Ã - ABT TÃœRK DÄ - LÄ - Ve EDEBÄ - YATI Ã - ALIÅ - MA SORULARI (Kaynak-AÃ - F) PDF

KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KPSS
2013
ABT
TRK DL EDEBYATI
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
LTFEN ETRAFINIZA
GLMSEYN
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
1. nite - XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat I: Anadolu ve Azer Sahas Trk Edebiyat
29
Kendimizi Snayalm
1. Anadolu Seluklu Devleti 1243te Ksedada yapt savata aadaki devletlerden hangisine yenilmitir?
a. Moollar
b. Gazneliler
c. Akkoyunlular
d. Osmanllar
e. Dulkadiroullar
2. XIV. yzylda Trk edebiyat aadaki sahalardan hangisinde Ouzcaya dayal bir dille eserler vermitir?
a. Harezm Sahas
b. Altnordu Sahas
c. Msr Sahas
d. Anadolu-Azer Sahas
e. Horasan Sahas
3. Kad Burhaneddin, aadaki nazm ekillerinden daha
ok hangisi ile tannmtr?
a. Kaside
b. Gazel
c. Tuyu
d. Rba
e. Terc-i bend
4. Aadakilerden hangisi Kad Burhaneddinin din konularda Arapa yazd bir esedir?
a. Farsa Divan
b. Trke Divan
c. Tercht-Tavzh
d. Risletn-Nushiyye
e. Maklt
5. Nesm, iirlerinde aadaki mahlaslardan hangisini
kullanmamtr?
a. Seyyid
b. Nesm
c. Hseyn
d. Seyyid Nesm
e. Nam
6. Cvidn-nme aadaki air/yazarlardan hangisine aitttir?

a. Fazlullah- Hurf
b. Nesm
c. Veys
d. Fuzl
e. Bk
7. Anadolu beylikleri dneminde hilik ve Ftvvet tekilat ile birlikte Anadoluda geni bir alana hzla yaylarak toplum dzenini salamada nemli rol stlenen tarikat aadakilerden hangisidir?
a. Mevlevlik
b. Hurflik
c. Bektalik
d. Kalenderlik
e. Hayderlik
8. Aadakilerden hangisi Glehrnin Mantkut-Tayr
yazarken yararland eserlerden biri deildir?
a. Esrr-nme
b. Kelile ve Dimne
c. Glistn
d. Lemat
e. Lisnt-Tayr
9. Kudr Tercmesi, aadaki air/yazarlardan hangisine
aittir?
a. Yunus Emre
b. k Paa
c. Glehr
d. Nesm
e. Hasanolu
10. Garib-nme, aadaki vezinlerden hangisi ile yazlmtr?
a. Filtn filtn filn
b. Filtn filtn filtn filn
c. Filtn filtn filtn filtn
d. Filtn filn filtn filn
e. Filn filn filn filn
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
30
XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. a
2. d
3. c
4. c
5. e
6. a
7. a
8. e
9. c
10. a
Yantnz yanl ise XIV. Yzylda Trk Dnyasnda

Genel Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat
konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Kad Burhaneddin konusunu
yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Kad Burhaneddin konusunu
Yantnz yanl iseNesm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nesm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Beylikler Dneminde Edeb Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl iseGlehr konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl iseGlehr konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl isek Paann Edeb Kiilii ve
Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
XIV. yzylda geni bir corafyada grlen Trk edebiyat,
Harezm, Altnordu ve Msr sahalarnda Dou Trkesiyle
(Harezm, Kpak, aatay, Kuman-Kpak Trkesi), Anadolu ve Azerbaycanda ise Bat Trkesi (Ouzca) ile yazlan eserlerle gelimeye devam etmitir. XII-XIII. yzyllarda Ouzcaya dayal olarak ortaya kan bat Trk edebiyat,
XIV. yzylda Anadolu ve Azerbaycan sahalarnda edeb deeri ve saylar giderek artan bir ekilde Trke eserler vererek geliimini srdrr. XIV. yzyldan itibaren Azer (Dou
Ouzcas) ve Anadolu Trkesi (Bat Ouzcas) olmak zere iki ayr edeb lehede varln ve geliimini srdrmtr.
Ancak, bu iki edeb lehe arasndaki farkllklar XIV. yzylda henz tam olarak belli olmayp bu yzyldan itibaren yava yava ortaya kmaya balar.
XIV. yzylda Azer sahasnn nde gelen airleri, Hasanolu,
Kad Burhaneddin, Nesm ve Sultan Ahmed b. Veystir. Anadolu sahasnda ise, Yunus Emre, Glehr ve k Paa yzyln banda yazdklar eserler ile Trke eserlerin yazlmasna nclk etmilerdir.
Sra Sizde 2
XIV. yzylda Azer Trkesiyle iir yazan airler, Hasanolu, Sultan Ahmed b. Veys Kad Burhaneddin ve Nesmdir.
Hasanolu: XIV. asr Azer sahasnda yetien air, Trke iirlerinde Hasanolu, Farsa iirlerinde Pr Hasan mahlasn
kullanmtr. Devleth Tezkiresinde, bir Divan bulunduu
ve bu Divann XV. yzylda Azerbaycanda ve Anadoluda ok
tannd belirtilmektedir. airin bilinen aruz vezniyle yazlm Trke iki gazeli bulunmaktadr.
Kad Burhaneddin: Ouz Trkesinin yannda Dou Trkesine de hkim bir airdir. Bu itibarla, iirlerinde Dou
Trkesi zelliklerine de yer veren airin dili, Azer Trkesi iinde yer alr. Arapa ve Farsay ok iyi bilen Kad
Burhaneddinin dili, Eski Anadolu Trkesi devresini ve
Azer sahasn geni bir zenginlikle temsil eder.
Trk edebiyatnda tuyularyla da tannan Kad
Burhaneddinin Trke Divan ile Arapa yazd ksrsSadt f-Esrril-bdt ve Tercht-Tavzh adl din konularda Arapa yazlm mensur iki eseri vardr.
Nesm: XIV. yzylda Azer Trkesi ile cokulu ve lirik iirler yazan air, nceleri Hseyn mahlasn kullanrken,
Fazlullah- Hurfye balandktan sonra Nesmyi kullanmtr.
Nesmnin bilinen eserleri, Trke ve Farsa Divanlar ile
Huruflikle ilgili olan Mukaddimetl-Hakyktr.
Sultan Ahmed b. Veys: XIV. yzylda Irakta lhanllardan sonra hkm sren Trk slalesi Celyirlilere mensup
olan Sultan Ahmed b. Veys, air ve sanatkr bir hkmdardr (1382-1410). Trke, Arapa ve Farsa iirler yazm olan
Sultan Ahmedin de Mecmuatn-Nezirde bir gazeli bulunmaktadr. airin yedi Farsa divandan oluan bir klliyat
vardr.
Sra Sizde 3
Anadolu Seluklu Devletinin XIII. yzyln ortalarndan itibaren giderek zayflamas ve yzyln sonlarna doru yklmas zerine Anadoluda beyliklerin kuruluuyla yeni bir dnem balamtr. Germiyanoullar, Menteeoullar, nanoullar, Aydnoullar, Saruhanoullar ve Candaroullar
(sfendiyaroullar), air ve yazarlar destekleleyen ve Trke eserler yazlmasn tevik eden beyliklerin banda gelirler.
XIV. yzylda, Anadolu beylerinin Trkeye ve Trke eserlere deer vermelerinin yannda airlerin tasavvuf inanlar halka ulatrabilmek iin Trke yazmak zorunda kalmalarndan dolay telif ve tercme eklinde manzum ve mensur
ok sayda Trke eser yazlmtr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat II: Anadolu Sahas air ve Yazarlar
59
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki eserlerden hangisi eyyd Hamzaya aittir?
a. Varka ve Glh
b. Hsrev rn
c. Leyl v Mecnn
d. skender-nme
e. Ysuf u Zleyh
2. Varka ve Glh aadaki airlerden hangisi yazmtr?
a. Ysuf- Meddh
b. eyyd Hamza
c. Hoca Mesud
d. Harezm
e. Elvan elebi
3. Menkbl-Kudsiyye ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. k Paann eseridir.
b. Mensur bir eserdir.
c. Menkbl-Kudsiyye zerinde ilk yayn Mertol Tulum tarafndan yaplmtr.
d. Manzum bir menkpnmedir.
e. Mensur-manzum kark bir eserdir.
4. Ferheng-nme-i Sad aadaki eserlerin hangisinden
manzum olarak evrilmitir?
a. Bostn
b. Glistn
c. Bahristn
d. Hsrev rn
e. Risle-i Muamma
5. Fahrnin Hsrev rni ile ilgili aadaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Nizmnin Hsrev rninin Trke yaplan ilk tercmesidir.
b. Vezni mefln mefln felndr.
c. 5005 beyittir.
d. Giri ksm 300 beyittir.
e. Eserde Arapa, Farsa kelime kullanlmamtr.
6. Ahmed ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

a. Kaside eklinde yazlan mersiyelerin ncsdr.
b. adalarna gre en az kaside yazan airdir.
c. XIV. yzyln en ok eser yazan airlerinden biridir.
d. Trk edebiyatnda Bursa iin kaside yazan ikinci airdir.
e. iirlerinde kili cmleler kullanarak akclk salamtr.
7. Aadaki eserlerden hangisi Ahmedye ait deildir?
a. skender-nme
b. Cemd Hurd
c. Tervhl-Ervh
d. Mirktl-Edeb
e. Kenzl-Kber
8. eyholu Mustafa ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi
dorudur?
a. Hurd-nme isimli eserini Yldrm Bayezide sunmutur.
b. Trk kltr tarihi iinde ilk siyaset kitab olan
Kenzl-Kbery yazmtr.
c. Marzuban-nmeyi Arapadan Trkeye evirmitir.
d. Kabus-nme, Farsadan evirdii manzum bir eseridir.
e. XIV. yzylda Divan olan airler arasnda yer alr.
9. Aadaki eser ve yazar eletirmelerinden hangisi yanltr?
a. Kelile ve Dimne Kul Mesud
b. Kabus-nme eyholu Mustafa
c. Mirsdl-bd eyholu Mustafa
d. Ksas- Enbiy Saleb
e. Vesletn-Nect Sleyman elebi
10. Anadoluda yazld bilinen en eski Trke telif tp
kitabnn ad ve yazar aadakilerden hangisidir?
a. Edviyetl-Mfrede bn Baytar
b. Kmils-Sna Ali bin Abbas el-Mecs
c. Mntahab- if Hac Paa
d. Edviye-i Mfrede shak bin Murad
e. ifl-Eskm ve Devl-lm Cellddin Hzr
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
60

1. e
2. a
3. d
4. a
5. b
6. c
7. e
8. a
9. c
10. d
Yantnz yanl ise eyyd Hamzann Edeb Kiilii

ve Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ysuf- Meddh konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Elvan elebinin Eseri ve Edebi
Kiilii konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hoca Mesudun Edeb Kiilii ve
Yantnz yanl ise Fahrnin Eseri ve Edeb Kiilii
Yantnz yanl ise Ahmed konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ahmednin Edeb Kiilii ve
Yantnz yanl ise eyholu Mustafa konusunu
Yantnz yanl ise Mensur Eserler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mensur Eserler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
eyyd Hamzann Trk edebiyatnda Yunusu takip ederek
gelen ve Nesmye giden izgide nemli bir yeri vardr. Cokunluk ve lirizm asndan dnemine gre ileri bir durumda
bulunan iirlerinde musammat zellik bulunmas, onu eski
Trk edeb zevk anlayna balamaktadr. Cokun ve heyecanl yn, sanat taraf ne kan iirlerine yansyan eyyd
Hamza, hislerini ak ve samimi bir ekilde dile getirmitir.
iirlerinde hem hece hem de aruz veznini kullanan eyyd
Hamza, edebiyatmzda mersiye yazmakla dikkat eken bir
airdir. Trk edebiyatnda balangc ok ncelere, Alper
Tonga iin sylenen atlara dayan bu trde zellikle ocuklar iin iir yazan ilk air eyyd Hamzadr. O, Anadolu sahas Trk edebiyatnda ilk Ysuf u Zelhy yazm ve
Trk edebiyatnda daha ok bu eseriyle tannmtr. eyyd
Hamzann ne kan zelliklerinden bir dieri de Trk edebiyatnda Yunustan sonra gzel nat yazan air oluudur.
Sra Sizde 2
Ahmednin en nemli eseri olan skender-nme, edebiyatmzda bu konuda yazlan mesnevilerin ilk ve en baarl
rneidir. Eserin asl Firdevsye dayanmakla birlikte asl yazar Nizmdir. Ahmed eseri kendine gre ele alm, yap-
t eklemelerle mesneviyi telif hle getirmitir. Ahmed,

Nizmnin eserindeki baz olaylar kard gibi kendisi de yeni motif ve olaylar eklemitir. Makedonyal Byk
skenderin dou lkelerine yapt seferlerin ve fetihlerin efsaneletirilerek anlatld bir eser olan skender-nme, Mevlid ve Tevrih-i l-i Osmn blmleri ile ayr bir nem tar.
Trk edebiyatnda mevlid trnn Ahmednin bu eseri ile
ortaya kt grlr.
Sra Sizde 3
XIV. yzylda Ysuf u Zleyh mesnevisi yazan airler,
eyyd Hamza, Suli Fakh ve Erzurumlu Mustafa Darrdir.
eyyd Hamzann Ysuf u Zelhs Anadolu sahas Trk
edebiyatnn bu konuda bilinen ilk mesnevisidir. Filtn
filtn filn vezniyle yazlan ve 1529 beyit olan Ysuf u
Zelh, alt blmdr. Ancak eserde blmleri bildiren bir
balk yoktur. Ysuf u Zelh, adndan da anlalaca zere
grnte Hazret-i Yusuf ile Zleyha arasnda geen bir ak
hikyesidir, ancak hikyenin bandan sonuna kadar Hazret-i
Yusuf un hayat anlatlmtr. Kuranda kssalarn en gzeli olarak belirtilen ve Hz.Yusuf un hayatn konu alan Ysuf
Sresinden hareketle yazlan hikyede, her devirde olduu
gibi o devir iin de geerli olan ve birbirini takip eden olaylara yer verilmitir. air, eserini tamamen Kurana bal kalarak deil serbest olarak yazmtr.
Suli Fakhin Ysuf u Zleyhs, eyyd Hamzann eseri
rnek alnarak filtn filtn filn vezniyle yazlm
din, romantik bir ak mesnevisidir. Suli Fakhin sade ve
anlalr bir dille yazd eseri, 4800 beyitten olumaktadr.
Bu mesnevide Yusuf ile Zleyhnn azndan iir bal
altnda 19 gazele yer verilmitir. eyyd Hamzann Ysuf
u Zleyhs ile bazen beyit bazen de msra benzerlikleri bulunan eser, eyyd Hamzann mesnevisine gre hem hacimli hem de nazm teknii, dil ve ierik bakmndan ondan
daha baarldr. Bu mesnevide konunun ele alnmasnda,
Kurandaki ekline olabildiince bal kalnm, baz
blmleri geniletilmi ve eitli eklemeler yaplmtr.
Erzurumlu Mustafa Darrin Kssa-i Ysufu (Ysuf u
Zleyh)s da Kurandaki Ysuf suresinden hareketle filtn filtn filn vezniyle yazlmtr. 2126 beyitten meydana gelen ve meclis ad verilen sekiz blmden
oluan bu eser, dil, syleyi ve konunun ilenii bakmndan
nceden yazlanlara gre daha baarldr. Erzurumlu Mustafa Darr de, eserinde Yusuf ve Zleyha ile Hazret-i Yakubun
dilinden 21 gazele yer vermi ve ir-i Ysuf , ir-i Zleyh
ve ir-i Yakb gibi balklarla zellikle hasret konusunda
anlatm daha da canlandrp mesneviye akclk salamtr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
80
Kendimizi Snayalm
1. aatayca terimi ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi
yanltr?
a. aatay Trkesi veya aatayca ile Orta Asya Trkslam yaz dilinin Karahanl ve Harezm-Altn Ordu
Trkelerinin devamndaki yaz dili kastedilmektedir.
b. Ali ir Nev, eserlerinde kendi dneminin Trk yaz
dili iin hem Trk ve Trke hem de aatayca terimi kullanmas dikkat ekicidir.
c. aatay Trkesi, XIV. yzyln sonuna kadar Orta Asya
Trk devletlerinde sadece edeb dil olarak kullanlmtr.
d. aatay Trkesi iin XV. ve XVI. yzyllara kadar
genellikle Trk tili, Trk til, Trk lafz, Trk elfz,
Trke, Trke til gibi terimler kullanlmtr.
e. XVII. yzylda Ebul-Gz Bahadr Han, ecere-i Trk
adl eserini Trk tili birle yazm olduunu ifade
ederken XVIII. yzylda Mrz Mehdi Han Senglah
adl szlnde hem lugat-i Trk hem de lugat-i agatay terimlerini kullanmtr.
2. aatay adnn kayna aadakilerden hangisidir?
a. Da ad
b. Timurun ikinci olu
c. Akarsuyun ad
d. gl, kuvvetli anlamnda bir sfat
e. Cengizin ikinci olunun ad
3. Nevnin bu kavmin stad ve sz melikidir diyerek
eserlerinde and, Divan ve Gl Nevrz adl mesnevisi
olan aatay airi kimdir?
a. Ysuf Emr
b. Sekkk
c. Seyyid Ahmed Mrz
d. Mevln Ltf
e. Yakn
4. aatay edebiyat ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

sylenemez?
a. aatay edebiyat, Karahanl ve Harezm Trkelerinin devam olarak gelien, aatay Trkesinin
edeb dil olarak kullanld, XX. yzyl balarnda
kadar devam eden Trk edebiyatdr.
b. aatay edebiyatnda klsik ncesi dnem, aatay
yaz dilinin balang dnemidir, XV. yzyl balarndan Nevnin ilk divann dzenledii 1465 ylna kadarki dnemi ierir.
c. Klsik eklini Nev ile bulan aatayca ile yazlm
eserlerde Nevnin ilk divanna kadar gittike azalan
derecede Karahanl Trkesi zellikleri yer almaktadr.
d. aatay edebiyatnn klsik eklini almasnda, 14691506 yllar arasnda hkm sren, Herat siyas merkez olmas yannda devrin sanat ve kltr merkezi
hline getiren Hseyn-i Baykarann da rol byktr.
e. 1506 ylnda zbeklere kar yaplan savaa giderken len Baykaradan sonra klsik aatay edebiyat eybnler tarafndan Orta Asyada, Babur ile de
Hindistanda olmak zere iki blgede devam etmitir.
5. Aadakilerden hangisi manzum-mensur kark olarak
mnazara eklinde yazlmtr?
a. Beng agr
b. Gl Nevruz
c. Deh-nme
d. Taauk-nme
e. Mahzenl-Esrar
6. Aadakilerden hangisi Deh-name tarznda yazlmamtr?
a. Deh-nme
b. Gl Nevrz
c. Taauk-nme
d. Letfet-nme
e. Muhabbet-nme
7. aatayca zerine almalar ile tannan ve 1971de
Ged divann yaymlayan Trkolog kimdir?
a. Kemal Eraslan
b. A. N. Samoylovi
c. Osman Fikri Sertkaya
d. Janos Eckmann
e. Erge Rstemov
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - XV. Yzyl Dou Trk Edebiyat: aatay Dili ve Edebiyat
81

1. c
8. Ahmednin bilinen tek eserinin ad nedir?

a. Ok ve Yayn Mnzaras
b. Sazlar Mnzaras
c. Beng agr
d. Divan
e. Lisnt-tayr
2. e
3. d
4. c
9. Aadaki mesnevilerden hangisi Ali ir Nevnin hamsesinde yer almaz?

a. Hayretl-ebrr
b. Sedd-i skender
c. Leyl v Mecnn
d. Ferhad u rn
e. Ysuf u Zleyha
10. Hseyn-i Baykara ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi
yanltr?
a. 1438 ylnda Heratta doan Hseyn-i Baykara anne
ve baba tarafndan Timur hanedanlna dayanr.
b. Baykara, Fars edebiyatn rnek alm, eitli trlerde
Farsa yazlan eserleri Trkeyle yeniden ve orijinal
kalarak yazmaya gayret etmitir.
c. yi bir asker, iyi bir idareci olan Baykara, ayn zamanda iyi bir airdi.
d. Baykara, birlikte byd ocukluk arkada Ali ir
Nev ile aataycann devlet ve edebiyat dili olmas
iin ura vermitir.
e. Baykara zamannda Herat, byk kltr ve medeniyet hamlesinin merkezi hline getirilmitir.
5. a
6. b
7. d
8. b
9. e
10. b
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
Yantnz yanl ise aatay Ad ve aatay Hanl

Yantnz yanl ise aatay Ad ve aatay Hanl
Yantnz yanl ise Mevln Ltf konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise aatay Trkesi ve Edebiyat
Yantnz yanl ise Ysuf Emr konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ysuf Emr konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ged konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ahmed konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ali ir Nev konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hseyn-i Baykara konusunu
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
108
Kendimizi Snayalm
1. XV. yzylda Herat ve Semerkandda Dou Trkesiyle
eser veren edebiyata ne ad verilir?
a. zbek Edebiyat
b. aatay Edebiyat
c. Harezm-Altnordu Edebiyat
d. Kpak Edebiyat
e. Kuzey-Dou Edebiyat
6. mer b. Mezdin derleyip II. Murada sunduu eser aadakilerden hangisidir?

a. Mecmuat-uar
b. Kitbul-Edvr
c. Mecmatn-Nezir
d. Maksdul-Elhn
e. Mecmaun-Nezir
2. XV. yzyl Azer sahasnda Nesm ile Fuzl arasnda yetien airlerin en nemlisi aadakilerden hangisidir?
a. Hat
b. Hakk
c. Habb
d. Hamd
e. Cihnh
7. Aadakilerden hangisi ilk Osmanl tarihileri arasnda

yer alr?
a. Kemal Paazde
b. Gelibolulu Mustafa li
c. Selnik Mustafa
d. Koi Bey
e. k Paazde
3. Osmanlda airleri toplayan ilk ehzade/padiah aadakilerden hangisidir?

a. Yldrm Bayezid
b. elebi Mehmed
c. Musa elebi
d. Emir Sleyman
e. II. Murad
8. Ahmed-i D ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

yanltr?
a. Ahmed gibi D de en ok Emir Sleyman iin iir
yazmtr.
b. Padiah vglerini yalnz kaside nazm eklinde deil, mersiyelerinde olduu gibi terc-i bend tarznda
da yazmtr.
c. vglerinde Acem abartlarndan uzak durmutur.
d. slubu adalarna gre daha zarif, ak ve akcdr
e. eng-nmeyi II. Murada sunmutur.
4. Osmanlda iir yazan ilk padiah aadakilerden hangisidir?

a. Osman Gazi
b. Orhan Gazi
c. I. Murad
d. I. Bayezid
e. II. Murad
5. Ahmed, Tervhl-Ervh isimli eserini aadakilerden
hangisine sunmutur?
a. Emir Sleyman
b. elebi Mehmed
c. Musa elebi
d. Bayezid Paa
e. II. Murad
9. Aadakilerden hangisi Sleyman elebinin Mevlidini

yazarken yararland eserlerden biridir?
a. Risletn-Nushiyye
b. Hall-nme
c. Tervhl-Ervh
d. Sretn-Neb
e. Tezkiretl-Evliy
10. Abdlvs elebinin Hall-nmesinde aadaki peygamberlerden hangisinin hayat geni bir ekilde anlatlmaktadr?
a. Hz. dem
b. Hz. smail
c. Hz. brahim
d. Hz. Davud
e. Hz. Sleyman
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - XV. Yzyl Bat Trk Edebiyat
109

1. b
2. c
3. d
4. e
5. a
6. c
7. e
8. e
9. d
10 c
Yantnz yanl ise Giri ksmn yeniden gzden

geiriniz.
Yantnz yanl ise XV. Yzyl Azer Sahasnda
Tarih ve Edeb Durum konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda
Tarih Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.
Edeb Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin Edeb Kiilii
ve Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Sleyman elebi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Abdlvs elebi Edeb kiilii ve
Eseri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
XV. yzylda Azer sahasndaki en nemli air, Habbdir.
Akkoyunlu hkmdar Sultan Yakubun himayesinde yetimi, sonra ah smailin himayesine girmi, ah smail tarafndan melik-uar unvanyla byk iltifat grmtr. II.
Bayezid zamannda stanbula gelen Habb, I. Selim zamannda stanbulda lmtr. Latif, Habbnin bir gazeline de
nazire yazmtr. Tezkirelerde ilim ve marifet sahibi bir kimse, edas Acemane ve iiri kane bir air olduu belirtilen
Habb, Azer sahasnda Nesm ile Fuzl arasnda yetien
airlerin en nemlisidir. Divan ele gememi, ancak Fuad
Kprl 42 iirini yaymlamtr. Fuzlnin onun bir mseddesine nazire yazm olmas ve bir gazelini tahmis etmesi,
Habbnin baarl air olduunu gsterir.
Sra Sizde 2
XV. yzyln ilk yarsnda I. Bayezidin byk olu Emir
Sleyman edebiyata ve iire merakl olup Osmanl saraynda airleri ilk defa o toplamtr. Saraynn evresinde
toplanan airlerden zellikle Ahmed ile Ahmed-i D, ondan
byk ilgi ve destek grmlerdir. Ahmed-i D, eng-nme
adl eserini, Ahmed ise Tervhl-Ervh Emir Sleymana
sunmular ve iki air de bu ehzadenin lm zerine mer-
siye yazmlardr. Dnemin airlerinden olan Mehmed de

Ik-nme (Tuhfe-nme)sini ona ithaf etmitir.
Ahmed ile Ahmed-i D de sonradan elebi Mehmede intisap etmiler ve ona iirler yazmlardr. Trkeye ok nem veren II. Muradn lim ve airleri desteklemesi, adna ok sayda Trke eserin yazlmasna, Trk edebiyatnn ve kltr
hareketlerinin gelimesine zemin hazrlamtr. Osmanlda
ilk iir syleyen padiah II. Muraddr. iirlerinde Murad
mahlasn kullanan II. Murad, Arapa ve Farsadan Trkeye eserler tercme ettirmi, evirilerin ak bir dille yaplmasn isteyerek Trkenin kltr ve edebiyat dili olarak ilenmesine hizmet etmitir. Mercimek Ahmed, onun emriyle
1432de Kabus-nmeyi sade bir dille Trkeye evirmitir. II.
Murad adna ondan fazla mensur eserle yirmiden fazla mesnevi yazld tespit edilmi olup bu saynn daha da artmas
muhtemeldir. Ayrca II. Murad, msikye de merakl olduundan Hzr b. Abdullah, Kitbul-Edvr ve Abdlkadir-i
Merag de Maksdul-Elhn isimli eserlerini onun adna
yazmlardr.
Sra Sizde 3
eyh, Anadolu sahas Trk edebiyatnn XV. yzyln ilk yarsnda yaayan en nemli airidir. O, her ne kadar tasavvufla
ilgilenmi ve gazellerinde tasavvuf unsurlara yer vermi olsa
da mutasavvf bir air deildir. eyh, Anadolu sahas dind edebiyatnn kuruluunda nemli rol oynam, zellikle lirizm yan ne kan manzumeleriyle tannmtr.
eyh, Trk edebiyatnda baarl bir mesnevi airi olarak tannr. Nizmnin ayn adl eserinden tercme ettii
Hsrev rni Trk edebiyatnda yaplan evirilerin
en baarls ve en gzelidir. eyhinin bu mesnevisinde
yer alan terc-i bendi, Divan iirindeki tevhidlerin en
gzellerinden biridir. zellikle eyhnin konu anlatm ve tasvirleri de ok baarldr. eyh, Har-nme adl
eseri ile Trk hiciv ve mizah edebiyatnn en nemli airlerinden biridir.
Anadolu sahasnda gelien klsik iirin kurucu airlerinden
biri olan eyh, ayn yzylda yaayan Ahmed Paa ve
Nect gibi airlerden baka, Bkden Fuzlye kadar
byk airler bata olmak zere, sonra gelen ok sayda air zerinde de etkili olmutur.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
142
Kendimizi Snayalm
1. XV. yzyl Anadolu (Osmanl) sahas eserlerinde grlen
Trk yaz dili, Trenin hangi dnemi iinde yer alr?
a. Eski Trke
b. Orta Trke
c. Klsik Osmanlca
d. Yeni Osmanlca
e. Modern Trke
6. Cemlnin Hm ve Hmynun dier ad aadakilerden hangisidir?

a. Glen-i Envr
b. Glen-i kn
c. Glen-i Uk
d. Glen-i Rz
e. Glen-i Mlk
2. Osmanlda divan olan ilk padiah aadakilerden

hangisidir?
a. Fatih Sultan Mehmed
b. II. Murad
c. II. Bayezid
d. Cem Sultan
e. ehzade Korkud
7. Aadaki divan airlerinden hangisi esnaf arasndan

yetimitir?
a. Huf
b. Adl
c. Ak
d. Ayn
e. Nizam
3. Aadaki airlerinden hangisi Cem airleri iinde yer

almaz?
a. Ayn
b. Lal
c. Kand
d. hid
e. Nect
8. Karamanl Ayn ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

dorudur?
a. Divanndan ayr olarak Muammalar ve Cifr-nme
isimli eserleri de vardr.
b. Anadolu sahas Trk edebiyatnda Cem Sultan ile
birlikte en ok muamma yazan airdir.
c. iirlerinde halk syleyiinden uzak bir slubu vardr.
d. Cem Sultana mersiye yazan airlerdendir.
e. Gazel ve kasidelerinde halkn anlayamayaca Arapa ve Farsa tamlamalara yer vermitir.
4. Ahmed Paann gnl murabba aadaki airlerden

hangisinin iirine naziredir?
a. Nect
b. Avn
c. Melh
d. eyh
e. At
5. Fatihin sadrazamlarndan Mahmud Paann iirlerinde
kulland mahlas, aadakilerden hangisidir?
a. Adn
b. Adl
c. Ak
d. Avn
e. Ayn
9. Fuzl, Nectnin aadaki kasidelerinden hangisine

nazire yazmtr?
a. T kasidesi
b. Seher kasidesi
c. Gl kasidesi
d. Kerem kasidesi
e. Htem kasidesi
10. Aadakilerden hangisi XV. yzyl mutasavvf airlerinden biri deildir?
a. Kaygusuz Abdal
b. Akemseddin
c. Kemal mm
d. mer Ren
e. Niyaz-i Msr
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - XV. Yzyl Bat Trk Edebiyat II: Anadolu Sahas Trk Edebiyat (1450-1500)
143

1. b
2. a
3. e
4. c
5. a
6. c
7. a
8. b
9. e
10. e
Yantnz yanl ise Fatih ve II. Bayezid Dneminde

Trk Dili konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Avn (Fatih Sultan Mehmed)
Yantnz yanl ise Fatih ve II. Bayezid Dneminde
Trk Edebiyat konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ahmed Paa konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Adn (Mahmud Paa) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ceml konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Huf konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanl ise Karamanl Ayn konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nect konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise XV. Yzyl Mutasavvf airleri

