EDB301U - XVI.

YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Ara Dönem Deneme Sınavı
1 ) Bir mütekerrir murabbasında yinelediği “Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki” dizesi, Ahmet Muhip Dıranas ve Melih Cevdet
Anday gibi modern şairlere esin kaynağı olan hangi Osmanlı padişahına aittir?
A ) Kanuni Süleyman
B ) Yavuz Selim
C ) II. Bayezit
D ) III. Mehmet
E ) II. Murat

Çözüm : Mısra, Yavuz Sultan Selim'in

Gözlerün fitnede ebrûn ile enbâz mı ki

Dil asılmağa iver zülfine cânbâz mı ki
Bizi kahr eylediğin lutfına âgâz mı ki
Neyi ki şîve mi ki cevr mi ki nâz mı ki

murabbaında geçtiği içinn doğru yanıt b şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

2 ) Başumda mûy-ı jûlîde tenümde tâze dâğum var

Melâmet mülkinün sultânıyam tûğum otağım var

Yukarıda verilen ve diliçi çevirisi "Başımda karmakarışık saç, bedenimde taze yaram var; kınanmışlık ülkesinin sultanıyım, tuğum ve
otağım var." olan dizeler Vardar Yenice'den İstanbul'a gelmiş hangi şaire aittir?

A ) Nevi
B ) Baki
C ) Zati
D ) Emri
E ) Hayali

Çözüm : Başumda mûy-ı jûlîde tenümde tâze dâğum var/ Melâmet mülkinün sultânıyam tûğum otağım var/ dizeleri Hayali’ye aittir.
Doğru cevap E'dir.
Doğru cevap E şıkkıdır.
3 ) N’oldun inlersin felek hercâyi cânânun mı var

Seyr ider her menzili bir mâh-ı tâbânun mı var

Yukarıdaki beytin ikinci dizesinde altı çizili sözcüklerle yapılan edebî sanat, aşağıdakilerden hangisidir?

A ) istiâre
B ) istifham
C ) teşhis
D ) tenasüp
E ) tecrit

Çözüm : Beytin “hercâyi cânân” ve “mâh-ı tâbân” tamlamalarının üzerine kurulduğu görülmektedir. Şair, kişileştirdiği [teşhis] feleğe ilk
dizede “hercâyi cânânın mı var”; ikinci dizede ise “her yeri dolaşan parlak bir ayın mı var” diye cevabını beklemediği sorular yöneltir
[istifham]. İkinci dizede “mâh-ı tâban” tamlamasıyla aynı zamanda kendisinin ay gibi güzel sevgilisinin olduğunu sezdirir [istiâre]
Doğru cevap A şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
 4 ) Dilberâ bu derdüme dermân idersen vaktidür
Bu fakîr üftâdeye ihsân idersen vaktidür

Yukarıda Şah İsmail'a ait olan mısraların dil.içi çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Dilberim! Bu derdime derman etmezsen biçare olur canım. Bu yoksul düşküne iyilik etmek istersen tam vaktidir.
B ) Sevgili, Bu derdime derman bul. Bu yoksul düşküne iyilik et.
C ) Ey aşk! Bu derdime derman edersen sana kul olur canım. Bu yoksul düşküne iyilik et.
D ) Ey sevgili! Bu derdime derman edersen tam zamanıdır. Bu yoksul düşküne iyilik etmek istersen şimdi yeridir.
E ) Bu derdime derman edersen tam zamanıdır. Bu yoksul düşküne iyilik etmen beni onurlandırır.

Çözüm : Dilberâ bu derdüme dermân idersen vaktidür

Bu fakîr üftâdeye ihsân idersen vaktidür

Diliçi çevirisi: Ey sevgili! Bu derdime derman edersen tam zamanıdır. Bu yoksul düşküne iyilik etmek istersen şimdi yeridir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

5 ) Çağatay edebiyatının en büyük şairlerinden biri olan ve hat sanatında hatt-ı Babürî diye bir tarz icat eden şair aşağıdakilerden
hangisidir?
A ) Şah İsmail
B ) Gülşehri
C ) Ali Şir Nevayî
D ) Babür Şah
E ) Bayram Han

Çözüm : Babür Şah, Nevayî’den sonra Çağatay edebiyatının en büyük şairi ve yazarıdır. Bazı besteler yaptığı, hat sanatında hatt-ı Babürî
diye bilinen bir tarz icat edecek kadar
usta olduğu bilinir.
Doğru cevap D şıkkıdır.
6 ) Babür’ün Uygur harfleri ve stili ile Arap harflerini birleştirerek geliştirdiği yazı çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Runik
B ) Hatt-ı Babürî
C ) Latin
D ) Fars
E ) Kiril

Çözüm : Hatt-ı Babürî: Babür’ün Uygur harfleri ve stili ile Arap harflerini birleştirerek geliştirdiği yazı çeşidi.
Doğru cevap B şıkkıdır.
7 ) Fuzuli'nin en fazla ilgi duyduğu ve birçok şiirine nazire yazdığı şair kimdir ?
A ) Kişverî
B ) Ali Şir Nevayî
C ) Hayalî
D ) Nizamî
E ) Habibî

Çözüm : Fuzuli'nin en fazla ilgi duyduğu ve birçok şiirine nazire yazdığı şair Ali Şir Nevayî'dir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
 8)

Aşağıdakilerden hangisi Gülşenîler arasında Türkçe’nin yaygın biçimde kullanılmasının en önemli nedenleri arasında yer alır?

