DİVAN EDEBİYATI NAZIM SANATÇILARI- ŞEYYAD HAMZA: (13.

YÜZYIL)
*Mutasavvıf şair
13. YÜZYIL: *Akşehir ve Sivrihisar
HOCA DEHHANİ: (13. YÜZYIL) *Gezgin şair
*Horasan Türklerinden *Hem hece hem aruz
*İlk divan şairidir. *Şiirlerinde Türk şiirinin kuruluşundan çizgiler vardır.
*Divan edebiyatının kurucusu kabul edilir. *Naatları önemlidir.
*İlk kez din dışı konuları işleyen şairimizdir. *Dörtlük, mesnevi, kaside, gazel
*Şiirlerinin en önemli teması aşktır. >>>ESERLERİ:
*Gazel ve kasideleri vardır. Yusuf u Züleyha (Destân-ı Yûsuf), Dâsitân-ı Sultân
*Divanı yoktur. Mahmûd, Ahvâl-i Kıyâmet, Mi‘racnâme, Vefât-ı
*Sade dil Hazret-i Muhammed (aleyhi’s-selâm)
*Tasavvufa yer vermemiş
>>>ESERLERİ: 14. YÜZYIL:
Selçuklu Şehnamesi (mesnevi)
GÜLŞEHRİ: (14. YÜZYIL)
MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ: (13. YÜZYIL) *Mutasavvıf şair
*Mutasavvıf *Kırşehir
*Horasan / Konya *Mahlas” kullanan ilk divan şairlerinden
*Mevlana=Efendimiz / Rumi=Anadolulu *Sade Türkçe
*Arapça, Farsça ve Rumca biliyordu. *Eserinde hayvan hikâyelerine yer veren ilk şairimizdir.
*Mevlâna ölüm gününe, Şeb-i Arûs (düğün günü) der. *Tabiatı algılama ve tasvir gücü büyüktür.
*Şems-i Tebrizî ile karşılaşmış; Şems'in ölümünden *Çekici bir anlatımı vardır.
sonra uzun yıllar inzivaya çekilmiştir. *Türk fabl edebiyatının Anadolu’daki ilk şair ve yazarı
*Halk zevkine uygun hikâyeler yardımıyla tasavvufu *Anadolu’da Türkçecilik cereyanını başlatan ilk şair
anlatmış. *Sorulu cevaplı ifadeler, üslubunun temelini oluşturur.
*Bütün insanlığa seslenmiş *Türk edebiyatı Anadolu’da başladığı zaman eser veren üç
*Birkaç Türkçe beyit dışında, şiirlerini Farsça büyük şairden biridir.
yazmış.
*İnsan sevgisi, ilahî aşk (Yunus Emre/Risâletü’n-nushiye, Gülşehri/Mantıku’t-tayr,
*Şiiri, musiki ve sema sanatıyla birleştirmiştir. Âşık Paşa/Garibnâme)
*Sadece aruz
*Sevginin, barışın, kardeşliğin, hoşgörünün sembolüdür. >>>ESERLERİ:
*Oğlu Sultan Veled, Mevleviliği kurmuştur. -Mantıku’t-Tayr (Kuş Dili) (Çeviri Mesnevi) (Tasavvufi,
>>>ESERLERİ: Alegorik)
Mesnevi,Divan-ı Kebîr, Mektubat, Fihi Mafih, Mecalis- Feleknâme, Aruz Risalesi, Kudûrî Tercümesi, Kerâmât-ı
i Seb’a Ahi Evran
-----------------------------------------
SULTAN VELED: (13. YÜZYIL)
*Mevlana’nın oğlu, Mevleviliğin kurucusudur. ÂŞIK PAŞA: (14. YÜZYIL)
*Daha çok, öğretici tasavvufi şiirler yazmıştır. *Mutasavvıf şair
*Mevlana gibi coşkun, lirik ve derinliği olan bir şair *Horasan/Kırşehir
değildir. *Eserlerinde tasavvufun etkisi büyüktür.
*Şiirlerini genelde Farsça ile yazmıştır. *Dini, tasavvufi öğütler
*Aruz ölçüsüyle Türkçe şiirler de yazmış. *Hem hece hem aruz
*Gerçek manada Türkçe gazel yazan ilk şairdir. *Tüm eserlerini Türkçe yazmıştır.
>>>ESERLERİ: *Türkçenin Anadolu'da bir edebiyat dili olarak
Dîvân, İbtidânâme, Rebâbnâme, İntihânâme, yerleşmesinde büyük emeği geçmiştir.
