KOCA RAGIP PAŞA
DİVAN EDEBİYATI Osmanlı sadrazamı, diplomat, şair ve tarihçidir.
ŞAİRLER - 3
18 . YÜZYIL DİVAN ŞAİRLERİ
ŞEYH GALİP
Asıl adı Mehmet Esat olan sanatçı, Mevlevi şa-
irlerdendir.
Divan edebiyatının son büyük temsilcisidir.
Sebkihindi şiir tarzının en ünlü şairidir.
Hint üslubundan dolayı ağır ve süslü, kapalı, ilk
başta rahatça anlaşılmayan şiirler söylemiştir.
Hocası Neşet Efendi kendisine “Esat” mahlası-
nı verdiyse de dönemin Esat isimli şairleriyle karıştırılmaması için
daha sonra “Galip” mahlasını kullanmaya başlamıştır.
Galata Mevlevihanesi şeyhliğini aldıktan sonra devrinin hüküm-
darı III. Selim’le olan dostlukları gelişmiştir.
Şiirinde en büyük yol göstericisi Mevlâna’nın düşünceleridir.
Fuzûlî gibi derin ve duygulu, Nedim gibi coşkulu ve neşeli şiirler
yazmıştır. Bu tarz şiirlerinde Türki-i Basitçilere ve Mahallîleşme
akımına yaklaşmıştır.
Nedim gibi hece ölçüsüyle bir koşma yazmıştır.
Tasavvufi düşüncenin hâkim olduğu şiirlerinde hayaller çok renk-
li, canlı ve güçlüdür.
Yenilikçi bir yapısı olmasına rağmen divan şiiri geleneklerini sür-
dürmüştür.
Tema olarak şiirlerinde “ızdırap” hâkimdir.
Şiirlerini Divan’ında toplamıştır.
Hüsn ü Aşk adlı eseri (Nâbî’nin Hayrabat’ına karşılık yazılmıştır.)
2041 beyitlik tasavvufi, fantastik ve sembolik bir mesnevidir.
Bu mesnevi divan edebiyatının son büyük tasavvufi mesnevisi ka-
bul edilir.
Şerh-i Cezire-i Mesnevi adlı mensur eseri Mevlâna’nın mesnevi-
sinin açıklamasıdır.
Şeyh Galip bu eseri, üstadı Ali Dede Efendi’nin teşvikiyle ve için-
de bulunduğu kültür ve maneviyat ortamına karşı bir minnet bor-
cu düşüncesiyle yazmıştır.
1
Nedim ve Şeyh Galip’ten sonra 18. yüzyıl Os-
manlı şiirinin en önemli temsilcilerinden birisi
kabul edilir.
Hikemî tarzın önemli temsilcilerindendir.
Şiirleri didaktik ve ahlaki içeriklidir.
“Merd i kıpti şecaatin arz ederken sirkatin söy-
ler” (Çingene erkeği yiğitliğini anlatırken hırsız-
lığını söyler.) beyti çok bilinir.
Divan, Münşeat ve Aruz Risalesi önemli eserleridir.
NEDİM
Şarkı türünün en önemli ismi olup söyleyiş mü-
kemmelliği, yerlilik arzusu ve Nedimane tarz en
önemli özellikleridir.
“Nedimane (şuhane)” denilen yeni bir şiir tarzı
geliştirmiştir.
Şiirlerinde tasavvuf ve dinî derinlik yoktur.
İstanbul Türkçesini şiir dili hâline getirmiştir.
Necati Bey’le belirginleşen, Bâkî ve Şeyhülis-
lam Yahya gibi şairlerin eserlerinde mükemmelleşen mahallîleş-
me akımının XVIII. yüzyıldaki kurucusu ve en büyük temsilcisidir.
XVIII. yüzyılda halk şiiri ve divan şiiri arasında görülen yakınlaşma-
da onun hece vezniyle yazılmış iki koşmasının önemli yeri vardır.
İstanbul hayatından (Sadabat) sahneler sunduğu için “İstanbul
Şairi” olarak da bilinir.
Lale Devri’nin ruhunu eserine onun kadar yansıtan olmamıştır.
Şiirlerinde Türkçenin güzelliği, Osmanlı zevk ve yaşama üslubu-
nun ince çizgileri görülmektedir.
Kasidelerinde Nef’î’nin, gazelde Bâkî’nin mirasçısıdır.
Nedim’in en büyük takipçileri Enderunlu Vasıf ile Tanzimat Döne-
mi şairlerini de etkileyen Leskofçalı Galip’tir.
Namık Kemal, Nedim’i Türk dilinin en büyük şairi sayar.
Mesnevi yazmayan sanatçı, gazel, kaside ve özellikle şarkıları ile
anılır.
Şiirlerini küçük bir Divan’da toplamıştır.
Sahaifü’l-Ahbar ve Ayni Tarihi adlı eserler kendisinin de içinde bu-
lunduğu bir heyet tarafından çevrilmiş tarih kitaplarıdır.
ENDERUNLU FAZIL
Mahallîleşme eğilimini ileri bir safhaya götüren divan şairidir.
Mesnevi tarzında yazdığı manzum hikâyeleriyle tanınır.
Eğlenceye düşkünlüğü ve aşk maceraları dolayısıyla saraydan çı-
karılmıştır.
Eserlerinde çağının hayatını, kendi çevresini ve bu çevrede göz-
lemlediklerini geniş ölçüde yansıtmıştır.
FITNAT HANIM
Divan edebiyatında kadın şairler içinde nazım
tekniğine en hâkim, ifadesi en pürüzsüz ve kuv-
vetli olanı kabul edilmektedir.
Küçük hacimli divanında terciibent ve terkibi-
bent dışında sayıları çok olmasa da klasik şii-
rin hemen hemen her şeklini kullanmıştır.

