66560049290899

66
zakupiono w sklepie: Astropsychologia
identyfikator transakcji: f2f41134d5b287c180e097ac9666257d
e-mail nabywcy: brianaone368@yahoo.com
znak wodny:

66560049290899
66
 Redakcja: Anna Bergiel
Skład: Anna Płotko
Projekt okładki: Anna Płotko
Tłumaczenie: Krzysztof Sołowiej
Korekta: Aneta Gawędzka-Paniczko

Wydanie I
BIAŁYSTOK 2019
ISBN 978–83–7377-970-9

Tytuł oryginału: Mudras for Modern Life

Copyright © Mudras for Modern Life All Rights Reserved Copyright © Watkins Media Ltd 2015 Text
copyright © Swami Saradananda 2015 Artwork copyright © Hannah Davies, 2015 Photography
copyright © Watkins Media Ltd 2015 For copyright of other photographs see page 160 which is to be
regarded as an extension of this copyright First published in the UK and USA in 2015 by Watkins,
an imprint of Watkins Media Ltd. www.watkinspublishing.com

© Copyright for the Polish edition by Studio Astropsychologii, Białystok 2017

All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich.

Bądź na bieżąco i śledź nasze wydawnictwo na Facebooku.

www.facebook.com/Wydawnictwo.Studio.Astropsychologii

15–762 Białystok
ul. Antoniuk Fabr. 55/24
85 662 92 67 – redakcja
85 654 78 06 – sekretariat
85 653 13 03 – dział handlowy – hurt
85 654 78 35 – www.talizman.pl – detal
strona wydawnictwa: www.studioastro.pl9

Więcej informacji znajdziesz na portalu www.psychotronika.pl

PRINTED IN POLAND

66560049290899
66
 DEDYKACJA

Książkę dedykuję licznym uczniom, którzy inspirowali mnie i namawiali,

bym drążyła głębiej i sięgała dalej, zarówno w praktyce osobistej,
jak i w moim nauczaniu.

„OM sa-ha naa-wa-wa-tu

Sa-ha nau bhun-ak-tu
Sa-wa weer-jam ka-ra-waa-wa-hai
Taj-dzas-we-naa-wa-dhee-tamas-tu
Maa wid-wi śaa-wa-ha’i
OM śanti śanti śanti”.
Mantra Szanti, Upaniszada Katha

„OM. Niech Boska Świadomość nas chroni, gdy gramy swoje role
Nauczyciela i uczniów.
Niech napełni nas wiedzą, kiedy w zapale pracujemy nad zrozumieniem
Prawdziwej treści nauczania.
Niech nasza nauka rozbłyska, gdy zdążamy razem w harmonii.
Niech dane nam będzie odnaleźć nowe sposobności do rozmowy,
a nie do kłótni
OM, pokój, pokój, pokój”.

66560049290899
66
66560049290899
66
 SPIS TREŚCI

Wprowadzenie ............................................................................................ 11
W czym mogą pomóc ci mudry ............................................................................... 13
Ocena własnej energii... ................................................................................................. 15
Mudry a czakry .................................................................................................................... 17
Mudry i żywioły ..................................................................................................................... 19
Mudry i dosze ........................................................................................................................ 21
Wprowadzanie praktyki mudr do twojego życia ....................................... 23

1. Zdrowie rąk a samopoczucie:

rozciąganie i odstresowanie .................................................... 27
Moc w twoich dłoniach ..................................................................................... 28
Prosty masaż rąk ...................................................................................................... 29
Ćwiczenia palców ................................................................................................. 30
Ćwiczenia dłoni ....................................................................................................... 31
Ćwiczenia ramion ................................................................................................... 33

2. Mudry ognia: wzmocnij wewnętrzną

siłę i poczucie własnej wartości ............................................. 37
KCIUK (CZAKRA SŁONECZNA)............................................. 37
Wprowadzenie do mudr ognia .................................................................... 38
Mudra Agni: gest ognia .................................................................................. 40
Mudra Guru: gest Jowisza ............................................................................. 41
Mudra Manipura: gest czakry słonecznej ........................................ 42
Mudra Linga: znak Śiwy ................................................................................... 43
Mudra Surja: pieczęć słońca ...................................................................... 44
Mudra Puszan: dawca zdrowia ................................................................ 46
Mudra Kamadźaji: gest zwycięstwa nad pożądliwością .... 47
Mudra Aśwa-ratna: gest wysadzanego klejnotami konia ... 48
Mudra Adho-mukha: gest zwrócony ku dołowi.............................. 49
Mudra Śankha: gest konchy ......................................................................... 50
Mudra redukcji Pitty: gest niwelujący przegrzanie .................. 52
Mudra pobudzająca Pittę: gest przeciwko chandrze ......... 53
Mudra Dhjana: gest medytacji .................................................................. 54

3. Mudry powietrza: zwiększ poziom radości,

swobody i uwolnij się od stresu .............................................. 57

66560049290899
66
 PALEC WSKAZUJĄCY (CZAKRA SERCA)........................... 57
Wprowadzenie do mudr powietrza .......................................................... 58
Mudra Waju: gest powietrza ....................................................................... 60
Mudra Anahata: gest czakry serca ...................................................... 62
Mudra Padma: gest lotosu ............................................................................ 63
Mudra Hridaja: gest współczującego serca ................................. 64
Mudra Czin: gest nieograniczonej świadomości ........................ 66
Mudra Wjana: gest rozszerzającej się prany ................................ 67
Mudra Garudy: gest orła ............................................................................... 68
Mudra Granthita: gest węzła ..................................................................... 69
Mudra Pranapana: gest przyjęcia i odrzucenia ........................ 70
Mudra Ksepana: gest odpuszczenia ................................................... 72

4. Mudry eteru: osiągnij wewnętrzny spokój,

zwiększ kreatywność i wyraź samego siebie ................. 75
ŚRODKOWY PALEC (CZAKRA GARDŁA)............................ 75
Wprowadzenie do mudr eteru ...................................................................... 76
Mudra Akaśa: gest dotknięcia próżni .................................................. 78
Mudra Śunja: gest ciszy nicości ................................................................ 79
Mudra Wiśuddha: gest czakry gardła ................................................ 80
Mudra Udana: gest ulatującej ku górze energii ......................... 81
Mudra Bhramara: gest trzmiela ................................................................. 82
Mudra Śanmukhi: gest stawania się ciszą ........................................ 83
Mudra Bhuczari: gest wpatrywania się w próżnię .................... 84
Mudra Niwedana: gest uważnego słuchania ................................ 85
Mudra Kaleśwara: gest pana czasu .................................................... 86
Mudra Sankalpa: gest dobrego zamierzenia ............................... 87
Mudra Matangi: gest strażniczki wiedzy ........................................... 88
Mudra Kubera: gest strażnika bogactwa ........................................ 90
Mudra Surabhi: gest spełnienia życzeń ............................................. 91
Nadanasudhana: cztery mudry z praktyką mantr ...................... 92

5. Mudry ziemi: osiągnij większą

stabilność i oparcie ......................................................................... 95
PALEC SERDECZNY (CZAKRA PODSTAWY)...................... 95
Wprowadzenie do mudr ziemi ...................................................................... 96
Mudra Prythiwi: gest ziemi ............................................................................. 98
Mudra Bhumi-sparśa: gest świadka ziemi ......................................... 99
Mudra Muladhara: gest czakry podstawy ..................................... 100
Mudra Dźńana: gest mądrości .................................................................. 101
Mudra Bhu: gest dotknięcia ziemi ............................................................ 102
Mudra Prany: gest mocy życia .................................................................. 104
Mudra Apana: gest oczyszczającej energii .................................. 105

66560049290899
66
 Mudra Sthira: gest spokoju i stabilności ............................................ 106
Mudra Sukham: gest uwolnienia się od stresu ............................... 107
Mudra Wisznu: gest uniwersalnej równowagi .................................. 108
Mudra Kali: gest czarnej bogini ............................................................... 110

6. Mudry wody: popraw stan zdrowia

i przygotuj się do wyjścia życiu naprzeciw .................. 113
MAŁY PALEC (CZAKRA SAKRALNA).................................... 113
Wprowadzenie do mudr wody ..................................................................... 114
Mudra Waruny: gest równowagi wody ................................................ 116
Mudra Jalodar-naśak: gest redukcji poziomu wody. .............. 117
Mudra Swadhiśthana: gest czakry sakralnej ................................. 118
Mudra Mahatrika: gest wielkiego trójkąta ....................................... 120
Mudra Śakti: gest natury mocy .................................................................. 122
Mudra Kilaka: klucz do dobrego zdrowia ....................................... 124
Mudra Karana: gest narzędzia ................................................................ 125
Mudra Kurma: gest żółwia ............................................................................. 126
Mudra Joni: gest pieczęci bogini ........................................................... 127
Mudra Masiki: gest comiesięcznej ulgi.................................................. 128
Mudra Matsja: gest ryby ................................................................................ 130
Mudra Makara: gest krokodyla ................................................................. 131

7. Mudry umysłu: zwiększ koncentrację

i jasność umysłu .................................................................................... 133
DŁOŃ (CZAKRA TRZECIEGO OKA).................................... 133
Wprowadzenie do mudr umysłu ................................................................... 134
Uaktywnienie czakr dłoni: uwrażliwianie rąk ................................. 136
Mudra Adźńa: gest czakry trzeciego oka ....................................... 138
Mudra Nirwana: gest wyzwolenia ............................................................ 139
Mudra Bhajrawa: gest wielkiej determinacji .................................... 140
Mudra Ganeszy: usuwacz przeszkód .................................................. 141
Mudra Namaskar: moja dusza wita się z twoją duszą ........... 142
Mudra Andźali: gest ofiarowania ........................................................... 143
Mudra Abhaja: gest „niczego się nie bój” ....................................... 144
Mudra Warada: gest wybaczenia .......................................................... 145
Uścisk dłoni jako mudra: wspólny gest ............................................... 146
Mudra Hakini: gest rozwiązujący problemy ..................................... 148
Mudra Samasti: gest integrujący półkule mózgu ........................ 149
Mudra Maha-sirsia: gest ulżenia
nadaktywnemu umysłowi .................................................................................... 150
Mudra Mandala: gest kolistego wszechświata ............................ 151
Mudra Muśti: gest zwartej pięści ............................................................. 152

66560049290899
66
8. Procedury i serie mudr: w stronę
doskonałego samopoczucia .................................................... 154
Codzienna seria na dobre samopoczucie ....................................... 155
Bóle głowy i migreny ............................................................................................. 155
Niestrawność ............................................................................................................... 155
Problemy z menstruacją ..................................................................................... 155
Astma i choroby skóry ......................................................................................... 156
Katar sienny i alergie ........................................................................................... 156
Artretyzm i sztywność stawów ....................................................................... 156
Stres ................................................................................................................................... 157
Gniew…............................................................................................................................ 157
Złe samopoczucie po podróży lotniczej (jet lag) ...................... 158
Bezsenność .................................................................................................................. 158
Chroniczne zmęczenie ........................................................................................ 158

Glosariusz ...................................................................................................... 159

Źródła ............................................................................................................... 160
Podziękowania .......................................................................................... 161

66560049290899
66
 WPROWADZENIE

Witam cię w tej książce powitalnym gestem znanym w tradycji indyjskiej jako „Na-
maste” – co tłumaczy się jako „moja dusza wita się z twoją duszą”. Jak zapewne
zdążyłeś zauważyć, książka ta traktuje o mudrach: gestach rąk przynoszących zdrowie
i spokój ducha, używanych do wzmocnienia i oczyszczenia umysłu, ciała oraz psyche,
przez zapewnienie swobodnego krążenia natural-
nie uzdrawiającej energii (prany) w organizmie.
Liczne szkoły medytacji nauczają gestów
rąk; służą one również za narzędzia w wielu
systemach terapii, wystarczy choćby wymienić
refleksologię (masaż odpowiednich punktów
zwanych refleksami, które znajdują się na dło-
niach i stopach), kinezjologię (testowanie mię-
śni i naturalne techniki leczenia) czy tradycyjny
indyjski system leczenia, Ajurwedę. Książka ta
opiera się głównie na sposobie, w jaki używa się
mudr w Indiach – te proste lecz obdarzone wiel-
ką mocą gesty stanowią również podstawę praktyki hatha jogi oraz tańca indyj-
skiego, jak również sztuki i rytualności Indii. Co więcej, na przestrzeni wieków,
na całym świecie zachowały się wizerunki ludzi wykonujących podobne gesty: od
egipskich piramid i rzeźby Majów, po hebrajskie inskrypcje i sztukę klasyczną.
W odróżnieniu od pozycji jogi i ćwiczeń oddechowych, które najlepiej zacząć
wykonywać z pomocą nauczyciela, praktykowanie mudr samemu jest łatwe i cał-
kowicie bezpieczne. Dosłownie każdy może czerpać z nich korzyści: począwszy
od dzieci z problemami w szkole, po osoby starsze o zmniejszonej ruchliwości.
Jeśli masz choć trochę wolnego czasu, mudry będą dla ciebie świetną formą ćwi-
czeń. Możesz praktykować, czekając na autobus, w trakcie przerwy od pracy na
komputerze lub oglądając telewizję.
Mudry są tak cenne, gdyż poprawiają samopoczucie i pozwolą ci spożytkować
twoje ukryte rezerwy energetyczne. Praktyka niesie korzyści dla ciała, takie jak:
zwiększony zakres ruchów i polepszona równowaga; jak i dla umysłu – zwiększona
koncentracja. W obszarze emocjonalnym mudry sprzyjają przebaczeniu i współczu-
ciu. Jako narzędzia jogi i medytacji są pomocą w rozwijaniu wewnętrznego spokoju
i wyciszenia. Książka ta opisuje praktyczne sposoby na osiągnięcie wszystkich tych
rzeczy – jedyne czego potrzebujesz to twoje dłonie.

66560049290899
66
 JAK ODKRYŁAM MUDRY
Przez własne eksperymentowanie, obserwację i intensywne nauczanie jogi od-
kryłam, że ciało jest potężną anteną, nieustannie odbierającą i wysyłającą rodzaj
subtelnej energii zwanej praną.
Większość ludzi myśli o hatha jodze jako o ćwiczeniach fizycznych (asany).
Jednakże w jej obrębie rozwinęło się również wiele innych technik skutecznej ka-
nalizacji prany. Są to ćwiczenia oddechowe (pranajama), ćwiczenia oczyszczające
(kriya), energetyczne „zamki” (bandha) i „pieczęcie” (mudra), jak również medy-
tacja i nauki moralne. Początek praktyki hatha jogi skupia się na ciele fizycznym,
ale w miarę rozwoju uczeń uświadamia sobie o istnieniu subtelniejszego ruchu
energii, który ze swej natury nie podlega prawom fizyki.
Kiedy stałam się bardziej zaawansowana w praktyce asan, zauważyłam, że robię
coś więcej, niż tylko zmieniam pozycję ciała. Często czułam, że moje ruchy są
tylko prądem energii. Gdy uświadomiłam sobie istnienie prany, zaczęłam szukać
sposobów na świadome ukierunkowanie i zamknięcie jej w pożądanych miejscach.
Był to początek mojej pracy z mudrami, które pozwoliły mi dokładnie skorygować
i zintensyfikować moją praktykę asan.
Zaczęłam ćwiczyć jogę w 1967 roku – na długo przed tym, jak stało się to
modne – a nauczycielką zostałam w roku 1975. Zauważyłam u siebie skłonność
do obserwacji i nauki, a także łatwość w przekazywaniu mądrości starożytnych
w języku codziennym. Przez lata nauczyłam wielu kursantów i wyszkoliłam wie-
lu nauczycieli. Wiele z moich obserwacji, także dotyczących mudr, zamieściłam
w tej książce.
W roku 2003, kiedy organizowałam szkolenia nauczycieli jogi w zakresie
technik medytacji, zaczęłam eksperymentować z mudrami na szerszą skalę.
Każdego tygodnia prosiłam moich studentów, by praktykowali inną mudrę
i dzielili się ze mną swoimi uwagami na temat ich zalet energetycznych. Wiele
z tych odkryć zawartych jest w tekście tej książki. Mam nadzieję, że zainspirują
one również ciebie, by spróbować mudr i doświadczyć na własnym przykła-
dzie, w jaki sposób ta starożytna praktyka może pomóc ci (właśnie w tej chwi-
li!) wieść bardziej spokojne i szczęśliwsze życie.

OM śanti – z życzeniami szczęścia

Swami Saradananda

10

66560049290899
66
 W CZYM MOGĄ POMÓC CI MUDRY

Za wyjątkiem twarzy, żadna część twojego ciała nie jest tak ekspresyjna, jak twoje
ręce. Dzięki gibkości i łatwości wykonywania bogatego zestawu gestów oraz sub-
telnych ruchów, twoje ręce są zdolne przekazywać skomplikowane idee i głębokie
uczucia, będąc pomocą w nawiązywaniu kontaktu z innymi ludźmi.
Współczesna nauka potwierdza, że poruszanie różnymi częściami rąk aktywu-
je różne obszary mózgu. Od starożytności indyjska filozofia nauczała, że sposób,
w jaki poruszają się i dotykają poszczególne palce dłoni, wpływa na przepływ
prany, życiodajnej energii organizmu (patrz strony 15–16), a jogini stosowali
precyzyjne gesty rąk i palców – mudry – by kanalizować przepływ prany w celu
fizycznego i umysłowego uzdrowienia, a także osiągnięcia duchowego oświecenia.
Książka, którą masz w ręku, czerpie z tej starożytnej indyjskiej wiedzy, pre-
zentując ponad 70 mudr odpowiednich potrzebom współczesnego życia. Istnie-
ją mudry pozwalające zwiększyć błyskotliwość umysłu i uspokoić natłok myśli;
mudry pomagające wyładować emocje i zbliżające ludzi; mudry energetyzujące
i relaksujące; a także mudry łagodzące symptomy powszechnie występujących
chorób. Wszystkie są działające, łatwe w użyciu, bezpieczne i proste do zastoso-
wania w codziennym życiu.

KORZYŚCI Z MUDR
Regularne praktykowanie mudr może pomóc:
• Zapewnić swobodny ruch prany (subtelna energia) dla utrzymy-
wania zdrowia oraz właściwej równowagi ciała i umysłu
• Zwiększyć gibkość oraz mobilność dłoni, nadgarstków, rąk i ramion
• Polepszyć technikę, jeśli grasz na jakimś instrumencie lub upra-
wiasz sport wymagający użycia rąk
• Zwiększyć bystrość umysłu i koncentrację
• Złagodzić objawy wielu chorób
• Przezwyciężyć trudne emocje, od złości po utratę
• Wykorzenić negatywność z podświadomości
• Rozwinąć regularną praktykę medytacji
• Osiągnąć wewnętrzny spokój i poczuć jedność z wszechświatem

11

66560049290899
66
JAK UŻYWAĆ TEJ KSIĄŻKI
Nieważne, czy jesteś zupełnie początkującym, czy zetknąłeś się już
z jogą bądź medytacją, z tą książką odkryjesz, jak łatwo praktykować
możesz mudry.
Pierwszy rozdział podaje przykłady ćwiczeń rozciągających palce
i nadgarstki, ręce i ramiona, które mogą być pomocne w nabraniu siły
i gibkości, lub stanowić rozgrzewkę przy praktykowaniu mudr. Są one
wyjątkowo skuteczne w przypadku osób pracujących przy komputerze
lub w przypadku zesztywnienia dłoni.
Kolejnych sześć rozdziałów (rozdziały 2–7) traktuje o mudrach w po-
wiązaniu z każdym z pięciu palców oraz dłonią. Każdy palec łączy się
z energią jednego z pięciu żywiołów indyjskiej filozofii (patrz strony 19–20),
podczas gdy dłoń odnosi się do umysłu, tak że poszczególne rozdzia-
ły traktują kolejno o mudrach ognia, powietrza, eteru, ziemi, wody oraz
o mudrach umysłu. Z praktykowania każdej grupy mudr wyciągnąć moż-
na określone życiowe korzyści: od większego poczucia własnej wartości
i zmniejszenia poziomu stresu, po większą kreatywność, stateczność, zdro-
wie oraz koncentrację.
Opis każdej mudry składa się ze wstępu, który pomoże ci określić
cel i czas potrzebny na wykonanie mudry. Dodatkowo znajdują się tam
proste instrukcje ułożenia palców, a także uwagi dotyczące działania
gestu oraz spodziewanego efektu. Każda mudra posiada również bar-
dziej praktyczną stronę: pomyśl o włączeniu mudr w praktykę jogi, me-
dytacji lub właściwego oddychania, o akompaniamencie mantry albo
wizualizacji, by wzmocnić pożądany efekt.
Zacznij od dowolnej mudry, która ci się podoba lub wydaje się do-
statecznie łatwa. Przy wyborze możesz się też kierować wpływami, ja-
kie mudry wywierają na ciało i umysł, lub ich skojarzeniem z określoną
porą dnia, lub też zalecaną pozycją przybieraną w trakcie praktyki. Na
stronach 155–158 znajdziesz prosty program do codziennych ćwiczeń
składający się z siedmiu mudr oraz sugerowane sekwencje łagodzące
objawy częstych chorób i niedomagań, od alergii po bóle głowy.
Jak ze wszystkim, by czerpać najwięcej korzyści z mudr, potrzebna jest
regularna praktyka (najlepiej codzienna). W przypadku niektórych mudr
efekt jest natychmiastowy – Mudra Bhajrawa (strona 140) natychmiast
uspokaja umysł – ale większość działa najlepiej po jakimś czasie.

12

66560049290899
66
 OCENA WŁASNEJ ENERGII

Sanskryckie słowo prana często jest tłumaczone jako „moc życia”, „energia wi-
talna” lub „oddech życia”. Filozofia jogi naucza, że ta subtelna energia porusza
i krąży w naszej pranamaya koszy, lub aurze – „eterycznym sobowtórze” naszego
ciała. Prana nie jest energią w sensie fizycznym, nie ma też zbyt wiele wspólnego
z prądem elektrycznym płynącym przez nasz system nerwowy. Ta forma bio-ener-
gii jest dużo bardziej subtelna.
Prana krąży wewnątrz pranamayi koszy lub polu bioenergetycznym subtelnymi
kanałami znanymi joginom pod nazwą nadi. Praktykujący akupunkturę lub masaż
shiatsu mają na myśli te same kanały, kiedy mówią o „meridianach”*. W sanskrycie
słowo nadi oznacza „koryto rzeki wypełnione wodą lub „kanał, którym płynie rzeka”.
Teksty jogiczne utrzymują, że ten subtelny system w obrębie naszej pranamayi koszy
składa się z 72 000 nadi. Prana przez nie płynąca dociera do każdej części naszego
ciała: jest to ta siła, która zapewnia właściwą równowagę oraz zdrowie organizmu.
Być może najłatwiej jest zrozumieć idee nadi i prany kiedy pomyśli się o nadi
jak o drogach połączonych z systemem autostrad, które pozwalają, by ruch
drogowy (prana) przebiegał swobodnie i bez zakłóceń. Kiedy przepływ prany
cechuje brak wszelkich ograniczeń, ciało jest zdrowe i tętni życiem. Jednakże
nadi mogą się zablokować, co utrudnia przepływ prany. Przez taką blokadę cały
region może zostać odcięty. W rezultacie ta część ciała słabnie i może stać się
podatna na choroby – a nawet zostać dotknięta atrofią lub sparaliżowana.
Utrzymanie ciała w stanie ponadprzeciętnego zdrowia wymaga „odkorkowa-
nia” naszych ulic i arterii oraz właściwej stymulacji prany w celu zapewnienia jej
swobodnego przepływu przez nasze nadi, dając tym samym każdemu obszarowi
ciała dostęp do energii uzdrawiającej w sposób zgodny z naturą. Możesz to osią-
gnąć poprzez praktykę jogi, ćwiczenia oddechowe oraz mudry.
Dlaczego mudry są tak skuteczne w usuwaniu blokad energetycznych? Więk-
szość głównych nadi ma swój początek albo koniec w dłoniach bądź stopach. Tak
więc praca angażująca ręce jest niezwykle efektywnym sposobem na oczyszcze-
nie subtelnych kanałów z nieczystości, usuwanie przeszkód i ukierunkowywanie
prany w stronę zdrowia. Kiedy układasz palce w szczególny sposób, wpływasz na
przepływ prany, angażując czakry i żywioły powiązane z każdym z palców (patrz
strony 17–22), przekierowując ich leczniczą moc gdziekolwiek tego potrzebu-
jesz, przywracając tym samym równowagę i łagodząc objawy chorób.
*
Na temat meridianów i ich uzdrawiania można przeczytać również w książce „Masaż
meridianów” Cindy Black, dostępnej w sklepie www.talizman.pl (przyp. wyd. pol.).

13

66560049290899
66
 Czasami ruch uliczny musi być czasowo przekierowany na pranicznej auto-
stradzie, tak by sieć nadi była w stanie się zregenerować. Również i tutaj pomocą
są mudry, działając jak przełączniki odcinające przepływ prany od różnych części
ciała; składając palce w różnorodne pozycje możesz zamknąć dostęp do pew-
nych nadi i w zamian skierować pranę w słabsze rejony twojego ciała w celu ich
wzmocnienia i stymulacji. Sanskryckie słowo mudra może być przetłumaczone
jako „pieczęć”. Na podobnej zasadzie, możesz chcieć skierować pranę z dala od
obszarów jej nadmiernej koncentracji. Instrukcje poszczególnych mudr podane
w rozdziałach 2–7 wyjaśniają, jak to zrobić i dlaczego to działa.
Ale przede wszystkim, praktykując mudry z pomocą tej książki, pozwalasz
samemu sobie na stanie się wolnym i przejrzystym kanałem dla przepływającej
prany, polepszając samopoczucie i osiągając spokój umysłu.

Prana to subtelna energia życiowa, która, choć niewidzialna, krąży w obrębie

fizycznego ciała. Płynie ona kanałami, które jogini nazywają „nadi”.

14

66560049290899
66
 MUDRY A CZAKRY

Jeśli porównamy nadi w naszym ciele energetycznym do dróg w systemie auto-

strad, możemy sobie wyobrazić, co dzieje się na łączniku, gdzie dwie lub więcej
dróg się spotykają bądź krzyżują. Taki łącznik dużo bardziej narażony jest na
zatkanie lub blokadę niż prosta, nieprzerwana linia autostrady. Im więcej dróg

Siedem głównych czakr umiejscowionych wzdłuż linii kręgosłupa: czakra pod-

stawy, sakralna, słoneczna, serca, gardła, trzeciego oka i korony.

15

66560049290899
66
razem się zbiega, tym większe prawdopodobieństwo utworzenia się zatoru. Im
ważniejsza arteria, tym większy korek w godzinach szczytu. Istnieje siedem więk-
szych skrzyżowań nadi w ciele energetycznym, gdzie łączą się główne nadi. Te
duże węzły energetyczne w tradycji indyjskiej nazywane są „czakrami” – w san-
skrycie „koło”. Te tętniące centra energii działają jak anteny: odbierają, maga-
zynują, przekształcają i wysyłają pranę. Każda czakra zarządza energią regionu
ciała, w pobliżu którego się znajduje; są one również silnie przyporządkowane
zmysłom, kontrolując przepływ i przetwarzając informacje ze świata, jak również
ilość i jakość energii, którą wysyłasz na zewnątrz.
Siedem głównych czakr ulokowanych jest w rejonie kręgosłupa. Zaczynając
od podstawy twojego ciała i idąc w kierunku podbrzusza, splotu słonecznego,
serca, gardła, czoła i kończąc na czubku głowy. Wyróżnia się też mniejsze węzły
energetyczne, gdzie łączy się mniej dróg, znane w tradycji indyjskiej pod na-
zwą „punktów marma”, i jako punkty akupresury i akupunktury w tradycyjnej
medycynie chińskiej. Istnieje również wiele mniejszych czakr, włącznie z tymi
umiejscowionymi w twoich dłoniach.
Chociaż czakry rąk uważane są za pomniejsze, są one niezastąpionymi antena-
mi energetycznymi. Połączone z czakrą serca, przewodzą one zdrowotną energię
wprost z serca. Bez twoich rąk czakry miałyby trudność z odbieraniem informacji
ze świata i wysyłaniem energii w przeciwną stronę, na przykład trudno by nam
było rozpowszechniać współczucie albo nawiązać kontakt z innymi. Stymulując
te czakry (patrz strony 136–137) będziesz mógł lepiej poczuć łączność twoich
rąk z sercem i stać się wrażliwszy na uzdrawiające moce czakry serca.
Tak jak na każdym skrzyżowaniu, poruszanie się jest łatwiejsze i bardziej swo-
bodne, gdy nie mamy do czynienia z korkiem bądź zatorem. To samo odnosi się
do czakr: kiedy są otwarte, wolne od nieczystości i działają płynnie, mamy za-
pewnione zdrowie fizyczne oraz dobre samopoczucie w obszarach oraz zmysłach
odpowiadających tym czakrom.
Istnieje wiele sposobów na zachowanie swoich czakr w pełni działających,
w stanie czystym i wyważonym, włączając jogę oraz praktykę medytacji. Lecz
jedną z najprostszych i najbardziej efektywnych metod na pozbycie się blokad
z węzłów energetycznych i na ułatwienie swobodnego przepływu prany jest
praktyka mudr. Dzięki niej obudzisz dłonie i zaczniesz wpływać na przepływ
naturalnej, uzdrawiającej energii twoich rąk.

16

66560049290899
66
 MUDRY I ŻYWIOŁY

Według indyjskiej tradycji, każdy palec dłoni odpowiada energii jednego z pięciu
„wielkich żywiołów” (maha-bhoota): kciuk łączony jest z ogniem (materia w stanie
promieniującym), palec wskazujący z powietrzem (materia w stanie gazowym),
palec środkowy z eterem (przestrzeń jako taka), palec serdeczny z ziemią (materia
w stanie stałym), a mały palec z wodą (płyny). Sama dłoń odnosi się do umysłu.
Różne mudry, które w większości aktywują tylko pewne części dłoni, mają różny
wpływ na fizyczną, emocjonalną i duchową sferę naszego życia. Jest to zależne od
ułożenia dłoni i tego, jakie żywioły i czakry są w przyjętej pozycji stymulowane.
Niektóre mudry wymagają użycia tylko jednej ręki, inne angażują obie dłonie
na zasadzie symetrycznego gestu, a w jeszcze innych każda z rąk przybiera inną
pozycję. Większość mudr kształtuje się, lekko stymulując za pomocą kciuka (ży-
wioł ognia) jeden lub więcej pozostałych żywiołów, w momencie, gdy dotyka on
koniuszka, paznokcia, knykcia lub nasady palca. Te ogólne zasady opisują, w jaki
sposób pozycja palców wpływa na poszczególne żywioły.

PIĘĆ PODSTAWOWYCH POZYCJI PALCÓW

Łączenie koniuszka kciuka Dotykanie zewnętrznej strony Przyłożenie kciuka do na-

z końcem palca zwiększa palca (paznokieć bądź kny- sady palca stymuluje żywioł
stabilność zaangażowane- kieć) zmniejsza oddziaływanie związany z danym miejscem.
go żywiołu. zaangażowanego elementu.

Kiedy dłoń skierowana jest Kiedy dłoń zwrócona jest w dół,

w górę, otwierasz się na przyję- efektem jest większe oparcie.
cie energii i inspiracji.

17

66560049290899
66
ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY PALCAMI, ŻYWIOŁAMI I CZAKRAMI

Ten wykres pokazuje relacje pomiędzy częściami dłoni, żywiołami i czakrami.

Kiedy żywioły utrzymywane są w równowadze, łatwiej jest zachować zdrowie
i dobre samopoczucie.

Część Sfera Sfera

Żywioł Czakra
dłoni fizyczna emocjonalna
Kciuk Ogień: materia Manipura, cza- Trawienie, Duchowa siła, siła
w stanie promie- kra słoneczna mięśnie, zmysł woli, poczucie wła-
niującym dająca wzroku snej wartości, wiara
ciepło i światło – w samego siebie,
energia poru- charyzma, odwaga,
szająca wszelką ambicja, uczciwość
materię
Palec Powietrze: ma- Anahata, Oddychanie, Wolność, radość,
wskazu- teria w stanie czakra serca płuca, serce uwolnienie od
jący gazowym i system krwio- stresu, miłość, ak-
nośny, ramiona ceptacja samego
i ręce, zmysł siebie, przebacze-
dotyku nie, współczucie,
wdzięczność
Środkowy Eter: przestrzeń, Wiśuddha, cza- Gardło, usta, Wewnętrzny spokój,
palec niebo, akaśa kra gardła uszy, głód wyrażanie samego
i pragnienie, siebie, kreatywność
waga ciała, artystyczna, komu-
zmysł słuchu nikacja
Palec Ziemia: materia Muladhara, System kostny Stabilność, oparcie,
serdeczny w stanie stałym czakra pod- i immunologicz- bezpieczeństwo,
stawy ny, stopy i nogi, zakorzenienie
zmysł węchu w chwili obecnej
Mały Woda: materia Swadhiśthana, Ogólne sa- Ogólne zdro-
palec w stanie ciekłym czakra sakral- mopoczucie, wie, zdolność do
na płyny ustrojowe, pójścia naprzód,
układ moczo- porzucenie rzeczy
wy i narządy niepotrzebnych
płciowe, zmysł i takich, których już
smaku się nie kocha, zdol-
ność do adaptacji
i poruszania się
zgodnie z nurtem
wydarzeń
Dłoń Umysł Adźńa, czakra Ogólna wła- Koncentracja, ja-
trzeciego oka dza nad cia- sność, intuicja, inte-
lub czoła łem i zmysłami ligencja, wnikliwość,
wyobraźnia

18

66560049290899
66
 MUDRY I DOSZE

By lepiej zrozumieć sposób, w jaki mudry wpływają na nasze ciało i umysł, warto
wsłuchać się w naukę Ajurwedy na temat trzech podstawowych komponentów
ciała albo typów fizycznej i umysłowej substancji składowej, znanych pod nazwą
doszy. Tworzą je trzy typy energii: wata, pitta i kapha – Ajurweda kładzie wielki
nacisk na utrzymywanie ich w równowadze.
Wiele czynników, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych, przyczynia się
do zaburzenia równowagi doszy. Są to między innymi: fizyczny i emocjonalny
stres, niedopasowanie diety do typu organizmu, pory roku i pogody, a także
fizyczna trauma, problemy związane z pracą, rodziną i w związkach. Mudry de-
likatnie lecz stanowczo przeciwdziałają negatywnym siłom będącym przyczyną
braku równowagi doszy, a także odgrywają ważną rolę w utrzymywaniu zdro-
wych relacji w obrębie tych energii naszego ciała, umysłu i świadomości.
Wata: żywioły powietrza i eteru; zimno i suchość; energia ruchu.
Pitta: żywioł ognia; gorąco i suchość; energia trawienia, wchłaniania
i metabolizmu.
Kapha: żywioły ziemi i wody; zimno i wilgotność; energia strukturyzująca ciało.

RÓWNOWAGA TRZECH ELEMENTÓW

WATA

KAPHA PITTA

Utrzymywanie ciała w stanie doskonałego zdrowia fizycznego i psychicznego

wymaga zachowania równowagi trzech energii – wata (powietrza i eteru),
pitta (ognia) i kapha (ziemi i wody).

19

66560049290899
66
 WATA
Energia ruchu; powstaje z powietrza (materia w gazowej formie) i eteru (prze-
strzeń). Stale się porusza, z natury ekspansywna, łatwo ulega zmianie, cechuje ją
nieregularność i zimno. Kiedy wata jest w nadmiarze, ciało wykazuje tendencje do
suchości, szorstkości i sztywności, może też cierpieć na bóle stawów oraz łamliwość
kości i zębów. Możesz mieć również problemy ze skupieniem uwagi lub podejmo-
waniem zobowiązań. Choroby stawów i ich objawy związane z nieprawidłowościa-
mi w obrębie systemu nerwowego wskazują na zachwianie proporcji waty.
Mudry – a w szczególności te związane z palcem wskazującym i środkowym – słu-
żą pomocą w walce z wyżej wymienionymi objawami chorób. Jeśli zdiagnozowałeś
u siebie zachwianie proporcji waty, większe efekty osiągniesz, praktykując mudry,
siedząc lub stojąc bez ruchu niż będąc w trakcie wykonywania innych czynności.

PITTA
Energia trawienia, wchłaniania i metabolizmu znana jest pod nazwą pitta. Zło-
żona jest głównie z żywiołu ognia, cechuje ją gorąco i suchość. Pitta wytwarza
ciepło w twoim ciele i reguluje jego temperaturę. Kiedy pitta jest w nadmia-
rze, możesz łatwo wpadać w gniew, cierpieć na wysokie ciśnienie lub wrażenie
nadmiernej ciepłoty ciała, zbyt mocno się pocić i mieć upodobanie do ostrych
potraw. Możesz też zapaść na egzemę, cierpieć na nadmierną wrażliwość skóry,
zaczerwienienie, wysypkę i pokrzywkę.
Pitta oraz żywioł ognia związane są z kciukiem. Większość mudr angażuje
kciuk, więc w przypadku zachwiania proporcji pitty należy zwrócić uwagę na
inne czynniki istotne w układaniu mudr, jak na przykład sposób, w jaki kciuk
uciska poszczególne palce lub samą dłoń.

KAPHA
Jako bazowa energia strukturyzująca nasze ciało, kapha stanowi fundament dla po-
zostałych form energii. Składa się z żywiołów wody i ziemi; z natury biała, cechuje
ją zimno i wilgotność. Stała i niezmienna, ruch zachodzi w niej bardzo powoli.
Kiedy kapha jest w nadmiarze, możesz mieć wrażenie, że twoje życie tkwi
w jednym miejscu, łaknąć zbyt wielu słodyczy, czuć się ciężko i cierpieć na obrzę-
ki i zatory. Objawy towarzyszące nadmiarowi kaphy to: depresja, letarg, bier-
ność, przybieranie na wadze, astma, puchlina wodna i zator.
Mudry, a w szczególności te angażujące palec serdeczny i mały, mogą być bar-
dzo pomocne w przypadku zachwiania proporcji kaphy. Należy je praktykować
razem z powolnymi ruchami ciała, na przykład ćwicząc jogę lub spacerując.

20

66560049290899
66
 WPROWADZANIE PRAKTYKI MUDR
DO TWOJEGO ŻYCIA

Wiele mudr opisanych w tej książce jesteś w stanie wykonać w każdym miejscu
i o każdej porze – idąc do pracy, siedząc przy biurku, jadąc w pociągu (ale nie
prowadząc). Są one na równi pomocne w sytuacji stresującej, jak i w czasie re-
laksu. Opis każdej mudry zawiera właściwy sposób na dodanie jej wykonania do
twojego planu dnia.
Możesz też praktykować mudry w sposób bardziej skupiony, siedząc lub klę-
cząc w pozycji do medytacji. Wiele korzyści z układania mudr ulega dodatko-
wemu wzmocnieniu, gdy połączysz je z takimi aktywnościami umysłu, jak joga
lub medytacja.

PRAKTYKOWANIE W POZYCJI SIEDZĄCEJ

Jeśli siedzisz lub klęczysz w trakcie praktyki, łatwo jest ci zapaść w stan głębo-
kiego relaksu – możesz nawet chcieć śpiewać z radości. Wielu praktykujących
mudry doświadcza mimowolnych, lecz przyjemnych, ruchów rąk i reszty ciała
w trakcie sesji medytacyjnych.
Siedząc, połóż dłonie na udach lub kolanach. Pozycja taka stymuluje sub-
telne kanały energetyczne nóg i pomaga w wyważeniu czakry podstawy (mu-
ladhara), zapewniając tym stabilny fundament dalszej praktyki. W przypadku
mudr wymagających złączenia dłoni, możesz sobie pomóc, umiejscawiając
małą poduszkę lub koc na podołku i kładąc tam dłonie.
Siedząc na krześle: Użyj krzesła z prostym oparciem, nie siadaj na fotelu
lub na łóżku – ważne jest zachowanie prostych pleców. Oprzyj płasko całe sto-
py o podłogę, złożony koc lub matę. Odpręż ramiona i unieś klatkę piersiową.
Wyobraź sobie, że masa twojego ciała utrzymuje się na strunie przyczepionej do
czubka twojej głowy. Nie tracąc kontaktu z siedzeniem, poczuj jak twoje ciało
wyciąga się do góry, wysoko i stabilnie, bez żadnego wysiłku.
Siedząc ze skrzyżowanymi nogami: Siedzenie „po turecku” daje ciału so-
lidną podstawę i sprzyja koncentracji umysłu. Regularna praktyka zmniejszenia
poczucie sztywności w biodrach i wzmacnia mięśnie lędźwi. Jeśli twoje kolana
są wyżej niż biodra, usiądź na poduszce lub złożonym kocu podnosząc tym
samym pośladki i zmniejszając napięcie w rejonie lędźwi i bioder. Siedź prosto –
twój kręgosłup powinien być usytuowany prostopadle do podłoża. Sprawdź czy

21

66560049290899
66
twoja szyja jest wyprostowana, podbródek zwrócony równolegle do podłogi,
a ramiona nie mają tendencji do garbienia.
Klęcząc na piętach: Połóż matę lub złożony koc na ziemi. Uklęknij na macie
ze stopami i kolanami złączonymi lub w lekkim rozkroku. Opuść pośladki, sia-
dając dobrze na piętach. Jeśli twoje kostki lub stopy drętwieją, obłóż je zrolowa-
nym ręcznikiem. Niektórzy wolą używać niskich stołków do medytacji. Posadź
pośladki na stołku ze złączonymi stopami i kolanami lub w lekkim rozkroku.

