﻗﻮاوې ﭘـﻪ ﺧﭙﻠـﻮ ﻛـﯥ ﭘـﻪ ﺟګـړې ﺑـﻮﺧﺘﯥ دي ﭼـﯥ ﻳـﻮه ﻳـﯥ ﻟـﻪ اﻧـﺴﺎن څﺨـﻪ ﺣﻴـﻮان‬
‫ﺟﻮړوي او ﺑﻠﻪ ﻳﯥ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻻ ﭘﻴﺎوړى ﻛﻮي ‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤﺪې ﻛﺒﻠﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن زﻳـﺎر ﺑﺎﺳـﻲ ﭼـﯥ دﺧﭙﻠـﻮ ځـﺎﻧﻮﻧﻮ ﺣﻴـﻮاﻧﻲ اړخ ﻛﻤـﺰورى او د‬
‫رﻳﺎﺿﺖ او ددې ﻣﺸﻘﺖ ﻟﺮوﻧﻜـﻲ ﺳـﻴﺮ او ﺳـﻠﻮك ﭘـﻪ ﻣﺮﺳـﺘﻪ د ﺧﭙﻠـﻮ ځـﺎﻧﻮﻧﻮ د اﻧـﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫ﺧﻮا ﭘﻴﺎوړي ﻛړي ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ﭘﻪ دې ﺑﺎب څﻪ ښﻪ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫اﻣــﺎره او ﻟـﻮاﻣـﻪ ﭘـﻜـﯥ ﺳـﻄــﺮﻧـﺞ ﻛــــــﻪ دا ﻟـښـﻜــﺮ ﭘــﻪ ﻓـﺮﻣــﺎن وﺑــﻠـﻪ زﻏـﻠـﻲ‬
‫او وﺳﻠﻪ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺧﻮﻳﻮﻧﻪ ﭘﺮې وﻳﺸﻠﻲ‬ ‫ﻧﻮﻛﺮان ﻳﯥ ﭘﻪ ﺷﺪت و ﺟﻨګ ﺗﻪ ﺳﺎزﻛړه‬
‫ﺑـﺪ ګـﻤـﺎن ﻟـﻜـﻪ ﻟـﻴـﻨﺪه ‪ ،‬ﻏﻴﺮت ﻳﯥ ژۍ ﻛـﻢ دﻟـﻴـﻞ ﻳــﯥ ﻫــﺮ زﻣـﺎن و ﺑـﻠـﻪ وﻟـﻲ‬
‫ﭘـﺮ ﻗـﺒـﻀـﻪ ﺑﺎﻧـﺪې ﻛﻴښﻮد ﺟـﻮړوﻟــــــﻲ‬ ‫ﻧﺎﻣﺸﺮوع وﻳﻨﺎوې دي ﭘﻪ ﻣﺜﺎل ﻏﺸﻲ‬
‫ﭘﺮ اﻧﺪوه د ﺑﺪ ﺳـړي ﺷﻴﻄﺎن ﺧﻨﺪﻟــــــﻲ‬ ‫ﺑــﺪ اواز ﭘـﻪ زړه ﭘـﺮﻫـﺎر وﻛـﻪ ﺑـﯥ ﻣﺜﻠـﻪ‬
‫ﻟـﻪ ښـﻴـګــړې ﻗــﺮاري ﻛﺎ ﻟـﻜـﻪ څـﻠــــــﻲ‬ ‫وﺑــﺪى وﺗــﻪ ﻳــﯥ څــﺮﻧــګــﻪ ﺗــﻠــﻮار ده‬
‫د دارو ﭘــﻪ ځــﺎى ﻳــﯥ زﻫـﺮ دي ﻛﺮﻟـــــﻲ‬ ‫او دا زړه د ﺳـــړي ځــﺎى دى د دارو‬
‫اودروح ﭘﻪ ﻣﻠﻚ ﻳﯥ ﻛښﻲ ﺷﻴﻄﺎن ﻣﻠﻲ ) ‪( ١‬‬ ‫د ﻧـﻮﺳﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﯥ زور ﭘﻪ زړګﻲ وﻛـﻪ‬

‫‪72‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﭘــﻮرﺗﻨﻲ ﺑﻴﺘﻮﻧــﻮ ﻛــﯥ ﭘــﻪ ډﯦــﺮ ﺻــﺮاﺣﺖ د اﻧــﺴﺎن د روﺣــﻲ اړخ دوه ﻣﺘــﻀﺎده ﻗــﻮاو‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺑﺤﺚ ﺷﻮي او دﻫﻐﻮ د ﺟګړې اﻫﻤﻴﺖ ﻳﯥ ښﻮدﻟﻰ دى ﻟﻜﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑـﻞ ځـﺎى ﻛـﯥ ﻳـﯥ‬
‫ﻫﻢ وﻳﻠﻲ دي ‪:‬‬
‫ﺳﺘﺎ ﭘﻪ ﻧـﺰد ﻓﺘﺤﻪ دﻏﻪ ده ﻟﻮﻳﻪ ﺳﻮﺑﻪ ) ‪( ٢‬‬ ‫ﻛﻪ ﭘﻪ ﻧﻔﺲ اﻣﺎره دې ﺑﺮى ﺑﻴﺎﻣﻮﻧﺪ‬

‫)) ﭘﺎﺗﯥ ﻟﺮي ((‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) ‪ ( ١‬او ) ‪ ( ٢‬ﻣﻴﺮزاﺧﺎن اﻧﺼﺎري ‪ ،‬دﻳﻮان ‪ ،‬ﭘﻴښﻮر ﭼﺎپ ‪ ١٩٠ ،‬ﻣﺦ او ‪ ١٦‬ﻣﺦ‬

‫‪73‬‬