A ) İbrahim Gülşenî bütün eserlerini Türkçe yazmıştır.

B ) Gülşenî tekkelerindeki ayinlerde genellikle Türkçe tapuğlar okunmuştur.
C ) Gülşenî şairler Yunus Emre’nin etkisinde kalmışlardır.
D ) Gülşenîlik sadece Türkler arasında yayılmıştır.
E ) Gülşenîler arasında Türkçe şiir söylemek kurallaşmıştır.

Çözüm :

Gülşenî tekkelerindeki ayinlerde genellikle Türkçe tapuğların okunmuş olması Gülşenîler arasında Türkçe’nin yaygın biçimde
kullanılmasının en önemli nedenleri arasında yer almaktadır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

9)

1589 yılında Farsçaya, daha sonra da Fransızca, Almanca, İngilizce, Rusça, Urduca ve Hintçeye çevrilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Nasihatname
B ) Hatayî Divanı
C ) Gülşen-i Raz
D ) Pendname
E ) Babürname

Çözüm :

Babür Şah’ın en ünlü eseri Vekayi adıyla da bilinen Babürname adlı hatıratıdır. Eser 1589 yılında Farsçaya, daha sonra da Fransızca,
Almanca, İngilizce, Rusça, Urduca ve Hintçeye çevrilmiştir. N. İlminskiy ve A.S. Beveridge tarafından bilimsel metni yayımlanmıştır.
Reşit Rahmeti Arat da Türkiye Türkçesine aktarmıştır. Babürname’nin son bilimsel basımı, Şinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin’in
editörlüğünde üç cilt olarak gerçekleşmiştir. Eserin Çağatayca metni Farsça tercümesiyle birlikte verilmiş ve karşılaştırmalı metne bağlı
kalınarak İngilizce’ye yeniden çevrilmiştir. Doğru cevap E’dir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

10 ) Rumeli duyuş ve söyleyişini Osmanlı şiirine taşıyan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Emrî
B ) Hayalî
C ) Zatî
D ) Bakî
E ) Nevî

Çözüm :

Rumeli duyuş ve söyleyişini Osmanlı şiirine taşımış olup onların eserlerinde görülen dünyaya karşı mesafeli duruş, samimi eda, yerlilik
arzusu ve tasavvufî heyecan, Hayalî’nin şiirlerinin de en belirgin özelliklerinden biridir. Doğru cevap B’dir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
 11 )

XVI. yüzyılda vakıf işlerine bakma görevine verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Tevliyet
B ) Remil
C ) Salyâne
D ) Muamma
E ) Letaif

Çözüm :

XVI. yüzyılda vakıf işlerine bakma görevine “Tevliyet” denirdi. Şair Zatî, II. Bayezit tarafından şiirleri beğenilerek kendisine tevliyet
verildiği halde padişahın şairlere dağıttığı salyâne [yıllık] ve diğer gelirlerle yetinerek İstanbul’da kalmayı tercih etmiştir. Doğru cevap
A’dır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

12 ) Aşağıdakilerden hangisi Fuzulî’nin eldeki kasidelerinden en eski tarihli olanı arasında yer alır?

A ) Elvend Bey’e sunulan kaside

B ) Ayas Paşa’ya sunulan kaside
C ) Şah İsmail’e sunulan kaside
D ) Su Kasidesi
E ) Kanunî’ye sunulan Bağdat Kasidesi

Çözüm : Elvend Bey’e sunulan kasidesi Fuzulî’nin eldeki kasidelerinden en eski tarihli olanıdır.
Doğru cevap A şıkkıdır.
13 ) Aşağıdakilerden hangisi Sultan III. Murat dönemi ile ilgili değildir?
A ) Muhibbîden sonra en çok gazel söyleyen padişahtır.
B ) Süleymaniye medreselerini kurarak Osmanlı biliminin gelişmesinde Fatih medreselerinden sonraki en önemli atılımı
gerçekleştirmiştir.
C ) Muradî Divanı’nda Türkçe söylediği 1567 gazel vardır.
D ) Şiirlerinde genellikle Muradî mahlasını kullanmıştır.
E ) Muradî Divanı’nda Farsça söylediği 39 gazel vardır.

