SOVREMENOST, br.
1, 2019
Славчо КОВИЛОСКИ
ЗА ПОЕЗИЈАТА – СО ДРУГИ ЗБОРОВИ
Во 2017 година поетесата Елена
Пренџова ја објави својата прва и, засе-
га, единствена прозна книга насловена
како „Мини прирачник за поезија“.
Како што може да се заклучи од самиот
наслов, нејзин интерес е повторно пое-
зијата, но овој пат спакувана во поинак-
ва форма. Имено, станува збор за есеис-
тички творби, со примеси на дневнички
записи, а сето тоа исполнето со разми-
слувања и критички расудувања во
однос на поезијата.
Потребата за искажување на чув-
ствата поврзани со овој книжевен жанр
авторката не ја наоѓа на едно место.
Всушност, како што може да се види на
страниците на книгата, „сочните разми-
слувања“ врзани за пишувањето, Прен-
џова ги поврзува со несвесното: повре-
мено, а континуирано запишување на
согледбите за односот на авторот, дело-
то и публиката. Бидејќи во досегашниот
период авторката ја препознававме ис-
клучиво како поетеса (да се потсетиме,
Пренџова е авторка на пет поетски
ракописи за кои е добитничка и на не-
колку значајни награди), интересно
беше да се чуе нејзиниот исказ за овој,
да го наречеме, дебитантски обид на по-
лето на прозниот запис. Затоа, таа во
една прилика ќе истакне: „Ова е моја
прва објавена книга која не е збирка
поезија. Сепак, врската со поезијата е
очигледна, затоа што оваа книга прет-
ставува збирка размисли и ставови за
поезијата и актуелната поетска сцена.
Чувствувам дека една ваква збирка си
должев себеси по многуте експеримен-
180
821.163.3-4(049.3)
тирања и истражувања во различните
поетски стилови“.
Книгата за сочинуваат седум есеи:
„Кога поетите/поетесите сликаат, а сли-
карите/ките пишуваат поезија“, „Од што
се прави поезијата“, „За разврската по-
меѓу формата и содржината“, „Влија-
нието на поезијата врз современоста-
мост на генерации“, „Современа аван-
гарда: куса поезија во сопствена фор-
ма“, „За книжевната уметност и кни-
жевната продукција или што значи да се
биде поет/поетеса“, „Читатели/ки. Пуб-
лика. Читателска публика“, зачинети со
два кратки текста, еден воведничар:
„Глас на делото, глас на писателот“, а
друг „одјавувач“: „Еден неповратен
мејл или зошто е потребно објавените
текстови да бидат лекторирани“.
Иако „Мини прирачникот за пое-
зија“ го носи предзнакот „прирачник“,
Пренџова со воведните зборови се огра-
дува од основното значење на именката:
книга со упатства и практични објасну-
вања. Таа замолува да не се чита како
прирачник, ниту да се очекуваат упатст-
ва за тоа како да се стане најпродаван
поет или поетеса или како да се напише
песна над песните за модерното време,
како да се засака поезијата и сл. Затоа,
препораката е оваа книшка од седумде-
сетина страници да се сфати како раз-
мисли и ставови, чувства и стихови
„кои се метаморфозирале во поинаков
книжевен жанр или медиум“.
Треба да се обрати внимание на
посветеноста со која авторката ја перце-
пира, ја доживува и ја сфаќа поезијата.