Sra Sizde 1
Trk dilinin Fatih devrine kadar geirdii tarih sre, Altay, En Eski Trke, lk Trke, Eski Trke ve Orta Trke eklinde dnemlere ayrlr. Bu tasnife gre Fatih devri Orta Trkenin son yzyln meydana getirir. Trkenin
bundan sonraki dnemlerine, Yeni Trke (XVIXIX. yzyllar) ve Modern Trke (XX. yzyldan sonra) adlar verilir. XV. yzylda Fatih dnemini de iine alan Orta Trke; Kuzey-Dou Trkesi ve Bat Trkesi olmak zere ikiye ayrlr. XIII. ve XIV. yzyllarda Eski Trkenin bir devam
olan Kuzey-Dou Trkesi, XIV. asrdan sonra Kuzey Trkesi (Kpak Trkesi) ve Dou Trkesi (aatay Trkesi)
eklinde devam etmitir. Bat Trkesi de Ouz Trkesinin
kollar olan Trkiye Trkesi ve Azer Trkesi eklinde varln srdrm, ancak bu iki kol XVI. yzyldan itibaren
ayrlmaya balamtr. Eski Trke devrinde az seviyesinde olan farkllklarn Orta Trke devrinde ive durumuna
getii grlr. Buna gre Trke, Anadolu, Balkanlar, ran,
Afganistan, Msr, Krm, Det-i Kpak, Altnordu, Harezm,
Bat ve Dou Trkistan ile batanbaa Asyann kuzey blgelerinde geni bir sahada varln srdrmtr.
Osmanlda, II. Murad devrinde byk kltr hareketleri, sade
ve ak Trke eserler yazma (Trkecilik) akm devam etmi
ve bu anlay Fatih ve II. Bayezid dnemlerinde de varln
srdrmtr. Devrin eserlerinde, sade ve konuma diline yer

veren bir anlatm vardr. Ancak Fatih devrinde yazlan mensur eserlerde, zellikle Arapa ve Farsa olmak zere baka dillerden kelimelerin ve baz gramer ekillerinin kullanlmas gittike artmtr. Bu durum, nesirde heybetli ve gsterili (ssl,
sanatl) bir dilin ortaya kmasna sebep olmutur. Fatih devrinde yetien ve II. Bayezid devrinde eser veren, Kvm, Tursun Bey ve Sinan Paa gibi ahsiyetler de nesir dilinde grlen
bu gelimelere paralel bir yol tutmular, Sinan Paa ve Tursun
Bey sanatl (ssl) nesrin ncleri olmulardr.
Sra Sizde 2
Fatihin ehzalerinden Cem Sultan, iirlerinde Cem mahlasn kullanmtr. Sancakbeyi olduu zamanlarda Kastamonu ve
Konyada etrafna hep airleri toplamtr. Onun stanbula paralel olarak etrafnda toplanan bu airler, Cem airleri ad ile
anlan canl bir edeb topluluk meydana getirmitir. Ceme hayatlar boyunca bal kalan bu airler arasnda, Karamanl
Ayn, Sad-i Cem, Trb, Lal, Kand ve hid bulunmaktadr.
Sra Sizde 3
XV. yzylda iirleriyle ne kan ve dnemin devlet adamlarnn yakn ilgisini gren hanm airler, Zeynep Hanm ile
Mihr Hatundur. Her iki air de Fatih devrinde Amasyada
yetimitir. Zeynep Hanm, msikde de bilgi sahibi olup tezkirelerde Fatih adna dzenledii belirtilen Divan ele gememitir. eyhye nazireler yazm olan Zeynep Hanmn
tezkirelerde verilen rneklerden sade ve samim iirler yazd anlalmaktadr.
Mihr Hatun, Amasya valisi olan ahzade Bayezidin etrafnda oluan edeb meclislerde bulunmu bir kadn airdir.
Hem Bayezide hem de olu ehzade Ahmede kasideler yazan Mihr Hatun, II. Bayezidin 1481 ylnda padiah olmasndan sonra da himayesini ve ihsanlarn grmtr.
Edeb evrelerde, iir atmalarnda daima edebi gzetmi ve
hi hafiflie kamamtr. Mihr Hatunun baz eserlerinden
bahsedilirse de elimizde olan tek eseri Divandr. Mihr Hatun,
iirlerini divan iirinin snrlar iinde, ald eitim, kabiliyet,
zek ve hayat ekline gre yazmtr. Olduka sade bir dille
duygulu gazeller yazan Mihr, Divan edebiyatnn mazmunlarn kullanrken erkek airlerden farkl bir zellik gstermez.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
170
Kendimizi Snayalm
1. Nazireyle ilgili verilen aadaki bilgilerden hangisi
yanltr?
a. Nazire iir ile zemn iirin vezin ve kafiyesi ayn olur.
b. Nazire ile zemn iirin redifleri ayn olur.
c. Nazireler daha ok gazel ve kaside nazm ekli yazlmtr.
d. Nazireye verilen adlardan biri cevaptr.
e. Nazire ile zemn iir farkl dil ve ivelerde olabilir.
6. Trk edebiyatnda mevcut bilgilere gre ilk nazire yazan

air aadakilerden hangisidir?
a. Ahmed-i Yesev
b. Zengi Ata
c. Hakm Sleyman Ata
d. Yunus Emre
e. k Paa
2. Nazire yazan bir air iin aadaki ifadelerden hangisi

kullanlr?
a. nazre-g
b. nazre-hn
c. nazre-dde
d. nazre-perver
e. nazre-inas
7. Aadakilerden hangisi Yunus Emrenin nazire yazd

airlerden biridir?
a. Hakm Sleyman Ata
b. Zengi Ata
c. Sultan Veled
d. Ahmed-i Yesev
e. Ahmed Fakh
3. Arap edebiyatnda nazireler ilk kez hangi dnemden itibaren grlmeye balanr?
a. slm dnemi
b. Emevler dnemi
c. Cahiliyye dnemi
d. Abbasler dnemi
e. Abbas ve Endls Emevleri dnemi
8. Aadakilerden hangisi Ahmednin en ok tenkit ettii

airdir?
a. Ahmed-i Yesev
b. Nesm
c. eyholu Mustafa
d. Ahmed-i D
e. Kad Burhaneddin
4. Aadakilerden hangisi Fars edebiyatnda nazireye verilen isimlerden biridir?

a. muraza
b. istikbl
c. takld
d. mesl
e. ihtiz
9. Melh bendlerinde Vay gnl vy bu gnl vy gnl ey

vy gnl msralar tekrarlanan murabban aadaki airlerden hangisine nazire olarak yazmtr?
a. Ahmed Paa
b. Avn
c. Nizm
d. Nesm
e. Ahmed
5. Bir airin yazd bir iirine rnek ald baka bir iire ne
ad verilir?
a. zemn
b. misl
c. muadil
d. emsile
e. murz
10. Aadakilerden hangisi XV. Yzylda yazlm bir nazire mecmuasdr?

a. Mecmatn-Nezir, mer b. Mezd
b. Metlin-Nezir, Hisl
c. Mecmaun-Nezir, Edirneli Nazm
d. Pervne Beg Mecmas
e. Behetl-Hadik
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
6. nite - Trk iirinde Nazire
171
1. e
Sra Sizde 1
Nazire veya cevap, bir iire baka bir airin yazd benzer iirdir. Ortak iirler (=ir-i mterekler) ise, bir beyit ve msra bir airin, dier beyit veya msran baka bir airin syledii manzumelerdir. Bunlar iinde gazeller en bata gelirler.
Gazel-i mterek(=ortak gazel) denilen ve birden ok airi
olan gazellerden baka mselles, terb, tahms, tatr, tesds,
tesb, tesmn, tetsi ve tar gibi nazm ekilleri ile yazlm
manzumeler de bulunmaktadr. ki airin ayn zamanda birlikte yazdklar iire ir-i mterek denir. Mare ise, karlkl iir syleme veya yazma olup, her airin iiri ayrdr. Bu
da belki bir eit nazire demektir. Bu yn ile mare (karlkl iir syleme), nazirenin yaanan zamandaki canl rnei olarak grlmektedir.
2. a
3. c
4. b
5. a
6. c
7. d
8. c
9. a
10. a
Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Nazirenin Ortaya k konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nazirenin Ortaya k konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nazirelerin Nazm ekilleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trk iirinde lk Nazireler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nazire Mecmualar balkl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
airlerin nazire yazmalar, gzel iirleri taklit ederek yetimelerini ve kendilerini her yn ile gelitirerek ortaya zgn
eserler koymasna byk katk salamtr. airler nazire yazmakla, dili ne ekilde kullanmas gerektiini rendii gibi
kelime bilgisini zenginletierek kafiyenin dar ve geni zeminlerine de vkf olur. Gnl, akl ve kula da ses ve kelimeye
kar ilgili olur ve hafzas geniler. Bylece airler, elde ettikleri bu kazanmlarla sanat dnyasna girerler ve zamanla kendilerine has sluplar olumaya balarlar. Bu bakmdan
nazireler, airlerin kendi sanat kiiliklerinin olumasnda
nemli rol bulunan rehber(iir)lerdir.
Sra Sizde 3
Nakze, bir iir esas alnarak onunla ayn vezin ve kafiyede,
fakat anlamca zt konuda olan ve bir nevi zemin iire reddiyye olarak yazlan iirlere denmektedir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
196
Kendimizi Snayalm
Apard glmi bir o amer yz cn-fez dil-ber

Ne dil-ber dil-ber-i hid ne hid hid-i server
1. Yukardaki beyitteki dil-ber kelimesinde bulunan edeb
sanat aadakilerden hangisidir?
a. Ak istire
b. Kapal istire
c. Tevriye
d. Tebh
e. Mecz
2. Yukardaki beyitte hid ile kastedilen aadakilerden
hangisidir?
a. k
b. Sevgili
c. Rakp
d. Zhid
e. Mdde
!"# $%#&'()#&%#*+#,-#./01#
!"# $2)#34567%#89:)4%#,-
3. Yukardaki beytin kafiyesi aadakilerden hangisidir?

a. Mcerred
b. Messes
c. Mukayyed
d. Mreddef
e. Mtecnis
4. Yukardaki beytin vezni aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
a. filtn filtn filtn filn
b. feiltn feiltn feiln
c. filtn filtn filn
d. feiltn feiltn feiltn feiln
e. feln feln feln fel
Gl Tebrzine geleli ol h
Adur gzlerm sr-b her dem
5. Yukardaki beyitte zerinde durulan konu aadakilerden hangisidir?
a. Gnln Tebrz gibi gzel oluu
b. Tebrzin yaklp yklmas
c. An kanl gzya dkmesi
d. hn Tebrzi almas
e. n aktan dolay byk zdrap iinde olmas
6. Gzlerden srh-b aktmak ifadesinde aadaki edeb

sanatlardan hangisi bulunmaktadr?
a. Tebh-i bel
b. Tebh-i mekked
c. stihdm
d. Tevriye
e. Mblaa
#
#
#
#
4742;<#=2>#?7#49@1<#6(A#B6
4742;<#=2C%#7#*DE#'2C(F#G)6#
./0+#=76#?20A#&6H+#.IJ+(+#
4742;<#=%(0K#L<#3MN)%#OIJP
7. Yukardaki manzumenin nazm ekli aadakilerden

hangisidir?
a. Tuyug
b. Rb
c. ark
d. Kta
e. Mani
8. Yukardaki manzumedeki
aadakilerden hangisidir?
a. hayvan suyu
b. hayvan emesi
c. sonsuzluk emesi
d. hayvan az
e. lmszlk suyu
=%(0K#L<#ibaresinin karl
8MQ'(+#.1212>#("#&9F2)#R2S>#212>
# 8MQ'(+#.1#.12>#("# K4#&9:)%#TU2F#.1
9. Yukardaki beytin konusu aadakilerden hangisidir?
a. Sevgilinin (gz ve kalarnn) acmaszl
b. Gz ve kalarn olaanst gzellii
c. Cihann yaklp yklmas
d. Kalarn hanere benzemesi
e. Gzlerden nazar demesi
10. Yukardaki beyitte K4#&9:)%#TU2F#ibaresinde bulunan

edeb sanat aadakilerden hangisidir?
a. Tebih
b. Tevriye
c. Tenasp
d. Kapal istire
e. Ak istire
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
7. nite - XIV. Yzyl Trk Edebiyat: Metinler

1. e
2. b
3. d
4. c
5. e
6. e
7. a
8. e
9. a
10. d
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Mecz balkl
blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise 1 Hasanolunun iirleri balkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Kafiye balkl
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Aruz Vezinleri
balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise Kad Burhaneddinin iirlerinden balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Tuyug balkl
Yantnz yanl ise Ahmednin iirlerinden balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise Ahmednin iirlerinden balkl blmn yeniden okuyunuz.

Sra Sizde 1
Hasanolunun gazelinin evriyazs
1.Acab bilsem beni eyd lan kim
Baa bu odn peyd lan kim
197
7. asanol bu bir are menden

Anu b retin peyd lan kim
Vezni: mefln mefln feln
Kafiyesi: : mcerred kafiye.
Sra Sizde 2
eyyd Hamzann gazelinin evriyazs
1. Begm blar saa mt degl mi
Ya sn baesi uma degl mi
2. Dudau erbeti ayru aaldur
Sz astalara tiryk degl mi
3. amu tertbler yirl yirince
Seni uma sekiz uma degl mi
4. Eger ben astanu elin alursan
ru kprisin gemek degl mi
Gazelin vezni: mefln mefln feln
Gazelin kafiyesi: ak; mrekkep (mrdef) kafiye.
Gazelin dilii evirisi:
1. Beyim gzeller senin iin can atmyor mu? Sonra gzelliinin bahesi cennet deil mi, cennete benzemez mi?
2. Dudann erbeti hastalar iyiletirir. Szn hastalara ila
deil mi?
3. Btn tertblerin (her uzvun) yerli yerince, seni kucaklamak sekiz cennet deil mi?
4. Eer ben hastann elini alrsan, bu Srat kprsn gemek
demek deil mi?
2. Acablaram acab aldum lh

mn ehlin dutup ters lan kim
Sra Sizde 3
Ahmednin Gazelinin evriyazs
1. T u eh vara- cna yazmam
Lev-i gldeadu cna yazmam
3. amdan ekker adan cevhir

Aadan dneyi urm lan kim
2. Sen h ormadu beni rn budur ki ben

ekker lebe cnum krne yazmam
4. Tenm yitmi iki drl amardur

Kimin rma kimin dery lan kim
3. Glm evini u in dutmam mam

Genc-i nihn gr ki ne vrna yazmam
5. Ko bu tedbri gel tadri gzle

Bugnki vadeyi ferd lan kim
4. ayretdeyem ki dudaua lal dimiem

acletdeyem ki dii dr-dne yazmam
6. Bu nau ferrii her dem bu ferr

Bu aru rengini mn lan kim
5. Bir kez cemle naar idem didm eh

Ms gibi tecellodna yana yazmam
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
8. nite - XV. Yzyl Trk Edebiyat: Metinler
223
Kendimizi Snayalm
Cn nie bir yana hicr od cnumda

Firat cigerm yad c eyledi anumda
1. Yukardaki beyitteki hicr od ifadesinde bulunan
edeb sanat aadakilerden hangisidir?
a. Ak istire
b. Kapal istire
c. Tevriye
d. Mecz
e. Tebh
2. Yukardaki beyitte firkat ile kastedilen aadakilerden
hangisidir?
a. Farkllk
b. Ayrlk
c. Rakp
d. Zhid
e. Sevgili
3. Yukardaki beytin kafiyesi aadakilerden hangisidir?
a. Mcerred
b. Messes
c. Mukayyed
d. Mrdef
e. Mreddef
4. Yukardaki beytin vezni aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
a. mefln mefln mefln feln
b. mefln feiltn mefln feiln
c. mefl mefln mefl mefln
d. feiltn feiltn feiltn feiln
e. feln feln feln fel
5. Ger nz u cef senden olursa nola h
Hem luf u vef senden feryd u finumda
Yukardaki beyitte zerinde durulan konu aadakilerden
hangisidir?
a. Sultann fkeyle etrafndakilere cefa etmesi
b. Hkmdarn nazlanmas
c. An kanl gzya dkmesi
d. hn ihsanda bulunmas
e. Sevgilinin a nazlanmas ve cefa etmesi
6. Yukardaki beyte gre sevglinin a lutfu aadakilerden hangisidir?

a. cefa
b. feryd
c. fign
d. Tevriye
e. nz
lh sen ansin ben farem
afem cizem rem arem
lh ramet derys ad
Elm dut yo ise u badan ad
7. Yukardaki beyitlerin alnd manzumenin nazm ekli
a. Mesnev
b. Rb
c. ark
d. Kta
e. Mani
8. Yukardaki manzumede su batan at ifadesi ile anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir?
a. iler batan bozulmas
b. suyun insan boyunu aacak derecede ok olmas
c. hereyin yolunda gitmesi
d. bolluk ve bereket olmas
e. yardma muhta olma
9. Sleyman elebinin Vesletn-Nect mesnevisinin adnn anlamca bugnk karl aadakilerden hangisidir?
a. Kurtulu Veslesi
b. Hz. Muhammedin doumu
c. Doum Vesilesi
d. Doum Zaman
e. Mevlid
Vili nna irmek dilerdi evvel lk
Nabi Amed ir du imi bildk
10. Beytindeki visli hn ile anlatmak istenen aadakilerden hangisidir?
a. Vislinin kona
b. Vislinin yemei
c. Visl yemei
d. sevgiliye kavuma(nn gzellii)
e. sevgilinin sofras
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
224
1. e
Sra Sizde 1
Ahmed-i Dnin gazelinin evriyazs:
1. krne sen yolua bi cn ola bir gn
Kim arete irmege imkn ola bir gn
2. Iu yolna o gibi cn dorulu eyler
T alaruu yayna urbn ola bir gn
3. O zlf-i pern baa grsen neler eyler
Dimez baa kim gli pern ola bir gn
4. Ayr srp glm evin alvet idindm
T kim gele ol yr aa mihmn ola bir gn
5. Ey blbl-i dil-aste mell olma afesde
Kim menzil ol b u glistn ola bir gn
6. Hem bd- ab gele beret vire glden
Hem onca da gl gibi andn ola bir gn
7. Hicrn onuc vala dnp d ola D
Bu amdan anu derdine dermn ola bir gn
Vezni: Mefl mefl mefl feln
Kafiyesi: n: mrdef kafiye.
2. b
3. d
4. c
5. e
6. e
7. a
8. e
9. a
10. d
Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin iirlerinden

Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Kafiye balkl
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Aruz Vezinleri
Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Giri: Biim ve l isimli kitabnzn Mesnev balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin engnmesinden balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise kelimelerin anlamn szlk yardm ile reniniz ve Osmanl Trkesi Grameri
isimli kitabnzn Arapa Tamlamalar balkl blmn yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise Ahmed Paann iirlerinden
Sra Sizde 2
Ahmed Paann gazelinin eviriyazs:
1. Ser-nme-i maabbeti cnna yazmam
asret rislesin vara- cna yazmam
2. Nlilerini derd ile b-re blbl
Bd- ab eliyle glistna yazmam
3. Zlf ikyetini glde mil idp
am ssasn lev-i perna yazmam
4. Resm itmiem gzmde ayli gyiy
Na- nigr sar- mercna yazmam
5. Tb- ruula szun yazarken Amed
evndan odlara dben yana yazmam
Vezni: mefl filt mefl filn
Kafiyesi: n: mrekkeb (mrdef) kafiye.
Sra Sizde 3
Adlnin gazelinin evriyazs:
1. uba dek nlnam iy rd-ru sen mhdan
Nie bir feryd idem ormaz msn Allhdan
2. Zlfi zencrin uzatmaz gr nie ser-fitnedr
Alup Mecnn olan diller adur hdan
3. Nlesinden u y Rab nie andn olur
h elinden ol sitem-kru ayurmaz hdan
4. apua varmaa kyu itlerinden oraram
Ben ged bu rmeti umar mdum sen hdan
5. k-i pyna yz bir kerre srsen Adliy
Bauna devlet yiterdi saa ol Allhdan
Vezni: filtn filtn filtn filn
Kafiyesi: h: mrekkeb (mrdef) kafiye.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
1. nite - XVI. Yzylda Siyasal, Kltrel ve Edeb Hayat
17
Kendimizi Snayalm
1. XVI. yzyl Osmanl padiahlarnn adlar ile mahlaslar aada verilmitir. Hangi seenekte doru eletirme yaplmtr?
a.
Kanuni Sultan Sleyman-Avn
b. II. Bayezit-Adl
c.
Yavuz Selim-lham
d. III. Murat-Faris
e.
II. Selim-ah
2. II. Bayezit Amasyada grev yapt srada muhitinde bulunan baz bilgin ve sanatlar, padiah olduunda stanbula tam ve himaye etmitir.
Aadaki seeneklerden hangisinde bu bilginlerin ad verilmitir?
a.
Hoca Sadettin-Muhyittin Efendi
b. Karaman Mehmed-Hoca Sadettin

c.
Zembilli Ali Efendi- Meyyedzade Abdurrahman
6. Aadakilerden hangisi birden fazla divan tertip ederek,

ayr ayr adlandrmtr?
a. Gelibolulu Ali
b. Nev
c. Bak
d. Badatl Ruh
e. Hayal
7. Aadakilerden hangisi biyografi kitaplarnda okumayazma bilmedii sylenen airler arasnda saylmaz?
a. Siyab
b. k elebi
c. Enver
d. Mereb
e. Bidr
d. bn-i Kemal- Seydi Ali Reis

e.
Meyyedzade Abdurrahman-Cafer elebi
3. Konanda bilgin ve sanatlar himaye etmesiyle ve

Ktib mahlasyla syledii iirleriyle tannan XVI. yzyl Osmanl devlet adamnn ad aadakilerden hangisinde doru
verilmitir?
a. Rstem Paa
b. brahim Paa
c. Seydi Ali Reis
d. skender Paa
e. Ebussuud Efendi
4. Divan iirinde en ok gazel syleyen airler aadakilerden hangisidir?
a. Muhibb-Zt-Edirneli Nazm
b. Edirneli Nazm-Halim-Bak
c. Adl-Zt-shak elebi
d. Hatem-Muhibb-Zat
e. Nev-Bak-Edirneli Nazm
5. Aadaki seeneklerin hangisi Rumelili airlerin iirlerinde grlen ortak zelliklerden biri deildir?
a. Sadelik
b. Yerlilik
c. Tasavvuf coku
d. tenlik
e. Tarih drme
8. Aadaki divan airlerinden hangisi hece lsyle iirler yazmtr?

a. Bak
b. mid
c. Nev
d. Usul
e. Zt
9. Nazire mecmuas dzenleyenlerle eserleri aadakilerin
hangisinde yanl eletirilmitir?
I. Eridirli Hac Keml Mecmua-i Nezair
II. Edirneli Nazm
Mecman-Nezair
III. mer b. Mezd
Mecmuatn-Nezair
IV. Pervane b. Abdullah Camin-Nezir
V. Budinli Hisal
Metalin-Nezair
a. I ve IV
b. I ve V
c. II ve III
d. II ve IV
e. III ve V
10. Aadaki nazire mecmualarndan hangisi XVI. yzyldan nce dzenlenmitir?
a. Camin-Nezair
b. Mecman-Nezair
c. Mecmuatn-Nezair
d. Mecmua-i Nezair
e. Metalin-Nezair
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
18
XVI. Yzyl Trk Edebiyat

1. b
2. e
3. c
4. a
5. e
6. a
7. b
8. d
9. a
10. c
Yantnz yanl ise Osmanl Padiahlar ve iirleri

Yantnz yanl ise Osmanl Padiahlar ve iirleri
Yantnz yanl ise Edeb Muhitler ve Hamiler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Osmanl sultan ve ehzadeleri bilim ve sanatn geliimi iin
ynetici olarak yklendikleri sorumluluklarn yan sra himaye ettikleri baz sanat dallarnda yetenekleri dorultusunda eser retirler. yle ki padiahlardan II. Bayezit (Adl), Yavuz Selim (Selim), Kanuni Sleyman (Muhibb), II. Selim
(Selim), III. Murat (Murad); ehzadelerden Cem, Korkut
(Harim), Mustafa (Muhlis), Bayezit (ah) ayn zamanda da
tannm airlerdir. Dier Osmanl airlerinin iirleriyle boy
lebilecek nitelikte rnler ortaya koyarlar.
Sra Sizde 2
Hamilik, sanat-saltanat ilikisinin karlkl memnuniyete
dayanan boyutudur. Hami, Osmanl toplumu gibi stat ve
mertebelerin mutlak egemen bir hkmdar tarafndan belirlendii bir toplumda, sanatnn belli bir kltr erevesinde
sanatn ifade edebilmesine yardmc olan kiidir. Geni kitlelerin okuma-yazma imknlarna erimedii dnemlerde sanatlar, iktidar ve sekin snfn himayesine muhta idi. ktidar sahipleri de sanat ve bilim adamlarnn ithaflaryla yceltilirdi. Bu karlkl iliki, her iki tarafn estetik beeni dzeyini de belirler ve bir bakma ortak paydada bulutururdu. Sadece Osmanl toplumunda deil, ayn dnemde hem
Douda hem de Batda hamilik sistemi belli bir gelenek iinde varln srdrmtr. Osmanl ncesindeki Trk ve slam devletlerinde de hamilik sistemi vardr.
Sra Sizde 3
XVI. yzyl Osmanl yneticileri ve brokratlar dier sanat
dallaryla da yakndan ilgilenmi olmakla birlikte daha ok,
iir syleyerek dnemin airleri arasnda sekin yer edinmilerdir. Klasik tarz, Bak ile zirveye ulamtr. Dier yandan
Rumelili airler, dilde sadelik ve tabiilik, evre ile ilgili canl
tasvirler ve tasavvufi heyecanla divan iirine katk salamlardr. Yerlilik arzusu tayan airler, gnlk konuma dilinin
scakln atasz ve deyimlerle rl syleyileriyle iire
katmlardr. Gelenein elverdii lde farkl araylara girien airler, Trk dilinin btn imknlarn kullanarak ahenkli bir iir dili yaratmlardr. Kimi airler hece lsyle iir
sylemilerdir. Nazirecilik yaygnlam ve nazire mecmualar dzenlenmitir. Nazire geleneinin doal sonucu olarak
okuryazarl olmayan airler, divan iirinin estetik kurallarna uygun iirler sylemilerdir.
Yararlanlan Kaynaklar
Arslan, M. (2009). Osmanl Saray Dnleri ve enlikleri, stanbul: amlca Basm Yaynlar.
elebiolu, . (1994). Kanuni Sultan Sleyman Devri Trk
Edebiyat, stanbul: MEB Yaynlar.
Durmu, T. I. (2009). Tutsan Elini Ben Fakrin. stanbul: Doan Kitap Yaynclk.
nalck, H. (2003). air ve Patron-Patrimonyal Devlet ve Sanat zerinde Sosyolojik Bir nceleme. Ankara: Dou-Bat
Yaynlar.
pekten, H. (1996). Divan Edebiyatnda Edebi Muhitler. stanbul: MEB Yaynlar.
sen, M. (2009). Varaym Gideyim Urumeline. stanbul: Kap
Yaynlar.
sen, M. (2010), Tezkireden Biyografiye. stanbul: Kap Yaynlar.
sen, M.-Bilkan, A. F. (1997). Sultan airler. Ankara: Aka
Yaynlar.
Kksal, M. F. (2006). Sana Benzer Gzel Olmaz-Divan iirinde Nazire. Ankara: Aka Yaynlar.
Kurnaz, C. (1999). Trkiye-Orta Asya Edeb likileri. Ankara: Aka Yay.
Kurnaz, C. (2005). Halk iiri ve Divan iirinin Mterekleri.
Ankara: Gazi Kitabevi.
entrk, A. A.-Kartal, A. (2010). Eski Trk Edebiyat Tarihi.
stanbul: Dergh Yaynlar.
entrk, A. A. (1998). Yahya Bein ehzade Mustafa Mersiyesi yahut Kanuni Hicviyesi. stanbul: Enderun Kitabevi.
Trk Edebiyat Tarihi. (Editr: Talat Halman vd.), Ankara:
Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - Azeri ve aatay Sahas Trk Edebiyat
35
Kendimizi Snayalm
1. XVI. yzyl Azeri sahas Trk edebiyatnn en nemli airi kimdir?
a. Hatay
b. Eman
c. Habib
d. Fuzul
e. Nesim
6. brahim Glennin Manev adl eseri, onun hangi airin

etkisinde kaldn gsterir?
a. Ahmet Yesev
b. ebuster
c. Mevlana
d. Ruen
e. Yunus Emre
2. Hataynin ak konusunda yazd mesnevinin ad nedir?

a. Nasihatname
b. Dehname
c. Hmayunname
d. Ikname
e. Srname
Yine ol Ysuf- sni

Gelr dirler gelr dirler
Gzeller Msr sultn
idp Ren-perver
Gnller mlkine server
Yetene Glen sorar
7. Glennin bir iirinin ilk ve son bendi yukarda verilmitir. Bentlerin alntland iirin nazm biimi nedir?
a. Mzdevi murabba
b. Mtekerrir murabba
c. Terbi
d. ark
e. lahi
Bu demi ho gr ey cn Hakka kr it
Bu fikrin terkin it var zge fikr it
3. Nasihatnameden alntlanan yukardaki beytin aruz kalb aadakilerden hangisidir?
a. mef ln filn feln
b. feln feln feln fel
c. mef l mefiln feln
d. feiltn mefiln feiln
e. mefln mefln feln
4. Aadakilerden hangisi Anadolu sahasnda Hatay mahlasl iirlerin yaygn olmasnn nedenleri arasnda saylamaz?
a. Hataynin iirleri geni kitlelerce sevilmi ve
okunmutur.
b. Alevi-Bektai airler ah smaile duyduklar saygdan
tr iirlerinde onun mahlasn kullanmlardr.
c. Osmanl yneticeleri Hataynin iirlerinin Anadolu
da yaygnlamasn istemilerdir.
d. Hatay dncelerini yaymak iin iirlerinin
Anadoluda okunmas iin aba harcamtr.
e. Hataynin etkisi Safevi snrlarn amtr.
5. Glenler arasnda Trkenin yaygn biimde kullanlmasnn en nemli nedeni aadakilerden hangisidir?
a. Glen tekkelerindeki ayinlerde genellikle Trke
tapular okunmutur.
b. brahim Glen btn eserlerini Trke yazmtr.
c. Glenler arasnda Trke iir sylemek kurallamtr.
d. Glenlik sadece Trkler arasnda yaylmtr.
e. Glen airler Yunus Emrenin etkisinde kalmlardr.
8. aatay edebiyatnn XVI. yzylda yetien en nemli

temsilcisi kimdir?
a. Babr ah
b. Ubeydullah
c. Nevay
d. Bayram Han
e. eyban Han
9. Babrnamenin 1589 ylnda Farsaya, daha sonra da
Franszca, Almanca, ngilizce, Rusa, Urduca ve Hinteye
evrilmesinin balca sebebi nedir?
a. Timurlular dneminin siyasal olaylarn anlatmas
b. Eserin aatayca yazlm olmas
c. Hindistan hakknda bilgiler iermesi
d. Hatra trnn ilk rneklerinden olmas
e. Ali ir Nevay hakknda orijinal bilgiler vermesi
10. Babr ahn en ok etkilendii air aadakilerden
hangisidir?
a.
b.
c.
d.
Hseyin Baykara
Ali ir Nevay
Fuzul
Sekkk
e.
eyban Han
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
36
1. d
Sra Sizde 1
Hatay, Trke iirleriyle ok geni kitlelere ideolojisini yaymay baaran bir airdir. Nesim, Habib ve kendi muhitinde olmamasna ramen Ali ir Nevayden etkilenerek Trkenin en gzel gazellerini yazmtr. Bunun yan sra kltr
ve sanat adamlarn himaye etmesiyle, yani patronaj konumuyla da Azeri edebiyatnn gelimesinde nemli bir yere sahiptir. Onun zamannda Safevi saraylarnda Trkenin saygnlk kazand, Osmanl airlerinin bile iirlerinin okunduu bilinmektedir. Hatay, Trke iirleriyle sadece Safevilerin
temel etnik unsurunu oluturan Trkmenleri deil, Osmanl sahasndaki Alevi-Bektai zmreleri de etkilemitir. Bu bakmdan Trk halk iirinin geliiminde Hataynin ok nemli katks vardr.
2. b
3. e
4. c
5. a
6. c
7. b
8. a
9. d
10. b
Yantnz yanl ise Azeri Sahas Trk Edebiyat konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hatay konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Glen konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Glen konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Glennin iirlerinden rnekler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise aatay Sahas Trk Edebiyat
Yantnz yanl ise Babr ah konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Babr ah konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
Glen tekkelerindeki merasimlerde Trke tapularn okunmas gelenek hline gelmitir. Glennin soyundan gelen sufilerin ve onun takipisi olan airlerin grd ilgi, Trkenin
Glen evrelerinde yaygn bir biimde kullanmna imkn
hazrlamtr. Glen, hem bir air hem de mutasavvf olarak
sadece yaad muhitte deil, XVI. yzyldan sonra Anadolu
ve Rumelide takipilerini yetitirmitir. Glen evrelerinde
iir ve musiki i ie geliimini srdrmtr.
Sra Sizde 3
Babrn Vekayi adyla da bilinen hatrat trn ilk rneklerindendir. Babr hatralarn ok yaln ve gsteriten uzak
bir dille ve ayrntl bir biimde anlatmtr. Hatra trnn
ilk rneklerinden olan bu eser, 1589 ylnda Farsaya, daha
sonra da Franszca, Almanca, ngilizce, Rusa, Urduca ve
Hinteye evrilmitir. N. lminskiy ve A.S. Beveridge tarafndan bilimsel metni yaymlanmtr. Son olarak inasi TekinGnl Alpay Tekinin editrlnnde cilt olarak bilimsel
basm gereklemitir. Eserin aatayca metni Farsa tercmesiyle birlikte verilmi ve karlatrmal metne bal kalnarak ngilizceye yeniden evrilmitir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - Trk Edebiyatnn ki Zirve airi: Fuzul ve Bak
61
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi Fuzulnin kendi dneminin biyografi kaynaklarnda hak ettii lde yer almamasnn nedenlerinden biri deildir?
a. Merkezden uzakta yaamas
b. iir tarznn allmn dnda olmas
c. Mezhebiyle ilgili kukular
d. nemli bir resm grevinin bulunmamas
e. stanbula hi gelmemesi
2. Fuzulnin eldeki kasidelerinden en eski tarihli olan aadakilerden hangisidir?
a. Su Kasidesi
b. Kanunye sunulan Badat Kasidesi
c. ah smaile sunulan kaside
d. Elvend Beye sunulan kaside
e. Ayas Paaya sunulan kaside
3. Aadaki isimlerden hangisi Fuzulnin kaside sunduu
kiilerden biri deildir?
a. Kanun Sleyman
b. Sokullu Mehmet
c. brahim Han Musullu
d. Sadrazam brahim Paa
e. Nianc Celalzade Mustafa elebi
4. Fuzul hakknda aadakilerden hangisi sylenemez?
a. Cnklerde sklkla iirlerine tesadf edilir.
b. lah ak temas onun sufi evrelerinde de benimsenmesini salamtr.
c. Kulland dil ortak Trke'dir.
d. Fuzul Divan, Tebriz, Bulak, Hive ve stanbulda birok kez baslmtr.
e. Fuzulnin Arapa iirleri Trke ve Farsa iirlerine
gre daha ustacadr.
Uymu cnna gnlm ebrna dir meh-i nev
Ne itibr ana kim semez karadan a
5. Fuzulnin yukardaki beytinde alt izili szcklerle hangi sanat yaplmtr?
a. Leff ner
b. Tebih
c. Hsn-i talil
d. Tecahl-i arifane
e. Telmih
6. Bakye genlik yllarnda iir konusunda yol gsteren

air aadakilerden hangisidir?
a. Hayal
b. Necat
c. Valih
d. Zat
e. Figan
7. Baknin sanatyla ilgili aadaki ifadelerden hangisi
dorudur?
a. Bak, Fuzul kadar lirik bir airdir
b. Baknin iirlerinin baars konu orijinalliinden ok
syleyi gzelliindedir.
c. Bak kasidede gazelden daha ok baarl olmutur.
d. Bak mnacat ve naat konulu kasideler sylemitir.
e. Baknin iir dilinde halk syleyilerine rastlanmaz.
8. Baknin kiilii ve sanat ile ilgili aadaki ifadelerden
hangisi yanltr?
a. Bak iirlerinde tevriye sanatn sk kullanmtr.
b. Bak kendi sanatnn byklne inanmtr.
c. Onu en ok etkileyen air Fuzuldir.
d. Onun iirleri devrin gcn ve grkemini yanstr.
e. Dnyann geicilii ve hayattan zevk almak iirinin
balca temasdr.
Zahm urd vel yarelerim sarmad ol yr
Ayr iidp t demeye yre sarld
9. Baknin yukardaki beytindeki alt izili szck, onun
hangi edeb sanata yatknln gsterir?
a. Kalb
b. Cinas
c. stiare
d. Telmih
e. Tevriye
10. Bakyle ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Bak, kendisinden sonra yetien airler zerinde pek
etkili olmamtr.
b. Kaynaklarda sadece Bak Divann oaltarak geinen ktipler olduu sylenir.
c. Onun gazellerine nazire sylemi divan airleri son
derece azdr.
d. Baknin kasideleri arasnda tevhit ve mnacat gibi
din ierikli iirler vardr.
e. Baknin yaarken elde ettii hreti, sreklilik kazanmamtr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
62

