Professional Documents
Culture Documents
Dogma 95 ή το εξ Δανίας ορμώμενο σχέδιο σωτηρίας του κινηματογράφου
Dogma 95 ή το εξ Δανίας ορμώμενο σχέδιο σωτηρίας του κινηματογράφου
κινηματογράφου…
Που θέλω να καταλήξω όμως με όλα αυτά και τι είναι τελικά αυτό το Dogma 95.
Λοιπόν τα πράγματα έχουν ως εξής. Το 1995 πέντε κύριοι σκηνοθέτες (δύο εκ των
οποίων πολύ γνωστοί) οι εξής τέσσερις: ο Lars von Trier, ο Thomas Vinterberg, ο
Kristian Levring, και ο Soren Kragh-Jacobsen συσκέφθηκαν, είδαν και αποφάσισαν
ότι η τέχνη του σινεμά απειλείται! Τα ψηφιακά εφέ, η επεξεργασία της ταινίας εκτός
πλατό και η υπερσκηνοθεσία απομάκρυναν όλο και περισσότερο τον κινηματογράφο
από την ουσία και το πνεύμα του. Την τέχνη. Έτσι λοιπόν δημιούργησαν έναν
δεκάλογο, τις 10 εντολές της κινηματογράφησης αν θέλετε, με την πιστή εφαρμογή
των οποίων θα εμφυσούσαν και πάλι ζωή στο σάπιο και μισοπεθαμένο κορμί της 7ης
τέχνης. Οι κανόνες αυτοί που είναι γνωστοί και ως Vow of Chastity συνοψίζονται ως
εξής.
Τα πράγματα ευτυχώς δεν είναι τόσο απλά ώστε με μια κάμερα να γίνεται ο καθένας
σκηνοθέτης. Μην ξεχνάμε πως αν ο καθένας από εμάς είχε την ίδια δυνατότητα και το
ίδιο ταλέντο να παράγει τέχνη τότε αυτομάτως αυτή θα υποβιβαζόταν σε κάτι κοινό
και τετριμμένο. Η τέχνη περιλαμβάνει στον ορισμό της τόσο την τυχαιότητα και την
μοναδικότητα όσο και την σπανιότητα. Το Dogma δεν είναι μια συνταγή do it yourself
για να φτιάχνεις ταινίες. Είναι η προσπάθεια οριοθέτησης κανόνων και «συμβουλών»
για την επιστροφή του κινηματογράφου στην αγνότητα. Πώς το καταφέρνει αυτό;
Ιδού …
Το πνεύμα του δεκάλογου είναι να αναδεικνύεται μέσα από την ταινία η ιστορία και
οι χαρακτήρες. Οι ηθοποιοί όμως μέσω των κανόνων και των περιορισμών που αυτός
θέτει έρχονται πολύ πιο κοντά στους χαρακτήρες που υποδύονται. Το παράδοξο της
εμπλούτισης μέσω του περιορισμού καταφέρνει μια μεταφορά του θεάτρου στον
κινηματογράφο. Ο ηθοποιός ζει την ιστορία, μπαίνει στο πετσί του ρόλου καλύτερα,
του δίνεται μεγαλύτερο περιθώριο αυτοσχεδιασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δυο πιο
χαρακτηριστικές ταινίες του δόγματος το Festen του Vinteberg και το Les Idiots του
Von Trier είναι δύο ιστορίες με σφιχτό σενάριο που χαρακτηρίζονται από τις
εξαιρετικά δυνατές ερμηνείες των ηθοποιών. Η πίστη και η προσήλωση σε αυτό τον
ιδιόμορφο δεκάλογο έδωσε υπέροχα αποτελέσματα. Όμως τι είναι αυτό που κάνει μια
ταινία καλή; Οι ερμηνείες των ηθοποιών ή η σκηνοθετική ματιά; Κάποιος μπορεί να
ισχυριστεί ότι η τυποποίηση μέσω του δεκαλόγου γέρνει την πλάστιγγα εις βάρος των
σκηνοθετών. Κι όμως προσωπικά είμαι πεπεισμένος ότι τις καλές ταινίες τις βγάζουν
οι καλοί σκηνοθέτες. Ακόμα και μέσα από κανόνες και περιορισμούς ο καλός
σκηνοθέτης θα βρει τον τρόπο να φιλτράρει τις ικανότητες του μέσω του δόγματος και
να παράγει κάτι χαρακτηριστικό του.
Το δόγμα δίνει νέους τρόπους αποτύπωσης στον σκηνοθέτη. Ο ίδιος ο Trier είχε πει
ότι διατύπωσε τους κανόνες για να μπορέσει να ξεφύγει από το αδιέξοδο του να έχει
εφαρμόσει όλες τις τεχνικές κινηματογράφησης. Η φορητή κάμερα δίνει παράξενα και
πρωτότυπα αποτελέσματα. Για παράδειγμα στο Festen για να συμμορφωθεί με τους
κανόνες ο Vinteberg άφησε την κάμερα κυριολεκτικά στα χέρια των ηθοποιών. Και
αυτό ακριβώς είναι ένα από τα δυνατά στοιχεία του δόγματος. Η κάμερα ακολουθεί τη
δράση και όχι το αντίθετο.
Σίγουρα αυτό το κείμενο δεν έχει σκοπό να κρίνει την ορθότητα και την χρησιμότητα
του δόγματος. Αυτοί που το φτιάξανε έχουν και πιο πολλές γνώσεις από εμένα αλλά
και καλύτερη συναίσθηση το τι γίνεται στα κινηματογραφικά δρώμενα. Όμως
πραγματικά η απάντηση στην υποβάθμιση της ποιότητας των ταινιών είναι αυτή; Εν
μέρει ναι. Το δόγμα όμως δεν είναι ο μοναδικός δρόμος. Άλλωστε οι περιορισμοί του
θα μας είχαν αποκλείσει από την απόλαυση μιας αριστουργηματικά σκηνοθετημένης
σκηνής φόνου από τον Alfred Hitchkok, από τον θαυμαστά ιδιόμορφο κόσμο του
David Lynch ή ακόμα και από τα απίστευτα οπτικά όργια του Tim Burton (όχι που θα
μου ξέφευγε!) και τόσα άλλα. Οι ίδιοι οι δημιουργοί του κιόλας φτιάχνουν και ταινίες
που παραβιάζουν τους κανόνες όπως πχ ο Von Trier στο πρόσφατο Dogville.
Μηνόγιαννης Αλέξανδρος