Çözüm : Süleymaniye medreselerini kurarak Osmanlı biliminin gelişmesinde Fatih

medreselerinden sonraki en önemli atılımı gerçekleştiren kişi III. Murat değil Kanuni Sultan Süleymandır. Doğru yanıt B seçeneğidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.
14 )

Osmanlı edebiyatının Zatî ve Edirneli Nazmî’den sonra en çok gazel yazan şairi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A ) Şahî
B ) Muhlisî
C ) Muhibbî
D ) Harimî
E ) Selimî

Çözüm : Kanuni, Osmanlı edebiyatının Zatî ve Edirneli Nazmî’den sonra en çok gazel yazan
şairidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
 15 ) Sanata ve sanatçıya büyük ilgi gösteren bir padişahtı. Devrinde özellikle plastik sanatlar alanında bir zirve yaşandı; büyük tarihçiler,
sanat adamları yetişti. Aynı zamanda Adnî mahlasıyla şiirler yazdı.

Yukarıda hakkında bilgi verilen padişah aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A ) Muhibbi
B ) Harimî
C ) Muhlisî
D ) Şahî
E ) III. Mehmet

Çözüm : III. Mehmet, sanata ve sanatçıya büyük ilgi gösteren bir padişahtı. Devrinde özellikle plastik sanatlar alanında bir zirve yaşandı;
büyük tarihçiler, sanat adamları yetişti. Aynı zamanda Adnî mahlasıyla şiirler yazdı.
Doğru cevap E şıkkıdır.
16 ) Aşağıdaki illerden hangisi 16.yüzyıldaki edebiyat merkezlerinden biri olan sancaklardan sayılmaz?
A ) Konya
B ) Manisa
C ) Eskişehir
D ) Amasya
E ) Kütahya

Çözüm : Eskişehir o dönemde ayrı bir sancak değildir.

Doğru cevap C şıkkıdır.
17 ) 16. yüzyılda İstanbul'da doğdu. İyi bir medrese eğitimi gördü. 18-19 yaşlarında tanınan bir şair oldu. Kanuni Sultan Süleyman'a
kasideler ve gazeller yazdı. Müderrislik yaptı. 16. yüzyılın önemli şairidir.

Yukarıda adı anılan şair aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Fuzuli
B ) Şeyhi
C ) Nâbi
D ) Baki
E ) Nedim

Çözüm : İstanbul'da doğup ve orada yaşayan, 18-19 yaşlarında adını şairlik yönüyle duyuran, Kanuni Sultan Süleyman'a kasideler ve
gazeller yazan 16. yüzyılın önemli şairi Baki'dir.

Doğru yanıt: D'dir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

18 ) Edebiyatımızın ilk nazire mecmuası aşağıdaki yıllardan hangisinde düzenlenmiştir?

A ) 1136
B ) 1236
C ) 1336
D ) 1436
E ) 1536

Çözüm :

XV. yüzyılda, 1436 yılında Ömer b. Mezîd tarafından toplanmış ilk nazire mecmuasından (Mecmuatü’n-Nezair) sonra edebiyatımızın
tanınmış nazire mecmuaları XVI. yüzyılın ürünüdür.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
 19 ) "Süleymanname" aşağıdaki seçeneklerden hangisinde tanımlanmıştır?
A ) Süleymanname, padişahların hayatlarını anlatan edebi eserlere verilen addır.
B ) Süleymanname, şehzadelerin hayatlarını anlatan edebi eserlere verilen addır.
C ) Süleymanname, edebiyatımızda manzûm veya mensûr eserlerin tümüne verilen adıdır.
D ) Süleymanname, Yavuz Sultan Selim’in saltanatını konu edinip onun dönemindeki belli başlı olayları anlatan manzûm veya mensûr
eserlerin adıdır
E ) Süleymanname, Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanatını konu edinip onun dönemindeki belli başlı olayları anlatan manzûm ve mensûr
eserlere verilen addır.

Çözüm : Süleymanname, Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanatını konu edinip onun dönemindeki belli başlı olayları anlatan manzûm ve
mensûr eserlere verilen addır. Süleymannamelerin kaynağı Selimnamelerdir.
Doğru cevap E şıkkıdır.
20 ) Aşağıdakilerden hangisi edebiyatta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzum bilmeceye verilen addır?
A ) Muamma
B ) Tevriye
C ) Telmih
D ) Cinas
E ) İştikâk

Çözüm : Muamma: Anlamı gizli, güç anlaşılır söz, bilmece. Edebiyatta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzum bilmece.
Doğru cevap A şıkkıdır.

Anadolu Üniversitesi tarafından hazırlanmış olan bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının Anadolu Üniversitesi'nin yazılı izni olmadan
kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali
külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.