1. b
2. d
3. b
4. e
5. a
6. d
7. b
8. c
9. e
10. b
Yantnz yanl ise Fuzul konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Fuzul-Edeb Kiilii konusunu
Yantnz yanl ise rnek 2 konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Bak-Edeb Kiilii konusunu
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Bak Divan konusunu yeniden
gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Fuzulnin iirlerinde yaln ve iten bir syleyi vardr. zellikle gazellerinde dili sade ve halk zevkine yakndr. Arlkl olarak Azeri Trkesinin zelliklerini yanstmakla beraber devrinin Osmanl Trkesinden ve aatay Trkesinden de uzak deildir. Szn arm gcne inanr. Trke
kelimelerin ok defa birden fazla manasn bir arada kullanr.
Fuzulnin iirleri, ok kolay sylenmi (sehl-i mmteni) izlenimi uyandrmakla birlikte ustaca kurulmutur. iirlerinde, dilin musikisini yakalamtr. Ak gibi evrensel bir konuyu yerli duyarllkla ifade etmeyi baarmtr.
Sra Sizde 2
Fuzul Trk edebiyatnn zirvelerindedir. Bu konuma erimesinde Trke syledii gazel ve murabbalaryla Leyla v Mecnun mesnevisinin pay byktr. Timurlu, Osmanl ve Safevi evrelerinde iirleri okunmutur. Birbirinden farkl kltr
muhitlerinde yetien airler Fuzulnin iirlerine nazire sylemilerdir. Modernleme srecinde de Trk airleri onun iirlerine ilgi gstermilerdir.
Sra Sizde 3
1. lahi, sen ne byksn ki zatnla gizlisin ama o gizliden
btn varlk meydana kmakta. Senin sanatn, dalgalar
meydanda olup da dibi grnmeyen bir deniz gibidir.
2. Varln senin varlna borlu olan yksek ve alak lem(
yer ve gk) senin ahitlerindir. Zaten yerin ve gn var olmasndan ama da budur ve bu ama dolaysyla onlarn varl boa deildir.
3. Hikmetin eksiksizdir. Bu eksiksiz hikmet, nelere kadir olduunu gstermek zere kara tozdan dnyay gsteren bir
ayna meydana getirmitir.
4. Dnya aynasnda her an ya kahrn tecelli etmekte ya ltfun. Aynadaki parlaklk da senden gelmede, bulanklk da.
5. Fuzul gibi yeteneksiz bir airden bu cana can katan szlerin zuhur etmesi senin efkatindendir. kr edebilmesi iin
gerekli olan bu ihsan yine sendendir.
Sra Sizde 4
Kanunnin Bakye gsterdii ilgi ve yaknlk, Osmanl toplumundaki siyaset-sanat ilikisinin en mkemmel rnei olarak gsterilir. Kanun himaye ettii Baknin yeteneini takdir eder. Nazireler yazmas iin ona gazellerini gnderir. Bak
de bir yandan Muhibbye nazireler ve tahmisler yazarken, dier yandan da kasidelerini takdim edip karlnda hediyeler
alr. Bak, henz krk yan doldurmadan Kanunnin istei
zerine o zamana kadar yazd iirlerini bir araya toplayarak
divan tertip eder ve padiaha sunar. Kaynaklarda anlatldna gre Kanun, padiahlmn en byk mutluluklarndan biri saltanat zamanmda Bak gibi bir airin yetimi olmasdr der. Bak de hamisi olan Kanun Sultan Sleyman'n
lm zerine Trk edebiyatnn en gzel mersiyelerinden
birini yazar.
Sra Sizde 5
Fuzulnin gazelleri adeta ac ve strapla yorulmutur.
Baknin gazellerinin balca temas ise zevk ve elence ile,
gelip geici olan bu dnyann tadn karmaktr. Fuzulnin
iirleri ok katmanldr. Bak ise syleyi mkemmelliine
nem verir. Fuzulnin aksine Bak'de cokun ilhamlar yoktur. Fuzulnin iirlerinde youn biimde sezilen din ve tasavvufi hava Baknin iirlerinde grlmez.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - Klasik Dnem Divan airleri-I
85
Kendimizi Snayalm
1. Zat, hangi padiah dneminde nl olmutur?
a. Kanuni Sultan Sleyman
b. II. Bayezit
c. Yavuz Sultan Selim
d. II. Selim
e. III. Mehmet
2. Aadakilerden hangisinde Zatnin eserleri doru verilmitir?
a. Netayicl-Fnun-Letaifname
b. Letifname-Yenice ehrengizi
c. em Pervane-Muhabbetname
d. Bursa ehrengizi-em Pervane
e. Edirne ehrengizi-em Pervane
Yusf geri grenler ellerini kesdiler
Gn yzn grdi senin akk old bedrin yesi
3. Yukardaki beytin ikinci dizesinde alt izili szcklerle
yaplan edeb sanat, aadakilerden hangisidir?
a. stifham
b. Telmih
c. Tevriye
d. Hsn-i talil
e. Techl-i rifne
Bamda my- jlde tenimde taze dm var
Melmet mlknn sultnyam tum otam var
4. Yukardaki beyitte alt izili szcklerle hangi sanat
yaplmtr?
a.
b.
c.
d.
e.
Tenasp
Tezat
Leff ner
hm- tenasp
Tecnis
5. Aadaki ifadelerden hangisi Hayal iin sylenemez?

a. iirleri biim ve syleyi bakmndan mkemmeldir.
b. Yerli unsurlar tasavvuf heyecanla dntrmtr.
c. Samimi bir eds vardr.
d. Rumeli duyarln yanstr.
e. Molla Cam ve Nevayye yknr.
6. Nevnin dneminin bilim dallar hakknda tantc bilgiler verdii ansiklopedi niteliindeki eseri aadakilerden
hangisidir?
a. Kefz-Znn
b. Mecelletn-Nisb
c. Minhacul-Ulm
d. Miftahul-Ulm
e. Netayicl-Fnn
7. Doum, snnet ve evlenme merasimlerini ileyen eserlerin genel ad nedir?
a. Selmname
b. Letyifname
c. Surname
d. Vekyiname
e. Kyafetname
Ten zevrkn drme girdb- ztrba
Sabr et gnl ki kalmaz bu rzgr byle
8. Yukardaki beyitte alt izili olan szckle hangi sanat
yaplmtr?
a. Cinas
b. Kalb
c. tikk
d. Tevriye
e. Telmih
9. Emrnin adalarnca da vurgulanan en nemli zellii
a. Devrin nde gelen devlet byklerine kasideler
sunmutur.
b. Muamma ve kelime oyunlarna dknlnden
tr iirleri zor anlalr.
c. Gazellerinde syleyi mkemmeliine ok nem
verir.
d. iirlerinde olduka sade ve yaln bir dil kullanmtr.
e. Hner gsterisine dayal sanatlarla ilgilenmez.
Kkli cim anun kaddi elif kalar nn
Ne diyem ana ki badan ayaga cn olmu
10. Yukardaki beyit, Emrnin air olarak hangi zelliini
yanstmaktadr?
a. Tarih drme sanatna ilgisini
b. Tebih sanatna dknln
c. Tenasp sanatn kullanmadaki becerisini
d. Harf oyunlarna ilgi gsterdiini
e. stire sanatn kullanmadaki baarsn
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
86

1. b
2. e
3. b
4. c
5. a
6. e
7. c
8. d
9. b
10. d
Yantnz yanl ise Zat balkl blm yeniden

gzden geiriniz.
Yantnz yantnz yanl ise Zat balkl blm
Yantnz yanl ise Zatnin Gazellerinden rnekler balkl blm yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Zatnin Gazellerinden rnekler balkl blm yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hayal balkl blm yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nev balkl blm yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nev balkl blm yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nevnin Gazellerinden rnekler balkl blm yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Emr balkl blm yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise rnek 7 balkl gazeli yeniden
gzden geiriniz.
Sra Sizde 3
Nev, dneminin sufi evrelerinde saygn bir yeri olan Pir
Alinin oludur. Hem tasavvuf terbiyesinden gemi hem de
dneminin en nl bilginlerinin ders verdii medreselerde
eitim grmtr. Bilgisi ve sezgisiyle Osmanl padiahlarnn dikkatini ekmi ve ehzadelere hocalk yapmtr. Ayn
zamanda rencisi olan ehzadelerin ardndan yazd mersiyeler dokunakl metinler olduu iin beenilerek okunmutur. Btn bunlara ilave olarak bilgin bir air olmasna
ramen syleyi bakmndan mkemmel, akc ve henkli
gazeller sylemitir.
Sra Sizde 4
Muamma sylemek ustalk ister. Bir eit hner gsterisidir.
Metnin iine bir ad gizlemek becerisidir. Bu yaplrken harflerin saysal ve sembolik anlamlarndan yararlanlr. Dolaysyla youn biimde iilik gerektirir. Emrnin muamma
sylemedeki ustal gazellerinde harf oyunlarna dayal sanatlar ska kullanmasna neden olmutur. Ayrca szn ilk
akla gelen anlam yerine armlarndan yararlanr. Bu tarz
iir, okurlarca zor anlalr.

Sra Sizde 1
Zat, yaad dnemde olduu kadar sonraki asrlarda da usta
kabul edilen airlerdendir. Onun remilci dkkn airlerin urak yeridir. airlii kadar, evresindeki iir heveslisi genlere
yol gstericliiyle de tannr. Yetitirdii airler arasnda Bak
gibi airlerin bulunmas onun hretini pekitirmitir.
Zatnin dier bir zellii ise retkenliidir. Edirneli Nazm,
Muhibb, Gelibolulu Ali gibi ok yazan airler arasnda yer
alr. Zat Divannda 1825 gazel yer almaktadr. Kasideleri, ktalar ve musammatlaryla olduka hacimli bir divan sahibidir. Onun Edirne ehrengizi Anadoluda trn ilk rneklerindendir. Ayrca em Pervane adl mesnevisi de ayn konuyu ileyen dier mesneviler arasnda sekin bir yere sahiptir.
Sra Sizde 2
Hayal, genliinde Kalenderiler arasnda bulunmutur. Rumelili pek ok divan airi gibi o da tasavvufun Muhyiddin
Arab tarafndan sistemletirilen yorumunu benimser. iirlerinde tasavvuf retisini yaymak amac gtmez. Tasavvufun
mecazlarn, benzetme ve istiarelerini kullanmay tercih eder.
Dolaysyla tasavvuf, onun iirine anlam derinlii ve arm zenginlii katar.
Yararlanlan Kaynaklar
Ak, C.-Akkaya, M. (1993). Zat Divanndan Semeler. Balkesir: Alem Basn Yayn.
Armutlu, S. (1998). Zatnin em Pervne Mesnevisi
(nceleme-Metin). Malatya: nn niversitesi DT.
Kurnaz, C. (1987). Hayali Bey Divan Tahlili. Ankara: Kltr
ve Turizm Bakanl Yaynlar.
Kurnaz, C. (2011). Kanuninin En Sevdii airdi: Hayali
Bey. Dil Ve Edebiyat. 30 (Haziran): 16-33.
Sara, M. A. Y. (2002). Emr Divan. stanbul: Eren Yaynlar.
Seferciolu, M. N. (2001). Nev Divannn Tahlili. Ankara:
Aka Yaynlar.
Serdarolu, V. (2006). Sosyal Hayat Inda Zat Divan. stanbul: SAM Yaynlar.
entrk, A. A. (2004). Osmanl iiri Antolojisi. stanbul: YKY.
Trk Edebiyat Tarihi. (Editr: Talat Halman vd.). Ankara:
Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - Klasik Dnem Divan airleri-II
101
Kendimizi Snayalm
1. Laminin Timurlu kltr evrelerine ilgisinin oluumunda ilk katks olan sanatkr kimdir?
a. Molla Cam
b. Nakka Ali
c. Emir Buhar
d. Ali ir Nevay
e. Fenarizade
7. Gelibolulu lnin gazellerinden setii yz matla beytini

bir araya getirerek dzenledii eserinin ad nedir?
a. Varidatl-Enka
b. Layihatl-Hakka
c. Gl-i Sad-berg
d. Sadef-i Sad-gher
e. Knhl-Ahbar
2. Laminin mistik kiiliinin biimlenmesinde etkisi olan

Emir Buhar, daha sonra onun hangi airlere ynelmesine
neden olmutur?
a. Ali ir Nevay-Molla Cam
b. Ahmet Paa-Hafz- iraz
c. Erefolu Rum-Attar
d. Fenarizade-Necat
e. Molla Muhammet-eyh
8. Ruhnin edebiyat tarihi iindeki yerini belirleyen en

nemli zellii aadakilerden hangisidir?
a. ok eser yazmtr.
b. Kaside airidir.
c. Badatldr.
d. Sosyal ierikli terkib-bendi vardr.
e. Tarih drme sanatnda ustadr.
3. Biyografi kitaplarnda Lami elebinin Cam-i Rm diye

nitelendirilmesinin sebebi aadakilerden hangisidir?
a. Manzum ve mensur ok sayda eser kaleme almas
b. Lami Divannn banda dibace bulunmas
c. Molla Camnin eserlerini Trkeye tercme etmesi
d. lk iirlerinde Cam mahlasn kullanmas
e. Bir sre Bursada imam olarak grev yapmas
4. Aadakilerden hangisi Lami elebi iin sylenemez?
a. Nesirde stattr.
b. Nazm nesrinden stndr.
c. Bilgin airlerdendir.
d. ok eser sahibidir.
e. Divanna dibace yazmtr.
5. Gelibolulu Mustafa lnin ilk iirlerinde kulland
mahlas nedir?
a. Fevr
b. h
c. Veys
d. Mahv
e. em
9. Aadaki airlerden hangisi Ruhnin terkib-bendine nazire sylememitir?

a. Nef
b. Cevr
c. Sam
d. Leyla Hanm
e. Ziya Paa
10. Ruhnin terkib-bendinden alntlanan aadaki dizelerde sylenmek istenen, hangi seenekte doru verilmitir?
Gr zhidi kim shib-i ird olayn dir
Dn mektebe vard bugn std olayn dir
a. Ham sofu, yol gsterici olmak ister.
b. Dn okula balayan bugn retmen olur.
c. Ham sofudan yol gsterici olmaz
d. Bir gnde usta olunmaz.
e. Baz insanlar gerekli birikimi edinmeden yetki sahibi
olmak isterler.
6. Aadakilerden hangisi lnin bilinen resm grevlerinden biri deildir?

a. Defterdarlk
b. Vezirlik
c. Divan katiplii
d. Sancak beylii
e. Yenieri ktiplii
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
102

1. b
2. a
3. c
4. b
5. e
6. b
7. c
8. d
9. a
10. e
Yantnz yanl ise Lami elebi konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Lami elebi balkl blm
tekrar okuyunuz.
Yantnz yanl ise Gelibolulu l konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Badatl Ruh konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
pekli sultan kaftan olarak ak erbabnn hrkas yeter.
Cennetl-Mev olarak gece gndz meyhane kesi yeter.
Ey gnl! Lale gibi yakay yrtp dnya libasndan kurtulmak,
sahrann eteine tutunmak yeter.
Beyim! Bir pckle n gnln ho tut. Arife ise cihan
bandan gzel bir gl yeter.
Ey zahid! nandn Allah hakk iin bil ki; akln, dinini ve
imann yamalamaya bir ho grnl gzel yeter.
Ey meyhaneci! Lami glistan seyrini ne yapsn? Senin meclisindeki arap, sevgili (gl) olarak; ney de k (deli blbl)
olarak yeter.
Sra Sizde 2
l birden ok divan tertip eden ve divanlarna zel adlar veren airlerdendir. Genliinde yazd iirleri birinci divannda toplam, daha sonra yazd iirlerini hayatnn dnemlerine gre tasnif ederek Varidatl-Enka ve Layihatl-Hakka
adl iki ayr divanda bir araya getirmitir. mrnn son yllarnda yazd iirlerini de drdnc divanna almtr. Ayrca gazellerinden setii yz matla beytini bir araya getirerek
Gl-i Sad-bergi; Varidatl-Enka ve Layihatl-Hakka adl
divanlarndan semeler yaparak bana bir mukaddime eklemek suretiyle Sadef-i Sad-gheri tertip etmitir.
Sra Sizde 3
Badatl Ruh, Osmanl ynetim merkezine uzak bir muhitte yaam olmasna ramen mrn seyahatle geirmi, deiik evrelere girip kmtr. Rumelili airler gibi tasavvuf
cokusunu, gndelik hayatn bakalar tarafndan yeterince fark edilmeyen ayrntlarn sade bir anlatmla iirletirdii iin eitli tarikat mensuplarnca benimsenmitir. Mevlevi, Bektai ve Hurufi evrelerinde iirleri okunmutur. Ayrca gazel formunun elverdii lde dneminin aksaklklarn dile getirmi, gzlemci ve eletirel baknn tam olarak
rtt terkib-bendiyle pek ok airi etkilemitir. Ruhnin
terkib-bendine Cevr, Sam, Fehim, Vehb, Kabul, Leyla Hanm ve eyh Galip bata olmak zere pek ok air nazire sylemitir. Fakat en ok Ziya Paann naziresi beenilmitir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
6. nite - XVI. Yzyl Mesnevileri-I
127
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi Ak ve Macera Mesnevilerinin
genel zelliklerinden biri deildir?
a. Okuyucu ve dinleyicileri bilgilendirmek amacyla didaktik bir tarzda yazlmlardr.
b. Bazlar ift kahramanl olan hikyelerin kahramanlar kiiler ya da kiiletirilmi varlklardr.
c. Bazlar eitli alegori ve metaforlarla ok katmanl
bir anlamsal yap kazanmtr.
d. Konular kutsal metinlerden, eitli milletlere ait halk
hikyelerinden ya da ehnameden seilmitir.
e. Bazlar tasavvufi yorumlara imkn verebilecek niteliktedir.
2. Aadakilerden hangisi hamse sahibi bir airdir?
a. Bak
b. Kara Fazl
c. Kemal Paazade
d. Muhy
e. Talcal Yahya
3. Aadakilerden hangisi Bursal Laminin mesnevilerinden biri deildir?
a. Edhem Hma
b. Gy u evgn
c. Leyla ve Mecnun
d. em Pervane
e. Vs Ramin
4. Zaman iinde mesnevilerde ana kahraman yerini bir
baka kahramana brakabilir. Aadaki mesnevilerden hangisinde bu duruma rnek bir deiim olmutur?
a. Hma ve Hmyn
b. Hsrev irin
c. Salaman u Absal
d. Varka ve Glh
e. Yusuf u Zleyha
5. Aadaki mesnevilerden hangisinde kahramanlar ldkleri hlde Hz. Muhammedin duasyla tekrar hayat bulmulardr?
a. Cemid Hurid
b. Gl Blbl
c. Hsrev irin
d. Varka ve Glah
e. Yusuf u Zleyh
6. Aadakilerden hangisi Leyla v Mecnun sahibi airlerden biri deildir?

a. Celil
b. Fuzul
c. Gelibolulu Mustafa l
d. Kadim
e. Sinan Behit
7. Aadaki airlerden hangisi tm mesnevilerini dintasavvufi konular zerine yazmtr?
a. h
b. Celil
c. Lami
d. emsettin Sivas
e. Talcal Yahya
8. XVI. yzyln hamse sahibi airlerindendir. Eserlerini, II.
Bayezit adna tertip etmitir. Anadolu ve Rumelide sancak
beylii grevlerinde bulunduktan sonra Edirnede ld bilinen airin divannn yan sra skendername, Leyla v Mecnun, Hsrev irin, Rdvaniyye ve Mahzenl-Esrardan oluan hamsesi vardr. II. Bayezitin ehzadesi Ahmet adna da
Heft Peyker mesnevisini yazmtr.
Yukarda hakknda bilgi verilmi olan air, aadakilerden
hangisidir?
a. Ahmed-i Rdvan
b. zer
c. Bk
d. Lami elebi
e. Talcal Yahya
9. Aadaki airlerden hangisinin yazd Yusuf u Zleyh
mesnevisi zgn bir rnek olma zellii gsterir?
a. Abdurrahman Gubr
b. Talcal Yahya
c. Kemal Paazade
d. erf
e. Bursal Cell
10. Aadaki mesnevilerden hangisinde Yunan kkenli bir
ak hikyesi konu edilmitir?
a. Gl Nevrz
b. Heft Peyker
c. Mihr Mteri
d. Mihr Vefa
e. Vamk u Azra
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
128

1. a
2. e
3. c
4. b
5. d
6. c
7. d
8. a
9. b
10. e
Yantnz yanl ise Ak ve Macera Mesnevileri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise XVI. Yzylda Mesnevi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hsrev irin konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Varka ve Glah konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Leyla v Mecnun konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Yusuf u Zleyha konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Vamk u Azra konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Bu yzyldaki hamse sahibi airler arasnda Talcal Yahya,
Lam, Gelibolulu Al, emsettin-i Sivas ve Celil saylabilir.
Yahyann hamsesi u mesnevilerden olumutur: Gencine-i
Rz, ah u Geda, Usulname yahut Kitb- Usul, Yusuf u Zleyha, Glen-i Envr.
Lami iki hamse sahibi olabilecek kadar mesnevi yazmtr.
Mesnevileri arasnda Salmn u Absl, Ferhad u irin, em
Pervane, Vamk u Azra, Vs Ramin, Hsn Dil (manzummensur), Edhem Hma, Gy u evgn, Mevlit, Maktel-i
Hseyin bulunmaktadr.
Gelibolulu Mustafa l de mesnevi sahasnda hamse saylabilecek kadar ok mesnevi kaleme almtr. Mesnevileri arasnda Mihr Mah,Tuhfetl-Uk, Riyzs-Slikn, Mihr Vef,
Camil-Buhur yer almaktadr.
Bu yzyln ilgin bir mesnevi airi de emsettin-i Sivasdir.
Mesnevilerinin tamamnda din-tasavvufi konular ilemitir. Mesnevilerinden bazlar Mevlit, Sleymanname, bretnma, Miratl-Ahlk ve Mirkatl-Evak isimlerini tar.
Bursal Celil de Hsrev irin, Leyla v Mecnun, Hecrname,
Mehekname ve Gl-i Sad-bergden oluan klliyatyla dnemin hamse sahibi airlerinden saylmtr.
Sra Sizde 2
Talcal Yahya, XVI. yzyln en ilgi ekici mesnevi airidir.
Hem be mesnevi yazarak hamse sahibi olmu hem de zgn konular ele alarak mesnevi sahasnda nemli bir konum elde etmitir. Yahyann hamsesini oluturan mesnevilerden ah u Geda yerel unsurlar yanstmas bakmndan,
Yusuf u Zleyha ise maddi kayglardan uzak bir ak anlayn ina etmesinden tr zgndr. Onun zgnl sadece konu seiminde deildir, mekn kullanmnda da zgn
bir yere sahiptir. zellikle ah u Gedada mekn olarak setii stanbuldan eitli hayat sahnelerini yanstr.
Sra Sizde 3
Ak mesnevilerinde grlen en yaygn motiflerden biri resmi grerek k olma motifidir. Kimi zaman ryada da bir
resim grerek kahramanlar k olurlar. Bundan sonra
sevgilisine doru zorlu bir yolculuk bekler. Bu yolculuk, bir
anlamda akn bykln ispat etme sreci olduundan
klar pek ok olaanst zorluklarla karlar; devler, periler, cinler ve ejderhalarla mcadele etmek zorunda kalrlar.
Mesnevilerdeki zaman ve meknn takdimi de bu tr masals zellikler gsterir. Zaman son derece belirsizken mekn da
olabildiince genitir. Kahramanlar, birbirinden kopuk olan
meknlar arasnda bir anda gei yaparlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
7. nite - XVI. Yzyl Mesnevileri-II
145
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi din-tasavvuf mesnevilerin
zelliklerinden biri deildir?
a. Tasavvufun mahiyeti, kurallar, gndelik hayata yansmalar kssalarla zenginletirilerek mesnevi tarznda anlatlr.
b. Mecaz ve sembol deeri kazanan din ve tasavvuf konular estetik bir erevede sunulur.
c. Manzum anlatmn revata olduu bir ortamda asl
ama estetik duygular tatmin etmektir.
d. Hadis, mevlit, hilye, din ve ahlak retiler gibi konular ilenir.
e. emsettin-i Sivas, Azer brahim elebi, Gvah,
gibi airler bu alanda eser vermi airlerdendir.
2. Aadaki airlerin hangisi hasbihl trnde eser
yazmamtr?
a. Muy
b. Sevad
c. Saf
d. Zat
e. Zaif
3. Aadakilerden hangisi bir ehrin gzelliklerini ele alan
ehrengizlerdendir?
a. Aziznin stanbul ehrengizi
b. Zatnin Edirne ehrengizi
c. Lminin Bursa ehrengizi
d. Camnin Manisa ehrengizi
e. Mesihnin Edirne ehrengizi
4. Aadakilerin hangisi devletin resm tarih anlaynn
yanstld eser trlerindendir?
a. Selimname
b. Sergzetname
c. retname
d. ehrengiz
e. Gazavatname
5. Aadakilerden hangisi ehrengizlerde grlen zelliklerden biri deildir?
a. airlerin ounlukla doup yetitikleri ehirleri semeleri
b. stanbul bata olmak zere nemli kltr merkezlerinin konu edilmesi
c. erdikleri bilgilerle corafya, sosyoloji, etnoloji gibi
alanlara da bilgi sunmas
d. Mesnevi dnda baka nazm ekilleriyle de kaleme
alnm olmas
e. lk rneklerinin XV. yzylda verilmi olmas
6. Camnin Manisa ehrengizini bu trdeki dier eserlerden ayran zellii aadakilerden hangisidir?
a. Tahmis nazm ekliyle kaleme alnm olmas
b. ehri, dier rneklerden farkl olarak, mesire yerleriyle, gezilip grlecek meknlaryla tantm olmas
c. Baka hibir airin ilemedii Manisay konu edinmesi
d. Dier rneklerden farkl bir ekilde snflandrlm
olmas
e. Eserin bakahramannn airin kendisinin olmas
7. Aadakilerden hangisi dnleri konu edinen eserlerin
genel addr?
a. Sergzet
b. retname
c. Surname
d. Selimname
e. itaiyye
8. Aadakilerin hangisi emsettin-i Sivasnin mesnevilerinden biri deildir?
a. Sleymanname
b. Miratl-Ahlak
c. Glen-bd
d. Kitab- Usl
e. Het-Behit
9. Aadakilerden airlerden hangisi iretname trnn
Anadolu sahasndaki ilk rneini kaleme almtr?
a. Hayret
b. Talcal Yahya Bey
c. Fuzul
d. Fevr
e. Revan
10. Aadaki airlerden hangisi kaleme ald sergzetnamesinde kendi yaad bir ak hikyesini ilemitir?
a. Zat
b. Molla Mazade Fikr Derv
c. Sevad
d. Hayreti
e. Saf
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
146

1. c
2. d
3. c
4. a
5. e
6. a
7. c
8. d
9. e
10. b
Yantnz yanl ise Din-Tasavvuf Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Yerli ve Realist Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tarih ve Destan Mesneviler
Yantnz yanl ise Din-Tasavvuf Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Bu tr mesnevilerde ama elendirmek, artmak deildir.
Okuyanlara din bilgiler, tasavvuf retiler kazandrmak ve
ahlak tler vermektir. O yzden de verilmek istenen mesajn dorudan aktarlabilmesi iin kurgusal unsurlar gibi gereksiz grlen hususlardan arndrlm bir ekilde dorudan
t verilir.
Sra Sizde 3
lk rnekleri XVI. yzylda grlmeye balayan ehrengizler, Fars edebiyatndaki ehrb trndeki eserlerden hareketle Trk edebiyatnn rettii bir iir trdr. ehrengizlerde bir ehrin gzelleri ve gzellikleri vlr. ounlukla
mesnevi nazm ekliyle yazlan ehrengizlerin zaman zaman
baka nazm ekilleriyle yazld da olmutur. Tahmis nazm
ekliyle yazlan Camnin Manisa ehrengizi ile muhammes
nazm ekliyle kaleme alnan Ravznin Edincik ehrengizi
bunlardandr.
Mesih ve Zatnin Edirne iin yazdklar ehrengizler bu trn ilk rnekleridir. Manisal Camnin ve Derzizade Ulvnin
Manisa iin yazdklar ehrengizler, Lami elebinin Bursa
ehrengizi, Vizeli Behitnin Bursa ya da Vize iin yazd
ehrengiz, Bursal Rahmnin Yeniehir ehrengizi, Gelibolulu
Mustafa lnin Gelibolu ehrengizi trn XVI. yzylda yazlm rneklerindendir.
Sra Sizde 4
airlerin kendi bandan geen olaylar, zamandan ve talihten ikyetlerini ounlukla baka bir kahraman zerinden
dile getirdikleri eserlerdir. Molla Mazade Fikr Dervin
Ebkr- Efkr, SafninHasbihli, Muynin Nalan u Handan,
Sevadnin Hlname-i Sevdsi, Zaifnin Sergzetnme-i
Zaifsi, Bursal Celilnin Hecrnmesi bu dnemde mesnevi
nazm ekliyle kaleme alnm hasbihallerdendir.
Sra Sizde 2
Tarihsel kiileri ve olaylar konu edinen mesnevileri iki grupta ele almak mmkndr. Bunlardan birincisi Selimname ve
Sleymanname isimleriyle padiahlar etrafnda dnemin tarihini ortaya koyan eserlerdir. Bunlar bir ynleriyle resm tarih yazcl anlayyla hazrlanmlardr. Bu ynleriyle de
yazldklar dnemin resmi tarih anlayn yanstrlar. kinci
grup ise padiah, devlet adamlar ve snr boylarndaki aknclarn kahramanlk hikyelerinin ilendii mesnevilerdir.
Fetihname ve gazavatname balklar altnda deerlendirilen
bu mesnevilerde kahramanlarn hayatlar mitolojik unsurlarla birlikte yeniden kurgulanarak menkbe haline getirilir. Bu
ynleriyle de toplumda gaza ruhunu canl tutmaya ynelik
bir amaca hizmet ederler.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
8. nite - XVI. Yzylda Nesir
167
Kendimizi Snayalm
1. Trk edebiyatnda estetik nesrin ilk rnei saylan eser
a. Menel-na
b. Tazarruname
c. Mneats-Selatin
d. Tact-Tevarih
e. ebistan- Hayal
6. Knhl-Ahbar adl eserle ilgili olarak aadakilerden

hangisi sylenemez?
a. Gelibolulu Mustafa li yazmtr.
b. Genel bir tarih kitabdr.
c. Drt blmden oluur.
d. Drdnc blmde Osmanl tarihi anlatlr.
e. air biyografilerine yer vermez.
2. Aadakilerden hangisi ifahi/folklorik slubun zelliklerinden biri deildir?

a. Gnlk konuma diline yakndr.
b. Daha ok din ve destan nitelikli eserlerde grlr.
c. Devrik cmle kullanm yaygndr.
d. Secili cmleler kullanlr.
e. Bu slupta kullanlan kelimeler, ounlukla isim ve
fiillerdir.
7. Aada XVI. yzyl tarih yazarlar ile eserleri eletirilmitir. Hangi seenekteki eletirme yanltr?
a. Ltfi PaaAsafname
b. Celalzade Mustafa-Nianc Tarihi
c. Hoca Sadettin-Tact-Tevarih
d. Selanik Mustafa-Selanik Tarihi
e. Kemal Paazade-Tevarih-i l-i Osman
3. Mensur metinlerin slup zelliklerinin belirlenmesinde

aadakilerden hangisi dikkate alnmaz?
a. Szcklerin kullanm skl
b. Seci ve dier sanatlarn kullanm
c. eviri veya telif olmas
d. Eserin konusu
e. Kalplam ifadelere yer vermesi
4. Aadakilerden hangisi resm slubun zelliklerinden
biri deildir?
a. Dili sade, mantkl ve inandrc niteliktedir.
b. Arkaik ve mahalli szlere, argoya yer verilmez.
c. Resm yazlarda belli kavram ve kalplam cmleler
kullanlr.
d. leri srlen grler, alntlarla vurgulanr.
e. Geleneksellemi bir formu (biimi) vardr.
5. Aadakilerden hangisi XVI. yzyl tarih yazarlarndandr?
a. Ltfi Paa
b. Yahi Fakih
c. k Paazade
d. Naima
e. Ktip elebi
8. Osmanl bilginlerinin biyografileri konusunda ilk bavurulmas gereken kaynak aadakilerden hangisidir?
a. Meair-uara
b. evahidn-Nbvve
c. akayk
d. Tact-Tevarih
e. Knhl-Ahbar
9. ve 10. sorular aadaki metne gre yantlaynz.
Ey birder bu nehrden gzer itmek fikri beni gird-b-
ztrba brakd. Ne bdan ubr itmek myesserdr ne tb-
te-i firka tkat mutasavverdr. Beyt:
Sen gidersin senn ardunca gzm ya gider
Mkil oldur ki kii kalur u yolda gider.
9. Yazarn, metinde yer alan dizeleri alntlamasndaki amac
ne olabilir?
a. Ne denli zor durumda kaldn ifade etmek
b. Sade bir Trkeyle de iir yazabildiini sezdirmek
c. iir bilgisinin dzeyini gstermek
d. Farkl bir konuya gei iin hazrlk yapmak
e. Mensur metinde anlatlanlar pekitirmek
10. Mensur metindeki alt izili szcklerle yazar, aadaki
sanatlardan hangisini yapmtr?
a. Aks
b. Tekrir
c. Kalb
d. Seci
e. Cinas
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
168

1. b
2. d
3. c
4. d
5. a
6. e
7. b
8. c
9. e
10. d
Yantnz yanl ise Mensur Metinlerin Snflandrlmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mensur Trler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 3
Bu yzylda bilginlerin biyografileri iin ilk bavurulmas
gereken kaynak, Takprzade samettin Ahmet tarafndan
Arapa olarak yazlan ve XVI. yzyldan itibaren tercme ve
zeyil (ek)lerle oaltlan akaykun-Numaniyedir. XVI. yzylda yaplm en mehur tercmesi Mecd Mehmete aittir.
Mecd, Hadayku-akayk adyla Trkeye evirdii esere
ilavelerde bulunmutur.
Sra Sizde 4
Hmayunname ok okunmu bir eser olmasna ramen bu
hikyede Arapa ve Farsa kelimelerin, alnt beyit ve ktalarn oran ve kullanm skl olduka yksektir. slup bakmndan bedi/estetik slubun zelliklerini yanstr. Secili
bir anlatm tarz benimsenmitir. Edeb sanatlar kullanlmtr. Ayrntlar pekitirmek iin hemen her paragrafn sonunda beyitlere yer verilmitir. Bu beyitlerin biri dnda tamam
Farsadr. Metnin geleneksel hikyeye uygun bir kurgusu ve
kahramanlar vardr.