Şiirlerini Divan’ında toplamıştır. Şiirlerinin büyük çoğunluğu nazire şeklindedir.

Defter-i Aşk kendi aşk maceralarını anlattığı 438 beyitlik bir mes- Şairliğinde dikkat çeken bir taraf da lugaz ve
nevidir. muamma yazmaktan çok hoşlanmasıdır.

Hubanname zamanına göre yeni sayılabilecek coğrafi bilgiler ve-
ren bir girişten sonra Hindistan’dan Amerika’ya kadar birçok ül-
kenin erkek güzellerini anlattığı eseridir.
1101 beyitlik bir mesnevi olan Zenanname adlı mesnevisinde çe-
şitli milletlerin kadınlarını anlatmıştır. Bu, Osmanlı Dönemi’nde içe-
riğinden dolayı toplatılan ilk eserdir.
Çenginame (Rakkasname) adlı eserinde İstanbul’daki meşhur kö-
çekler isim isim sayılarak betimlenmiştir.
HAŞMET
Hoşsohbet, hazırcevap biridir.
Sadrazam ve şair Koca Ragıp Paşa’nın yakın dostlarındandır.
Hiciv şairidir
Nazireciliği ile öne çıkmıştır hatta 12 kasidesinin çoğunu Nef’î’ye
nazire olarak yazmıştır.
Bursa’ya, İzmir’e ve Rodos’a sürgün edilmiş, son sürgün yerinde
vefat etmiştir.
Şiirlerinde İstanbul semtlerini ve İstanbul yaşamını yansıtmıştır.
Şiirlerini İmamzade Mehmet Sait bir Divan’da toplamıştır.
Tarih düşürmede usta bir şairdir.
Şiirlerinde çoğunlukla bülbül, gül, şebboy, nergis, sümbül, ruh,
hat etrafında toplanan mazmunları işlemiştir.
Dil ve üslup bakımından divan edebiyatının en başarılı kadın sa-
natçısıdır.
LEVNİ
Asıl adı Abdülcelil Çelebi’dir.
Lale Devri’nde yaşayan sanatçı Türk resminde
ve minyatüründe büyük başarılar ortaya koy-
muş, ressam şairlerdendir.
Yirmi kadar şiiri günümüze ulaşmıştır.
Hem aruz hem hece veznini kullanmış, daha
çok hecede başarılı olmuştur.
Atalar Sözü Destanı ve Selanik-İstanbul yolcu-
luğunu konu alan Tekerleme’si, türünde ilk örnekler olması bakı-
mından önemlidir.