Ma’arif (mensur eser) *Divan ve halk şiirine örnek olacak ürünler
----------------------------------------- *Sade dil
*Didaktik
AHMET FAKİH: (13. YÜZYIL) >>>ESERLERİ:
*Horasan / KonyA -Garîbnâme (didaktik nitelikte dini-tasavvufi bir
*Mevlana’nın babasından fıkıh dersleri almış mesnevi)
*Mevlânâ onu gördüğü zaman "ilmin denizi" geliyor dermiş. Fakrnâme, Vasf-ı Hal, Hikâye, Kimya Risalesi, Risâle
>>>ESERLERİ: fî beyâni’s-semâ
-----------------------------------------
-Çarhnâme (Didaktik kaside) AHMEDÎ: (14. YÜZYIL)
-Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe *Kütahya
*Bilimle ve sanatla ilgilenmiş
*Türkçeyi ustalıkla kullanmış
*14. yüzyılda divan şiirinin asıl kurucusu ve üstadı *Sade dil
sayılır. *Aruza hâkim
*Mesnevi ustası >>>ESERLERİ:
*“Divan” sahibi ilk Anadolulu şairdir. Süheyl ü Nevbahar, Ferhengname-i Sadi (Bostan’ın ilk
*14. asırda en çok eser veren şairlerdendir. manzum çevirisi)
*Gazel, kaside, mesnevi -----------------------------------------
*Daha çok aşk, tabiat, şarap konuları 15. YÜZYIL:
*Nazım tekniğine hâkim AHMED-İ DAİ: (15. YÜZYIL)
*Sonraki şairlere örnek olmuştur. *Şair, bilgin, kadı
>>>ESERLERİ: >>>ESERLERİ:
-Divan -Türkçe Divan, Farsça Divan
-İskendername (10 bin beyitlik mesnevi) -Çengnâme (mesnevi) (tasavvufi ve alegorik) (Emîr
-Cemşîd ü Hurşîd (Çin hükümdarı Cemşid’in aşkı) Süleyman’a sunmuş)(Çeng=Müzik aleti)
-Tervihü’l-Ervah (Tıpla ilgili) -Ukudü’l-cevâhir (Arapça’dan Farsça’ya manzum sözlük)
-Mirkatü’l-Edeb (Arapça-Farsça manzum sözlük) -Teressül (inşâ/düzyazı örneklerinin en eskilerini ve
---------------------------------------- güzellerini içerir)(mektup türlerinden bahseder)
KADI BURHANETTİN: (14. YÜZYIL) Tezkiretü’l-evliyâ, Vesîletü’l-mülûk fî ehli’s-sülûk,
*Şair, âlim, devlet adamı, hükümdar ----------------------------------------
*Kayseri
*İyi bir eğitim almıştır. ŞEYHİ: (Yusuf Sinan) (15. YÜZYIL)
*Sivas’ta devlet kurup 18 yıl hükümdarlığını yapmıştır. *Şair, hekim, Şeyhü'ş-şuarâ
*Savaşta yenilince idam edilmiştir. *Kütahya
*Tuyuğ nazım şeklini divan edebiyatına kazandırmıştır. *Devlet büyüklerine kasideler sunmuş.
*Hem aruz hem hece *Padişahın (Çelebi Sultan Mehmet) özel
*Gazel, tuyuğ ve rubaileri ile ün kazanmıştır. doktorluğuna alınmıştır.
*Gazelleri içten ve âşıkane *Mesnevileri ile ünlü
*Aşk ve kahramanlık şiirleri, din ve tasavvuf ile ilgili *Divan edebiyatının gelişmesine büyük katkısı olmuş.
şiirler *Tasavvuftan faydalanmış
*Günlük konuşma dili *Söze ve anlama önem vermiş. (hiciv)
*Şiirlerinde mahlas ve isim kullanmamıştır. *Hak ve adalet konularında yergi dolu şiirler yazmıştır.
*Azeri şivesi >>>ESERLERİ:
*Maceracı, dövüşçü, savaşçı ruhu şiirlerine yansımıştır. -Divan
-Harnâme (Hiciv ve Fabl türlerinde ilk) (alegorik)
>>> ESERLERİ: (didaktik)
Divan, Tercîhu't-Tavzîh, İksîrü's-sa'âdât ü esrâri'l- -Hüsrev ü Şirin, Kenz-ül Menafi, Neynâme, Hâbnâme
ibâdât -----------------------------------------
-----------------------------------------
SEYYİD NESİMİ: (14. YÜZYIL) SÜLEYMAN ÇELEBİ: (15. YÜZYIL)
*Mutasavvıf şair *Cami imamı, şair
*Azerî şairidir. *Bursa
*Hurufilik halifesi *Emir Sultan'a bağlanmıştır.
*Dinsizlikle suçlanmış. *Bursa Ulu Cami imamlığını yapmıştır.
*Halep’te öldürülmüştür. *Hz. Muhammed için yazdığı Vesiletü'n Necat
*Şâh-ı Şehid (Mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir.
*Şiirlerinde Hurûfi inancının izleri görülür. *Mevlidi aruz ölçüsüyle ve sade bir Türkçe ile yazmıştır.
*Tasavvufî ve Hurufîliğe ait fikirler, zamanın hâkim
ideolojisine karşı yöneltilmiştir. -----------------------------------------
*Didaktik, lirik
*Sade dil AHMET PAŞA: (15. YÜZYIL)
*İç kafiye ve redifi fazlaca kullanmıştır. *Şair, vezir, müderris, kadı, kazasker
*Aruz veznini Türkçeye uydurmak için gayret etmiştir. *Edirne
*Türk edebiyatında tuyuğ denince akla o gelir. *Fatih Sultan Mehmet’in hocalığını yapmış
*“Sultânü’ş-şuarâ”
>>> ESERLERİ: *Gazel, kaside, murabba
Türkçe Divan, Farsça Divan, Mukaddimetü’l-Hakâyık *Daha çok, din dışı konularda
----------------------------------------- *Nazirecilik ve tarih düşürmede öncüdür.
HOCA MESUD: (14. YÜZYIL) *Aruzu başarılı bir şekilde kullanmıştır.