Sra Sizde 1
Mensur metinlerin sz varl dikkate alnarak sade nesir,
orta nesir ve ssl nesir diye dzeyde snflandrlmtr.
Bu snflandrma Recaizade Ekremin nesr-i sade, nesr-i mzeyyen ve slub- l biimindeki hem dil hem de slup zelliklerini esas alan snflandrmasyla rtr. Tahir Olgun ise
eski nesri; nesr-i mrsel ve nesr-i msecca biiminde snflandrmtr. XVI. yzyl mensur metinlerini slup bakmndan; folklorik/ifah slup, ilm slup, bedi/estetik slup ve
resm slup balklar altnda deerlendirebiliriz.
Sra Sizde 2
Mensur eserlerde yer alan nazm paralar, genellikle nesir
ksmnda ifade edilen dnceleri pekitirmek, sonu karmak, yazarn belli bir amaca dayanan niyetini gsterip duygularn estetik bir ifadeye brndrmek iin kullanlr. Bunlar karld takdirde metinde anlam eksilmesi olmaz. Mensur eserlerde nazm, nesirde ileri srlen dncenin veya
anlatlan olayn devam niteliinde de olabilir. Bu durumda
manzum ksmlar, ana metnin temel unsuru sayldndan
karld takdirde anlamda eksiklik meydana gelir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
10
XVII. Yzyl Trk Edebiyat
geni bir corafyada etkili olmutur. Sebk-i Hind, XVII. yzylda Fehim-i Kadim, ehr,
smet, Nail ve Neat gibi divan airlerini etkilemitir. zellikle Nail ve Neat, Hint slubunun XVII. yzyldaki en nemli temsilcileri olarak tannr.
Sebk-i Hindnin baz zelliklerini iirlerinde yanstmakla birlikte zellikle kaside tarzndaki araylaryla dikkatleri eken Nef, Trk edebiyat tarihinde nemli bir yere sahiptir. Yzyln nemli kaside airleri, Nefyi takip etmi ve onun iir tarzn taklide almtr. Bunlar arasnda Sabr ve Fehim-i Kadimin zel bir yeri vardr (Gibb 1999: 204).
Hikem ve Mahall Tarzn Temsilcileri

Kutadgu Biligden itibaren pek ok t kitabnda, siyasetnamelerde ve airlerin divanlarnda beyit ve msra dzeyinde grlen hikmetli sz syleme arzusu XVII. yzylda
yaygnlar. Hikem tarzn en byk ustas saylan Nabden (1642-1712) nce Azmizade
Halet (1570-1631), hakimane iir syleme anlayn rubai tarzndaki sraryla benimsemi grnr. adalar tarafndan ok kitap okuyan bir bilgin olduu ve lmnden sonra geriye muhteem bir ktphane brakt sylenir. Bu sylenti bile Haletnin dnce
ve hikmetli sze dayal bir nazm biimi olan rubai tarzna meylinin gstergelerindendir.
evresi, yetime tarz ve donanmyla Osmanl kurumlarndaki bozulma ve toplumsal yapdaki yozlamay sezecek potansiyele sahip olduu anlalan Halet, devrin dier baz aydnlar gibi mevcut durumun sebepleri zerinde dnmeye ve zm nerileri sunmaya ynelmitir. Onun iin Haletnin rubailerinde, trn genel zellikleri belirgin olmakla
birlikte gndelik hayata ilikin sknt ve ikyetler de dile getirilmitir.
Dnce ve hikmetin iir yoluyla ifade edilmesinde uygun nazm ekillerinden olan
rubai, bu yzyln gzde nazm eklidir. Nitekim yzyln nemli airlerinden Halet, rubai nazm eklini, gerek nitelik gerekse nicelik olarak ok nemli bir yere tamtr. Onun,
hayat yorumlamaya dayal, tefekkre ak bir iir tr olan rubaiye dknl, ilim adam olmasyla da ilikilidir.
XVII. yzyln ikinci yarsnda Nab ile temsil edilen hikem slup, dnceye dayal hikmetli sz syleme olarak tanmlanabilir. Genel bir kabulle, XVII. yzyldan itibaren
hikem tarz iire Nab ekol ad verilmektedir. Bilindii gibi, hakmne iir syleme anlay, ran edebiyatnda evket-i Buhar ve Saib-i Tebriz tarafndan temsil edilmitir. Geleneksel ran iirinde mistik veya hiss etkilerin, bilhassa XVII. yzyln balarndan itibaren, dnce ve felsefeye, hayatta olup bitenleri anlamlandrmaya ynelik yeni bir tarza dnt bilinmektedir.
XVII. yzylda Nab tarzn devam ettiren ve airle yakn dostluu bilinen Ram Mehmet Paa (1654-1707), air olmann yan sra, Trk tarihinde nemli bir dnm noktas
olan Karlofa Antlamasnn da mimardr. Ram Paa da devrinin yozlaan deerlerini,
sosyal ve siyasi ehresini iirlerinde anlatmtr.
Dnemin hikem slubunu yerli malzemeyle birletirerek kendisine zg bir anlatm tarz oluturabilen airlerden biri olan Bosnal Alaattin Sabit (.1712), ayn zamanda
bir sonraki yzyl iirinin ekillenmesinde de etkili olmutur. Sabitin iirlerinde atasz
ve deyimleri baaryla kullanmas ve halk tabirleri ile mahall ifadelere yer vermesi, Trk
iirinde nemli bir yeniliktir. Sabit, orijinal bir sluba, yerli malzeme kullanarak nkteli ve tabii bir dille ulamaya almtr. Onun iirinde tezatlar, cinaslar, basit ifade ve kelime oyunlar byk yer tutar. Fakat zaman zaman Arapa ve Farsa kelimelerden oluan terkiplere meylederek gereksiz sse ve anlam kapal ifadelere yer vermesi, Sabitin
slup zaaflarndan saylabilir. Ayn ekilde, Sabitin o zamana kadar kimsenin sylemedii hayallere ynelmesi, bazen Sebk-i Hind airlerinde de grld gibi gln anlamlarn ve klasik iirin estetiine uymayan dncelerin ortaya kmasna da yol amtr
(Karacan 1991: 15).
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
1. nite - XVII. Yzylda Tarih ve Sosyo-Kltrel Hayat
Klasik kltrn evreye yaylmas, edeb hadiselerin sadece belli merkezlerde deil,
Osmanl corafyasnn cra kelerinde de gelimesini salamtr. eitli meslek gruplar, din ve tasavvufi cereyanlar etrafnda oluan ortamlarda orijinal edeb rnler meydana getirilmitir.
XVII. yzylda Erzurumda an ve Ab; Urfada Red ve Faik; Edirnede Cahid, brahim Glen ve Abdlhay Celvet gibi airler, klasik kltrle beslenen ve aruz veznini ustaca kullanan popler airlerdendir. Bu airlerden bir ksm stanbula gelerek eserlerini
burada verdii hlde birou, kendi muhitinde yaamay yelemitir. Esasen bu dnemde airlerin sadece stanbulda deil, tarada da iyi bir eitim alabildiklerini, tezkire sahibi Ramizin Antepli air Behet hakknda Urfada iyi bir eitim grmtr ifadesinden
de anlyoruz (Ramiz 1994: 47).
Divan iirinde esas itibariyle yerlilik araylar gelenein istikametini belirleyecek dzeyde olmasa da hep srmtr. Osmanl iirindeki yerlilik eiliminin gstergelerinden
biri de divan tertip eden airlerin hece lsyle iir sylemeleridir. XVI. yzylda birok rnei grlen hece lsyle iir yazma eilimi, XVII. yzylda Himmet, Feyz ve
Murad gibi airler tarafndan devam ettirilmitir. Hece lsnn yan sra halk iirinde
kullanlan nazm biimlerini de kullanmlardr. Bunda zellikle tekke ve tasavvuf muhitleri ile elence meclisleri gibi eitli icra ortamlarnda iirlerin bestelenmek suretiyle dolama girmesinin de etkisi vardr. nk divan airleri, iirle musikinin i ie olduu bir
atmosferin havasn teneffs etmilerdir. airlerin bestelenmek zere yazdklar iirlerin
meclislerde okunduuna, en azndan okunulmasn istediklerine dair baz ipularna gazellerin makta beyitlerinde rastlanmaktadr.
XVII. yzylda ou halk airinin aruz ve heceyi bir arada kullanmalar ve klasik edebiyat mazmunlaryla iir yazmalar, ayn zamanda klasik iirle halk iirinin etkileimini de
yanstmaktadr. Bu konuda k mer ve Gevher gibi airlerin klasik iirin dil, slup ve
sanat anlayndan etkilenmeleri dikkat ekicidir. k edebiyat airlerinden bir ksmnda grlen bu ynelilerde, klasik kltrn halka mal olmasnn da etkisi byktr. k
mer, daha ziyade aruz vezniyle iirler yazmtr. Onun tertip ettii divanda, gazel, murabba, muhammes, kalenderi, atran, mstezat ve muammalar yer almaktadr. k mer,
hece vezniyle yazd semai ve komalarda sade bir dil kulland hlde, aruzla yazd iirlerde Arapa ve Farsa kelime ve terkiplere yer vermitir (Elin 1999). Yzyln halk iiri
mensuplarndan Gevher, klasik iirin etkisiyle hecenin yan sra, aruz veznini de kullanm
ve devrin modasna uyarak klasik iire ait nazm ekilleriyle iirler yazmtr. Gevhernin
heceyle yazd eserlerinde halk zevkine uygun bir dil ve syleyi hakimdir. Ancak aruzla
yazd eserlerinde klasik edebiyat unsurlar ve zellikle Fuzul slubu n plandadr.
Nazire gelenei srekliliin salanmasnda ok etkili olmutur. XVI. yzylda en
nemli rneklerini grdmz nazire mecmuas dzenleme gelenei, XVII. yzylda
Budinli Hisal tarafndan devam ettirilmitir. Onun Metalin-Nezairi (y. 1652) ve derleyeni bilinmeyen nazire mecmualar ile bu gelenek devam etmitir. Yazdan ok szn dolamda olduu bir gelenekte nazirecilik daha fazla nem kazanmaktadr. nk nazire
syleyen bir air, ezberinde oka iir bulundurmak, ustaln kantlamak iin kullanlagelen mterek mazmunlarn yan sra, daha nce kullanlmam orijinal mazmunlar bulmak, el dememi manalar nazma ekmek zorundadr. Bylece iir, daha geni kesimlere intikal etmekte ve merkezle kenar arasnda sze dayal bir ba kurulmaktadr. Osmanl
iirinin yerli bir havaya brnmesinde bu ban da etkisi vardr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
11
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - XVII. Yzylda eyhlislam airler: Yahya ve Bahay
35
Kendimizi Snayalm
1. eyhlislamlar, Osmanl idari yaplanmas iinde hangi
tekilat iinde yer alrlar?
a. Asker tekilat
b. lmiye tekilat
c. Saray tekilat
d. Merkez tekilat
e. Eyalet (tara) tekilat
2. Aadakilerden hangisi divan veya divane sahibi eyhlislamlardan biri deildir?
a. Yahya Efendi
b. Kemal Paazade
c. Karaelebizade Abdlaziz
d. Bahay Efendi
e. Esat Efendi
3. eyhlislam Yahyann gazel tarzndaki ustas aadaki
airlerden hangisidir?
a. Bak
b. Zat
c. Necat
d. Nef
e. Bahay
4. Aadakilerden hangisi eyhlislam Yahyann air kimliiyle ilgili zelliklerinden biri deildir?
a. iirleriyle hayat arasna ciddi bir mesafe koymas
b. Sakiname trnde mesnevi yazmas
c. Rbai vezinleriyle gazel sylemesi
d. Mzeyyel gazel yazan airlerin banda gelmesi
e. Kaside nazm ekline yenilikler getirmesi
5. Aadaki airlerden hangisi eyhlislam Yahyaya kaside
sunmamtr?
a. Nevizade Atay
b. Nab
c. Nail
d. Nergis
e. Cevr
6. Aadaki beyitte alt izili kelimelerle air aadaki sanatlardan hangisini yapmtr?
Bilrken b-bek olduun b zre olan nakn
Bu meftnluklara ryi-i dny mdr bis
a. Tezat
b. Tebih
c. Telmih
d. ham- tenasp
e. Tecnis
7. Mehmet Bahay Efendiye Bahay mahlasn aadakilerden hangisi vermitir?
a. eyhlislam Yahya
b. IV. Murat
c. Nef
d. Nab
e. IV. Mehmet
8. Bahaynin Niyazname balkl iirini yaz nedeni aadakilerden hangisidir?
a. Ttn konusunda verdii fetvadan pimanlk duymas
b. eyhlislam Yahya ile dostluunu pekitirmek istemesi
c. Divannda din nitelikli iir bulunmamasn eletirenlere cevap olarak yazmas
d. eyhlislamlk grevinden alnmamas iin IV.
Murata yazmas
e. Kbrsta srgn olarak bulunduu dnemde IV. Murat tarafndan affedilmek iin yazmas
9. eyhlislam Yahya ve eyhlislam Bahaynin ortak zellii aadakilerden hangisidir?
a. Sakiname balkl mesnevi yazmalar
b. Gazellerinde rubai vezinlerini kullanmalar
c. Nigaristan evirisi yapmalar
d. Kaside-i Brde erhi yapmalar
e. Niyazname balkl mesnevi yazmalar
10. Krmz dest-mlini alsa ele ars- gl
Silmee ek-i blbli zahm- cef-y hrdan
Yukardaki beyitte gl, aadakilerden hangisine
benzetilmitir?
a. Mendile
b. Gzyana
c. Geline
d. Dikene
e. Blble
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
36

1. b
2. c
3. a
4. e
5. b
6. d
7. a
8. e
9. a
10. c

Yantnz yanl ise eyhlislam Yahya konusunu
Yantnz yanl ise eyhlislam Yahya-Edebi Kiilii konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise eyhlislam Yahya-Edebi Kiilii konusunu yeniden gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise eyhlislam Bahay konusunu
Yantnz yanl ise eyhlislam Bahay konusunu
Yantnz yanl ise eyhlislam Yahya ve eyhlislam Bahay konusunu yeniden gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Sra Sizde 2
eyhlislam Yahya, divan iiri gelenei iinde Bak ile Nedm
arasndaki zinciri tamamlayan halka konumundadr. Gazellerindeki syleyi mkemmeliiyle adalarna rnek olur.
Ele ald konulardan biim tercihlerine kadar gelenee uymakla birlikte gelenein imknlarn da zorlar. Rubai vezinleriyle gazel yazan ender airlerdendir. Konumu gereince kasideye fazla itibar etmeyen Yahya, yazd mzeyyel gazellerle bu tarzn yaygnlamasna nclk eder. ada olan airleri korur. Bunun en somut gstergesi ise Nevizade Atay,
Sabr, Cevr, Nail, Nergis, Ram ve Rzay gibi airlerin ona
sunduklar kasidelerdir.
Sra Sizde 3
Saki, sun kadehi! Varsn bana sarho desinler; o deli uslanmad gitti, desinler.
Herkes kadehini burada doldurmaktadr; imdiden sonra bu
mescide artk meyhane desinler.
Gnl evini yk, ta stnde ta brakma; sen byle yap onu,
varsn eller ona ykk-dkk yer desinler.
Senin gnlnde Allahtan baka eylerin grntlerinin ne ii
var? Layk m bu ki Kbeye puthane desinler?

Sra Sizde 1
Divan iiri gelenei iinde airler pek ok konuyu manzum
biimde ileyebilmilerdir. Manzum szlkler, manzum tarihler, manzum tp kitaplar yazmlardr. Bu gelenee uyan
eyhlislamlar da manzum fetvalar vermilerdir. Bunun yannda eyhlislamlarn divan iiri geleneine uygun biimde
ok gzel iirler yazd, hatta Yahya Efendi ve Bahayi Efendi
rneinde olduu gibi kendi yaadklar dnemin nde gelen
airleri arasna girdii bilinmektedir.
Yahyann szleri hep muhabbet srlarna dairdir; dostlar iitip yabancya syleme, desinler.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - XVII. Yzylda Yenilik Araylar ve Nef
57
Kendimizi Snayalm
1. Azmizade Haletnin XVII. yzylda yenilik arayndaki airler arasnda saylmasnn nedeni aadakilerden hangisidir?
a. Gazellerinde sz ve ses tekrarlarn ok sk kullanmas
b. Kaside nazm ekline yeni bir ierik kazandrmas
c. Hikmetli sz sylemenin en uygun biimi olan rubailer yazmas
d. Sebk-i Hindnin en nemli temsilcisi olmas
e. Gndelik hayat sahnelerini iirine btn ayrntlaryla yanstmas
2. Aadaki airlerden hangisi mzeyyel gazel syleme konusunda adalarna nclk etmitir?
a. eyhlislam Yahya
b. Nail
c. Fehim-i Kadm
d. Neat
e. Tecell
3. Nef, ilk iirlerinde aadaki mahlaslardan hangisini
kullanmtr?
a. Drr
b. Zar
c. Darr
d. Derun
e. Srr
4. Nefnin hicivlerinin topland eserinin ad aadakilerden hangisidir?
a. Trke Divan
b. Siham- Kaza
c. Farsa Divan
d. Hicivname
e. Kazaname
5. airler gazellerinde mahlaslarn syledikten sonra iire
vg nitelikli birka beyit eklerler. Byle gazellere ne ad verilir?
a. Mlemma gazel
b. Musammat gazel
c. Muvaah gazel
d. Mterek gazel
e. Mzeyyel gazel
6. Ahmet Hamdi Tanpnar, Nefnin iirindeki hangi zellie vurgu yapmtr?

a. Hiciv ve mizah
b. Mecazi anlatm
c. Tasavvufi sembolizm
d. Ses ve eda
e. Anlam derinlii
7. Ku yetimez der idim olmasa Tayyr eger
Eremez gerdine zr ki ne sarsar ne sab
Yukardaki beyitte alt izili szckte aadaki sanatlardan
hangisi yaplmtr?
a. Tebih
b. stiare
c. Tevriye
d. Cinas
e. Hsn-i talil
8. Cell Yaz da ne kadar pkdr
Ki olurken ana meydn- cihn teng-fez
Yukardaki beyitte anlam tamamlanmam, sz sonraki beyte
tamtr. Divan iirinde byle beyitlere ne ad verilir?
a. Merbut
b. Merfuk
c. Girizgh
d. Merhun
e. Makta
9. Nm Dalar Delisi kendisi h-y harem
Peremi snbl-i n cebhesi db-y Ht
Yukardaki beyitte alt izili szckler arasnda aadaki
sanatlardan hangisi yaplmtr?
a. Hsn-i talil
b. Tebih-i beli
c. ham- tenasp
d. Telmih
e. Mecaz- mrsel
10. Hem kadeh hem bde hem bir h skdir gnl
Ehl-i akn hasl shib-mezkdr gnl
Yukardaki beyitte alt izili kelimeler arasnda hangi sanat
yaplmtr?
a. Kalb
b. Hsn-i talil
c. Telmih
d. Leff ner
e. Tenasp
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
58

1. c
2. a
3. c
4. b
5. e
6. d
7. c
8. d
9. b
10. e

Yantnz yanl ise Nef konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanl ise Nef-Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nef-airlii konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nef-airlii konusunu yeniden
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Divan iirindeki nazm biimleri, anlatm imknlarn da belirler. Yenilik aray, syleyi biiminde ve metnin komposizyonunda gerekleir. Nef, kasidenin blmlerinde, vg
ve yergi kalplarnda kendi anlayna gre dzenlemeler yapar; dorudan methiye (vg) veya fahriye (vnme) beyitleriyle kasideye balar. eyhlislam Yahya, konumu itibariyle
vglerini mzeyyel gazellerinde dile getirir ve onun bu eilimi dnemin dier airlerince de benimsenir. Mustafa Halet
ise rubai tarznda srar eder. Onlarn bu eilimleri ve yenilik
araylar daha sonra yetien airler tarafndan fark edilerek
nazire gelenei iinde karln bulur.
Sra Sizde 3
Osmanl toplumunda sanat-siyaset ilikisi, hamilik (patronaj) anlayna dayalyd. Hamilik, sanat-saltanat ilikisinin
karlkl memnuniyete dayanan boyutudur. Nef ile hamisi
IV. Muratn en nemli ortak paydalar iir sylemektir. Nef
en gzel kasidelerini sunduu IV. Murat kimi zaman dorudan kimi zaman da dolayl biimde ver. Rahiyyesinde padiahn atlarn verken dolayl biimde onu da yceltir. vglerine ve iirdeki ustalna ramen Nef, zellikle 1634 ylndan itibaren merkez otoriteyi sarsacak her trl giriimi
ve tehlikeli grd her tepkiyi iddetle bastran IV. Muratn
emri veya izniyle idam edilir.
Sra Sizde 4
1. Bu gnler muhabbet ehli, evini barkn terk eyledii
hlde niin blbl, gl fidannn dalnda yuva yapar?
2. Bu demde k sarho, dilber arap dkn olsa ne
var! Bu (yle) bir zamandr ki hem ah hem de dilenciyi mesut eder.
3. Cana can katan sabah rzgrnn ferahlk balayan
feyzi ne kadar gzel! Hem gamdan lenleri diriltir hem
mutlu eder.
4. Boynu bkk menekeyi seyretmek ne gzeldir! Bu
mevsimin hkm, iki bklm ihtiyar bile delikanl eylemektir.
5. Batanbaa nergis, yldza; gl, parldayan aya dnmtr. Baharn gzelliini gr ki zemini ge benzetir.
6. leme canlar katan o gzel gl bahesinden getii
iin Nefnin gnl gibi gl bahesi de renk ve kokuyla
gzellemitir.
Sra Sizde 2
Nef, divan iirinde daha ok vg ve yergi airi olarak tannr. Kaside sunduu kiileri ou zaman dorudan, bazen
de dolayl biimde ver. Rahiyyelerinde IV. Muratn atlarn uzun uzun vdkten sonra methiyeye getiini grdk.
Siham- Kaza ise batan sona Nefnin hiciv ve mizah anlayn yanstan bir eserdir. air vg ve yergilerindeki baarsyla kendisinden sonra yetien airleri etkilemitir. Ayrca
mzeyyel gazellerinin zeyl (ek, ilave) ksmlarnda da vglerine yer vermitir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
76
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi Sebk-i Hind terkibinin anlamn vermez?
a. Hint tarz
b. Hint slubu
c. Hint yolu
d. Hint okulu
e. Hint usul
7. Nailnin biyografisiyle ilgili olarak aadaki ifadelerden

hangisi yanltr?
a. Medrese eitimi almtr.
b. Ktiplik yapmtr.
c. Edirneye srgn edilmitir.
d. Daha iyi hayat artlarna kavumay istemitir.
e. Tasavvufla ilgilenmitir.
2. Aadakilerden hangisi Sebk-i Hindye verilen dier

isimlerden biri deildir?
a. Sebk-i Isfahani
b. Sebk-i Safevi
c. Sebk-i Azerbaycani
d. Sebk-i Trk
e. Sebk-i Horasani
8. Yapt bilimsel almalarla Nail ve Sebk-i Hind nin tannmasn salayan edebiyat bilgini aadakilerden hangisidir?
a. Hasibe Mazolu
b. Harun Tolasa
c. Haluk pekten
d. Ali Nihat Tarlan
e. Mehmet avuolu
3. Aadaki ranl airlerden hangisi Sebk-i Hindnin temsilcilerinden biridir?

a. Molla Cam
b. Firdevs
c. evket-i Buhar
d. Hafz
e. Nizam
9. Nail aadaki nazm biimlerinden hangisiyle mehur olmutur?

a. Kaside
b. Gazel
c. Mseddes
d. Rubai
e. ark
4. Trk edebiyatnda aadaki airlerden hangisi Sebk-i

Hindnin en nemli temsilcilerinden biridir?
a. Nab
b. Nail
c. eyhlislam Yahya
d. eyhlislam Bahay
e. Koca Ragp Paa
10. Nailnin edeb kiiliini oluturan bileenler aadakilerin hangisinde birlikte ve doru olarak verilmitir?
a. Sebk-i Hind, kaside, nee, yeni mazmun
b. uh eda, Sebk-i Hind, strap, geni hayaller
c. Mahall slup, strap, tasavvuf, ince hayal
d. Sebk-i Hind, tasavvuf, d lem, strap
e. Gazel, Sebk-i Hind, strap, tasavvuf
5. Aadakilerden hangisi, Sebk-i Hindnin zelliklerinden

biri deildir?
a. Allm mazmun kullanmnn devam etmesi.
b. Sze gre anlamn n planda olmas.
c. Kurulan hayallerin insan mantn zorlamas.
d. Zincirleme tamlamalarn kullanlmas.
e. Tasavvuf konusu ilenmesi.
6. Sebk-i Hindnin dille ilgili en belirgin zellii aadakilerden hangisidir?
a. Kolay anlalr bir dil kullanlmas.
b. nce sesli harflerden oluan kelimeler kullanlmas.
c. Tamamen sade olmas.
d. nce, narin ve ssl olmas.
e. Az szle az ey anlatlmas.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - Sebk-i Hind ve Nail
77

1. d
2. e
3. c
4. b
5. a
6. d
7. a
8. c
9. b
10. e
Yantnz yanl ise Sebk-i Hind konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl iseSebk-i Hind konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Sebk-i Hindnin zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Sebk-i Hindnin zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nail konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Hint slubu, Hint tarz anlamna gelen Sebk-i Hind ifadesi, ranl airler tarafndan Hindistanda oluturulup gelitirilen ve oradan da Afganistan, Azerbaycan, Tacikistan ve Osmanl corafyasnda etkili olan bir sluba isim olmutur. slubun etkili olduu corafi meknlara gre farkl ekillerde
adlandrlmtr. Sebk-i Hind, Sebk-i Isfahani, Sebk-i Safevi,
Sebk-i Azerbaycani, Sebk-i Trki bunlardan bazlardr. Bunlar iinde en ok Sebk-i Hind benimsenmitir.
Sra Sizde 2
Hint slubunu meydana getiren etkenlerin banda ran ve
Hindistann eski alara dayanan tarih, kltrel ve edeb
ilikileri gelir. Daha sonra randa Safeviler ve Hindistanda
da Babr Trk Hkmdarlnn hakim olduu dnemdeki siyasi gelimeler etkili olmutur. randa kurulan Safevi devletinin iilik konusundaki taassubu sebebiyle baz airler ve edipler zerinde din ve siyasi bask olumutur.
Bu arada Hindistandaki Trk hkmdarlar ise sanatlar himaye etme konusunda istekli davranmlardr. Bylece baskdan kurtulmak isteyen airler, kendileriyle ilgilenen
Hindistandaki Trk hkmdarlarnn muhitlerine gmlerdir. Burada onlarn grdkleri ilgi ve himaye dnemin pek
ok airini de bu blgeye ekmitir. Hindistana gelen bu a-
irler, buradaki kltr ve edebiyatla tanmlar, kendi kltr

ve sanat anlaylaryla bunu birletirerek Sebk-i Hindyi ortaya karmlardr.
Sra Sizde 3
randa yetien airlerin Hindistana giderek oradaki kltrel ve edeb yapyla tanp kaynamalar sonucunda oluan
bu slup, Trk edebiyatn XVII. asrdan itibaren etkilemitir. Bu etkide zellikle Trk asll ranl airlerin; evket ve
Saibin byk rol olmutur. zellikle evket, randan ziyade Anadolu topraklarnda tannmtr. randa Hindistandan
gelen yabanc bir tarz olarak grlp terk edilen bu slubun
Trk airler tarafndan bu kadar ilgiyle karlanmasnda bu
slubu oluturan airlerin byk bir ksmnn Trk asll olmas ve Hindistandaki Trk hkmdarlar tarafndan desteklenmesi de rol oynamtr. XVII. yzylda Nail, Fehim-i
Kadm ve Neat; XVIII. yzylda ise eyh Galipin zerinde
bu slubun etkileri youn bir biimde grlr.
Sra Sizde 4
Sebk-i Hind iirinde ierik olarak insann d dnyasndan
i lemine yneli vardr. Bylece insan ruhunun alkantlar, straplar, aclar, karamsarl iirin ana temasn oluturmutur. Bu ruh rpnlarnn sonunda tasavvufa gei ve
sknet yolu seilmitir. Ancak bunlar iirde kolaylkla tespit etmek ou zaman mmkn deildir. nk anlam iirin derinliklerine itilmi, anlalmas g karmak bir yapya
brnmtr. Bu derin ve girift anlam rnts, yeni mazmunlarn ve yeni kelimelerin kullanmn zorunlu hle getirmitir. Soyut ve somut szcklerle kurulan paradoksal ilikiler iinde insan mantn zorlayan mbalaal ve olduka
derin hayaller de Sebk-i Hind iirinin ieriinin belirlenmesinde rol oynamtr.
Sra Sizde 5
Nailnin edeb ahsiyetinin olumasnda yaad olumsuzluklarn nemli bir rol vardr. Nailnin hayat kendi ifadelerine gre yoksulluk ve yoksunluklar iinde gemitir. Madd
skntlardan kurtulmak iin devlet byklerinin himayesini
arzulam ama bir trl isteine kavuamamtr. Zayf, hastalkl bir bnyeye ve hassas bir ruha sahiptir. Ayrca yaam
olduu srgn hayat ve gurbet acs da onu olumsuz etkilemi ve karamsarlatrmtr. Bunun yan sra tasavvufa meyli olmasna ramen bu yolda istedii merhaleye ulaamamak
da onu derinden zmtr. Btn bu zellikler Nailnin iirlerine alkantl bir ruhun straplar iinde yenilik aray biiminde yansmtr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - Hikem Tarz ve Nab
97
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi, dnceyi esas alan, amac dndrmek ve t vermek olan iir tarznn XVII. yzyldaki en nemli temsilcilerinden biridir?
a. Nef
b. Nab
c. Nail
d. Koca Ragp Paa
e. Ram Mehmet Paa
2. Felsefe, bilim, bilgelik, bilinmeyen neden, varlklarn,
durumlarn ve olaylarn oluunda Allahn insanlar tarafndan bilinmeyen gizli amac biiminde tanmlanan kavram,
a. Kader
b. Kelam
c. Hikmet
d. Tasavvuf
e. Vahdet-i vcut
3. Fars iirinde evket-i Buhar ve Saib-i Tebriznin ncln yapt hikem tarzn Trk iirinde Nabden sonraki
en nemli temsilcisi aadakilerden hangisidir?
a. Koca Ragp Paa
b. Ftnat Hanm
c. zzet Molla
d. Seyyit Vehb
e. Hamet
4. Nabnin, Tuhfetl-Harameyn adl eserinin konusu aadakilerden hangisidir?
a. Mekke ve Medinenin gzellikleri
b. stanbuldan Halepe ilk yolculuu
c. IV. Mehmetin ehzadelerinin Edirnede yaplan snnet dnleri
d. IV. Mehmetin Lehistan (Polonya) seferi
e. Musahip Mustafa Paann yardmyla gerekletirdii hac yolculuu
5. Nabnin hikmet anlayn en iyi yanstan eserleri aadakilerden hangisinde birlikte ve doru olarak verilmitir?
a. Trke Divan-Surname
b. Trke Divan-Hayriyye
c. Surname-Hayrabad
d. Tuhfetl-Harameyn-Hayriyye
e. Hayriye-Hayrabad
6. Tiz ferm olnur nesr shan