SÜNBÜLZADE VEHBİ
Şiirleri mahallî kelime ve deyişler açısından çok
zengindir ama lirizimden yoksundur.
Çağdaşı Keçecizade İzzet Molla, Vehbi’yi as-
rının “reisü’ş-şuara”sı kabul ederken Ziya Pa-
şa onu çölde yetişen kokusuz güle benzetmiş,
Muallim Naci ise Vehbi’yi orijinallik özentisiyle
şiirselliği kaybettiği için eleştirmiştir.
Farsça-Türkçe manzum sözlüğü Tuhfe-i Vehbî ve
Arapça-Türkçe manzum sözlüğü Nuhbe-i Veh-
bî, uzun yıllar medreselerde ders kitabı olarak okutulmuştur.
Lutfiyye şairin, oğlu Lutfullah için Nâbî’nin Hayriyye’si tarzında
1791’de yazdığı 1181 beyitlik manzum bir nasihat kitabıdır.
Şiirlerini Divan’ında toplamıştır.Divan’ına Sünbülistan adını vermiş-
tir.
Şevkengiz, bir kız ve erkeğin güzelliklerini karşılaştırdığı, sonun-
da onları ilahi aşka yönelttiği, 770 beyit civarında, münazara tar-
zındaki eseridir.

2
 19 . YÜZYIL DİVAN ŞAİRLERİ
ENDERUNLU VASIF
Divan şiirinin en çok şarkı yazan son temsilci-
lerindendir.
Şiire günlük dili getirmiş, sokaktaki Türkçenin
argosuna varıncaya dek, canlı olan her deyimi
şiirinde boy gösterir.
Şarkı nazım şekliyle en fazla eser veren (128)
şairdir.
XVIII. yüzyılda divan şiirinde Mahallîleşme akı-
mını başlatan Nedim ve Enderunlu Fazıl gibi şairlerin etkisinde
kalmıştır.
Şöhretini daha çok gazelleri ve özellikle şarkılarına borçlu olan
Vasıf’ın bütün şiirlerinde Nedim’e bağlı bir taraf vardır.
Kadın konuşmalarını şiirlerinde en çok yansıtan sanatçıdır.
Şiirlerinde İstanbul giyim kuşamı, İstanbul ağzı, İstanbul mesire-
leri ve Boğaziçi önemli bir yer tutar.
Şairin tek eseri şiirlerini topladığı Divan’ıdır.
KEÇECİZADE İZZET MOLLA
Divan şiirinin XIX. yüzyıldaki son temsilcilerindendir.
Hece ölçüsüyle bir türkü yazmıştır.
Şiirlerinde Şeyh Galip ve Nâbî’nin etkisi vardır.
Dilde sadeleşme ve yerli motifleri işleme yönüy-
le yeni edebiyatın müjdecilerinden sayılan sa-
natçı, divan şiiri ile Tanzimat şiiri arasında bir
köprü olmuştur.
Gerek divanındaki manzumelerde gerekse mes-
nevilerinde mahallî renkler ve yerli unsurlar dikkati çekecek dere-
cede çoktur.
Şiirinin kaynakları arasında Mevlevilik ile nazirecilik geleneği baş-
ta gelmektedir.
Asıl başarısı gazellerinde görülür. Hemen bütün gazellerinin mak-
ta beyitlerinde Mevlâna’nın adını zikretmiştir.
Divan-ı Bahar-ı Efkâr, İzzet Molla’nın Keşan sürgününden iki yıl
sonra Şeyhülislam Arif Hikmet Bey’in isteğiyle yazdığı ve Mevlâ-
na’ya ithaf ettiği, gençlik yıllarına ait şiirlerin yer aldığı divanıdır.
Divan-ı Hazan-ı Asar, şairin Sivas sürgünü sırasında yazmış oldu-
ğu şiirlerini topladığı elli üç sayfalık küçük bir divanıdır.
Gülşen-i Aşk, Şeyh Galip’in ünlü mesnevisi Hüsn ü Aşk’ta oldu-
ğu gibi sembolik isimlerle ilahi aşkın anlatıldığı manzum hikâye-
dir. Kahramanları arasında bizzat kendisine de yer vermiştir.
Mihnetkeşan, Keşan’a sürgüne gönderilişini, orada çektiği sıkıntı-
ları ve affedilip İstanbul’a geri dönüşünü anlattığı sosyal hiciv tü-
ründe bir mesnevisidir; yer yer seyehatname özelliği gösterir.
3
YENİŞEHİRLİ AVNİ
Türk edebiyatının Batı etkisine girdiği sıralarda eski tarzı devam
ettirenlerin en güçlüsü, son divan şairidir.
Eserlerinde tasavvufi konulara ağırlık verilmiştir.
Oldukça hacimli olan divanında, bir divanda bulunması gerekli
nazım şekillerinin hemen hemen hepsi vardır.
Divan şiirine yenilik katmak istese de bunda pek başarılı olama-
mıştır.
Kaside vadisinde birçok şair gibi Nef’î’nin yolundan gitmiştir.
Gazellerinin birçoğu düşünsel derinlik bakımından Şeyh Galip’i,
hikmetli sözler içermesi yönünden Nâbî’yi, lirik oluşuyla Fuzûlî’yi
andıran sanatçının rahat ve kolay bir söyleyişi vardır.
Şiirlerinde divan şiirinin mazmunları yanında Batılılaşmayla gelen
yeni sözcükleri de kullanmıştır.
Şeyh Galip’in Hüsn ü Aşk’ına nazire olarak kaleme aldığı Ateşge-
de ve Mesnevi Tercümesi adlı eserleri tamamlanmamıştır.
Mirat-ı Cünun, birtakım psikopat tipleri mizah üslubuyla tarif etti-
ği eseridir.
Âbname adlı eseri Bahariye Dergâhı’nın susuzluğundan şikâyet
için II. Abdülhamit’e sunulmuş yarı manzum secili bir dilekçedir.
LEYLA HANIM
Lirik aşk şiirleriyle tanınan divan şairidir.
Kendi şiirlerinden anlaşıldığı üzere dayısı, Keçecizade İzzet Mol-
la’dır.
Divanında kendisine şiirde yol göstermiş olan İzzet Molla’yı üsta-
dı ve hocası olarak gösteren ifadele yer alır.
Şiirlerinde çağının en büyük Mevlevi şairi olan Şeyh Galip’in etki-
si vardır.
Yaşadığı dönemde mersiyeleri ve şarkıları beğenilerek okunmuş-
tur.
Divanındaki gazelleri oldukça sadedir.
Duygularını mümkün olduğu ölçüde yalın bir anlatımla ifade et-
miştir.
Şiirlerinde yeni ve farklı söyleyişler bulunmaz.
Daha önceki şairlerin yolundan giderek onları tekrarlamıştır.
Geleneğe uyup eski ve yeni şairlere nazireler söylemiştir.
Asıl şöhretini şarkılarına ve lirizm yüklü gazellerine borçludur.
Şakaya, espriye düşkün olup hayatını edebiyata adamıştır.
Tek eseri Divan’ıdır.
LESKOFÇALI GALİP
Encümen-i Şuara topluluğunun kurucusu ve
şairlerindendir. Divan edebiyatı sanatçıları ve yaşadığı yüzyıllarla ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Divan şiirinin tür ve şekil bakımından yeni ola-
naklar aramasından yanadır.
A) Sultan Veled – 13. yüzyıl B) Âşık Paşa – 14. yüzyıl
Nazireciliğin, şairlerce taklit ve söz oyunları-
na dönüştürülmesi yerine daha güzelini orta- C) Şeyhî – 15. yüzyıl D) Fuzûlî – 16. yüzyıl
ya koyması gerektiğine inanır. E) Nedim – 17. yüzyıl
Leskofçalı Galip, 19. yüzyıl şiiri içinde klasik
ÖSYM Sorusu
Türk şiirini, verdiği yetkin örneklerle temsil etmiştir.
Divan şiirini ıslaha çalıştığı, Encümen-i Şuara’nın da bu gayretle
doğduğu kabul edilir.
Sebkihindi akımının etkisinde kalmıştır.
Nazire yazma geleneğini devam ettirmiştir.
Şiirlerinde tasavvufun etkileri görülür.
Şairin bugün dört mektubu ile bir divanı bilinmektedir.
Mektuplarında nesrinin oldukça başarılı bir seviyeye ve dilinin sağ- I. Gülþehrî
lam bir üsluba ulaştığı görülür. II. Nefî
Bir Divançe’si vardır. III. Þeyh Galip
IV. Fuzûlî