PRAKTYKOWANIE NA STOJĄCO
Stań prosto w lekkim rozkroku, na równi z linią bioder i kolan. Poczuj, jak
twój ciężar ciała rozkłada się po równo na obie stopy. Jeśli praktykujesz, cho-
dząc, możesz poczuć się lżejszym i zauważyć, że stawiasz kroki żwawiej i bar-
dziej sprężyście.

STYKANIE PALCÓW
Wykonując mudrę, utrzymuj lekką styczność pomiędzy kciukiem a pozostały-
mi palcami. O ile nie podano inaczej, ćwicz obie dłonie na raz, koncentrując
energię żywiołów.

ODDYCHANIE
Staraj się mieć zamknięte usta i oddychać przez nos. Spróbuj przywrzeć języ-
kiem płasko do podniebienia. Przesuń język do tyłu, tak by jego koniec zna-
lazł się zaraz za nasadą górnych zębów (może to pomóc w przełykaniu śliny).
Taka pozycja uspokaja umysł, polepsza równowagę i zwiększa wrażliwość na
energię prany, a także łączy ze sobą dwa duże kanały energetyczne nadi (ida
i pingala).

22

66560049290899
66
66560049290899
66
66560049290899
66
 1
ZDROWIE RĄK
A SAMOPOCZUCIE
ROZCIĄGANIE I ODSTRESOWANIE

„Ostateczne formowanie czyjegoś charakteru leży

w jego własnych rękach”.
Anna Frank

66560049290899
66
 MOC W TWOICH DŁONIACH

Chociaż stale używasz rąk, zapewne nie przywiązujesz większej wagi do ich zdro-
wia i komfortu. Nawet jeśli czytając moją książkę, nie wyjdziesz poza ten roz-
dział, następne strony tchną nowe życie w twoje palce, dłonie, ręce i ramiona.
Jeśli prowadzisz siedzący tryb życia, pracujesz przy komputerze, grasz na instru-
mencie muzycznym lub uprawiasz sporty angażujące ręce (na przykład: tenis,
badminton, siatkówka, piłka ręczna czy wspinaczka), ćwiczenia opisane w tym
rozdziale okażą się dla ciebie bezcenne.
Zwiększony zakres ruchów rąk umożliwi ci wykonywanie codziennych prac
w większą łatwością, zmniejszając napięcie mięśni i nacisk na stawy. Kiedy mo-
bilność, gibkość i ogólny stan twoich palców i rąk ulegną poprawie, staniesz się
bardziej świadomy ich możliwości. Będziesz mógł wykonywać bardziej zaawan-
sowane układy mudr i staniesz się mniej podatny na kontuzje.
Proste ćwiczenia opisane w tym rozdziale rozgrzeją i rozciągną twoje palce,
dłonie, ręce i ramiona. Mają one na celu zwiększenie elastyczności, zręczności
i koordynacji ruchowej, a także usprawnienie cyrkulacji prany (patrz strony 15–
16). Możesz ćwiczyć o każdej porze dnia i nocy, bez względu na miejsce, nawet
w trakcie oglądania telewizji lub stojąc w kolejce. Redukują one stres nadzwy-
czaj dobrze – jeśli wykonujesz powtarzające się ruchy rąk, na przykład pisząc
na klawiaturze, dobrym nawykiem jest zrobienie sobie przerwy co godzinę, by
dać odpocząć oczom i porozciągać dłonie. Wykonuj ćwiczenia opisane w tym
rozdziale pojedynczo, wybierając te, które wydają ci się pomocne, lub łącząc je
w sekwencje.
Zacznij od rzeczy prostych, ćwicząc w wolnym tempie – odprężony i rozcią-
gnięty mięsień pracuje lepiej niż spięty. W miarę wykonywania każdego ruchu,
pozwól umysłowi na przesyłanie energii do kończyn górnych. Świadomie ob-
serwuj pracę każdego palca, każdej części dłoni, nadgarstków, rąk oraz ramion.
Będzie to dobry wstęp do właściwej praktyki mudr.

26

66560049290899
66
 PROSTY MASAŻ RĄK

Te ruchy pomogą ci zniwelować napięcie powstałe w obrębie rąk, wyregulować

ciśnienie oraz odświeżyć umysł i oczy. Mogą stanowić one pożyteczną przerwę
od pracy przy komputerze, a także przynosić orzeźwienie w sytuacji, gdy tego
potrzebujesz.
1 2

3 4

1. Zamknij oczy i przez jedną minutę delikatnie pocieraj oba kciuki o koniusz-
ki palców tej samej dłoni. To ćwiczenie odświeża umysł i oczy.
2. Luźno zegnij wszystkie palce i pocieraj o siebie paznokciami obu rąk (do
dziesięciu minut dziennie), wzmagając aktywność umysłową i uważność.
3. W tym ćwiczeniu masuj obszar pomiędzy kciukiem a palcami jednej ręki
kciukiem i palcem wskazującym drugiej. Upewnij się, że kciuk uciska we-
wnętrzną stronę dłoni. Powtórz ćwiczenie, masując drugą dłoń, pozbędziesz
się w ten sposób napięcia utrzymującego się między palcami.
4. Przy pomocy koniuszków palca wskazującego, środkowego i serdecznego
dłoni masuj rowki pomiędzy kośćmi widoczne na wierzchniej stronie dru-
giej dłoni. Wykonuj masaż przez 1–2 minuty, a następnie zamień ręce. To
ćwiczenie pozwoli ci rozluźnić dłonie i ustabilizować ciśnienie krwi.

27

66560049290899
66
 ĆWICZENIA PALCÓW

Zarówno codzienne prace manualne, jak i praktykowanie mudr stają się o wiele
łatwiejsze, kiedy masz giętkie palce. Te ćwiczenia pomogą ci to osiągnąć. Za-
mieszczona tutaj mudra jest wstępem do wszystkich pozostałych z tej książki,
ponieważ przygotuje cię fizycznie i mentalnie do właściwej praktyki. Jest ona
szczególnie użyteczna w przypadku osób starszych, których stawy mogą nieco
sztywnieć, oraz pracujących przy komputerze.

Wypychanie palców: Palcem wskazującym delikat-

nie wypchnij do tyłu palec wskazujący drugiej ręki
wydychając jednocześnie powietrze z płuc. Zrób
wdech, luzując palce. Następnie powtórz ćwiczenie
kolejno wszystkimi palcami, zmieniając na koniec rękę.

Zginanie palców: Zegnij wszystkie palce oprócz

kciuka, tak by każdy z nich dotykał swojej podsta-
wy. Jeśli musisz, delikatnie pomóż sobie drugą ręką.
Następnie dotknij końcem każdego palca podsta-
wy kciuka, używając w tym celu drugiej ręki, jeśli jest
to konieczne.

Rytmika palców: Stykaj ze sobą po kolei końce pal-

ców i kciuka w rytmie: palec wskazujący, środkowy,
serdeczny, mały. Wykonuj ćwiczenie na obu dłoniach.
By było ono bardziej skuteczne, powtarzaj jedno-
cześnie mantrę: „so-ham ham-sa”. Następnie spróbuj
zmienić rytm na: palec wskazujący, serdeczny, wska-
zujący, środkowy, wskazujący, mały; lub jakikolwiek inny.

Mudra zwiększająca gibkość palców: Dotknij

palcem środkowym, serdecznym i małym paznokcia
kciuka tej samej ręki, ćwicząc jednocześnie na obu
dłoniach. Palec wskazujący ma być rozciągnięty, ale
zrelaksowany. Utrzymaj pozycję przez 4 minuty i po-
wtarzaj pięć razy dziennie w odstępach trwających
przynajmniej 20 minut.

28

66560049290899
66
 ĆWICZENIA DŁONI

Istnieje wyraźna korelacja pomiędzy kondycją twoich rąk, a poziomem ener-

gii życiowej. Dlatego też dbając o ramiona, zwiększasz zadowolenie z własnego
życia. Ćwiczenie zaciskania pięści przydatne jest osobom uprawiającym tenis,
badminton, siatkówkę lub pracującym przy komputerze – delikatne napinanie
i rozluźnianie mięśni pomaga pozbyć się uczucia sztywności palców. Skręty nad-
garstków rozładowują napięcie spowodowane długotrwałym pisaniem na kla-
wiaturze, a także przeciwdziałają rozwijającemu się artretyzmowi rąk. Ćwiczenie
Pawie ręce (strona 32) nie tylko rozciąga ramiona, nadgarstki i palce, ale również
stymuluje czakrę słoneczną i wpływa dobroczynnie na trawienie.

Zginanie Namaskar: Zewrzyj razem dłonie tak, by pal-

ce zwrócone były ku górze – jak w Mudrze Namaskar
(patrz strona 142). Starając się nie opuszczać łokci,
wypchnij dłonie i palce na prawo, przytrzymaj w takiej
pozycji 2–3 sekundy, a następnie powtórz ćwiczenie
wypychając dłonie w lewo.

Skręty nadgarstków: Unieś jedną rękę i zewrzyj luźno

pięść z kciukiem na zewnątrz. Możesz złapać przedra-
mię drugą ręką dla lepszego oparcia. Wykonuj skrę-
ty nadgarstka zgodnie z ruchem wskazówek zegara
10–15 razy, a następnie zmień kierunek na przeciwny.
Powtórz skręcając nadgarstek drugiej ręki.

Rozciąganie splecionych dłoni: Spleć dłonie tak, by

palce zachodziły za siebie. Obróć ręce i wypchnij dło-
nie od siebie, a następnie spróbuj rozprostować łokcie,
maksymalnie się wyciągając. Utrzymaj taką pozycję do
momentu, gdy stanie się to niewygodne.

Zaciskanie pięści: Ugnij i rozluźnij oba łokcie kładąc

je na stole lub biurku. Rozprostuj szeroko wszystkie pal-
ce robiąc jednocześnie wdech, a następnie zaciśnij
luźno pięści, wydychając powietrze z płuc. Powtórz
dziesięć razy, ćwicząc jednocześnie obie dłonie.

29

66560049290899
66
 PAWIE RĘCE
1. Usiądź na piętach w szerokim
rozkroku. Połącz ramiona, tak
by łokcie, przedramiona i nad-
garstki stykały się ze sobą. Dło-
nie powinny być zwrócone we-
wnętrzną stroną do góry.
2. Połóż dłonie na ziemi pomię-
dzy nogami. Pochyl się lekko
do przodu i zegnij zwrócone
w kierunku torsu łokcie, starając się ich nie rozłączać. Utrzymaj pozycję
przez trzy do pięciu sekund, stopniowo wydłużając ten czas do 15.

Uwaga: Ćwiczenia unikać w przypadku: ciąży, menstruacji, częstych skur-

czów tułowia, zespołu cieśni nadgarstka lub urazów na skutek chronicznego
przeciążenia mięśni i ścięgien.

ODWRÓCONE
ROZCIĄGANIE RAMION
1. Zacznij w pozycji „na czwo-
rakach” z kolanami w lek-
kim rozkroku (na szerokość
bioder) i barkami bezpo-
średnio nad dłońmi. Palce
rąk powinny być odwrócone
w stronę kolan.
2. Powoli usiądź na piętach,
przyciskając dłonie jak naj-
bardziej płasko do ziemi.
Trzymaj łokcie prosto i po-
zwól głowie swobodnie opaść
między ramiona. Po 2–5 sekundach wróć do pozycji początkowej. Rozru-
szaj najpierw jedną rękę, potem drugą, luzując powstałe napięcie. Powtórz
2–3 razy.

Uwaga: Ćwiczenia unikać w przypadku zespołu cieśni nadgarstka i urazów na

skutek chronicznego przeciążenia mięśni i ścięgien.

30

66560049290899
66
 ĆWICZENIA RAMION

Spięte lub usztywnione ramiona mogą być bardzo bolesne, mogą również
zmniejszać zakres ruchów twoich rąk. Poniższe ćwiczenia mają na celu rozrusza-
nie ramion. Dodatkowo Głowa krowy rozciąga i usuwa napięcie z nadgarstków,
barków, tricepsów i tułowia, podczas gdy Uścisk niedźwiedzia (strona 34) roz-
luźnia mięśnie górnej części pleców, w tym mięśnie równoległoboczne odpowie-
dzialne za ruch łopatek. Niektóre z tych ćwiczeń, na przykład Krążenie ramion,
możesz wykonywać, siedząc za biurkiem, a inne, jak Tylny chwyt za łokcie (strona
35), stojąc w kolejce.

GŁOWA KROWY (AGRAFKA)

1. Siedząc lub stojąc, załóż prawą rękę za plecy i przesuwaj ku górze dłoń w kie-
runku szyi. Możesz pomóc sobie drugą ręką delikatnie ciągnąc łokieć lub
przedramię do góry.
2. Unieś lewą rękę nad głową. Zegnij łokieć i sięgnij lewą dłonią za łopatkę.
Jeśli jesteś w stanie, złącz ręce. W przypadku gdy dłonie się nie dotykają,
przygotuj sobie pasek lub cienki, zrolowany ręcznik w ręce na górze i złap
go dolną ręką. Przyciągnij do siebie dłonie najbliżej jak to możliwe. Utrzy-
maj pozycję przez 10–30 sekund. Opuść i rozruszaj ramiona. Następnie po-
wtórz, zmieniając ręce.

KRĄŻENIE RAMION
Stojąc, klęcząc lub siedząc z odprężonymi ramionami, wykonuj krążenia ramion
5–10 razy do przodu. Zmień kierunek i powtórz ćwiczenie tą samą ilość razy.

31

66560049290899
66
 UŚCISK
NIEDŹWIEDZIA
1. Siedząc lub stojąc,
unieś prawą rękę
przed klatką pier-
siową i zegnij ło-
kieć tak, by palce
skierowane były ku
górze. Złap lewą
ręką prawy łokieć
i delikatnie przycią-
gnij uniesioną rękę
do tułowia, najbliżej jak to możliwe. Utrzymaj pozycję przez 3–5 sekund,
a następnie zmień ręce i powtórz ćwiczenie.
2. Zbliż prawe ramię do tułowia i złap się za lewy bark. Przyłóż lewą rękę od
spodu do prawej i obejmij dłonią prawy bark. Górny łokieć powinien być
włożony w zagłębienie dolnego. Spróbuj unieść oba łokcie.
Utrzymaj pozycję przez kilka oddechów, a następnie zmień ręce i powtórz
ćwiczenie. Na koniec rozruszaj barki i ramiona.

ZEGAR PRZY ŚCIANIE

1. Stań bokiem do ściany.
Upewnij się, że twoja stopa,
biodro i bark dotykają ścia-
ny. Unieś rękę najwyżej jak
potrafisz i przyłóż dłoń pła-
sko do ściany.
2. Nie skręcając ciała, powo-
li przemieść dużym łukiem
uniesioną rękę do tyłu –
niczym wskazówka zegara
zmieniająca pozycję z godzi-
ny 12 na 6. Uwolnij ramię,
obróć się drugim bokiem
i powtórz ćwiczenie drugą ręką.

32

66560049290899
66
 TYLNY CHWYT ZA ŁOKCIE
1. Cofnij oba ramiona za plecy z łokciami wy-
prostowanymi i dłońmi zwróconymi do zie-
mi. Zegnij prawy łokieć i spróbuj złapać się
lewego łokcia prawą dłonią. Utrzymaj pozy-
cję przez kilka oddechów.
2. Nie zmieniając pozycji, zegnij lewy łokieć
i spróbuj przytrzymać prawy łokieć dłonią le-
wej ręki. Utrzymaj pozycję przez kilka odde-
chów, a następnie puść oba łokcie. Wykonaj
krążenia ramion 3–4 razy do przodu i taką
samą ilość do tyłu. Powtórz ćwiczenie z za-
mianą rąk, zginając najpierw lewy łokieć.

SPLOT DŁONI ZA PLECAMI

Wyciągnij ręce za plecy i spleć palce. Unieś ramio-
na najwyżej jak potrafisz, bez pochylania się do
przodu. Utrzymaj pozycję przez kilka oddechów.
Teraz możesz puścić. Zamień dłonie tak, by na
górze znalazł się teraz kciuk drugiej ręki i powtórz
ćwiczenie.

ROZCIĄGANIE Z PASKIEM
1. Siedząc lub stojąc złap rękami naprężony pa-
sek. Zachowaj wyprostowane łokcie.
2. Wyciągnij i unieś ramiona nad głową, a na-
stępnie cofnij za plecy do momentu, gdy pa-
sek znajdzie się na poziomie barków. Łokcie
powinny być proste przez cały czas wykony-
wania ćwiczenia. Możesz zwiększać dystans
pomiędzy rękami ślizgając dłonie po naprę-
żonym pasku tak, by ramiona cały czas były
napięte (ale nie powinny boleć). Utrzymaj
pozycję przez 5–10 oddechów, a następnie
unieś połączone paskiem ręce nad głowę.

33

66560049290899
66
34

66560049290899
66
 2
MUDRY OGNIA
WZMOCNIJ WEWNĘTRZNĄ SIŁĘ
I POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI

Część dłoni: kciuk

Żywioł: ogień
Czakra: słoneczna
Sfera fizyczna: trawienie, mięśnie, zmysł wzroku
Sfera emocjonalna: duchowa siła, siła woli, poczucie własnej wartości,
odwaga, ambicja

„O Agni [ogniu], sprzyjającą ścieżką prowadź nas ku szczęściu!

Boże, który znasz wszystkie nasze uczynki,
Odsuń od nas grzechu przeszkody,
Składamy ci wyraz najwyższego uwielbienia”.
Upaniszada Iśa*

* Upaniszady, tł. Marta Kudelska, Kraków 2004, s. 58. (przyp. tłum.)

35

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR OGNIA

Tematem przewodnim wszystkich mudr tego rozdziału jest kciuk. Są one po-
wiązane z żywiołem ognia i czakrą słoneczną kontrolującą energię, która „rozpa-
la” pozostałe czakry (patrz strony 17–18). W Ajurwedzie, tradycyjnej medycy-
nie indyjskiej, kciuk stymuluje pitta doszę – energię odpowiedzialną za wzrost
i dojrzewanie (patrz strony 21–22), a także wszelkie formy fizycznej i duchowej
transformacji. Mając to na względzie, mudry tego rozdziału pomogą ci rozwinąć
wewnętrzną energię i ukształtować własne życie, w sposób jaki tego pragniesz.
W sanskrycie, ogień nazywany jest agni. Termin ten obejmuje wszelką pro-
mieniującą materię, włączając w to słońce, światło, błyskawicę, ciepło, magne-
tyzm oraz elektryczność. Żywioł ognia cechuje: energia, ciepło, światłość, pro-
mieniowanie i zdolność transformowania. Ogień kojarzy się z tym, co w tradycji
jogicznej nazywane jest radźas lub guna radźasu, a co można tłumaczyć jako
aktywność albo pasję – ten atrybut nadaje życiu jego właściwą barwę.
Zdrowy wewnętrzny ogień jest kluczem do utrzymania dobrego stanu zdrowia.
By zajść, wszystkie procesy życiowe (począwszy od metabolizmu komórkowego
po wyższe funkcje organizmu) wymagają spalania substancji odżywczych, gene-
rując energię i ciepło. Przykładowo, jeśli wewnętrzny ogień układu pokarmowego
będzie równomiernie rozpalony, pokarmy będą należycie trawione, dostarczając
organizmowi odpowiednich składników i uodparniając ciało na choroby.
W sferze emocjonalnej, dobrze zrównoważony żywioł ognia pozwoli ci na
wykazanie się odwagą w przezwyciężaniu życiowych wyzwań, a także pozbycie
się lęku przed odpowiedzialnością. Pomoże ci on również w rozwijaniu takich
pozytywnych właściwości, jak: honor, uczciwość, odwaga, charyzma, siła woli,
szacunek do samego siebie i stanowczość. To właśnie żywioł ognia daje umysłowi
siłę do rozmyślań i tworzenia planów. Kiedy twój umysł jest „rozpalony”, łatwiej
jest ci pojąć sens nowych idei, zrozumieć, co się do ciebie mówi, zanurzyć się
w myślach i być w zgodzie z własnymi emocjami.
Pod względem energetycznym kciuk uważany jest za niezwykle ważną część dło-
ni. Przebiegają tamtędy ważne prądy praniczne łączące cię z „siedzibą” żywiołu
ognia – czakrą manipura, zwaną również słoneczną (patrz strona 20). Ta energe-
tyczna pieczęć steruje twoim układem pokarmowym, jak również muskulaturą
i oczami. Kiepski wzrok, niestrawność, alergie pokarmowe, zaburzenia poziomu
cukru, cukrzyca, zaburzenia odżywiania oraz skurcze mięśni mogą ustąpić lub ich
postępy wyhamować, jeśli regularnie praktykujesz mudry ognia i związane z nimi
ćwiczenia zamieszczone w tym rozdziale.

36

66560049290899
66
 Pozbawiając się „ognia” w formie światła, nie bylibyśmy w stanie nic zobaczyć.
W sensie mniej dosłownym, bycie „zobaczonym” może być rozumiane jako potrzeba
bycia odbieranym jako osoba, z całą swoją indywidualnością. Jeśli ta chęć nie zostaje
zaspokojona – na przykład, gdy ktoś nas ignoruje, nie dostrzega naszych zdolno-
ści i talentów lub nas poniża – często pojawia się gniew. To uczucie (nieważne czy
uzewnętrznione czy też nie), jak również zapiekła nienawiść, próżność i pycha są
negatywnymi emocjami kojarzonymi z zachwianiem równowagi energetycznej cza-
kry słonecznej. Praktykując zamieszczone w tym rozdziale mudry związane z pittą,
możesz przezwyciężyć te trudne uczucia znajdując emocjonalny spokój i równowagę.
Co ważne, pracując z mudrami ognia zauważysz przyrost siły woli, podczas
gdy twoja samoocena i pewność siebie ulegną znaczącej poprawie. Być może
dzięki praktyce odkryjesz, że stajesz się kimś z „gorącą głową” – osobą dysponu-
jącą energią, by wcielać swoje myśli i marzenia w życie.

Mudry ognia w skrócie

Mudra Pożytek Strona

Zwiększa siłę woli i pewność siebie; równoważy

Agni 40
ciepłotę
Pomaga w utrzymaniu fizycznej i uczuciowej
Guru 41
równowagi

Manipura Zwiększa siłę woli i odwagę; polepsza trawienie 42

Linga Generuje ciepło i ożywia ciało 43

Surja Inspiruje; wyzwala z letargu; oczyszcza ciało 44

Ułatwia przyjmowanie składników odżywczych, prany

Puszan 46
i nowych idei
Rozwija umiarkowanie; kieruje energię do zdrowych
Kamadźaji 47
kanałów
Pomaga pozbyć się złych nawyków i zachowań; uła-
Aśwa-ratna 48
twia znajdowanie nowych możliwości

Adho-mukha Działa na mądrość i przygotowuje umysł do medytacji 49

Niweluje objawy zbytniego nagromadzenia „gorąca”

Śankha 50
w ciele i umyśle
Redukcji
Obniża nadmierną ciepłotę – fizyczną i emocjonalną 52
Pitty
Pobudzają- Wzmacnia poczucie własnej wartości i zwiększa
53
ca Pitte optymizm w odbieraniu świata

Dhjana Pomaga w medytacji i w osiągnięciu pełni możliwości 54

37

66560049290899
66
MUDRA AGNI
Gest ognia

Mudra Agni pomaga regulować ciepłotę cia-

ła, rozwija siłę woli i pewność siebie. Cenio-
na w jodze i medytacji, poprawia skupienie
rozproszonej energii, napełniając cię opty-
mizmem i radością życia.
Możesz skojarzyć tę pozycję z gestem kciuka do góry – znanym na Zachodzie
jako znak aprobaty i sympatii. Korzenie gestu sięgają czasów rzymskich, gdy pod-
czas walk gladiatorów tłum głosował kciukiem nad tym, czy zwycięzca ma zabić
pokonanego przeciwnika – uniesiony w górę kciuk oznaczał darowanie życia.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Każda dłoń przybiera inną
pozycję:
Dłoń prawa – unieś kciuk w górę, a pozostałe palce zaciśnij w pięść.
Dłoń lewa – rozprostuj dłoń i zwróć ją wnętrzem do góry.
Teraz umieść prawą pięść na lewej dłoni i w takiej pozycji połóż obie dłonie
na podołku. Utrzymuj ten układ, siedząc w spokoju lub medytując. Powtarzaj
codziennie.

JAK TO DZIAŁA
Separując kciuk od reszty palców, uwalniasz element ognia od wpływów innych
żywiołów. Tym samym wzmacniasz i podsycasz energię ognia, którą jogini na-
zywają samana waju. Wykonywanie mudry Agni może sprawić, że poczujesz się
ożywiony i pełen energii.

»» TOWARZYSZĄCA PRZYCIĘGA: KORZYŚCI PŁYNĄCE Z MUDRY STANĄ SIĘ INTEN-

SYWNIEJSZE, JEŚLI WYKONUJĄC JĄ BĘDZIESZ POWTARZAĆ W MYŚLACH NASTĘPU-
JĄCĄ PRZYSIĘGĘ: „WSZYSTKO CO WE MNIE NEGATYWNE WRZUCAM DO OGNIA
PRZEMIANY”.

38

66560049290899
66
 MUDRA GURU
Gest Jowisza

Ta wersja mudry Agni (patrz poprzed-

nia strona), wykonywana przy użyciu obu
kciuków, rekomendowana jest przy chęci
osiągnięcia fizycznej i emocjonalnej równo-
wagi. Guru w języku sanskryckim oznacza
Jowisza, a sam gest, gdy wykonywany jest w indyjskim tańcu, odsyła do planety
lub nauczyciela.
Jogini mogą znać tą mudrę również jako Merudanda Mudra. Meru to nazwa
góry, która według mitologii hinduskiej leży w centrum wszechświata; danda to
inaczej kij lub laska. Połączenie tych słów odnosi się do kręgosłupa – ośrodka
równowagi i stałości naszego ciała.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Unieś oba kciuki w górę, a pozo-
stałe palce obu dłoni zaciśnij w pięści. Połóż ręce na kolanach. Utrzymaj pozycję,
siedząc w spokoju lub medytując do czasu wystąpienia dyskomfortu.

JAK TO DZIAŁA
Uniesienie kciuków w tej pozycji stabilizuje i wyśrodkowuje czakrę manipurę
(słoneczną) w naszym ciele. Prowadzi to do poprawy uczuciowej i energetycznej
równowagi. Jeśli praktykujesz medytację, takie ułożenie dłoni pomoże ci wypro-
stować kręgosłup i wypracować lepszy balans całego ciała.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: MUDRA GURU SPRAWIA, ŻE ĆWICZENIA OCZU

STAJĄ SIĘ SKUTECZNIEJSZE. Z DŁOŃMI ZŁOŻONYMI JAK W MUDRZE, UNIEŚ PRAWE
RAMIĘ NA WYSOKOŚĆ OCZU I POWOLI PRZEMIESZCZAJ RĘKĘ W PRAWĄ STRONĘ
DO MOMENTU, GDY ZNAJDZIE SIĘ ONA POZA ZASIĘGIEM WZROKU. STARAJ SIĘ
NIE PORUSZAĆ GŁOWĄ. NASTĘPNIE WOLNO WRÓĆ RĘKĄ DO POZYCJI POCZĄT-
KOWEJ. ZMIEŃ DŁONIE I POWTÓRZ ĆWICZENIE W LEWĄ STRONĘ. POWTARZAJ 2–3
RAZY KAŻDĄ ZE STRON.

39

66560049290899
66
MUDRA MANIPURA
Gest czakry słonecznej

Mudra ta usprawnia proces trawienia, wzmac-

nia siłę woli oraz dodaje odwagi, by rozpo-
cząć nowy rozdział życia i przeformułować
własne podejście do świata. Jest to kluczowa
mudra dla manipury – czakry słonecznej –
która zawiera w sobie twój największy skarb: poczucie własnego ja, osobowość
i charyzmę. Sposób w jaki ona funkcjonuje, determinuje twój obraz w świecie.
Regularna praktyka mudry może wzmocnić poczucie własnej wartości, samo-
dyscyplinę i niezależność, a także pomóc w rozwinięciu zdrowego obrazu samego
siebie oraz w podejmowaniu życiowych wyzwań.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Skieruj wewnętrzne strony dłoni
w dół i wyprostuj wszystkie palce. Nieznacznie opuść lewy palec wskazujący
i unieś sąsiadujący środkowy palec. Połóż prawy palec wskazujący na wierzchu
lewego i wsuń go pod lewy środkowy palec, a następnie umieść jego koniec na
lewym palcu serdecznym. Zegnij w dół lewy środkowy palec i opleć lewy palec
wskazujący prawym środkowym, tak by dwa palce środkowe się stykały. Umieść
koniuszek lewego palca wskazującego na wierzchu prawego palca serdecznego.
Połącz końce obu małych palców oraz zetknij ze sobą kciuki. Utrzymaj pozycję
przez 5–10 minut. Pamiętaj, że im dłużej praktykujesz, tym będzie ci łatwiej.

JAK TO DZIAŁA
Jako że według filozofii hinduskiej, każdy palec zawiera w sobie energię różnego
żywiołu, splatanie palców doprowadza do połączenia ze sobą wszystkich energe-
tycznych obwodów ciała.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: KORZYŚCI PŁYNĄCE Z MUDRY STANĄ SIĘ INTENSYW-

NIEJSZE, JEŚLI WYKONUJĄC JĄ, ZAMKNIESZ OCZY I BĘDZIESZ POWTARZAĆ W MY-
ŚLACH MANTRĘ CZAKRY MANIPURY: „RAM”.

40

66560049290899
66
 MUDRA LINGA
Znak Śiwy

Mudra ta związana jest z hinduskim bóstwem

Śiwa. Wynalazł on techniki mające na celu
rozwinięcie ukrytego potencjału ludzkości,
zwane „jogą”. Śiwa uważany jest za pierwsze-
go nauczyciela jogi. Linga jest formą będącą
odniesieniem do nieskończonego, które nie ma żadnej formy. Jest to znak Śiwy,
który według filozofii jogi, reprezentuje świadomość.
Mudra Linga generuje ciepło i ożywia ciało. Jako że stymuluje ona energię
pitty, ceni się ją za hamowanie nadmiernego wytwarzania flegmy, wzmacnianie
płuc, leczenie przeziębień, a także zapalenia oskrzeli i innych objawów zachwia-
nia równowagi energetycznej kaphy (patrz strony 21–22).
Uwaga: Unikać praktykowania w przypadku menopauzy, chorób tarczycy,
wrzodów, nadciśnienia, częstego występowania migren lub po udarze mózgu.
Należy zachować ostrożność latem, gdyż mudra Linga wzmaga ciepłotę ciała.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Spleć palce obu dłoni tak, by pra-
wy kciuk znalazł się na wierzchu. Teraz unieś lewy kciuk, wyciągając go w górę
niczym kolumnę. Prawym kciukiem i palcem wskazującym otocz podstawę wy-
prostowanego palca. Zachowując taką pozycję, umieść dłonie na podołku lub
przyłóż je do splotu słonecznego – siedziby czakry słonecznej. Praktykuj mudrę
codziennie przez 12–20 minut.

JAK TO DZIAŁA
Z uwagi na to, że kciuk wchodzi w bliski kontakt z pozostałymi palcami, ogień
kciuka stymuluje wszystkie rodzaje energii żywiołów. Efektem jest ożywienie cia-
ła i umysłu.

»» TOWARZYSZĄCA PRZYCIĘGA: SIEDŹ Z DŁOŃMI W POZYCJI MUDRY LINGA I PO

PROSTU OBSERWUJ SWÓJ UMYSŁ. JEŚLI ZACZNĄ SIĘ POJAWIAĆ ZŁE MYŚLI, PO-
WTARZAJ MENTALNIE NASTĘPUJĄCĄ PRZYSIĘGĘ: „WSZYSTKO, CO WE MNIE NEGA-
TYWNE, WRZUCAM DO OGNIA PRZEMIANY”.

41

66560049290899
66
MUDRA SURJA
Pieczęć słońca

Mudra Surja pomoże ci zawsze wtedy, gdy

będziesz potrzebować inspiracji lub zapra-
gniesz zwalczyć znużenie ciała i umysłu.
W języku sanskryckim Surja jest jednym
z imion słońca – najbardziej rzucającą się
w oczy formą żywiołu ognia. W świetle słońca ustępuje ciemność (także jako
depresja), a serce odzyskuje wrodzoną lekkość.
Praktykując regularnie, usprawniasz trawienie i procesy usuwania toksyn.
Mudra Surja pomaga również w spalaniu nadmiaru tłuszczu i obniża poziom
złego cholesterolu, dając ci szansę na utratę wagi i oczyszczenie organizmu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij siedzącą lub klęczącą pozycję (patrz strony 23–24). Możesz ćwiczyć jed-
ną lub obiema dłońmi. Zegnij palec serdeczny tak, by dotykał końcem podstawy
kciuka, a następnie dociśnij go kciukiem do wnętrza dłoni. Wyprostuj pozostałe
palce i pozwól się im rozluźnić. Dziennie możesz utrzymywać taką pozycję na-
wet do 45 minut bez przerwy lub w trzech sesjach po 15 minut.

JAK TO DZIAŁA
Palec serdeczny (kojarzony z żywiołem ziemi) jest obniżany przez kciuk (żywioł
ognia), symbolicznie skłaniając się ku światłu i słońcu. Stymuluje on także pod-
stawę kciuka – reprezentującą wolę życia oraz energię twórczą. Żywioł ognia
uciskającego kciuka zmniejsza negatywne aspekty energii ziemi (np. bezwład)
rezydującej w palcu serdecznym. Pomaga to usunąć zastałe nieczystości i rozpalić
na nowo ogień inspiracji w twoim życiu.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: SIEDŹ Z OBIEMA DŁOŃMI W POZYCJI MUDRY

SURJI, MAJĄC ZAMKNIĘTE POWIEKI I WYOBRAŹ SOBIE PIERWSZE ŚWIATŁO WSCHO-
DZĄCEGO SŁOŃCA. KIEDY POCZUJESZ SIĘ CIĘŻKO LUB BEZWŁADNIE, PRAKTYKUJ
W TEN SPOSÓB PRZEZ 3 DO 5 MINUT.

42

66560049290899
66
 MUDRA SURJA
W PRAKTYCE ODDECHOWEJ
Surja Bheda Pranajama: Oddech słońca

W tradycji jogi księżyc i chłód nocy przypisywany jest lewej stronie ciała czło-
wieka. Układając lewą dłoń w pozycji mudry Surja i opierając ją na lewej nodze,
neutralizujesz wewnętrzne zimno, a także szybciej osiągniesz efekt rozgrzania,
który jest celem tego ćwiczenia oddechowego. Praktykuj rano, przed śniada-
niem, albo około godziny 15, by dodać sobie energii na resztę dnia. Niewskazane
jest ćwiczenie wieczorem.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Ułóż lewą dłoń w pozycji
mudry Surja i oprzyj jej wierzch o lewe kolano bądź udo.
2. Zegnij wskazujący i środkowy palec prawej dłoni, przyjmując pozycję mudry
Wisznu (patrz strona 108). Unieś prawą rękę i zwróć ją dłonią w kierunku
twarzy. Użyj serdecznego i małego palca do zamknięcia lewego nozdrza.
3. Bezgłośnie zrób głęboki wdech, wciągając powietrze prawym
nozdrzem. Teraz przyciśnij kciukiem prawe nozdrze i za-
mknij dopływ do obu dziurek. Wstrzymaj oddech do
momentu utraty komfortu.
4. Kiedy zechcesz zrobić wydech, rozluźnij serdeczny
i mały palec, tym samym otwierając lewe nozdrze (pra-
we powinno być zamknięte). Wydychaj powietrze
lewym nozdrzem powoli i bezgłośnie. W tym
momencie kończy się jedna runda Surja Bhedy.
Wykonuj dziennie od 5 do 10 takich rund.
5. Po skończonym ćwiczeniu rozluźnij dłonie i po-
zbądź się napięcia, wykonując krążenia nadgarst-
ków. Przed wstaniem na nogi weź 2–3 głębokie
oddechy.

UWAGA: UNIKAĆ PRAKTYKOWANIA W PRZYPADKU NAD-

CIŚNIENIA, GORĄCZKI, WYSYPKI SKÓRNEJ, ANOREKSJI,
ADHD, BEZSENNOŚCI, NIEPOKOJU LUB NERWOWO-
ŚCI, A TAKŻE W OKRESACH MENOPAUZY I SZCZE-
GÓLNIE UPALNYCH DNI.

43

66560049290899
66
MUDRA PUSZAN
Dawca zdrowia

Według Ajurwedy, tradycyjnej indyjskiej

medycyny, właściwe odżywianie i odpowied-
nio podsycany płomień trawienia uważane
są za fundamenty naszego zdrowia i dobrego
samopoczucia. Ta ożywiająca ciało mudra
pomoże ci utrzymywać element ognia, którego siedziba leży w obrębie splotu
słonecznego, we właściwej równowadze. To z kolei usprawni wchłanianie skład-
ników odżywczych z pokarmów, przenikanie prany z powietrza, którym oddy-
chasz oraz absorpcję nowych idei z twojego otoczenia. W tym kontekście warto
zauważyć, że słowo puszan w sanskrycie oznacza słońce, jako żywiciela ziemi.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Każda dłoń przybiera inną
pozycję:
Dłoń prawa – połącz koniec kciuka z końcami palców wskazującego i środkowego.
Dłoń lewa – połącz koniuszek kciuka z końcami palców środkowego i serdecznego.
Utrzymując dłonie w powyższych pozycjach, połóż je wygodnie na odpowia-
dających im kolanach, wnętrzem do góry. Weź kilka głębokich, niespiesznych
oddechów, siedząc w cichym i spokojnym miejscu. Myśli skup w rejonie splotu
słonecznego. Praktykuj mudrę przez 20–30 minut.

JAK TO DZIAŁA
Układ prawej dłoni stymuluje żywioły powietrza i eteru (za które odpowiada-
ją palce wskazujący i środkowy) żywiołem ognia rządzonym przez kciuk. Dłoń
lewa aktywizuje eter i element ziemi (reprezentowane przez palce środkowy i ser-
deczny), tak jak poprzednio za sprawą działania energii kciuka. Połączone razem
moce żywiołów powietrza, eteru i ziemi obu dłoni dodają energii, a także popra-
wiają odporność, wigor oraz wytrzymałość.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: BY MIEĆ DOSTĘP DO ODŻYWIAJĄCEJ ENERGII SŁOŃ-

CA, SIEDŹ SPOKOJNIE, PRZYJMUJĄC POZYCJE MUDRY PUSZAN, I POWTARZAJ
NASTĘPUJĄCĄ MANTRĘ: „OM PUSZNE NAMAH” ALBO „SŁOŃCE JAKO ŻYWICIEL,
KTÓRE SPRAWIA, ŻE WSZYSTKO KWITNIE”.

44

66560049290899
66
 MUDRA KAMADŹAJI
Gest zwycięstwa nad pożądliwością

Mudra Kamadźaji sprzyja umiarkowaniu –

może być dobrym rozwiązaniem, jeśli zbyt-
nio sobie pobłażasz, na przykład podjadając
lub pijąc alkohol. Praktykowanie tej mudry
ułatwia również rzucenie palenia. Dzięki niej
przekierunkujesz energię do zdrowszych kanałów i poprawisz wchłanianie sub-
stancji odżywczych.
Ta prosta lecz potężna mudra może ci pomóc w przemianie cielesnej energii
(w Ajurwedzie zwanej ojas), dzięki czemu będziesz mógł osiągać wybitne wyniki,
a nawet wejść w obszar geniuszu, w sensie twórczym i duchowym (tejas). Mogąc
kontrolować poziom energii w czakrze słonecznej, ustanowisz zestaw jasnych
osobistych granic nie do przekroczenia, a także wejdziesz w kontakt ze swoją
wewnętrzną siłą.

JAK TO ZROBIĆ
Tę mudrę możesz praktykować w każdej postawie; jedną lub obiema dłońmi na
raz. Końcem palca wskazującego przyciśnij nasadę paznokcia kciuka tej samej
dłoni. Pozostałe palce powinny być rozluźnione i lekko zgięte. Wykonuj ćwicze-
nie wielokrotnie w ciągu dnia, utrzymując pozycję przez 10 minut.

JAK TO DZIAŁA
Uciskając paznokieć kciuka, zmniejszasz nadmierny wpływ żywiołu ognia, któ-
rego objawami może być zwiększona ciepłota ciała powodująca złość i gniew.
Uwolnioną w ten sposób energię spożytkujesz na zdrowsze i bardziej twórcze
aktywności.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: W MOMENCIE KIEDY SPODZIEWASZ SIĘ PO-

JAWIENIA POKUSY, KTÓRĄ CHCIAŁBYŚ PRZEZWYCIĘŻYĆ, ZŁÓŻ DŁONIE W POZY-
CJI MUDRY KAMADŹAJI. TERAZ WYOBRAŹ SOBIE SAMEGO SIEBIE STAWIAJĄCEGO
CZOŁA TRUDNEJ SYTUACJI.

45

66560049290899
66
MUDRA AŚWA-RATNA
Gest wysadzanego klejnotami konia

W mitologii indyjskiej jednym z nawa-ratnas

(dziewięciu klejnotów) jest siedmiogłowy, lata-
jący, biały koń przewożący na swoim grzbiecie
anielskie istoty. Ponadto, tybetańska tradycja
podaje, że ten rumak wiatru ma w posiadaniu
klejnot spełniający życzenia, a jego przylot zwiastuje pokój, dostatek oraz harmonię,
jednocześnie kończąc panowanie cierpienia i nieszczęścia. W tradycji szamanistycz-
nej środkowej Azji koń wiatru jest symbolem ludzkiej duszy. Omawiana mudra jest
gestem głębokiej przemiany, obecnym w indyjskim tańcu, medytacji i rytuałach
buddyjskich. Pomaga ono zerwać okowy ograniczonego umysłu, a także umacnia
wolę do walki z negatywnymi zachowaniami lub cechami charakteru, które mogą
hamować twój rozwój osobisty. Mając za sobą okres regularnej praktyki, zwróć uwa-
gę czy pojawiły się na twojej drodze nowe możliwości i perspektywy.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Mając wyprostowane palce, złącz
ze sobą płasko dłonie. Spleć ze sobą palce wskazujące i środkowe obu dłoni. Po-
zostałe palce wraz z kciukiem wyciągnij i oprzyj o odpowiadające im palce drugiej
dłoni. Taki układ umieść na podołku lub w pobliżu splotu słonecznego – siedzibie
czakry słonecznej (manipura). Utrzymuj pozycję przez 5–10 minut każdego dnia.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki zrównoważeniu żywiołów ziemi (palce serdeczne), wody (małe palce)
i ognia (kciuki) mudra wyśrodkowuje trzy niższe czakry (patrz strona 20). W re-
zultacie ćwiczenie poprawia trawienie oraz krążenie, jednocześnie wyostrzając
i stymulując zmysł obserwacji.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: W MOMENCIE KONFRONTACJI Z JAKĄŚ TRUD-

NOŚCIĄ, USIĄDŹ WYGODNIE I ZŁÓŻ DŁONIE W POZYCJI MUDRY AŚWA-RATNY.
TERAZ OCZAMI WYOBRAŹNI ZOBACZ SIEBIE ODNOSZĄCEGO ZWYCIĘSTWO.

46

66560049290899
66
 MUDRA ADHO-MUKHA
Gest zwrócony ku dołowi

Wywodząca się z tradycji Ajurwedy, Adho-

-mukha jest potężną mudrą, która stymuluje
trawienny ogień, zmniejsza umysłowy bez-
wład i pomaga w usuwaniu toksyn z organi-
zmu. Można jej również używać do wprowa-
dzania umysłu w stan medytacji. Opisywana mudra jest częścią grupy 24 gestów
znanych jako Mudry Gajatri, często wykonywanych w akompaniamencie dobrze
znanych mantr Gajatri (patrz niżej). Gajatri odnosi się do słonecznego światła
i wewnętrznego ognia, które nadają umysłowi zdolności myślenia i natchnienia.
Mudra Adho-mukha rozpala płomień mądrości i wzmaga pomysłowość – dzięki
niej uzyskasz dostęp do swoich nieuświadomionych zdolności.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Z obiema dłońmi
zwróconymi ku dołowi, zegnij palce i złącz je razem wierzchem do siebie. Teraz
wyprostuj kciuki i zetknij je razem opuszkami. Powtarzaj ćwiczenie codziennie
lub gdy potrzebujesz inspiracji, utrzymując pozycję przez 3–5 minut.

JAK TO DZIAŁA
Połączone kciuki intensyfikują wszystkie manifestacje żywiołu ognia, zwiększając
ich efekty zarówno w sferze cielesnej, jak i umysłowej. Taki układ poprawia mię-
dzy innymi wzrok i trawienie (patrz strony 38–39). Jednocześnie wywierany na-
cisk na zewnętrzną stronę palców zmniejsza wpływy żywiołów powietrza i eteru.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: ZŁÓŻ DŁONIE W POZYCJI MUDRY ADHO-MUKHA

I PRZYBLIŻ JE DO MOSTKA. POWOLI POWTARZAJ W MYŚLACH SYLABY MANTRY
GAJATRI. ROBIĄC WDECH, POMYŚL: „OM BHUUR BHU-WAH-SWA-HA”; WYDYCHAJĄC
POWIETRZE, POWTÓRZ: „TAT SA-WI-TUR WA-REN-JAM”. PRZY KOLEJNYM WDECHU
POMYŚL SŁOWA: „BHAR-GO DEW-AS-JA DHII-MA-HE”, A WYDYCHAJĄC: „DHI-JO JO
NAH PRACZ-CZO-DA-JAAT”.

47

66560049290899
66
MUDRA ŚANKHA
Gest konchy

Zarówno w tradycji jogi, jak i Ajurwedy

wewnętrzne korytarze muszli ślimaka sym-
bolizować mają zwoje ludzkiego układu tra-
wiennego. Sanskryckie słowo śankha znaczy
tyle co koncha. Mudra Śankha zmniejsza
płomień trawienia i przeciwdziała takim skutkom przegrzewania się organizmu,
jak: wrzody żołądka, gorączka i wysypki skórne. W sferze emocjonalnej to ćwi-
czenie ogranicza rozgorączkowanie umysłu i zwalcza gniew.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) z dłońmi uniesionymi na poziom
splotu słonecznego. Obejmij kciuk lewej ręki czterema palcami dłoni prawej.
Złączone palce lewej dłoni powinny być skierowane w górę. Skręć prawą dłoń
tak, by kciuk powędrował w górę, a jego koniuszek zetknął się z końcem środko-
wego palca lewej ręki. Kiedy uzyskasz kształt muszli, przybliż dłonie do mostka
i utrzymaj w takiej pozycji przez 5–10 minut.

JAK TO DZIAŁA
Otoczenie kciuka palcami zmniejsza wpływ żywiołu ognia. Jednocześnie połą-
czenie środkowego palca z kciukiem pozwala żywiołowi eteru działać, czyniąc
twoje życie bardziej przestronnym. Ma to duże znaczenie dla procesów trawien-
nych, a także dla wchłaniania i asymilacji substancji odżywczych z pokarmów,
nowych idei oraz energii.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: BĘDĄC W POZYCJI MUDRY ŚANKHA, RECYTUJ ŚWIĘTĄ

SYLABĘ „OM”, BY WYDOBYĆ Z ĆWICZENIA PEŁNIĘ KORZYŚCI. TAKI SAM EFEKT
OSIĄGNIESZ, POWTARZAJĄC MANTRĘ NA GŁOS LUB W MYŚLACH.

48

66560049290899
66
 MUDRA SAHAJA-ŚANKHA
W PRAKTYCE JOGI
Uproszczony gest konchy

Uproszczona wersja mudry Śankha jest szczególnie pomocna w przypadku pro-

blemów z artykulacją mowy i rozkojarzenia. Nadaje ona twarzy silną aurę, która
pozytywnie nastraja do ciebie ludzi. Naciągnięta pozycja stóp wyleczy cię z bra-
ku pewności siebie i pomoże w spokojnym wyrażaniu swojego punktu widzenia.
Prawdziwa moc mudry bierze się ze sposobu, w jaki aktywuje ona kanały
energetyczne nadi (patrz strony 15–16), których zakończenia umiejscowione są
w dłoniach. Energia prany gromadzi się we wnętrzu każdej z dłoni, a następnie
promieniuje na każdy z palców, a w szczególności na kciuk. Dzięki złączeniu
dłoni, spleceniu palców i przyciśnięciu ich kciukami, usuwasz wszelkie zatory
mogące blokować przepływ dobroczynnej energii.
1. Uklęknij na podłodze ze złączonymi kolanami i stopami. Nieznacznie pod-
nieś pośladki i mając zadarte palce u stóp, usiądź na piętach. Jeśli czujesz
silny ból, połóż stopy wierzchem do podłogi. W obu pozycjach, koniecznie
zachowaj prosty kręgosłup i dobrze wyśrodkowaną głowę.
2. Trzymając dłonie na poziomie splotu słonecznego,
spleć wszystkie osiem palców z wyłączeniem kciuków.
Złącz dłonie i zetknij ze sobą boki równolegle usta-
wionych kciuków. Teraz delikatnie przyciśnij je opusz-
kami do palca wskazującego.
3. Zachowując taki układ rąk, połóż dłonie na udach.
Poczuj, jak ta pozycja staje się coraz bardziej wy-
godna i komfortowa. Ćwicz przez 5–10 minut.
4. Po skończonym ćwiczeniu, rozluźnij dłonie wy-
konując krążenia nadgarstków. Przed wstaniem
weź 2–3 głębokie wdechy.

49

66560049290899
66
MUDRA REDUKCJI PITTY
Gest niwelujący przegrzanie

W medycynie ajurwedyjskiej, energia pitty

(patrz strony 21–22) zarządza całością proce-
sów trawiennych, jak również kieruje wchła-
nianiem i przetwarzaniem substancji. Dotyczy
to zarówno ciała, jak i umysłu. Kiedy pitta jest
w stanie równowagi, pokarmy które przyjmujesz, są kompleksowo trawione. Twój
organizm otrzymuje w ten sposób wszystkie niezbędne substancje odżywcze. Znale-
zienie złotego energetycznego środka pozwoli ci również na rozwinięcie pozytywnych
cech charakteru, takich jak: inteligencja, odwaga, witalność, zdecydowanie i właści-
we zmotywowanie, demonstrujących dojrzałość i zrównoważenie emocjonalne.
Warto jednak zauważyć, że nadmiar energii pitty może skutkować wystąpie-
niem „palących” problemów. Wśród nich wymienić można: wrzody żołądka,
wysypka skórna, gorączka, nerwowość i lękliwość. Opisywana mudra znana jest
w kinezjologii, która zaleca ją do eliminacji nadmiaru ciepła, zarówno w sensie
fizycznym, jak i emocjonalnym. Ten układ dłoni wykazuje szczególną skutecz-
ność w przypadku leczenia wysypek skórnych i letnich reakcji alergicznych, ta-
kich jak nadmierna ciepłota ciała i katar sienny.

JAK TO ZROBIĆ
Tę mudrę możesz praktykować w każdej postawie: siedząc, stojąc, a nawet spa-
cerując. Włóż opuszki kciuków głęboko pomiędzy palec serdeczny a mały tej
samej dłoni. Powtarzaj to pięciominutowe ćwiczenie pięć razy dziennie, robiąc
co najmniej trzyminutowe przerwy pomiędzy każdą sesją.

JAK TO DZIAŁA
Żywioł ognia, którego ośrodek umiejscawia się w kciuku, składa symboliczny
ukłon i tym samym podporządkowuje się żywiołom ziemi i wody (reprezento-
wanymi przez serdeczny i mały palec).

»» TOWARZYSZĄCE ZALECENIE ŻYWIENIOWE: W OKRESACH, GDY CZUJESZ

SZCZEGÓLNĄ POTRZEBĘ ZREDUKOWANIA WŁASNEJ CIEPŁOTY, STARAJ SIĘ UNIKAĆ
PICIA KAWY, ALKOHOLU I PALENIA TYTONIU. W ZAMIAN, ZRÓB SOBIE OD CZASU
DO CZASU FILIŻANKĘ CZARNEJ HERBATY ZE SZCZYPTĄ KARDAMONU.

50

66560049290899
66
 MUDRA POBUDZAJĄCA PITTĘ
Gest przeciwko chandrze

Kinezjologia stosuje tę mudrę, by wspomóc

ludzi chcących spojrzeć na świat w bardziej
pozytywnym świetle. Jest ona szczególnie efek-
tywna, jeśli coś zaburza twoje codzienne funk-
cjonowanie – może to być na przykład poczucie
utraty kogoś lub czegoś, co kochasz, albo rozczarowanie wynikające z przegapienia
życiowej szansy. Kiedy czujesz się smutny bądź zawiedziony, przywrócenie równo-
wagi energetycznej pitty pomoże ci na nowo rozpalić własny wewnętrzny płomień.
Praktykuj opisywaną mudrę, kiedy smutek pozbawia cię motywacji lub wpły-
wa negatywnie na poczucie własnej wartości. Ćwiczenie może być bardzo sku-
teczne w zwalczaniu okresowych depresji. Pamiętaj jednak, że jeśli zły nastrój nie
ustąpi, powinieneś szukać pomocy u specjalisty.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Każda dłoń przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – dotknij kciukiem boku palca serdecznego na wysokości pa-
znokcia i przyłóż palec wskazujący do pierwszego stawu kciuka.
Dłoń lewa – złącz koniuszki kciuka i małego palca.
Wykonuj ćwiczenie dwa razy dziennie przez 3 minuty. Rób przynajmniej 25
minutowe przerwy pomiędzy sesjami.

JAK TO DZIAŁA
Efektem działania prawej dłoni jest zrównoważenie wpływu energii ziemi, pod-
czas gdy lewa dłoń ujarzmia żywioł wody. Siły ziemi i wody doprowadzają do
unieruchomienia i stagnacji. Mogą też sprawić, że dusza stanie się wilgotna. Re-
dukując ich wpływ, na powrót zapraszasz do swojego życia wolę oraz inspirację,
kojarzone z żywiołem ognia.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: UTRZYMUJĄC POWYŻSZE UKŁADY DŁONI,

ZAMKNIJ OCZY I WYOBRAŹ SOBIE BIAŁE, ZEWSZĄD PROMIENIUJĄCE ŚWIATŁO –
ZARÓWNO Z PODSTAWY TWOJEGO TUŁOWIA, JAK I Z CZUBKA GŁOWY. UJRZYJ
SAMEGO SIEBIE, JAK SIEDZISZ OTOCZONY PROMIENISTYM OKRĘGIEM, KTÓREGO
ŚWIATŁO NAPEŁNIA POZYTYWNĄ ENERGIĄ CAŁE TWOJE JESTESTWO.

51

66560049290899
66
MUDRA DHJANA
Gest medytacji

Zarówno w sztuce Wschodu jaki i Zachodu

przedstawianie postaci z dłońmi złożonymi
w ten sposób sugeruje najczęściej stan głębo-
kiej medytacji. Mudra Dhjana używana jest
w wielu wschodnich tradycjach medytacji
w celu dotarcia do wewnętrznej ciszy, a także odblokowania ukrytego potencjału
ducha i odnalezienia prawdziwej siły. Opisywana mudra wysyła umysłowi sy-
gnał będący zaproszeniem do medytacji. Pomoże ci ona wykształcić wewnętrzny
bastion spokoju i wsparcia, dzięki któremu dasz sobie radę nawet w niejasnych
i stresujących sytuacjach – przekonasz się sam podczas następnego zebrania lub
rozmowy o pracę. Gest ten ułatwia również oddychanie przeponą i pozwoli ci le-
piej przyjmować wszystko to, co niezbędne w życiu: ciszę, pożywienie, idee i ener-
gię. Po okresie regularnej praktyki zauważysz zwiększoną koncentrację i lotność
umysłu. Stanie się on również mniej podatny na rozkojarzenie i roztargnienie.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Umieść obie dłonie na podołku
zwracając je stroną wewnętrzną w górę. Na wierzchu powinna być dłoń pra-
wa. Bez żadnego nacisku, delikatnie zetknij ze sobą końce kciuków. Praktykuj
cierpliwie, aż będziesz w stanie siedzieć w tej pozycji co najmniej 20–30 minut
dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie obu kciuków tworzy nieprzerwany strumień inspirującej energii ży-
wiołu ognia. Kładąc dłonie na podołku, sprzyjasz rozwojowi właściwej komuni-
kacji pomiędzy dwiema hemisferami mózgu. Całe ćwiczenie prowadzi do bar-
dziej holistycznego spojrzenia na własne życie.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: PRAKTYKOWANIE MUDRY DHJANY ZE ZŁĄCZONYMI

KCIUKAMI POMOGŁO MI POCZUĆ ENERGIĘ WEWNĄTRZ I WOKÓŁ WŁASNEGO
CIAŁA. ŁATWIEJ MI TERAZ SKUPIĆ UWAGĘ I OSIĄGNĄĆ WEWNĘTRZNY SPOKÓJ.

52

66560049290899
66
 MUDRA DHJANA
W MEDYTACJI
Medytacja na pozbycie się gniewu

Praktykowanie medytacji trzymając dłonie w pozycji mudry Dhjany pomoże

ci pozbyć się gniewnych myśli w sposób zgodny z naturą. Gniew jest objawem
nierównowagi w domenie żywiołu ognia.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub twoją ulubioną postawę me-
dytacyjną (jeśli takową posiadasz). Nie kładź się – leżąc wygodnie zapewne zda-
rzy ci się przysnąć. Złącz dłonie na podołku w pozycji mudry Dhjany. Możesz
je również położyć na małej poduszce usytuowanej na udach, jeśli wyda ci się to
bardziej komfortowe. Upewnij się, że twoje ramiona są cofnięte i rozluźnione.
2. Zamknij oczy oraz usta. Oddychaj spokojnie przez oba nozdrza.
3. Sesję medytacji rozpocznij przypominając sobie epizod z własnego życia,
w którym byłeś rozgniewany lub poirytowany z jakiegoś powodu. Być może
zdarzyło ci się spóźnić na spotkanie lub właśnie miałeś za-
parkować, kiedy ktoś zajął ci miejsce. Oczami wyobraźni
odmaluj sobie to zdarzenie wyraźnie i ze szczegółami.
Bądź świadom poziomu gniewu, jaki wtedy czułeś. Po-
zwól sobie na ponowne, a nawet wielokrotne przeżycie
tego incydentu, by stworzyć sobie wyraźny obraz men-
talny przykrej sytuacji.
4. Nie zmieniając układu dłoni, wyobraź sobie
inny obraz. Pomyśl o sobie w tej samej stresu-
jącej sytuacji, jednak tym razem zachowujesz
spokój i oddychasz głęboko. Świadomie po-
zbądź się złości. Zatrzymaj w pamięci pozy-
tywne rozwiązanie konfliktu, odtwarzając je
w myślach kilka razy.
5. Kiedy seans dobiegnie końca, otwórz oczy i roz-
luźnij dłonie, pozbywając się wszelkich napięć.
W tym celu możesz wykonać delikatne krą-
żenia nadgarstków. Przed wstaniem, weź
2–3 głębokie wdechy.
6. Powtarzaj medytację regularnie, a na
pewno zauważysz pozytywne zmiany
w twoim zachowaniu.

53

66560049290899
66
66560049290899
66
 3
MUDRY POWIETRZA
ZWIĘKSZ POZIOM RADOŚCI, SWOBODY
I UWALNIJ SIĘ OD STRESU

Część dłoni: palec wskazujący

Żywioł: powietrze
Czakra: serca
Sfera fizyczna: oddychanie, krążenie, ramiona oraz dłonie, zmysł dotyku
Sfera emocjonalna: wolność, radość, relaks, miłość, przebaczenie,
współczucie

„Ja jestem Waju [powietrze], jam zaprawdę Matariśwan!

Jaką moc w sobie posiadasz?
Mogę zdmuchnąć każdą rzecz, jakakolwiek jest na ziemi!”
Upaniszada Kena*

* Upaniszady, tł. Marta Kudelska, Kraków 2004, s. 263. (przyp. tłum.)

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR POWIETRZA

Palec wskazujący jest przewodnim tematem mudr tego rozdziału. Ich domeną jest
żywioł powietrza i czakra serca, która odpowiada za twój stosunek do samego sie-
bie. Interesujący nas palec używany jest do pokazywania i wskazywania – stąd sama
jego nazwa. Według filozofii jogi, reprezentuje on twoje ego, czyli to co sprawia, że
postrzegasz samego siebie jako coś odrębnego od otaczającego świata. Praktykowa-
nie mudr tego rozdziału pomoże ci zachować w dobrym zdrowiu czakrę serca oraz
utrzymywać energię żywiołu powietrza w równowadze. Dzięki temu osiągniesz
większą wolność osobistą, wykształcisz współczucie i radosne podejście do życia.
Warto również nadmienić, że mudry tego rozdziału redukują poziom stresu.
Powietrze nie daje się dojrzeć wzrokiem, ale jego ruch doświadczamy zmysła-
mi słuchu i dotyku. Sanskrycki termin waju oznacza nie tylko powietrze, którym
oddychamy, ale również wszelką materię w stanie gazowym, parę wodną i wiatr.
Cechami charakterystycznymi żywiołu powietrza są: ciągła ruchliwość, umiejęt-
ność zwiększania własnej objętości oraz suchość.
Wyróżniająca powietrze właściwość, zwana w tradycji jogicznej* radźas, określa je
jako substancję w nieustannym ruchu. Według Ajurwedy, żywioły powietrza i ete-
ru, połączone razem, tworzą wata doszę (patrz strony 21–22) – motywującą energię
stymulującą dwie pozostałe dosze: pittę i kaphę. Wata wprawia w ruch i pozwala
osiągać zamierzone cele. Gdyby nie jej energia, pozostałe dosze byłyby bierne i bez-
władne. Jednakże pamiętajmy, że zarówno brak, jaki i nadmiar mogą powodować
rozliczne problemy. Brak równowagi waty może prowadzić do wielu zaburzeń umy-
słowych i na tle nerwowym, jak na przykład: bezsenność, paraliż fizyczny i umysło-
wy, zawroty głowy oraz poczucie straty. Ale bez obaw, wykonując zawarte w tym
rozdziale mudry i ćwiczenia, możesz przywrócić właściwą równowagę energii waty.
Palec wskazujący jest głęboko powiązany z anahatą – inaczej czakrą serca (patrz
strona 20) – energetycznym środkiem ciała oraz „tronem” żywiołu powietrza.
Znajduje się tam również główna siedziba prany (patrz strony 15–16) – niema-
terialnej energii, którą często nazywa się „powietrzem” życia. W sferze fizycznej
czakra serca odpowiada za oddychanie i krążenie. Jeśli skarżysz się na problemy
z oddychaniem lub cyrkulacją, możesz chcieć zacząć wykonywać mudry powie-
trza zawarte w tym rozdziale.
Omawiana czakra przekształca również wibracje wysokiej częstotliwości, po-
chodzące z trzech niższych czakr, w formy bardziej wyraźne. Dzięki temu mogą
*
Praktyczne porady dotyczące jogi można znaleźć w książce „Hatha joga” Martina
Kirka, Brooke Boon i Daniela DiTuro dostępnej w sklepie www.talizman.pl (przyp. wyd. pol.).

56

66560049290899
66
się one manifestować w świecie fizykalnym. Innymi słowy, przemienia ona świa-
domość w materię albo myśli w czyny. Na przykład, możesz myśleć o wielkich
rzeczach, ale przed wprowadzeniem ich w życie, musisz „wziąć je sobie do serca”.
W sferze emocjonalnej, jeśli czujesz wewnętrzną duszność lub brak radości
życia, być może już czas „zmienić powietrze”. Praktykowanie mudr powietrza
może pomóc ci poczuć się bardziej pewnym siebie, jednocześnie zachowując
lekkość i swobodę zarówno w ciele, jak i na umyśle. Wyzwolenie własnej energii
i przyznanie jej prawa do nieskrępowanego ruchu jest jak „łyk świeżego powie-
trza”, który pomoże ci doświadczać życie bez zbędnych ograniczeń umysłu.
Serce, będąc organem miłości i współczucia, jest zapewne najbardziej skom-
plikowaną ze wszystkich czakr. Pamiętaj, że pracując z mudrami powietrza, bar-
dzo szybko zauważysz w sobie zwiększoną empatię, co jest dobitnym efektem
ich działania.

Mudry powietrza w skrócie

Mudra Pożytek Strona

Leczy choroby stawów, wzdęcia, bezsenność oraz inne

Waju 60
dolegliwości związane z nadmiarem powietrza
Wzbogaca życie uczuciowe, pozwala przebaczać, dba
Anahata 62
o zdrowe serce, płuca i piersi
Inicjuje emocjonalne oczyszczenie, promuje miłość, dobrą
Padma wolę oraz związki oparte na komunikacji, zwalcza samot- 63
ność, poczucie straty, wyczerpania i bycia wykorzystywanym

Hridaja Rozwija współczucie, empatię i bezwarunkową miłość 64

Dzięki niej znajdziesz wewnętrzny spokój i harmonię, jak

Czin również wzbogacisz medytację, będąc bardziej skoncen- 66
trowanym
Rozluźni wewnętrzne napięcie i sprawi, że poczujesz się
Wjana 67
naprawdę wolnym
Pomaga mieć pod kontrolą zmiany nastroju, szczególnie
Garudy 68
w sytuacjach stresujących

Granthita W okresach smutku pomoże ci rozwikłać uczuciowe węzły 69

Równoważy wpływy subtelnych energii; przeciwdziała

Pranapana 70
chorobie lokomocyjnej i zawrotom głowy
Obniża poziom stresu; przeciwdziała negatywnemu myśle-
Ksepana 72
niu i wprowadzi cię w radosny, wolny od trosk nastrój

57

66560049290899
66
MUDRA WAJU
Gest powietrza

W przypadku jakichkolwiek (fizycznych,

emocjonalnych, umysłowych) problemów
związanych z brakiem równowagi energii
waty (patrz strony 21–22) najlepszym roz-
wiązaniem będzie prezentowana mudra.
Medycyna ajurwedyjska przypisuje nierównowadze waty całą gamę objawów:
począwszy od problemów ze stawami, po obrzmienia, wzdęcia, bezsenność i za-
wroty głowy. Mudra Waju pomoże ci przywrócić sprawność stawów, zwalczając
ból i zwiększając zakres ruchów. Wspiera ona również proces leczenia uszkodzo-
nych więzadeł, ścięgien oraz mięśni okalających stawy. Jeśli większość dnia spę-
dzasz, siedząc przed komputerem, mudra Waju przyniesie ulgę twoim napiętym
ramionom, bolącym nadgarstkom i palcom. Dzięki niej pozbędziesz się również
poczucia sztywności w karku.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Zbliż opuszki obu palców wska-
zujących do podstawy odpowiadającego im kciuka. Następnie dociśnij kciukiem
wierzch palca wskazującego. Utrzymuj dłonie w tej pozycji dwa razy dziennie
przez 15 minut. Na chroniczne bóle stawów zalecane jest praktykowanie trzy
razy dziennie w sesjach trwających nawet do 30 minut.

JAK TO DZIAŁA
Uciskając palec wskazujący, redukujesz wpływ i odzyskujesz kontrolę nad żywio-
łem z nim kojarzonym, czyli powietrzem. To ćwiczenie usuwa nadmiar energii
wiatru oraz zwalcza suchość ciała, przywracając w ten sposób właściwą równo-
wagę waty.

»» TOWARZYSZĄCY EKSPERYMENT: PRZYBLIŻ RĘKĘ DO WYLOTU JEDNEGO Z NOZ-

DRZY I ZRÓB WYDECH. TERAZ ZRÓB TO SAMO Z DRUGIM NOZDRZEM. ZAUWAŻ,
ŻE PRAWDOPODOBNIE SIŁA WYDECHU BYŁA NIERÓWNA – W JEDNYM NOZDRZU
WIĘKSZA, W DRUGIM MNIEJSZA. TA ZALEŻNOŚĆ ZMIENIA SIĘ MNIEJ WIĘCEJ CO
DWIE GODZINY, ZGODNIE Z NATURALNYM RYTMEM WAJU (POWIETRZA) W ORGA-
NIZMIE. POWTÓRZ EKSPERYMENT W INNEJ PORZE DNIA I ZAUWAŻ RÓŻNICĘ.

58

66560049290899
66
 MUDRA WAJU
W PRAKTYCE ODDECHOWEJ
Kapalabhati: Oczyszczający oddech lśniącej czaszki

Kiedy złożysz dłonie w pozycji mudry Waju, efekt orzeźwienia przypisywany

temu ćwiczeniu stanie się jeszcze wyraźniejszy. Regularne jego praktykowanie
oczyszcza organizm, dzięki czemu twoja twarz będzie promieniować zdrowiem
– stąd nazwa. W sanskrycie słowo kapala oznacza „czaszkę”, natomiast bhati to
„lśniący”. Rytmiczne ruchy mięśni brzucha wypychają przeponę w górę klatki
piersiowej, która tłoczy powietrze z płuc i nozdrzy. Wydychane powietrze zastę-
powane jest świeżym, wzmacniającym czujność i skupienie uwagi.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) z wyprostowanym kręgosłupem.
Złóż obie dłonie w pozycji mudry Waju i połóż je na udach, wnętrzem do góry.
2. Przez jakiś czas oddychaj głęboko, a następnie weź wdech i rozpocznij ćwi-
czenie, napinając szybko mięśnie brzucha. Jednocześnie zrób wydech, wy-
dmuchując mocno powietrze nosem. Wyobraź sobie, że starasz się zdmuch-
nąć świeczkę. Ruchy mięśni powinny być szybkie i zdecydowane.
3. Teraz rozluźnij mięśnie brzucha, pozwalając powietrzu
wniknąć do płuc. Nie wkładaj żadnego wysiłku w proces
wdechu – twoje płuca powinny automatycznie wypełnić
się powietrzem.
4. Powtórz szybkie wpompowywanie powietrza przy po-
mocy mięśni brzucha 20–25 razy. Następnie zrób
wydech i 2–3 głębokie oddechy w celu przywró-
cenia normalnego cyklu oddychania. Na tym
kończy się jedna runda Kapalabhati. Spróbuj
wykonać trzy takie rundy dziennie (najlepiej
rano, przed śniadaniem).
5. Po skończonym ćwiczeniu rozluźnij dłonie
wykonując krążenia nadgarstków. Teraz mo-
żesz wstać.

UWAGA: UNIKAĆ PRAKTYKOWANIA PODCZAS CIĄ-

ŻY, MENSTRUACJI ORAZ W PRZYPADKU ASTMY,
PRZEPUKLINY, NADCIŚNIENIA, A TAKŻE BÓLÓW
LUB SKURCZÓW BRZUCHA.

59

66560049290899
66
MUDRA ANAHATA
Gest czakry serca

Interesujący nas układ jest kluczową mudrą

anahaty – czyli czakry serca – która w stanie
otwartym i dobrze wyśrodkowanym pozwala
ci uwolnić się z pułapki ego, wyrażać bezwa-
runkową miłość i współczucie.
Praktykowanie tej mudry poprawia pracę serca, płuc i dba o zdrowie piersi.
W sferze emocjonalnej, może ci to pomóc w nawiązaniu i utrzymaniu relacji
miłosnej lub w innych „sercowych” sprawach. Dzięki tej mudrze łatwiej będzie ci
przebaczać innym. Umiejętność przebaczenia nie oznacza zapomnienia lub igno-
rowania doznanej krzywdy – polega ona raczej na obiektywnym ujrzeniu zda-
rzeń i doświadczeń oraz wyjście poza obręb własnych emocji. Regularne prakty-
kowanie opisywanej mudry pomoże ci wyzwolić się z pułapki psychicznego bólu
i pozytywnie wpłynie na twoją zdolność do samoleczenia.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub stań prosto. Włóż
prawy palec serdeczny w rowek pomiędzy palec wskazujący i środkowy lewej ręki.
Teraz włóż lewy palec środkowy w analogiczny rowek prawej ręki. Środkowymi
palcami nakryj palce serdeczne: lewy środkowy na prawym serdecznym, a prawy
na lewym. Rozprostuj kciuki, palce wskazujące i małe, a następnie zetknij je ze
sobą opuszkami. Utrzymuj taką pozycję około pięciu minut lub dłużej. Z po-
czątku może wydawać ci się to trudne, ale pamiętaj, że praktyka czyni mistrza.

JAK TO DZIAŁA
Kiedy palce serdeczne (kojarzone z energią ziemi) dociskane są w dół, nadmierne
wpływy żywiołów powietrza i eteru ulegają zniwelowaniu. Jednocześnie przywra-
ca się równowaga żywiołów ognia i wody, co korzystnie wpływa na czakrę serca.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: BY CZERPAĆ Z MUDRY JESZCZE WIĘCEJ KORZYŚCI,

ZAMKNIJ OCZY I W MYŚLACH POWTARZAJ MANTRĘ CZAKRY ANAHATY: „JAM”.
DŁONIE ZŁÓŻ W POZYCJI POWYŻSZEJ MUDRY.

60

66560049290899
66
 MUDRA PADMA
Gest lotosu

W tym geście twoje dłonie naśladują lotos,

który podczas kwitnienia otwiera się tak, jak
czakra serca. Podobnie jak ta roślina, która
wyrasta z błota, ale nie jest nim zanieczysz-
czona, tak ty żyjąc na tym świecie, nie musisz
być zbrukany jego negatywnym aspektem.
Mudra Padma inicjuje emocjonalne
oczyszczenie i może pomóc ci odnaleźć bez-
warunkową miłość, życzliwość i serdeczność
w kontaktach międzyludzkich. Jest ona re-
medium na samotność i poczucie straty. Sprawdza się też w chwilach, gdy czujesz
się wyczerpany, wykorzystywany lub nierozumiany. W sensie ogólnym, ta mudra
otwarcia i inspiracji równoważy energię w domenie czakry serca.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Złóż płasko dłonie
i przybliż je do twojego energetycznego środka, jakim jest serce (okolice most-
ka). Powoli uginaj palce w knykciach i pozwól im rozwierać złączone dłonie.
Zarówno opuszki palców, jak i nadgarstki powinny pozostać złączone. Teraz za-
cznij powoli oddzielać i rozkładać szeroko palce z wyłączeniem małych palców
i kciuków, które powinny stykać się bokami. Weź 4–5 głębokich wdechów cały
czas utrzymując powyższą pozycję.

JAK TO DZIAŁA
Mając połączone opuszki małych palców i boki kciuków, intensyfikujesz prze-
pływ prany. Omawiana mudra sprawia, że rozpraszająca się energia trafia z po-
wrotem do czakry serca.

»» TOWARZYSZĄCA PRZYSIĘGA: UTRZYMUJĄC SZEROKO ROZŁOŻONY UKŁAD

MUDRY, POWTARZAJ W MYŚLACH NASTĘPUJĄCĄ PRZYSIĘGĘ: „OTWIERAM SIĘ
W POTRZEBIE, BY NATCHNĘŁO SIĘ MOJE SERCE”.

61

66560049290899
66
MUDRA HRIDAJA
Gest współczującego serca

Jeśli szukasz bezwarunkowej miłości, praw-

dziwych uczuć oraz relacji opartych na zro-
zumieniu i empatii, praktykuj tę mudrę.
Cechuje ją zdolność do kanalizowania i nor-
malizacji przepływu prany do czakry serca,
jednocześnie usuwając wszelkie zatory i blokady energetyczne. Sanskryckie sło-
wo hri oznacza serce, natomiast daja to nic innego jak współczucie. Zważywszy
na to, że czakra serca odpowiada za układ oddechowy i krążenia, niedomagania
pokroju astmy, zapalenia oskrzeli, chorób płuc oraz piersi mogą być energetycz-
nie związana z utratą równowagi w obrębie tej właśnie czakry. W celu przywró-
cenia jej do stanu naturalnej harmonii praktykuj mudrę Hridaję, która pomoże
ci również wyzwolić stłumione emocje i pozbyć się ciężaru z serca. Wypróbuj ją
podczas sprzeczki lub wymiany zdań, a wykażesz się większym zrozumieniem
i empatią.

JAK TO ZROBIĆ
Możesz usiąść, stać lub się położyć. Wykonując ćwiczenie obiema dłońmi, zegnij
palce wskazujące, tak by końcami dotykały one swoich podstaw. Następnie zwiń
je do środka dłoni i dotknij knykciami podstaw kciuków. Opuszki kciuków ze-
tknij z końcami palców serdecznych i środkowych. Małe palce powinny zostać
wolne i rozluźnione. Składaj w ten sposób dłonie, siedząc i medytując, albo po
prostu gdy poczujesz ku temu potrzebę.

JAK TO DZIAŁA
W tej mudrze żywioł powietrza zamieszkujący palec wskazujący składa głęboki
pokłon żywiołowi ognia, którego siedzibą jest kciuk. Obwód energii staje się
kompletny, dzięki połączeniu mocy ognia (kciuk), stabilności ziemi (palec ser-
deczny) i wolności eteru (palec środkowy).

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: TA MUDRA SPRAWIA, ŻE CZUJĘ SIĘ WSPANIALE! KIEDY

UZDRAWIAJĄCE CIEPŁO ROZPRZESTRZENIA SIĘ ZE ŚRODKA MOJEGO SERCA, KAŻ-
DA CZĘŚĆ MOJEGO CIAŁA PROMIENIUJE SZCZĘŚCIEM.

62

66560049290899
66
 MUDRA HRIDAJA
W MEDYTACJI
Metta: Medytacja współczującego serca

Uzupełnienie medytacji o mudrę Hridaję pomoże ci przebaczać, a tym samym

rozsupłać „węzły” serca. Podczas medytacji nie wykonuj kulminacyjnego kroku
ćwiczenia jeśli nie czujesz się w pełni komfortowo.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub inną postawę medyta-
cyjną. Złóż obie dłonie w pozycji mudry Hridaji i umieść je na kolanach
wnętrzem do góry.
2. Teraz zamknij powieki. Ciało powinno być wyprostowane i jednocześnie
rozluźnione. Postaraj się pozostać w bezruchu 20–30 minut. Weź najpierw
3–4 głębokie wdechy, a następnie przestań kontrolować oddech. Pozwól mu
wrócić do swojego naturalnego rytmu.
3. Skoncentruj uwagę na środku swojej klatki piersiowej. Wyobraź sobie pą-
czek róży, który powoli się otwiera – niech twoje serce otwiera się razem
z nim. Zwróć uwagę na promieniujące z serca uzdrawiające ciepło, które
napełnia szczęściem całe twoje ciało.
4. W myślach powtarzaj zdania: „Niech stanę się szczęśliwy. Niech stanę się
zdrowy. Niechaj moje życie będzie spokojne i wolne od chorób”. Pierwsze
kilka sesji zakończ w tym momencie. Zanim przejdziesz do
kolejnych punktów ćwiczenia, ważne abyś umiał okazy-
wać sobie współczucie.
5. Kontynuuj, myśląc o kimś drogim twojemu sercu. Powta-
rzaj powyższe zdania, ale tym razem własną osobę zastąp
imieniem kogoś, na kim ci zależy. Nie przechodź do ko-
lejnego punktu zanim nie poczujesz się komfortowo.
6. W ostatnim stadium ćwiczenia pomyśl o kimś, kto
w jakiś sposób cię zranił. Poczuj w sercu rodzące się
współczucie skierowane w stronę tej osoby. Użyj jej
imienia, kiedy w myślach będziesz powtarzać znane
ci zdania. Zakończ, wypowiadając słowa sanskryc-
kiej mantry Lokah samasta sukhino bhavantu albo
„Niechaj wszystkie istoty będą wolne i szczęśliwe”.
7. Teraz otwórz oczy, rozluźnij i delikatnie rozru-
szaj dłonie. Weź 2–3 głębokie wdechy i wstań.

63

66560049290899
66
MUDRA CZIN
Gest nieograniczonej świadomości

Rozpoznawalna dzięki dłoniom zwróconym

wnętrzem do góry, mudra Czin jest jednym
z najczęściej używanych układów w medy-
tacji i praktyce jogi. Sanskryckie słowo czin
można przetłumaczyć na „niczym nieograni-
czoną świadomość”. Kiedy dłonie zwrócone
są wnętrzem do dołu, gest taki nazywany jest
mudrą Dźńana (patrz strona 101). Mudra
Czin uspokaja i pomaga dostroić się do wła-
snego ja oraz otoczenia, tworząc wokół atmosferę harmonii, pokoju i wspólnoty.
Działa ona niezwykle subtelnie, ale po pewnym okresie praktyki twój umysł
zacznie rozpoznawać wysyłany przez nią sygnał i wchodzić w stan medytacji, jak
tylko dłonie przybiorą odpowiednią pozycję. Opisywana mudra polepsza rów-
nież przepływ krwi do mózgu, tym samym wzmacniając pamięć i pracę umysłu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Niech każda z dłoni utworzy okrąg,
łącząc koniec kciuka z opuszkiem palca wskazującego. Pozostałe palce powinny po-
zostać zrelaksowane i dość proste. Jeśli wolisz, dotknij koniuszkiem palca wskazują-
cego pierwszy przegub kciuka. Tak złożone dłonie połóż wierzchem na udach lub
kolanach. Utrzymaj taką pozycję, medytując bądź po prostu siedząc w spokoju.

JAK TO DZIAŁA
Łącząc żywioł ognia zamieszkały w kciukach z energią żywiołu powietrza, której
siedzibą są palce wskazujące, sprawiasz, że twoje ciało i umysł zaczynają dążyć do
wewnętrznego spokoju. Kciuk (który odnosi do wyższej świadomości) łączący
się z palcem wskazującym (indywidualna świadomość) symbolizuje jednostkowe
ego zlewające się z uniwersalną świadomością wszechświata. W drugim warian-
cie mudry jednostkowe ego składa pokłon wyższej świadomości.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „POCZUŁAM SILNY ZWIĄZEK, KIEDY ZETKNĘŁAM

KOŃCÓWKI PALCÓW. BYŁO TO JAK ZAMKNIĘCIE OBWODU. NIE CHCIAŁAM ICH
PÓŹNIEJ ROZŁĄCZAĆ”.

64

66560049290899
66
 MUDRA WJANA
Gest rozszerzającej się prany

Według filozofii jogi, wjana jest subtelną

energią zarządzającą działaniem układu krą-
żenia. Jej centrum znajduje się w obrębie
czakry serca i to dzięki niej twoje mięśnie
mogą się poruszać, a energia promieniować
na zewnątrz. W sferze fizycznej stymulacja wjany zalecana jest w przypadku
wiecznie zimnych dłoni i stóp. Na polu emocjonalnym mudra Wjana zwiększa
twoje pragnienie wolności i sprawia, że serce zaczyna się otwierać. Stymuluje
również energię potrzebną, by żyć w harmonii z własnym otoczeniem – by być
miłosiernym i dzielić się z innymi – oraz łagodzi wewnętrzne napięcie, pozwala-
jąc się uspokoić. Podczas medytacji, pozytywnie wpływa na koncentrację.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Ćwicząc obiema dłoń-
mi na raz, zetknij końce kciuków i palców wskazujących tak, jak w mudrze czin
(poprzednia strona). Następnie zbliż opuszki środkowych palców do przegubów
kciuków. Pozostałe palce powinny być proste lecz jednocześnie zrelaksowane.
Utrzymaj taką pozycję, medytując bądź po prostu siedząc w spokoju.

JAK TO DZIAŁA
Kiedy ognisty element kciuka dotyka żywiołu powietrza, którego siedzibą jest
palec wskazujący, zaczynasz odczuwać przemożne pragnienie zaprowadzenia
pokoju w swoim życiu. Dodając nacisk środkowego palca (kojarzonego z roz-
szerzającą się naturą żywiołu eteru lub przestrzeni) sprawiasz, że twoje dążenie
promieniuje na całe otoczenie.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: SIEDŹ, PRZYJMUJĄC POZYCJĘ MUDRY WJA-

NY I PRZYPOMNIJ SOBIE CZAS, KIEDY BYŁEŚ NAPRAWDĘ SZCZĘŚLIWY. ODDYCHAJ
GŁĘBOKO I MYŚL O SZCZEGÓŁACH TEGO WSPOMNIENIA: GDZIE WTEDY BY-
ŁEŚ I Z KIM. NASTĘPNIE PRZESTAŃ KONCENTROWAĆ SIĘ NA SZCZEGÓŁACH, ALE
WCZUJ SIĘ W OGÓLNĄ ATMOSFERĘ SZCZĘŚLIWOŚCI. MOŻESZ DOŚWIADCZYĆ
UCZUCIA CIEPŁA LUB ŚWIECENIA W OBRĘBIE KLATKI PIERSIOWEJ.

65

66560049290899
66
MUDRA GARUDY
Gest orła

Ta cudowna, aktywizująca obie dłonie

mudra często wykorzystywana jest w indyj-
skim tańcu. Wiąże się ją z energią wolności,
umiejętnością znalezienia się w nowej sytu-
acji, a także z braniem odpowiedzialności za
własne życie. Omawiany układ poprawia działanie układu krążenia, równoważy
poziom życiowej energii, zwalcza zmęczenie i zapobiega wahaniom nastroju.
Praktykuj mudrę trzy razy dziennie przez 40 dni, aby lepiej kontrolować zmia-
ny zachodzące w umyśle i wahania nastroju. Jest ona również bardzo pomocna
w sytuacjach stresujących, kiedy nie możesz głęboko odetchnąć. Mudra Garudy
nabiera szczególnego znaczenia jesienią – w tym okresie energia waty (patrz stro-
ny 21–22) jest bardziej narażona na wytrącenie z równowagi.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Unieś obie dłonie na
wysokość klatki piersiowej i skrzyżuj nadgarstki. Wnętrza dłoni powinny być
zwrócone do siebie. Następnie spleć kciuki i przybliż rozprostowane dłonie do
piersi. Palce powinny być wyciągnięte i szeroko rozpostarte, ale jednocześnie zre-
laksowane. Utrzymaj taką pozycję przez dziesięć głębokich oddechów. W innym
wariancie tego ćwiczenia zacznij, składając dłonie naprzeciwko klatki piersiowej,
a następnie robiąc wydech, zegnij palce do wewnątrz i zaciśnij luźno pięści. Ro-
biąc wdech, wyprostuj ponownie palce i rozłóż je najszerzej, jak tylko potrafisz.
Powtórz ćwiczenie dziesięć razy. Poczuj jak obie połowy twojego ciała z każdym
oddechem stają się bardziej wyważone.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie kciuków – które reprezentują żywioł ognia – generuje nagły wzrost
poziomu energii. Jako że pozostałe palce nie są niczym skrępowane, przypisywa-
ne im żywioły mogą uwolnić się z wszelkich ograniczeń.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: PODCZAS WYKONYWANIA WARIANTU ZE ZGI-

NANIEM PALCÓW, POSTARAJ SIĘ WYOBRAZIĆ SOBIE RUCH WŁASNEJ KRWI, KRĄŻĄ-
CEJ RYTMICZNIE PO CIELE, KIEDY OTWIERASZ I ZAMYKASZ DŁONIE.

66

66560049290899
66
 MUDRA GRANTHITA
Gest węzła

Kształtem mudra Granthita przypomina wę-

zeł. Podążając za tym skojarzeniem, pomoże
ci ona rozwiązać uczuciowe węzły w chwi-
lach smutku. Poczucie straty to bardzo „po-
wietrzna” emocja serca – kiedy brakuje nam
kogoś, życie wydaje się puste. W momencie, gdy nie potrafimy poradzić so-
bie z żałobą i wewnętrznym bólem, nasza energia zaczyna „wiązać się w supły”.
Według tradycji jogi, czakra serca jest siedzibą wisznu granthi – energetyczne-
go węzła żałoby, bólu i duchowego ograniczenia. Takie węzły nie należy mylić
z blokadami, ich funkcją jest ochrona przed nadmiernym napływem energii. Im
silniejszy jesteś wewnętrznie, by radzić sobie z tą energią, tym szerzej otwierają
się twoje węzły, umożliwiając skuteczne samoleczenie.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Złóż razem dło-
nie i spleć naprzemiennie palce. Zauważ, że lewy palec wskazujący powinien
znajdować się nad prawym. Utwórz dwa połączone okręgi, dotykając opuszka-
mi kciuków koniuszków palców wskazujących tej samej ręki. Połóż dłonie na
podołku lub zbliż je do serca. Stosuj tą mudrę, kiedy tylko poczujesz ku temu
potrzebę, utrzymując pozycję przez 3–5 minut.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie kciuków z palcami wskazującymi wzmacnia działanie żywiołu po-
wietrza przez dodanie energii ognia. Utworzenie dwóch okręgów daje dwa razy
więcej mocy. Z kolei splecenie pozostałych palców zapewnia wsparcie reszty
żywiołów.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: TRZYMAJĄC DŁONIE W POZYCJI MUDRY, PO-

MYŚL O SWOIM SERCU JAKO O PLĄTANINIE NICI. TERAZ ZACZNIJ ROZWIĄZYWAĆ
SUPŁY JEDEN PO DRUGIM. LUZUJĄC STOPNIOWO NICI, ZRELAKSUJ SIĘ I POCZUJ,
JAK UWALNIASZ SIĘ OD BOLESNYCH WSPOMNIEŃ.

67

66560049290899
66
MUDRA PRANAPANA
Gest przyjęcia i odrzucenia

Według filozofii jogi, istnieją dwa ważne

aspekty subtelnej energii, prana i apana:
pierwszy to zdolność pobierania pozytywnej
energii, drugi – wydalania wszystkiego, cze-
go już się nie potrzebuje. Opisywana mudra
wzmacnia oba aspekty jednocześnie. Warto wiedzieć, że jest ona używana w ki-
nezjologii do poprawy efektywności oddychania. Będzie ona dla ciebie wybawie-
niem jeśli cierpisz na chorobę morską, lokomocyjną lub zawroty głowy. Podczas
następnej podróży siedź z dłońmi złożonymi w ten układ.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24), wstań lub połóż się. Każda dłoń
przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – połącz razem końcówki kciuka, palca wskazującego i środkowego.
Dłoń lewa – dotknij końcem kciuka opuszków palca środkowego i serdecznego.
Utrzymuj taką pozycję cztery razy dziennie przez 5 minut. Rób przerwy po-
między sesjami trwające przynajmniej 15 minut.

JAK TO DZIAŁA
W przypadku prawej ręki, zbliżenie żywiołu ognia, kojarzonego z kciukiem, do
palca wskazującego i środkowego sprawia, że energie powietrza i eteru ulegają
wzmocnieniu. Te przestrzenne żywioły odnoszą się do prany – subtelnej energii,
która jest prawdziwą przyczyną wdechu. Natomiast w przypadku lewej dłoni,
łącząc kciuk z palcem serdecznym i środkowym, wspierasz żywioły ziemi i eteru.
Całość reprezentuje apanę – subtelną energię, która pozwala na wydech.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY,

POMYŚL O SWOICH PŁUCACH JAKO O DŁUGICH, CIENKICH BALONACH. TERAZ
WEŹ GŁĘBOKI WDECH I NAPEŁNIJ POWIETRZEM ICH DOLNĄ CZĘŚĆ, A ZARAZ PO
TYM ŚRODEK I GÓRĘ. ROBIĄC WYDECH, WYOBRAŹ SOBIE TEN PROCES W OD-
WROTNEJ KOLEJNOŚCI.

68

66560049290899
66
 MUDRA PRANAPANA
W PRAKTYCE JOGI
Matsjasana: Pozycja ryby z podparciem

Mudra Pranapana zadziała najlepiej, jeśli pozwolimy płucom rozszerzyć się do

pełnej objętości. Przyjęcie odpowiedniej pozy – na przykład takiej, jak ta otwie-
rająca klatkę piersiową postawa z podparciem – znacząco nam to ułatwi. Korzy-
staj z niej, ćwicząc pogłębianie oddechu, albo gdy ciężej niż zazwyczaj łapiesz
oddech. Użyj wałka i twardej poduszki.
1. Na podłodze rozłóż dywanik lub matę do jogi, na wierzchu kładąc w poprzek
wałek albo zrolowany ręcznik. Możesz też ćwiczyć na łóżku bądź sofie, ale
twarde podłoże spisuje się najlepiej. Usiądź na macie i upewnij się, że jesteś
w pełni zrelaksowany. W tym celu możesz wykonać krążenia ramion. Teraz
połóż się na wznak, umieszczając wałek pod górną częścią pleców, które po-
winny wygiąć się w łuk. Pod głowę podłóż poduszkę dla większego oparcia.
2. Rozłóż lekko nogi i zrelaksuj stopy. Ręce połóż na ziemi, mniej więcej pod
kątem 45 stopni od tułowia. Pozwól im na odpoczynek, składając dłonie
w pozycji mudry Pranapany wnętrzem do góry.
3. Bez pośpiechu, oddychaj powoli i głęboko nawet do 5 minut. Poczuj, jak
twój brzuch unosi się z każdym wdechem i opada w każdym wydechem.
Staraj się kierować powietrze do najniższych części płuc, otwierając szeroko
żebra i brzuch.
4. Po skończonym ćwiczeniu, zrelaksuj palce dłoni i przewróć się na bok.
Weź 2–3 głębokie oddechy, a następnie usiądź na macie i wykonaj krążenia
nadgarstków.

69

66560049290899
66
MUDRA KSEPANA
Gest odpuszczenia

Znana także jako Uttara-bodhi, albo buddyj-

ska pieczęć duchowego oświecenia, mudra
Ksepana pomoże ci uwolnić się od wszelkich
napięć i negatywnych doznań, pozwalając ci
na doświadczenie czystej radości życia. Jej
nazwę można przetłumaczyć jako gest „sypania nektaru”. Codzienne, 3–5–mi-
nutowe wykonywanie mudry sprawi, że zaczniesz odczuwać zmiany subtelnej
energii, podobne do tych, jakich doświadczamy, przebywając na łonie natury.
Zachęca ona również do dzielenia się własnymi przeżyciami z innymi ludźmi.
W sferze fizycznej mudra Ksepana wspomaga oddychanie przez usprawnie-
nie procesu wydychania. Tym samym zwiększa ona zdolność do pozbywania się
wszystkiego tego, czego ty i twoje ciało już nie potrzebujecie. Opisywana mudra
może być dużym wsparciem przed podjęciem trudnego wyzwania, kiedy musisz
obniżyć poziom stresu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Złącz dłonie
i spleć razem palce, a następnie wyprostuj palce wskazujące tak, aby stykały się
one ze sobą na całej długości. Uwolnione palce powinny być skierowane do
góry. Utrzymuj taką pozycję z dłońmi na wysokości serca. Możesz też unieść nad
głową wyprostowane ramiona tak, jak w asanie opisanej na następnej stronie.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie energii obu palców wskazujących stymuluje żywioł powietrza, two-
rząc delikatną wewnętrzną „bryzę”, która wywiewa z naszego życia wszelkie za-
nieczyszczenia i skostniałe idee.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „JAKO STUDENTKA ODKRYŁAM, ŻE MUDRA KSEPANA

POMAGA MI UWOLNIĆ SIĘ OD STRESU ZWIĄZANEGO Z EGZAMINAMI. JEST ONA
RÓWNIEŻ GODNA POLECENIA LUDZIOM WYSTĘPUJĄCYM PRZED PUBLICZNOŚCIĄ
– LUB KAŻDEMU, KTO MUSI WYKONAĆ JAKĄŚ FORMĘ PREZENTACJI. DZIĘKI NIEJ
POZBĘDZIESZ SIĘ TREMY”.

70

66560049290899
66
 MUDRA KSEPANA
W PRAKTYCE JOGI
Ardha-czandrasana: Poza półksiężyca na stojąco

Ta klasyczna postawa jogi doskonale rozciąga bocznie kręgosłup, biodra i mię-

śnie pleców, jak również poprawia krążenie. Utrzymując dłonie w pozycji mudry
Ksepany, stymulujesz żywioł powietrza, dzięki czemu możesz się poczuć, jakbyś
unosił się w górę, osadzając jednocześnie stopy mocno na ziemi. Pomoże ci to
wprowadzić zdecydowaną i źródłową wolność do własnej praktyki i życia.
1. Stań w niewielkim rozkroku (5–10 cm) i dobrze wyważ ciężar ciała – po
równo na każdą z nóg. Rozluźnij opadające po bokach ramiona. Weź kilka
głębokich oddechów.
2. Zrób wdech, unosząc rozłożone na boki ręce nad głowę. Kie-
dy dłonie spotkają się na szczycie, spleć palce i przybierz
układ mudry Ksepany. Wyciągnij do góry całe ciało ze
stopami płasko na podłodze.
3. Utrzymując wyciągniętą postawę, zrób wydech
i wychyl kręgosłup na prawą stronę tak, by ciało
zaczęło przypominać półksiężyc. Upewnij się,
że masz wyprostowane łokcie, a twój ciężar
ciała jest nadal równo rozłożony na obie
nogi. Możesz zostać w takiej pozycji, od-
dychając normalnie do momentu, aż jej
utrzymanie stanie się niewygodne. Po-
wracając do pozycji wyśrodkowanej,
zrób wdech.
4. Mając stale złożone dłonie w pozycji
mudry Ksepany przechyl się tym razem
w lewą stroną, jednocześnie wydychając
powietrze z płuc. Wracając do postawy po-
czątkowej, zrób wdech.
5. Wypuść powietrze z płuc i nieśpiesznie
opuść na boki rozłączone ręce. Powtórz se-
kwencję 3–6 razy.
6. Po skończonym ćwiczeniu, rozluźnij dłonie,
wykonując delikatne krążenia nadgarstków.

71

66560049290899
66
66560049290899
66
 4
MUDRY ETERU
OSIĄGNIJ WEWNĘTRZNY SPOKÓJ, ZWIĘKSZ
KREATYWNOŚĆ I WYRAŹ SAMEGO SIEBIE

Część dłoni: środkowy palec

Żywioł: eter
Czakra: gardła
Sfera fizyczna: gardło, usta, uszy, zmysł słuchu
Sfera emocjonalna: wewnętrzny spokój, wyrażanie własnego ja,
kreatywność, komunikacja

„Mędrzec wpatrzony w przestrzeń [eter] wie, że nie istnieje żaden

ograniczony wymiar”.
Laozi

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR ETERU

Tematem przewodnim mudr tego rozdziału jest środkowy palec, z pomocą któ-
rego nawiązujemy łączność z żywiołem eteru lub przestrzeni – materia w najbar-
dziej z subtelnych form. Sanskryckie słowo akaśa oznacza „eter” we wszystkich
jego manifestacjach, niezależnie, czy jest to zamknięta przestrzeń, niebo, nieskoń-
czony przestwór, czy próżnia. Właśnie przestrzeń jest naczyniem, w którym mogą
zaistnieć wszystkie pozostałe żywioły.
Mudry tego rozdziału mają wpływ na czakrę gardła, jako że jest ona bardzo wy-
czulona na przepływy energii w obrębie środkowego palca. Pełni ona rolę centrum
komunikacji twojego energetycznego ciała, jak również pozwala mu na ekspresję
i kreatywność. Kiedy czakra serca jest otwarta i dobrze wyśrodkowana poprawiają
się zdolności komunikacyjne. Potrafiąc wtedy lepiej docenić siłę ciszy, zaczynasz
myśleć bardziej artystycznie i innowacyjnie, a mając większe możliwości do wyra-
żania samego siebie w pozytywny sposób, lepiej rozumiesz innych.
Wraz z żywiołem powietrza eter wchodzi w skład wata doszy – motywującej
energii, która pozwali ci na osiąganie celów i parcie naprzód (patrz strony 21–
22). Mudry eteru promują mentalną stałość i siłę wewnętrzną, a także ułatwiają
wejście w stan głębokiej medytacji. Mogą ci one pomóc w zrozumieniu niepisa-
nej mądrości oraz w wyjaśnianiu trudnych pojęć.
Według filozofii jogi, udana to jedna z form subtelnej energii odpowiedzialna
za zdolność do wyrażania samego siebie. Ma ona swoją siedzibę w obrębie czakry
gardła. Zwana też oddechem ekspresji, udana bierze swój początek w pobliżu
splotu słonecznego i w miarę przemieszczania się do gardła nabiera siły. San-
skryckie słowo udana można przetłumaczyć jako „ulatujące w górę powietrze”.
Kluczową emanacją żywiołu eteru jest dźwięk. Dlatego też praktykowanie mudr
tego rozdziału pomoże ci mówić z większym przekonaniem. Podobnie jak fizyczna
mowa, twój wewnętrzny głos oraz zdolność do słuchania ze zrozumieniem mają
swoje źródło w czakrze gardła. Rozważanie na temat ważności tej czakry uświa-
damia nam, jak nieocenione są siła głosu i moc odpowiednich słów, ich właściwe
użycie oraz negatywne konsekwencje wynikłe z nadużyć i manipulacji słownych.
Praktykując mudry eteru, zauważ jak zwiększa się twoja zdolność do odkrywania
własnej prawdy i łatwość, z jaką potrafisz dać upust swoim twórczym impulsom.
Jednym z celów mudr tego rozdziału jest uwolnienie czakry gardła z niedrożności,
które blokują właściwy przepływ energii pomiędzy sercem a umysłem. Kiedy uczucia
powstałe w sercu są krępowane lub zakłócane, możesz mieć trudności w właściwą ich

74

66560049290899
66
oceną, co może prowadzić do impulsywnych bądź irracjonalnych działań. Mudry,
pomagające utrzymać czakrę gardła w stanie otwartym, umożliwiają również „wzię-
cie do serca” idei, nadziei oraz marzeń powstałych w czakrze adźna (skroni).
Większość prezentowanych w tym rozdziale mudr najlepiej wykonywać
w okresach zwanych mouna (dobrowolne milczenie). Ta potężna technika może
pomóc ci w zachowaniu, klaryfikacji i wzmocnieniu energii oraz wewnętrznego
spokoju. Dostrajając się do ciszy i zmniejszając poziom „szumów” z zewnątrz, za-
czniesz dostrzegać, jak przesycone doznaniami jest twoje wnętrze. Mając możność
obserwowania własnych myśli z dystansu – widząc je teraz podobne mydlanym
bańkom, które pojawiają się i znikają – zauważysz, że wiele przedmiotów twoich
zmartwień po prostu nie istnieje. Praktykuj mudry eteru wraz z angażowaniem się
w milczącą introspekcję oraz autoanalizę. Upewnisz się, że twoje słowa pokrywają
się z czynami oraz że zarówno słowa, jak i czyny są w zgodzie z myślami.

Mudry eteru w skrócie

Mudra Pożytek Strona
Eliminuje zatory; pomaga pozbyć się wszystkiego, czego
Akaśa 78
już nie potrzebujesz lub nie kochasz
Zwalcza poczucie zagubienia w przestrzeni, zawroty gło-
Śunja 79
wy i lęk przed samotnością
Pozytywnie wpływa na zdolności komunikacyjne i umiejęt-
Wiśuddha 80
ność słuchania
Umożliwia wyrażanie samego siebie; promuje radość,
Udana 81
lekkość i śmiech
Poprawia koncentrację, pamięć i buduje pewność siebie;
Bhramara 82
usprawnia komunikację i pozwoli ci wnikliwie słuchać
Śanmukhi Pomaga w medytacji; wyczula na dźwięki 83

Bhuczari Sprzyja głębokiej koncentracji; dzięki niej poczujesz spokój 84

Niwedana Promuje wnikliwe słuchanie i właściwą komunikację 85

Uspokaja umysł; pomaga porzucić uprzedzenia i niepożą-
Kaleśwara 86
dane zachowania
Pomaga pozytywnie odpowiedzieć na pytanie o sens
Sankalpa życia; promuje myślenie intuicyjne i symboliczne; wspiera 87
proces komunikacji
Pozytywnie wpływa na zdolności oratorskie; zaprowadza
Matangi 88
w życiu równowagę
Koncentruje energię na osiąganiu celu; umacnia w posta-
Kubera 90
nowieniach; dostarcza umysłowi spokój i pewność siebie
Surabhi Pozwala lepiej rozumieć własne zalety i cele w życiu 91

75

66560049290899
66
MUDRA AKAŚA
Gest dotknięcia próżni

Sanskryckie słowo akaśa oznacza zarówno

„przestrzeń”, jak i „nieskończoną pustkę
próżni”. Praktykowanie tej mudry pozwoli
ci czerpać z mocy tych znaczeń. Dzięki po-
zbyciu się fizycznych i emocjonalnych za-
nieczyszczeń uwolnisz „przestrzeń” we własnym ciele i umyśle. Mudra Akaśa
pomaga również uzyskać cnotę zwaną w tradycji jogicznej jako aparigraha albo
anty-chciwość – sztuka promująca prostotę i skromność. Redukuje ona życiowy
zamęt, dzięki pozbywaniu się wszystkiego, czego już się nie potrzebuje lub nie
kocha. Anty-chciwość to także umiejętność dzielenia się wszystkim, co posiada-
my, wyzbycie się typowo materialistycznego spojrzenia na innych i otaczający
świat, a także wiara w to, że „mieć” to nie to samo co „być”. Niektórzy uważają
ją za najsubtelniejszą i najtrudniejszą do osiągnięcia z dziesięciu jogicznych cnót
znanych pod nazwami yama i niyama.
W sferze fizycznej, mudra Akaśa eliminuje zatory i pomaga pozbyć się uczucia
ciężkości. Jej wykonywanie stymuluje również wchłanianie wapnia.

JAK TO ZROBIĆ
Uklęknij na piętach (patrz strony 23–24). Połącz końce obu kciuków z opusz-
kami środkowych palców tej samej dłoni. Pozostałe palce powinny być rozluź-
nione. Teraz połóż dłonie na odpowiadających im kolanach lub udach stroną
wewnętrzną do góry. Ćwicz codziennie przez 3–5 minut, najlepiej po posiłku
lub przed sprzątaniem.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie kciuka (ogień) z palcem środkowym stymuluje żywioł eteru, wprowa-
dzając do życia więcej przestrzeni.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „WEDŁUG MNIE PRAKTYKOWANIE TEJ MUDRY PRZY-

NOSI PODOBNY EFEKT DO DZIAŁANIA MUDRY CZIN [ZOBACZ STRONA 66]. RÓŻ-
NICĄ JEST JESZCZE WIĘKSZA OTWARTOŚĆ I UWRAŻLIWIENIE”.

76

66560049290899
66
 MUDRA ŚUNJA
Gest ciszy nicości

Sanskryckie słowo śunja w tradycji bud-

dyjskiej oznacza „zero”, „nicość” lub „ciszę
nieskończonej przestrzeni”. Jeśli odczuwasz
pewne zagubienie w przestrzeni lub cierpisz
na zawroty głowy, mudra Śunja pomoże ci
pozbyć się nadmiernego wpływu eteru i na powrót zakorzenić się w ziemi. Opi-
sywany gest może sprawić, że poczujesz potrzebę samotności i spokoju. Jako, że
eter wchodzi w skład doszy wata (patrz strony 21–22), mudra ta jest szczególnie
rekomendowana ludziom z zaburzoną równowagą energii waty.
W sferze fizycznej, mudra Śunja jest pomocą w przypadku problemów ze słu-
chem, zawrotów głowy, infekcji uszu i gardła, a także chorób tarczycy. Usuwa
ona niepożądane dźwięki – na przykład szumy w uszach. Praktykowanie mudry
Śunja w samolocie zapobiega występowaniu bólów w uszach doświadczanych
podczas wznoszenia i opadania.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24), wstań lub się połóż. Nie zaleca
się ćwiczenia podczas chodzenia lub w trakcie posiłku. Zegnij środkowe palce
obu dłoni i dotknij opuszkami podstawy kciuka. Następnie zgiętym kciukiem
delikatnie przyciśnij środkowy palec. Pozostałe palce powinny być możliwie wy-
prostowane i rozluźnione. Utrzymuj taką pozycję 4–5 minut, powtarzając ćwi-
czenie do trzech razy dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Zwrócenie środkowego palca (reprezentującego eter) do dołu zmniejsza wpływ
żywiołu przestrzeni na ciało, neutralizując tym samym nadmiar energii waty.

»» TOWARZYSZĄCA MEDYTACJA: BY ZWIĘKSZYĆ EFEKTYWNOŚĆ MUDRY ŚUNJA,

WYZNACZ SOBIE POWTARZAJĄCĄ SIĘ CODZIENNIE PORĘ CISZY. PRZEZ PRZY-
NAJMNIEJ GODZINĘ NIC NIE MÓW, NIE CZYTAJ, OBYWAJ SIĘ BEZ TELEWIZORA
I MUZYKI.

77

66560049290899
66
MUDRA WIŚUDDHA
Gest czakry gardła

Interesujący nas układ jest kluczową mudrą

Wiśuddha – czyli czakry gardła – która pełni
funkcje centrum komunikacyjnego naszego
ciała. Wzmacnia ona i wyrównuje zarówno
fizyczne, jak i subtelne energie mające wpływ
na gardło. Praktykując tą mudrę, będziesz w stanie pokazać się w bardziej pozy-
tywnym świetle, a także nauczysz się lepiej wsłuchiwać w innych ludzi, rozumie-
jąc ich słowa i czyny.
Jeśli w obrębie czakry gardła utworzył się zator lub energetyczna blokada, twoja
zdolność do rozmowy może być tak spaczona, że będziesz uciekać się do kłamstwa,
nawet sobie tego nie uświadamiając. Na przykład, możesz wpaść w nawyk ciągłe-
go robienia „dobrej miny do złej gry”. Dopiero kiedy czakra gardła jest otwarta
i zrównoważona, może zachodzić proces autentycznej komunikacji. W takiej sy-
tuacji nie odczujesz już lęku przed podjęciem próby wyrażenia siebie, bądź roz-
mowy na temat własnych uczuć. Dlatego też mudra Wiśuddha jest szczególnie
zalecana osobom, których obowiązkiem jest objaśnianie lub kierowanie innymi.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub połóż się. Najpierw zwróć
obie dłonie wnętrzem do dołu. Zegnij wszystkie palce do dołu, a następnie luźno
spleć je ze sobą. Zetknij koniuszki palców wskazujących z końcami kciuków tej
samej ręki tworząc, dwa połączone okręgi. Utrzymuj taką pozycję przez 5 do 45
minut dziennie. Staraj się ćwiczyć, kiedy nie jesteś rozpraszany przez telewizję,
głośną muzykę lub inne rozrywki.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie kciuków z palcami wskazującymi pozytywnie wpływa na równowagę
żywiołów ognia (kciuk) i powietrza (palec wskazujący), jednocześnie stymulując
energię eteru. Czakra gardła staje się dzięki temu bardziej wyśrodkowana.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: BY ZWIĘKSZYĆ EFEKTYWNOŚĆ MUDRY, PODCZAS

UTRZYMYWANIA WŁAŚCIWEJ POZYCJI DŁONI, ZAMKNIJ OCZY I W MYŚLACH PO-
WTARZAJ MANTRĘ CZAKRY WIŚUDDHA: „HAM”.

78

66560049290899
66
 MUDRA UDANA
Gest ulatującej ku górze energii

Według filozofii jogi, to właśnie energii

udany przypisywane jest dawanie siły do
podtrzymywania głowy mięśniom szyi,
a także wprawianie w ruch strun głoso-
wych. Będąc źródłem twojego entuzjazmu,
energia ta jest wsparciem dla głosu oraz umożliwia każdemu wyrażanie samego
siebie wyjątkowym dźwiękiem. Mudra Udana jest doskonałą pomocą dla pisa-
rzy, artystów, aktorów i piosenkarzy.
Opisywana mudra promuje radość oraz lekkość ciała, rozwija również zdol-
ność do nieskrępowanego śmiechu. W sferze fizycznej wzmacnia ona struny gło-
sowe i wypełnia praną tarczycę oraz gruczoły przytarczyczne. Dzięki temu twój
głos stanie się wyraźniejszy. Będziesz w stanie również uporać się z blokadami
twórczymi, na które mogą cierpieć na przykład pisarze.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub ćwicz w trakcie chodzenia.
Połącz końce obu kciuków z opuszkami palców wskazujących tej samej ręki.
Następnie, delikatnie przyciśnij opuszkiem środkowego palca paznokieć palca
wskazującego. Pozostałe palce powinny być lekko zgięte i rozluźnione. Utrzymuj
taką pozycję przez 5 do 45 minut dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Żywioł powietrza (zamieszkujący palec wskazujący) jest stymulowany przez
element ognia (którego siedziba znajduje się w kciuku), a następnie uwalniany
z wszelkich ograniczeń za sprawą energii eteru (palec środkowy). Dzięki ustawie-
niu ich jeden na drugim, powietrze i eter aktywują również czakrę gardła.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: JEŚLI CIERPISZ NA BLOKADĘ TWÓRCZĄ, KILKA

MINUT PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY USIĄDŹ WYGODNIE Z DŁOŃMI ZŁOŻO-
NYMI W POZYCJI MUDRY UDANY. ZAMKNIJ OCZY I WYOBRAŹ SOBIE SWOBODNY
NAPŁYW INSPIRACJI.

79

66560049290899
66
MUDRA BHRAMARA
Gest trzmiela

Praktykuj tę cudowną mudrę, by poprawić

koncentrację, pamięć i zbudować pewność
siebie. Dzięki niej nawiążesz łączność z wnę-
trzem własnego ciała i umysłu, a w miarę
postępów praktyki będziesz słuchać i nawią-
zywać komunikację z coraz większym zrozumieniem.
W połączeniu z poniższym ćwiczeniem oddechowym, opisywana mudra ła-
godzi tembr głosu i przygotowuje do ekspresji własnej osoby. Jeśli cierpisz na
bezsenność lub wysoki poziom stresu, to ćwiczenie uspokoi twoje nerwy. Wi-
bracje – sanskryckie słowo bhramari oznacza „trzmiela” – otwierają zatoki oraz
udrażniają jamę nosową, wprowadzając więcej „przestrzeni” w obrębie głowy.
Przynosi to wielką ulgę zatkanym nosom.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Przybliż końce obu palców
wskazujących do podstaw kciuków tej samej ręki. Następnie dotknij opuszkami
kciuków krawędzi paznokci środkowych palców. Teraz połóż dłonie na udach
wnętrzem do góry. Utrzymaj taką pozycję do momentu wykonania poniższego
ćwiczenia oddechowego.

JAK TO DZIAŁA
Kładąc palce wskazujące (powietrze) na kciuki (ogień), zmniejszasz wpływ ży-
wiołu ognia. Przyciśnięcie paznokcia środkowego palca (eter) kciukiem zwiększa
moc żywiołu przestrzeni i stymuluje czakrę gardła, co pozytywnie wpływa na
zdolności komunikacyjne.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY,

NIEZNACZNIE ŚCIEŚNIJ GARDŁO, ODDYCHAJĄC INTENSYWNIE PRZEZ OBA NOZ-
DRZA. PODNIEBIENIE MIĘKKIE POWINNO ZACZĄĆ WYDAWAĆ CHRAPIĄCY DŹWIĘK
PODOBNY DO BRZĘCZENIA TRZMIELA. NASTĘPNIE WSTRZYMAJ ODDECH NA SE-
KUNDĘ LUB DWIE I STARAJ SIĘ ZAUWAŻYĆ JAKĄKOLWIEK ZMIANĘ W TWOIM PO-
CZUCIU PRZESTRZENI. W TRAKCIE WYDECHU ZRÓB WYSOKI DŹWIĘK BRZĘCZĄCE-
GO TRZMIELA.

80

66560049290899
66
 MUDRA ŚANMUKHI
Gest stawania się ciszą

Praktykowanie tej mudry uwrażliwia na

dźwięki, co może być bardzo pomocne lu-
dziom cierpiącym na natłok myśli, a którzy
chcieliby zacząć medytować. By pogłębić
doświadczenie wewnętrznej ciszy, wykonuj
mudrę Śanmukhi wraz z ćwiczeniem oddechowym zamieszczonym poniżej.
Dzięki temu rozwiniesz pratjaharę, czyli zdolność do kierowania energii zmy-
słów do wnętrza własnego ciała i umysłu. Połączenie obu technik jest szczególnie
dobroczynne w przypadku ciąży, pomagając zespolić silny związek i dostroić się
do energii nienarodzonego dziecka.

JAK TO ZROBIĆ
Zdejmij okulary lub szkła kontaktowe. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony
23–24) i zamknij oczy. Teraz włóż końce obu kciuków w uszy (prawy kciuk
do prawego ucha, lewy do lewego). Delikatnie przyłóż opuszki palców wskazu-
jących do zamkniętych powiek. Środkowymi palcami lekko uciśnij boki nosa.
Następnie osadź palce serdeczne nad górną wargą, a małe umieść pod dolną.
Teraz delikatnie ściśnij zamknięte usta. Utrzymuj taką pozycję, wsłuchując się
w wewnętrzną ciszę do czasu wystąpienia dyskomfortu. Powtarzaj ćwiczenie tak
często, jak chcesz.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki zatkaniu uszu kciukami nawiązujesz łączność z wewnętrzną ciszą. Na-
cisk pozostałych palców zamykających narządy zmysłów pomaga stłumić nad-
miar wrażeń.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: ODDYCHAJ BEZGŁOŚNIE UMIESZ-

CZAJĄC PALCE W USZACH, NA OCZACH, NOSIE I USTACH. WYDYCHAJĄC POWIE-
TRZE Z PŁUC, ZRÓB WYSOKI DŹWIĘK BRZĘCZĄCEGO TRZMIELA. MIĘŚNIE TWA-
RZY POWINNY BYĆ ROZLUŹNIONE, A SZCZĘKA LEKKO ROZWARTA (ZĘBY SIĘ NIE
STYKAJĄ). JEST TO JEDEN Z WARIANTÓW ĆWICZENIA ODDECHOWEGO ZAMIESZ-
CZONEGO NA POPRZEDNIEJ STRONIE.

81

66560049290899
66
MUDRA BHUCZARI
Gest wpatrywania się w próżnię

Ta intensywnie oczyszczająca mudra służy

rozwijaniu koncentracji. W związku z tym,
że pomaga ona uwolnić umysł z ograniczeń,
mudra Bhuczari postrzegana jest jako tech-
nika medytacyjna pozwalająca osiągnąć spo-
kój ducha i jedność ze wszechświatem.
W sferze fizycznej opisywany układ wzmacnia unerwienie szyi i gałek ocznych,
a także oczyszcza zatoki i kanaliki łzowe. Według tradycji jogi, mudra Bhuczari
rozwija wytrwałość i żywotność – cechy te pomagają starzeć się z godnością.

JAK TO ZROBIĆ
Zdejmij okulary lub szkła kontaktowe. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony
23–24). Dotknij paznokciem kciuka jednej dłoni skóry nad górną wargą. Moc-
no zegnij palec wskazujący, środkowy i serdeczny, a następnie wyprostuj mały
palec. Skup wzrok na koniuszku małego palca. Postaraj się mrugać tak rzadko,
jak to tylko możliwe. Rozluźnij się, pozbywając się wszelkich napięć. Po chwi-
li oczy mogą zacząć zachodzić ci łzami – jest to pożądany efekt oczyszczenia.
Utrzymaj pozycję przez 3 do 5 minut.

JAK TO DZIAŁA
Amryta (nektar nieśmiertelności) jest wydzielana przez pomniejszy węzeł subtel-
nej energii, zwany czakrą somy, umiejscowiony zaraz nad podniebieniem. Na-
stępnie jest ona oczyszczana w obrębie czakry wiśuddha. W normalnych warun-
kach ten drogocenny napój spływa w dół do czakry manipury, gdzie jest spalany
energią żywiołu ognia. Właśnie ten proces jest przyczyną fizycznej degradacji
ciała. Mudra Bhuczari odwraca przebieg opisanych zjawisk.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: PO ZAKOŃCZENIU PRAKTYKOWANIA MUDRY BHU-

CZARI OPUŚĆ DŁOŃ I NIE ZMIENIAJĄC NIC W USTAWIENIU GAŁEK OCZNYCH,
KONTYNUUJ WPATRYWANIE SIĘ W TEN SAM PUNKT, GDZIE WCZEŚNIEJ ZNAJDOWAŁ
SIĘ TWÓJ MAŁY PALEC. SPOGLĄDAJ W TĄ PRÓŻNIE PRZEZ 15–20 MINUT, UNIKAJĄC
ZEZOWANIA I WSZELKICH RUCHÓW GAŁEK OCZNYCH.

82

66560049290899
66
 MUDRA NIWEDANA
Gest uważnego słuchania

Wielu ludzi mylnie uważa dobrą komuni-

kację za coś równoznacznego z gadulstwem.
Ale, by stać się dobrym rozmówcą, trzeba
nauczyć się uczciwie słuchać i wykazywać się
empatią. Mudra Niwedana – sanskryckie sło-
wo znaczy tyle co „robić wiadomym” – promuje wnikliwe słuchanie zachodzące
w stanie spokojnego umysłu. Poprawia ona słuch również w sensie fizycznym.
Brak energetycznej równowagi w obrębie uszu nie zawsze skutkuje upośledze-
niem słuchu – objawem może być utrata zdolności do odbierania świata w pozy-
tywnym świetle.
Z uwagi na to, że praktyka mudry wymaga użycia tylko lewej ręki, łatwo jest ją
wykonywać w rozmaitych codziennych sytuacjach oraz przez długi czas. Wypró-
buj ją w trakcie trudnej rozmowy lub wysłuchując skomplikowanych instrukcji.
W zachowaniu spokoju umysłu kluczowa jest redukcja gniewu. Dlatego też
połączone wykonywanie mudry Niwedany i mudry Pranapana (patrz strona 70)
daje tak dobre efekty. Jeśli czujesz się źle z powodu poziomu stresu lub masz pro-
blemy ze słuchaniem, ćwicz na zmianę z mudrą redukcji pitty (patrz strona 52).

JAK TO ZROBIĆ
Możesz praktykować w dowolnej pozycji. Zegnij środkowy palec lewej ręki
i przyciśnij go lekko do wnętrza dłoni kciukiem. Utrzymuj ten układ przez 5
minut cztery razy dziennie, robiąc przynajmniej 15-minutowe przerwy pomię-
dzy sesjami.

JAK TO DZIAŁA
Dociskając w dół środkowy palec, przywołujesz do porządku żywioł eteru. To
działanie pomoże ci się skupić i uciszyć wewnętrzny dialog, uspokajając błądzący
w myślach umysł.

»» TOWARZYSZĄCE ZAMIERZENIE: KIEDY NASTĘPNYM RAZEM BĘDZIESZ MIAŁ PRO-

BLEM Z UCHWYCENIEM SENSU WYPOWIEDZI TWOJEGO ROZMÓWCY, ZŁÓŻ
DŁOŃ W UKŁAD MUDRY NIWEDANY I STARAJ SIĘ WSŁUCHAĆ GŁĘBIEJ W TO, CO
WYPOWIADANE JEST MIĘDZY SŁOWAMI.

83

66560049290899
66
MUDRA KALEŚWARA
Gest pana czasu

Mudra Kaleśwara uspokaja umysł, pozwala

odrzucić uprzedzenia i wyzwolić się z pułap-
ki ciasnego umysłu. Ponadto dzięki niej po-
zbędziesz się negatywnych bądź prowadzą-
cych do uzależnienia wzorców zachowania.
W filozofii jogi czas (po sanskrycku kala) jest atrybutem przestrzeni lub eteru.
Co więcej, według tej jej koncepcji, zarówno przestrzeń jak i czas są tylko iluzją
– przeszłość już nie istnieje i nie może zostać zmieniona, a przyszłość dopiero ma
nadejść. Chwila teraźniejsza stanowi krótki moment, w czasie którego przyszłość
staje się przeszłością. Mudra Kaleśwara pomoże zadomowić ci się w tej chwili.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Wyprostuj oba
środkowe palce i zetknij ich opuszki razem. Zegnij do połowy palce wskazujące,
serdeczne i małe, a następnie połącz je stroną wierzchnią ze sobą. Zetknij końce
kciuków i zwróć je w kierunku klatki piersiowej, łokcie rozstawiając szeroko na
boki. Ćwicz tak długo, jak tylko chcesz nie, wahając się z powtórzeniem, kiedy
tylko odczujesz taką potrzebę.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie środkowych palców zwiększa siłę eteru, prowadząc do lepszego zrozu-
mienia natury czasu i przestrzeni (tu i teraz). Zgięcie pozostałych palców zmniej-
sza wpływy innych żywiołów, z wyjątkiem ognia – pełniącego funkcję koła zama-
chowego – co podkreślone jest zwróceniem kciuków w stronę tułowia.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: PRAKTYKUJĄC MUDRĘ KALEŚWA-

RĘ, OBSERWUJ SWÓJ ODDECH. ZWRÓĆ UWAGĘ NA PRZERWY: JEDNA ZACHODZI,
KIEDY SŁABNĄCY WDECH ZAMIENIA SIĘ W WYDECH; DRUGA PO SKOŃCZONYM
WYDECHU. POSTARAJ SIĘ WYDŁUŻYĆ OBIE PAUZY, ROBIĄC 10–20 GŁĘBOKICH
ODDECHÓW.

84

66560049290899
66
 MUDRA SANKALPA
Gest dobrego zamierzenia

W filozofii jogi sankalpa oznacza prawdzi-

wy i szczery zamiar, który tworzy w umyśle
mentalny obraz pozytywnych konsekwencji
działań, jeszcze przed ich podjęciem. Dzięki
praktykowaniu opisywanej mudry dostrze-
żesz w swoim życiu określony cel i sens. Rozwija ona również intuicję oraz myśle-
nie symboliczne, a także poprawia skuteczność i innowacyjność. Z jej pomocą,
zaczniesz wyrażać siebie w sposób twórczy oraz lepiej przekazywać własne myśli,
uczucia, nadzieję i marzenia. Praktykować można w każdej sytuacji: podczas jaz-
dy autobusem, siedząc za biurkiem lub medytując. Jeszcze lepszy efekt uzyskasz,
ćwicząc na zmianę z mudrą Samasti (patrz strona 149).

JAK TO ZROBIĆ
Możesz praktykować w dowolnej pozycji. Każda dłoń przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – przyłóż koniec kciuka do krawędzi paznokcia palca serdecznego.
Dłoń lewa – połącz końce kciuka i środkowego palca. Innymi słowy, wykonaj
mudrę Akaśa (patrz strona 78).
Utrzymuj taką pozycję przez 4–5 minut pięć razy dziennie. Pomiędzy sesjami
rób przynajmniej 10-minutowe przerwy.

JAK TO DZIAŁA
Ognista siła prawego kciuka aktywizuje żywioł ziemi zamieszkujący palec ser-
deczny – promuje to wewnętrzną stabilizację i pewność siebie. W przypadku
lewej dłoni, połączenie kciuka z palcem środkowych zaprowadza równowagę
w obrębie żywiołu eteru.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY, ZAJĘCIAMI

JOGI LUB UPRAWIANIEM SPORTU ZŁÓŻ DŁONIE W POZYCJI MUDRY SANKALPY.
NASTĘPNIE WYOBRAŹ SOBIE WYKONANIE ZAMIERZONEJ CZYNNOŚCI W SPOSÓB
NAJLEPSZY Z MOŻLIWYCH. DZIĘKI TEMU ŁATWIEJ WYKONASZ PODJĘTE ZADANIA,
GDYŻ TWÓJ UMYSŁ JUŻ ICH DOŚWIADCZYŁ.

85

66560049290899
66
MUDRA MATANGI
Gest strażniczki wiedzy

Kojarzona z czakrą gardła bogini Matangi

jest strażniczką wiedzy, mowy, muzyki, pi-
sma i sztuki. Praktykowanie jej mudry za-
pewnia łączność z przenikliwością i twórczą
energią czakry gardła, łagodząc tembr głosu
i sprzyjając rozwojowi zdolności oratorskich. W sensie ogólnym sprzyja ona osią-
gnięciu stanu życiowej harmonii i równowagi.
Opisywana mudra jest również używana przez japońską praktykę Kuji Kiri
wywodzącą się ze szkoły Ninjutsu. Wojownicy Ninja oraz Samurajowie wyko-
rzystywali zwiększającą siłę fizyczną i psychiczną moc układu, by dodać sobie
odwagi i hartu ducha.

JAK TO ZROBIĆ
Stojąc w pozycji wyprostowanej, spleć ze sobą wszystkie palce dłoni. Teraz uwol-
nij i wyprostuj oba środkowe palce opierając je o siebie nawzajem. Zwróć wycią-
gnięte palce ku górze. Utrzymuj taką pozycję przez 1–3 minuty dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie obu palców wskazujących (reprezentujących żywioł eteru) wzmaga
prądy energetyczne odpowiedzialne za artystyczną ekspresję i kreatywność, któ-
rych źródło umiejscowione jest w obrębie czakry gardła.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: STAŃ W NIEWIELKIM ROZKROKU (NA SZEROKOŚĆ

BIODER) I WYCZUJ ENERGETYCZNE POŁĄCZENIE Z ZIEMIĄ. UNIEŚ W GÓRĘ PALCE
STÓP I ROZŁÓŻ JE SZEROKO NA BOKI, A NASTĘPNIE OPUŚĆ Z POWROTEM. TA
POZYCJA NAZYWA SIĘ TADASANA – POZA GÓRY. TERAZ ZŁÓŻ DŁONIE W UKŁAD
MUDRY MATANGI, UTRZYMUJĄC GO PRZEZ 1–3 MINUTY.

86

66560049290899
66
 MUDRA MATANGI
W PRAKTYCE JOGI
Ardha-chandrasana: Poza klęczącego półksiężyca

Ta dobroczynna poza układa ciało w spektakularny skłon do tyłu rozluźniający

napięte biodra. Ma ona również pozytywny wpływ na równowagę i koncentra-
cję, a także pogłębia oddech oraz poprawia humor. Poczucie uniesienia ulega
wzmocnieniu, kiedy wraz z opisywaną asaną praktykujesz mudrę Matangi. Pod
względem fizycznym wyprostowanie środkowych palców pomaga w wyciągnię-
ciu kręgosłupa i ułatwia oddychanie. W sferze energetycznej pozycja taka obda-
rza poczuciem wielkiego oczyszczenia potrzebnego, by spłynęła na ciebie mą-
drość bogini Matangi.
1. Uklęknij z kolanami w lekkim rozkroku (na szerokość bioder). Połóż przed
sobą lewą stopę płasko na ziemi tak, by kolano uginało się pod kątem pro-
stym, a udo było równoległe do podłogi.
2. Złącz teraz dłonie przed klatką piersiową i spleć wszystkie palce.
Uwolnij środkowe palce i zwróć je ku górze, przybierając pozycję
mudry Matangi.
3. Staraj się nie rozdzielać dłoni, prostując łokcie i wyciągając ra-
miona w niebo. Patrz w górę i oddychaj głęboko, kiedy wy-
ginasz w łuk całe ciało. Doświadcz uniesienia wynoszącego
twoje serce w niebo.
4. Utrzymaj taką pozycję przez 10–30 sekund, oddychając
głęboko. Poczuj, że możesz dać odpór nawet najcięż-
szym życiowym wyzwaniom.
5. Wróć do pozycji początkowej i powtórz ćwiczenie
tym razem stawiając z przodu prawą stopę.
6. Po skończonym ćwiczeniu opuść i rozluźnij ręce,
wykonując delikatne krążenia nadgarstków. Przed
wstaniem weź 2–3 głębokie oddechy.

87

66560049290899
66
MUDRA KUBERA
Gest strażnika bogactwa

Według Wastu, indyjskiej praktyki plano-

wania przestrzeni (podobnej do feng shui),
Kubera jest strażnikiem północy dodają-
cym odwagi, potrzebnej by odnieść suk-
ces. Dzięki mudrze Kubera skoncentrujesz
energię witalną, którą skierujesz na przedmiot własnych marzeń. Umocni cię
ona w postanowieniu rozwijając wewnętrzny spokój i wiarę w siebie niezbędną
do osiągnięcia celu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Najpierw
sformułuj zamierzenie praktyki (patrz poniżej). Myśląc o nim, złącz końcówki
obu palców środkowych i wskazujących z końcami kciuków tej samej dłoni.
Zegnij palce serdeczne i małe tak, by dotykały one wnętrza dłoni. Na począt-
ku utrzymuj taką pozycję nie dłużej niż przez 30 sekund, wizualizując sobie
z wdzięcznością realizację zamierzenia. Pamiętaj, że ważniejsze jest odpowiednie
skupienie uwagi, niż długość praktyki, którą możesz stopniowo zwiększać do
pięciu minut. Jeśli cierpisz na nadciśnienie lub masz chore serce, ćwicz nie dłużej
niż 30 sekund.

JAK TO DZIAŁA
Ognista energia kciuków stymuluje i równoważy wpływy żywiołów powietrza
i eteru kojarzonych z palcami wskazującymi i środkowymi. Połączenie tych pal-
ców zwiększa intensywność myśli i koncentrację umysłu. Palce serdeczne i małe,
uciskając odpowiednie punkty dłoni, wpływają dobroczynnie na zdrowie.

»» TOWARZYSZĄCE ZAMIERZENIE: PRZED ROZPOCZĘCIEM ĆWICZENIA, SFORMU-

ŁUJ KRÓTKIE ŻYCZENIE POMOCNE W OSIĄGNIĘCIU OBRANEGO PRZEZ CIEBIE
CELU. UŻYWAJĄC CZASU PRZYSZŁEGO, POMYŚL O ZDANIU W PIERWSZEJ OSO-
BIE. TERAZ ZŁÓŻ DŁONIE W UKŁAD MUDRY KUBERY I WYOBRAŹ SOBIE, JAK TWOJE
ZAMIERZENIE STAJE SIĘ RZECZYWISTOŚCIĄ.

88

66560049290899
66
 MUDRA SURABHI
Gest spełnienia życzeń

Ta potężna mudra, biorąca swą nazwę od

Surabhi – cudownej „krowy dobrobytu” –
może pomóc ci przekroczyć ograniczenia
stawiane ci przez życie, w szczególności te,
których źródłem jesteś ty sam. Praktyko-
wanie mudry rozwija przestrzenną naturę
umysłu, dając ci lepszy wgląd we własne talenty i ukryte możliwości. W sferze
fizycznej wyostrza ona słuch.
Jeśli praktykujesz jogę lub medytację, zanim zaczniesz, złóż dłonie w pozycję
mudry Surabhi i sformułuj w myślach zamierzenie (patrz poprzednia strona).

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Złącz koniuszki ma-
łego palca lewej dłoni i palca serdecznego prawej. Następnie zrób to samo z koń-
cami prawego małego palca i lewego palca serdecznego. Teraz połącz środkowe
palce z palcami wskazującymi drugiej dłoni. Wyciągnij kciuki i zetknij razem ich
końce. Utrzymaj taką pozycję przez 30–40 sekund.

JAK TO DZIAŁA
Łącząc różne palce, zespalasz ze sobą skojarzone z nimi żywioły i tym samym
zwiększasz ich potencjał. Powietrze, zamieszkujące palec wskazujący, spotyka się
z eterem, którego domeną jest środkowy palec. To połączenie działa uspokajająco
i wynosi nas na wyżyny świadomości. Jednocześnie żywioł ziemi, którego sie-
dzibą jest palec serdeczny, wchodzi w interakcję z elementem wody reprezento-
wanym przez mały palec. Dzięki temu umysł pozostaje zrównoważony i dobrze
ugruntowany.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: BY DODAĆ MOCY PRAKTYCE JOGI, MEDY-

TACJI LUB MODLITWIE, ZŁÓŻ DŁONIE W UKŁAD MUDRY SURABHI. NASTĘPNIE WY-
OBRAŹ SOBIE, ŻE OFIAROWUJESZ KORZYŚCI PŁYNĄCE Z NADCHODZĄCEJ SESJI
KOMUŚ, KTO BYĆ MOŻE POTRZEBUJE ODROBINY POZYTYWNEJ ENERGII.

89

66560049290899
66
 CZTERY MUDRY
Z PRAKTYKĄ MANTR
Nadanasudhana: Czteropunktowa seria mudr z mantrą OM

Sanskryckie słowo nada tłumaczy się jako „dźwięk”, natomiast anasudhana

oznacza „mieć zamiar/nastawienie”. A zatem, praktyka Nadanasudhany polega
na skupianiu uwagi na dźwięku mantry w celu osiągnięcia spokoju umysłu. To
czteropunktowe ćwiczenie składa się z serii mudr praktykowanych wraz z akom-
paniamentem różnych dźwięków, które razem tworzą mantrę OM. Na początku
wypowiadamy brzmienia składowe: A, U i M, praktykując jednocześnie trzy
pierwsze układy. Następnie przechodzimy do pełnej mantry z wykonaniem kul-
minacyjnej mudry.
OM symbolizuje „bezdźwięczny dźwięk”, którego nie można usłyszeć. We-
dług filozofii indyjskiej, tak brzmi nieskończoność, a więc wszystko co było,
jest i będzie. Głoska A reprezentuje przeszłość, przebudzenie oraz sferę fizycz-
ną. Dźwięk U odnosi do chwili teraźniejszej, snów i sfery umysłowej. Nato-
miast M jest symbolem przyszłości, głębokiego snu, a także tego, czego nie
można pojąć przy pomocy intelektu. Wraz z nastaniem ciszy po każdorazowym
wyśpiewaniu mantry, wyostrza się wewnętrzna świadomość i rozluźniają się
subtelne napięcia umysłu.

1 Mudra Czin z akompaniamentem „AAAA”

Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Złóż dłonie w pozycję mudry
Czin, łącząc ze sobą końce kciuków i palców wskazujących (patrz strona
66). Pozostałe palce powinny być rozluźnione i w miarę proste. Połóż dłonie
wierzchem do ud lub kolan.
Weź głęboki wdech i otwórz szeroko usta. Robiąc wydech, wydaj z siebie prze-
ciągłe i niskie „AAAA”. Powtórz mantrę dziewięć razy, czując wibracje w okoli-
cach brzucha.

2 Mudra Czinmaja z akompaniamentem „UUUU”

Aby wykonać drugą mudrę, pozostaw kciuki i palce wskazujące złączone. Zegnij
palce środkowe, serdeczne i małe, a następnie dociśnij je do wnętrza dłoni. Tak
jak poprzednio, połóż dłonie wierzchem do ud lub kolan.
Weź głęboki oddech, otwórz do połowy zaokrąglone usta. Robiąc wydech,
wydaj z siebie długi, średniej wysokości dźwięk „UUUU”. Powtórz mantrę dzie-
więć razy, czując wibracje w okolicach klatki piersiowej i gardła.

90

66560049290899
66
 3 Mudra Adi z akompaniamentem „MMMM”
Aby wykonać trzecią mudrę, rozłącz kciuki i palce wskazujące. Teraz przyciśnij
kciuki do wnętrza dłoni i zamknij na nich pozostałe palce zaciskając pięść. Tak
wygląda wariacja mudry Muśti (patrz strona 152) z kciukiem wewnątrz. Połóż
dłonie wierzchem do ud lub kolan.
Mając lekko zamknięte usta, wciągnij powietrze nozdrzami i wypełnij nim
płuca. Robiąc wydech, wydaj z siebie przeciągłe „MMMM” głosem o wysokiej
częstotliwości. Powtórz mantrę dziewięć razy czując wibracje w okolicach głowy,
twarzy, a w szczególności w obrębie zatok.

4 Mudra Brahma z akompaniamentem „AUM”

Aby wykonać kulminacyjną mudrę, nie rozluźniaj zaciśniętych na kciukach pię-
ści. Jedynie unieś dłonie na wysokość pępka.
Weź głęboki wdech i otwórz szeroko usta. Robiąc wydech, wydaj z siebie świę-
tą sylabę „A-U-M”. Poczuj jak twoje wargi stopniowo się zaokrąglają, by po
chwili zamknąć usta. Powtórz mantrę dziewięć razy, czując rozchodzące się po
całym ciele wibracje.

1 2

3 4

91

66560049290899
66
66560049290899
66
 5
MUDRY ZIEMI
OSIĄGNIJ WIĘKSZĄ STABILNOŚĆ I OPARCIE

Część dłoni: palec serdeczny

Żywioł: ziemia
Czakra: podstawy
Sfera fizyczna: system kostny i immunologiczny, stopy i nogi, zmysł węchu
Sfera emocjonalna: stabilność, oparcie, bezpieczeństwo

„Dobra i zawsze wspaniałomyślna jest ziemia, po której stąpamy,

silna Prythiwi,
matka roślin i ziół, stworzycielka życia”.
Atharwaweda

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR ZIEMI

Tematem przewodnim mudr tego rozdziału jest żywioł ziemi i palec serdeczny.
Tradycyjnie na ten palec wkłada się obrączkę ślubną – zapewne z nadzieją, że
małżeństwo będzie trwałe i stabilne. Jako że przez palec przepływają specjalne
prądy prany, które pozwalają zakorzenić się w świecie, jest to bardzo ważne miej-
sce na mapie energetycznej ciała.
W sanskrycie słowo oznaczające „ziemię” to prythiwi. Jest to termin określa-
jący nie tylko skały i teren naszej planety – obejmuje on całą materię w formie
stałej. Do właściwości ziemi należą: stałość, bezruch i inercja. Według ajurwedy,
żywioły ziemi i wody wchodzą w skład doszy kapha (patrz strony 21–22), która
jest fundamentem wspierającym pozostałe dosze. Bez pomocy kaphy, dosze pitta
i wata nie dysponowałyby podstawą, co prowadziłoby do głębokiego zaburzenia
ich funkcjonowania. Jeśli cierpisz na brak równowagi kaphy, możesz cechować
się lenistwem oraz nadwagą. Ponadto możesz czuć znudzenie i ciągle odwlekać
zrobienie czegoś na później. Wszystkie te objawy przezwyciężysz, wykonując
mudry zamieszczone w tym rozdziale.
Ziemia jest źródłem wszelkiego bogactwa, włącznie z darem, którego potrzebu-
jemy wszyscy – jedzeniem. Nawiązując głębszą łączność z ziemią, będziesz w stanie
cieszyć się zdrową dietą i czerpać z niej jeszcze więcej korzyści. Mudry tego roz-
działu mają również działanie oczyszczające – uwalniają ciało oraz umysł z toksyn.
Żywioł ziemi kojarzony jest z muladharą lub czakrą podstawy, która stanowi
energetyczny fundament ciała. Kiedy znajduje się ona w stanie równowagi, każdy
aspekt twojego życia odznacza się stabilnością i opanowaniem. W sferze fizycznej
praktykowanie mudr tego rozdziału pozwala na korekcję postawy wyprostowanej,
w szczególności jeśli masz tendencję do nieporadności i ulegania wypadkom.
Jeśli energia ziemi jest wytrącona ze stanu równowagi, zauważalne jest zwięk-
szenie się występowania chorób nóg, stóp oraz kręgosłupa, takich jak rwa kul-
szowa. W tym rozdziale znajdziesz konkretne ćwiczenia, dzięki którym zadbasz
o plecy. Mudry ziemi stają się bardziej efektywne w połączeniu z jakąś formą
ruchowej stabilizacji. Może to być joga, spacer, chodzenie, bieganie lub jogging.
Czakra podstawy zarządza również systemem immunologicznym oraz tenden-
cjami genetycznymi – tym, co rodzinne – a także systemem kostnym, jelitami,
zębami i zmysłem zapachu.
W sferze emocjonalnej, mudry kojarzone z żywiołem ziemi mogą zapewnić
ci element stabilności, tak potrzebny pośród bieganiny codziennego życia. Służą

94

66560049290899
66
one pomocą, jeśli czujesz się bezwładnie, brak ci równowagi, jesteś wyalienowa-
ny lub emocjonalnie wyczerpany. Postaraj się ich użyć, gdy czujesz się niepewnie,
ale nie wiesz dlaczego. W okresach, kiedy spędzasz zbyt wiele czasu we własnych
myślach lub czujesz się obco wśród ludzi, mudry ziemi pomogą ci zredukować
poczucie lęku i stresu, przywracając twojemu życiu właściwe uziemienie. Posia-
dają one również zdolność leczenia paraliżu – zarówno fizycznego, jak i psycho-
logicznego – oraz poczucia zablokowania, które może wystąpić w kontekście
sfery zawodowej lub uczuciowej.
Ale przede wszystkim, ziemia reprezentuje bezpieczeństwo, stabilność, funda-
ment i zakorzenienie w chwili obecnej – praktykując jej mudry, położysz solidne
podstawy pod własne życie.

Mudry ziemi w skrócie

Mudra Pożytek Strona

Przezwycięża fizyczną słabość, pomaga utrzymać

Prythiwi 98
zdrową wagę i zwiększa poziom energii
Zwiększa zakorzenienie ciała i umysłu; pomaga na-
Bhumi-sparśa 99
wiązać kontakt z własnym życiem

Muladhara Pozwala odkryć ukryty potencjał 100

Obdarowuje wiedzą i solidnym fundamentem życia;

Dźńana rozwija myślenie intuicyjne; zalecana podczas medy- 101
tacji i cichej refleksji
Kładzie solidne podstawy duchowej praktyki; uczy
Bhu 102
nieugiętości i zdecydowania w podążaniu do celu
Stabilizuje przepływ prany i pozytywnie wpływa na
Prany długowieczność; podbudowuje wytrzymałość i system 104
immunologiczny; wzmacnia zęby i słabsze mięśnie
Uwalnia od fizycznych i emocjonalnych nieczystości;
Apana reguluje cykl menstruacyjny; łagodzi bóle porodowe; 105
wzmacnia odporność
Wzmacnia kręgosłup (zwłaszcza odcinek lędźwiowy)
Sthira 106
i okolice bioder; uśmierza ból pleców
Pozwala życiu zwolnić; przeciwdziała wypaleniu
Sukham 107
i skutkom stresu
Równoważy wpływy energii zarówno w sferze fizycz-
Wisznu nej, jak i duchowej; oczyszcza ciało; uspokaja umysł; 108
zmniejsza poziom stresu
Pozytywnie wpływa na poziom energii; kieruje ku
Kali szczęściu i bezpieczeństwu; dodaje odwagi i siły 110
wewnętrznej

95

66560049290899
66
MUDRA PRYTHIWI
Gest ziemi

Prythiwi w sanskrycie to imię Matki Ziemi.

Jest ona solidnym podłożem, po którym
stąpamy i stanowi fundament wszelkiego
życia. Praktykując mudrę Prythiwi, łączysz
magnetyzm ziemi z energetycznymi prądami
żywiołu ognia. To działanie odżywia „stałe” elementy twojego ciała – mięśnie,
kości i włosy – pomagając przezwyciężać fizyczną słabość, rozwijając stabilność
i równowagę. Pomaga ona również pokonać strach.
Jeśli będziesz regularnie praktykować mudrę Prythiwi, zauważysz w swoim
życiu proces dynamicznych zmian: nie będziesz mieć trudności z utrzymaniem
właściwej wagi, twoja skóra nabierze połysku, a także wzrośnie twój poziom
energii. W sensie ogólnym, dzięki tej mudrze nauczysz się patrzeć na życie
z punktu widzenia własnego zdrowia, a co za tym idzie, poczujesz się pełen ra-
dości i entuzjazmu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą lub klęczącą (patrz strony 23–24). Delikatnie połącz
końcówki obu kciuków z opuszkami palców serdecznych tej samej dłoni. Pozo-
stałe palce powinny być dość proste i jednocześnie rozluźnione. Aby wprowadzić
się w stan medytacji, połóż nadgarstki dłoni na udach, tak by palce zwrócone
były do dołu. Utrzymaj taką pozycję do momentu gdy stanie się to niewygodne.
Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Okrąg utworzony przez połączenie kciuka (energia ognia) i palca serdecznego
(ziemia) zachęca pranę do krążenia w obwodzie. Taki układ stymuluje czakrę
podstawy i roznieca „iskrę” podobną uderzeniu pioruna w ziemię.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „KIEDY MEDYTUJĘ Z DŁOŃMI W POZYCJI MUDRY

PRYTHIWI, ZDAJE MI SIĘ, ŻE ZAPOMINAM O MOIM FIZYCZNYM CIELE. ZWRÓCI-
ŁAM NA TO UWAGĘ, KIEDY SKOŃCZYWSZY MEDYTOWAĆ, PORUSZYŁAM DŁOŃMI
I PALCAMI”.

96

66560049290899
66
 MUDRA BHUMI-SPARŚA
Gest świadka ziemi

W tradycji wschodu wielu duchowych mi-

strzów jest przedstawianych wykonując gest
tej mudry – symbolizuje on oświecenie oraz
oznacza kogoś medytującego lub nauczające-
go. Buddyści kojarzą ten układ z okresem 40
dni, w czasie których Budda medytował pod
drzewem bodhi, wzywając ziemię, by była ona świadkiem jego zwycięstwa nad
siłami ciemności. Jak wiadomo trud ten ukoronowany został oświeceniem.
Mudra Bhumi-sparśa stabilizuje fizycznie i emocjonalnie. Wypróbuj ją je-
śli przez rozbiegany umysł trudno jest ci wysiedzieć w spokoju lub praktyko-
wać medytację. Jest ona pomocna również wtedy, gdy chcesz nawiązać kontakt
w własnym życiem.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Umieść lewe ramię w poprzek
ciała, dłoń kładąc na podołku wnętrzem do góry. Dotknij prawym nadgarstkiem
prawego kolana, palce zwieszając w kierunku ziemi. Dłoń powinna być rozluź-
niona, z wnętrzem zwróconym do ciała. Utrzymaj taką pozycję do momentu gdy
stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Zwracając lewą dłoń do góry, wyrażasz gotowość na przyjęcie energii i inspiracji.
Ułożenie ramienia w poprzek ciała tworzy energetyczny obwód, który zamyka
się w momencie kiedy prawą dłonią dotykasz ziemi. Działa to niczym pioru-
nochron, zapewniając uziemienie dla energii krążącej przez lewe ramię.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY,

WCIĄGAJ POWIETRZE DO PŁUC PRZEZ SEKUNDĘ LUB DWIE, A NASTĘPNIE ZRÓB
PRZERWĘ WSTRZYMUJĄC ODDECH PRZEZ 1 – 2 SEKUNDY. KONTYNUUJ WDECH
PRZEZ NASTĘPNĄ SEKUNDĘ LUB DWIE I ZRÓB KOLEJNĄ PRZERWĘ. ĆWICZ W TEN
SPOSÓB DO MOMENTU, AŻ TWOJE PŁUCA WYPEŁNIĄ SIĘ POWIETRZEM. POWTA-
RZAJ 4–5 RAZY. WYDECH POWINIEN PRZEBIEGAĆ WOLNO I SPOKOJNIE. KIEDY
SZCZEGÓLNIE POTRZEBUJESZ STABILIZACJI, POWTÓRZ ĆWICZENIE 7–10 RAZY.

97

66560049290899
66
MUDRA MULADHARA
Gest czakry podstawy

Czakra podstawy udziela ci energii potrzeb-

nej do sprostania życiowym wyzwaniom.
Pełni ona funkcję energetycznego magazy-
nu, w którym przechowywany jest twój nie-
tknięty potencjał. Jednym z symboli czakry
podstawy jest zwinięty wąż, będący reprezentacją uśpionej energii. Praktyko-
wanie mudry Muladhara zwiększa świadomość istnienia tych rezerw i pomaga
w ich lepszym wykorzystaniu. Dzięki niej zauważysz, że dysponujesz energią
niezbędną do przezwyciężenia życiowych trudności.
Jednocześnie opisywana mudra pozytywnie wpływa na zdolność do rezygnacji
i porzucenia rzeczy, których już mieć nie chcemy, lub których nie potrzebujemy.
Jest to szczególnie ważne w okresach, kiedy staramy się uporządkować własne
życie.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań zwieszając ręce wzdłuż
tułowia. Zegnij palce serdeczne i małe, a następnie spleć je razem. Połącz opuszki
wyprostowanych środkowych palców i skieruj je do góry. Teraz zetknij ze sobą
końce kciuków i palców wskazujących tej samej dłoni, tworząc dwa złączone
okręgi. Utrzymuj taką pozycję przez 1–3 minuty dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki spleceniu palców serdecznych z małymi żywioły ziemi i wody mogą
nawiązać głębszy kontakt. Łącząc okręgi utworzone z palców wskazujących
i kciuków, zbliżasz do siebie żywioły powietrza i ognia. Pozwala ci to czerpać
energię z siły wszystkich elementów – twój ukryty potencjał – zapewniając od-
powiednią „przestrzeń” (wyprostowane razem środkowe palce) potrzebną do roz-
poczęcia nowego rozdziału życia.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: KORZYŚCI PŁYNĄCE Z MUDRY STANĄ SIĘ INTENSYW-

NIEJSZE, JEŚLI WYKONUJĄC JĄ, ZAMKNIESZ OCZY I W MYŚLACH POWTÓRZYSZ
MANTRĘ CZAKRY PODSTAWY: „LAM”.

98

66560049290899
66
 MUDRA DŹŃANA
Gest mądrości

Mudra Dźńana (czasem zapisywana jako

Gjana) jest gestem obdarowującym wiedzą,
intuicyjną mądrością oraz stabilizacją. Cho-
ciaż praktykowana jest ona głównie w trak-
cie medytacji, nie krępuj się wykonywać ją
w chwilach, kiedy potrzebujesz skupić w sobie energię. Pod tym względem, jest
to doskonała mudra do praktyki podczas spokojnych refleksji w autobusie lub
pociągu w drodze do domu po gorączkowym dniu pracy.
W działaniu jest ona podobna do mudry Czin (patrz strona 66), z tym że za-
miast zwrócenia dłoni w górę w celu otrzymania energii i inspiracji, kierujemy je
w dół, stabilizując tym samym w chwili obecnej. Czasami możesz zaobserwować
ludzi medytujących z jedną dłonią zwróconą w górę, a drugą w dół. Pozwala to
na uzyskanie energii z wyższego źródła bez popadania w górnolotność.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Niech każda z dłoni utworzy
okrąg, łącząc koniec kciuka z opuszkiem palca wskazującego. Delikatnie połóż
nadgarstki na odpowiednich kolanach tak, by palce skierowane były do dołu.
Nie staraj się łapać się za kolana dla większego oparcia – spowoduje to jedynie
wzrost napięcia. Utrzymaj taką pozycję do momentu gdy stanie się to niewygod-
ne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie ognistej energii kciuków z żywiołem powietrza zamieszkującym palce
wskazujące wzmaga w tobie pragnienie wewnętrznego spokoju i ciszy. Ułożenie
nadgarstków na kolanach i zwrócenie palców do ziemi pozytywnie wpływa na
stabilizację.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „MAJĄC DŁONIE SKIEROWANE KU DOŁOWI, CZUJĘ

SIĘ DOBRZE ZAKORZENIONA W ZIEMI. JESTEM BEZPIECZNA, UKRYTA, TAJEMNICZA,
ROZLUŹNIONA I ENERGETYCZNIE PODŁĄCZONA”.

99

66560049290899
66
MUDRA BHU
Gest dotknięcia ziemi

W języku sanskryckim Bhu jest jedną z nazw

planety Ziemi. Słowo to odnosi się również
do żywiołu ziemi, którego właściwościami
są stabilność i zakorzenienie w chwili obec-
nej. Ponadto, dzięki energii tego elementu,
możliwe jest położenie trwałych fundamentów duchowej praktyki. Wykonywa-
nie mudry Bhu – zwłaszcza podczas medytacji – wzmaga pozytywne działanie
żywiołu ziemi, jak również uczy nieugiętości i zdecydowania w podążaniu do
życiowych celów.
Jeśli praktykując mudrę Bhu, skierujesz palce w górę, twoje dłonie pokażą
dwudziestowieczny gest pokoju i zwycięstwa.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Pozwól ramionom opaść luź-
no wzdłuż tułowia. Zegnij palce serdeczne, małe oraz kciuki obu dłoni. Palce
środkowe i wskazujące powinny pozostać wyprostowane. Możesz dotknąć nimi
ziemi lub jedynie skierować je w dół. Mudra wyglądem powinna przypominać
odwróconą literę „V”. Utrzymaj taką pozycję do momentu gdy stanie się to nie-
wygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Łączność palców wskazujących i środkowych z ziemią stabilizuje żywioły powie-
trza i eteru w ciele i umyśle.

»» TOWARZYSZĄCA PRZYSIĘGA: ABY NABRAĆ WŁAŚCIWEGO ZDECYDOWANIA

I ZAWZIĘTOŚCI, PODCZAS PRAKTYKI MUDRY, POWTARZAJ JEDNĄ Z NASTĘPUJĄ-
CYCH PRZYSIĄG:
„MOJE ŻYCIE JEST STABILNE I ZAKORZENIONE”.
„MOJA CIERPLIWOŚĆ JEST NIEZACHWIANA”.
„JESTEM WE WŁAŚCIWYM MIEJSCU, O WŁAŚCIWYM CZASIE”.

100

66560049290899
66
 MUDRA BHU
W PRAKTYCE JOGI
Wajrasana: Poza pioruna

Sanskryckie słowo wajra tłumaczy się jako „piorun” albo „diament”. Przedstawi-
ciele wielu kultur wierzą, że diamenty rodzą się, kiedy piorun uderzy w ziemię.
Siedzenie w tej pozie z dłońmi złożonymi w pozycji mudry Bhu stymuluje energię
ziemi oraz rozwija zdolność do bycia w pełni obecnym w każdym momencie życia.
Jeśli odczuwasz dyskomfort w okolicach kostek i stóp, obłóż je kładąc zro-
lowany ręcznik pod stopami lub pośladkami. Możesz też spróbować umieścić
ręcznik między drętwiejącymi kostkami lub usiąść na specjalnej, niskiej ławce
używanej w medytacji Zen.

1. Rozłóż matę lub złożony koc na podłodze i uklęknij ze stopami i kolana-

mi razem lub w lekkim rozkroku. Następnie usiądź wygodnie i pewnie na
piętach. Poczuj, jak zakorzeniasz się mocno w podłożu, z którego czerpiesz
stabilność i siłę.
2. Złóż dłonie w pozycję mudry Bhu. Zamknij
oczy i oddychaj spokojnie przez nos.
3. Skup uwagę na sile i trwałości gruntu pod
tobą, a następnie wyobraź sobie, że twój krę-
gosłup zapuszcza korzenie w ziemi.
4. Poczuj, jak siła żywiołu ziemi napełnia ener-
gią twój kręgosłup, a z nim całe ciało.
Wyobraź sobie, jak całe twoje jeste-
stwo umacnia się i stabilizuje pod jego
wpływem.
5. Aby zintensyfikować poczucie stabilno-
ści i obecności, powtórz przynajmniej
trzy razy jedną z przysiąg zamieszczo-
nych na poprzedniej stronie. Wypowiedz
ją z pełną uwagą i zaangażowaniem.
6. Po skończonym ćwiczeniu, otwórz oczy
i rozluźnij ręce, wykonując delikatne krą-
żenia nadgarstków.

101

66560049290899
66
MUDRA PRANY
Gest mocy życia

Sanskryckie słowo prana jest najczęściej tłu-

maczone jako „moc życia” lub „energia wi-
talna” (patrz strony 15–16). Mudra ta słu-
ży do okiełznywania i ukierunkowania tej
subtelnej energii niezbędnej do właściwego
funkcjonowania, stabilizując jej moc, a tym samym zwiększając witalność ciała.
Jest ona łatwa do praktykowania – można ją wykonywać nawet podczas spaceru
lub jazdy autobusem. Regularne jej ćwiczenie rozwija wytrzymałość, a także
wzmacnia system odpornościowy, zęby i słabsze mięśnie.
Na wielu prawosławnych ikonach Jezus i święci przedstawiani są z prawą ręką
wyciągniętą w geście tej mudry. Ma to oznaczać błogosławieństwo. Zbliżenie
kciuka oraz palców serdecznego i małego przywodzi na myśl Trójcę Boga Ojca,
Syna i Ducha Świętego. Natomiast wyciągnięcie palców wskazującego i środko-
wego odnosi się do podwójnej natury Chrystusa: boskiej i ludzkiej.

JAK TO ZROBIĆ
Możesz praktykować w dowolnej pozycji. Połącz końce palców serdecznych
i małych z kciukami obu dłoni. Pozostałe palce powinny być rozluźnione. Utrzy-
mując taką pozycję przynajmniej 5 minut dziennie, zadbasz o zdrowie oczu. Aby
odżywić ciało i umysł, praktykuj mudrę nawet do 45 minut dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie serdecznych i małych palców z kciukiem wzmaga ożywczy przepływ
prany, który odmładza ciało oraz umysł. Jako że w skład kaphy (patrz strony
21–22) wchodzą żywioły wody i ziemi (reprezentowane przez palce małe i ser-
deczne), mudra Prany jest szczególnie polecana ludziom charakteryzującym się
typową dla tej energii budową i osobowością.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY, POWOLI WCIĄ-

GAJ POWIETRZE DO PŁUC PRZEZ NOS, LICZĄC DO CZTERECH. WYOBRAŹ SOBIE
PRANĘ WNIKAJĄCĄ DO CIAŁA WRAZ Z POWIETRZEM. NASTĘPNIE WSTRZYMAJ OD-
DECH, AŻ DOLICZYSZ DO OŚMIU, OCZYMA WYOBRAŹNI OBSERWUJĄC KRĄŻENIE
PRANY PO CAŁYM ORGANIZMIE. NA KOŃCU WYPUŚĆ POWIETRZE NOSEM, CZUJĄC
JAK OPUSZCZA CIĘ NEGATYWNA ENERGIA.

102

66560049290899
66
 MUDRA APANA
Gest oczyszczającej energii

Sanskryckie słowo apana odnosi się do

oczyszczającej formy subtelnej energii ciała.
Ma ona tendencję do poruszania się w dół
i na zewnątrz. Dzięki tej właściwości apana
umożliwia pozbywanie się starego powietrza
z płuc i uwalnia od nieczystości przybierających różne formy. Energia ta ułatwia
wydalanie nie tylko moczu, odchodów, potu i krwi menstruacyjnej – pomaga
także zrzucić z siebie „bagaż” emocjonalny.
Opisywana mudra może być praktykowana w każdej sytuacji. Jest ona szcze-
gólnie zalecana kobietom z uwagi na jej moc regulowania cyklu miesięcznego,
łagodzenia bólów porodowych i wzmacniania systemu odpornościowego.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24), wstań lub się połóż. Możesz ćwi-
czyć jedną lub obiema dłońmi na raz. Połącz końce palców serdecznego i środko-
wego ze szczytem kciuka. Pozostałe palce powinny być dość proste i rozluźnione.
Utrzymuj taką pozycję nawet do 45 minut dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie razem palców środkowych i serdecznych z kciukiem stymuluje za-
równo żywioł eteru (ruch na zewnątrz), jak i ziemi (ruch w kierunku dolnym),
kompleksowo oczyszczając ciało.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: UTRZYMUJ POZYCJĘ MUDRY, LEŻĄC NA PLE-

CACH. NOGI ROZŁÓŻ W LEKKIM ROZKROKU, A RĘCE TRZYMAJ W PEWNEJ OD-
LEGŁOŚCI OD TUŁOWIA, OBRACAJĄC DŁONIE WNĘTRZEM DO PODŁOGI. TERAZ
ZAMKNIJ OCZY I USTA. WSŁUCHAJ SIĘ WE WŁASNY ODDECH. W TRAKCIE WDECHU
USŁYSZ WYRAŹNIE SŁOWO „WPUŚĆ”. ROBIĄC WYDECH, ZAREJESTRUJ KOMENDĘ
„WYPUŚĆ”. OBSERWUJ, JAK Z KAŻDYM ODDECHEM UWALNIASZ SIĘ STOPNIOWO
OD NAPIĘCIA.

103

66560049290899
66
MUDRA STHIRA
Gest spokoju i stabilności

Ta znana w tradycji kinezjologii mudra

wyśrodkowuje poszczególne kręgi kręgosłu-
pa. Ma ona największy wpływ na jego dolny
odcinek zwany lędźwiowym, gdzie pięć krę-
gów wygina się w łuk by podtrzymać ciężar
ciała. Zdrowy kręgosłup przypomina kształtem literę „S”. Dzięki takiej budowie
ciężar ciała może się równo rozłożyć zapewniając ciału odpowiednią elastyczność
i mobilność. Zarówno chodzenie jak i stanie zapewniają właściwe wygięcie tego
łuku. Natomiast długie okresy siedzenia prowadzą do jego zwyrodnienia – lu-
dzie pracujący za biurkiem często skarżą się na ból w dolnej części pleców. Jeśli
spędzasz dużo czasu przed komputerem, staraj się robić trzyminutowe przerwy,
w trakcie których wykonuj mudrę Sthirę. Zapobiegnie to uciążliwym bólom
kręgosłupa, a regularna praktyka wzmocni całą okolicę bioder.

JAK TO ZROBIĆ
Możesz praktykować, siedząc lub stojąc. Każda dłoń przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – końcem kciuka dotknij boku paznokcia palca serdecznego
Dłoń lewa – połącz kciuk z końcem palca serdecznego, tworząc układ mudry
Prythiwi (patrz strona 98)
Utrzymuj taką pozycję przez trzy minuty, najlepiej rano i wieczorem. Jeśli
cierpisz na bóle dolnego odcinka kręgosłupa, wykonuj mudrę częściej, robiąc
przynajmniej półgodzinne przerwy pomiędzy sesjami.

JAK TO DZIAŁA
Prawa dłoń działa stabilizująco, dzięki naciskowi kciuka na paznokieć palca ser-
decznego, równoważąc tym samym wpływ ziemi. Lewy kciuk stymuluje intere-
sujący nas żywioł przez dotykanie końcówki palca serdecznego.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY, ZAMKNIJ

OCZY NA 1–3 MINUTY I SKUP UWAGĘ NA DOLNEJ CZĘŚCI PLECÓW. WYOBRAŹ
SOBIE, JAK TWÓJ ODDECH WNIKA W TEN REJON, WZMACNIAJĄC GO Z KAŻDYM
WDECHEM I UWALNIAJĄC OD NAPIĘCIA Z WYDECHEM.

104

66560049290899
66
 MUDRA SUKHAM
Gest uwolnienia się od stresu

Jeśli twoje życie cechuje się zabieganiem

i godzinami wypełnionymi pracą, cały ten
nadmiar zajęć może doprowadzić do wypa-
lenia zawodowego. Wzmożona aktywność
stymuluje, pozwala na terminowe wykony-
wanie zadań i na przezwyciężenie zmęczenia, ale w pewnym momencie dla wła-
snego dobra niezbędne jest zredukowanie poziomu stresu. Tradycja kinezjologii
wykorzystuje mudrę Sukham właśnie w tym celu. Najlepsze efekty uzyska się,
praktykując w pozycji siedzącej: ćwicz podczas przerwy od pracy za biurkiem lub
jadąc rano autobusem na spotkanie kolejnego stresującego dnia.
Kiedy uda ci się choć na odrobinę zmniejszyć tempo życia, nie zapomnij
o wprowadzeniu trwałych zmian, które znacząco wpłyną na twoje zdrowie: po-
traktuj priorytetowo sen oraz zdrową dietę. Postaraj się również ograniczyć ilość
czynników stresujących, począwszy od kofeiny i cukru, a skończywszy na pod-
niesionych głosach i pełnych przemocy filmach.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Każda dłoń przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – połącz kciuk z końcami palców środkowego i małego
Dłoń lewa – przyłóż opuszek kciuka do paznokcia małego palca
Utrzymuj taką pozycję przez dwie minuty, najlepiej rano, w południe i wieczorem.

JAK TO DZIAŁA
Prawa dłoń stabilizuje i intensyfikuje przepływ prany, równoważąc wpływ ży-
wiołów eteru (środkowy palec) i wody (mały palec). Uciskając paznokieć małego
palca, lewy kciuk redukuje wpływ energii wody i rozwija stabilność kojarzoną
z ziemią.

»» TOWARZYSZĄCE ZALECENIE ŻYWIENIOWE: ABY WESPRZEĆ OBNIŻAJĄCE PO-

ZIOM STRESU EFEKTY MUDRY, ZALECA SIĘ CODZIENNE STOSOWANIE SUPLEMEN-
TU MULTIWITAMINOWEGO ZAWIERAJĄCEGO WITAMINĘ C I WITAMINY Z GRUPY B.
UPEWNIJ SIĘ RÓWNIEŻ, ŻE PRZYJMUJESZ CODZIENNĄ DAWKĘ WAPNIA, MAGNEZU
I ŻELAZA.

105

66560049290899
66
MUDRA WISZNU
Gest uniwersalnej równowagi

W indyjskiej mitologii, Wisznu jest obrońcą

świata. To on sprawia, że wszechświat pozo-
staje w stanie równowagi. Opisywana mudra
aktywuje energię gromadzoną w trzech niż-
szych czakrach* – muladhara, swadhiśthana
i manipura (patrz strona 20) – pomagając w jej równoważeniu w obrębie za-
równo ciała fizycznego jak i energetycznego. Jeśli uczęszczasz na zajęcia jogi, ta
pozycja może już być ci znana – jest ona często wykorzystywana w ćwiczeniach
oddechowych, które oczyszczają ciało i uspokajają umysł. Zmniejszają one rów-
nież poziom stresu i łagodzą wybuchy emocji.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Zawsze ćwicz prawą dłonią, na-
wet jeśli jesteś leworęczny. Unieś prawe ramię i zegnij palec środkowy i wskazują-
cy. Następnie dotknij nimi wnętrza dłoni. Pozostałe palce powinny być w miarę
wyprostowane. Utrzymuj taką pozycję podczas praktyki pranajamy (następna
strona).

JAK TO DZIAŁA
Prawy kciuk reprezentuje ogień i czakrę słoneczną. Mały palec kojarzony jest
z energią wody i czakrą sakralną, natomiast palec środkowy z żywiołem ziemi
i czakrą podstawy. Wyprostowanie tych palców korzystnie wpływa na równowa-
gę trzech dolnych czakr.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: KORZYŚCI PŁYNĄCE Z MUDRY I ĆWICZENIA ODDE-

CHOWEGO ZAMIESZCZONEGO NA NASTĘPNEJ STRONIE STANĄ SIĘ INTENSYW-
NIEJSZE, JEŚLI PRZED ICH WYKONANIEM POWTÓRZYSZ MANTRĘ WISZNU: „OM
NAMO NARAJANAJA”.

* O właściwościach czakr można przeczytać w książce „Terapia czakr” Margaret Ann

Lembo, dostępnej w sklepie www.talizman.pl (przyp. wyd. pol.).

106

66560049290899
66
 MUDRA WISZNU
W PRAKTYCE ODDECHOWEJ
Anuloma Wiloma: Naprzemienne oddychanie nosem

Mudra Wisznu doskonale sytuuje palce potrzebne do zamykania i otwierania

nozdrzy w tym ćwiczeniu oddechowym. Prawy kciuk (ogień) łączy się z prawym
nozdrzem (strona ogrzewająca), podczas gdy żywioł wody małego palca i energia
ziemi kojarzona z palcem serdecznym działają na lewe nozdrze (ochładzanie).
Praktyka polega na naprzemiennym wpływaniu na ogrzewające i ochładzające
elementy ciała, oczyszczając i równoważąc jego poszczególne funkcje.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Złóż prawą dłoń w pozycji
mudry Wisznu i zbliż ją do twarzy. Zamknij prawe nozdrze, przyciskając je
kciukiem. Wciągnij powietrze lewym nozdrzem licząc do czterech.
2. Delikatnie ściśnij oba nozdrza, przykładając palec serdeczny i mały do lewej
strony nosa. Wstrzymaj oddech, zliczając do 16 (pomiń ten punkt jeśli cier-
pisz na nadciśnienie lub jesteś w ciąży).
3. Zwolnij kciuk i zrób wydech prawym nozdrzem, licząc do ośmiu (dwa razy
dłużej niż przy wdechu). Lewe nozdrze powinno pozostać zamknięte.
4. Stale zamykając dopływ do lewego nozdrza, zrób wdech prawą stroną, licząc
do czterech.
5. Delikatnie ściśnij oba nozdrza przykładając kciuk
z prawej strony nosa. Wstrzymaj oddech, zliczając
do 16 (pomiń ten punkt, jeśli cierpisz na nadci-
śnienie lub jesteś w ciąży).
6. Uwolnij lewe nozdrze i wypuszczaj nim powietrze aż
doliczysz do ośmiu. Prawe nozdrze powinno
pozostać zamknięte. W tym miejscu koń-
czy się jedna runda ćwiczenia. Wykonuj co
najmniej 10 takich rund każdego dnia.
7. Po skończonym ćwiczeniu, rozluźnij rękę,
wykonując delikatne krążenia nadgarstka.
Przed wstaniem weź 2–3 głębokie wdechy.

107

66560049290899
66
MUDRA KALI
Gest czarnej bogini

Kali reprezentuję energię wiedzy płynącej

z intuicji. Sanskryckie słowo kala oznacza
„czas” albo „ciemność” – Kali pomaga uwol-
nić umysł spod władzy ciemności. Chociaż
jej wizerunek może wydać się przerażający,
jest on pełen głębokiego symbolizmu. Girlanda 50 ludzkich głów reprezentu-
je 50 liter alfabetu sanskryckiego i jest symbolem nieskończonej mądrości. Jej
spódnica z ludzkich rąk oznacza wyzwolenie od nagromadzonej karmy – konse-
kwencji naszych działań z przeszłości.
Praktyka mudry Kali aktywuje i równoważy energię czakry podstawy. Osiągana tym
sposobem stabilizacja przyczynia się do ogólnego zwiększenia poziomu energii, jak rów-
nież do lepszego samopoczucia, rozwoju odwagi, bezpieczeństwa i siły wewnętrznej.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Na poziomie klatki pier-
siowej spleć razem palce wskazujące, środkowe i małe. Upewnij się, że prawy mały
palec ustawił się w pozycji zewnętrznej. Wyprostuj i złącz palce serdeczne tak, by
skierowane były do góry. Lewy kciuk połóż na prawym. Teraz unieś łokcie do mo-
mentu, aż przedramiona znajdą się w pozycji równoległej do ziemi. Utrzymaj taką
pozycję do momentu gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki spleceniu palców wraz z kciukami każdy z żywiołów wspiera proces
wzmacniania energii ziemi w obrębie wyprostowanych palców serdecznych. Pro-
wadzi to do wytworzenia się poczucia głębokiego zakorzenienia i bezpieczeń-
stwa, a także otwiera umysł na przyjęcie intuicyjnej wiedzy.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: STOJĄC, ZŁÓŻ DŁONIE W POZYCJĘ MUDRY KALI.

ZRÓB SZEROKI ROZKROK I OBRÓĆ STOPY O 45 STOPNI W KIERUNKU ZEWNĘTRZ-
NYM. TERAZ UGNIJ KOLANA I STARAJ SIĘ ZROBIĆ JAK NAJGŁĘBSZY PRZYSIAD, ZA-
CHOWUJĄC JEDNOCZEŚNIE PROSTE PLECY ORAZ PODWINIĘTĄ KOŚĆ OGONO-
WĄ. NA POCZĄTKU UTRZYMUJ TAKĄ POZYCJĘ PRZEZ 30 SEKUND, STOPNIOWO
WYDŁUŻAJĄC CZAS ĆWICZENIA DO TRZECH MINUT.

108

66560049290899
66
 MUDRA KALI
W PRAKTYCE JOGI
Tadasana: Pozycja góry

To ćwiczenie wspomaga stabilizujący efekt mudry Kali. Dzięki niemu nawiążesz

również łączność z dobroczynną energią żywiołu ziemi. Wykonuj je na początek
dnia lub gdy poczujesz potrzebę większego wyśrodkowania i bezpieczeństwa.
1. Stań prosto w rozkroku na szerokość bioder. Stopy powinny być ułożone
równolegle do siebie. Złóż dłonie w pozycję mudry Kali i zamknij oczy.
2. Powoli przemieszczaj ciężar ciała z jednej nogi na drugą do momentu wyczu-
cia równowagi. Zacznij się delikatnie kiwać do przodu i do tyłu do chwili, aż
twój punkt ciężkości znajdzie się dokładnie pośrodku sklepienia stóp.
3. Unieś w górę palce stóp i rozłóż je szeroko na boki, a następnie opuść z po-
wrotem. Poczuj silny nacisk podłoża na śródstopia.
4. Kolana powinny być proste, ale nie zblokowane. Poczuj jak kości udowe
wypychają się do tyłu, podczas gdy kość ogonowa pcha cię do przodu. Dolne
żebra powinny być schowane i nie sterczeć.
5. Zbliż do siebie łopatki i wypchnij do góry mostek. Trzymaj głowę prosto.
Twój podbródek powinien znajdować się w pozycji równoległej do podło-
ża. Oddychaj spokojnie, wczuwając się w rytm wdechów
i wydechów.
6. Wyciągnij całe ciało do góry na 1–3 minuty, jak
gdyby ciągnęła cię w niebo niewidzialna struna.
Zwróć uwagę no to, że kiedy stopy mają silne opar-
cie w podłożu, a dłonie splecione są razem, umysł
nabiera jasności i uwalnia się od ograniczeń.
7. Po skończonym ćwiczeniu rozluźnij ręce, wykonując
delikatne krążenia nadgarstków. Weź 2–3 głę-
bokie wdechy.

109

66560049290899
66
66560049290899
66
 6
MUDRY WODY
POPRAW STAN ZDROWIA I PRZYGOTUJ SIĘ
DO WYJŚCIA ŻYCIU NA PRZECIW

Część dłoni: mały palec

Żywioł: woda
Czakra: sakralna
Sfera fizyczna: ogólne samopoczucie, płyny ustrojowe, układ moczowy
i narządy płciowe, zmysł smaku
Sfera emocjonalna: zdolność do pójścia naprzód, umiejętność rozstawania,
zdolność do adaptacji i poruszania się zgodnie z nurtem wydarzeń

„Nie ma na świecie nic bardziej miękkiego i słabego niż woda, lecz

w pokonywaniu twardego i potężnego jest niezwyciężona, tak że nic
na świecie jej nie dorówna. Każdy wie, że słabe zwycięża silne, a mięk-
kie pokonuje twarde. Lecz nikt nie potrafi tak działać”.
Laozi*

* Laozi, Księga dao i de z komentarzami Wang Bi, tł. Anna Iwona Wójcik, Kraków 2006, s. 144
(przyp. tłum.).

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR WODY

Rozdział ten traktuje o mudrach angażujących mały palec, który kojarzo-

ny jest z żywiołem wody i czakrą sakralną. Wykonując zamieszczone gesty,
poprawisz kondycję tego życiodajnego elementu wchodzącego w skład ciała
i umysłu, jak również zadbasz o przypisywaną mu czakrę. Mudry tego roz-
działu rozwijają zdolność do poruszania się zgodnie z nurtem wydarzeń – by-
cia elastycznym i przystosowującym się do otoczenia – i do rezygnacji z rzeczy
niepotrzebnych. Pozwolą one również cieszyć ci się życiem bez poczucia winy,
wzmagając apetyt na życie.
Woda, nazywana w sanskrycie apas albo jala, odnosi się do wszelkiej materii
w stanie ciekłym i jest często określana jako źródło samego życia. Żywioł ten
kojarzony jest z swadhiśthaną, czakrą sakralną, która panuje nad emocjami oraz
wszystkimi płynami ustrojowymi ciała: począwszy od krwi i limfy, a skończyw-
szy na śluzie i ślinie. Ma ona także znaczący wpływ na funkcjonowanie nerek,
pęcherza i cewki moczowej, narządów płciowych, układu krążenia, zachowanie
homeostazy i na wszystkie związane z wodą potrzeby ciała.
Według ajurwedy, żywioły wody i ziemi wchodzą w skład doszy kapha (patrz
strony 21–22), która jest fundamentem wspierającym pozostałe dosze. Woda
jest powszechnym symbolem oczyszczenia i puryfikacji. Rytuał „zmycia” grze-
chów łączy się zapewne z potrzebą stabilizacji i odblokowania energii żywiołu
wody, którego zdrowie i równowaga są kluczem do rozwinięcia umiejętności
przystosowywania się do zmieniających się warunków. Mudry tego rozdziału są
szczególnie polecane w chwilach, kiedy wydaje ci się, że znajdujesz się w sytuacji
bez wyjścia i pilnie potrzebujesz zmiany. Mogą one również pomóc w pozbyciu
się poczucia winy, frustracji, wstydu, zazdrości lub żądzy, ucząc sposobów na
radzenie sobie z zawirowaniami losu.
Żywioł wody jest blisko związany z księżycem – jego przyciąganie reguluje rytm
przypływów i odpływów. U dorosłego człowieka ponad 60 procent masy ciała sta-
nowi woda. Niektórzy twierdzą, że z tego powodu zmienność faz księżyca ma rów-
nież wpływ na naszą fizjologię. Przykładem mogą być zaburzenia snu występujące
podczas pełni księżyca. Mudry tego rozdziału mogą pomóc w przygotowaniu ciała
i umysłu na skrajne efekty działania księżyca w fazie pełni i nowiu.
W sferze fizycznej mudry wody mogą pomóc ci ustanowić właściwą gospodar-
kę wody w organizmie – niezależnie czy wykazujesz tendencję do zatrzymywania
płynów, cierpisz na częste odwodnienia czy odczuwasz nadmierne rozgrzewanie

112

66560049290899
66
się ciała. Dzięki tym ćwiczeniom złagodzisz objawy chorób związanych z ukła-
dem oddawania moczu i z narządami płciowymi.
W sferze emocjonalnej możesz zacząć eksperymentować z mudrami wody
w momentach, gdy nie potrafisz doświadczyć słodyczy życia lub gdy nic cię nie
satysfakcjonuje i masz trudności z byciem w zgodzie z samym sobą. Są one efek-
tywne w walce z niskim poziomem energii, chronicznym zmęczeniem oraz z wy-
soką podatnością na stres.
Ale przede wszystkim mudry tego rozdziału mogą pomóc ci w rozwinięciu
elastyczności i nieocenionej we wszystkich dziedzinach życia zdolności do przy-
stosowania. Mam nadzieję, że dzięki praktykowaniu tych gestów nabierzesz
większej ochoty do życia, czerpiąc z niego prawdziwą radość i że zaczniesz do-
strzegać korzyści we wszystkim, co podsunie ci własny los.

Mudry wody w skrócie

Mudra Pożytek Strona

Pomaga we właściwym nawodnieniu ciała; usuwa

Waruny 116
nieczystości z krwiobiegu
Jalodar- Przeciwdziała chorobliwemu zatrzymywaniu wody
117
naśak w organizmie
Swadhiś-
Pomaga trzymać uczucia na wodzy 118
thana

Mahatrika Napełnia region sakralny uzdrawiającą energią 120

Śakti Zapewnia energetyczne wsparcie 122

Kilaka Pomaga wybrnąć z trudnych sytuacji 124

Karana Intensywnie oczyszcza ciało energetyczne z toksyn 125

Kurma Pomaga zaoszczędzić energię dzięki wycofaniu zmysłów 126

Stabilizuje ciało i umysł; sprzyja skupieniu podczas medy-

Joni tacji; równoważy energię twórczą i eliminującą w organi- 127
zmie

Masiki Łagodzi bóle menstruacyjne; uwalnia od bólu 128

Rozwija elastyczność ciała i umysłu; rozluźnia mięśnie; dzia-

Matsja 130
ła nawadniająco; aktywuje procesy samouzdrowienia
Pomaga oszacować wewnętrzne rezerwy energii; prze-
Makara ciwdziała depresji i frustracji; przynosi spokój i ukojenie; 131
wzmacnia nerki

113

66560049290899
66
MUDRA WARUNY
Gest równowagi wody

Według tradycji wedyjskiej, Waruna jest

strażnikiem wód i królem zamieszkujących
je stworzeń. To on wykopał kanały, którymi
płyną teraz rzeki – jest to być może aluzja
do systemu nadi, po którym krąży energia
prany (patrz strony 15–16). Mudra Waruny ma działanie oczyszczające i odży-
wiające płyny ustrojowe ciała, w szczególności krew i limfę. Dzięki efektowi na-
wodnienia przeciwdziała ona wysychaniu organizmu, przywracając jednocześnie
homeostazę. Łagodzi ona również objawy chorób skóry i sprawia, że staje się ona
gładka w dotyku.
Z uwagi na ochładzające działanie mudry, zaleca się jej praktykowanie, gdy
ciało generuje zbyt wiele „ognia”. Skutkuje to wystąpieniem niepożądanych ob-
jawów w postaci symptomów menopauzy, wysypki, gorączki czy reakcji alergicz-
nych. Praktykowanie zimą jest niewskazane, gdyż mudra ta obniża temperaturę
ciała. Jeśli uskarżasz się na fizyczną sztywność lub skostnienie umysłu, spróbuj
wykonywać mudrę Waruny 10–30 minut dziennie.
Uwaga: Unikaj praktykowania, jeśli cierpisz na chorobliwe zatrzymywanie
wody lub puchlinę wodną.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Połącz ze sobą końce małych
palców z kciukami na obu dłoniach. Pozostałe trzy palce powinny pozostać dość
proste i rozluźnione. Połóż dłonie na udach, wnętrzem do góry. Utrzymaj taką
pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Zbliżenie kciuka (żywioł ognia) z koniuszkiem małego palca (woda) aktywizuje
żywioł wody, przywracając właściwą wilgotność ciała. To połączenie symbolizuje
również spotkanie się przeciwieństw obalające sztywne ramy myślowe.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „MUDRA WARUNY ZAPEWNIA MI KONTAKT Z WŁA-

SNYMI EMOCJAMI, STYMULUJĄC JE W POZYTYWNY SPOSÓB. Z PRZYJEMNOŚCIĄ
JĄ WYKONUJĘ, DOŚWIADCZAJĄC POCZUCIA SUBTELNEJ LEKKOŚCI”.

114

66560049290899
66
 MUDRA JALODAR-NAŚAK
Gest redukcji poziomu wody

Słowo jala oznacza „wodę”, natomiast jalo-

dar jest terminem opisującym „obrzęk”, czy-
li chorobliwą akumulację płynów w organi-
zmie. Stanie przez długi czas lub siedzenie
za biurkiem skutkuje spływaniem wody do
stóp i nóg, co czasami kończy się nabrzmieniem tych okolic pod koniec dnia.
Opisywana mudra jest pomocą w walce z symptomami zatrzymywania wody, re-
dukując poziom wilgotności w ciele. Jest ona również doskonałym remedium na
nadmierną potliwość, nabrzmiałe lub wodniste oczy, nadmiar śluzu, biegunkę
oraz zbyt częste oddawanie moczu i obfite upławy.
Pozycja mudry Jalodar-naśak przypomina gest, jakim pozdrawiają się skau-
ci i przewodnicy na całym świecie. Skierowane do góry palce symbolizują trzy
punkty przyrzeczenia harcerskiego.

JAK TO ZROBIĆ
Połóż się lub usiądź z nogami w górze. Praktykować możesz jedną lub obiema
dłońmi jednocześnie. Zbliż koniuszek małego palca do podstawy kciuka, a na-
stępnie delikatnie dociśnij go kciukiem do wnętrza dłoni. Pozostałe trzy palce
powinny pozostać dość proste i rozluźnione. Utrzymuj taką pozycję przez 5 do
30 minut, raz lub dwa razy dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Dociśnięcie małego palca (reprezentującego wodę) kciukiem redukuje wpływ
żywiołu wody w organizmie.

»» TOWARZYSZĄCE ZALECENIE ŻYWIENIOWE: JEŚLI OGRANICZYSZ SPOŻYCIE

SOLI I PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH DUŻO SODU, ZINTENSYFIKUJESZ DZIAŁANIE
MUDRY. JEDNOCZESNE PICIE WIĘKSZEJ ILOŚCI WODY, SPOŻYWANIE BOGATYCH
W POTAS ŚWIEŻYCH OWOCÓW I GOTOWANYCH NA PARZE WARZYW (NA PRZY-
KŁAD BANANÓW I CIEMNOZIELONYCH WARZYW LIŚCIASTYCH) UŁATWIA POZBY-
WANIE SIĘ NADMIARU PŁYNÓW Z ORGANIZMU.

115

66560049290899
66
MUDRA SWADHIŚTHANA
Gest czakry sakralnej

Ta mudra pomoże ci osiągnąć i utrzymać

stan emocjonalnej równowagi. Dzięki niej
poczujesz się bardziej swobodnie z własną
osobą i nawiążesz lepszy kontakt z ciałem.
Ulokowana w rejonie sakralnym/genitalnym
czakra swadhiśthana kojarzona jest z instynktem twórczym i pragnieniem przy-
jemności. Odpowiada ona za dążenie do znalezienia osobistej życiowej drogi i za
zaufanie, jakim obdarzamy własną wyjątkową kreatywność.
Aby poprawnie wykonać tą mudrę, musisz mieć dobrze rozciągnięte palce.
Jeśli złożenie dłoni w odpowiedni układ przychodzi ci z trudnością, rozgrzej się
wykonując ćwiczenia z rozdziału pierwszego.
Uwaga: Unikać praktykowania w przypadku ciąży.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Trzymaj dłonie równolegle do
siebie. Skrzyżuj środkowe palce z palcem wskazującym tej samej ręki. Zegnij
serdeczne i małe palce, a następnie spleć je ze sobą. Połącz ze sobą końce palców
wskazujących. Zetknij końce kciuków i środkowych palców tej samej ręki. Jak
najbardziej zbliż do siebie boki kciuków; postaraj się je połączyć. Połóż tak złożo-
ne dłonie na podołku z kciukami zwróconymi do góry. Utrzymaj pozycję przez
3 minuty, stopniowo wydłużając ten czas do 30 minut.

JAK TO DZIAŁA
Rozpoczynamy, krzyżując środkowe (eter) i wskazujące (żywioł powietrza) palce
w geście będącym symbolem życzenia. Splatając palce serdeczne (ziemia) i małe
(woda), wprowadzamy do naszej wizji stabilność, korzystając z pomocy wszyst-
kich żywiołów, aby nasze sny stały się rzeczywistością.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: BY CZERPAĆ Z MUDRY JESZCZE WIĘCEJ KORZY-

ŚCI, ZAMKNIJ OCZY I W MYŚLACH POWTARZAJ MANTRĘ CZAKRY SWADHIŚTHANY:
„WAM”. DŁONIE ZŁÓŻ W POZYCJI POWYŻSZEJ MUDRY.

116

66560049290899
66
 MUDRA SWADHIŚTHANA
W PRAKTYCE MEDYTACJI
Medytacja swadhiśthany: Medytacja czakry sakralnej

Niezależnie od tego, czy „rodzisz” dziecko, jakiś projekt, czy dzieło całego życia,
masz do czynienia z energią czakry sakralnej. Medytacja swadhiśthany pomaga
w odblokowaniu i zrównoważeniu tej energii. Utrzymując pozycję mudry, odzy-
skujesz świadomość płynności i wdzięku charakteryzujących twoje twórcze dzia-
łania, jak również uczysz się akceptować i adaptować do zachodzących zmian.
Nie krępuj się ze zmianą zamieszczonych przysiąg – powinny one odpowiadać
twoim własnym potrzebom i zamierzeniom.
1. Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Upewnij się, że masz wypro-
stowane plecy. Nieznacznie unieś mostek w celu uzyskania większej swobody
oddechu. Ściągnij do siebie łopatki, a następnie postaraj się wypchnąć je
do dołu. Ramiona powinny pozostać rozluźnione. Zamknij usta i oddychaj
powoli nosem.
2. Złóż dłonie w pozycję mudry swadhiśthany i połóż je na po-
dołku, z kciukami zwróconymi do góry. Jeśli wyda ci się to
wygodniejsze, pod dłonie podłóż niewielką poduszkę. Trzy-
maj ręce blisko tułowia i skup uwagę na rejonie bioder.
3. Teraz zamknij oczy. Możesz siedzieć w takiej pozycji do 30
minut, powtarzając w myślach jedną z następujących
przysiąg: „ufam sobie, podążając za marzeniami”,
„przestaję czuć się niegodnie/nieatrakcyjnie/niewła-
ściwie”, „jestem otwarty na pozytywną zmianę”,
„dzisiaj pozwolę wydarzeniom zachodzić, bez mar-
twienia się konsekwencjami”, „zmieniam się i przy-
stosowuję do sytuacji, bez wyrzekania się własnych
wartości”.
4. Po skończonym ćwiczeniu otwórz oczy. Rozluźnij
i delikatnie rozruszaj dłonie, wykonując krążenia
nadgarstków. Weź 2–3 głębokie wdechy i wstań.

117

66560049290899
66
MUDRA MAHATRIKA
Gest wielkiego trójkąta

Sanskryckie słowo maha znaczy „wielki”,

natomiast trika oznacza „trójkąt”. Mudra ta
stosowana jest w tradycyjnej medycynie in-
dyjskiej, ajurwedzie, w celu energetycznego
uzdrowienia rejonu miednicy. Jako że poma-
ga ona w regulacji cyklu miesiączkowego i łagodzi bóle związane z krwawieniem,
jest ona szczególnie zalecana kobietom.
Mudra mahatrika jest skutecznym narzędziem w walce z niepłodnością i im-
potencją. Regularna praktyka uwalnia tłumione emocje, szczególnie te związane
traumą spowodowaną wykorzystywaniem.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). W praktyce używamy obu dłoni.
Wyprostuj małe palce i zetknij ich końce. Przyłóż końce kciuków i palców wska-
zujących tej samej ręki, a następnie połącz wszystkie cztery palce. Palce środko-
we i serdeczne powinny być w miarę proste i rozluźnione. Obróć lekko dłonie,
tak by palce środkowe, serdeczne i małe skierowały się do dołu. Utrzymaj taką
pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie końcówek obu małych palców pozytywnie wpływa na równowagę
żywiołu wody kojarzonym z rejonem sakralnym ciała. Zachęca to do zdrowego
wyrażania emocji i łagodzi bóle menstruacyjne. Zwróć uwagę, że trójkąt utwo-
rzony przez pozostałe palce zbliżony jest kształtem do miednicy.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: W CELU UŚMIERZENIA BÓLU, USIĄDŹ

Z DŁOŃMI ZŁOŻONYMI W POZYCJI MUDRY MAHATRIKA. ZAMKNIJ OCZY I SKUP
UWAGĘ NA ODDECHU. PODCZAS WDECHU MYŚLAMI WYSYŁAJ ENERGIĘ W KIERUN-
KU DOLNEJ CZĘŚCI PLECÓW. WYPUSZCZAJĄC POWIETRZE, POZBĄDŹ SIĘ NAPIĘ-
CIA Z CAŁEGO CIAŁA.

118

66560049290899
66
 MUDRA MAHATRIKA
W PRAKTYCE JOGI
Badha-konasana: Poza połączonych kątów

Efektywność mudry Mahatrika w uwalnianiu zablokowanej energii miednicy

zwiększy się, jeśli będziesz ją praktykował, siedząc w opisanej poniżej pozycji
jogi. To ćwiczenie stymuluje czakrę sakralną (umiejscowioną pośrodku odcinka
lędźwiowego), która rządzi płynami ustrojowymi ciała. Odpowiada ona również
za utrzymanie właściwego poziomu wilgoci w organizmie oraz odpowiedniej
rzadkości krwi.
1. Usiądź na podłodze lub na sofie i zdejmij buty. Zegnij kolana i złącz ze sobą
podeszwy stóp. Pozwól kolanom przechylić się na boki, opuszczając je do
podłogi. Jeśli poczujesz w nich ból lub nie dotkną one ziemi, podłóż pod
nie poduszki.
2. Złóż dłonie w pozycje mudry mahatrika. Teraz obróć je tak, by palce środ-
kowe, serdeczne i małe skierowały się do dołu. Nadgarstki umieść na we-
wnętrznej stronie ud.
3. Zamknij oczy i oddychaj spokojnie przez nos. Wyobraź
sobie, jak z każdym wydechem uwalnia się energia
uwięziona w obszarze miednicy.
4. Utrzymaj taką pozycję przynajmniej 30 sekund, stop-
niowo wydłużając ten czas do 7 minut. Praktykuj trzy
razy dziennie lub w chwilach, gdy poczujesz taką
potrzebę.
5. Po skończonym ćwiczeniu otwórz oczy. Roz-
luźnij i delikatnie rozruszaj dłonie, wykonu-
jąc krążenia nadgarstków. Weź 2–3 głębokie
wdechy i wstań.

119

66560049290899
66
MUDRA ŚAKTI
Gest natury mocy

Śakti jest indyjską personifikacją energii, wy-

obrażaną jako bogini dzierżąca w dłoniach
całą moc wszechświata. Praktykowanie jej
mudry zaprowadzi cię do źródła energetycz-
nego wsparcia, które rozwinie w tobie ela-
styczność oraz umiejętność przystosowywania się do zmiennych warunków. Po-
maga ona również zachować zdrowie układu moczowego i rozrodczego, kierując
w ten rejon dobroczynną pranę. Mudra Śakti pozytywnie wpływa na równowagę
energetyczną czakry sakralnej i podstawy. Dzięki czemu możesz płynąć z prądem
wydarzeń, nie rezygnując tym samym ze stabilizacji.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Zetknij końce małych palców,
a następnie to samo zrób z palcami serdecznymi. Resztę palców zaciśnij w pięści,
kciuki chowając do wnętrza dłoni. Obróć dłonie tak, by palce serdeczne i małe
skierowały się lekko do dołu. Połóż dłonie na brzuchu; rozluźnij barki i ramiona.
Utrzymaj taką pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj
w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie końcówek małych (woda) i serdecznych (ziemia) palców pozytyw-
nie wpływa na równowagę żywiołu wody i ziemi. Właśnie te elementy wchodzą
w skład kapha doszy (patrz strony 21–22) i dlatego jest to doskonała mudra
dla osób wykazujących objawy braku równowagi tej formy energii. Skierowanie
palców do ziemi ułatwia przemieszczanie się aparny w kierunku dolnym, uwal-
niając cię od tego, czego już nie potrzebujesz.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: TRZYMAJĄC DŁONIE W POZYCJI

MUDRY ŚAKTI, WYOBRAŹ SOBIE, ŻE ODDYCHASZ PRZEZ WSZYSTKIE PORY SKÓRY,
KTÓRA STAJE SIĘ ZASYSAJĄCYM POWIETRZE, DYNAMICZNYM NARZĄDEM CIAŁA.
ROBIĄC WDECH, POCZUJ LEKKIE ROZSZERZENIE, JAK GDYBY WNIKAJĄCE POWIE-
TRZE ZWIĘKSZAŁO TWOJĄ OBJĘTOŚĆ. PODCZAS WYDECHU POCZUJ, JAK PRZEZ
MILIONY PORÓW OPUSZCZAJĄ CIĘ TOKSYNY I NEGATYWNA ENERGIA.

120

66560049290899
66
 MUDRA ŚAKTI
W PRAKTYCE JOGI
Gomukasana: Poza krowiej głowy

Siedzenie ze skrzyżowanymi nogami w tej pozie jest doskonałym sposobem na

czerpanie jeszcze większych korzyści z praktyki mudry Śakti. Zasada działania
jest bardzo prosta – pozycja kieruje energię w rejon miednicy. Taki układ nóg
kojarzony jest zwykle z ćwiczeniem ramion zamieszczonym na stronie 33, które
pomaga usunąć napięcie z okolic karku i barków. Współdziałając z mudrą Śakti,
działa on bardziej na region sakralny, przynosząc korzyści czakrze swadhiśthanie.

1. Rozłóż na podłodze matę lub złożony koc. Uklęknij, a następnie zegnij jed-
no z kolan i połóż je na szczycie drugiego. Usiądź na poduszce lub wałku
sytuując się pomiędzy stopami.
2. Złóż dłonie w pozycji mudry Śakti i połóż je na górnym kolanie.
3. Zamknij oczy i oddychaj głęboko. Wyobraź sobie,
że kierujesz oddech w dół regionu sakralnego
(środek dolnej części pleców). Teraz wstrzy-
maj oddech na moment.
4. Robiąc wydech, zwizualizuj sobie własny od-
dech jako unoszącą się mgłę, która oczyszcza
cię ze wszystkich umysłowych i emocjonal-
nych toksyn.
5. Powtarzaj ćwiczenie przez 5–10 mi-
nut dziennie.
6. Po skończonym ćwiczeniu otwórz
oczy. Rozluźnij i delikatnie rozru-
szaj dłonie, wykonując krążenia
nadgarstków. Weź 2–3 głębokie
wdechy i wstań.

121

66560049290899
66
MUDRA KILAKA
Klucz do dobrego zdrowia

Kiedy coś cię trapi i nie daje spokoju, zwróć

się o wsparcie do tej mudry. W języku san-
skryckim słowo kilaka odnosi się do wska-
zówki będącej pomocą w rozwiązaniu mi-
stycznej zagadki. W tradycji jogi nauczyciel
inicjuje ucznia, dając mu kilakę – na przykład pod postacią mantry i sposobu
jej recytacji.
Praktykuj mudrę Kilakę dla uzyskania emocjonalnego wsparcia i utrzymania
równowagi. Wzmacniając żywioł wody, zwiększa ona poczucie bezpieczeństwa,
co ułatwia nawiązywanie intymnych relacji i bliskich znajomości.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Na wysokości mostka zbliż do
siebie zewnętrzne strony dłoni. Spleć ze sobą małe palce, a następnie połącz końce
kciuków z opuszkami palców wskazujących i środkowych tej samej ręki. Palce ser-
deczne powinny być w miarę wyprostowane i skierowane w górę. Utrzymaj taką
pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Splecenie małych palców (woda) i jednoczesne połączenie różnych żywiołów (re-
prezentowanych przez kciuki i pozostałe palce) przywołuje na myśl związek Śiwy
(świadomość) z Śakti (zasada twórcza) – unia męskiego (ha) i żeńskiego (tha)
pierwiastka hatha jogi. Taki układ zapewnia wsparcie oraz równowagę.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: UTRZYMUJĄC POZYCJĘ MUDRY, ZAMKNIJ

OCZY I POMYŚL O WŁASNYM UMYŚLE JAKO O STAWIE. ZWRÓĆ UWAGĘ NA FALE
(MYŚLI) POJAWIAJĄCE SIĘ I ZNIKAJĄCE NA JEGO TAFLI. NIE STARAJ SIĘ ICH WY-
GŁADZAĆ – PO PROSTU ODDYCHAJ SPOKOJNIE I OBSERWUJ JAK TWÓJ UMYSŁ/
STAW SIĘ USPOKAJA. SIEDŹ W TAKIM STANIE 15–45 MINUT DZIENNIE. RÓWNIEŻ,
GDY CZUJESZ MENTALNE ZMĘCZENIE LUB NAPOTKASZ NA SWOJEJ DRODZE JAKIŚ
PROBLEM, TA WIZUALIZACJA PRZYNIESIE CI ULGĘ.

122

66560049290899
66
 MUDRA KARANA
Gest narzędzia

W sanskrycie karana oznacza nie tylko „na-

rzędzie” lub „instrument”, ale także „ciało
jako narzędzie wytwarzające karmę” – kon-
sekwencje naszych działań. Możesz posłużyć
się tą mudrą jak instrumentem oczyszczają-
cym wewnętrzne korytarze ciała, jak również w celu uporządkowania przestrzeni,
w której żyjesz. W sferze fizycznej, uwalnia ona organizm z toksyn. Działa także
wzmacniająco na układ wydalania moczu oraz nerki. Praktykując ją w domu
lub w miejscu pracy, energetycznie oczyścisz przestrzeń wokół siebie, wykonując
w tym celu dynamiczny rytuał medytacji z kadzidłem (szczegóły poniżej).

JAK TO ZROBIĆ
Możesz praktykować w dowolnej pozycji. Użyj tylko prawej ręki. Zegnij środ-
kowy i serdeczny palec, a następnie przyciśnij je do wnętrza dłoni kciukiem.
Pozostałe palce powinny być dość wyprostowane, ale rozluźnione. Utrzymaj taką
pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Nacisk wywierany na paznokcie środkowego i serdecznego palca redukuje wpły-
wy żywiołów eteru (zamknięta przestrzeń) i ziemi (stabilizacja). Jednocześnie,
przez wyprostowanie palca wskazującego i małego, uwalniasz oczyszczającą moc
wody i możesz poczuć, jak żywioł powietrza rozszerza twoje energetyczne ciało.

»» TOWARZYSZĄCA MEDYTACJA: W LEWEJ DŁONI TRZYMAJ ODROBINĘ KADZIDŁA

Z SZAŁWII, OLIBANUM LUB DRZEWA SANDAŁOWEGO. PRAWĄ DŁOŃ ZŁÓŻ W PO-
ZYCJĘ MUDRY KARANY. W SKUPIENIU OBEJDŹ POMIESZCZENIE, W KTÓRYM SIĘ
ZNAJDUJESZ, OBRACAJĄC POWOLI DŁONIE W KIERUNKU ZGODNYM ZE WSKA-
ZÓWKAMI ZEGARA. ZWRÓĆ SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ NA KĄTY. DZIĘKI TEMU UWOL-
NISZ SIĘ OD NIERUCHOMEJ, NEGATYWNEJ ENERGII.

123

66560049290899
66
MUDRA KURMA
Gest żółwia

W sanskrycie kurma to słowo oznaczające

„żółwia” – zwierzę wodne, które swobodnie
porusza się również na lądzie. Kojarzy się
ono z osobą posiadającą umiejętności przy-
stosowywania się i adaptacji, potrafiącą wy-
cofać się w sytuacji zagrożenia. Jeden ze znanych hinduskich mitów opowiada,
jak Wisznu przybrał formę żółwia, aby uchronić świat przed negatywną energią.
Działanie opisywanej mudry polega na praktyce pratjahary – wycofaniu ener-
gii mentalnej ze zmysłów. Można ją porównać do zamykania okien w chłodny
dzień, aby zaoszczędzić na ogrzewaniu. Zmniejszanie aktywności zmysłów po-
zwala na zachowanie rezerw energii, która zazwyczaj przeznaczana jest na pod-
trzymywanie kontaktu z zewnętrznym światem.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Każda dłoń przybiera
inną pozycję:
Dłoń prawa – zegnij mocno środkowy, serdeczny i mały palec; dłoń skieruj
wnętrzem do góry
Dłoń lewa – zegnij środkowy i serdeczny palec; dłoń skieruj wnętrzem do dołu
Rozprostuj prawy kciuk i przyłóż go opuszkiem do lewego nadgarstka. Połącz
końce prawego palca wskazującego i lewego kciuka. Następnie zetknij ze sobą
koniuszek prawego małego palca i lewy palec wskazujący. Utrzymaj taką pozycję
przez 30 minut, raz lub dwa razy dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Złożenie rąk w ten skomplikowany układ zablokowuje ukierunkowany na ze-
wnątrz ruch zmysłów. Innymi słowy praktykujesz w ten sposób pratjaharę.

»» TOWARZYSZĄCY EKSPERYMENT: W ZATŁOCZONYM MIEJSCU Z PRZEWAGĄ NE-

GATYWNEJ ENERGII LUB W TOWARZYSTWIE ABSORBUJĄCYCH UWAGĘ LUDZI ZŁÓŻ
DŁONIE W POZYCJĘ MUDRY KURMY. NASTĘPNIE ZAMKNIJ OCZY (JEŚLI MOŻESZ)
I ODDYCHAJ SWOBODNIE. SKUP SIĘ NA ODGŁOSACH, KTÓRE WYDAJESZ, ODDY-
CHAJĄC – DZIĘKI TEMU DŹWIĘKI OTOCZENIA NIE BĘDĄ CIĘ ROZPRASZAĆ.

124

66560049290899
66
 MUDRA JONI
Gest pieczęci bogini

Sanskryckie słowo joni może oznaczać „pie-

częć”, „miejsce spoczynku”, „łono”, „źródło”,
„skład” lub „naczynie” – jest to abstrakcyjny
odpowiednik Śakti, dynamicznej żeńskiej
siły natury. Gest ten często łączony jest
z praktyką trzymania kamienia linga (pasywna, obserwująca świadomość). Wy-
konywanie mudry Joni równoważy przeciwstawne lecz komplementarne moce
umysłu, w szczególności te powiązane z dwiema półkulami mózgu. W stanie
medytacji gest ten stabilizuje ciało i umysł, a także prowadzi do rozwinięcia kon-
centracji i wewnętrznego skupienia. Mudra Joni zawraca ulatującą na zewnątrz
pranę z powrotem w głąb ciała. Intensyfikuje ona również dolny przepływ apany
– subtelnej energii odpowiedzialnej za oczyszczanie ciała, umysłu i emocji.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Spleć luźno palce dłoni, a na-
stępnie wyprostuj kciuki i palce wskazujące. Zetknij ze sobą opuszki kciuków
i skieruj je w górę. Teraz połącz razem palce wskazujące i przechyl je do dołu.
Połóż dłonie na podołku. Utrzymaj taką pozycję do momentu, gdy stanie się to
niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki spleceniu palców, energie dłoni lewej i prawej mogą nawiązać lepszy kon-
takt. Połączenie kciuków i palców wskazujących z równoczesnym skierowaniem
ich do dołu stymuluje dolny przepływ oczyszczającej apany. Wskazywanie kciu-
kami góry intensyfikuje górny przepływ uzdrawiającej prany.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „MOJE PALCE STAJĄ SIĘ CIEPŁE, GDY FORMUJĄ ZA-
RYS TEJ MUDRY. UMYSŁ JEST CAŁKOWICIE SKUPIONY NA TRÓJKĄCIE ZŁOŻONYM
Z DŁONI. CZUJĘ, JAKBY ENERGIA MOJEGO CIAŁA BYŁA ZASYSANA W GŁĄB PRZE-
STRZENI POMIĘDZY PALCAMI”.

125

66560049290899
66
MUDRA MASIKI
Gest comiesięcznej ulgi

W tradycji kinezjologii mudra ta wykorzysty-

wana jest do łagodzenia comiesięcznych bó-
lów i skurczów menstruacyjnych. Przywraca
ona równowagę i przynosi ulgę całemu ciału.
Dzięki niej pozbędziesz się zatorów w obrę-
bie czakry sakralnej, które mogą być energetyczną przyczyną fizycznego bólu.
Mudrę Masiki można praktykować profilaktycznie lub w chwilach nagłej potrze-
by. Jeśli chcesz uchronić się od złego samopoczucia, zacznij wykonywać opisywa-
ną mudrę kilka dni przed miesiączką. Jest to szczególnie zalecane, jeśli cierpisz na
syndrom napięcia przedmiesiączkowego. W przypadku wystąpienia dotkliwych
bólów, skurczów i ogólnego dyskomfortu, złóż dłonie w pozycji mudry na 10
minut. Możesz sobie ulżyć w ten sposób nawet do czterech razy dziennie, robiąc
przynajmniej 25-minutowe przerwy pomiędzy sesjami.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub się połóż. Każda
dłoń przybiera inną pozycję:
Dłoń prawa – przyłóż koniec kciuka do bocznej krawędzi paznokcia palca
serdecznego
Dłoń lewa – połącz razem końcówki kciuka i małego palca
Utrzymuj taką pozycję przez 3 minuty dwa razy dziennie. Rób przynajmniej
25-minutowe przerwy pomiędzy sesjami.

JAK TO DZIAŁA
Układ prawej dłoni z kciukiem dotykającym paznokcia palca serdecznego
zmniejsza wpływ żywiołu ziemi, który może być odpowiedzialny za odczuwa-
nie bólu. W przypadku lewej ręki, połączenie kciuka i małego palca równoważy
energię żywiołu wody.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „ZAUWAŻYŁAM, ŻE REGULARNA PRAKTYKA MUDRY

MASIKI (SZCZEGÓLNIE W POZYCJI DZIECKA – BALASANA) NIE TYLKO ŁAGODZI
SKURCZE MENSTRUACYJNE, ALE TAKŻE POMAGA W WALCE Z BEZSENNOŚCIĄ”.

126

66560049290899
66
 MUDRA MASIKI
W PRAKTYCE JOGI
Balasana: pozycja dziecka

Wielu praktykujących przyznaje, że mudra Masiki nabiera efektywności, jeśli

jest wykonywana w pozycji dziecka (z pochyleniem do przodu i położeniem
brzucha na udach). Takie połączenie pomaga się uspokoić i rozwija odmładzają-
cą zdolność do odrzucania, kojarzoną zazwyczaj z apaną – naszym oczyszczają-
cym oddechem.
1. Połóż na podłodze matę lub złożony koc. Uklęknij ze złączonymi kolanami
i stopami albo rozłóż kolana w lekkim rozkroku, jeśli jest ci tak wygodniej.
Następnie usiądź pewnie na piętach.
2. Zacznij powoli pochylać się do przodu, aż dotkniesz czołem ziemi. Jeśli
chcesz, podłóż pod głowę poduszkę.
3. Wyciągnij ręce na podłodze przed sobą i złóż dłonie w pozycję mudry Masi-
ki. Teraz zamknij oczy i wyczuj własny oddech w okolicy miednicy.
4. Utrzymaj taką pozycję przynajmniej przez pięć wydechów, stopniowo wy-
dłużając ten czas do 25 i więcej.
5. Po skończonym ćwiczeniu otwórz oczy. Powoli podnieś tułów, wracając do
pozycji klęczącej. Teraz rozluźnij i delikatnie rozruszaj dłonie, wykonując
krążenia nadgarstków. Weź 2–3 głębokie wdechy i wstań.

127

66560049290899
66
MUDRA MATSJA
Gest ryby

Mudra ta uaktywnia potencjał ciała do sa-

moleczenia. Dzięki stymulacji żywiołu wody,
jest ona w stanie poprawić gibkość i rozluź-
nić mięśnie, a także pomóc z odpowiednim
nawodnieniem organizmu, orzeźwiając ciało
oraz umysł. Wykonuj mudrę Matsję, jeśli chcesz zwiększyć swoją fizyczną oraz
umysłową elastyczność. Jest ona szczególnie zalecana osobom praktykującym
asany jogi. Nazwa mudry wywodzi się od ryby (matsja), która przypadkiem
usłyszała rozmowę Śiwy i jego żony Parwati. Hinduski bóg rozprawiał nad stru-
mykiem o wynalezionej przez siebie praktyce wyzwolenia uśpionego w każdej
osobie ukrytego potencjału. Kiedy ryba wyjawiła sekret człowiekowi imieniem
Masjendranath, stał on się pierwszym nauczycielem hatha jogi. Jego nauczania
są po dziś dzień stosowane przez praktykujących.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Połóż wyprostowa-
ną prawą dłoń na wierzchu lewej dłoni. Wyciągnij kciuki na boki i wyrównaj
względem siebie pozostałe palce. Utrzymuj taką pozycję przez 2–3 minuty. Aby
zwiększyć efektywność mudry, wykonuj krążenia kciuków zgodnie z ruchem
wskazówek zegara. Zauważ, że teraz twoje dłonie przypominają płynącą rybę.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki złączeniu dłoni z jednoczesnym wysunięciem żywiołu ognia (kciuki) na
boki, intensyfikujesz działanie przeciwstawnego elementu, wody. Rozwija to we-
wnętrzny spokój i zwiększa fizyczną gibkość.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: USIĄDŹ NA PODŁODZE ZE ZŁĄCZONYMI NOGA-

MI. WYCIĄGNIJ DOBRZE CAŁE CIAŁO. ABY DAĆ OPARCIE GÓRNEJ CZĘŚCI PLE-
CÓW I GŁOWIE, UMIEŚĆ ZA SOBĄ WAŁEK LUB ZROLOWANY KOC. TERAZ MOŻESZ
SIĘ POŁOŻYĆ. WYPROSTUJ RAMIONA, KŁADĄC JE NA TUŁOWIU. DŁONIE ZŁÓŻ
W UKŁAD MUDRY MATSJA. UTRZYMAJ TAKĄ POZYCJĘ 3–5 MINUT.

128

66560049290899
66
 MUDRA MAKARA
Gest krokodyla

Według tradycji indyjskiej, makara jest

stworzeniem mitologicznym o ciele kroko-
dyla i ogonie ryby (czasami węża lub pawia).
Nosi on na grzbiecie boginię Ganga, która
jest personifikacją rzeki Ganges. Krokodyle
znane są ze swojej zdolności do pozostawania przez długi okres w stanie zupełne-
go bezruchu, by następnie rzucić się w oka mgnieniu na zdobycz, błyskawicznie
zmieniając rezerwy energetyczne w działanie.
Jeśli masz trudności z oszacowaniem i użytkowaniem własnych zapasów ener-
gii, czujesz się sfrustrowany i depresyjny albo cierpisz na nadmiar obowiązków,
ta mudra będzie ci pomocą i ukojeniem. Dzięki niej uspokoisz nerwy, pozbę-
dziesz się worków pod oczami i wzmocnisz nerki.

JAK TO ZROBIĆ
Możesz ćwiczyć w każdej pozycji. Zetknij koniec lewego kciuka z końcówką pal-
ca serdecznego tej samej dłoni. Włóż prawy kciuk pomiędzy serdeczny i mały
palec lewej ręki, a następnie dotknij końcem podstawy lewego kciuka. Prawą
dłonią obejmij wierzch lewej dłoni. Utrzymuj taką pozycję 5–10 minut trzy razy
dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Dotknięcie lewym kciukiem palca serdecznego pozytywnie wpływa na równo-
wagę żywiołów ognia i powietrza, w działaniu przypominając mudrę Dhjanę
(patrz strona 54). Prawy kciuk zmniejsza „nagrzanie” sytuacji, stymulując żywio-
ły ziemi i wody kojarzone z palcem serdecznym i małym.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: ABY ZWIĘKSZYĆ EFEKTYWNOŚĆ MUDRY MA-

KARY, ĆWICZ W POBLIŻU WODY. MOŻESZ TEŻ ZAMKNĄĆ OCZY I WYOBRAZIĆ
SOBIE ZBIORNIK WODNY. ODDYCHAJ GŁĘBOKO, SKŁADAJĄC DŁONIE W ODPO-
WIEDNIĄ POZYCJĘ I WIZUALIZUJĄC SOBIE SZCZEGÓŁY KRAJOBRAZU.

129

66560049290899
66
66560049290899
66
 7
MUDRY UMYSŁU
ZWIĘKSZ KONCENTRACJĘ I JASNOŚĆ UMYSŁU

Część dłoni: dłoń

Żywioł: umysł
Czakra: trzeciego oka
Sfera fizyczna: ogólna władza nad ciałem i zmysłami
Sfera emocjonalna: koncentracja, intuicja, inteligencja, wnikliwość

„Joga jest to powściągnięcie zjawisk świadomości”.

Patandźali, Jogasutry

66560049290899
66
 WPROWADZENIE DO MUDR UMYSŁU

Według filozofii indyjskiej, dłonie jako całość kojarzone są z umysłem i z cza-

krą anja ulokowaną pośrodku czoła. Dłonie rządzą palcami i związanymi z nimi
pięcioma żywiołami, tak jak umysł, który kieruje działaniami oraz podległymi
sobie zmysłami. Intelekt jest ponad władzą żywiołów – to on kontroluje pięć
elementów naszego ciała. Dzięki praktykowaniu mudr tego rozdziału twój umysł
odzyska jasność i równowagę, a zmysły nabiorą ostrości.
Język sanskrycki określa umysł słowem czitta, które oznacza „indywidualną
świadomość”. Ten termin obejmuje zarówno inteligencję, uczucia, myśli, wspo-
mnienia i marzenia, jak również świadomość i podświadomość. Czitta – umysł –
może być porównana do stawu, na którego tafli bez końca pojawiają się i znikają
fale. Czasem są to delikatne pofałdowania, a czasem burzliwe i spienione bałwany.
Kiedy tafla wody się uspokaja, dno jest dobrze widoczne. Podobnie jest z umy-
słem: kiedy zakłócenia znikają – na przykład dzięki praktyce odpowiednich mudr
– intelekt nabiera ostrości i spokoju, a życie może być w zgodzie z samym sobą.
Niektóre z mudr tego rozdziału wykonywane są przez złączenie obu dłoni. Taka
pozycja pomaga zachować równowagę pomiędzy racjonalnym, logicznym rozumo-
waniem, kojarzonym z lewą półkulą mózgu, a intuicyjnym i nielinearnym myśle-
niem prawej półkuli. Dzięki temu wzmocnisz zarówno koncentrację, dyscyplinę
mentalną i abstrakcyjne myślenie, jak również intuicję, wyobraźnię, instynkt oraz
rozumienie znaków i symboli. Inne mudry pozytywnie wpływają na połączenia neu-
ronowe w mózgu, rozwijając pamięć i pozwalając lepiej przypisać imiona do twarzy.
Mudry wywierające nacisk na dłonie mogą – w zależności od użytego palca –
poprawić samopoczucie, koncentrację oraz skupienie podczas medytacji. Jedno-
cześnie, złagodzić mogą one wiele niedomagań typu: roztargnienia lub mglisto-
ści umysłu, słabej pamięci, migren i bezsenności. Wiele z tych mudr z łatwością
można praktykować w pracy, poprawiając tym samym własną efektywność.
Dłonie wykazują silny związek z czakrą anja, nazywaną często „trzecim okiem” lub
„okiem umysłu”. Pełni ona rolę centrum dowodzenia ciała subtelnego. Innymi słowy, jest
to twój wewnętrzny instrument sprawujący kontrolę nad pięcioma zmysłami, pozostały-
mi czakrami oraz podłączonych do nich systemem kanałów nadi (patrz strony 17–18).
W sferze fizycznej czakra trzeciego oka zarządza funkcjonowaniem oczu, uszu,
nosa oraz regionem podstawy czaszki. Zator lub brak równowagi w obrębie tego
ważnego węzła może powodować objawy obejmujące problemy z widzeniem,
bóle i zawroty głowy oraz zapalenie zatok. Praktykując mudry tego rozdziału,
możesz uchronić się przed wieloma wymienionymi dolegliwościami.

132

66560049290899
66
 W sferze emocjonalnej mudry umysłu wzmacniają intuicję i zapewniają wyraźny
wgląd na własne przeznaczenie. Dzięki nim staniesz się osobą obdarzoną darem wy-
obraźni, mającą możliwość myślenia zarówno symbolicznego, jak i literalnego. Do-
datkowo praktyka mudr umysłu jest doskonałym sposobem na rozwój determinacji,
stawienie czoła przeszkodom i lękom, a także okiełznanie nadaktywnego umysłu.
Wewnątrz dłoni znajdują się również pomniejsze czakry – czakry dłoni. Sty-
mulowanie ich przez złączenie razem rąk przynosi nam natychmiastową ulgę
i poczucie szczęścia. Zwróć uwagę, że kiedy odczuwamy przypływ radości lub
coś nas rozweseliło, instynktownie klaszczemy w dłonie. Mam nadzieję, że dzię-
ki praktykowaniu mudr tego rozdziału twoje dłonie będą się częściej spotykać,
przynosząc ci radość i wyrażając spokój oraz zadowolenie.

Mudry umysłu w skrócie

Mudra Korzyść Strona
Adźńa Pomaga w robieniu planów na przyszłość 138
Nirwana Przezwycięża opór przed zmianą; rozwija współczucie 139
Bhajrawa Wspiera pokojowe rozwiązania; jest pomocą przy medytacji 140
Buduje wiarę w samego siebie i odwagę; pomaga zmie-
Ganeszy rzyć się z trudną sytuacją; rozwija współczucie i szacunek 141
dla innych
Zmniejsza poziom stresu; równoważy energię ciała; po-
Namaskar 142
zwala skupić się wewnętrznie
Rozwija wdzięczność, współczucie i szczodrość; zwalcza
Andźali chciwość; obniża ciśnienie krwi; stabilizuje działanie pro- 143
cesów trawiennych
Wspiera nieustraszoną postawę potrafiącą inspirować
Abhaja 144
innych
Pozwala przebaczać; naucza skupienia; dzięki niej odkry-
Warada 145
jesz nowe perspektywy
Uścisk dłoni
Promuje przyjaźń; zachęca innych do otwartości 146
jako mudra
Wzmacnia pamięć i intuicję; pozytywnie wpływa na zdol-
Hakini 148
ności intelektualne
Znajduje kompromis pomiędzy myśleniem intuicyjnym a ra-
Samasti 149
cjonalnym; rozwija zdolności komunikacyjne
Uśmierza bóle głowy i zatok; zmniejsza napięcie; pomaga
Maha-sirsia 150
okiełznać nadaktywny umysł
Poprawia ogólne samopoczucie, łagodząc objawy
Mandala chorób i niedomagań; zabezpiecza przed negatywną 151
energią
Muśti Uwalnia z frustracji; chroni serce; zmniejsza ciśnienie krwi 152

133

66560049290899
66
UAKTYWNIENIE CZAKR DŁONI
Uwrażliwianie rąk

Co robisz, kiedy uderzysz się łokciem albo

kolanem, lub gdy odczuwasz ból i zmęcze-
nie? Instynktownie rozcierasz dłonią bolące
miejsce. Nawet się nad tym nie zastanawia-
jąc, wykorzystujesz energetyczne węzły rąk
do stymulacji przepływu uzdrawiającej energii. To ćwiczenie pomaga uwrażliwić
dłonie przez aktywację ich pomniejszych czakr. Dzięki wytrwałej praktyce bę-
dziesz w stanie doświadczać energii na dużo subtelniejszym poziomie, a nawet
wysyłać uzdrawiającą pranę do konkretnych części własnego ciała i innym.
Olejki używane w opisanym niżej masażu rozwijają zdolność do współczu-
cia. Uwrażliwią cię one na energię innych ludzi i pomogą ci pocieszyć bliskich
w chwilach smutku i żałoby.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Przytrzymaj jedną rękę nad dru-
gą. Następnie zacznij delikatnie uciskać kciukiem wnętrze przeciwległej dłoni.
Wyczuj położenie czakr dłoni i zwróć uwagę na własne odczucia. Utrzymaj taką
pozycję 3–5 minut. Teraz zamień dłonie i powtórz ćwiczenie.

JAK TO DZIAŁA
Niebędące właściwie mudrą ćwiczenie uwrażliwia dłonie i dobrze przygotowuje
do praktykowania zamieszczonych w tym rozdziale układów.

»» TOWARZYSZĄCY MASAŻ: WYKONAJ ĆWICZENIE, WMASOWUJĄC W DŁONIE

ODROBINĘ OLEJKU ZE SŁODKICH MIGDAŁÓW LUB OLIWY ZAWIERAJĄCEJ KROPLĘ
OLEJKÓW ETERYCZNYCH RÓŻY (PRZEKAZUJE ENERGIĘ MIŁOŚCI I SPOKOJU), ME-
LISY (STABILIZUJE SIŁĘ WOLI I WSPÓŁCZUCIE) LUB LAWENDY (ZWIĘKSZA EMPATIĘ).

134

66560049290899
66
 UWRAŻLIWIANIE RĄK
W PRAKTYCE RUCHOWEJ
Dotknięcie kuli subtelnej energii

To ćwiczenie pogłębia uwrażliwienie dłoni, jak również zaznajamia z umiejętno-

ścią do doświadczania i przekazywania energii. Nie pomyl wyczuwalnej subtelnej
energii z ciepłem własnego ciała – porównać ją można do pola magnetycznego
obecnego w przestrzeni pomiędzy dłońmi.
Aby uspokoić rozbiegany umysł, język przyłóż płasko do podniebienia. Pomo-
że ci to poprawnie wykonać ćwiczenie.
1. Siedząc lub stojąc, wyciągnij przed siebie ręce. Trzymaj je równolegle do
podłoża; łokcie powinny być proste. Przekręć ramię tak, by jedna dłoń skie-
rowana była wnętrzem do góry, a druga do dołu.
2. Zamknij usta i przyłóż koniuszek języka do grzbietu podniebienia twar-
dego. Powinien się on tam znajdować w trakcie wykonywania ćwiczenia.
Oddychaj nosem.
3. Naprzemiennie zaciskaj pięści i rozluźniaj dłonie. Powtórz ten punkt 20–30 razy.
4. Przekręć ręce tak, by dłoń skierowana wnętrzem do góry była obrócona do
dołu i vice versa. Powtórz otwieranie i zamykanie dłoni kolejne 20–30 razy.
5. Teraz zwróć wyprostowane dłonie wnętrzami do siebie. Powoli zmniejszaj
odległość pomiędzy nimi. Kiedy będą od siebie oddalone na jakieś 10 cm,
spróbuj wyczuć dotknięcie kuli subtelnej energii. Oddalaj od siebie dłonie
i ponownie je przybliżaj w celu jej zlokalizowania.
6. Zamknij oczy i pobaw się energią przerzucając ją z jednej ręki do drugiej. Na-
stępnie wykonuj okrężne ruchy dłońmi – najpierw w jednym kierunku, a potem
w drugim. Po skończonym
ćwiczeniu rozluźnij ręce.

135

66560049290899
66
MUDRA ADŹŃA
Gest czakry trzeciego oka

Interesujący nas układ jest kluczową mudrą

adźńa – czyli czakry trzeciego oka. Odpowia-
da ona za ocenianie, inteligencję emocjonal-
ną, racjonalne myślenie, intuicję i mądrość.
Kiedy ten węzeł jest w stanie równowagi,
twoje widzenie świata jest wyraźne, potrafisz ujrzeć rzeczy z większej perspek-
tywy, a nawet otworzyć się na możliwość psychicznej percepcji. Dzięki praktyce
mudry adźńa będziesz w stanie dostrzec niezliczone zjawiska życia takimi, jakie
są one naprawdę. Wykonuj ten układ, jeśli chcesz ujrzeć konsekwencję własnych
działań lub gdy robisz plany na przyszłość.

JAK TO ZROBIĆ
Możesz ćwiczyć w każdej nieruchomej pozycji. Unieś lewą dłoń do poziomu
twarzy. Zegnij delikatnie wszystkie palce lewej ręki, zaciskając luźno pięść. Kciuk
powinien znajdować się w pozycji zewnętrznej. Uwolnij i rozprostuj palec wska-
zujący, następnie skieruj go do góry. Palce prawej dłoni opleć wokół wyciągnię-
tego lewego palca wskazującego. Prawym kciukiem delikatnie naciskaj krawędź
jego paznokcia. Utrzymaj taką pozycję 1–2 minuty.

JAK TO DZIAŁA
Stymulując palec używany do wskazywania lewego kierunku, zachęcasz lewą
półkulę mózgu do przejęcia inicjatywy. Naprzemienne uciskanie obu dłoni po-
maga zharmonizować wszystkie punkty widzenia.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: KORZYŚCI PŁYNĄCE Z MUDRY STANĄ SIĘ INTENSYW-

NIEJSZE, JEŚLI WYKONUJĄC JĄ, ZAMKNIESZ OCZY I BĘDZIESZ POWTARZAĆ W MY-
ŚLACH MANTRĘ CZAKRY ADŹŃA: „OM”.

136

66560049290899
66
 MUDRA NIRWANA
Gest wyzwolenia

Wszystko to, co napotykamy na swojej dro-

dze, podlega zmianom. Mudra Nirwana
pomaga wyzbyć się niezdrowego poglądu,
mówiącego, że rzeczy mogą pozostać w nie-
zmienionej formie. Gest ten jest używany
przez praktykujących jogę w celu obudzenia współczucia, odrzucenia egoizmu
oraz wyzwolenia z cyklu narodzin, śmierci i ponownych narodzin. Słowo nirwa-
na dosłownie oznacza „wygaszony” – pomyśl o zdmuchniętej świecy.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Wyciągnij ręce przed
sobą, a następnie skrzyżuj nadgarstki i zbliż do siebie dłonie. Obróć złączone
ręce do dołu, by w następnej kolejności zwrócić je w kierunku tułowia i w górę.
Wszystkie palce powinny wskazywać górę. Twoje dłonie będą chciały wygiąć się
w łuki, ale postaraj się łączyć opuszki analogicznych palców prawej i lewej ręki.
Kciuki mogą dotykać się bokami; łokcie powinny być jak najbliżej siebie. Lek-
ko pochyl głowę tak, by końce palców były blisko czakry czoła. Utrzymaj taką
pozycję 10–60 sekund lub dłużej. Teraz rozluźnij i delikatnie rozruszaj dłonie.
Powtórz układ, tym razem krzyżując nadgarstki w odwrotny sposób.

JAK TO DZIAŁA
Kiedy opuszki palców łączą się ze sobą, wszystkie żywioły harmonizują swoje
działanie. Dzięki temu elementy natury poddają się władzy umysłu kojarzo-
nego z dłońmi.

»» TOWARZYSZĄCA MANTRA: MOŻESZ WZMOCNIĆ DZIAŁANIE MUDRY NIRWANY

,RECYTUJĄC MANTRĘ POKOJU: „‘A-SATO MA SAT GA-MA-JA / TA-MA-SO MA JY-
O-TIR GA-MA-JA / MRIT-JOR-MA A-MRI-TAM GA-MA-JA” – „PROWADŹ MNIE Z NIE-
REALNEGO KU RZECZYWISTOŚCI, Z CIEMNOŚCI KU ŚWIATŁU, ZE ŚMIERCI KU NIE-
ŚMIERTELNOŚCI”; „OM ŚANTI ŚANTI ŚANTI OM” – „POKÓJ POKÓJ POKÓJ”.

137

66560049290899
66
MUDRA BHAJRAWA
Gest wielkiej determinacji

Jeśli znajdziesz się w sytuacji wymagającej

wykazania się wielką determinacją do za-
chowania spokoju, zwróć się o pomoc do
tej mudry. Ten tradycyjny gest medytacyj-
ny używany jest powszechnie przez buddy-
stów. Według mitologii hinduskiej i buddyjskiej, Bhajrawa przybiera surową,
przerażającą postać. Posiada on jednocześnie moc zniszczenia kojarzonej z ni-
ską naturą negatywności, tym samym pozwalając na powstanie bardziej pozy-
tywnych zjawisk.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) i umieść dłonie na podołku – je-
śli wyda ci się to wygodniejsze, możesz użyć małej poduszki. Połóż prawą dłoń
na lewej tak, by obie dłonie zwrócone były wnętrzami do góry. Utrzymaj taką
pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.
Dla urozmaicenia możesz wykonać wariant tego układu z dłonią lewą na pra-
wej. Taka pozycja akcentuje silnie żeńską energię mudry i znana jest pod nazwą
mudry Bhairawi.

JAK TO DZIAŁA
Połączenie w ten sposób dłoni promuje pokojową współpracę obu półkul mó-
zgu. Mówiąc językiem filozofii jogi, dzięki tej pozycji umacnia się związek dwóch
głównych kanałów nadi lub dróg energetycznych (patrz strony 15–16): kanału
ida, biegnącego po lewej stronie kręgosłupa, z kanałem pingala umiejscowionym
z prawej strony.

»» OSOBISTE DOŚWIADCZENIE: „DZIĘKI ZŁĄCZONYM W TEN SPOSÓB DŁONIOM

CZUJĘ, ŻE OTRZYMUJĘ OGROMNE WSPARCIE. WYDAJĘ MI SIĘ, ŻE CAŁY WSZECH-
ŚWIAT CHCE IŚĆ MI Z POMOCĄ. DOŚWIADCZAM PRZYPŁYWU ENERGII I POCZU-
CIA LEKKOŚCI”.

138

66560049290899
66
 MUDRA GANESZY
Usuwacz przeszkód

Gest ten rozwija wiarę w siebie, siłę woli

i odwagę potrzebną, by zmierzyć się z trud-
ną sytuacją. Promuje on również współczucie
i szacunek okazywany innym ludziom. Pod
względem fizycznym mudra Ganeszy pozy-
tywnie wpływa na żyły i oskrzela, pozwalając im się szerzej otworzyć. Ganesza jest
jednym z najbardziej lubianych indyjskich bóstw, posiadającym również wielu
czcicieli na Zachodzie. Reprezentuje ono energię rozwiązującą problemy napo-
tykane na drodze życia. Jego zadanie nie jest szczególnie trudne, jeśli weźmie się
pod uwagę fakt, że jest on również stwórcą tychże problemów. Może się to wydać
paradoksalne do czasu, gdy zrozumie się, że jego celem jest uczynienie nas sil-
niejszymi, zarówno pod względem fizycznym, psychicznym, jak i emocjonalnym.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24), wstań lub połóż się. Skieruj
lewą dłoń wnętrzem do dołu i umieść ją nad prawą dłonią odwróconą z kolei
wnętrzem do góry. Zegnij palce i zahacz nimi dłonie, które następnie połóż na
podołku lub trzymaj na wysokości pasa. Utrzymaj taką pozycję w bezruchu do
momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby, na przykład
podczas trudnej rozmowy lub stojąc w przepełnionym tramwaju.

JAK TO DZIAŁA
Zahaczenie palców obu rąk zbliża do siebie wszystkie pięć żywiołów. Dodatko-
wo, gdy dłonie naciskają na siebie nawzajem, angażuje się również umysł, obda-
rowując ciało oraz intelekt siłą i determinacją.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: BY NADAĆ PRAKTYCE CHARAKTERU DYNAMICZ-

NEGO, GDY UTRZYMUJESZ POZYCJĘ MUDRY I ROBISZ WYDECH, DELIKATNIE CIĄ-
GNIJ DŁONIE W PRZECIWNYCH KIERUNKACH. WDYCHAJĄC POWIETRZE DO PŁUC,
ROZLUŹNIJ MIĘŚNIE I STARAJ SIĘ ZRELAKSOWAĆ. POWTÓRZ ĆWICZENIE SZEŚĆ
RAZY. NASTĘPNIE ZAMIEŃ KIERUNKI OBRÓCENIA DŁONI I POWTÓRZ WSZYSTKO
JESZCZE RAZ.

139

66560049290899
66
MUDRA NAMASKAR
Moja dusza wita się z twoją duszą

Słowo namaskar dosłownie oznacza: „po-

zdrawiam twoją duszę/esencję”. Jest to
prawdopodobnie najbardziej znana mudra,
używana w Indiach jako powitalny gest od
niepamiętnych czasów. Praktyka tego pełne-
go wdzięku układu obniża poziom stresu, harmonizuje energie prawej i lewej
strony ciała, a także pomaga w skupieniu uwagi na własnym wnętrzu.
Zazwyczaj, wykonując powitalny gest, trzymamy dłonie na poziomie most-
ka. Uniesienie dłoni na wysokość twarzy wyraża wielki szacunek, który staje się
jeszcze potężniejszy, jeśli lekko skiniemy głową. Trzymanie złączonych dłoni nad
głową oznacza oddanie czci wyższym siłom.
Ten gest może być ci znany pod nazwą „Namaste”. Dodatkowo, w odniesieniu
do tego układu, praktykujący jogę często używają określenia mudry Andźali –
nie należy jej mylić z mudrą Andźali prezentowaną na następnej stronie. W tra-
dycji Zachodu mudra Namaskar występuje pod postacią „pozycji modlitewnej”.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Złóż razem dłonie,
płasko wnętrzami do siebie. Wszystkie palce powinny być zwrócone do góry.
Kciuki zbliż do mostka. Utrzymaj taką pozycję do momentu, gdy stanie się to
niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Złożenie dłoni w tej prostej, symetrycznej pozycji równoważy działania wszyst-
kich rodzajów energii. Dzięki temu prądy energetyczne prawej półkuli mózgu,
kojarzonej z racjonalnym myśleniem, mogą nawiązać lepszy kontakt ze swoimi
odpowiednikami po lewej, bardziej intuicyjnej, stronie mózgu.

»» ĆWICZENIE TOWARZYSZĄCE: JEŚLI CHCESZ WYKONAĆ MUDRĘ W WERSJI PRO-

PAGOWANEJ PRZEZ TRADYCJĘ INDYJSKIEGO TAŃCA, ZACZNIJ UNOSIĆ ŁOKCIE.
KONTYNUUJ, AŻ TWOJE PRZEDRAMIONA USTAWIĄ SIĘ W LINII RÓWNOLEGŁEJ DO
ZIEMI. DŁONIE POWINNY BYĆ ODDALONE OD MOSTKA NA MNIEJ WIĘCEJ PIĘĆ
CENTYMETRÓW.

140

66560049290899
66
 MUDRA ANDŹALI
Gest ofiarowania

Praktykuj ten gest, jeśli chcesz rozwinąć

w sobie wdzięczność, współczucie i szczo-
drość. Mudra Andźali zwalcza chciwość
i pożądanie dóbr doczesnych. W sferze fi-
zycznej obniża ona poziom stresu, a co za
tym idzie również ciśnienie krwi, a także stabilizuje działanie procesów trawien-
nych i wydalniczych. Sanskryckie słowo andźali odnosi się zarówno do „ofiaro-
wania”, jak i do „dłoni złączonych w geście najwyższego szacunku”. Tradycyj-
nie, ludzie w Indiach wstają przed wschodem słońca, aby obmyć się w rzece lub
strumieniu. Będąc na miejscu, zwracają się oni w kierunku pojawiającego się
słońca, recytując modlitwy. Ich ofiarowujące wodę dłonie składają się w pozycji
opisywanej mudry. Mudra Andźali często określana jest słowem puśpandźali, co
oznacza „podarunek kwiatów”.

JAK TO ZROBIĆ
Stojąc, zetknij ze sobą boki małych palców i zaokrąglonych dłoni. Pamiętaj, by
skierować je wnętrzem do góry. Przechyl lekko dłonie tak, by końce palców zna-
lazły się poniżej wysokości nadgarstków. Wyobraź sobie, że zagłębienie dłoni wy-
pełnione jest wodą, a ty przelewasz ją do przodu. Rozluźnij ramiona i utrzymaj
taką pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne.

JAK TO DZIAŁA
Łącząc i otwierając dłonie skierowane wnętrzem do góry, wyrażasz chęć ofiaro-
wania siebie pełnym sercem i przyjęcia inspiracji.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: TRZYMAJĄC DŁONIE W POZYCJI MUDRY,

ZAMKNIJ OCZY I SKUP UWAGĘ NA WŁASNYM SERCU. WYOBRAŹ SOBIE WYSPĘ
POŚRODKU MORZA NEKTARU, POROŚNIĘTĄ WONNYMI DRZEWAMI. SKONCENTRUJ
SIĘ NA NAJPIĘKNIEJSZYM Z DRZEW, ZWANYM KALPA-WRIKŚA (DRZEWO ŻYCZEŃ).
MOŻESZ POPROSIĆ JE O RADĘ I PRZEWODNICTWO. OTWÓRZ OCZY I WEŹ 2–3
GŁĘBOKIE WDECHY.

141

66560049290899
66
MUDRA ABHAJA
Gest „niczego się nie bój”

Podobny gest wykonywany jest instynk-

townie przez rodziców chcących uspokoić
przestraszone dziecko słowami: „Nie bój
się, jestem tutaj”. W sanskrycie słowo abha-
ja dosłownie znaczy „bez strachu” – nie bez
przyczyny mudra Abhaja przekazuje otuchę i obietnicę bezpieczeństwa. Jest ona
starożytnym gestem przyjaźni i życzliwości, często przedstawianym na obrazach
oraz rzeźbach buddów, wschodnich bóstw i świętych nauczycieli.
Według buddyjskiej legendy, pewnego razu Budda został zaatakowany przez
rozwścieczonego słonia. Niezrażony nauczyciel wyciągnął po prostu rękę w ge-
ście mudry Abhaja, skutkiem czego słoń natychmiast się uspokoił. Ty też możesz
posłużyć się tym instynktownym ułożeniem dłoni, aby rozwinąć w sobie nie-
ustraszoną postawę będącą inspiracją dla wszystkich wokół ciebie.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Mudra wy-
konywana jest tylko jedną, zazwyczaj prawą, ręką. Zegnij łokieć i unieś ramię na
wysokość barku. Wyciągnij dłoń i obróć ją wnętrzem przed siebie. Palce powin-
ny stykać się bokami i wskazywać górę. Utrzymuj taką pozycję do momentu gdy
stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Wyciągnięcie rozprostowanej dłoni przekazuje światu twoją nieustraszoną
postawę.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: ABY POMÓC KOMUŚ, KTO JEST CHORY LUB

PRZEŻYWA TRUDNE CHWILE, POSIEDŹ PRZEZ KILKA MINUT Z DŁONIĄ WYCIĄGNIĘTĄ
W POZYCJI MUDRY ABHAJI. ZAMKNIJ OCZY I UJRZYJ OCZAMI WYOBRAŹNI, JAK
WYSYŁASZ W KIERUNKU TEJ OSOBY UZDRAWIAJĄCĄ ENERGIĘ.

142

66560049290899
66
 MUDRA WARADA
Gest wybaczenia

W tym geście szczodrości okazywanej otwar-

tą ręką, pięć palców dłoni symbolizuje na-
stępujące atrybuty: hojność, moralność,
cierpliwość, wysiłek oraz medytacyjną kon-
centrację. Sanskryckie słowo warada tłuma-
czy się jako przymiotnik „korzystny” lub „pozytywny”. W hinduistycznej, dźinij-
skiej i buddyjskiej ikonografii mudra warada kojarzona jest z dobroczynnością,
obdarowywaniem, a także ze spełnianiem życzeń. Wypróbuj ją, jeśli zapragniesz
przekazać sobie lub komuś innemu dar przebaczenia. Gest ten poprawia również
koncentrację i odkrywa przed nami nowe perspektywy.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). W przeciwieństwie do poprzed-
niej, mudra ta wykonywana jest lewą ręką. Opuść luźno lewe ramię. Ugnij lekko
łokieć i połóż nadgarstek na lewym kolanie. Dłoń powinna opadać z kolana
z palcami stykającymi się bokami i wskazującymi ziemię. Utrzymuj taką pozycję
do momentu, gdy stanie się to niewygodne. Powtarzaj w razie potrzeby.

JAK TO DZIAŁA
Zwarcie wszystkich palców dłoni symbolizuje unię wszystkich energii emery-
talnych. Obrócenie dłoni palcami w dół demonstruje skromność i prawdziwie
kochającą szczodrość.

»» TOWARZYSZĄCA MEDYTACJA: UTRZYMUJĄC DŁOŃ W POZYCJI MUDRY WARA-

DY, POMYŚL O WSZYSTKICH PRZYPADKACH, KIEDY TWOJE NEGATYWNE LUB NIE-
ROZWAŻNE MYŚLI, SŁOWA BĄDŹ DZIAŁANIA ZROBIŁY CI KRZYWDĘ. POWTARZAJ
W MYŚLACH: „ZA WSZYSTKIE KRZYWDY SPOWODOWANE MOIM DZIAŁANIEM LUB
BRAKIEM DZIAŁANIA, STRACHEM LUB NIEZROZUMIENIEM, PRZEBACZAM SOBIE. ZBYT
DŁUGO NOSIŁEM TEN BÓL W SOBIE. W TEJ CHWILI JESTEM WOLNY”.

143

66560049290899
66
UŚCISK DŁONI JAKO MUDRA
Wspólny gest

W wielu kulturach świata ludzie witają się,

składają gratulację i okazują wdzięczność
uściskiem dłoni. Gest ten może być sym-
bolem zgody, sportowego zachowania lub
zawarcia kontraktu. Zwyczaj podawania so-
bie rąk od niepamiętnych czasów ma na celu wyrażenie naszych pokojowych
intencji – pokazujemy nim, że nie posiadamy broni. Jest on zarówno formalny,
jak i niepozbawiony intymności, gdyż polega na wzajemnym zbliżeniu z jedno-
czesnym poszanowaniem pewnych granic bezpieczeństwa. Kiedy ściskasz komuś
dłoń, wasza prana (subtelna energia) swobodnie miesza się w pewnym zakresie.
Dzięki tej prostej uprzejmości tworzysz również pozytywny obraz własnej osoby.
Korzystaj z tej mudry, oferując innym swoją przyjaźń oraz zachęcając bliskich do
większej szczerości i otwarcia.

JAK TO ZROBIĆ
Do wykonania tej mudry potrzebujesz partnera. Praktykuj prawą ręką (większość
ludzi jest praworęczna). Stań naprzeciw partnera i wyciągnij prawe ramię. Łokieć
może być lekko zgięty. Obróć dłoń tak, by kciuk skierowany był do góry. Pozo-
stałe palce powinny stykać się bokami. Dotknij dłoń partnera i delikatnie obejmij
ją wszystkimi palcami. Upewnij się, że wnętrza dłoni są w kontakcie. Dostosuj
własny chwyt do uścisku partnera: nie ściskaj za mocno, ale nie trzymaj też ręki
zbyt luźno. Typowe podanie dłoni polega na wykonaniu od dwóch do czterech
potrząśnięć w płaszczyźnie pionowej lub na prostym trzymaniu się za ręce przez
3–4 sekundy. Rozluźnij lewe ramię i dopilnuj, aby dłoń nie zaciskała się w pięść.

JAK TO DZIAŁA
Dzięki połączeniu dłoni może zajść wymiana energii pozwalająca na wyczucie
prawdziwych intencji partnera i pokazanie mu twojej szczerości.

»» TOWARZYSZĄCE ZAMIERZENIE: KIEDY ŚCISKASZ KOMUŚ DŁOŃ, NAWIĄŻ KONTAKT

WZROKOWY I SZCZERZE SIĘ UŚMIECHNIJ. ZWRÓĆ UWAGĘ NA ZMIANĘ WYGLĄDU
TWARZY I OCZU SPOWODOWANĄ TYM PROSTYM DZIAŁANIEM. CAŁYM SOBĄ
WYRAŻASZ TERAZ OTWARCIE I RADOŚĆ ZE SPOTKANIA Z DRUGIM CZŁOWIEKIEM.

144

66560049290899
66
 UŚCISK DŁONI
W PRAKTYCE
Warianty uścisku dłoni

Według wedyjskiej sztuki chiromancji, dłoń zdradza prawdziwą tożsamość osoby,

podczas gdy palce pokazują tylko to, co sami chcemy zdradzić. Uświadamiając sobie
tą prawdę, dojdziemy do wniosku, że różne warianty ułożenia dłoni w uścisku umoż-
liwiają przekazywanie trochę innych informacji witającej nas osobie. Na przykład,
wyśrodkowanie dłoni w płaszczyźnie pionowej, tak jak w przypadku poprzedniej
mudry, demonstruje relację opartą na równości. Wypróbowując wszystkie warianty,
nie zapomnij o uśmiechu, który pokazuje twoją szczerość oraz wiarę w siebie.

WARIANT 1
Stań naprzeciw partnera i wyciągnij prawe ramię.
Łokieć może być lekko zgięty. Nieznacznie prze-
chyl dłoń, tak by jej wnętrze skierowane było do
góry. Teraz wejdź w kontakt z dłonią partnera
i postępuj tak jak w przypadku poprzedniej mudry.
Ten rodzaj uścisku w sposób subtelny przekazuje
twoją gotowość do niesienia pomocy partnerowi.

WARIANT 2
Jeśli przechylisz dłoń tak, by jej wnętrze skierowa-
ne było do dołu i podasz ją partnerowi, odbie-
rze on ten gest jako deklarację wyższości. Najle-
piej jest nie używać tego wariantu.

WARIANT 3
Stań naprzeciw partnera i wyciągnij prawe ra-
mię. Łokieć może być lekko zgięty. Podaj partne-
rowi dłoń wyśrodkowaną w płaszczyźnie piono-
wej, a następnie obejmij lewą ręką wierzch dłoni
partnera. Ten gest „przytulania” dłoni uważany
jest za najbardziej przyjacielski i godny zaufania
rodzaj podawania ręki.

145

66560049290899
66
MUDRA HAKINI
Gest rozwiązujący problemy

Mudra ta wzmacnia pamięć i pozwala ci ko-

rzystać z przewodnictwa intuicji. Pozytywnie
wpływa ona na zdolności intelektualne, in-
tensyfikując przepływ informacji pomiędzy
półkulami mózgu. Gest ten może okazać się
pomocny, jeśli często zdarza ci się stracić wątek rozmowy lub chcesz zwiększyć
moc koncentracji.
Według filozofii jogi, Hakini jest strażniczką przejścia wiodącego do rejonu wyż-
szej świadomości. Jest ona personifikacją czakry adźńa. Przedstawia się ją najczę-
ściej jako postać posiadająca sześć twarzy i dwie pary rąk. Dwie dłonie składają się
w pozycje mudr Abhaja i Warada (patrz strony 144–145), symbolizując nieustra-
szoność i przebaczenie. Pozostała para rąk zaopatrzona jest w bęben, wygrywający
powolny rytm sprzyjający medytacji, i ludzką czaszkę, będącą symbolem umysłu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Jeśli się położysz,
może się zdarzyć, że zaśniesz. Połącz obie dłonie opuszkami palców – każdy palec
prawej dłoni styka się ze swoim lewym odpowiednikiem. Mając otwarte lub za-
mknięte oczy, skieruj wzrok lekko do góry. Przenieś spojrzenie w pobliże czakry
trzeciego oka znajdującej się pośrodku czoła. Dla wzmocnienia efektu delikatnie
stukaj o siebie koniuszkami palców. Utrzymuj taką pozycję przez czas potrzebny
na zrobienie 5–10 głębokich oddechów.

JAK TO DZIAŁA
Każdy opuszek palca stymuluje i stabilizuje odpowiadający mu żywioł. Celem
mudry jest harmonizacja energii czakry trzeciego oka.

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: ROZWIJANA PRZEZ MUDRĘ HAKI-

NI UMIEJĘTNOŚĆ GŁĘBOKIEGO ODDYCHANIA POMOŻE NAM W KONFRONTACJI
Z TRUDNYMI PROBLEMAMI LUB W CHWILACH ZAMYŚLENIA. PRAKTYKUJĄC, ZWRÓĆ
UWAGĘ NA RYTM WŁASNEGO ODDECHU I POZYCJĘ JĘZYKA. KIEDY ROBISZ WDECH,
ZBLIŻ KONIUSZEK JĘZYKA DO GRZBIETU PODNIEBIENIA TWARDEGO. ROZLUŹNIJ
MIĘŚNIE JĘZYKA PODCZAS WYDECHU.

146

66560049290899
66
 MUDRA SAMASTI
Gest integrujący półkule mózgu

Znana w tradycji kinezjologii, mudra Sama-

sti zachęca obie półkule mózgu do większego
zaangażowania się we wzajemną komunika-
cję. Dzięki temu łatwiej i pełniej wyrazisz
siebie oraz usprawnisz myślenie – zarówno
te intuicyjne (prawa półkula mózgu), jak i racjonalne (lewa hemisfera). Samasti
w języku sanskryckim oznacza „integrację”. Interesująca nas mudra jest szcze-
gólnie efektywna w połączeniu z praktyką mudry Sankalpa (patrz strona 97).
Spróbuj wykonać naprzemiennie obie mudry podczas przerwy od pracy na kom-
puterze. Mudra Sankalpa pomaga ujrzeć rzeczywistość z wyższej perspektywy,
podczas gdy mudra Samasti integruje różnorodne funkcje mózgu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24), wstań lub się połóż. Możesz rów-
nież praktykować podczas chodzenia. Zegnij serdeczne i małe palce obu rąk, tak
by ich opuszki dotykały wnętrza dłoni. Przyciśnij paznokcie zgiętych palców
kciukiem tej samej ręki. Palce środkowe i wskazujące powinny być proste i roz-
luźnione. Utrzymuj pozycję mudry przez 4 minuty sześć razy dziennie, robiąc
przynajmniej 20-minutowe przerwy pomiędzy sesjami.

JAK TO DZIAŁA
Przytrzymując zgięte małe i serdeczne palce, redukujesz obciążający wpływ doszy
kapha (patrz strony 21–22) i kojarzonych z nią żywiołów (ziemia oraz woda).
Uwalnia to umysł z ograniczeń i pomaga w integracji jego komponentów.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: KIEDY CZUJESZ, ŻE UTKNĄŁEŚ PRZY REALIZA-

CJI JAKIEGOŚ ZAMIERZENIA LUB NIE WIESZ, JAK WYJŚĆ Z SYTUACJI, WYBIERZ SIĘ
NA SPACER, A DŁONIE ZŁÓŻ W POZYCJI MUDRY SAMASTI. SKUP UWAGĘ NA ODDE-
CHU: WCIĄGAJ POWIETRZE, ROBIĄC CZTERY KROKI, WYDYCHAJ, LICZĄC KOLEJNE
CZTERY. TO ROZJAŚNI CI UMYSŁ I SPRAWI, ŻE ROZWIĄZANIE SAMO PRZYJDZIE CI
DO GŁOWY.

147

66560049290899
66
MUDRA MAHA-SIRSIA
Gest ulżenia nadaktywnemu umysłowi

Maha-sirsia w sanskrycie oznacza „wielką

głowę”. Gest ten znany jest ze swej mocy
uśmierzania bólu głowy – w szczególności
migren. Zmniejsza on napięcie, eliminuje
objawy zapalenia zatok, jak również pomaga
rozjaśnić umysł. Jeśli cierpisz na natłok myśli lub masz po prostu zbyt wiele rze-
czy na głowie, jest to mudra dla ciebie. Jest ona również przydatna w okresach
bycia poddanym na działanie dotkliwego napięcia i stresu.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24) lub połóż się na plecach z noga-
mi ułożonymi płasko na ziemi. Możesz praktykować jedną lub obiema rękami.
Zawiń palec serdeczny do wnętrza dłoni. Teraz połącz ze sobą końce palca wska-
zującego, środkowego i kciuka. Wyprostuj mały palec. Zamknij oczy i oddychaj
w spokoju. Utrzymuj taką pozycję do momentu, gdy stanie się to niewygodne.
Powtarzaj w razie potrzeby. W przypadku chronicznych bólów głowy, praktykuj
8–15 minut dziennie.

JAK TO DZIAŁA
Chowając – reprezentujący stabilność – palec serdeczny (żywioł ziemi) do wnę-
trza dłoni (umysł), redukujesz jego energetyczne fluktuacje. Reszta żywiołów jest
harmonizowana przez połączenie kciuka (ogień), palca wskazującego (powie-
trze) oraz środkowego (eter).

»» TOWARZYSZĄCE ĆWICZENIE ODDECHOWE: ZŁOŻYWSZY DŁONIE W POZYCJI

MUDRY, ZAMKNIJ OCZY I USPOKÓJ RYTM ODDECHU. WYDYCHAJ POWIETRZE, LI-
CZĄC DO OŚMIU; RÓB WDECHY, ZLICZAJĄC DO CZTERECH. MOŻESZ DOSTO-
SOWAĆ TE CZASY DO WŁASNEGO RYTMU, ALE STARAJ SIĘ ZACHOWAĆ PROPOR-
CJE DWA DO JEDNEGO. POCZUJ, JAK Z KAŻDYM WYDECHEM POZBYWASZ SIĘ
ODROBINY NAPIĘCIA USZTYWNIAJĄCEGO CIAŁO.

148

66560049290899
66
 MUDRA MANDALA
Gest kolistego wszechświata

Mudra ta poprawia ogólną jakość życia, leczy

objawy wielu chorób, chroni przed negatyw-
ną energią, a także pomaga wejrzeć w ulotną
naturę rzeczywistości. Mandala jest kolistym
symbolem przybierającym geometryczne
formy, które reprezentują energetyczne struktury kosmosu. Medytując nad ich
kształtem, jesteś w stanie czerpać energię z zewnętrznego świata i kierować ją do
swego wnętrza, rozwijając jednocześnie intuicję oraz koncentrację.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą (patrz strony 23–24). Zacznij z dłońmi zwróconymi
stroną wewnętrzną do góry. Zetknij ze sobą krawędzie dłoni i boki małych pal-
ców. Następnie skrzyżuj małe palce i dociśnij je do środka, pomagając sobie
kciukami drugiej, nie tej samej ręki. Teraz skrzyżuj środkowe palce i oddalaj je
od siebie przy użyciu palców wskazujących drugiej dłoni (palec lewy przyciska
palec prawy i odwrotnie). Palce serdeczne powinny być maksymalnie wyprosto-
wane i połączone ze sobą. Połóż dłonie na podołku (możesz użyć małej podusz-
ki). Utrzymuj taką pozycję 5–30 minut.

JAK TO DZIAŁA
Splatając i dociskając palce, zmniejszasz, ale i stabilizujesz wpływy wszystkich
żywiołów, z wyjątkiem żywiołu ziemi kojarzonego z bezpieczeństwem oraz
wsparciem.

»» TOWARZYSZĄCA MEDYTACJA: UTRZYMUJĄC DŁOŃ W POZYCJI MUDRY MANDALI,

USIĄDŹ PRZED JAKIMŚ KWIATEM. PRZEZ NA WPÓŁ ZAMKNIĘTE OCZY SKUP WZROK
NA JEGO ŚRODKU. NASTĘPNIE POWOLI WÓDŹ OCZAMI PO KRAWĘDZI KWIATU,
PRZENOSZĄC SPOJRZENIE W KIERUNKU ZGODNYM Z RUCHEM WSKAZÓWEK ZE-
GARA. ZWRÓĆ UWAGĘ NA JEGO KOLORY I KSZTAŁTY. PO 3–5 OKRĄŻENIACH
POZWÓL OCZOM STOPNIOWO NA POWRÓT ZBLIŻAĆ SIĘ DO ŚRODKA. PO OD-
BYCIU KILKU TAKICH SESJI MOŻESZ ZAKOŃCZYĆ, WPATRUJĄC SIĘ W SAM ŚRODEK.

149

66560049290899
66
MUDRA MUŚTI
Gest zwartej pięści

Zamknięta dłoń jest powszechnym symbo-

lem siły, gniewu i agresji. Często nieświado-
mie reagujemy na negatywne emocje w ro-
dzaju strachu bądź gniewu, zaciskając pięści.
Dzięki praktykowaniu mudry Muśti uwolnisz
się od poczucia irytacji i frustracji. Zmniej-
szy to negatywny wpływ stresu na kondycję
serca i obniży ciśnienie. Opisywana mudra
przeciwdziała również letargowi. Jej pozycja
intensyfikuje przepływ energii do wątroby
i w okolice brzucha, co czyni ją niezwykle
przydatną po spożyciu obfitego posiłku.

JAK TO ZROBIĆ
Przyjmij pozycję siedzącą, klęczącą (patrz strony 23–24) lub wstań. Możesz rów-
nież praktykować w ruchu. Zegnij wszystkie palce obu rąk i zawiń je do wnętrza
dłoni. Kciuki możesz pozostawić na zewnątrz lub schować je pod palcami. Za-
ciskaj w ten sposób dłonie, kiedy odczuwasz potrzebę wyzwolenia stłumionych
emocji. Możesz też praktykować regularnie, od 5 do 15 minut dziennie, aby
pozbyć się ukrytego gniewu i frustracji.

JAK TO DZIAŁA
Kiedy palce zaciskają się w pięść, siła kojarzonych z nimi żywiołów ulega kon-
centracji. Dzięki temu umysł może skupić się na jednej na myśli.

»» TOWARZYSZĄCA WIZUALIZACJA: ABY ROZWINĄĆ CIERPLIWOŚĆ, USIĄDŹ W PO-

ZIE PIORUNA (PATRZ STRONA 103) Z DŁOŃMI ZACIŚNIĘTYMI JAK POWYŻEJ I UŁO-
ŻONYMI NA UDACH. ZAMKNIJ OCZY I USTA, ODDYCHAJĄC NOSEM. PRZYPOMNIJ
SOBIE SYTUACJĘ, W KTÓREJ CZUŁEŚ ZDENERWOWANIE. ODTWÓRZ JĄ W PAMIĘ-
CI, TYM RAZEM WYKAZUJĄC SIĘ SPOKOJEM I OPANOWANIEM – W STRESUJĄCEJ
CHWILI MOŻESZ PRZYWOŁAĆ W MYŚLACH TĘ WIZUALIZACJĘ.

150

66560049290899
66
 MUDRA MUŚTI
W PRAKTYCE JOGI
Mudra Jogi: gest jogi

Ta potężna pozycja jogi wprowadza mudrę Hasta – gest dłoni pieczętujący ener-
gię. Ucisk wywierany rękami na brzuch i miednicę stymuluje energetyczne kana-
ły nadi oraz czakry dolnej części ciała. W rezultacie napływ świeżej krwi uzdrawia
ten region, eliminując problem zaparć i pobudzając do pracy system odprowa-
dzania moczu. Dzięki temu twój kręgosłup nabierze elastyczności. Z kolei wa-
riant z uniesionymi ramionami zmniejsza napięcie mięśni i poprawia krążenie
w okolicach karku, barków i łopatek. Wykonuj ćwiczenie rano, zaraz po wstaniu
z łóżka i napiciu się wody z dodatkiem świeżego soku z cytryny.
1. Uklęknij, kładąc pośladki na piętach (możesz też użyć pozycji lotosu, jeśli
nie sprawia ci ona trudności). Dłonie zaciśnij w pozycji mudry Muśti z kciu-
kami dotykającymi zewnętrznej strony palców wskazujących.
2. Przyciśnij krawędzie zwiniętych małych palców do brzucha po obu stronach
pępka. Ćwicząc w pozycji lotosu, umieść pięści za piętami.
3. Oddychaj głęboko. Podczas wydechu, zbliż czoło do ziemi nie pozwalając
unieść się pośladkom. Jeśli chcesz, połóż głowę na poduszce.
4. Wytrwaj w takiej pozycji od 10 sekund do minuty, oddychając spokojnie
przez nos.
5. W wariancie ćwiczenia zamiast punktu drugiego spleć dłonie za plecami,
trzymając je jak najbliżej siebie. Wyprostuj łokcie i unieś ramiona, pochyla-
jąc się do przodu.
6. Po skończonym ćwiczeniu otwórz oczy. Rozluźnij i delikatnie rozruszaj dło-
nie, wykonując krążenia nadgarstków. Weź 2–3 głębokie wdechy i wstań.

151

66560049290899
66
 8
PROCEDURY
I SERIE MUDR
W STRONĘ DOSKONAŁEGO SAMOPOCZUCIA

W tym rozdziale znajdziesz proste, codzienne serie siedmiu mudr po-

zwalające zachować ciało i umysł w doskonałym zdrowiu. Opisuję
też tutaj procedury zalecane w przypadku częstych objawów cho-
robowych. Załączone objaśnienia pomogą ci zrozumieć przyczy-
ny występowania dolegliwości w oparciu o prawa pięciu żywiołów
i nauczanie filozofii indyjskiej. Praktykuj te zalecenia samodzielnie lub
wraz z codzienną serią zachowania zdrowia. Do wyboru są dwie se-
rie – wybierz po prostu tę, która najbardziej przypadnie ci do gustu
konkretnego dnia. Kiedy ustąpią niekorzystne objawy, wróć do wyko-
nywania codziennej serii mudr.
Instrukcję wykonania rekomendowanych mudr i ćwiczeń (oraz opis
korzyści z nich wynikających) znajdziesz w poprzednich rozdziałach
książki. W nawigacji posłuż się spisem treści lub tabelami zamieszczo-
nymi na początku każdego rozdziału.

152

66560049290899
66
CODZIENNA SERIA NA DOBRE SAMOPOCZUCIE
Praktykuj „podstawową siódemkę” codziennie; na wykonanie każdej mudry
przeznacz 10 minut: mudra Dhjana (strona 54), mudra Waju (strona 60), mudra
Czin (strona 66), mudra Śunja (strona 79), mudra Prythiwi (strona 98), mudra
Prana (strona 104), mudra Apana (strona 105).

BÓLE GŁOWY I MIGRENY

Procedura zalecana profilaktycznie lub doraźnie:
Wariant 1: Mudra redukcji Pitty (strona 52) 5 minut, pięć razy dziennie z prze-
rwami pomiędzy sesjami trwającymi przynajmniej 3 minuty + mudra Hridaja
wraz z Medytacją współczującego serca (strona 65) 20 minut, w skoncentrowa-
niu na punktach 1–6, rozwijając miłość do samego siebie.
Wariant 2: Mudra Adźna (strona 138) 2 minuty + mudra Maha-sirsia wraz z to-
warzyszącym ćwiczeniem oddechowym (strona 150) 10 minut.
Unikać: Mudra Agni (strona 40), mudra Guru (strona 41).

NIESTRAWNOŚĆ
Aby uporać się z problemami związanymi z żywiołem ognia (nadmiar lub nie-
dobór), wykonuj:
Wariant 1 (nadkwaśność i zgaga): Mudra redukcji Pitty (strona 52) 5 minut,
dwa razy dziennie + mudra Surabhi (strona 91) + mudra Apana (strona 105) +
mudra Prythiwi (strona 98).
Unikać: rozgrzewające mudry ognia, na przykład mudra Linga (strona 43).
Wariant 2 (brak apetytu): Mudra Surja (strona 44) 10 minut + mudra pobu-
dzająca Pitte (strona 53) 3 minuty, dwa razy dziennie.
Staraj się również dobrze przeżuwać pokarmy i spożywać główny posiłek dnia
w okolicy południa, kiedy układ trawienny jest najsilniejszy.

PROBLEMY Z MENSTRUACJĄ
Na pozbycie się nieprzyjemnych objawów menstruacji związanych z żywiołem
wody i czakrą swadhiśthana; aby uśmierzyć skurcze, praktykuj mudrę Masiki
w pozie dziecka (strona 129):
Wariant 1: Mudra Joni (strona 127) 15 minut + mudra Masiki (strona 128)
3 minuty, dwa razy dziennie + mudra Śakti (strona 122) 10 minut + mudra
Mahatrika (strona 120) 10 minut + mudra Jalodar-naśak (strona 117) 5 minut.
Wariant 2: Mudra Kali z ćwiczeniem towarzyszącym (strona 110) 3 minuty +
mudra Jogi z wykonaniem mudry Muśti (strona 153).

153

66560049290899
66
Unikać: Mudra Waruna (strona 116) przynajmniej tydzień przed i w trakcie okresu.
Spróbuj też ograniczyć spożycie soli i słonych potraw na tydzień przed spo-
dziewaną menstruacją.

ASTMA I CHOROBY SKÓRY

Na uwolnienie się od skomplikowanego węzła przyczyn i czynników kojarzonych z nie-
wystarczającym wpływem żywiołu powietrza oraz z nadmiarem wpływu ziemi i ognia:
Wariant 1 (zapobieganie): Mudra Bhramara (strona 82) samodzielnie przez 5 mi-
nut lub wraz z trzema rundami towarzyszącego ćwiczenia oddechowego + mudra
Jalodar-naśak (strona 117) 5 minut + mudra Pranapana (strona 70) 5 minut, cztery
razy dziennie z przerwami pomiędzy sesjami trwającymi przynajmniej 15 minut +
mudra Matangi wraz z Pozą klęczącego półksiężyca (strona 89) dla otworzenia płuc.
Wariant 2 (działanie doraźne): Gdy masz zbyt płytki oddech wykonuj mudrę
Dhjanę (strona 54) zamknij oczy i skoncentruj się na wydechu trwającym dwa
razy dłużej niż wdech + pozycja ryby z podparciem (strona 71).
Unikać: Oddech słońca (strona 45), mudra redukcji Pitty (strona 52), mudra
Prythiwi (strona 98), mudra Bhumi-sparśa (strona 99).
Spróbuj też ograniczyć spożycie produktów mlecznych i zbożowych. Jedz jak
najwięcej świeżych owoców i zielonych warzyw.

KATAR SIENNY I ALERGIE

Aby uniknąć skutków zaburzeń żywiołów ognia i powietrza:
Wariant 1: Mudra Waju wraz z trzema rundami dwudziestokrotnego pompo-
wania w ramach Oczyszczającego oddechu lśniącej czaszki (strona 61) + mudra
Wisznu wraz z dziesięcioma rundami Naprzemiennego oddychania nosem (stro-
na 109) + mudra Waruna (strona 116) 10 minut.
Wariant 2: Mudra Śankha (strona 50) 5 minut + mudra Pranapana (strona 70) 5
minut, cztery razy dziennie z przerwami pomiędzy sesjami trwającymi przynaj-
mniej 15 minut + mudra redukcji Pitty (strona 52) 5 minut, cztery razy dziennie
z przerwami pomiędzy sesjami trwającymi przynajmniej 3 minuty.
Spróbuj też ograniczyć spożycie pokarmów zwiększających produkcję śluzu, na
przykład produktów mlecznych.

ARTRETYZM I SZTYWNOŚĆ STAWÓW

Zacznij od masażu dłoni i ćwiczeń palców zamieszczonych na stronach 29–30.
Aby uniknąć skutków zaburzeń żywiołów ognia i powietrza, zintensyfikować
przepływ prany oraz odprężyć się wykonuj:

154

66560049290899
66
Wariant 1: Mudra Waju (strona 60) 15 minut wraz z trzema rundami Oczysz-
czającego oddechu lśniącej czaszki (strona 61), aby zacząć oczyszczać ciało z tok-
syn + mudra Wisznu wraz z dziesięcioma rundami Naprzemiennego oddychania
nosem (strona 109) + mudra Muladhara (strona 100) 3 minuty.
Wariant 2: Mudra Prany (strona 104) 15 minut dla ustabilizowania żywiołu
powietrza + mudra Apana (strona 105) 15 minut dla poluzowania napięcia i po-
zbycia się nieczystości + mudra Sthira (strona 106) 3 minuty, dwa razy dziennie.
Pij dużo wody. Ogranicz spożycie kawy, herbaty oraz zakwaszonych potraw (mię-
sa, ryb, jaj, orzechów, zbóż). Jedz dużo owoców i warzyw o zasadowej wartości pH.

STRES
Aby wzmocnić działanie żywiołu ziemi oraz zharmonizować zaburzone elementy
powietrza i przestrzeni, będące przyczyną stresu; do użytku doraźnego wykonuj
mudrę Ganeszy (strona 141):
Wariant 1: Mudra Kaleśwara (strona 86) 15–20 minut, skupiając się na odde-
chu + mudra Kubera (strona 90) 5 minut + mudra Kilaka (strona 124) 5minut.
Wariant 2: Mudra Bhumi-sparśa (strona 99) 10 minut + mudra Muladhara
(strona 100) 3 minuty + mudra Apana (strona 105) 10 minut + mudra Sukham
(strona 107) 2 minuty, dwa razy dziennie + mudra Matsja (strona 130) 3 minuty.
Ogranicz spożycie kawy, herbaty, białego cukru oraz napojów gazowanych (rów-
nież tych bez cukru).

GNIEW
Na rozgorączkowany stan wywołany nadmiarem „ognia” w umyśle:
Wariant 1: Mudra redukcji Pitty (strona 52) 5 minut, skup się na oddechu
+ mudra Kamadźaji (strona47) 10 minut, dwa razy dziennie + mudra Śankha
(strona 50) 5 minut
Wariant 2: Mudra Dhjana (strona 54) wraz z Medytacją na pozbycie się gniewu
(strona 55) 15–20 minut dziennie + mudra Kubera (strona 90) 5 minut + mudra
Wisznu wraz z dziesięcioma rundami Naprzemiennego oddychania nosem (stro-
na 109).
Unikać: Mudra Surja Bheda (strona 45) oraz następujące generujące cie-
pło mudry: mudra Agni (strona 40), mudra Guru (strona 41), mudra Linga
(strona 43), mudra Surja (strona 44), mudra pobudzająca Pittę (strona 53).
Ogranicz też konsumpcję kawy, ostrych potraw, alkoholu i tytoniu. Od cza-
su do czasu możesz sobie pozwolić na filiżankę czarnej herbaty z mlekiem
i szczyptą kardamonu.

155

66560049290899
66
ZŁE SAMOPOCZUCIE PO PODRÓŻY LOTNICZEJ (JET LAG)
Pomaga zaadaptować się do nowego otoczenia; jeśli często latasz samolotem,
praktykuj regularnie dla odzyskania równowagi żywiołów ziemi i eteru:
Wariant 1 (podczas lotu): Mudra Akaśa (strona 78) 15 minut, przynajmniej dwa
razy, częściej podczas długich lotów + mudra Śunja (strona 79) 4–5 minut, 2–3 razy.
Wariant 2 (bezpośrednio po odbyciu lotu): Usiądź w spokoju lub medytuj
przez 20–30 minut, dłonie składając w pozycję mudry Dźńana (strona 101),
mudry Muladhara (strona 100) lub mudry Bhumi-sparśa (strona 99) + mudra
Waruna (strona 116) 5 minut.
Pij dużo wody i ogranicz spożycie alkoholu.

BEZSENNOŚĆ
Aby przywrócić równowagę żywiołów eteru i powietrza:
Wariant 1: Mudra Dźńana (strona 101) 10 minut + mudra Prany (strona 104)
10 minut + mudra Bhu (strona 102) 5 minut.
Wariant 2: Mudra Śunja (strona 79) + mudra Prany (strona 104).
Unikać: Oddech słońca (strona 45) i mudry zwiększające moc żywiołów powie-
trza i eteru, na przykład mudra Waju (strona 60) lub mudra Akaśa (strona 78).
Postaraj się wyeliminować z diety kawę oraz czarną herbatę. W razie potrzeby pij
codziennie umiarkowane ilości zielonej herbaty.

CHRONICZNE ZMĘCZENIE
Aby uzupełnić fizyczne oraz mentalne zasoby organizmu, a także wzmocnić
wpływ żywiołów ziemi i ognia:
Wariant 1: Mudra Wisznu wraz z dziesięcioma rundami Naprzemiennego od-
dychania nosem (strona 109) + mudra Surja (strona 44) samodzielnie przez
10–20 minut lub wraz z dziesięcioma rundami Oddechu słońca (strona 45) +
mudra Kilaka (strona 124) 10 minut.
Wariant 2: Mudra Prany (strona 104) 10 minut + mudra Prythiwi (strona 98) 5
minut + mudra Puszan (strona 46) 10 minut + mudra Kilaka (strona 124) 5 minut.
Ogranicz spożycie cukru, alkoholu, kawy, herbaty oraz napojów gazowanych
(również tych bez cukru).

156

66560049290899
66
 GLOSARIUSZ

Abhaja: gest „niczego się nie bój” 144 Mandala: gest kolistego wszechświata 151
Adho-mukha: gest zwrócony ku dołowi 49 Manipura: gest czakry słonecznej 42
Adźńa: gest czakry trzeciego oka 138 Masiki: gest comiesięcznej ulgi 128
Mudra Agni: gest ognia 40 Matangi: gest strażniczki wiedzy 89
Akaśa: gest dotknięcia próżni 78 Matsja: gest ryby 130
Anahata: gest czakry serca 62 Mudra pobudzająca Pittę: gest przeciwko
Andźali: gest ofiarowania 143 chandrze 53
Apana: gest oczyszczającej energii 105 Mudra redukcji Pitty: gest niwelujący przegrza-
Aśwa-ratna: gest wysadzanego klejnotami nie 52
konia 48 Muladhara: gest czakry podstawy 100
Bhajrawa: gest wielkiej determinacji 140 Muśti: gest zwartej pięści 152
Bhramara: gest trzmiela 82 Nadanasudhana: cztery mudry z praktyką
Bhu: gest dotknięcia ziemi 102 mantr 92
Bhuczari: gest wpatrywania się w próżnię 84 Namaskar: moja dusza wita się z twoją duszą 142
Bhumi-sparśa: gest świadka ziemi 99 Nirwana: gest wyzwolenia 139
Czin: gest nieograniczonej świadomości 66 Niwedana: gest uważnego słuchania 85
Dhjana: gest medytacji 54 Padma: gest lotosu 63
Dźńana: gest mądrości 101 Prany: gest mocy życia 104
Ganeszy: usuwacz przeszkód 141 Pranapana: gest przyjęcia i odrzucenia 70
Garudy: gest orła 68 Puszan: dawca zdrowia 46
Granthita: gest węzła 69 Prythiwi: gest ziemi 98
Guru: gest Jowisza 41 Samasti: gest integrujący półkule mózgu 149
Hakini: gest rozwiązujący problemy 148 Sankalpa: gest dobrego zamierzenia 87
Hridaja: gest współczującego serca 64 Sthira: gest spokoju i stabilności 106
Jalodar-naśak: gest redukcji poziomu wody 117 Sukham: gest uwolnienia się od stresu 107
Joni: gest pieczęci bogini 127 Surabhi: gest spełnienia życzeń 91
Kaleśwara: gest pana czasu 86 Surja: pieczęć słońca 44
Kali: gest czarnej bogini 110 Swadhiśthana: gest czakry sakralnej 118
Kamadźaji: gest zwycięstwa nad pożądliwością 47 Śakti: gest natury mocy 122
Karana: gest narzędzia 125 Śankha: gest konchy 50
Kilaka: klucz do dobrego zdrowia 124 Śanmukhi: gest stawania się ciszą 83
Ksepana: gest odpuszczenia 72 Śunja: gest ciszy nicości 79
Kubera: gest strażnika bogactwa 90 Udana: gest ulatującej ku górze energii 81
Kurma: gest żółwia 126 Waju: gest powietrza 60
Linga: znak Śiwy 43 Warada: gest wybaczenia 145
Maha-sirsia: gest ulżenia nadaktywnemu umy- Waruny: gest równowagi wody 116
słowi 150 Wisznu: gest uniwersalnej równowagi 108
Mahatrika: gest wielkiego trójkąta 120 Wiśuddha: gest czakry gardła 80
Makara: gest krokodyla 131 Wjana: gest rozszerzającej się prany 67

157

66560049290899
66
 ŹRÓDŁA

ONLINE POZYCJE KSIĄŻKOWE

Revital Carroll i Cain Carroll
Wiele doskonałych książek, pomocy i kur-
sów praktyki mudr: shaktibhakti.com/
mudras.php
Joseph and Lillian Le Page
Odwiedź iytyogatherapy.com, aby dowie-
dzieć się o innowacyjnych metodach Chiplunkar Suman K., Mudras and Health
uzdrawiania przy pomocy mudr.
Kali Ray
Na triyoga.com znajdziesz doskonałe ćwicze- Keshav, Acharya Dev, Mudras for Healing,
nia z mudrami. W ofercie jest też wspa-
niały kurs audio przygotowany przez tę
nauczającą na całym świecie instruktorkę:
yogauonline.com.
Swami Saradananda
Możesz się z nią skontaktować przy pomocy
strony www.FlyingMountainYoga.org.
Bunce, Fredrick W., Mudras in Buddhist and
Hindu Practices, D.K. Printworld Ltd,
New Delhi, 2005.
Chakravarti, Sree, A Healer’s Journey, Rudra
Press, Portland, Oregon, 1993.
Perspectives, Abhijit Prakashan, Mumbai,
2008.
Aacharya Shri Enterprises, New Del-
hi, 1995 dostępne na stonie: www.
mudrasforhealing.com.
Saradananda, Swami, Chakra Meditation,
Watkins Publishing, London, 2008.
Saradananda, Swami, Essential Guide to Cha-
kras, Watkins Publishing, London, 2011.

Saradananda, Swami, Power of Breath, Wat-

kins Publishing, London, 2009.

Weintraub, Amy, Yoga Skills for Therapists,

W.W. Norton & Company, New York,
2012.

158

66560049290899
66
 PODZIĘKOWANIA

PODZIĘKOWANIA OD AUTORSKIE
Chciałam podziękować G. Venu, Nirmali Paniker, Kapili Venu oraz Swami Ha-
riomanandy z Natanakairali za wspaniałą i nowatorską pracę poświęconą wskrze-
szaniu tradycyjnej sztuki Kerali: natanakairali.org. Ślę specjalne podziękowania
Solihin Thom, która nie tylko dostarczała mi motywacji, aby jeszcze bardziej
wgłębiać się w praktykę mudr, ale również dała mi posmakować sensu życia
w jego pierwotnej formie: innerdialogue.org. Dziękuję również Kim da Silvie,
której działalność była dla mnie wielką inspiracją, choć nigdy nie było dane nam
się spotkać: kinesiologieschule.de/en/.

PODZIĘKOWANIA WYDAWCY
Wydawca pragnie podziękować firmie Wellicious Ltd za wspaniałomyślne udo-
stępnienie ubrań użytych podczas sesji zdjęciowej. Dowiedz się więcej o kolekcji
Wellicious na: wellicious.com.

ZDJĘCIA
Wydawca pragnie podziękować następującym osobom, bibliotekom fotogra-
fii, muzeom oraz galeriom za pozwolenie na reprodukcję materiałów. Wszelkie
błędy lub przeoczenia są całkowicie nieumyślne. Wydawca (jeśli zostanie poin-
formowany) dołoży wszelkich starań, by nie pojawiły się one w kolejnych wy-
daniach tej publikacji. Strona 16 Subtle Body: Essence and Shadow Davida V.
Tansley’a © David V. Tansley 1977, Thames & Hudson Ltd., Londyn; Strona
17 The Granger Collection/Topfoto.

159

66560049290899
66