Nazm amm ki ider devr-i dehen
Dzyazyla anlatlanlar abuk unutulur ama iir azdan aza dolat iin kolay unutulmaz, uzun sre yaar.
Yukardaki beyitte iir ile dzyaz arasndaki hangi farka iaret edilmitir?
a. iirin nesirden daha etkileyici olduuna
b. Nesrin iirden daha kolay kavrandna
c. Nesir abuk unutulduu halde iirin azdan aza
dolatna
d. Devrinde iirin nesirden daha stn tutulduuna
e. airlerin nesir yazlarn deil, iir ezberlemelerinin
gerekliliine
7. Leb zikrde amm ki gnl fikr-i cihnda
Kald arada sbha-i mercn mtereddid
Yukardaki beyitte anlatlan durum, aadakilerden hangisidir?
a. Pimanlk
b. Gnahkrlk
c. syan
d. kilem
e. Korku
8. htiyr ise de azl aceb hlet imi
Dile elbette virrmi keder-i b-hengm
Yukardaki beytin dilii evirisi aadakilerden hangisinde
doru olarak verilmitir?
a. Yal insanlar beklenmedik anlarda kederlenirler.
b. Makamdan ayrlmak insann kendi isteiyle de olsa
gnle keder verir.
c. nsan yalandnda diline ne gelirse onu hemen syler.
d. nsan kendi isteiyle bir grevden ayrldnda zlmez.
e. Kederli insanlarn srlarn yallarla paylamalar
daha iyi olur.
9. Kadrin anlar yok bilir yok her dr-i sencdenin
rs-y kbiliyyetde terz kalmam
Yukardaki beyitte toplumda gzlemlenen aadaki durumlardan hangisi eletirilmektedir?
a. nsanlarn yeteneklerini deerlendirecek bir ltn
kalmamas
b. Deerli incilerin kymetini anlayabilecek kuyumcunun kalmamas
c. ar ve pazardaki terazilerin lsnn bozulmas
d. nsanlar arasnda szn deerinin kalmamas
e. Bu ada kt ile iyi arasnda farkn kalmamas
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
98

10. Nabnin u beyitte vurgulamak istedii, hangi seenekte
doru ifade edilmitir?
Misl-i b iderz nk bedle mzi
Bu krgehde muayyen mizcumuz yokdur
a. airler, su gibi berrak ve ayn zamanda yararl kiilerdir.
b. Mizacmz bellidir, deimez.
c. Yerine gre hem iyiyle hem de ktyle oluruz.
d. yiye su gibi akar, ktden uzaklarz.
e. yi veya kt diye bir ey yoktur; kuruntularmz vardr.
1. b
2. c
3. a
4. e
5. b
6. c
7. d
8. b
9. a
10. c
Yantnz yanl ise Hikem Tarz konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Nabnin Hayat ve Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nabnin Edeb Kiilii ve Hikmet Anlay konusunu yeniden gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Hikem tarz, dnceyi esas alan ve bu nedenle dndrmeyi
ve t vermeyi amalayan iir tarzdr. Hikem iir, insan tanmaya, olaylar ve durumlar deerlendirmeye ynelik eitli
konular iler. Bu balamda insan davranlaryla ilgili olan ahlak, varln nedeni, ncesi ve sonras, insan bilgisinin kayna
vb. din-tasavvuf ve felsefeyle ilgili eitli konular hikem iirin
ilgilendii ve iledii konulardr. Hikem tazn edebiyatmzdaki ncs ve en gl temsilcisi Nabdir. Tarzn bir ekol olarak
srmesinde ve gelimesinde ise Nabden baka Seyyid Vehb,
Raid, Sam, Asm, Mnif, Smblzade Vehb, Hamet, Ftnat
Hanm ve Keecizade zzet Mollann katklar bulunmaktadr.
Nabden sonra bu tarzn en nde gelen temsilcisi on sekizinci
yzylda yaam olan Koca Ragp Paadr.
Sra Sizde 2
Nab, Urfada domu ve genlik yllarn orada geirmitir. Sonra stanbul ve Halepte yaamtr. Halep, Nabnin en
uzun sre yaad ve onun dnce merkezli dnya grne dayanan edeb kiiliinin ekillendii bir ehirdir. Hikem
iir anlayn sergileyen iki nemli eserinden Hayriyyesini
Halepte yazm olan Nab, en hacimli ve hakmane iirleri-
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
6. nite - XVII. Yzyl Trk Edebiyatnda Mesnevi
119
Kendimizi Snayalm
1. Nevizade Ataynin hamsesini oluturan mesneviler, hangi
seenekte doru olarak verilmitir?
a. Derename- Amrul-Leys- Leyla v Mecnun- Mahmud u Ayaz- Yusuf u Zleyha
b. Hilyetl-Efkr Sakiname- Hayriname- Blblname- Mantkul-Esrar
c. Mantkul-Esrar - Sakiname- Nefhatl-Ezhar- Hayrabad- Zafername
d. lemnma-Nefhatl-Ezhar- Sohbetl-Ebkr- HeftHn- Hilyetl-Efkr
e. Yusuf u Zleyha- Leyl v Mecnun- Heft-HnHilyetl-Efkr- Zafername
2. Hayrabad ile Edhem Hma mesnevilerinin en nemli
ortak zellii aadakilerden hangisidir?
a. Ak konusunu ilemeleri.
b. kisinin de Sabitin eseri olmas
c. Temsil mesneviler olmas
d. t nitelikli eserler olmas
e. kisinin de konusunu Osmanl tarihinden almas
3. Aadaki air ve mesnevisi eletirmelerinden hangisi
dorudur?
a. Atay-Mahzenl-Esrar
b. Feyz- Gamze v Dil
c. Sabit- ehname
d. Nadir- Edhem Hma
e. Nab- Hsrev irin
4. Aadakilerden hangisi temsil mesnevilerin zelliklerinden biri deildir?
a. Tasavvuf anlaynn bir etkisinin olmas.
b. Didaktik bir ama gdlmesi.
c. Tarih kahramanlar etrafnda kurgulanmas.
d. Sembollerle anlatmn n planda olmas.
e. Destans anlatmlarn olmas
5. Aadakilerden hangisi, din-tasavvuf mesneviler arasnda yer almaz?
a. Miraname
b. Sohbetl-Ebkr
c. Nefhatl-Ezhar
d. Hilyename
e. Edhem Hma
6. Aadakilerden hangisi, tr bakmndan dierlerinden

farkldr?
a. Gazavatname
b. ehname
c. Zafername
d. Terifat-uara
e. Fetihname
7. arap, meyhane, mutrb, eng, rind gibi kavramlar etrafnda oluturulan ve zaman zaman tasavvufi akn ve mertebelerin anlatmnda da tercih edilen edeb tr, aadakilerden hangisidir?
a. Sakiname
b. ehrengiz
c. Nasihatname
d. Kyafetname
e. ikyetname
8. Aadaki airlerden hangisi, Sakiname yazmamtr?
a. Atay
b. Azmizade Halet
c. Neat
d. eyhulislam Yahya
e. Tfl
9. IV. Mehmetin emriyle Nabnin, ehzade Mustafa ve
Ahmetin snnet dnlerini anlatt mesnevisi aadaki
mesnevi trlerinden hangisi iinde yer alr?
a. Sakiname
b. Melhame
c. Biladiyye
d. Surname
e. Vuslatname
10. Nadirnin, I. Ahmetin son yllar ile II. Osmann Lehistan ve Hotin seferlerini anlatt mesnevisi aadakilerden
hangisidir?
a. ehname
b. Gazaname
c. Fetihname
d. Selimname
e. Surname
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
120

1. d
2. a
3. b
4. c
5. e
6. d
7. a
8. c
9. d
10. a
Yantnz yanl ise XVII. Yzyl Trk Edebiyatnda

Mesnevi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ak Konulu Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Temsil Mesneviler konusunu
Yantnz yanl ise Temsil Mesneviler konusunu
Yantnz yanl ise Eitici ve t Verici Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Eitici ve t Verici Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tarih ve Destan Nitelikli Mesneviler konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Geleneksel edebiyat, sosyal hayat belli bir mesafeden takip
eder. Onun iin XVII. yzyln bandan itibaren Osmanl toplumunun yaad skntlar, sanat eserlerine btnyle yansmaz. Bununla birlikte bir konu etrafnda kurgulanan
eserlerde ve yklemeye dayal mesnevilerde toplumsal sorunlarn izleri grlr. Toplumdaki ayrma insanlar bir tarafyla muhafazakrla dier tarafyla da sradanla ynlendirdii iin din ve tasavvufi konular ile elence hayatna dair
konularn n plana kmasna sebep olmutur. Siyasi ve askeri baarszlklar airlere ehname geleneini devam ettirme
frsat vermez. Toplumu etkisi altna alan bezginlik, airleri
daha realist konular ileyen mesnevilere yneltir.
maya balayan tiplerin anlatm gerekli olmutur. Bu yzden

Leylas uruna kendisini feda eden Mecnun tipine ihtiya
azalmtr. Bir baka neden de air ve okuyucunun deiiklik
arzusu ve devrin ruhuna uygun eser talebidir. Siyasi ve sosyal
sorunlarn tedirgin ettii halk, sesinin duyulmasn ve skntlarn saptanp zlmesine ynelik admlar atlmasn beklemektedir. airler de estetik formlar ierisinde bu ihtiyaca
cevap verecek nitelikte eserler ortaya koymak yolunu semiler ve ak mesnevilerine fazla rabet etmemilerdir.
Sra Sizde 3
Allm durumdan sapmalarn youn olarak yaand toplumlarda didaktik anlatm ne kar. Dini ve tasavvufi retiler de sklkla didaktik tarz ve nasihat yolunu seer. XVII.
yzylda toplumun iinde bulunduu skntlar ve bu skntlara kaynaklk ettii dnlen problemler, zm nerileri ister. zm nerilerinin byk bir ksm da nasihat tarzndadr. Bu ihtiya bir nceki yzyla gre XVII. yzyl mesnevilerinde didaktik konularn daha fazla yer bulmasna sebep olmutur.
Sra Sizde 4
Sebeplerden biri, Sebk-i Hindnin etkisidir. Sebk-i Hind
akm bir yandan adal bir dili bir yandan da halk syleyilerini iire tar. Halk syleyilerinin edebiyata yansmas, yerli konular ve tasvirleri beraberinde getirir. Bir dier sebep ise
somut problemlere kar zm nerilerinin byk oranda
yerli malzemeye dayandrlmasdr. nc husus da geni
halk kitlelerinin daha dnyevi bir hayat tercihi ile deien
ortak zevktir.
Sra Sizde 2
Daha baka gerekeler sylenebilmekle birlikte esas olarak
soruya birka madde ile cevap vermek mmkndr. Her eyden nce deien hayat edeb eserlerin deiimine zemin hazrlar. Toplumdaki yaant ve ynelim bir nceki yzyla gre
hayli farkllamtr. dealize edilen k ve sevgili yerine daha
gereki ve hayatn iinden, yava yava zaaflaryla ne k-
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
142
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelimelerden hangisi sanatl nesir anlamnda kullanlan bir terimdir?
a. Nasir
b. na
c. Mni
d. Eser
e. Mneat
2. Aadakilerden hangisi mensur trlerden deildir?
a. erh
b. Tarih
c. Biyografi
d. Sefaretname
e. Divan
3. Aadakilerden hangisi bir eserin slubunu belirleyen
temel zelliklerden saylamaz?
a. Arapa - Farsa kelimelerin oran
b. Uzun tamlamalarn kullanlmas
c. Seciler
d. Eserin ad
e. Mecaz, kinaye ve telmih gibi sz sanatlarnn varl
4. Hbrnin Enisl-Msamirin adl eseri iin aadakilerden hangisi sylenemez?
a. Bursay ve Bursada yetien nlleri anlatr.
b. Bir ehir tarihidir.
c. Baz nemli kiilerin biyografilerini de ihtiva eder.
d. Bir tarih eseridir.
e. On drt blm hlinde yazlmtr.
5. Hac seyahatnamelerinin en gzeli olarak tanmlanan
Tuhfetl-Harameyn kimin eseridir?
a. Veys
b. Nef
c. Nab
d. Nergis
e. Koi Bey
6. Aadaki trlerden hangisinin ilk rnei XVII. yzylda
verilmitir?
a. Gazavatname
b. Tezkire
c. Tarih
d. Mneat
e. Sefaretname
7. Veys ve Nergis ile onlarn yolunu izleyen mnilerin adal bir dili tercih etmelerinin gerekesi aadakilerden hangisi olamaz?
a. Yazdklarn halkn anlamasn istememeleri
b. Edindikleri eitim ve kltrel birikimi eserlerine
yanstmak istemeleri
c. Asl amalarnn reticilik deil, sanat yapmak olmas
d. Hitap ettikleri kitlenin byk oranda yazdklarn
anlayabilecek kltr dzeyine sahip olmas
e. Sanat ve ifade kabiliyetlerini ispatlama gayreti
8. Evliya elebi, seyahat merakn ve seyahatlere k sebebini hangi olaya balar?
a. Babasnn bir sohbet esnasnda btn dnyay gezip
grmesini tavsiye etmesine
b. Ryasnda grd Hz. Peygamberden efaat yerine
seyahat istemesine
c. Devlet adamlarnn her gittikleri yere kendisini de
armalarna
d. IV. Muratn btn lkeleri gezip kendisine rapor
sunmasn istemesine
e. Medrese hocasnn nasihatlerine uymasna
9. Evliya elebi Seyahatnamesi iin aadakilerden hangisi dorudur?
a. Eserin Arapa ve Farsa kelimeler ve uzun tamlamalarla dolu klfetli bir dili vardr.
b. Seyahatname bugne kadar tam metin olarak baslmamtr.
c. Seyahatnamede spanyadan ine kadar btn eski
dnya anlatlr.
d. Seyahatnamede yazar hakknda bilgilere rastlamak
mmkn deildir.
e. Eserin yer yer okuyucuyu gldren mbalaal bir
anlatm tarz vardr.
10. Ktip elebinin on be bine yakn eserden ve bu eserlerin melliflerinden bahseden eserinin ad nedir?
a. Ravzatl-Ebrar
b. Slleml-Vsul
c. Kefuz-Znun
d. Devhatl-Kttab
e. Esmal-Mellifin
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
7. nite - XVII. Yzyl Trk Edebiyatnda Nesir

1. b
2. e
3. d
4. a
5. c
6. e
7. a
8. b
9. e
10. c
Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gzden

geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanl ise Mensur Trler/Tarihler ko-nusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mensur Trler/Seyahatnameler
Yantnz yanl ise Mensur Trler/Sefaretnameler
Yantnz yanl ise Estetik Nesrin ki nemli Temsilcisi: Veys ve Nergis konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanl ise XVII. Yzylda ki elebi: Evliya elebi-Ktip elebi konusunu yeniden gzden
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
143

Sra Sizde 1
Antoloji tipi olarak nitelendirilen air tezkirelerinin en
nemli zellii udur: air biyografileri olduka ksa, iir rnekleri ise fazladr. Bu tip tezkirelerde bir airin sadece asl
ad veya sadece eserleri zikredilip iir rneklerine geilir. Antoloji tipi tezkirelerin ilk rnei olan Zbdetl-Ear ve ona
yazlan zeyiller ok ksa cmleler ihtiva ettikleri iin nesir sahasnn kayda deer rnekleri saylamazlar.
Sra Sizde 2
Tarih kitaplarnn pek ou padiahlarn hkmranlk dnemlerine gre dzenlenmitir. Bir padiahn dneminde
gelien olaylar (devlet ileyii, sava ve barlar) anlatldktan
sonra sz konusu dnemde yetien nemli devlet adamlar,
bilim adamlar ve eyhlerin hayatlar hakknda da bilgi verilir. Bilgin ve eyh olarak tannan baz kiiler ayn zamanda air olabilirler. Baz tarihlerde ayr bir blm hlinde air
biyografilerine yer verilir. XVI. yzyl air ve yazarlarndan
Gelibolulu lnin Knhl-Ahbar bunun tipik bir rneidir.
Sra Sizde 3
ki paragraftan oluan bu metin, sade bir dille yazlmtr.
Folklorik slup zellikleri tar. Metinde yakn anlamna gelen karb kelimesinden baka bugn iin dahi bilinmeyen bir kelime yoktur. Karnda (karde), kat (ok), kimesne (kimse) gibi tanmama ihtimalimiz olan kelimeler de
Trke olup bugn ya farkl ekilde ya da farkl anlamda kullandmz kelimelerdir. Ancak bunlar devrinin yaayan kelimeleriydi. Farsa kurala gre yaplan tamlama da hi kullanlmamtr. Yazar, ara sra seci sanatna bavurmutur ama
bu secileri bile Trke kelimelerle yapmtr. Btn bunlar
folklorik slubun zellikleridir.
Sra Sizde 4
Seyahatname, konuma dilini ok gzel rneklerle bize aktaran bir eserdir. Bugn kullanlmayan pek ok Trke kelime,
deyim ve terimi Seyahatnamede bulabiliriz. Evliya elebinin
dili, anlatlan yerlerin durumuna, tasvir edilen kiinin niteliklerine, zellikle de yararland kaynaklara gre deikenlik gsteren bir yapya sahiptir. Yazarn ftvvetnamelerden,
menakbnamelerden ve dier kaynaklardan yapt alntlar
eserin asl dil ve slubuyla kartrmamak gerekir. elebinin
orijinal dil ve slubunu; kiisel gzlemlerini, sohbet ve anlarn aktard ksmlarda grrz. Dil, buralarda daha samimi ve doaldr. Yer yer konuma diline yaklaan, mizahi ve
abartl anlatm tarz onun slup zelliklerinin esasn oluturur. Mizacndan gelen elendirme ve gldrme arzusu, son
derece zengin kelime kadrosuyla birleerek Seyahatnameye
edeb deer kazandrr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
24
XVIII. Yzyl Trk Edebiyat
Kendimizi Snayalm
1. Divan iirine, Trk iirinin has bahesi denilmesinin sebebi aadakilerden hangisidir?
a. Divan iirinde, bahe ve iek tasvirlerinin nemli
bir yer tutmas
b. Osmanl dneminde, has bahelerin devlet adamlaryla sanatkrlar bir araya getiren meknlar olmas
c. Divan iirinin, has bahe gibi yksek dzeyde bir estetik zevki temsil etmesi
d. Has bahelerin bezm hayatnn merkezi olmas
e. airlerin iirlerini has bahede okumas
2. Aadakilerden hangisi, XVIII. yzyldaki reform abalarnn baarszlk sebeplerinden biri deildir?
a. Yaplan dzenlemelerin yenierilerin tepkisine sebep
olmas
b. Bat kltrnn taklit edilen, prestij kltr hline
gelmesi
c. Halk sefalet iindeyken yneticilerin sefahat iinde
yaamas
d. Aydn ve halk kesiminde, reform konusunda zihniyet
deiiminin gereklememesi
e. Savalar ve ekonomik skntlardan bunalan insanlarn ynetim kesimine gveninin sarslmas
3. Lale Devrindeki aadaki faaliyetlerden hangisi, ilm ve
kltrel gelimelerde en nemli rol oynamtr?
a. Sadabad Saraynn inas
b. Tiyatro ve resim sanatndaki gelimeler
c. Sadabadn sanatkrlar buluturan bir mekn hline
gelmesi
d. Lalenin hastalk seviyesinde bir tutkuya dnmesi
e. Matbaann kurulmas ve eviriler yapmak zere bir
tercme heyetinin oluturulmas
4. XVIII. yzyl divan iirinin, slup asndan temel zellii aadakilerden hangisidir?
a. Mahall slubun hkim olmas
b. Klasik slubun hkim olmas
c. Hint slubunun hkim olmas
d. Eklektik (oulcu) slubun hkim olmas
e. Hikem slubun hkim olmas
5.XVIII. yzyl divan iirinde, mahall/folklorik slubun

temsilcisi olan air aadakilerden hangisidir?
a. Galip
b. Atay
c. Enderunlu Fazl
d. Bak
e. Esrar Dede
6. XVIII. yzylda air saysnn artmas, nitelik asndan
nasl bir sonuca yol amtr?
a. Tertip edilen divan saysnn artmasna
b. airlerin daha ok kaside yazmaya ynelmesine
c. Kadn airlerin saysnn artmasna
d. Edebiyatn bir nazire edebiyat hlini almasna
e. airlerin iir tenkidine ynelmek zorunda kalmasna
7. Aadakilerden hangisi kaside ve mesnevi formunun rabetten dmesinin temel sebeplerinden biri deildir?
a. Kaside ve mesnevinin beslendii toplumsal zeminin
deimesi
b. Tarih trne ilginin artmas
c. Kaside ve mesnevi konularnn mensur eserlerde ilenmesi
d. airlerin iirde yenilik araylar
e. Kta ekline rabetin artmas
8. XVIII. yzyl divan edebiyatnda, aadaki mesnevi trlerinden hangisi tr nceki asrlara gre byk bir art gstermitir?
a. Realist, mahall konular ele alan mesneviler
b. kane mesneviler
c. Tarih mesneviler
d. eviri mesneviler
e. Telif mesneviler
9. XVIII. yzylda, nev-zemin baln tayan iirlerin
en nemli zellii aadakilerden hangisidir?
a. Heceyle yazma
b. airlerin kendi hllerinden bahsetmeleri
c. Allmadk tebihler ve imajlar
d. Bikr-i mazmunlar
e. Sosyal tenkit ve hicivler
10. Aadakilerden hangisi, XVIII. yzylda tehzil ve hicivleriyle tannan airlerden biri deildir?
a. Hevay
b. Taip
c. Kn
d. Srur
e. Nahif
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
1. nite - XVIII. Yzylda Sosyo-Kltrel ve Edeb Hayat
25

1. c
2. b
3. e
4. d
5. c
6. d
7. c
8. a
9. c
10. e
Yantnz yanl ise, Giri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise, Tarih ve Sosyo-Kltrel Hayat
balkl blm tekrar okuyunuz.
Yantnz yanl ise, Lale Devri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, XVIII. Yzyl Divan iiri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Osmanl mparatorluu, III. Murattan itibaren XVIII. asrn sonuna kadar sren bir zlme srecine girerken; Avrupa, Rnesanstan itibaren gerekletirilen yapsal deiikler, bilim ve dnce hayatndaki reformlar ile nemli bir g
hline gelmeye balar. XVIII. asr, sanayi devrimini gerekletirme srecine giren Bat iin Aydnlanma adr. lk dnemlerde Batdaki gelimeleri grmezlikten gelen Osmanl
brokrasisi ise devlet ve toplum dzeninde grlen bozulmann sebebini kanun- kadimden uzaklamakta aram,
areyi de Kanuni dneminin grkemli gnlerine dnmekte
bulmutur. Bu geleneki slahat dncesi XVIII. asra kadar
etkili olmutur.
Viyana bozgunundan (1683) sonra, Batnn asker-teknik
stnln kabullenmeye mecbur kalan Osmanllar, bata
savunma alannda olmak zere bilim, kltr ve hayat tarznda yzlerini Batya yneltmi ve btn devlet kurumlar iin
yeniden yaplanma arayna girmitir. Bu sebeple, reform
yanls bir devlet adam olan III. Selim, asker ve idari alanda Nizam- Cedit ad verilen slahat almalarna girimitir.
Bunun iin, bata Fransa olmak zere ngiltere ve sveten
uzmanlar getirmi, geici eliliklerin dnda Londra, Viyana,
Berlin ve Paris gibi nemli merkezlerde ilk daim eliliklerin
almasn salam; asker alanda da, modern Nizam- Cedit
ordusunun kurulmasna karar vermitir. Ordunun ihtiyalar iin deniz mhendishanesinin yannda kara mhendisha-
nesi kurulurken; bilim, sanat, ticaret alannda da Avrupadaki

gelimelere ayak uydurulmaya allmtr.
Fakat sorunlarn byk boyutlara ulamas, reform almalarn yrtebilecek yeterli elemann olmamas, slahat almalarndan beklenen sonucun alnmasn engellemitir.
Asker eitim veren okullarda yeni bir eitim anlay domaya balamakla birlikte, bunlarn yerleip devamn salayabilecek belli bir sosyal-kltrel evrenin olmamas, bu abalardan beklenen sonucun alnmasn engellemitir.
Ayrca Nizam- Cedit askerinde grlen, Avrupai ekil ve slup baz halk kitlelerini de rahatsz etmi; 1807de Boaz korumakla grevli muhafzlara Nizam- Cedit kyafetinin giydirilmek istenmesi Kabak Mustafa avuun nderliinde
bir isyana sebep olmutur. III. Selim de, isyanclara kar koyamayarak Nizam- Cediti kaldrdn ilan etmi ve bylelikle reform hareketlerine set ekilmitir.
Sra Sizde 2
Edebiyat tarihi; devirler, edeb eserler, ahslar ve akmlar temel alarak edebiyatn tarih geliimini ortaya koyan bir bilim
daldr. Bu tr eserler, ilk olarak XVIII. yzyl sonlarna doru
Batda yazlmaya balar. Daha ok izlenimci bir yaklam benimseyen ilk rneklerden sonra, edebiyat tarihiliinde tarihsosyolojik bir yaklam tercih edilmi ve bu anlay uzun sre
etkili olmutur. XX. yzylda ise, gelien tenkit anlaylaryla
birlikte edebiyat tarihilii anlay da deimi; edebiyat hayatnn ekillenmesinde etkili olan d faktrlerden ziyade edeb
eserin kendisini esas alan bir anlay kabul grmtr.
Edebiyat tarihinde, dnemlerin belirlenmesi, air ve yazarlarn tasnifi ve bunlara uygun isimlerin/etiketlerin bulunmas
tartmaya ak konulardan biridir. Bunlar, esas alnan fikirlere/ltlere gre eserden esere farkllklar gsterebilmektedir. Esas olan, siyasi ve corafi kriterlerden ziyade dil ve edebiyatn kendi iinde geliimi ve deiimidir. Bir gelenek edebiyat olan klasik iirde ise, dnemlere ayrma ve air ve yazarlar tasnif, modern edebiyata gre daha zor bir alandr.
Burada, birok eserde olduu gibi airleri ve yazarlar kronolojik olarak sralamak yerine, form, tr, slup ve tematik adan snflandrmak tercih edilen bir yaklamdr.
Bu adan, aadaki edebiyat tarihini inceleyerek aradaki fark tartnz.
Banarl, N.Sami (1977), Resimli Trk Edebiyat Tarihi, Ankara: Milli Eitim Bakanl Yaynlar.
Kocatrk, Vasfi Mahir (1964), Byk Trk Edebiyat Tarihi,
Ankara: Edebiyat Yaynevi.
Trk Edebiyat Tarihi, [Editrler: T. S. Halman, O. Horata, Y.
elik, M. Kalpakl, R. Korkmaz, M. cal Ouz] (2006), Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - Mahall-Folklorik slup ve Temsilcileri-I
49
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi, Nedmden nceki dnemlerde
yerlilik araylarna girien airlerden biri deildir?
a. Bak
b. Necat
c. Emr
d. eyhlislam Yahya
e. Sabit
2. Nedmden nce, ehname kahramanlarn sradanlatrarak gelenein snrlarn zorlayan air aadakilerden hangisidir?
a. Nab
b. Halet
c. Nadir
d. Zat
e. Bak
3. Aadakilerden hangisi, XVIII. yzyl divan iirindeki
mahallme eiliminin bir yansmas deildir?
a. ehname kahramanlarnn sradanlatrlmas
b. Divan airlerinin hece lsyle iirler sylemesi
c. Gnlk konuma dilindeki ikilemelerin redif olarak
kullanlmas
d. stanbulun semt ve mahallelerinin, insanlarnn iire
konu olmas
e. Osmanzade Taibin reis-i uara olmas
4. stanbulun fethinden itibaren devlet hizmetinde bulunan sekin bir ailenin ocuu olan Nedimin, anne tarafndan bal olduu bu sekin ailenin unvan aadakilerden
hangisidir?
a. Ebussuudzadeler
b. Mlakkabzadeler
c. Meyyedzadeler
d. Karaelebizadeler
e. Arabzadeler
5. Nedm, bir gazelinin makta beytinde Malmdur benim
shanm mahlas istemez/ Fark eyler onu ehrimizin nktednlar diyerek hangi zelliini vurgulamak istemitir?
a. stanbulda nktedanlarn ok olduunu
b. slup sahibi bir air olduunu
c. Gelenee aykr tutum benimsediini
d. Fark edilmeyi istediini
e. Mahlas sylemeden de gazel yazabileceini
6. Nedmin kaside tarznda stat kabul ettii air aadakilerden hangisidir?

a. Nef
b. eyhlislam Yahya
c. Necat
d. Nab
e. Nail
7. Nedmin gazel tarznda usta kabul ettii air aadakilerden hangisidir?
a. Nef
b. Halet
c. Nadir
d. Bak
e. Nab
8. Aadakilerden hangisi Nedmin iirinin zelliklerinden biri deildir?
a. Lale Devrinin btn gzel ynlerini yanstmas
b. maj dnyasnn geni, sz varlnn zengin olmas
c. Tasavvufi derinlik olmamas
d. Her ey kendiliinden olmu izlenimi vermesi
e. Osmanl zevk ve yaama slubunun izlerini tamas
Al ey fasl- dey sen glsitanlardan alsn gl
Terennm eyle blbl mutrbm engim rebbmsn
9. Nedmin yukardaki beyitte ey nlemiyle seslendii
fasl- dey tamlamasnn anlam aadakilerden hangisidir?
a. Gl mevsimi
b. Yaz mevsimi
c. lkbahar mevsimi
d. Sonbahar mevsimi
e. K mevsimi
Hidv-i Baykara-meclis ki tr- zlf-i nhide
Kemne mutrb der sen benim tr- rebbmsn
10. Nedimin yukardaki beytinde geen nhide szcnn anlam ve grevi aadakilerden hangisidir?
a. Kadn ismi-Hseyin Baykarann ei
b. oban yldz-iyi talih simgesi
c. Zhre yldz-felein sazendesi
d. Utarit yldz-felein ktibi
e. Zhal yldz-felein bekisi
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
50