На крајот на краиштата, тие сфаќања ги
изнесува на виделина и на некому мо-
жеби и нема да му се допаднат, но се-
пак, да повториме, на крајот на краиш-
тата авторката има свој став и не се
срами и воздржува да го изнесе на виде-
лина, што апсолутно треба да ѝ се при-
знае како позитива во целото пишува-
ње. За отворен став треба да се има хра-
брост, но способност за согледување на
нештата со своја глава: „Поетите и
поетесите имаат одговорност кон своето
пишување, кон своите стихови, мисли,
ставови, форми, поетики, но не и кон
размислите и ставовите кои ќе бидат
инспирирани, предизвикани и/или исп-
ровоцирани од нивните дела“.
Залагајќи се за употреба на попри-
земен јазик, на местото на едносложни-
те зборови од типот: „ма“, „бе“ или
„бре“, Пренџова истовремето обрнува
внимание и дека обратно, јазикот не
треба да биде извулгаризиран. Поната-
му, во поглавјето „За книжевната умет-
ност и книжевната продукција или што
значи да се биде поет/поетеса“, Прен-
џова изнесува 11 точки за значењето,
јазикот, темите и поетиката на поетите
и поетесите. Оттука, овие заклучни со-
гледби нам ни се чинат најзначајни во
„Мини прирачникот за поезија“. Поети-
те и поетесите треба да бидат и читате-
ли и читателки, не треба да имаат пре-
драсуди кон разноликоста на поетиките,
не треба да се ограничуваат во поетика-
та, треба да читаат, да не се плашат од
влијанија и да го љубат јазикот на кој
пишуваат. Преноџова додава и дека:
„поезијата е слатко-горок опијат што се
консумира аудитивно или безгласно,
најчесто пред спиење или во исклучи-
телни романтични расположенија, во
неограничени дози, како лек, дрога, од
навика или од задоволство. Се чува на
хартија, но веднаш по консумирањето
испарува во воздухот и протекува низ
SOVREMENOST, br.1, 2019
коморите на срцето. Може да се вди-
шува, може да се пишува, може да се
потпее, може да онемее, но не може да
се одбегне или од неа да се побегне.
Нејзината комплексна граѓа се состои
од неколку слоеви лингвистичност, пое-
тичност, чувственост и умешност“.
Да се прераскажуваат образложе-
ните ставови во „Мини прирачникот“ на
Пренџова ни се чини неблагодарна, но и
речиси невозможна мисија. Текстовите
во книгата се слоевити, исполнети со ар-
гументи кои овозможуваат читетелите да
се здобијат барем со општа слика за
денешната состојба во македонската
книжевност, понекогаш и дрски, па дури
и карикирани, но се со цел доловување
на сликата не само на книжевноста, туку
воопшто, на македонската уметност.
Токму затоа, рецензентот на кни-
гата Иван Џепаровски, ќе запише:
„Кусата книга посветена на убавините
на поезијата и на тоа како овие убавини
да бидат најсоодветно протолкувани и
доближени и до авторите и до читатели-
те е суштествената вредност на книгата
на Елена Пренџова под наслов: Мини
прирачник за поезија. Во неа се одбег-
нува доцирањето и педагошката наглед-
ност, та затоа авторката со знаење,
искрено и целосно посветено навлегува
во светот на поезијата за која не се пи-
шуваат поговори или епилози (по-говор
= επι-λογος) за поезијата – налик на
’Епилозите за поезијата‘ на феномено-
логот Еуген Финк – туку се пишуваат,
многу повеќе, ’пролози за поезијата‘
(пред-говор = πρό-λογος), предговори
или воведи во она што, подоцна, секој
на свој начин и секој низ сопственото
искуство треба да го осознае и примени
при читањето и пишувањето поезија“.
На крајот се наоѓа и едно кратко
објаснување од авторката за начинот на
којшто е издадена книгата. Имено, „Ми-
ни прирачникот за поезија“ е објавен со
181
SOVREMENOST, br.1, 2019

групно финасирање на познати и непоз- Во очекување на нова поетска збирка од

нати дарители, поканети да помогнат и Елена Пренџова, нам ни останува пов-
да учествуваат во издавањето преку торно да се вратиме на препорочиту-
Фејсбук. Затоа, Пренџова, по урнек на вање на страниците на „Мини прирач-
нашите автори од минатиот и предмина- никот за поезија“.
тиот век, по азбучен ред ги наведува
сите кои на некаков начин партиципи-
рале во давањето виделина на ова дело.

182