wstęp do średniowiecza (1)

data @March 11, 2021

dokończone tak

trudność łatwe

Średniowiecze
NAZWA → artyści renesansowi starali się nazwą oddzielić od czasów ich
poprzedzających. Uważali, że średniowiecze było czasem epok ciemnych, bezprawia i
negatywnie pomowanej prostoty. Uznano, że dopiero w renesansie powróciło
odczytywanie tekstów antycznych i idee antyczne.

edia aetas

medium aevum

Negatywne stanowisko wobec średniowiecza utrwaliło oświecenie, które stawiało na

renesans jako epokę wartościową. Szczególnie przyczynił sie do tego Christoph
Cellarius i jego dzieło historyczne, w którym krytykował średniowiecze.

Początki epoki:
uznanie chrześcijaństwa za religię państwową w Rzymie - 325r.ne. (313r. edykt
Konstantyna Wielkiego)

rozpad cesarstwa rzymskiego na część zachodnią i wschodnią - 395r.ne.

upadek cesarstwa zachodniorzymskiego - 476r.

Koniec epoki:
upadek Konstantynopola - 1453r.

odkrycie Ameryki - 1492r.

wynalezienie ruchomej czcionki przez Gutenberga - ok. 1440r.

wstęp do średniowiecza (1) 1

 Należy pamiętać, że początek i koniec jest terminem umownym

Podokresy średniowiecza:
wczesne (w. V-XI)→ największy upadek kultralny miał miejsce między VI a VIII
wiekiem;
- Kasjodor
- Izydor z Sewilli
- Karol Wielki (renesans karoliński)

dojrzałe (do końca XIVw.)

Jedność kultury europejskiej:

wspólnota rzymskiej tradycji

łacina

wspólnota religii

Cechy średniowiecza dojrzałego:

okrzepnięcie feudalizmu

konsolidacja narodów i organizacji państwowych

spór o inwestyturę

krucjaty (pierwsza 1095r.)

powstawanie zakonów chrzescijańskich:

- benedyktyni 529r. na Monte Cassino
- cystersi 1098r.
- norbertanie 1120r.
- franciszkanie 1209r, zatwierdzono 1223r.
- dominikanie 1216r.

drukowanie od XIIw. na papierze (dzięki Arabom), wcześniej używano pergaminu

Kulturotwórcze działanie duchowieństwa:

spisywanie i gromadzenie ksiąg

wstęp do średniowiecza (1) 2

 rozwijanie nauki i filozofii

uprawianie literatury

stworzenie ujednoliconego systemu oświaty:

- sieć szkół parafialnych (uczono śpiewu, płacenia rachunków, katechizowano)
- szkoły katedralne i klasztorne (dominowała łacina, były tam przygotowane osoby
duchowne)
- uniwersytety → pod koniec XIIw. zaczynają powstawać (najpierw w Paryżu).
Universitas - wspólnota mistrzów i uczniów
- dwory monarsze i kancelarie

septem artes liberales

- trivium: gramatyka, retoryka, dialektyka
- quadrivium: arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka

powstają nowe podręczniki itp. (W SKŁAD WCHODZĄ DZIEŁA STAROŻYTNE)

Antyk był bardzo ważnym elementem średniowiecza. Przejmowano z niego elementy

ważne i przydatne religii chrześcijańskiej (łacina, filozofia, poetyka i retoryka, nauki
przyrodnicze)

Filozofia średniowieczna
Oparta była na chrześcijaństwie, ale powstała na fundamencie antycznym.

augustynizm(1154-1230):
Dzieła św. Augustyna:

Wyznania

O Trójcy Świętej

O Państwie Bożym

Cechy:

zosał stworzony na myśli neoplatońskiej

dualizm Boga i świata (Bóg nie ma początku ani końca, stworzył świat ze wzorów
wziętych ze swojego umysłu, akt twórczy trwa ciągle, Bóg ciągle ingeruje w świat;
człowiek składa się ze śmiertelnego ciała i nieśmiertelnej duszy)

wstęp do średniowiecza (1) 3

 prawda

dobro pochodzi od Boga, a zło od człowieka

skrajny teocentryzm

Działalność św. Tomasza z Akwinu (1225-1274) TOMIZM

summa filozoficzna przeciw poganom

opiera się na Arystotelesie (dzięki arabskim przekładom)

przeciwieństwo wiedzy i wiary

źródłem wiedzy jest rozum, a wiary objawienie

filozofia jest oddzielana od teologii

rzeczywistość jest hierarchiczna wg stopnia doskonałości

tylko człowiek składa się z ciała i nieśmiertelnej duszy

poznanie jest zmysłowe

dopiero później umysłem człowiek stara się uchwycić istotę poznawanych istnień

filozoficzny spór o powszechniki → dysputa średniowiecza dot. tego, czy pojęcia

ogólne istnieją realnie, czyli są idealnymi wzorami rzeczy (realizm pojęciowy) lub
źródłem rzeczy, czy też istnieją tylko przedmioty jednostkowe (nominalizm).
Pomiędzy jest realizm jakiś inny, którego twórcą był św. Tomasz.
- realizm wyrósł z Platona
- nominalizm wyrósł ze stoicyzmu

Tomizm i augustynizm były składowymi scholastyki → wiary poszukującej

potwierdzenia. Poszukiwała poparcia chrześcijaństwa realnymi dowodami
filozoficznymi.

Mistycyzm
stopniowe zbliżanie się do Boga, aż po osiągnięcie stanu ekstazy

osobiste obcowanie z Bogiem

nurt neoplatoński

XIIw. - Bernard z Clairvaux (z uczonymi z opactwa jakiegoś w Paryżu)

wstęp do średniowiecza (1) 4

 XIIIw. - rozpowszechnili ten prąd franciszkanie (św. Bonawentura)
- Dusza wznosi się 3 etapami: uwolnienie od zła, duchowe oświecenie, dotarcie do
Boga;

PRERENESANSY:

karoliński

ottoński

XII-wieczny (związany z rozkwitem uniwersytetów)

pojawienie się stylu gotyckiego

wstęp do średniowiecza (1) 5