1. c
2. a
3. e
4. d
5. b
6. a
7. d
8. b
9. e
10. c
Yantnz yanl ise XVIII. Yzylda Mahall-Folklorik

slup konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nedmin Hayat, airlii ve
Yantnz yanl ise Nedmin iirlerinden rneklerrnek 1 (Kaside) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Nedmin iirlerinden rneklerrnek 1 (Kaside) konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Mahalllemenin XVIII. yzyl divan iirine yansmalar;
Fars iiriyle rekabetin sradanlamas, hece lsnn sk
kullanm, Arapa ve Farsa kelimelerin Trk telaffuzuyla
aruzla bulumas, gnlk hayat sahnelerinin, konuma kalplarnn kullanlmas ve mahall konularn ilenmesi biiminde zetlenebilir.
Sra Sizde 2
len kiilerin sahip olduklar servetlerinin, bor ve alacaklarnn, miraslarnn bavurusu veya devletin gerekli grmesi durumunda tespiti sonunda hazrlanan belgelerin yer ald defterelere muhallefat veya tereke defteri denir. Bu tr belgelerde kiinin oturduu semt, mal varl, miraslar aka
tespit edildiinden biyografi yazmnda muhallefat veya tereke kaytlarnn nemli yeri vardr. Nedmin muhallefatyla
ilgili olarak nce Ali Canip Yntemin, daha sonra smail E.
Ernsaln yaymladklar belgeler ve bu belgelere dayal olarak yaptklar yorumlar airin daha iyi tannmasna imkn
salamtr.
Sra Sizde 3
Nedmin iirinin balca zellikleri yle sralanabilir:
Nedm, iir lgati zengin olmayan airlerdendir. Bulduu bir
imaj veya houna giden benzetme unsurlarn tekrar tekrar kullanr. Onun asl kudreti dili kullanmadaki ustalnda sakldr.
Konuma dilinden gelen syleyileri kullanmadaki dehas ve
ahengi salamadaki titiz iilii onu adalarndan ayrr.
Kafiye, redif ve vezin kullanmndaki baars, iirlerinde ritmik akkanln salanmasnda etkili olmutur.
Nedm aruzun musikisini yakalayan ve iirinde deta bir
ahenk unsuru olarak kullanan divan airlerinden biridir. iirlerinin bestelenmeye elverili bir yaps vardr.
Nedmane denilen tarzn nemli zelliklerinden bir dieri
yerlilik merakdr. Hece lsyle iir sylemesi, stanbul hayatndan sahneler sunmas, gerek hayattan alnan unsurlar
kullanmas, gnlk dilden gelen konuma kalplarna ve deyimlere yer vermesi yerlilik arzusunu gsteren unsurlar olarak grlmektedir.
Nedmin eserlerinde Lale Devrinin btn olumlu zelliklerini
ve gzelliklerini bulmak mmkndr. Damat brahim Paann
Osmanl kltr ve sanat hayatnda gerekletirmeye alt hamleye Nedm iirleriyle, Itr besteleriyle, Levn mcessem
naklaryla katkda bulunmutur.
Sra Sizde 4
Nedm, bu kasidesinde hem III. Ahmeti hem de Damat brahim Paay ver. Fakat bunu dorudan yapmaz. Bir sahne
oluturarak kahramanlarn birbirine vdrr. Ayrca ikbal
ve devlet kavramlarn konuturur; onlar padiah ve vezirini verler. Padiah ve vezirini verken tarih ve mitolojiden
yararlanr. Divan edebiyatnda vezirler vlrken tarih nclleri arasnda yer alan Sleyman peygamberin veziri saf a
veya Seluklu hkmdar Melikahn veziri Nizamlmlke
benzetilir. Nedm de III. Ahmeti Melikahla, brahim Paay
ise Nizamlmlkle kyaslar. Bilindii zere skenderin siyasal iktidarn Aristo, fikirleriyle pekitirmitir. Nedim, padiah skendere, brahim Paay da Aristoya benzetir. brahim Paann Lale Devrinde oluturduu muhitle Hseyin
Baykarann Heratta oluturduu sanat evresi arasndaki
benzerliklere iaret eder. Bunlarla da yetinmez, yldzlarn ve
burlarn birbiriyle olan ilikisi zerine gelien mitolojik unsurlara da gndermelerde bulunur.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
72
Kendimizi Snayalm
1. Nedmin de ska kulland bentlerden oluan nazm
biimlerine genel olarak ne ad verilir?
a. Bendiyye
b. Murabba
c. Musammat
d. ark
e. Lgaz
Elin koy sne-i billra rahm et ka zr
Beyaz zre bizim de pene bir fermnmz vardr
2. Nedm, yukardaki beytinin ilk dizesinde hangi edeb sanat kullanlmtr?
a. Kinaye
b. Telmih
c. Mecaz- mrsel
d. Tebih
e. Tecahl-i rifane
Bydan ho rengden pkzedir nzk tenin
Beslemi koynunda gy kim gl-i ran seni
3. Nedm, yukardaki beytinde alt izili tamlamayla hangi
edeb sanat kullanmtr?
a. Hsn-i talil
b. Tebih
c. Mecaz
d. Telmih
e. Kapal istiare
Bydan ho rengden pkzedir nzk tenin
Beslemi koynunda gy kim gl-i ran seni
4. Nedmin yukardaki beytinin dilii evirisi hangi seenekte doru verilmitir?
a. Narin sevgilim! Gl desenli ipek kumatan elbise giydin ama korkarm ipekli kuman glndeki dikenin
glgesi seni incitir.
b. Narin sevgilim Gll! Giydiin ipekli elbisenin seni
inciteceinden endie ediyorum.
c. Narin sevgilim! Gl dikensiz olmaz. Dikenlerin seni
yaralayacandan korkuyorum.
d. Narin sevgilim! Gll elbiseler giydin ama korkarm ki
elbisen ipekli kumatan yapld iin seni azarlarlar.
e. Narin sevgilim! Gl desenli elbiseler giyip gln glgesinin dmedii yerlerde dolayorsun. Seni incitirler diye korkuyorum.
Ben dedike Nedmi byle kim kld n-tvn

Gsterir engt ile meclisdeki mn seni
5. Nedmin gazelinden alntlanan yukardaki beyitte alt
izili szcklerin anlamlar, aadakilerin hangisinde srasyla doru olarak verilmitir?
a. kalem-kadn
b. parmak-arap iesi
c. sopa-klhanbeyi
d. el-sevgili
e. kadeh-arap
6. Enderunlu Fazln ok sayda kaside sylemesinin balca nedeni aadakilerden hangisidir?
a. Enderunda yetimi olmas
b. Saray evresinde bulunmas
c. Her konuda kaside yazabileceini gstermek istemesi
d. Kaside tarzndaki ustalnn padiah tarafndan taktir edilmesi
e. Sk sk srgn edildii iin af dilemek zorunda kalmas
7. Aadakilerden hangisi Enderunlu Fazln eserlerinden
biri deildir?
a. Defter-i Ak
b. Zenanname
c. Hubanname
d. enginame
e. evkengiz
8. Srurnin hiciv ve hezel tarzndaki iirlerinde kulland
mahlas aadakilerden hangisidir?
a. Srur
b Hzn
c. Hevay
d. Hicv
e. Fikr
9. Srur, hangi tarzdaki ustalyla edebiyat dnyasnda
tannmtr?
a. Tarih drmesiyle
b. Muamma sylemesiyle
c. Akrosti kullanmasyla
d. Hicivciliiyle
e. Methiyeleriyle
10. Srurnin divanna verdii ad aadakilerden hangisidir?
a. evkengiz
b. Neatengiz
c. Rakkasname
d. Surname
e. Hazan- Efkr
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - Mahall Folklorik slup ve Temsilcileri
Okuma Paras
73
SMBL ZAMANLARI
Divan airi, sevdii gzelin benzerini iekler arasnda arar.
Gzelin her uzvuyla iekler arasnda benzerlikler kurulur.
Gelenein iinde kurallaan kabullere gre; mesela smbl,
kokusu ve rengiyle gzelin salarnn hem yerini doldurur
hem de hatrlatr. Gzelin salar smblle eletirilir. airler
bazen benzerlik ilikisi kurmak yerine, benzerlii hatrlatacak kelimeler kullanmak yoluyla gelenein iinde kalarak nasl yenilik yaplabileceini de gsterirler. Biz de gelenee uyarak smbl zamanlarnn yaand bu demlerde ieklerden
sz edeceiz. Beyt:
Ol peremin nazrini hatrda m gnl
Grm idin geen sene smbl zamanlar
Nedmin bu beytinde tebih sanatndan yararland apak
grlmektedir. Burada kullanlan szcklerin, bunlarn sralann belirleyen l fikri ve sze gzellik katt kabul
edilen sanatlarn hibiri yeni deildir. Fakat perem-smbl
benzerlii zerine kurulan beyitte slubu biimlendiren ykleme tarz, benzetme sanatnn sradanln ortadan kaldrmakta ve gnlk konuma dilinin scakln ve itenliini hissettirmektedir. Bunda seilen szlerin dizimi ve fiillerin zaman syleyie doallk katmaktadr.
Divan airleri en doal syleyilerinde bile gelenee uyarlar.
Szgelii sitem ederken felee, dertleirken gnle seslenirler. Nedm de bu beytinde gnlyle konuur. Birbirine anlam bakmndan yakn olan hatr-gnl ilikisi geen sene
ibaresiyle birleince zihnimizi srekli megul eden hatralarmz artrr. Grnts kaybolmayan gereklerin ve alglamalarn gnl tarafndan hatrlanmasyla bugnle gemi
arasnda balar kurulur. Beyitte smbl zamanlar ibaresi ile
yaanmlk duygusu uyandrlr. Bu zaman anlay konuma
slubuna ve halk diline aittir.
Gnl-perem ilikisi mstakil bir divan oluturacak kadar
beyitlerde ilenmitir. n gnl gzelin zlfne, sana,
peremine tutkuyla balanr. Hafif bir esintinin bile depretirebilecei narinlikteki salar, n gnlne kement olur.
Bu balln sebebi, biim, renk ve koku bakmndan gzel
olana duyulan hayranlktr. Seher yelinin datt salarn
n gnln perian etmesi bundandr. Bu anlay ifade
eden beyitlerle herhangi bir divandan birka gazel okuyunca
karlarz. Fakat divan airi iin nemli olan ilenmemi konular bulmak deil, gelenek iinde yeni syleyi tarz ortaya
koymaktr. Nedmin bu beytinde smbl zamanlar ibaresi
perem-gnl mnasebetine farkl bir hava katmaktadr. air
iin nemli olan eserinde kendine mahsus bir hava oluturmasdr. sterseniz siz buna slup veya syleyi mkemmellii deyin. Her ne derseniz deyin ite bu hava, adalarnn
Nedmane diye nitelendirdikleri iirsel bir zelliktir.
1. c
2. a
3. e
4. a
5. b
6. e
7. e
8. c
9. a
10. b
Muhsin Macit, Krklar Divan, Kap Yaynlar, stanbul

2009, 78-79.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
Yantnz yanl ise, Nedm-rnek 1 konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise,Nedm-rnek 3 konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Nedm-rnek 5konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Enderunlu Fazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Enderunlu Fazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Mverrih Srur konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Mverrih Srur konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Mverrih Srur-Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
96
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi eyh Galipin slup zelliklerinden biri deildir?
a. iirde tasavvufa yer vermek
b. Hayal unsuruna arlk vermek
c. Sz ksaltan anlam sanatlarn ok kullanmak
d. iirde hikmete yer vermek
e. Bercesteli beyitler sylemek
6. eyh Galipin Lafzdan zr ki mandr garaz szyle

asl anlatmak istedii aadakilerden hangisidir?
a. Lafz anlamdan daha nemlidir.
b. Anlam lafzdan daha nemlidir.
c. Lafz ve anlam ayn deerdedir.
d. Lafz ve anlam ayn deerde deildir.
e. Lafz da anlam da nemli deildir.
2. eyh Galip, aadaki tarikatlardan hangisine mensuptur?

a. Bektailik
b. Kadirilik
c. Mevlevilik
d. Nakbendilik
e. Halvetilik
7. eyh Galipin eme-i mihr, kulzm-i ule, mevc-i erre

gibi tamlamalarnda kulland edeb sanat aadakilerden
hangisidir?
a. Tenasp
b. Tevriye
c. Tezat
d. ham
e. Hsn-i talil
3. eyh Galipin en ok beendii ve onun tarzn srdrmekle vnd Fars airi aadakilerden hangisidir?
a. evket-i Buhar
b. Hafz- iraz
c. rf-i iraz
d. Bidil-i Dihlev
e. Talib-i Amul
4. Nabnin Hayrabad gibi bir mesnevinin bir daha yazlamayaca iddias zerine, eyh Galipin yazmaya karar verdii eseri aadakilerden hangisidir?
a. Munisl-Uak
b. Leyla v Mecnun
c. Es-Sohbets-Safiyye
d. Hsn Ak
e. erh-i Cezire-i Mesnevi
5. Aadakilerden hangisi, Galipin iir diline ait zelliklerden biri deildir?
a. iirlerinin genelinde ok sade ve kolay anlalr bir dil
kullanmas
b. inde soyut ve somut kavramlarn beraber yer ald
zincirleme tamlamalar ok kullanmas
c. Az szle ok ey anlatabilmek iin ifadeyi uzatan sz
sanatlarndan uzak durmmas
d. Deyimlerden ve gnlk konuma dilinin imknlarndan
yararlanmas
e. Daha nce iirde pek yer almam yabanc kelime
kullanmaktan uzak durmas
8. Aadaki msralarn hangisinde paradoksal imaj bulunmaktadr?

a. Ek bir sahb-y tedir gzm peymnesi
b. Shan-sz- cnnun dinlenir davs brhnsz
c. Nemek ziyde olunca olur kebb lezz
d. D- cna nie bir br olacakdr bedenim
e. aldm vel mr mal aldm
9. Bir duyu organnn bir dier duyu organnn eylemini
de gerekletirmesi veya farkl duyu organlarn ilgilendiren
kavramlarn ayn ifadede birletirilmesi olarak tanmlanan ve
eyh Galipin iirlerinde de grlen Sebk-i Hind zellii aadakilerden hangisidir?
a. Paradoksal imaj
b. oklu duyulama
c. Man-i bgne
d. Hayal
e. Tasavvuf
10. Aadaki airlerden hangisi eyh Galipin iirlerine nazire yazmamtr?
a. eyhlislam rif Hikmet
b. Ayntapl Ayn
c. Yeniehirli Avn
d. Nedm
e. Pertev
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - Hint slubunun Son Byk airi eyh Galip
97
Okuma Paras
GALPN ROMANINI YAZMAK
Man gibi bir beytte gncdeyiz amm
Gezmekde azdan aza derbederiz biz
[] eyh Galipin hayat etrafnda bir roman yazmay ilk
dnen Muallim Nacidir. Ahmet Hamdi Tanpnarn byk roman Huzurda da, Mmtaz, eyh Galipi konu ald bir roman zerinde almaktadr. Hsn Ak airinin,
III. Selimin kzkardei Beyhan Sultana duyduu iddia edilen
akla kendi ak arasnda paralellikler kuran Mmtaz, sevgilisi Nuran sk sk Beyhan Sultann ehresiyle grr: nc Selim devrinin bu i roman kendisine ait bir ey olacakt. Mmtaz, Hatice Sultanla Beyhan Sultann portrelerini
Nuran dnerek izmiti.
Roman boyunca deta iki farkl zaman iie yaayan
Mmtazn Tevfik Beyin evinde Dedenin Ferahfeza yini
geirilirken aklndan geenler de ilgintir: Byle bir yin esnasnda Yenikap Mevlevihanesinin sultan hanmlara ayrlm ksmnda, kafesler arkasnda Beyhan Sultann tpk Nuran gibi ve be asrlk bir kudretin ikrarn sadece omuzlarnda tayarak eyh Galipi szm olmas ihtimalini dnr.
Mmtaz nc Selamda, yinden o kadar etkilenmitir ki,
deta sonsuzluu kendi iinde bulur, ii kinat kadar geniler.
Drdnc Selamda ise artk zaman ve mekn deimi gibidir: eyh Galib imdi neredeyse abasnn gsne yakn bir
yerini tutarak yine katlacakt. Onun da ems-i Tebriznin
gneinde, ebed ak ocanda bir an iin kl olmas lzmd.
Son lklarda Nuran, Mmtaz omuzlarndan yakalayarak
Beraber lelim diye yalvard.
Mmtazn yazmakta olduu romanla ilikisi, Nuranla
ilikisine paralel bir seyir takip etmektedir. Aralarnn iyi
olduu gnlerde romana da byk bir hrsla sarlr ve yepyeni bir plan yapar. O gne kadar yazdklarn yrtp atacak ve yeni batan ie giriecektir. Nurana kitab artk vazh olarak grdn syler. Ancak aralarndaki balar
kopunca romandan da kopacaktr. Bir gn hsan, eyh
Galipin akbetini sorunca verdii cevap Mmtazn psikolojisini btn aklyla yanstmaktadr: O da baka dert!
Btn fsun snm. haftadr urayorum, bir sahife
bile yazamadm! Galiba yazamayacam!
eyh Galipin iiri hakkndaki dncelerini, [] Avize gibi
renk ve k dolu iir balkl yazsnda anlatan Ahmet Hamdi Tanpnarn, kahraman mmtaz gibi, eyh Galibin hayatn konu alan bir romann hayalini kurduu dnlebilir. Nitekim onun III. Selim devriyle ok yakndan ilgilendiini ve
malzeme topladn biliyoruz.
Yeri gelmiken Halide Edipin Dner Ayna romanndan da

ksaca sz etmeliyiz. Romanda Trk mistikleri hakknda bir
doktora tezi hazrlayan Fatma, eyh Galipin Hsn Akna
saplanmtr. Bu eserdeki tabiatst manzara ve karakteri
Coleridgein Eski Denizcisiyle karlatrr. Bu tartmlarda
sz geen ate denizi, mumdan gemiler ve ilerindeki devler, zaman zaman Hanifenin ryasna bile girmektedir. Emine Insu, Kafdann Ardnda, Orhan Pamuk da Kara Kitap adl romanlarnda Hsn Aktan geni lde faydalanmlardr. Kara Kitapta Celal Salik, Galip, Rya ve ehrikalp
Apartman adlar ilk ipularn hemen verir. Romann kahramanlar Galip ile Rya Hsn Ak okurken birbirlerine k
olmulardr. Galipin stanbulda kaybolan sevgilisini ve Celal
Saliki aramasyla Hsn Akta Akn kimyay aramas arasnda bir paralellik olduu grlyor. Romanda blmn
banda Hsn Aktan beyitler epigraf olrak kullanlmtr.
Kara Kitap/Hsn Ak ilikisi eitli eletirmenler tarafndan
ak bir biimde gsterildii iin zerinde daha fazla durmay gereksiz gryoruz.
eyh Galip ve Hsn Ak iki de oyuna konu olmutur. Turan Oflazolu, Gzellik ve Ak adl oyununu byk lde Hsn Aka sadk kalarak yazmtr. Kenan Ikn Ak
Hastas adl oyunu da eyh Galipin hayat ve Hsn Ak
etrafnda ekillenir.
Galipin baz iirleri, III. Selim, Dede Efendi, Hac rif Bey,
Hac Faik Bey, Saadettin Kaynak ve Cinuen Tanrkorur tarafndan bestelenmitir. Yaln Turann da bir eyh Galip Kantat bulunmaktadr.
Beir Ayvazolu, Kuunun Son arks, tken Neriyat,
stanbul, 1999, s. 98-100.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
98

1. d
2. c
3. a
4. d
5. a
6. b
7. c
8. a
9. b
10. d
Yantnz yanl ise slup zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Hayat konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise slup zellikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Bir Baka Lgat Bir zge Macera: Hsn Ak konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise iir Dili konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Lafz-Anlam likisi konusunu
Yantnz yanl ise Tezattan Uyumlu Birliktelie: Paradoksal majlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tezattan Uyumlu Birliktelie: Paradoksal majlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Duyularn Uyumlu Birliktelii:
oklu Duyulama konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise eyh Galipin Etkileri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
eyh Galip, Mevlevi bir evrede dnyaya gelmitir. Byk babas Kek Muhammet Dede de Yenikap Mevlevihanesinin
onikinci eyhidir. Babasnn iirler yazd bilinmektedir. Galip, Hsn Ak adl eserinde, babasndan uzun uzadya sz
etmi ve iirde Pr yani Mevlana tarzn ondan rendiini sylemitir. Onun yetimesinde daha ok Galata Mevlevihanesi eyhlerinden Aba Hseyin Dedenin ve ileri dzeydeki Farsas ve Fars iirine dair bilgisiyle tannan devrin stat ahsiyetlerinden Hoca Neet tarafndan oluturulan edeb ortamlarn byk katks olmutur. zellikle Hoca
Neet ok gen yata iir sylemeye balayan Galiple yakndan ilgilenmi ve yazd bir mahlasname ile onun nceden
beri kulland Esat mahlasn kutlamtr. Bir yandan Hoca
Neetten Farsa, bir yandan da Arapa bilgisiyle nl Hamdi Efendiden Arapa dersleri alan air, devam ettii mevlevihanede eitli alanlarda ve bu arada edebiyat ve musikide de
bilgisini gelitirme imkn bulmutur.
Sra Sizde 2
eyh Galipin sanat anlaynn ve hayatnn biimlenmesinde Mevlana ve onun lmsz eseri Mesnevinin etkisi byktr. Hsn Ak adl eserindeMrid-i Rm diye sz ettii
Mevlanadan feyiz aldn, ondan ald bu feyizle tanndn ve onun Mesnevi adl eserinden ok dersler aldn ifade
etmitir. eyh Galip, sanatndaki Mesnevi etkisini, Esrrn
Mesnevden aldm / aldm vel mr mal aldm szleriyle
ok ak biimde itiraf etmitir.
Sra Sizde 3
eyh Galip, iir ve air zerine dnen ve bu dncelerini eitli vesilelerle ifade eden bir airdir. O, Hsn Ak adl
eserinde Nabyi eletirirken aslnda iir dilinin nasl olmas gerektiini de aklamtr. iirde sade bir dil kullanmaktan yana olduunu sezdirse de kendisinin buna pek de riayet etmedii, dilde sadelii ok az saydaki iirlerinde gzettii grlr. Bununla birlikte dier Sebk-i Hind airleriyle karlatrldnda Galipin iir dilinin ok ar olmad grlmektedir.
eyh Galip, szden ziyade anlamn ve anlama gtren hayalin peindedir. O, anlam ve hayalde yenilii ve orijinallii
gzettii iin dil konusunda da dikkatli davranm; en uygun kelimeleri, en uygun tamlamalar ve en uygun ifadeleri
bulup kullanmak abas iinde olmutur. Nail-i Kadm gibi
Galip de eski kelimelerin anlam erevelerini yeni tamlamalarla geniletmitir.
Galip, bir Sebk-i Hind airi olarak soyut kavramlara ynelmi ve bu soyut kavramlar anlatabilmek iin de onlar somutlatrmak zorunda kalmtr. Bu nedenle air, sz uzatan birtakm sz sanatlarndan uzak durmu, onun yerine
tebih, istiare, kinaye, telmih, hsn-i talil ve mecaz- mrsel
gibi sz ksaltma zellii bulunan anlam sanatlarna arlk
vermitir. Szn ksalmas, kelimelerin anlam ykn artrm; bu da, iirlerin anlalmasn zorlatrmtr.
eyh Galip, iirlerinin genelinde ar ve ssl bir dil kulland hlde, baz iirlerinde, zellikle de arklarnda sade
bir Trke kullanmtr. Galipin iirlerindeki Trke deyimler, gnlk konuma diline ait birtakm kalp ifadeler ve
stanbuldaki kimi yer adlar da onun iir dilinin dikkat eken
bir zelliidir. Ancak bu rneklerin oran, onun slubunu belirleyecek dzeyde deildir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - eyh Galipin iirlerinden rnekler
123
Kendimizi Snayalm
1. Atete yaad ve oradan knca ld kabul edilen efsanevi canl aadakilerden hangisidir?
a. Simurg
b. Kakns
c. Semender
d. Anka
e. Htht
6. Terci-bentlerde ilk bent sonundaki iki msra dier bent

sonlarnda aynen tekrar edilir. Bu iki msraya ne ad verilir?
a. Vasta Beyti
b. Makta Beyti
c. ah-beyt
d. Bercesteli Beyit
e. Mfret Beyit
2. Divan iirinin mazmunlarndan biri olup, inananlarn

cennette Allah grmelerini konu alan kavram aadakilerden hangisidir?
a. Fenafillah
b. Bekabillah
c. Beytullah
d. nayetullah
e. Ryetullah
7. eyh Galipin, srrn saklamayp ifa ettii iin daraacn boyladn syledii sfi aadakilerden hangisidir?
a. Bayezid-i Bistam
b. Muhyiddin-i Arab
c. Hallac- Mansur
d. Rabiatl-Adeviye
e. ems-i Tebriz
3. Mevlana, Mesnevi adl eserinin giri blmnde, insann

ayrlk servenini hangi sembolle anlatmtr?
a. Gl
b. Pervane
c. Blbl
d. Ney
e. em
Mahrem-i halvet-sary- zevk ol Glibde gr
Bakadr rez duhterinin mereb-i ferznesi
4. Yukardaki beyitte alt izili ibareyle aadakilerden
hangisi ifade edilmitir?
a. Meyhaneci
b. arap
c. Meyhanecinin kz
d. Saki
e. Kadeh
5. eyh Galipin, Efendimsin cihnda itibrm varsa sendendir / Miyn- knda itihrm varsa sendendir matlal
gazelinde Efendimsin dedii kimdir?
a. evket-i Buhar
b. Mevlana
c. ems-i Tebriz
d. Esrar Dede
e. Hz. Muhammet
8. eyh Galipin Hele bir cem-i havs eyle de Glib nazar et

msranda, Sebk-i Hindnin hangi zellii bulunmaktadr?
a. Yeni Mazmun
b. Tezat/Paradoksal maj
c. Szn Ksal
d. oklu Duyulama
e. Mbalaa
9. Divan iirinde sevgilinin ka, biimce Arap harflerinden
hangisine benzetilir?
a. (
) y harfi
! ) ayn harfi
( " ) vav harfi
( # ) dal harfi
( $%) r harfi
b. (
c.
d.
e.
10. Tardiyyeler aruzun hangi kalbyla yazlmaktadr?

a. feiltn feiltn feiltn feiln
b. mef l mefiln feln
c. filtn filtn filtn filn
d. mef l mefl fel
e. mef l filtn mef l filtn
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
124
Okuma Paras
Aadaki iir, eyh Galip Divannda bulunan Bahr- Tavilden
Kenan Saraliolu tarafndan yaplan bir uyarlamadr.
UZUN DENZ
Birinci Dalga
Ey gzellik bahesinin esiz gl
Bytmler seni kze buza demeden.
Bulut olmu yzne afan tl, arap
ve glsuyu yam yamur yerine, rzgr
isteyince sann soluu esmi
Eitmiler seni trl inceliklerle
Yznde yz baharn rengi var, glen
goncalar gibi kokuyor tenin, zenip
bezemi seni Ezel Nakka, ne cihana
ne hayle gelir benzerin Ey gzelim,
yazk deil mi gzelliine, yakr m
sana hi klarn bylesine zmek!
Ak lkesinde bu mudur kanun, sevgi
yolu bu mudur? Tutalm ki byle, yasa budur
Uygulamak art da deildir ya, birka gn
ara versek, uymasak bu yasaya, ne olur ki?
Akam gneinde meclisi kursak, otursak
tm dostlarla birlikte, gkmavisi
kadehleri tokutursak, tanburlarla,
neylerle rpnsa yreklerimiz, aclar
unutsak, unuttursak
kinci Dalga
Cennet bahesidir dnya topra
Meneke, gl, gonca ve lle, renk renk
alm gzlerimiz nnde Sen de
grnsen yle, alp salarak, binbir
ed ile naz ile, gelip salsan elini boynuma.
Alsan beni, alsak krlara, bakp
glsek nazl yaseminlere
h, olacak ey deil, ama, belki budur gzelim
Gzellerin en ho yan, gnl alma, okama
Glgemizden ve tanbur sesinden baka
yanmzda kimse olmasn, bir sen doldur
kadehi, bir de ben Ak hastas alamasn!
Sen sarn bir gl gibi glerken
ldrp diriltmek iin beni
Rhuma taze bir can flesen,
hem iyilik hem ktlk olacak, ama olsun
Yeter ki bir daha beni terk etmesen
nc Dalga
Gel, ey ay yzlm, gece salm, gl azlm!
Gecenin kalbine saklanalm, denizde yzen
mehtap ile yzelim, ay ve yldz glgelensin
yznn yla, dnsn l bir zevk
meclisine Dnde bile grmemitir
byle bir nurlu geceyi, byle bir lt
denizini dnyann karanlk yatak odas
iekler gibi titriyor suda kabarcklar
Burgalar dnyor sevdal bam gibi
Gkyz st dolu billr bir kse,
Sarslp dklm inci gibi yldzlar
Akyor sonsuz bir k seliyle
Grenlerin gzlerinde bayram var
Drdnc Dalga
Sevenlere zulmetme gzelim, sakn ha!
ncitme ayrlk hastalarn, gn gelir
sen de sevdalanrsn, tutulursun zlfne
senden beter bir kn Yanp yaklrsn
feryat ile, h ile lem lgna dner
yznn alevinden syleyecek szn kalmaz
kimseye Sen de hi bakmadn
sevenlerine derler, kimseye vef
gstermedin zerre kadar, imdi sen
yakalandn sevda ana, sonu budur
sevenlere acmayann
Kkrtrlar gzelliine vurulduun feti!
Azarlayp paylarlar seni durmadan
Bugn lgn yerine koyduun Galip
Bunlar sylediydi dersin o zaman!..
Kenan Saraliolu, eyh Galip-Uzun Deniz, Kagar, 25
(Ocak-ubat 2005), s. 25-28.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - eyh Galipin iirlerinden rnekler
125

1. c
2. e
3. d
4. c
5. b
6. a
7. c
8. d
9. e
10. b
Yantnz yanl ise eyh Galip Divanndan rnekler/

rnek 1 (Gazel) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise eyh Galip Divanndan rnekler/rnek 5 (Terci-bent) konusunu yeniden gzden
geiriniz.
geiriniz.
geiriniz.
Yantnz yanl ise eyh Galip Divanndan rnekler/rnek 6 (Murabba) konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Yantnz yanl ise Hsn Aktan rnekler/rnek
2 (Tardiyye) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hsn Aktan rnekler/rnek
2 (Tardiyye) konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
Divan iiri geleneinde ak, genellikle ate sembolyle anlatlmtr. Bu anlayn olumasnda Mevlana byk oranda etkili olmutur. Mevlanann ise eyh Galip zerinde ne
kadar etkili olduu, hem divannda hem de Hsn Aknda
ok net biimde grlebilir. Mevlana, Mesnevi-i Manev adl
eserinin giri blmnde, insan servenini ney sembol
zerinden anlatm ve Bu neyin sesi, hava deil, atetir; her
kimde bu ate yoksa yok olsun! Ak atei neyin iine dmtr; ak cokunluu da arabn iine. diyerek, ak ate olarak sembolletirmitir. Gnlk konuma dilinde de ate bacay sarmak ve kalbi snmak gibi pekok deyimle hep ak
ve sevgi anlatlmtr. eyh Galip de, te redifli gazelinde
ak ate sembolyle anlatt iin her eyi ate olarak gstermitir. nk ak, Arapada sarmak anlamnda da kullanlm; tpk bir sarmak gibi insan ruhunu ve bedenini sarp
etki altna ald iin sevginin ilerlemi biimi ak olarak adlandrlmtr. Bu durumda k, btnyle akn etkisi altn-
da olduu iin her eyi akn gzyle ve ak olarak grmektedir. Fuzul de ayn gerei Ak imi her ne var lemde diyerek ifade etmitir. n gznde btn varlk aktan ibaret olup, ak da ate sembolyle anlatldnda, onun etrafndaki btn varlk kendiliinden ate olmakta veya ate olarak grlmektedir.
Sra Sizde 2
eyh Galipin birok iiri bestelenmitir. Bu konuda yaplan
bir aratrma, Galipin 27 iirinin bestelendiini, hatta bazlarnn birden fazla kii tarafndan farkl tarzlarda/usullerde
bestelendiini ortaya koymutur (Bkz. Oter vd. 2010: 217220). Onun iirlerinin bu kadar fazla bestelenmi olmas, sz
konusu iirlerin hem dil hem de anlam bakmndan ok beenildiklerini gsterdii gibi, usul-vezin uyumu bakmndan
da ok baarl bulunduklarngstermektedir.
Sra Sizde 3
eyh Galip, iirlerinin genelinde ar ve ssl bir dil kulland hlde, baz iirlerinde, zellikle de arklarnda sade bir
Trke kullanmtr. Ancak bu rnekler, onun slubunda belirleyici olmaktan uzaktr. Bu rnekler, onun hece vezniyle
bir ark, Trk-i Basit tarznda sade Trkeyle bir gazel, Ali
ir Nevay dilinde yani aatay Trkesiyle baka bir gazel
sylemesi, divanna bir eni katma abas ya da devrald
mirastaki slup eitliliinin kendisindeki doal yansmas
olarak kabul edilmelidir.
Sra Sizde 4
ok eski zamanlardan beri, insan ile evren (lem) arasnda
benzerlikler kurularak evrenin byk insan, insann ise kk evren olduu yolunda grler ileri srlmtr. Hz. Ali,
Sen kendini kk bir cisim sanrsn ama en byk lem
sende gizlidir.; Farab, lem byk insandr, insan kk
lemdir.; Mevlana ise, Hkema, insan kk lemdir derler, fakat Tanr hakmleri insan byk lemdir demilerdir. nk hkemann bilgisi, insann suretine aittir, bu
hakmlerin bilgisiyse hakikatte insann hakikatine ulamtr.
Surette sen kk bir lemsin ama hakikatte en byk lem
sensin. demitir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
148
Kendimizi Snayalm
1. Divan iirindeki klasik slubu, dier sluplardan ayran
temel farkllk aadakilerden hangisidir?
a. Ses sanatlarndan ziyade anlam sanatlarna yer verilmesi
b. Anlalmas g, girift hayallerle ykl olmas
c. Ak ve zarif bir syleyie yaslanmas
d. Duygu ve hayalden ziyade fikrin n planda olmas
e. Gnlk konuma diline ait unsurlarn youn ekilde
kullanlmas
2. Aadakilerden hangisi, 18. yzylda klasik slubu srdren airlerden biri deildir?
a. Nahif
b. Hayret
c. Esrar Dede
d. Nevres
e. Sakp
3. airlerin, 18. asrda Hint slubu ve mahall slup yerine, tarz- hasen (gzel tarz) olarak nitelendirdikleri klasik
slubu srdrmelerinin veya dnmelerinin sebebi aadakilerden hangisidir?
a. Nedmin iirlerinin grd ilgi
b. eyh Galibin iirleriyle divan iirinde zirveyi temsil etmesi
c. Bakinin lirizmin doruklarna kmas
d. iirdeki yzeysellemeye ve ar zihnlemesine duyulan tepki
e. Km ve Nahifnin dnem airleri zerindeki etkisi
4. 18. asrda, klasik slup iinde din-tasavvufi duyarll
sanatlarnn asli amac hline getiren airler aadakilerden
hangisinde birlikte verilmitir?
a. Km, Nahif
b. Nazm, Enis Dede
c. Esrar Dede, Galip
d. Hevay, Salim
e. Vehb, Sakp Dede
5. 18. yzylda klasik sevgili imajndan sapmalarn temel
sebebi nedir?
a. Klasik estetikte yenilik araylar
b. Srekli cefa veren sevgiliye olan tepki
c. Hint slubunun etkisi
d. Mahalllemenin etkisi
e. Nedimin etkisi
6. Yada ta aadakilerden hangisini ifade eder?