Aþaðýdaki yapýtlardan hangisi yukarýda verilen sanatçýlardan

birine ait deðildir?
ŞEREF HANIM
XIX. yüzyılın üç kadın şairinden biridir. A) Siham-ı Kaza B) Mantıku’t-Tayr

Divanında yirmi bir farklı nazım şekliyle yazıl- C) Hayriyye D) Hüsn ü Aşk
mış toplam 677 şiir yer almaktadır.
E) Şikâyetname
Kullandığı nazım biçimleri, ele aldığı konular,
ÖSYM Sorusu
dili ve ifade özellikleri bakımından kadın şair-
ler arasında önemli bir yeri vardır.
Dili sade ve nazım tekniği güçlüdür.
Divan edebiyatının klasik mazmunlarına ve benzetmelere şiirle-
rinde yer vermiştir.
Divanındaki birçok şiirde zekâsı, esprisi, bazen de bunların altın-
da gizlenen sitem ve hüzünü görülmektedir.
Devrine göre serbest ve rahat söyleyişleri garip karşılanan şairin
Nedim tarzı şuh ve şen söyleyişlerinin yanı sıra Nâbî ve Koca Ra-
gıb Paşa tarzında hakîmane beyitleri de vardır.
Kerbela mersiyeleriyle tanınmıştır.
Divanında 689 beyit hâlinde on altı mersiye bulunmaktadır
Tek eseri şiirlerini topladığı Divan’ıdır.

4
 Yazar Yüzyıl Eser
I 14. yüzyıl İskendername

Nâbî II Hayrâbâd

Şeyh Gâlip 18. yüzyıl III

Bu tabloda numaralanmış yerlere aşağıdakilerden hangisi geti-

rilmelidir?

I II III
A) Âşık Paşa 15. yüzyıl Ferhad u Şîrîn

B) Zâtî 16. yüzyıl Hadîkatü’s-Süedâ

C) Ahmedî 17. yüzyıl Hüsn ü Aşk

D) Ahmed Paşa 18. yüzyıl Hüsn ü Aşk

E) Hayretî 17. yüzyıl Çengnâme

ÖSYM Sorusu (2019)

Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışlığı vardır?

A) İzzet Molla, eski canlılığını kaybetmiş olan klasik şiirimiz için ye-
ni ilhamların ve yeni söyleyişlerin kapısını zorlamış ve bunda kıs-
men başarılı olmuş bir şairimizdir.

B) Yenişehirli Avni, Ateşgede adlı eserinde birtakım ilginç tipleri espri-

li bir dille betimlemiştir.

C) Şeyh Galip, halka yaklaşan anlayışa uzak kalmakla birlikte, za-

man zaman halk deyişlerine ve söyleyişlerine de yer vermiştir.

D) Lutfiye, Sünbülzade Vehbi’nin oğlu Lutfullah için Nâbî’nin Hayriy-

ye’si tarzında yazdığı, 1181 beyitlik manzum bir nasihat kitabıdır.

E) Enderunlu Fazıl’ın aşk maceralarını anlattığı Defter-i Aşk adlı ese-

ri, aruzun “feilâtün feilâtün feilün” kalıbıyla yazılmış, 438 beyitten
oluşan bir mesnevidir.