*Farsça ve Arapçası iyi *Fatih Sultan Mehmet’e yazdığı “güneş, kerem”, Cem
*Firdevsî ve Sadi’den tercümeler yapmış Sultan’a yazdığı “benefşe, ab” redifli kasideleri ünlüdür.
*Döneminde kullanılan deyimleri ve atasözlerini nazma >>>ESERLERİ:
geçirmiştir. Divan
----------------------------------------- *Kasidelerinde fikir ve söz oyunlarına çok başvurur.
*Kelime tekrarlarından ve zengin ses unsurlarından ustalıkla
NECATÎ BEY: (15. YÜZYIL) yararlanmıştır.
*Arapça, Farsça ve Türkçe Divanı olan tek şairdir.
*Şair, hattat, divan kâtibi
*Divan ve Halk şairlerini etkilemiştir.
*Özel bir eğitim görmemiş, kendi kendini yetiştirmiştir. *Su Kasidesi (naat) önemlidir.
*Daha çok kaside, mersiye ve gazelleri ile tanınmış. >>>ESERLERİ:
*Dil ve teknikte usta Türkçe divan, Arapça divan, Farsça divan
*Sade bir dil kullanmış. -Leyla vü Mecnun (mesnevi) (Osmanlı edebiyatının baş eserleri
*Türkçe mazmunlar, deyimler ve arasında)
atasözleri kullanmasıyla dikkat çeker. -Sıhhat-ı Maraz (düzyazı) (tıp bilimiyle ilgili) (tasavvufi,
*Divan şiirine milli bir anlayış getirmiş. alegorik)
-Hadikatü's-Süeda (düzyazı) (saadete ermişlerin bahçesi)
*Nazik, doğal, samimi, derin
(Kerbela’dan bahseder)
*Halk psikolojisine önem vermiş. -Şikâyetname (mektup)
*Yaşadığı hayattan yansımalar ve gözlemler -Beng ü Bade (mesnevi) (tasavvufi, alegorik)
*Açık ve anlaşılır üslup -Sohbetül-Esmar (mesnevi) (alegorik)
*Soru cümleleri, hitapları ve öğütleri üslubunun öne Heft ü Cam (Sakiname), Rind ü Zahid, Enisül-Kalp, Tercüme-i
çıkan özellikleridir. Hadis-i Erbain, Mektuplar
*"döne döne" redifli gazeli meşhurdur. -----------------------------------------
BÂKİ: (Mahmud Abdülbâki) (16. YÜZYIL)
*Divan şiiri Necati ile yükselme devrine girmiş.
*Şair, müderris, kadı, kazasker
*Kendinden sonra gelen şairleri etkilemiş
*İstanbul
*Mahallileşme etkileri görülür *Fakir bir ailenin çocuğu
*Medrese eğitimi almış
>>>ESERLERİ: *Gençliğinde saraçlık yapmış ve Zati ile tanışmış
Divan *Saray çevrelerine girmeyi başarmış.
--------------------------------------------------------- *Kanuni’nin ölümü üzerine "Kanuni Mersiyesi"
MESİHİ (15. YÜZYIL) *Sultânü’ş-şuarâ (Şairler Sultanı)
*Nükteci ve dedikoducu
* Sade dil
*Gazel şairİ
*Lirik şiir
*Hayatın zevk ve eğlencelerine yönelmiş bir şiir ustasıdır.
>>>ESERLERİ: *Tasavvufa yer vermemiştir.
Edirne Şehrengizi (İlk şehrengiz) * “Dünya zevkini”, “yaşamdan zevk almayı” prensip edinmiştir.
----------------------------------- *Mesnevi yazmamıştır.
*Aşk, tabiat, devrinin ihtişamı, İstanbul’dan çizgiler
CEM SULTAN: (15. YÜZYIL) *İstanbul Türkçesini kullanmış
*Şehzade, şair *İnce hayaller, nükte, edebî sanatlar
*Zaman zaman halk söyleyişinden yararlanmış.
*Şiirlerinde, yaşadığı sıkıntıları, oldukça duygulu bir
*Söz sanatlarını başarıyla kullanır.
anlatımla dile getirir.
*Duygudan çok, akla önem vermiştir.
*Şehzâde Cem'in çevresinde, adına "Cem şâirleri" denen *Çağdaşlarına göre daha sade ve anlaşılır bir dil
bir grup şâir bulunmuştur. *Ahenkli, akıcı, zevkli bir dil
>>>ESERLERİ: *Temiz ve ahenkli bir üslûp
-Divan (Türkçe ve Farsça) *Şiirde dil kusurlarını en aza indirmiştir.
-Fal-i Reyhan (48 beyitlik manzum bir çiçek falı) *Mahallileşme
-Hüsrev ü Şirin (mesnevi) *Rind bir şair
*Ömer Hayyam’a benzer, lirizmi Fuzuli’den azdır.
16. YÜZYIL:
FUZÛLÎ: (Mehmet) (16. YÜZYIL) >>>ESERLERİ:
*Bağdat, Kerbelâ, Necef -Divan
*İyi bir eğitim görmüş. -Fezâ'il-i Mekke (nesir)
*Arapça, Farsça ve Türkçeye hâkimdir. -Fezâilü'l Cihâd (nesir)
*İslami ilimler, İran edebiyatı ve tasavvufla ilgilenmiş. -Kanuni Mersiyesi (terkibi bent biçiminde)
*Hayatı sıkıntılar içinde geçmiş. -Hadîs-i Erbain Tercümesi
*Divan şiirinin bütün kurallarını, söz sanatlarını büyük -----------------------------------------
ustalıkla ortaya koymuştur. BAĞDATLI RUHİ: (16. YÜZYIL)
*Edebiyatımızda en büyük lirik şair *Şair, asker
*Fuzûlî’ye göre şiir, insanı yücelten ilâhî bir hediyedir. *Mevlevi
*Tasavvuf, aşk (ilahi aşk) *Çok seyahat etmiş
*Onun hayat anlayışı acı çekmekle özdeştir. *Halk için ahlak ve hiciv şiirleri yazmıştır.
*Aşk ve ıstırap şairidir. *Eleştirel tarz ve yalın üslup
*Şiirlerini Azeri Türkçesiyle yazmış. *Eserlerinde toplumsal sorunları ön plana çıkarmıştır.
*Dönemine göre dili sadedir. *Tasavvufu bir heyecan ve duygu olarak ele almıştır.
*En çok gazel türünde şiirler yazmış. *Sade bir dil, sanat endişesinden uzak bir söyleyiş
*Gazel şairi olarak bilinir. *Nazım tekniği bakımından zayıftır.
*Gazellerinde derinlik, samimiyet, hissilik ve lirizm *En çok gazel yazan divan şairlerindendir.
*Karamsar bir yapıda *Gazellerinde lirik söyleyiş ve rintçe bir eda vardır.
*Ziya Paşa ve Muallim Naci Terkib-i Bend’ine nazire yazmıştır.
>>>ESERLERİ: *Gazelde üstat
-Divan *Gazelleri, zarif, şuh ve âşıkanedir.
-Terkib-i Bent (sosyal hiciv)---------------------------------------- *Dili temiz, hayalleri incedir, lirizmde derindir.
ZATİ: (İvaz Çelebi) (16. YÜZYIL) *His ve hayal âlemi zengin
*Şair, ayakkabıcı *Söz oyunlarına, şekil sanatlarına önem vermemiş.
*Balıkesir/İstanbul *Daha çok beşeri aşk
*Bayezid Cami'nin avlusunda dükkânı varmış. *Sade dil, İstanbul Türkçesi
*Bâkî, Hayatî ve Yahya Bey gibi şairlere hocalık yapmış *Baki ile Nedim arasında köprü
*Çok şiir yazmış (gazel ve kasideler) *Dini, tarihi, tasavvufi
*Para karşılığı şiir yazdığı söylenir. konularda risale ve tercümeleri bulunmaktadır.
*Gördüğü, yaşadığı, içinde yetiştiği sosyal ortamı da şiirlerine
aksettirmiş. >>>ESERLERİ:
*Edebî sanatlar, muamma benzeri harf ve kelime oyunlarıyla -Divan
şiirlerini renklendirmeye çalışmıştır. Nigâristân Tercümesi, Fetâvâ-yı Yahyâ Efendi, Sâkînâme
>>>ESERLERİ:
Divan, Edirne Şehrengizi, Şem ü Pervâne, Letâif, Ahmed ü -----------------------------------------
Mahmûd, Ferruhnâme, Siyer-i Nebî, Fâl-ı Kur’ân AZMİZADE HALETİ: (16. YÜZYIL)
----------------------------------------- *Şair, müderris, kadı, kazasker
*İstanbul
TAŞLICALI YAHYA: (Dukaginzâde Yahyâ) (16. YÜZYIL) *İyi bir eğitim
*Şair, yeniçeri *Alimliği ile de ün kazanmış
*Arnavut *Rubai türünde en büyük üstat kabul edilmiş.
*Devşirme olarak İstanbul'a getirilmiş. *Rubai, kaside, gazel
*Türkçe sözcükleri aruz ölçüsüne uydurmuş *İslâm hukukuna dair eserleri, mensur yazıları ve mektupları
*İstanbul Türkçesi’nin başarılı örneklerini vermiş. vardır.
*Mahallileşme *Didaktik
*Mesnevi’nin en önemli şairlerindendir. *Tasavvufu rubailer ile ifade etmiştir.
*Hamse sahibi *Aşk; hayattan ve değerinin bilinmediğinden şikâyet
*Yerli renkler; özentisiz, sade dil ve yalın anlatıM
*Temiz ve akıcı bir üslup *Ölümünden sonra evindeki kütüphanede bilfiil okunup
*Gazel ve mesnevi sahasının güçlü temsilcilerinden kenarlarına not konulmuş açıklamalar yapılmış üç-dört bin eser
*Gözü pek ve korkusuz bir kişiliğe sahip bulunmuştur.
>>>ESERLERİ:
>>>ESERLERİ: -Divan
Divan, Şehzade Mustafa Mersiyesi (hicviye), Gencîne-i Sâkînâme, Münşeât, Menâr Şerhi Hâşiyesi, Dürer ve Gürer
Râz (didaktik), Şâh u Gedâ, Yusuf u Züleyha, Şehrengîz-i Hâşiyesi, Muğn-il-Lebîb Şerhi, Enîs-ül-Ârifîn fî Tercümet-i
Edirne, Şehrengîz-i İstanbul, Kitâb-ı Usûl (Usulname), Gülşen-i Ahlâk-i-Muhsinî, Hidâye ve Miftâh şerhlerine Ta’likât
Envâr
----------------------------------------- 17. YÜZYIL:
HAYALÎ BEY: (16. YÜZYIL) NEF’Î: (17. YÜZYIL)
*Şair, sancakbeyi *Şair, kâtip
*Vardar/Yenice *Erzurum/ İstanbul
*Kanuni Sultan Süleyman'ın nedimleri arasına girmiş. *Hicivlerinden dolayı öldürülmüş.
*Seferlerde orduya eşlik etmiş. *Kaside üstadı
*Melik-üş-şuarâ (Şairlerin Sultanı) *Manası derin, hayalleri ince, sanatlı bir anlatım taşıyan gazeller
*Diyâr-ı Rûm'un Sultân-ı Şuarâsı (Rûm Topraklarının *Övgü ve yergilerinde (hicivde) sınır tanımaz
Şairlerinin Sultanı) *Dili ağır fakat akıcı, sağlam üslup
*Sade yaşamış, mala ve şöhrete önem vermemiş. *Şiir diline yeni bir ahenk ve musiki kazandırmış.
*Rind eda ve dünyaya kalenderce bakışı *Söz oyunlarına çok fazla ilgi göstermemiş.
*Zengin bir hayal gücü, ince ve duyarlı bir üslup *Tasvirleri oldukça canlıdır.
*Heyecan ve hisse değer vermiş. *Anlamda açıklığa önem verir.
*Sade bir dil *Tasavvufa meyletmemiştir.
*Mahalli çizgiler, deyimler ve samimi bir söyleyiş *Ünlü "Bahariyye"sini ise Bakî’ye nazire olarak yazdığı söylenir.
*Kaside, gazelleri ön planda *Sebk-i Hindi akımı
>>>ESERLERİ:
Hayalî Bey Divanı >>>ESERLERİ:
----------------------------------------- -Farsça Divan
GÜVAHİ: (16. YÜZYIL) -Türkçe Divan
*Şair, asker -Siham-ı Kaza (hiciv) (Kaza Okları)
*Eserlerinde öğüt vermiştir ve atasözlerinden yararlanmıştır. -Tuhfetü’l Uşşak (kaside)(Âşıkların Armağanı)
-----------------------------------------
>>>ESERLERİ:
Pendname (Kenz-ül-Bedayi), Gurbetnâme, İbretnâme NABİ: (17. YÜZYIL)
----------------------------------------- *Şair, kâtip, kethüda
*Urfa/İstanbul
ŞEYHÜLİSLAM YAHYA / ZEKERİYAZADE YAHYA EFENDİ *Şeyh-üş-şuara (Şairlerin Şeyhi)
(16. YÜZYIL) *Duygu ve hayal yerine düşünceye önem vermiştir.
*Şair, şeyhülislam, müderris, kadı, kazaskerlik *Didaktik
*İstanbul *Hikemi şiirin kurucusudur.
*Şiir ile düşünceyi birleştiren şair *Gazel ve kasidede de başarılı
*Hikmetli sözlere ve atasözlerine yer vermiştir. *Mesnevilerinde yeni konuları ele almıştır.
*Edebiyatımıza “düşünce şiiri” çığırı açmıştır. *Mahalli hayata dair sahneler, halkın yaşayışı, töreleri,
*Gazel İstanbul’un değişik manzaraları
*Öğüt *Bazı gerçek olaylara da yer vermiş.
*Sanat unsurlarından da uzak durmamıştır. *Dili oldukça ağır ve külfetli
*Rahat ve kolay bir söyleyiş *İran mesnevi geleneğinden kurtulmayı denemiştir.
*Toplumdaki düzensizlikleri, kişiyi kötülüklere götüren >>>ESERLERİ:
yönleri göstermeye çalışmıştır. -Divan
*Şiirde dili dönemine göre bir hayli sadedir. -Hamse (Âlemnümâ/Sâkinâme, Nefhatü’l-Ezhâr, Sohbetü’l-
*Nesirlerinde hayli ağır bir Ebkâr, Hefthân, Hilyetü’l-Efkâr)
dil kullanmıştır. Hezliyyât, Münşeât, El-Kavl-ül-Hasen fi Cevab-il Kavl li-Men,
*Günün olaylarını, çağının haksızlıklarını, Hadaik-ül-Hakayık fi Tekmilet-iş Şakayık, Siyer-i Veysî Zeyli
huzursuzluklarını edebiyat ve sanattan taviz vermeden -----------------------------------------
işlemiştir. 18. YÜZYIL:
NEDİM: (18. YÜZYIL)
>>>ESERLERİ: *Şair, müderris
Manzum Eserleri: *İstanbul
-Türkçe Divân *Lale Devri şairi
-Farsça Dîvânçe * ‘Şarkı’ şairi
-Hayriyye (didaktik mesnevi) (oğlu için yazdığı öğütler kitabı) *Arapça ve Farsça'yı şiir yazacak kadar öğrenmiş.
(hikemi tarz) (sosyal hiciv) *Yeni ve yerli bir edebiyat çığırı açmış.
-Hayrâbâd *Padişahın sevgisini kazanmış; Sadabad eğlencelerinde, çeşitli
Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn, Surnâme ziyafet ve törenlerde yer almıştır.
*Düşüncesi, yaşamak ve sevmek üzerine kuruluydu.
Mensur Eserleri: *Divan şiirine renk ve canlılık getirmiş.
-Tuhfet ül-Harameyn (mensur gezi kitabı) *Divan şiirinin soyut dünyasından çıkıp; dış dünyayı ve duyguları,
Fetih-nâme-i Kamaniçe, , Zeyl-i Siyer-i Veysî, Münşeat gerçek yönleriyle vermeye çalışmış.
----------------------------------------- *Dış dünyada gördüklerini resimleştirmiş.
NAİLİ / NAİLİ KADİM (Mustafa) (17. YÜZYIL *Dili yalın, ahenkli ve akıcıdır.
*İstanbul *Halk deyimlerini ve söyleyişlerini şiirlerinde kullanmıştır.
*Devlet büyüklerine kasideler yazmış; ama *Yeni mazmunlar oluşturmuştur.
asıl gazelleriyle tanınmış. *İstanbul Türkçesi onunla büyük ölçüde şiir dili hâline gelmiştir.
*Anlam derinliğine önem vermiştir. *Kasidelerinde dili ağır
*Istırap geniş yer tutar. *Kasideden çok, gazel ve şarkı türünde başarılı olmuştur.
*Hayallere geniş yer verir. *Mesnevisi yoktur.
*Genellikle süslü ve ağdalı dil *Tasavvufla ilişkisi yoktur.
*Sebk-i Hindi akımının temsilcilerindendir. *Maddi ve beşeri aşkı dile getirmiştir.
*Yeni mazmunlar bulmuştur. *Lale Devri ve eğlencelerini başarılı bir şekilde anlatmıştır.
*Tasavvufu bir amaç değil, bir araç olarak görür. *Hüzün ve kedere yer vermemiştir.
*Divan edebiyatında şarkı nazım şeklini kullanan ilk sanatçı *Mahallileşme akımının (Yerlileşme) önemli temsilcilerindendir.
*Mübalağa *Hece vezniyle şiir yazan ilk Divan şairinin Nedim olduğu
söylenir.
>>>ESERLERİ: >>>ESERLERİ:
-Divan -Nedim Divanı
----------------------------------------- -Sahaifü'l-Ahbar (tercüme nesir)
NEŞATİ: (17. YÜZYIL) -Aynî Tarihi (tercüme nesir)
*Şair, Mevlevi şeyhi
*Edirne ŞEYH GALİP: (18. YÜZYIL)
*Gazel ustası *Divan edebiyatının son büyük şairi, Mevlevi şeyhi
*Sebk-i Hindî tarzının öncülerinden. *İstanbul
*Şiirlerinde mutasavvıf ruhu görülmez. *Tasavvuftan faydalanmış
*Şiirleri içten ve duygulu, âşıkane tarzda yazılmıştır. *Mevleviliğe ve Melamiliğe bağlı şiirler
*Sade dil, zarif üslup, titiz bir sanatçı tavrıyla *Sebk-i Hindi akımının etkisinde kalmış.
başarılı gazeller yazmıştır. *Kendine özgü bir şiir havası oluşturmuştur.
*Pek çok şaire nazireler yazmıştır. *Şiirlerinde musiki önemlidir.
>>>ESERLERİ: *Fuzuli gibi derin-duygulu; Nedim gibi coşkulu-neşeli
-Divan *Kapalı, anlaşılmayan şiirler
-Edirne Şehrengîzi *Duygu ve düşüncelerini birtakım hayal, sembol,
-Hilye-i Enbiyâ (manzum peygamberler tarihi) mecaz ve benzetmelerle anlatmıştır.
Şerh-i Müşkilât-ı Örfî, Kavâid-i Deriyye, Tuhfetü’l-‘Uşşâk, *Saf Türkçeyle yazdığı bir şiiri ve sade dille yazdığı şarkıları da
Mektup vardır.
----------------------------------------- *Hece ölçüsüyle de şiirler yazmıştır. (Türkü)
>>>ESERLERİ:
NEVİZADE ATÂÎ (Ataullah) (17. YÜZYIL) -Divan
*Şair, tarihçi, fıkıh âlimi, müderris, kadı -Hüsn ü Aşk (Hayal, İlahi aşk, alegorik)
*Güzel konuşan, nükteli ve alaycı Şerh-i Cezîre-i Mesnevi, Es-Sohbetü’s-Sâfiyye
*Mesnevi şairi -----------------------------------------
ZÜBEYDE FITNAT HANIM: (18. YÜZYIL)
*Şair
*İstanbul
*En beğenilmiş kadın divan şairidir.
*Nazım tekniğine hâkim; ifade kuvvet ve rahatlığına sahiptir.
*Klasik şiirin hemen hemen her şeklini kullanmıştır.
*Küçük hacimli şiirler yazmayı tercih etmiştir.
*Şiirlerinin çoğunluğu gazel ile tarih manzumeleri etrafında
toplanır.
*Asıl sanat değerini aşk ve hikmet şiirleri ortaya koyar.
*İki naat dışında dinî ilhamlar dile getirmemiş, tasavvufa da
açık olmamıştır.
*Mahallî olana eğilim onda yer bulmamıştır.
*Nazire, lugaz ve muamma türleri ön planda.
*Hazırcevap ve irticalen şiir söyleme kabiliyeti var.
*Dört şarkı güftesi var.
*Muallim Naci, meliketü’ş-şuârâ” der.
>>>ESERLERİ:
-Divan
-----------------------------------------
SÜMBÜLZADE VEHBİ: (18. YÜZYIL)
*Şair, müderris, kadı
*Maraş/İstanbul
*Kasideleri, gazelleri, daha çok da mesnevileriyle tanınmış.
*Kolay söyleyen, sağlam ve kuvvetli bir dili var.
*Anlam ve şekil sanatlarına çok fazla yer vermiş.
*Tarih düşürme konusunda başarılı örnekler vermiş.
*Zaman zaman mahalli unsurlara, atasözü ve deyimlere yer
vermiş.
*Eğlenceye düşkün.
*Muzip şiirleri var.
>>>ESERLERİ:
-Divan
-Tuhfe-i Vehbî (Farsça-Türkçe sözlük)
-Nuhbe-i Vehbî (Arapça-Türkçe manzum sözlük)
-Lutfiyye (Mesnevi) (Didaktik) (Oğluna öğütler)
Şevkengîz, Münşeât
-----------------------------------------
ENDERÛNLU FÂZIL (18. YÜZYIL)
*Şair
*Akkâ/İstanbul
*Zevk ve eğlenceye düşkün
*İstanbul’da 12 yıl serseri hayat sürmüş.
*Çeşitli memurluklar yaptıktan sonra sürüldüğü Rodos’ta gözlerini
kaybetmiş.
*Osmanlı döneminde toplatılan ilk kitap Zenanname'yi (Kadınlar
Kitabı) yazan şairdir.
*Mesnevi tarzında manzum hikâyeleri ile tanınmıştır
*Mahallileşme ve halka yaklaşma akımının önemli temsilcilerinden
sayılır.
*Dağınıklık ve lakayt
*İstanbul manzaralarını, sosyal olayları ve sevgilinin güzellik
unsurlarını kendine has anlatır.
*Özellikle kasidelerinde belirgin bir gerçekçi yaklaşım hâkimdir.
*Doksan kadar kasidesi vardır.
>>>ESERLERİ:
Divan, Defter-i Aşk, Hubanname, Zenanname, Çenginame
-----------------------------------------
KOCA RAGIP PAŞA: (18. YÜZYIL)
*Şair, yazar, kâtip, çevirmen, elçi, vezir, sadrazam
*İstanbul
*Doğu dillerini öğrendi.
*Okuma tutkunu
*Kendi yaptırdığı kütüphanenin bahçesine gömüldü.
*Ahenkli nazım, seçkin ve açık bir
söyleyiş, hikmetli (hakimane) bir muhteva
*Arapça, Türkçe ve Farsça ile yazılmış manzum ve nesir pek çok
eser
*Bazı beyitleri atasözleri gibi söylenmiş.
>>>ESERLERİ:
Divan, Münşeât-ı Râgıb, Fethiyye-i Belgrad, Tahkîk ve
Tevfîk, Mecmua-i Râgıb, Sefînetü’r-Râġıb, Aruz Risalesi,
Tercüme-i Matla-ı Sa‘deyn, Tercüme-i Ravzatü’s-Safâ
ESRAR DEDE: (18. YÜZYIL)
*Şair, mutasavvıf.
*İstanbul
*Arapça ve Farsça başta olmak üzere Rumca, Latince ve
İtalyanca bilirdi.
*Cömert
*Mevlevi
*Galata Mevlevihane’sinde kendisine ayrılan odada yaşamış.
*Samimi ve sade bir dil
*Nesirlerinde şiirine nispetle daha ağır bir dil kullanmıştır.
*Dile olan ilgisi ve kabiliyetini, Lûgat-ı Tilyan isimli bir Türkçe-
İtalyanca sözlük yazmış olmasından da anlıyoruz.
>>>ESERLERİ:
-Divan
-Lugat-ı Tilyan (İtalyancadan Türkçeye sözlük)
Tezkire-i Şuârâ-yı Mevlevîyye, Mübâreknâme-i Esrâr,
Fütüvvetnâme-i Esrâr
19. YÜZYIL:
ENDERUNLU VÂSIF: (19. YÜZYIL)
*Şair, saray görevlisi
*Muhammes, gazel ve şarkılarıyla tanınır.
*Sade dil, içten ve doğal üslup
*Alay ve taklit (tehzil)
*Döneminin orta sınıf insanını anlatmış.
*Eserlerinde İstanbul önemli yer tutar.
*Divan şiirine halkı, sokağı katmak isteyen şair
*Şiirleri açık-saçık, bayağı, sanatsız bulunmuş.
*Mahallileşme akımı temsilcisi
*Şarkı türünde çokça eser vermiş.
*Yazdığı şiirler Türk Sanat müziği parçaları olarak bestelenmiş.
>>>ESERLERİ:
-Divan
-----------------------------------------
KEÇECİZADE İZZET MOLLA: (19. YÜZYIL)
*Şair, âlim, müderris, kadı, devlet adamı
*İstanbul
*Mevlevi
*Nüktedan, zeki ve hoşsohbet bir kişilik
*Kafiye ve mazmunları orijinal
*Zengin hayaller
*Hayatın içinden olayları sade bir dille anlatmış
*Günlük konuşma ve halk söyleyişlerine de yer vermiş.
*Nazireci bir şair
*Mizahlı, alaycı üslup
*Eserlerine toplumcu öğütler de katmıştır.
*Mahallilileşme ve millileşmenin, dönemindeki en iyi
temsilcilerinden
*Klasik edebiyattan yeni dönem Türk edebiyatına (Tanzimat
dönemi Türk edebiyatına) geçişte bir köprü vazifesi görmüştür.
>>>ESERLERİ:
-Mihnet-i Keşan (İstanbul ve taşra hayatının tasvirleri)
-Gülşen-i Aşk (tasavvufî, sembolik bir mesnevî)
Dîvân-ı Bahar-ı Efkâr, Dîvân-ı Hazân-ı Âsâr, Lâyiha, Şerh-i
Elgâz-ı Râgıb Paşa
-----------------------------------------
YENİŞEHİRLİ AVNÎ / HÜSEYİN AVNİ BEY (19. YÜZYIL)
*Şair, kâtip
*Hayatı zaruret içinde geçmiş.
*Kekeme idi.
*Arapça, Farsça, Rumca ve biraz da Fransızca biliyor.
*Divanını Türkçe yazmıştır.
*Rahat ve kolay bir söyleyişe sahipti.
*Şiirlerinde tasavvuf etkisi görülür.
*Ehl-i beyt sevgisi ve peygamber âşkı >>>ESERLERİ:
*Gazel ve rubaide başarılı. -Divan
*Orijinal bir şair
*Namık Kemâl ve Ziya Paşa'nın hayranlığını kazanmıştır.
ŞAİR PADİŞAHLAR VE MAHLASLARI:
>>>ESERLERİ:
-Divan II. Murad – Murad / Muradi (1421-1451)
Mir’ât-ı Cünûn, Âbnâme, Âteşgede, Meŝnevî Tercümesi, İntak, II. Mehmed (Fatih) – Avni (1444-1481)
Nihân-ı Kazâ II. Bayezid – Adli (1481-1512)
----------------------------------------- I. Süleyman (Kanuni) – Muhibbi / Meftuni (1520-1566)
LESKOFÇALI GÂLİB (19. YÜZYIL) II. Selim – Sarı / Selimi / Talibi (1566-1574)
*Şair, kâtip III. Murad – Murad / Muradi (1574-1595)
*Tuna Gazetesi'nde başyazarlık yaptı. III. Mehmed - Adni (1595-1603)
*Şiirlerinde, tasavvuf, bilgelik, sevgi konularını işlemiştir. I. Ahmed – Bahti (1603-1617)
*Gazellerinde filozofça bir tavır görünür. II. Osman (Genç Osman) - Farisi (1617-1622)
*Şiirlerinde uyum, söyleyiş kolaylığı IV. Murad - Muradi (1623-1640)
*Işık ve aydınlıkla ilgili kelimeler kullanmış. II. Mustafa - İkbali (1695-1703)
*Dili sağlamdır. III. Ahmed - Necib (1703-1730)
*Divan şiirinin geleneklerinden farklı olarak vatan, millet sevgisi III. Mustafa - Cihangir (1757-1774)
gibi konuları işlemiş. III. Selim – İlhami / İlham / Selimi (1789-1807)
*Bazı kaynaklar "Son Divan Şairi" olarak kabul edilmektedir. II. Mahmud - Adli / Adil (1808-1839)
>>>ESERLERİ:
Divan, Ruh-i Sani
-----------------------------------------

ŞEREF HANIM (19. YÜZYIL)

*Şair
*İstanbul
*Kadirî ve Mevlevî
*Kerbelâ mersiyeleriyle tanınmıştır.
*Dili sade ve nazım tekniği güçlüdür.
*Nedîm tarzı şuh ve şen söyleyişlerinin yanı sıra Nâbî
tarzında hâkimane beyitleri de vardır.
*Eski ve yeni birçok şaire nazire yazmıştır.
*Divanında 21 farklı nazım şekliyle yazılmış 677 şiir yer
almaktadır.

>>>ESERLERİ:
-Divan
-----------------------------------------

LEYLA HANIM: (19. YÜZYIL)

*Şair
*İstanbul
*Mevlevî
*İyi eğitimli ve çok kültürlü bir şair.
*Şiirlerinde Şeyh Galip’in etkisi görülür.
*Lirik aşk şiirleriyle tanınmıştır.
*Hazırcevaplığı ve şakacılığı ile de tanınır.
*Asıl şöhretini şarkılarına ve lirizm yüklü
gazellerine borçludur.
*Dili açık ve sadedir.

>>>ESERLERİ:
-Divan

ADİLE SULTAN: (19. YÜZYIL)

*Şair, sultan
*Sultan 2. Mahmut'un kızıdır.
*Nakşibendi
*Yardımseverliği ve insan sevgisi ile tanınır.
*Özellikle Osmanlı tarihine tuttuğu ışık nedeniyle önemlidir
*Osmanlı hanedanından Divan tertip etmiş tek kadın
şair olmasıdır.
*Çocuklarının ve eşinin ölümüyle hissettiği hüznü çeşitli
şiirlerinde yoğun bir biçimde işlemiştir.
*Aruzun yanı sıra hece vezniyle de şiirler yazmıştır.