a. Mihenk tan
b. Sevgililerin cefasn lmeyi
c. Yamur tan
d. Krmz renkli ta
e. Gktan
7. Hikem slubun XVIII. yzylda en verimli an yaamasnn temel sebebi aadakilerden hangisidir?
a. nsanlarn hikmete duyduu hasret
b. Hikem tarzn gzellii
c. Mahalllemeye olan tepki
d. Nabnin etkisinin bykl
e. Yneticilerin ynlendirmesi
8. XVIII. yzylda Nab-i Sani (kinci Nab) olarak tannan air kimdir?
a. Km
b. Nm
c. Sam
d. l
e. Hzk
9. Aadakilerden hangisi, Koca Ragp Paann sanatnn
zelliklerinden biri deildir?
a. Devrinde Koca sfatyla tannmas
b. Az yazan titiz bir air olmas
c. Fikre nem vermesi
d. iirlerinin engin tecrbesinden szlp gelmesi
e. Anlamn dolgun ve ifadesinin veciz olmas
10. XIX. Yzylda kadn airlerin saysnn artmasnn temel
sebebi nedir?
a. Kadn airlerin iir meclislerine girebilmesine izin
verilmesi
b. Kadn airlerin tevik edilmesi
c. Sosyal ve kltrel hayattaki deiim
d. Ftnata olan hayranlk
e. Nedimane syleyie olan rabet
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
6. nite - XVIII. Yzylda Klasik ve Hikem slup
149
1. c
Sra Sizde 1
Edebiyat dnyasnda, genellikle nesiller ve akmlar etki-tepki
eklinde gelimitir. Klasik belagatte, sz gzel bir kza benzetilerek onun gzellii zt (asli ) ve araz (sonradan gelen )
olmak zere ikiye ayrlrd. Bu dilberin doutan gelen gzellii, endam, zerafeti, zt; giyinip kuandklar ise araz gzellik olarak kabul edilirdi. Onlara gre zt gzellikten yoksun araz gzelliin hi bir nemi yoktu. Bu, ar bir ekilde sslenmi bir irkine benzetilirdi. Gzel ise sslenmese de
gzeldir. Makbul olan ise olan ikisinin de bir arada olmasdr.
iirde ise , zat gzellik manaya (mean ve beyan ); araz gzellik de sz gzelletiren sanatlara (bed ) tekabl eder. Her
devrin gzellik anlay, giyim-kuam tarz iir gibi farkllklar gstermekle birlikte; bu iki unsur arasndaki uyum ve btnlk her zaman geerliliini koruyan bir prensip olmutur. Gzel olan sslenmese de gzel olduuna gre, airler
iir gzelini niin sslemek gereini duymulardr? nk, tabiattaki varlklar ne kadar gzel olursa olsun onlar grndkleri ekilde tasvir etmek, bir gzelin sadece rtnmesi gereken yerlerini rtmesine benzer. Sanatkr ise, grdklerine daha farkl bir gzle bakmay tercih eder. Kendi duygu ve dncelerini en iyi bir ekilde aksettirebilecek imajlar yakalayan air; okuyucularn estetik zevkine hitap edebilmek amacyla ses ve sz tekniklerinden yararlanarak kelimelere yeniden can vermeye alr. Doutan gelen gzelliini ll naz, eda, giyim kuamla btnletiren gzel gibi;
iirde de gzel bir anlamn ll bir sesle iirin gzelliini
daha da arttrd kabul edilmitir. Divan iirinde de, en gzel iirler, konuma dili yalnlnda fakat anlam bakmndan
dolgun iirler kabul edilmi ve bunlar saf (halis) iir olarak
kabul edilmitir. Klasik slubun en gzel rneklerinin verildii XVI. yzyldan sonra, airlerin bir ksm, yenilii klasik
iirin duyguya yaslanan, akc ve zarif bir syleyie dayanan
iir yerine, hayali yani zihni esas alan, anlalmas g, girift
hayallerle ykl syleyiinde; bir ksm da mahall syleyie
almakta bulmutur. Mahall syleyiin yzeysel olduunu,
zihn ve fikr iirin gnle ho gelmediini dnen airler ise,
yeniden klasik sluba dnmeyi yelemilerdir.
2. b
3. d
4. b
5. a
6. c
7. d
8. e
9. a
10. c
Yantnz yanl ise XVIII. Yzyl Divan iirinde Klasik slup ve Temsilcileri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise XVIII. Yzyl Divan iirinde
Hikem slup ve Temsilcileri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
172
Kendimizi Snayalm
1. Bir yazarn, ayn eser iinde farkl sluplar kullanp kullanmayacana ilikin aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Kullanamaz, nk bir eserin tamamnda ayn slupla yazmak nesrin bir kuraldr.
b. Kullanabilir, nk eski nesirde belirgin bir slup
yoktu, yazarlar o anda aklna ne gelirse kda istedikleri ekilde dkyorlard.
c. Kullanabilir, nk bir eserin farkl blmlerinde muhtevann arlna gre slup da arlaabilir
veya bunun tersi de mmkndr.
d. Kullanamaz, nk nesir yazarlarna klavuzluk eden
eserlerden mneat mecmualarnda byle bir deikenlik yoktur.
e. Kullanamaz, nk klasik nesir geleneine gre bir nsir
ancak deiik eserlerinde farkl slup araylarna girebilir.
2. Aadakilerden hangisi, XVIII. yzyl zmre biyografisi olarak ifade edilen ve belli meslek sahiplerinin biyografilerini anlatan eserlerden biri deildir?
a. Hafz Hseyin Ayvansaray-Hadikatl-Cevami
b. eyhlislam Esad Efendi-Atrabul-sar f Tezkireti
Urefail-Edvar
c. Osmanzade Taib-Hadikatl-Vzera
d. Ahmet Resm-Hamiletl-Kbera
e. Sleyman Sadettin-Devhatl-Meayih
3. Aadaki birbiriyle ilgili veya birbirine yakn mensur
trler eletirmelerinden hangisi yanltr?
a. Tarihler-Gazavatnameler
b. Mneat Mecmualar-Mektuplar
c. Seyahatnameler-Sefaretnameler
d. erhler-Srnameler
e. air Tezkireleri akayk ve Zeyilleri
4. Aadakilerin hangisi mellifin (yazarn) bizzat grp
yaadklarn anlatt bir tr saylamaz?
a. Srnameler
b. Seyahatnameler
c. Gazavatnameler
d. Sefaretnameler
e. Nasihatnameler
5. Vehbnin Srname adl eserinin beenildii ve trdeleri

arasnda ne kt, yazma nshalarnn okluundan anlalmaktadr. Eserin bylesine ilgi ve rabet grmesinin sebebi aadakilerden hangisi olabilir?
a. Damat brahim Paann istei zerine yazlm olmas
b. Dier srnamelerden daha hacimli olmas
c. Lale Devrinin balangc kabul edilen bir dn anlatmas
d. Dnemin en nemli tezkire yazarlarnn Vehbden
vgyle bahsetmesi
e. Eserde, devletin ve dnn grkemine yaraan bir
dil ve slup kullanlmas
6. En tannm Osmanl sefaretnamesinin yazar aadakilerden hangisidir?
a. Ahmet Drr Efendi
b. Yirmisekiz Mehmet elebi
c. Damad brahim Paa
c. Krml Rahm
d. Ahmet Resm Efendi
7. Mehmet Edibin Behcetl-Menazili, iledii konu bakmndan aadaki eserlerin hangisiyle benzer zellikler tar?
a. Tazarruname
b. Gldeste-yi Riyaz- rfan
c. Viladetname-yi Hmayun
d. Tuhfe-i ahid
e. Tuhfetl-Harameyn
8. Mneat mecmualaryla ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
a. Mneat mecmualarnn her birinin ayr zel ad vardr.
b. Ssl nesre ve yazma slubuna merakl olanlar iin
klavuz eserlerdir.
c. Yazar belli olanlarn yannda kim tarafndan dzenlendii bilinmeyenler de vardr.
d. Mneat mecmualar, trl mektuplarn bir araya getirildii toplamalardr.
e. Mneatlarda derleyenin kendi mektuplarndan baka
mektuplar veya resm yazma rnekleri de bulunabilir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
7. nite - XVIII. Yzylda Nesir
173

Hazretleri hemvre esb-i zerrn-licm- devlet ikblleri
meydn- devr-i pyn- km-rnde sebk-i akrn ile mmtz
u ser-efrz ve tevsen-i abk-inn- baht- ferhnde-flleri
ser-menzil-i sadet-i cvidnde mde-i cnbi-i tek tz
olmak davt arza-i arsa-i icbet klnd siykda edhem-i
siyeh-zn-y kilk-i serl-cereyn bu vaz- dil-firb zre
kat- mesfe-i beyn ider.
9. Knnin mektubundan alntlanan yukardaki metinde
geen kelimelerden, hangileri arasnda seci sanat olamaz?
a. ikblleri flleri
b. km-rnde- cvidnde
c. arza - arsa
d. serl-cereyn beyn
e. Ser-efrz tek tz
1. c
2. a
3. d
4. e
5. e
6. b
7. e
8. a
10. Aadakilerden hangisi, zellikle bedi/estetik slupla

yazlan metinlerin anlalmasn zorlatran sebepler arasnda saylamaz?
a. Yabanc kelime ve tamlamalarn fazlal
b. Yazarlarn genellikle resmii devlet grevlileri olmas
c. E anlaml kelimelerden oluan ok uzun cmleler
d. Eserin yazld dnemle gnmz arasndaki kltrel farkllklar
e. Youn edeb sanatlar ve sz oyunlar
9. c
10. b

Yantnz yanl ise Biyografiler konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise XVIII. Yzylda Balca Mensur
Trler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise XVIII. Yzylda Balca Mensur
Trler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Vehbnin Srnamesi konusunu
Yantnz yanl ise Sefaretnameler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Seyahatnameler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mneat Mecmualar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Knnin Mektubu konusunu
Yantnz yanl ise Knnin Mektubu konusunu

Sra Sizde 1
Muhayyelat- Aziz Efendi, edebiyatmzda ilk defa Batl roman trnn etkisiyle yazlm ve adeta klasik nesirle Tanzimat nesri arasnda bir kpr ilevi stlenmitir. Bu zelliiyle edebiyatmzda farkll olan bir eserdir.
Sra Sizde 2
Salim Tezkiresi gibi nemli bir tezkirenin temel kaynaklarndan olan Vakayil-Fuzala, dier akayk zeyilleri gibi
devlet adamlar, eyhler ve bilim adamlarnn biyografilerinden oluan bir eserdir. Ama her padiah dneminin sonunda, o dnemde yetien airlerin biyografilerinin ayr bir
blm hlinde ve tpk uara tezkiresi tarznda verilmi olmas eseri deta bu yzylda yazlm bir baka uar tezkiresi konumuna sokmaktadr. Eser bu ynyle de bu dnemde yetien airlerin aratrlmasnda kayda deer bir kaynak
konumundadr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
74
Eski Trk Edebiyatna Girifl: Biim ve l
Kendimizi Snayalm
1. Divan fliirinde birden fazla matla beyti olan fliirlere
ne ad verilir?
a. mfred
b. matla
c. msra
d. zl-metli
e. makta
6. Afladakilerden hangisi gazelin zelliklerinden biri

deildir?
a. lk beytinin msralar musarradr.
b. Beyit says befl ile dokuz arasndadr.
c. Konusu genellikle aflktr.
d. En gzel beytine beytl-gazel denir.
e. Drt msradan oluflan bir nazm biimidir.
2. Sylenilmesinde ve anlafllmasnda zorlama olmayan, akc ve gzel msralara ne ad verilir?

a. msra- zde
b. msra- berceste
c. hsn-i matla
d. ferd
e. mfred
7. Bdenin tesrini meclisde yr olsun da gr

Glsitnn revnakn subh- bahr olsun da gr
Bak ne enberlerden eylermifl gzer cn-bz- aflk
Halka halka bend-i zlfi tr u mr olsun da gr
fieyh Glib
Yukardaki fliirin nazm biimi iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Gazeldir.
b. Tuyudur.
c. Nazmdr.
d. Rbdir.
e. Kta-i kebredir.
3. Afladakilerden hangisi kasdenin blmlerinden

biri deildir?
a. nesib
b. du
c. teflbib
d. terne
e. tegazzl
4. Bir rtbede ald beni aflk- ddr
Mahv old hayl nazarmdan ayr
Bir yerde bu efkr ile kendim bulamam
yneye baksam grrm sret-i yr
fieyh Glib
Yukardaki fliirin nazm biimi afladakilerden hangisidir?
a. tuyu
b. kta
c. rb
d. nazm
e. mstezd
5. Yz srer dmnuna bir gn Zleyh-y md
Sen hemn ey Ysuf- Msr- melhat ar ol
Yukardaki beyit iin afladakilerden hangisi sylenemez?
a. Bir gazelin ilk beytidir.
b. Mfreddir.
c. Bir kasdenin tegazzl blmnden alnmfltr.
d. Makta beytidir.
e. Beytl-gazeldir.
8. Afladakikilerden hangi ikisi drt msral nazm

biimlerindendir?
a. rb-gazel
b. tuyu-mesnev
c. nazm-kasde
d. kta-rb
e. tuyu-rb
9. Padiflahlarn tahta kfln kutlamak iin yazlmfl
kasdelere ne ad verilir?
a. hazniyye
b. nevrziyye
c. clsiyye
d. flitiyye
e. rahfliyye
10. Ayn flair tarafndan yazlmfl befl mesnevye ne ad
verilir?
a. mstezd
b. hamse
c. terne
d. penbeyt
e. ziyde
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - Nazm Biimleri: Beyitlerden Oluflan Nazm Biimleri ve Drt Msral Nazm Biimleri
75

1. d
2. b
3. d
4. c
5. a
6. e
7. c
8. e
9. c
10. b
Yantnz doru deilse, Msra ve Beyit bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Yantnz doru deilse, Kasde bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Rb bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Gazel bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Kta bafllkl blm
yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Drt Msral Nazm Biimleri bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Kasde bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Mesnev bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Sra Sizde 1
Msra aruz vezniyle sylenmifl beytin yarsdr. Beyit
ise aruz vezniyle yazlmfl iki msradan meydana gelen
fliirlerin yazld nazm birimidir. Mfred, bamsz fliirler hlindeki, msralar musarra olmayan beyitlerdir.
Matla, gazel ve kasdenin musarra olan ilk beytidir. ki
msra birbiriyle kafiyeli olan tek beyitlere de matla denir. Msra- zde ise ya flairi tarafndan tek msra olarak sylenmifl ya da bir beyitten alnarak meflhur olmufl
ve dier msra unutulmufl, anlam btnlne sahip
fliir paralardr. Mfred ve matla arasndaki fark mfredin kafiyesiz, matlan ise musarra olmasdr.
Kasde ile gazel arasndaki nemli farklardan biri kasdenin uzun, gazelin ise ksa bir nazm biimi olmasdr.
Kasdenin blmler hlinde dzenlenmifl olmas da bu
iki nazm biimi arasndaki nemli farklardandr. Ayrca
kasdeler din konularda yazlmfl olanlar dflnda genellikle bir devlet byn veya zamann ileri gelenlerinden birini vmek, bu vg karfllnda da memdhtan
caize almak amacyla yazlmfl manzumelerdir. Gazelin
ise bafllca amac sanattr.
Sra Sizde 3
Kta genellikle iki veya iki beyitten uzun, matla ve
mahlas beyti olmayan fliirlerin yazld bir nazm biimidir. Nazm ise musarra bir beyitle bafllayan ve mahlas bulunmayan ktadr. Kta ile nazm birbirinden ayran tek zellik, nazmn ilk beytinin ktann aksine kendi iinde kafiyeli olmasdr.
Sra Sizde 4
Rb zel vezinlerle yazlmfl drt msral bir nazm
biimidir. Tuyu da drt msral fliirlerin yazld bir
nazm biiminin addr. Bu iki nazm biimi arasndaki
en nemli fark rbnin ahreb ve ahrem adlar verilen
yalnzca bu nazm biimine zg vezinlerle yazlmfl olmas; tuyuun ise genellikle filtn filtn filn
vezniyle yazlmakla birlikte bu konuda kesin bir snrlama bulunmamasdr.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynak
Sara, M.A.Yekta (2010). Klsik Edebiyat Bilgisi, Biim-l-Kafiye. stanbul: Gkkubbe Yaynlar.
Sra Sizde 2
Kasde ilk beytinin msralar kendi iinde, dier beyitlerinin ilk msralar serbest, ikinci msralar ilk beyitle kafiyeli, btn msralar ayn vezinle sylenmifl, en az 15
beyit uzunluundaki fliirlerin yazld bir nazm biiminin addr. Kasdenin beyit saysnn alt snr her ne kadar 15 beyit olarak kabul edilmifl olsa da bu manzumelerin uzunluu genellikle 31 ile 99 beyit arasndadr. Gazel ise ilk beyti kendi iinde, dier beyitlerin ilk msralar serbest, ikinci msra ilk beyitle kafiyeli ve btn beyitleri ayn vezinde olmak zere genellikle befl beyit ile
dokuz beyit arasnda fliirlerin yazld nazm biimidir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
98
Kendimizi Snayalm
1. Bendlerden oluflan nazm biimlerinin genel ad afladakilerden hangisidir?
a. mseddes
b. mselles
c. musammat
d. muhammes
e. msebba
2. Afladaki efllefltirmelerden hangisi dorudur?
a. drtl-murabba
b. l-mseddes
c. altl-muhammes
d. dokuzlu-msebba
e. sekizli-muaflfler
3. Vsta beyti afladaki nazm biimlerinden hangisiyle iliflkili bir terimdir ?
a. tahmis-i mutarraf
b. muhammes
c. terb-i mutarraf
d. terkb-i bend
e. murabba- mtekerrir
4. Tecerrd nmna varmfl diln bir bahr-i ummn
Ana gark old dirler Glib-i b-sabr u smn
Komazdum dmenin billh elden olsa dmn
Hayl fakr fllna ekenler cism-i uryn
Anunla fahr iderler atlas u dby bilmezler
Bir musammattan alnmfl olan yukardaki bendin ilk
msra fieyh Glibe, son iki msra da Haylye aittir.
Bu bend iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Bir mseddesten alnmfltr.
b. Bir tahms-i mutarraftan alnmfltr.
c. Bir tesdsten alnmfltr.
d. Bir tahmsten alnmfltr.
e. Bir murabbadan alnmfltr.
5. Tahmis iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Bir beyte beyit eklemekle meydana gelir.
b. Bir msraa beyit eklemekle meydana gelir.
c. Bir beyte msra eklemekle meydana gelir.
d. Beyitlerden oluflan bir nazm biimidir.
e. Bend sonunda tekrarlanan beyitlere vsta beyti
denir.
6. aa, xa, xa, xa, ... ZZ ; bb, xb, xb, xb, ... ZZ, . . . kafiye dzeniyle yazlmfl bir musammatn nazm biimi
afladakilerden hangisidir?
a. terc-i bend
b. muaflfler-i mtekerrir
c. msebba- mzdevic
d. terkb-i bend
e. muhammes-i mzdevic
7. Afladaki efllefltirmelerden hangisi dierlerinden
farkldr?
a. musammat-muhammes
b. terb-murabba
c. tesds-mseddes
d. tahms-muhammes
e. taflr-muaflfler
8. Ne derd-i aflk ile bir lahza gnlmde karrum var
Ne vasl- yr ile sabr skna iktidrum var
Ne fikr neng rum var ne elde ihtiyrum var
Meded bilmem nedr hi snede bir inkisrum var
Nev
Yukardaki drtlk 5 bendlik bir musammatn ilk bendidir. Bu musammatn nazm biimi iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Muhammestir.
b. Mseddestir.
c. Murabbadr.
d. Tesdistir.
e. Tahmistir.
9. Bir kasidenin ya da gazelin her beytinin arasna
baflka bir flair tarafndan msra eklenmesiyle meydana gelen bendlerden oluflan bir nazm flekli olarak tanmlanan musammat afladakilerden hangisidir?
a. terb-i mutarraf
b. tahms-i mutarraf
c. tesds
d. terb
e. tahms
10. aa xa xa xa ... yy, aa xa xa xa ... zz, . . . kafiye dzeniyle yazlmfl bir musammatn nazm biimi afladakilerden hangisidir?
a. terc-i bend
b. muaflfler-i mtekerrir
c. muaflfler-i mzdevic
d. terkb-i bend
e. msemmen-i mzdevic
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - Bendlerden Oluflan Nazm Biimleri: Musammatlar
99

1. c
2. a
3. d
4. d
5. c
6. a
7. a
8. c
9. b
10. d
Yantnz doru deilse, Girifl blmn yeniden okuyunuz.

Yantnz doru deilse, Murabba bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Terkb-i bend ve terc-i bend bafllkl blmleri yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Tahms bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Terc-i bend bafllkl
blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, I. Grup Musammatlar
bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Murabba bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Terkb-i Bend bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Sra Sizde 1
Murabba her bendi drt msradan oluflan bir nazm biimidir. Murabbalarda genellikle ilk bend kendi iinde, dier bendlerin ilk msra dier bendlerden bamsz
olarak yine kendi iinde, son msralar ise ilk bendle kafiyelidir. Bir murabbada ilk bendin son msra dier bendlerin sonunda aynen tekrarlanyorsa, bu murabba murabba- mtekerrir; tekrarlanmyorsa, murabba-
mzdevic adn alr. Terb ise bir gazelin her beytinin
stne ayn vezin ve kafiyede ikifler msra eklenerek
meydana getirilmifl drt msral bendlerden meydana gelen bir nazm biimidir. Murabba ve terbin benzer ynleri her ikisinin de drt msral bendlerden oluflan nazm
biimleri olmasdr. Bu iki nazm biimi arasndaki fark,
murabban tek flair tarafndan yazlmfl drtlklerden; terbin ise, bir flairin gazelinin baflna, genellikle baflka bir
flair, nadir olarak da kendisi tarafndan, ikifler msra eklenerek meydana gelen drtlklerden oluflmufl olmasdr.
Sra Sizde 2
Terb, bir flairin bir gazelinin her beytinin zerine baflka bir flair, nadir olarak da ayn flair, tarafndan iki msra eklenerek elde edilen drtlklerden oluflan bir nazm biimidir. Terb-i mutarrafta ise, drtlkler terb
edilen gazelin beyitlerinin stne deil, her beytin iki
msra arasna iki msra eklenerek meydana getirilmifl
drtlklerden oluflur. Tahms ve tahms-i mutarraf arasndaki fark da bunun gibidir. Ancak tahmste ve tahms-i mutarrafta gazelin beyitlerinin zerine ya da iki
msra arasna eklenen msra says terbdeki gibi iki

deil, tr.
Sra Sizde 3
Terb, tahms, tesds, tesb, tesmn ve taflr ad verilen
nazm biimlerinin benzer yn bir kasidenin ya da gazelin beyitlerinin zerine baflka bir flair tarafndan, bazen de gazelin flairi tarafndan sonradan eklenen msralarla elde edilen bendlerden oluflmufl olmalardr. Bu
nazm biimlerini birbirinden ayran, bendlerindeki msra saylardr. Terbin her bendinde drt, tahmsin her
bendinde befl, tesdsin her bendinde alt, tesbin her
bendinde yedi, tesmnin her bendinde sekiz, taflrin her
bendinde on msra bulunur. Ancak bu nazm biimlerinde bendlerin son iki msrann musammat hline getirilen kaside ve gazele ait olduu unutulmamaldr.
Sra Sizde 4
Terkb-i bend ve terc-i bendi dier musammatlardan
ayran en nemli zellik kafiye dzenlerinde; buna bal olarak da bendleri oluflturan nazm birimlerinde gsterdikleri farkllktr. Terkb-i bend ve terc-i bend dflndaki musammatlarda genellikle ilk bend kendi iinde,
dier bendlerin son ya da son iki msra dflnda kalan
msralar dier bendlerden bamsz olarak yine kendi
iinde, son ya da son iki msra ise ilk bendle kafiyelidir.
Terkb-i bend ve terc-i bendde ise her bend son beyitler dflnda dier musammatlar gibi deil, kaside ya da
gazel gibi kafiyelenmifltir. Dolaysyla bu gruptaki musammatlarda bendleri oluflturan nazm birimi, dier musammatlarda olduu gibi msra deil, beyittir. Ayrca bu
nazm biimlerinin bir bendindeki beyit says da terkbi bendden terkb-i bende ya da terc-i benden terc-i
bende farkllk gsterir. Terkb-i bendlerde her bendin
sonunda dier bendlerinden farkl musarra bir beyit bulunur. Bu beytin kafiyesinin genellikle ilk bend de dahil
olmak zere terkb-i bendin kafiyesiyle bir ilgisi yoktur.
Terc-i bendlerde ise bendlerin kafiyesinden bamsz
musarra bir beyit her bendin sonunda aynen tekrarlanmaktadr. Terkb-i bend ve terc-i bendi ayrt etmemize
yarayacak en nemli lt, vsta (=bendiyye) beytidir.
Terkb-i bend ve terc-i bendi birbirinden ayran vsta
(=bendiyye) beytinin kullanmndaki farkllktr. Terkb-i
bendde, her bendin sonunda deiflen vsta beyti, terci bendde aynen tekrar edilmifltir.
Kaynak
Sara, M. A. Yekta (2010). Klsik Edebiyat Bilgisi, Biim-l-Kafiye. stanbul: Gkkubbe Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - Eski Trk Edebiyatnda l: Aruzla lgili Temel Kurallar, Terimler ve Vezin Bulma Usul
123
Kendimizi Snayalm
1. Aruzda vezin gerei uzun bir nlnn ksa nl deerine, medli bir hecenin de tek kapal hece deerine
dflrlmesine ne ad verilir?
a. imale
b. tahff
c. takt
d. zihf
e. med
2. aflk, mektb, serb, sanavber, gl-berg
Yukardaki befl szck Arapa ve Farsadan Osmanl
Trkesine gemifltir. Bu szcklerin aruza gre ses deerleri hangi seenekte doru olarak gsterilmifltir?
a. . - / - . -/ . - . / . - . - / - - .
b. - . / - - . / . - . / . - - / - - .
c. - . / . - - / - - . / - - . / . - d. - . / - . - / . - . / . - - / - - .
e. - . / - - . / - . - / . - - / - - .
3. Afladakilerden hangisi bir aruz terimidir?
a. terb
b. teflhs
c. tahll
d. takt
e. tarz
4. Aruzda bir msra yazlmfl olduu veznin cz
(tefile)lerine ayrmaya ne ad verilir?
a. tefldd
b. tahff
c. terb
d. takt
e. tesds
5. Bir devlet in erha temenndan usanduk
Bir vasl in ayra mdrdan usanduk
Nb
Beytin
a.
b.
c.
d.
e.
vezni afladakilerden hangisidir?

mefl filt mefl filn
mefl mefl mefl feln
mstefiln mstefiln feln
mefiln feiltn mefiln feln
feiltn feiltn feiltn feiln
6. Blbller ter gller aar fld gnl yok

Hi byleliin grmemifliz fasl- bahrn
fieyhlislm Yahya
Yukardaki beytin aruz veznine uygun olarak okunabilmesi iin yaplmas gereken aruz ifllemleri hangi seenekte srasyla verilmifltir?
a. med-vasl-med
b. imle-vasl-zihaf
c. vasl-vasl-med
d. zihf-zihf-vasl
e. vasl-vasl-zihf
7. Yrin ki her tebessm da st b olur

Destinde cm- neflve semv er olur
Yahya Kemal
Yukardaki beytin her msra ka tefileden oluflmaktadr?
a. 3
b. 6
c. 5
d. 2
e. 4
8. flevk-i tamm, nle-i tefl-feflan, bd- sab,
flevk-i flrde
Yukarda verilen Farsa isim ve sfat tamlamalarnn
aruza gre ses deerleri hangi seenekte srasyla ve
doru olarak gsterilmifltir?
a. - . . -. / - . . - - . - / - . . - / - . - - .
b. - . . - / - . . - - . - / - - . - / - - - . .
c. - . . - / - . . - - - - / - . - - / - . . - .
d. - . . - / - - . - - - - / - . . - / - - . .
e. . . - - / - . . - - . - / - - . - / - . - 9. Grdm ol meh dflna bir fll atp lhrdan
Gl yanaklar stne yaflmak tutunmufl nrdan
Yahya Kemal
Yukardaki beytin nc tefilesinin vezni afladakilerden hangisidir?
a. feiltn
b. filtn
c. mefiln
d. faln
e. feiln
10. Ry gibi bir yazd yarattn hevesinle
Her nn her rengini her flirini hazdan
Hl duruyor baheler en tatl sesinle
Bir gn bir uzak htra zlersen o yazdan
Yahya Kemal
Yukardaki drtln vezni hangi seenekte doru olarak verilmifltir?
a. mefl filt mefl filn
b. mefl mefiln feln
c. mefl mefl mefl feln
d. mefl mefiln mefl mefiln
e. mefl filtn mefl filtn
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
124
1. d
Sra Sizde 1
vz: - - . ; kelebek: . . -; geleceksin: . . - -, reflk; - . ;
ftb: - . - .; berg: - . ; iklm: - - . : kitb: . - . ; seng: . ; b: - . ; bahr: - . ; bahr: . - . ; beklemifltim: - . - -
2. b
3. d
4. d
5. b
6. c
7. e
8. a
9. b
10. c
Yantnz doru deilse, Zihaf bafllkl blm

tekrar okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Aruzla lgili Kurallar
ve Terimler blmnden Aruz ifllemleri konusunu tekrar okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Aruzla lgili Dier Baz Terimler blmn tekrar okuyunuz.
ve Terimler blmn tekrar okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Vezin Bulma Usul
blmn tekrar okuyunuz
ve Terimler blmnden Aruz ifllemlerikonusunu tekrar okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Vezin Bulma Usul
blmn tekrar okuyunuz.
Sra Sizde 2
1. glme kister; 2. fni dny; 3. bafla gelmifl; 4. ab yeter; 5. flekke ralmak: 1. vasl; 2. zihaf, 3. imle, 4. zihaf,
5. tefldd ve vasl.
Sra Sizde 3
mlenin imle-i maksre ve imle-i memdde ya
da med ad verilen iki tr vardr. male-i maksre
aruzda l gerei ksa nlyle biten ya da tek ksa nlden ibaret bir ak ya da ksa heceyi, uzun nl; yani, yapay olarak uzun ya da kapal hece deerine ykseltmek; imle-i memdde ya da medd ise bileflik heceleri asl deerlerinden biraz daha uzun okumaktr.
Zihf imalede yaplann tersidir. l gerei Arapa ve
Farsa hecelerdeki uzun nllerin ksa nl deerine;
medli hecelerin de bir kapal hece deerine dflrmektir. Zihafla imale arasndaki fark, biriyle yaplan ifllemin
dierinin tersi olmasdr.
Sra Sizde 4
Beytin hecelerinin ses deerleri - - . / - . - . / . - - . / - .
-dir. Bu hecelerin uyumlu olduu vezin mefl filt mefl filndr. Beyti vezinle uyumlu hle getirmek iin yaplacak tek ifllem ikinci msradaki Snbldr olu Snbld rol okumak; yani, bu iki szck
arasnda vasl yapmaktr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
5. nite - Eski Trk Edebiyatnda l (II) ve Kafiye
149
Kendimizi Snayalm
1. rifldm bahre cy-s bast-i hkden gedm
Bist- kurba irdm enber-i eflkden gedm
Bak
Beyitteki kafiye tr afladakilerden hangisidir?
a. kafiye-i mukayyede
b. kafiye-i mrdefe
c. kafiye-i messese
d. kafiye-i mcerrede
e. kafiye-i mamle
2. Afladakilerden hangisi rbai kalplarndandr?
a. mnserih
b. muzari
c. mctes
d. ahreb
e. hafif
3. Afladakilerden hangisi kafiye harflerinden biri
deildir?
a. ridf
b. ikf
c. kayd
d. dahl
e. nire
4. filtn filtn filtn filn vezni iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Hezec bahrindendir.
b. Kmil bahrindendir.
c. Recez bahrindendir.
d. Ser bahrindendir.
e. Remel bahrindendir.
5. Zhid ve flhid szckleri bir beyitte kafiye
olarak kullanlmfltr. Bu beyitteki kafiyenin tr afladakilerden hangisidir?
a. Kafiye-i mcerrede
b. Kafiye-i mamle
c. Kafiye-i messese
d. Kafiye-i mrdefe
e. Kafiye-i gayr-i mamle
6. Kaddn yannda kmet-i flimfld pe(s)t olur

Zlfn yannda revnak- anber flike(s)t olur
Bak
Ayra iinde gsterilen kafiye harfi afladakilerden hangisidir?
a. kayd
b. dahl
c. ridf
d. vasl
e. nire
7. Hattum hisbun bil didn gavga lara saldun beni
Zlfm haylin kl didn sevdlara saldun beni
Bak
Yukardaki beyitte msra sonlarndaki kafiye dflnda,
birbirine paralel olarak yaplmfl bir i kafiye vardr. Bu
beyit iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Zl-kavfdir.
b. Z-kfiyeteyndir.
c. mtedrik kafiyelidir.
d. mterkib kafiyelidir.
e. Mukayyed kafiyelidir.
8. Kaan kim nz ile reftr iderler serv k(me)tler
Kopar flklarun baflna ol demde ky(me)tler
Bak
Ayra iinde gsterilen kafiye harfi hangisidir?
a. tess
b. dahl
c. kayd
d. vasl
e. tevch
9. Bir beyitte kafiye olarak her ikisinin de sonunda
Farsa sfat-fiil eki -n bulunan handn ve szn
szckleri kullanlmfltr. Bu beyitteki kafiye iin afladakilerden hangisi sylenebilir?
a. Kafiyesi kusurludur.
b. Redif bulunmaktadr.
c. Mcerred kafiye vardr.
d. Kafiye kusuru yoktur.
e. Zlkafiyeteyndir.
10. Kafiyeden sonra aynen tekrarlanan ek ya da szcklere ne ad verilir?
a. kayd
b. ridf
c. redif
d. nakarat
e. flyegn
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
150

1. b
2. d
3. b
4. e
5. c
6. a
7. b
8. b
9. a
10. c
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Harflerine gre kafiye trleri bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Ahreb
ve ahrem kalplar bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye harfleri bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Trk
edebiyatnda kullanlan bahirler bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye harfleri ve Harflerine gre kafiye trleri
bafllkl blmleri yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye harfleri ve Harflerine gre kafiye trleri
bafllkl blmleri yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiyenin birden fazla olmas bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye
harfleri bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye kusurlar ve Kafiye-i fiygn bafllkl ksmlar yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kafiye ile lgili Baz Terimler ve Temel Kurallar bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Sra Sizde 1
Beytin vezni kmil bahrinden mtefiln feln mtefiln felndr. Veznin remel bahrindeki takti
ise feilt filtn feilt filtndr.
Sra Sizde 2
Mcerred kafiyeler yalnz rev ve ondan nceki tevch
ad verilen ksa nszn ses benzeflmesinden elde edilen
kafiyelerdir. Mrekkeb kafiyeler ise birden fazla kafiye
harfinden meydana gelen kafiyelerdir. Mrekkeb kafiyelerin mrdef, mukayyed ve messes olmak zere
tr vardr: Mrdef kafiye revden nce ridf denilen bir
uzun nl (=, , ); mukayyed kafiye revden nce kayd
denilen harekesiz bir nsz; messes kafiye de revden
nce dahl denilen harekeli bir nsz ve ondan nce
tess ad verilen bir elif(=)in bulunduu kafiyelerdir.
Sra Sizde 3
B-vef-dil-gfl, harb-fitb, sohbet-iflret,
kmil- chil, pr-zencr, pest-flikest, nrbillrun kafiye olmalar hlinde b-vef ve dil-gflarasndaki kafiye mcerred, lar rev; harb ve
fitb arasndaki kafiye mrdef, lar ridf (ridf-i elif).
bler rev; sohbet ve iflret arasndaki kafiye mcerred, tler rev; kmil ve chil arasndaki kafiye
messes, lar tess, m ve h dahl, ller de rev;
pr ve zencr arasndaki kafiye mrdef , ler ridf
(ridf-i y), rler rev; pest ve flikest arasndaki kafiye mukayyed, sler kayd, tler rev; nr ve billr
arasndaki kafiye mrdef, lar ridf (ridf-i vv), rler
de rev olur.
Sra Sizde 4
Cn, uryn, yeksn farkl szckler olduklarndan
kafiye yaplmaya uygundurlar. Giryn, brrn,
handn ve drahflnn sonundaki -n ekleri szcklerin asl harfleri olmadklarndan ve aynen tekrarlanan ekler olduklarndan kafiye yaplmak iin uygun deildirler. Yine drahtnn sonundaki -n eki dierlerinden farkl bir ek olsa da szcn asl harfi olmad iin kafiye yaplmaya uygun deildir. Divan fliirinde
ayn szck ve eklerin kafiye olarak tekrarna t ad
verilir. Bir kafiye kusuru olan tnn t-y cel ve t-y
haf ad verilen iki tr vardr. Bu gazeldeki tlar kolayca tannan trden olduklar iin cel tlardr. Bu tr
tlarla yaplan kafiyelere kafiye-i flyegn da denir.
Gazelde kafiye tekrar nemli bir kusurdur. Kasidede
ise aralarnda en az yedi beyit bulunmak flartyla bu tr
tekrarlara izin verilmifltir.
Kaynak
Sara, M. A. Yekta (2010). Klsik Edebiyat Bilgisi: Biim-l-Kafiye. stanbul: Gkkubbe Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
3. nite - Ses ve Kelime Tekrarna Dayal Sz Sanatlar
79
Kendimizi Snayalm
1. Bir cinas oluflturan kelimelerden en az biri iki kelimeden olufluyorsa bu cinasa ne ad verilir?
a. basit cinas
b. birleflik cinas
c. naks cinas
d. tam cinas
e. tam olmayan cinas
7. Secide rev sesi yannda revden nceki ses ya da

seslerin de ayn olmasna ne ad verilir?
a. mvzene
b. tars
c. reddl-acz ales-sadr
d. iltizm
e. irsad
2. Ayn kkten tremifl iki ya da daha fazla szcn

bir ibare iinde yer almasna ne ad verilir?
a. kalb-i kl
b. ifltikak
c. tam cinas
d. tam olmayan cinas
e. flibh-i ifltikak
8. Secili ya da kafiyeli bir szde seci ya da kafiyenin

nasl devam edeceine sz iinde bir kelimeyle iflaret
etmek fleklinde tanmlanan edeb sanat afladakilerden
hangisidir?
a. akis
b. irsd
c. iltizm
d. kalb
e. ifltikak
3. Murassa seci fliirde hangi ad alr?

a. ide
b. mvzene
c. tars
d. akis
e. irsd
4. Afladakilerden hangisi bir beytin son szcn
sonraki beytin ilk szc olarak kullanmak fleklinde
tanmlanan edeb sanattr?
a. ifltikak
b. ide
c. tebdl
d. akis
e. iltizm
9. Afladakilerden hangisi cinasn trlerindendir?

a. kalb
b. mvazene
c. iltizam
d. murassa
e. haflv
10. Aflk, flk, mafluk szcklerini bir arada kullanmaya
ne denir?
a. cinas
b. seci
c. iltizam
d. kalb
e. ifltikak
5. Semen ile emen szckleri ayn beyit iinde

kullanldnda ne tr bir sz sanat oluflur?
a. cinas
b. seci
c. ide
d. irsd
e. ifltikak
6. fiiirde ilk msran son szcne ne ad verilir?
a. acz
b. ibtid
c. arz
d. haflv
e. sadr
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
80
Eski Trk Edebiyatna Girifl: Sz Sanatlar

1. b
2. b
3. c
4. b
5. a
6. c
7. d
8. b
9. a
10. e
Yantnz doru deilse, Cinas bafllkl blm

yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, fltikak bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Seci bafllkl blm
yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, de bafllkl blm
yeniden okuyunuz.
yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Reddl-acz alessadr bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, ltizm bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, rsd bafllkl blm
yeniden okuyunuz.
yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, fltikak bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Sra Sizde 3
Akis (<aks), bir msra veya cmlenin yahut cmle iinde bir ibarenin sonunu bafla, bafln sona alarak yeni bir
ibare ve tamlama meydana getirmek fleklinde tanmlanabilir. Bazen bu yolla yeni bir msra ya da cmle meydana getirilir. Bu sanatta yer deifltiren blmler anlaml paralar olmaldr. Yer deifltirerek tekrarlanan ibarelerde hibir deiflikliin, eksiltme ve karmann olmamas gerekir. Ancak bu ibarelere baz ekler getirilmesi
ve kaldrlmas ya da kelimelerin nceye ve sonraya
alnmas gibi kk deiflikliklere msamaha ile baklmaktadr. Akis, reddl-acz ales-sadr ve ide birbirine yakn sanatlardr. Bu sanatn de szck tekrarna dayanr. Aralarndaki fark fludur: Akiste tekrarlanan bir kelime deil, bir ibare ya da kelime grubudur.
Ayrca akiste tekrarlanan ibaredeki kelimeler ters ynde yer deifltirirler. Reddl-acz ales-sadrda ise tekrarlanan ibare deil bir kelime ya da birleflik kelimedir.
Dolaysyla kelimelerin kendi iinde tersine sralanmas, yer deifltirmesi sz konusu deildir. dede ise beytin son kelimesi bir sonraki beytin ilk kelimesi olur.

Sra Sizde 1
Bir cinas trdr. Cinas meydana getiren szcklerdeki harflerin ayn, sralanfllarnn farkl olmasdr. Kalb
(=cins- kalb) tam kalb ve eksik kalb olmak zere
ikiye ayrlr. Tam kalb Felek ile kelefte olduu gibi
cinas oluflturan szcklerden birinin sralanflnn dierinin tam tersi ynnde olmasdr. Eksik kalb ise ihml ile imhlde olduu gibi harflerin sralanflnda bir
sra gzetilmemesi, yalnzca ayn harflerden oluflmasdr.
Kaynak
Sara, M. A. Yekta (2010). Klsik Edebiyat Bilgisi: Belgat. stanbul: Gkkubbe Yaynlar.
Sra Sizde 2
Seci (<Secc) ksaca nesirdeki kafiye olarak tanmlanabilir. Dolaysyla ifllevi dz yazda ahengi salamaktr.
Seci mutarraf , mtevz ve murassa olmak zere
e ayrlr: Mutarraf seci farkl vezinlerdeki kelimelerin revlerinin ayn olmasna; mtevz seci fslalardaki szcklerde hem rev sesinin hem de secii meydana
getiren szcklerin ayn gramer vezninde olmasna;
murassa seci de fslalardaki szckler dflnda bir
nceki szcklerin de karfllklar olan szckler ile
secili ve ayn vezinde olmasna denir. Murassa seci fliirde yaplmflsa buna tars denir.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
4. nite - Mflterek Malzemeyi Kullanmaya Dayal Sanatlar ve Belgate Dahil Edilen Hnerler
103
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi nazire ile efl anlamldr?
a. nakza
b. intihal
c. cevb
d. akd
e. hall
2. Bir nermeyi desteklemek ya da ispat etmek iin bir
ataszn ya da hikmetli sz delil olarak kullanmaya
ne ad verilir?
a. rd- mesel
b. tazmn
c. telmh
d. iktibs
e. tamiye
3. Manzum ya da mensur metinde bir ayetin ya da hadisin tamamn ya da bir ksmn alnt yoluyla kullanmak fleklinde tanmlanan terim afladakilerden hangisidir?
a. irsl-i mesel
b. iktibs
c. telm
d. telmh
e. tazmn
4. Tamiye afladakilerden hangisiyle iliflkili bir terimdir?
a. mlemma
b. telm
c. muamm
d. lgaz
e. tazmn
5. Snble burcunun Trke karfll afladakilerden hangisidir?
a. Arslan burcu
b. Yay burcu
c. Olak burcu
d. Baflak burcu
e. Balk burcu
6.
7. Say idp isyna destmde o kald kibet

Zhir old leyse lil-insni ill m-se
zzet Molla
Yukardaki beyitte koyu dizilmifl olan ksm Kurndan
alnmfl bir ayet parasdr. Beyitteki anlatm teknii afladakilerden hangisidir?
a. irsl-i mesel
b. telmh
c. iktibs
d. tazmn
e. sihr-i hell
8. Yalnzca noktal harflerin hesapland tarihe ne ad

verilir?
a. d-t
b. mucem
c. mhmel
d. tm
e. tamiyeli
9. An dil ki be-aflk fted tefllere yanmaz m
Vn kes ki be-gam hufted korkuyla uyanmaz m
fieyh Glib
Yukardaki beytin koyu harflerle dizilmifl olan ksmlar
ayn flair tarafndan Farsa, dier ksmlar da Trke
olarak yazlmfltr. Divan fliirinde bu tr manzumelere
ne ad verilir?
a. mlemma
b. mcevher
c. musammat
d. mucem
e. muamm
10. Leblerin yd eyledi yrun lisn- hl ile
Kld bir flrn hikyet gonce-i rengn-ed
Bak
Birinci msran sonunda koyu harflerle dizilmifl olan ksm beyitte hem kendisinden nceki szlerin sonu hem
de sonraki szlerin bafl olacak biimde kullanlmfltr.
Divan fliirinde bu anlatm tekniine ne ad verilir?
a. irsl-i mesel
b. mezheb-i kelm
c. sihr-i hell
d. hisb- cmel
e. temsl teflbh
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
104

1. c
2. a
3. b
4. c
5. d
6. c
7. c
8. b
9. a
10. c
Yantnz doru deilse, Nazre ve Nakza bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Yantnz doru deilse, rd- Mesel bafllkl
Yantnz doru deilse, ktibs bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Muamm bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Muamm bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Tarih Dflrme bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, ktibs bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Tarih Dflrme bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Telm bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Sihr-i Hell bafllkl
Sra Sizde 3
Muamm, remiz ve m yoluyla; yani, dorudan deil
dolayl olarak iflaret ile bir isme dellet eden szdr.
Lgaz ise, insan ismi dflnda, bir fleyin zelliklerinin sralanarak bunun ne olduunun sorulduu bir tr bilmecedir. Muamm ile lgaz arasndaki bafllca farklar
flunlardr: a) Muammda sadece esml-hsn (=Allahn isimleri) ve insan ismi gizlenir. Lgaza ise bunlarn dflnda her fley konu olabilir; b) slplar farkldr. Muammda soru olmaz. Lgaz ise nedir ol kim ?...
gibi ifadelerle bafllar. Dier bir ifade ile muamm flkne, hikem, tasvir ve benzeri nitelikte fliirler ile yazlr,
bu tarzda yazlmfl fliirler iine gizlenir. Eer gizlenen
isim muammnn baflna yazlmamflsa ou zaman orada bir muamm olduunu fark etmek mmkn deildir. Ama lgazn bir bilmece olduu aktr; c) Muammlara gre lgazlarn yazldklar metinler daha uzundur; d) Muammy zmek lgaza gre ok daha zordur. nk muammy zme yukarda iflaret edildii
gibi derin bir dikkat, keskin bir zeknn yan sra dil
ile ilgili bilgi, genifl ve derin bir kltr birikimi gerektirir. Lgazlarn zm ise ou zaman pratik zekya
baldr.
Sra Sizde 4
Sra Sizde 1
Nazre bir flairin baflka bir flairin fliirini rnek olarak
onunla ayn vezin ve kafiyede yazd fliire denir.
Nazireye cevap da denir.
Sra Sizde 2
ktibs, bir terim olarak manzum ya da mensur metinde bir ayetin ya da hadisin tamamn ya da bir ksmn
alnt yoluyla kullanmak fleklinde tanmlanabilir. Tazmn ise bir flairin dier bir flairin fliirinden bir blm
kendi fliirine almasdr. Tazmn ile iktibsn benzer
yn her ikisinin de alnt olmas; bu iki terimin ifade
ettikleri kavramlar arasndaki fark, alntnn iktibsta
ayet ve hadis, tazmnde ise fliir olmasdr.
Kaynak
Sara, M. A. Y. (2010). Klsik Edebiyat Bilgisi: Belgat. stanbul: Gkkubbe Yaynlar.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
58
Kendimizi Snayalm
1. Hangisi tezatla ilgili bir terim deildir?
a. Mutbakat
b. Tefrk
c. Tbk
d. Tatbk
e. Mtezd
2. Viz karsa krsye her cuma gam degl
Amm bolay ki lutf ide bayrama kmaya
Bak
Yukardaki beyitte iki kez kullanlmfl olan kmak fiili, ikinci kullanlflnda hem ilk kullanld anlamn
hem de gerek anlamnn dflnda kullanlmfltr. Beyitteki ifade biimi afladakilerden hangisidir?
a. Tevriye
b. hm
c. stihdm
d. Mflkele
e. Tezt
3. Serkefl tnd idi geri tevsen-i erh-i felek
Emrne rm oldu bu kim iinde mihri var
Srur
Beytinde biri gnefl, dieri de sevgi olmak zere iki
anlam olan mihr szcnn her iki anlamndan da
yararlanlarak yaplmfl ve yakn ve uzak iki anlam
olan bir szn zihne hemen gelen yakn anlamn
deil, uzak anlamn kastetmek olarak tanmlanan
bir edeb sanat vardr. Beyitteki edeb sanat afladakilerden hangisidir?
a. Tevriye
b. hm- tezd
c. stihdm
d. Mflkele
e. Tensb
4. Hasretinden iekler boynunu bkt. cmlesinde
afladaki anlam sanatlarndan hangisi vardr?
a. Hsn-i tall
b. ntk
c. Mblaa
d. Techl-i rif
e. Kinye
5. Afladakilerden hangisi ayn zamanda bir tr temsil teflbihtir?
a. Tevriye
b. Tecrd
c. Mezheb-i kelm
d. Leff neflr
e. Techl-i rif
6. Afladakilerden hangisi sylenilen szden bir

nkteye dayal olarak vazgeip onun yerine baflka
bir sz syleme olarak tanmlanan ifade zelliidir?
a. Tekrar
b. Rc
c. Tefrk
d. Tevch
e. ltifat
7. fiimdi sobadaki odunlarn alevleri yavafl yavafl snyor; bu kfleyi karanlklarn kucanda yapayalnz
brakmak iin srekli ekiliyor, ekiliyordu. cmlesindeki edeb sanat afladakilerden hangisidir?
a. Tefrk
b. Mflkele
c. Tevriye
d. stifhm
e. Hsn-i tall
8. rz u ruhsr u zlfn ey letfet glfleni
Biri gl biri karanfl biri snbldr bana
Necat
Yukardaki beyitte birden fazla unsuru zikrettikten sonra
bunlara ait zellikleri, her birinin kime ait olduunu
belirterek sylemek olarak tanmlanan bir ifade zellii
vardr. Beyitteki ifade zellii afladakilerden hangisidir?
a. Leff neflr
b. Cem
c. Tefrk
d. Taksm
e. Mflkele
9. Bir lebi gonca yzi glzr dirsen iflte sen
Hr- gamda andelb-i zr dirsen iflte ben
Bak
Beytinde gonca, glzr (=gl bahesi), hr (=diken) ve
andelb (=blbl) aralarnda anlam iliflkisi bulunan szcklerdir. Beyitteki edeb sanat afladakilerden hangisidir?
a. Leff neflr
b. hm- tensb
c. Tensb
d. Cem
e. Taksm
10. stitrd hangi anlam sanatyla ilgili terimdir?
a. dmc
b. Tevcih
c. Taksim
d. Mukabele
e. Mblaa
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
2. nite - Anlam Sanatlar
59

1. b
2. d
3. a
4. a
5. c
6. b
7. e
8. d
9. c
10.a
Yantnz doru deilse, Tezd bafllkl blm yeniden okuyunuz.

Yantnz doru deilse, Mflkele bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Tevriye bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Hsn-i Tall bafllkl
Yantnz doru deilse, Mezheb-i Kelm bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Rc bafllkl blm
yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, Hsn-i Tall bafllkl
Yantnz doru deilse, Cem-Tefrk-Taksm
Yantnz doru deilse, Tensb bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Yantnz doru deilse, dmc bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Sra Sizde 2
Tevriye, fliir ve nesirde yakn ve uzak iki anlam olan
bir szn zihne hemen gelen yakn anlamn deil, uzak
anlamn kastetmektir. Bu ifade zelliini iki anlam
olan bir szcn kastedilen anlamn yakn anlam ile
gizlemek fleklinde tanmlamak da mmkndr. Tevriye, szcn uzak ya da yakn anlamyla ilgili hibir
ipucu verilmeden de, bu anlamlarla ilgili baz ipular
verilerek de yaplmfl olabilir.
Sra Sizde 3
Mblaa, bir niteliin, fiilin veya durumun gerekleflmesi zor hatta imknsz dereceye kartlarak, abartlarak ifade edilmesidir. Mblaann tebl, irk
ve gulvv olmak zere derecesi vardr: Tebl,
mbalaayla var olduu iddia edilen durumun akln
kabul edecei bir derecede ya da gemiflte grlmfl
olmas; irk, mbalaayla var olduu iddia edilen
durumun gerekleflmesi aklen mmkn olmakla birlikte hi grlmemifl olmas; gulvv ise mbalaayla
var olduu iddia edilen durumun gemiflte gerekleflmemifl olmas, gelecekte de gerekleflmesinin aklen
mmkn olmamasdr.

Sra Sizde 1
Leff neflr, bir ibarede iki ya da daha fazla kelime ya
da hkm zikredildikten sonra bunlarla aralarnda iliflki olan kelime veya hkmlerin sralanmasdr. Bu
ifade zellii bir ibarede nce birtakm unsurlar sylemek, sonra da bunlarn her biriyle ilgili baflka unsurlar sralamak fleklinde de tanmlanabilir. Taksm ise
bir ibarede birden fazla unsuru andktan sonra bunlara ait zellikleri, her birinin hangisine ait olduunu
belirterek sylemektir. Bu tanmlara gre leff neflr
ile taksm arasndaki fark fludur: Leff neflrde birbiriyle ilgili szckler arasndaki iliflki belirtilmez, bunun tespiti okuyucu ya da dinleyiciye braklr. Taksmde ise bu szckler arasndaki iliflki ya aka ya
da iflaret yoluyla belirtilir.
Kaynak
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
32
Kendimizi Snayalm
1. Maksad sradan insanlarn gnlk hayatta kullandklar ifadelere gre daha ksa ifade etmeye ya da onu
ifade iin yeterli en az szle sylemeye ne ad verilir?
a. msvt
b. itnb
c. cz
d. tatvl
e. haflv
2. Hangisi itnbn trlerinden biri deildir?
a. tatvl
b. tekrr
c. cmle-i muterize
d. hazf
e. tezyl
6. Bir sz temel (=gerek, hakiki) anlamnn da kastedilmifl olmas mmkn olmakla birlikte temel anlam
dflnda kullanmak olarak tanmlanan anlatm biimi
a. mecz
b. mecz- mrsel
c. teflbh-i mekked
d. istire
e. kinye
7. Artk demir almak gn gelmiflse zamandan
Mechle giden bir gemi kalkar bu limandan
dizelerinde zaman szcnn gerek anlamnda anlafllmasna engel olan sz (=karne-i mnia) afladakilerden hangisidir?
a. liman
b. gemi
c. mechl
d. demir almak
e. artk
3. Hangisi meczla ilgili bir terim deildir?

a. istire
b. karne-i mnia
c. mstern leh
d. cmi
e. mutabakat
4. Salnd baheye girdi
iekler selma durdu
Mor menekfle boyun edi
Gl kzard hicabndan
drtlnde afladaki anlatm biimlerinden hangisi
vardr?
a. kapal istiare
b. ak istiare
c. kinaye
d. teflbh
e. mecz- mrsel
5. Ankara kollarn amfl onu bekliyordu. cmlesinde afladaki anlatm biimlerinden hangisi vardr?
a. teflbih
b. kinye
c. ak istiare
d. mecz- mrsel
e. kapal istiare
8. Arslanaz, devetaban, kuzukula, hanmeli

gibi bitki ve iek adlarn meydana getiren anlatm yolu afladakilerden hangisi olabilir?
a. kapal istiare
b. kinaye
c. ak istire
d. teflhs
e. teflbh-i bel
9. Kitab yalayp yuttu. cmlesindeki anlatm biimi
a. istire-i asliyye
b. istire-i tebeiyye
c. mecz- mrsel
d. kinye
e. teflbh-i mekked
10. Bir aslan miyav dedi
Minik fare kkredi
Fareden korktu kedi
Kedi prr uuverdi
msralaryla ilgili olarak afladaki yarglardan hangisi
yanlfltr?
a. Kedi fareye benzetilmifltir.
b. Aslan kediye benzetilmifltir.
c. Fare aslana benzetilmifltir.
d. Kedi kufla benzetilmifltir.
e. Kapal istiare vardr.
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
1. nite - Eski Trk Edebiyatnda fade fiekilleri ve Anlam Sanatlarna Girifl
33

1. c
2. d
3. e
4. a
5. d
6. e
7. d
8. c
9. b
10. a
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, cz

Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, tnb
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Mecz bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, stire bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Kinye bafllkl blm yeniden okuyunuz.
Bu soruya verdiiniz yant doru deilse, Teflbih ve stire bafllkl blmleri yeniden
okuyunuz.

Sra Sizde 1
cz maksad sradan insanlarn gnlk hayatta kullandklar ifadelere gre daha ksa ifade etmek ya da
bir maksad onu ifadeye yeterli en az szle sylemektir. cz- hazif ve cz- ksar denen iki tr vardr.
cz- hazif szden kelime ya da cmle karma yoluyla yaplan cza denir. cz- ksar da szde herhangi bir eksiltme yoluna gitmeden az ve z sz syleyerek yaplan cza denir. tnb ise czn zdddr.
Maksad sradan insanlarn gnlk hayatta kullandklar ifadelere gre daha uzun ifade etmeye denir. Msvt ise dflncesini dzgn ve gzel ifade edebilen
birinin muhatabn durumunu gzeterek sradan insanlarn gnlk hayatta kullandklar szlerle maksadn ifade etmesidir. cz yahut itnb olduu belirlenemeyen szler genellikle msvt olarak deerlendirilir.
Sra Sizde 2
Mutabakat bir nesneyi veya bir kavram ifade etmek
zere kullanlan lafzn o nesnenin btnn iflaret etmesine denir. Tazammun ise bir lafzn gsterdii nesnenin unsurlarndan, zelliklerinden yalnzca bir ksmna iflaret etmesidir. Bir lafzn, o lafzn mutabakat yoluyla gsterdii nesne veya anlama deil de zihnin o nesne
ile ilgili veya ilgili olduunu varsayd bir baflka nesne
veya anlam gstermesine iltizm denir. Sz ve anlam
arasndaki mutabakat iliflkisi hakkat, tazammun iliflkisi
mecz, iltizm iliflkisi ise kinye adn alr.
Sra Sizde 3
Mecz, bir kelimenin temel anlam dflnda iliflkili olduu
baflka bir anlam yerine kullanlmasdr. Bir fiili asl failinden, aralarndaki iliflki sebebiyle bir baflka faile mal etmeye akl mecaz; bir kelimenin bir ilgi sebebiyle lgat anlamnn dflnda kullanlmasna ise lgav mecz ad verilir. Bu ilgi bir benzerlikse bu mecaz istire; benzerlik
dflnda bir fleyse mecz- mrsel adn alr. Mecz-
mrselde gerek anlamla kastedilen anlam arasnda birok ilgi olmakla birlikte bu ilgilerden en yaygn olanlar,
para-btn (=cziyyet-klliyet), i-dfl (=mahal), sebepsonu, genel-zel (=umum-husus) ilgisidir.
Sra Sizde 4
stire, bir kelimeye aralarndaki benzerlik sebebiyle,
temel anlamnn dflnda yeni bir anlam vermektir. Meczn bir trdr. Teflbhin iki temel unsurundan mflebbeh ve mflebbehn bihten birinin sylenerek,
sylenmeyen unsurun kastedilmesidir. Dier bir ifadeyle istire, ksaltlmfl bir teflbhtir. nsan dflndaki canl
ve cansz varlklara insana zg zellikler ile duygu
vermeye teflhs, konuflma zellii olmayan bu varlklar konuflturmaya ise intk denir. Bunlar klasik edebiyatn terimleri deildir. Aslnda bunlar mecazdr. Teflhs
ve intk, ou zaman kapal istire yoluyla yaplr.
Kaynak
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
stadasormular:
Krlankalpyinesevermi?
stadda:Evet!demi.
Adam:Pekii,stadmsizhikrlan
bardaktansuitinizmi?
staddacevapvermi:
Senhibardakkrlddiyesuimekten
vazgetinmi?
NECPFAZILKISAKREK
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER
KIRMIZI FOTOKOP
ZAFER

Ã - ABT TÃœRK DÄ - LÄ - Ve EDEBÄ - YATI Ã - ALIÅ - MA SORULARI (Kaynak-AÃ - F) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ã - ABT TÃœRK DÄ - LÄ - Ve EDEBÄ - YATI Ã - ALIÅ - MA SORULARI (Kaynak-AÃ - F) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KIRMIZI FOTOKOP

6. Cvidn-nme aadaki air/yazarlardan hangisine aitttir?

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz yanl ise XIV. Yzylda Trk Dnyasnda

Sra Sizde Yant Anahtar

6. Ahmed ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz yanl ise eyyd Hamzann Edeb Kiilii

Sra Sizde Yant Anahtar

t eklemelerle mesneviyi telif hle getirmitir. Ahmed,

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

4. aatay edebiyat ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

3. nite - XV. Yzyl Dou Trk Edebiyat: aatay Dili ve Edebiyat

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

8. Ahmednin bilinen tek eserinin ad nedir?

9. Aadaki mesnevilerden hangisi Ali ir Nevnin hamsesinde yer almaz?

Yantnz yanl ise aatay Ad ve aatay Hanl

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

6. mer b. Mezdin derleyip II. Murada sunduu eser aadakilerden hangisidir?

7. Aadakilerden hangisi ilk Osmanl tarihileri arasnda

3. Osmanlda airleri toplayan ilk ehzade/padiah aadakilerden hangisidir?

8. Ahmed-i D ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

4. Osmanlda iir yazan ilk padiah aadakilerden hangisidir?

9. Aadakilerden hangisi Sleyman elebinin Mevlidini

4. nite - XV. Yzyl Bat Trk Edebiyat

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz yanl ise Giri ksmn yeniden gzden

Sra Sizde Yant Anahtar

siye yazmlardr. Dnemin airlerinden olan Mehmed de

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

6. Cemlnin Hm ve Hmynun dier ad aadakilerden hangisidir?

2. Osmanlda divan olan ilk padiah aadakilerden

7. Aadaki divan airlerinden hangisi esnaf arasndan

3. Aadaki airlerinden hangisi Cem airleri iinde yer

8. Karamanl Ayn ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

4. Ahmed Paann gnl murabba aadaki airlerden

9. Fuzl, Nectnin aadaki kasidelerinden hangisine

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz yanl ise Fatih ve II. Bayezid Dneminde

Sra Sizde Yant Anahtar

srdrmtr. Devrin eserlerinde, sade ve konuma diline yer

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

6. Trk edebiyatnda mevcut bilgilere gre ilk nazire yazan

2. Nazire yazan bir air iin aadaki ifadelerden hangisi

7. Aadakilerden hangisi Yunus Emrenin nazire yazd

8. Aadakilerden hangisi Ahmednin en ok tenkit ettii

4. Aadakilerden hangisi Fars edebiyatnda nazireye verilen isimlerden biridir?

9. Melh bendlerinde Vay gnl vy bu gnl vy gnl ey

10. Aadakilerden hangisi XV. Yzylda yazlm bir nazire mecmuasdr?

6. nite - Trk iirinde Nazire

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Sra Sizde Yant Anahtar

Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gzden geiriniz.

XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat

Apard glmi bir o amer yz cn-fez dil-ber

3. Yukardaki beytin kafiyesi aadakilerden hangisidir?

6. Gzlerden srh-b aktmak ifadesinde aadaki edeb

7. Yukardaki manzumenin nazm ekli aadakilerden

10. Yukardaki beyitte K4#&9:)%#TU2F#ibaresinde bulunan

7. nite - XIV. Yzyl Trk Edebiyat: Metinler

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar