Φυσική Β΄ Λυκείου Γενικής παιδείας

Συνεχές Ηλεκτρικό Ρεύμα

1 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

𝑞
Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος 𝛪=
𝑡
𝑉
Αντίσταση αγωγού (ορισμός) 𝑅=
𝐼

Νόμος αντίστασης (από τι εξαρτάται 𝑙

𝑅=𝜌
η αντίσταση) 𝑆

𝑉
Νόμος Ohm 𝐼=
𝑅

Ολική αντίσταση σε σειρά 𝑅𝜊𝜆. = 𝑅1 + 𝑅2 + ⋯

1 1 1 𝑅 +𝑅
Ολική αντίσταση σε διακλάδωση =𝑅 +𝑅 +⋯ ή 𝑅𝜊𝜆. = 𝑅1+𝑅2
𝑅𝜊𝜆. 1 2 1 2
(παράλληλα) (μόνο για δύο αντιστάσεις)

𝑉2
Ενέργεια ηλεκτρικού ρεύματος 𝑊 = 𝑉𝐼𝑡 = 𝐼 2 𝑅𝑡 = 𝑡
𝑅

2
𝑉2
Ισχύς ηλεκτρικού ρεύματος 𝑃 = 𝑉𝐼 = 𝐼 𝑅 =
𝑅
𝑊 𝑃
Ηλεκτρεγερτική δύναμη πηγής 𝛦= =
𝑞 𝐼

𝐸
Νόμος Ohm σε κλειστό κύκλωμα 𝐼=
𝑅𝜊𝜆.

Πολική τάση πηγής Vπ =Ε–Ιr

2 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

1. Ηλεκτρική πηγή – Ηλεκτρικό ρεύμα

Ο ρόλος της ηλεκτρικής πηγής σε ένα κύκλωμα είναι να δημιουργεί στα

άκρα της διαφορά δυναμικού (τάση) και να προσφέρει στο κύκλωμα την
ενέργειά της. Τα άκρα της πηγής ονομάζονται πόλοι της πηγής. Ο πόλος
που βρίσκεται σε υψηλότερο δυναμικό λέγεται θετικός πόλος (+) και ο
πόλος που βρίσκεται σε χαμηλότερο δυναμικό λέγεται αρνητικός πόλος(-).

Είδη ηλεκτρικών πηγών

+
➢ Πηγή συνεχούς τάσης: είναι η πηγή στην Α − Β
οποία ο θετικός και ο αρνητικός πόλος είναι
καθορισμένοι.
➢ Πηγή εναλλασσόμενης τάσης: είναι η πηγή
στην οποία ο θετικός και ο αρνητικός πόλος Α Β
εναλλάσσονται με τη πάροδο του χρόνου.

Ηλεκτρικό ρεύμα ονομάζουμε την κίνηση ηλεκτρικών φορτίων προς μια

ορισμένη κατεύθυνση, η οποία συμβαίνει μέσα στους αγωγούς εξ αιτίας
διαφοράς δυναμικού που εφαρμόζεται στα άκρα τους.
Στους μεταλλικούς αγωγούς τα κινούμενα φορτία είναι τα ελεύθερα
ηλεκτρόνια. Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια, με την επίδραση του ηλεκτρικού
πεδίου που δημιουργεί μια πηγή κινούνται μέσα στους αγωγούς με μια
ταχύτητα η οποία δεν αυξάνεται επ΄ άπειρο γιατί συγκρούονται με τα
ιόντα του πλέγματος. Την ταχύτητα αυτή την οποία αποκτούν με αυτό τον
τρόπο, τη θεωρούμε σταθερή και λέγεται ταχύτητα διολίσθησης υd .Η
ταχύτητα διολίσθησης είναι της τάξης των mm s . Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια
κινούνται μέσα σ΄ ένα μεταλλικό αγωγό από σημεία χαμηλότερου σε
σημεία ψηλότερου δυναμικού. Επομένως:
Πραγματική φορά του ηλεκτρικού
ρεύματος είναι η φορά κίνησης των − +
ελεύθερων ηλεκτρονίων, που γίνεται στο
εξωτερικό κύκλωμα με κατεύθυνση από τον
αρνητικό πόλο(-) στο θετικό πόλο (+)της
πηγής. e-
Συμβατική φορά του ηλεκτρικού I
ρεύματος είναι η αντίθετη από την e-
e- e- e-
3 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

πραγματική φορά κίνησης των ελεύθερων ηλεκτρονίων που γίνεται

στο εξωτερικό κύκλωμα με κατεύθυνση από τον θετικό πόλο(+) στο
αρνητικό πόλο (-)της πηγής.

Προσοχή : Η πηγή δεν παράγει φορτία αλλά δημιουργεί ηλεκτρικό πεδίο

κατά μήκος των αγωγών το οποίο ασκεί δύναμη στα ελεύθερα ηλεκτρόνια
που ήδη προϋπάρχουν στους μεταλλικούς αγωγούς και έτσι κινούνται
προς μια ορισμένη κατεύθυνση.
Υδραυλικό ανάλογο της ηλεκτρικής πηγής είναι η αντλία. Η αντλία δεν
παράγει νερό, αλλά δημιουργεί διαφορά πίεσης (με δαπάνη ενέργειας),
εξαιτίας της οποίας έχουμε ροή του νερού που προϋπάρχει στους αγωγούς.
Στο μηχανικό ανάλογο ο άνθρωπος δεν παράγει σφαιρίδια, αλλά
δημιουργεί διαφορά δυναμικού με δαπάνη χημικής ενέργειας (κουράζεται),
ώστε να έχουμε συνεχή ροή των σφαιριδίων.

Αποτελέσματα ηλεκτρικού ρεύματος

α) Θερμικά. Πρόκειται για το φαινόμενο Joule δηλαδή το φαινόμενο της
αύξησης της θερμοκρασίας ενός αγωγού λόγω των κρούσεων των
ελεύθερων ηλεκτρονίων με τα ιόντα του πλέγματος (εφαρμογές έχουμε
στις λάμπες, στις ηλεκτρικές θερμάστρες, ηλεκτρική κουζίνα,
θερμοσίφωνας κ.ά.).
β) Χημικά. Τέτοια είναι η ηλεκτρόλυση, το άδειασμα μιας μπαταρίας, η
ηλεκτροπληξία, κ.ά.
γ) Μαγνητικά. Ένα πηνίο, ένας ευθύγραμμος αγωγός κ.ά. δημιουργούν
μαγνητικό πεδίο όταν διαρρέονται από ρεύμα, αλλά και δέχονται δυνάμεις
όταν τοποθετηθούν σε μαγνητικό πεδίο ενώ διαρρέονται από ρεύμα.

2. Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος

Ένταση Ι του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει ένα αγωγό ονομάζεται το

φυσικό μονόμετρο μέγεθος του οποίου το μέτρο δίνεται από το πηλίκο του
φορτίου Δq που διέρχεται από μια διατομή του αγωγού σε κάποιο χρόνο Δt,
προς το χρόνο αυτό.
Δq
I=
Δt
Η ένταση λοιπόν του ηλεκτρικού ρεύματος εκφράζει το ρυθμό
διέλευσης του ηλεκτρικού φορτίου από μια διατομή του αγωγού.
4 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Ένταση ηλεκτρικού Ρυθμός μεταβολής

ρεύματος ηλεκτρικού φορτίου

Όταν ο ρυθμός διέλευσης του φορτίου είναι σταθερός τότε ισχύει

q
I=
t
όπου q η απόλυτη τιμή του συνολικού φορτίου που διέρχεται από μια
διατομή του αγωγού σε χρόνο t.

Μονάδα μέτρησης της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος στο S.I. είναι το 1
Ampère (1A) που σύμφωνα με τον ορισμό της θα ισχύει ότι
1 A = 1C
s
➢ Συνεχές λέγεται το ηλεκτρικό ρεύμα που η φορά του δε
μεταβάλλεται. Αν και η έντασή του παραμένει σταθερή τότε λέγεται
συνεχές σταθερό.
➢ Εναλλασσόμενο λέγεται το ηλεκτρικό ρεύμα που η φορά του και η
έντασή του μεταβάλλονται περιοδικά με το χρόνο.

Υπολογισμός φορτίου όταν γνωρίζουμε την ένταση του ρεύματος

Α) Αν η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος είναι σταθερή και ζητάμε το

φορτίο που διέρχεται από μια διατομή του αγωγού σε κάποιο χρονικό
διάστημα τότε χρησιμοποιούμε τον ορισμό της έντασης:
q
I=  q = It
t
Β) Αν όμως η ένταση δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται σε σχέση με
το χρόνο δηλαδή I = f (t ) , τότε I(A)
το φορτίο υπολογίζεται από
τη γραφική παράσταση της q = εμβαδόν
έντασης Ι με το χρόνο και
είναι αριθμητικά ίσο με το
εμβαδόν κάτω από το
γράφημα.
t(s)
5 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

3. Βασικές έννοιες

Ηλεκτρικό κύκλωμα είναι μια διάταξη που αποτελείται από ηλεκτρική

πηγή, αγωγούς, διακόπτη και καταναλωτές.

Ανοικτό λέμε ένα κύκλωμα αν δεν διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα. (Ο

διακόπτης είναι ανοικτός).

Κλειστό λέμε ένα κύκλωμα αν διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα. (Ο

διακόπτης είναι κλειστός).

Κόμβος ονομάζεται το σημείο του κυκλώματος στο οποίο συναντιούνται

τουλάχιστον τρεις ρευματοφόροι αγωγοί.

Κλάδος ονομάζεται το τμήμα του κυκλώματος που βρίσκεται μεταξύ δύο

κόμβων και επομένως διαρρέεται από το ίδιο ρεύμα.

Βρόχος ονομάζεται κάθε κλειστή αγώγιμη διαδρομή ενός ηλεκτρικού

κυκλώματος.

Έτσι για το παρακάτω ηλεκτρικό κύκλωμα έχουμε ότι κόμβοι είναι τα

σημεία Β και Ζ, κλάδοι τα τμήματα ΒΑΗΖ, ΒΖ και ΒΓΔΖ και τέλος βρόχοι

R1 E1 R2 E2
Α −
+
Β +
− Γ
I1 I3
I2

R6
R5 R3

Η Ζ Δ
R4
είναι οι κλειστές διαδρομές ΑΒΖΗΑ, ΒΓΔΖΒ και ΑΒΓΔΖΗΑ.
6 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

4. 1ος Κανόνας του Kirchhoff (Κίρχοφ) ή Κανόνας των κόμβων

Το άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων που ¨εισέρχονται¨ σ΄ ένα κόμβο,

ισούται με το άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων που ¨εξέρχονται¨ απ΄
αυτόν

 (Ι εισ. ) =  (Ι εξ. ) I1
I2
Έτσι για τον κόμβο Α του διπλανού σχήματος
Α
έχουμε:
I1 + I 2 = I 3 + I 4  I1 + I 2 - I 3 − I 4 = 0
I4
I3
Με βάση την τελευταία σχέση ο 1ος Κανόνας του
Kirchhoff διατυπώνεται και ως εξής:

Το αλγεβρικό άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων σ΄ ένα κόμβο είναι

μηδέν.
ΣΙ = 0

Συνήθως τις εντάσεις των ρευμάτων που φτάνουν σ΄ ένα κόμβο τις
θεωρούμε αυθαίρετα θετικές και τις εντάσεις των ρευμάτων που φεύγουν
από ένα κόμβο τις θεωρούμε αρνητικές.

Ο 1ος Κανόνας του Kirchhoff είναι συνέπεια της αρχής διατήρησης του
ηλεκτρικού φορτίου.
Έτσι όσο ηλεκτρικό φορτίο φτάνει στον κόμβο στη μονάδα του χρόνου,
τόσο φορτίο απομακρύνεται από αυτόν στη μονάδα του χρόνου. Οπότε οι
κόμβοι ενός κυκλώματος δεν είναι ούτε ¨πηγές¨, ούτε ¨καταβόθρες¨
ηλεκτρικού φορτίου.

5. Αντίσταση – Αντιστάτης – Νόμος του Ohm

R
Ηλεκτρική αντίσταση R ενός αγωγού ονομάζουμε Α Β
το φυσικό μονόμετρο μέγεθος του οποίου το μέτρο
θα δίνεται από το σταθερό πηλίκο της τάσης V I
V
7 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

που εφαρμόζεται στα άκρα του, προς την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος Ι
που τον διαρρέει.

V
R=
I

Μονάδα μέτρησης της αντίστασης στο S.I. είναι το 1 Ω (Ohm).

Από τον ορισμό φαίνεται ότι 1 Ω = 1 V A .
΄΄1 Ω είναι η αντίσταση αγωγού ο οποίος διαρρέεται από ρεύμα έντασης 1 Α,
όταν στα άκρα του επικρατεί τάση 1 V.΄΄

Τι εκφράζει η αντίσταση ενός αγωγού και που οφείλεται;

Η αντίσταση ενός αγωγού εκφράζει τη δυσκολία που συναντά το
ηλεκτρικό ρεύμα, όταν διέρχεται μέσα από αυτόν, και οφείλεται στη
δυσκολία διέλευσης του ηλεκτρικού ρεύματος λόγω των συγκρούσεων των
ελεύθερων ηλεκτρονίων με τα θετικά ιόντα.

Προσοχή : Οι όροι αντιστάτης και αντίσταση διαφέρουν. Ο αντιστάτης

είναι ο αγωγός ενώ η αντίσταση είναι το μέγεθος που χαρακτηρίζει
τον αγωγό (κάτι αντίστοιχο ισχύει για τον πυκνωτή και την χωρητικότητα
που τον χαρακτηρίζει). Κανονικά όταν αναφερόμαστε σε έναν αντιστάτη
θα έπρεπε να λέμε ΄΄ένας αντιστάτης που έχει αντίσταση 2Ω΄΄ αλλά για
λόγους συντομίας λέμε ΄΄μια αντίσταση 2Ω΄΄.

➢ Νόμος του Ohm

Αν η θερμοκρασία ενός μεταλλικού αγωγού διατηρείται σταθερή, η ένταση

του ρεύματος Ι που τον διαρρέει είναι ανάλογη προς τη διαφορά δυναμικού
V, η οποία εφαρμόζεται στα άκρα του.

V
I= με R = σταθερό
R
8 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Διάγραμμα έντασης – τάσης (Ι-V)

Τα ποσά ένταση – τάση είναι ανάλογα επομένως το διάγραμμά τους θα

είναι μια ευθεία που περνάει από την αρχή των αξόνων.

I II−− V
V

ω
V

Από το παραπάνω διάγραμμα μπορούμε να υπολογίσουμε από την κλίση

της ευθείας το αντίστροφο της αντίστασης του αγωγού1.
1 V 1
εφω = I=  I = V
R R R
  
y = Ax

Ερώτηση: Στο παρακάτω διάγραμμα είναι σχεδιασμένες οι

χαρακτηριστικές ευθείες για δύο διαφορετικούς αντιστάτες. Σε ποιον από
τους δύο αντιστάτες η αντίσταση είναι μεγαλύτερη;

I R2

I2
R1

I1
ω2
ω1
V0 V

1
Το αντίστροφο της αντίστασης ονομάζεται αγωγιμότητα του αγωγού και συμβολίζεται με G. Ισχύει
1
δηλαδή G= .
R
9 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Α΄ τρόπος
Από την κλίση της ευθείας μπορούμε να υπολογίσουμε το αντίστροφο της
αντίστασης για κάθε αντιστάτη χωριστά. Έτσι:
1 1
εφω1 = και εφω2 =
R1 R2
Όμως
1 1
ω 1  ω 2  εφω1  εφω 2    R1  R2
R1 R 2
Β΄ τρόπος
V
Από τον ορισμό της αντίστασης έχουμε ότι R = . Άρα για κάθε αντιστάτη
I
όπως φαίνεται και από το σχήμα θα έχουμε:
V0 V0
R1 = και R2 =
I1 I2
Επειδή Ι2 > Ι1 θα έχουμε ότι R 1  R 2 .

Συμπέρασμα : Όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση στο διάγραμμα Ι –V, τόσο

μικρότερη είναι η αντίσταση του αγωγού.

➢ Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η αντίσταση ενός

αγωγού

Πειραματικά αποδεικνύεται ότι η αντίσταση ενός πρισματικού ή

κυλινδρικού αγωγού:
α) είναι ανάλογη με το μήκος (  ) του αγωγού
β) είναι αντιστρόφως ανάλογη προς το εμβαδόν
(S) της διατομής του
S
γ) εξαρτάται από το υλικό του αγωγού
δ) εξαρτάται από τη θερμοκρασία του αγωγού
Η μαθηματική σχέση που συνδέει τα παραπάνω
μεγέθη είναι
l
𝒍
𝑹=𝝆
𝑺
όπου R η αντίσταση του αγωγού, l το μήκος του, S το εμβαδόν διατομής
του και ρ ένας συντελεστής που λέγεται ειδική αντίσταση η οποία
αναφέρεται στο υλικό του αγωγού, εξαρτάται από τη θερμοκρασία και
10 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

μετριέται σε Ωm. Η ειδική αντίσταση μεταβάλλεται με τη θερμοκρασία θ

ακολουθώντας τη σχέση:
ρ θ = ρ 0 (1 + αθ)
όπου ρ θ και ρ 0 είναι οι τιμές της ειδικής αντίστασης στους θ°C και 0°C
αντίστοιχα και α μια σταθερά που λέγεται θερμικός συντελεστής
αντίστασης. Η σταθερά α εξαρτάται από το υλικό του αγωγού και
μετριέται σε grad-1.
• Για τα καθαρά μέταλλα (π.χ. Αl, Cu) είναι α>0, συνεπώς η ειδική
αντίσταση αυξάνεται, όταν αυξάνεται η θερμοκρασία.
• Για τους ημιαγωγούς (Ge, Si), το γραφίτη (C) και τους ηλεκτρολύτες
είναι α<0, συνεπώς η ειδική αντίσταση μειώνεται, όταν αυξάνεται η
θερμοκρασία.
• Για ορισμένα κράματα όπως η κονσταντάνη , η μαγγανίνη κ.ά., είναι
α  0 συνεπώς η ειδική αντίσταση δεν εξαρτάται από τη θερμοκρασία.

Σχέση αντίστασης – θερμοκρασίας

Η αντίσταση R θ ενός αγωγού στους θ°C είναι:
𝒍
𝑹 𝜽 = 𝝆𝜽 (1)
𝑺
όπου ρθ = ρ 0 (1 + αθ) (2)
Από (1), (2) προκύπτει R θ = R 0 (1 + αθ)

Η γραφική παράσταση της αντίστασης ενός αγωγού με τη θερμοκρασία

για τις διάφορες τιμές του θερμικού συντελεστή α φαίνεται στο παρακάτω
διάγραμμα.

Rθ
Μέταλλα
α0

R0 α=0 Κράματα

α0 Ημιαγωγοί

θ
11 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

6. 2ος Κανόνας του Kirchhoff (Κίρχοφ) ή Κανόνας των τάσεων

΄΄Κατά μήκος μιας κλειστής διαδρομής (βρόχος) σ’ ένα κύκλωμα το αλγεβρικό

άθροισμά των διαφορών δυναμικού ισούται με μηδέν.΄΄

𝜮(𝜟𝑽) = 𝟎

Για το βρόχο 𝛢𝛣𝛤𝛥𝛧𝛢 του παραπάνω σχήματος ισχύει:

𝑽𝜜𝜝 + 𝑽𝜝𝜞 + 𝑽𝜞𝜟 +𝑽𝜟𝜡 + 𝑽𝜡𝜜 = 𝟎

Επειδή στους κλάδους 𝛢𝛣 και 𝛥𝛧 δεν έχω πτώση ή άνοδο της τάσης ισχύει
𝑉𝛢𝛣 = 𝑉𝛥𝛧 = 0 οπότε η παραπάνω σχέση γίνεται:
𝑽𝜜𝜞 + 𝑽𝜞𝜟 +𝑽𝜟𝜜 = 𝟎

Ο 2ος Κανόνας του 𝑲𝒊𝒓𝒄𝒉𝒉𝒐𝒇𝒇 είναι συνέπεια της αρχής διατήρησης

της ενέργειας.

Για να εφαρμόσουμε το δεύτερο κανόνα του 𝐾𝑖𝑟𝑐ℎℎ𝑜𝑓𝑓 σε ένα βρόχο

επιλέγουμε (αυθαίρετα) μία φορά διαγραφής στο βρόχο και τα αλγεβρικά
αθροίσματα 𝛴(𝛦) και 𝛴(𝐼 · 𝑅) γράφονται με τις εξής συμβάσεις:
α) Αν καθώς ΄΄διατρέχουμε΄΄ το βρόχο σύμφωνα με τη φορά που έχουμε
επιλέξει συναντήσουμε πρώτα τον αρνητικό πόλο μιας πηγής, η 𝛨. 𝛦. 𝛥. της
πηγής 𝛦 θα θεωρείται θετική, ενώ αν συναντήσουμε πρώτα το θετικό της
πόλο, θα θεωρείται αρνητική.
12 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

β) Αν η φορά του ρεύματος που διαρρέει μια αντίσταση είναι αντίθετη με

τη φορά που ΄΄διατρέχουμε΄΄ το βρόχο, τότε η τάση 𝛪 · 𝑅 θα θεωρείται
θετική. Αν η φορά του ρεύματος που διαρρέει μια αντίσταση είναι η ίδια με
τη φορά ΄΄διατρέχουμε΄΄ το βρόχο, τότε η τάση 𝛪 · 𝑅 θα θεωρείται αρνητική.

Παράδειγμα

Αν εφαρμόσουμε το δεύτερο κανόνα του 𝐾𝑖𝑟𝑐ℎℎ𝑜𝑓𝑓 στο βρόχο 𝛢𝛣𝛧𝛨𝛢

διατρέχοντάς τον σύμφωνα με τη φορά που φαίνεται στο σχήμα, έχουμε:

−𝛪1 𝑅6 − 𝛪1 𝑅1 + 𝐸1 − 𝛪2 𝑅5 = 0

Αν εφαρμόσουμε το δεύτερο κανόνα του 𝐾𝑖𝑟𝑐ℎℎ𝑜𝑓𝑓 στο βρόχο 𝛣𝛤𝛥𝛧𝛣

διατρέχοντάς τον σύμφωνα με τη φορά που φαίνεται στο σχήμα, έχουμε:

−𝛪3 𝑅2 − 𝐸2 − 𝛪3 𝑅3 − 𝛪3 𝑅4 + 𝛪2 𝑅5 = 0

Αν εφαρμόσουμε το δεύτερο κανόνα του 𝐾𝑖𝑟𝑐ℎℎ𝑜𝑓𝑓 στο βρόχο 𝛢𝛣𝛤𝛥𝛧𝛨𝛢

διατρέχοντάς τον σύμφωνα με τη φορά που φαίνεται στο σχήμα, έχουμε:

−𝛪1 𝑅1 + 𝐸1 − 𝛪3 𝑅2 − 𝐸2 − 𝛪3 𝑅3 − 𝛪3 𝑅4 − 𝛪1 𝑅6 = 0

7. Σύνδεση αντιστάσεων

Ολική αντίσταση ή ισοδύναμη αντίσταση R ολ μιας συνδεσμολογίας

αντιστάσεων, ονομάζουμε την αντίσταση ενός αγωγού ο οποίος διαρρέεται
13 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

από ρεύμα έντασης ίσης με την ένταση του ολικού ρεύματος της
συνδεσμολογίας, αν στα άκρα του εφαρμοστεί τάση ίση με την ολική τάση
στα άκρα της συνδεσμολογίας.

Α) Σύνδεση αντιστάσεων σε σειρά

Δύο ή περισσότερες αντιστάσεις
συνδέονται μεταξύ τους σε σειρά αν
συνδεθούν διαδοχικά η μια μετά την
άλλη, ώστε να διαρρέονται από το ίδιο
ρεύμα.
Χαρακτηριστικά συνδεσμολογίας:
α) Όλες οι αντιστάσεις διαρρέονται από
ρεύμα της ίδιας έντασης, ίσης με την
ένταση του ολικού ρεύματος.
I1 = I 2 = I 3 = I
β) Το άθροισμα των τάσεων στις άκρες των αντιστάσεων είναι ίσο με την
ολική τάση στα άκρα της συνδεσμολογίας.
V1 + V2 + V3 = V
Ολική αντίσταση
V1 + V2 + V3 = V
I1 = I 2 = I 3 = I
V1 = I1 R 1
 I1R1 + I2R2 + I3R3 = IRoλ  Rολ = R1 + R2 + R3
V2 = I 2 R 2
V3 = I 3 R 3
V = IR ολ
Γενικά ισχύει: R ολ = R 1 + R 2 + ... + R v
Παρατήρηση 1 : Η ολική αντίσταση της συνδεσμολογίας είναι μεγαλύτερη
και από τη μεγαλύτερη αντίσταση που συμμετέχει στη συνδεσμολογία.
Παρατήρηση 2 : Αν συνδέσουμε σε σειρά ν όμοιες αντιστάσεις R, η ολική
αντίσταση είναι R ολ = ν  R .
14 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Β) Παράλληλη σύνδεση αντιστάσεων

Δύο ή περισσότερες αντιστάσεις συνδέονται
παράλληλα, αν τα άκρα τους συνδεθούν με
δύο κοινά σημεία.
Χαρακτηριστικά συνδεσμολογίας:
α) Η τάση στα άκρα κάθε αντίστασης είναι η
ίδια και ίση με την ολική τάση στα άκρα της
συνδεσμολογίας.
V1 = V2 = V3 = V
β) Το άθροισμα των εντάσεων των ρευμάτων
που διαρρέουν τις αντιστάσεις είναι ίσο με το
ολικό ρεύμα που διαρρέει τη συνδεσμολογία
(αποτέλεσμα του 1ου κανόνα του Kirchhoff).
I1 + I 2 + I 3 = I
Ολική αντίσταση
I1 + I 2 + I 3 = I
V1 = V2 = V3 = V
V1
I1 =
R1
V V1 V2 V3 V 1 1 1 1
I2 = 2  + + =  = + +
R2 R 1 R 2 R 3 R ολ R ολ R 1 R 2 R 3
V
I3 = 3
R3
V
I=
R ολ
1 1 1 1
Γενικά ισχύει: = + + ... +
R ολ R 1 R 2 Rv
Παρατήρηση 1 : Η ολική αντίσταση της συνδεσμολογίας είναι μικρότερη
και από τη μικρότερη αντίσταση που συμμετέχει στη συνδεσμολογία.
Παρατήρηση 2 : Αν συνδέσουμε ν όμοιες αντιστάσεις R παράλληλα μεταξύ
R
τους, η ολική αντίσταση είναι R ολ = .
ν
Παρατήρηση 3 : Για δύο μόνο αντιστάσεις που συνδέονται παράλληλα
1 1 1 R R
ισχύει: = +  R ολ = 1 2
R ολ R 1 R 2 R1 + R2
15 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

8. Αμπερόμετρο – Βολτόμετρο

Α) Αμπερόμετρο

Το αμπερόμετρο είναι ένα όργανο με το οποίο

μετράμε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος
που διαρρέει έναν κλάδο ενός κυκλώματος.
➢ Το αμπερόμετρο συνδέεται σε σειρά στον κλάδο του κυκλώματος,
στον οποίο θέλουμε να μετρήσουμε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος.
➢ Θεωρούμε ότι τα αμπερόμετρα έχουν πολύ μικρή (εσωτερική)
αντίσταση περίπου ίση με μηδέν. Επομένως, η παρεμβολή ενός
αμπερομέτρου σ΄ έναν κλάδο ενός κυκλώματος δεχόμαστε ότι δεν
επηρεάζει το κύκλωμα και την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος πριν και
μετά τη σύνδεση του οργάνου. (Πρακτικά είναι αδύνατο να
κατασκευαστούν αμπερόμετρα με μηδενική αντίσταση.)

Β) Βολτόμετρο

Το βολτόμετρο είναι ένα όργανο με το οποίο

μετράμε τη διαφορά δυναμικού (τάση) μεταξύ δύο
σημείων ενός κυκλώματος.
➢ Το βολτόμετρο συνδέεται με τα σημεία του κυκλώματος των οποίων
θέλουμε να μετρήσουμε την τάση, δηλαδή συνδέεται παράλληλα ή σε
διακλάδωση με αυτά.
➢ Θεωρούμε ότι τα βολτόμετρα έχουν πολύ μεγάλη (εσωτερική)
αντίσταση σχεδόν άπειρη. Έτσι ο κλάδος του βολτομέτρου θα θεωρούμε
ότι δεν θα διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα. (Πρακτικά είναι αδύνατο να
κατασκευαστούν βολτόμετρα με άπειρη εσωτερική αντίσταση.)

9. Ενέργεια – Ισχύς ηλεκτρικού ρεύματος

➢ Ενέργεια

Έστω ένα τμήμα κυκλώματος ΑΒ που στις άκρες

του εφαρμόζεται τάση V και διαρρέεται από
ηλεκτρικό ρεύμα έντασης Ι. Σε χρόνο t
16 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

μετακινείται από το Α στο Β φορτίο q = It. Κατά τη μεταφορά αυτή

παράγεται έργο
W = q  V  W = I  t  V  W = VIt
Αυτό το έργο εκφράζει την ενέργεια που δαπανάται για τη μεταφορά του
φορτίου από το Α στο Β και μετατρέπεται στο τμήμα αυτό σε άλλες μορφές
ενέργειας.
Έτσι η ενέργεια που καταναλώνεται σε ένα τμήμα ΑΒ κυκλώματος είναι:

W = VIt

Αν ανάμεσα στα Α και Β υπάρχει μόνο (ωμική) αντίσταση R, τότε:

W = VIt
 W = Ι Rt
2

V = IR
R
Α Β
και
W = VIt
I
V2
V  W= t V
I= R
R

Προσοχή: Οι δύο τελευταίες εξισώσεις ισχύουν μόνο στην περίπτωση

ωμικής αντίστασης και δίνουν την ενέργεια που μετατρέπεται σε
θερμότητα πάνω στην αντίσταση αυτή.

➢ Ισχύς

Η ισχύς του ηλεκτρικού ρεύματος εκφράζει τον ρυθμό με τον οποίο

δαπανάται η ηλεκτρική ενέργεια στα στοιχεία του κυκλώματος.
ΔW
P=
Δt
Αν ο ρυθμός αυτός είναι σταθερός, τότε η ηλεκτρική ισχύς P ορίζεται ως
‘’το πηλίκο της ηλεκτρικής ενέργειας W που προσφέρεται σε χρόνο t, προς
το χρόνο αυτό’’. W
P=
t
Μονάδα μέτρησης της ηλεκτρικής ισχύος στο διεθνές σύστημα S.I. είναι το
1 Watt (1W). Ισχύει:
1W =1 J
s
17 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Στην πράξη χρησιμοποιούνται πολλαπλάσια του Watt:

1 KW = 103 W (Kilowatt) και 1 MW = 106 W (Megawatt)

Η ισχύς που καταναλώνεται σ΄ ένα τμήμα κυκλώματος ΑΒ είναι:

W
P=
t  P = V I
W = VIt

Αν ανάμεσα στα Α και Β υπάρχει μόνο (ωμική) αντίσταση R, τότε:

W
P=
t  P = Ι2R
W = I Rt
2

και
W
P=
t V2
 P =
V2 R
W= t
R

Προσοχή: Οι δύο τελευταίες εξισώσεις ισχύουν μόνο στην περίπτωση

ωμικής αντίστασης και δίνουν το ρυθμό μετατροπής της ενέργειας σε
θερμότητα (θερμική ισχύς).

Ερώτηση: Τι είναι η βατώρα και τι η κιλοβατώρα;

W
Από τη σχέση P = παίρνουμε:
t
W = Pt

Αν την ισχύ τη μετρήσουμε σε Watt (βατ) και τον χρόνο σε h (ώρες), τότε
προκύπτει μια καινούρια μονάδα μέτρησης της ενέργειας, η Wh
(βατώρα).

‘’1 Wh (βατώρα) είναι η ενέργεια που απορροφά μια συσκευή ισχύος 1 W σε

χρόνο μίας ώρας (1h).’’
18 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Αν την ισχύ τη μετράμε σε ΚW (κιλοβάτ) και το χρόνο σε h (ώρες), τότε την

ενέργεια θα τη μετράμε σε ΚWh (κιλοβατώρες).
Ισχύουν:
J
1 Wh = 1  3600 s = 3600 J  1 Wh = 3600 J
s
J
1 KWh = 10 3  3600 s = 3600  10 3 J  1 KWh = 3,6  10 6 J
s

Προσοχή: Στη Δ.Ε.Η. πληρώνουμε ΚWh και όχι KW.

➢ Νόμος του Joule

Φαινόμενο Joule λέμε το φαινόμενο κατά το οποίο το ηλεκτρικό ρεύμα

δημιουργεί αύξηση της θερμοκρασίας των αγωγών.

‘’Το ποσό τη θερμότητας που εκλύεται σ΄ ένα αγωγό ο οποίος διαρρέεται από
ηλεκτρικό ρεύμα είναι ανάλογο προς το τετράγωνο της έντασης του
ηλεκτρικού ρεύματος, ανάλογο προς την αντίσταση του αγωγού και ανάλογο
προς το χρόνο κατά τον οποίο ο αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα.’’

Q = Ι 2 Rt

Σημείωση : Μια άλλη μονάδα μέτρησης ενέργειας είναι το 1 cal. Αν

θέλουμε να μετατρέψουμε τα Joule σε cal τότε πολλαπλασιάζουμε με το
συντελεστή α = 0,24 cal Joule .

10. Κλειστό κύκλωμα

➢ Ηλεκτρεγερτική δύναμη πηγής (Η.Ε.Δ.)

α’ ορισμός
Ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε μιας πηγής ονομάζεται το σταθερό πηλίκο της
ενέργειας W που προσφέρει η πηγή σε φορτίο q, προς το φορτίο αυτό.

W
E=
q
19 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Η μονάδα της Η.Ε.Δ. στο S.I. είναι το 1 Volt ( 1 V = 1 J Cb ).

Η ηλεκτρεγερτική δύναμη μιας πηγής εκφράζει την ενέργεια ανά μονάδα
φορτίου που προσφέρει η πηγή στο κύκλωμα.

β’ ορισμός
Αν διαιρέσουμε στην παραπάνω σχέση τόσο τον αριθμητή όσο και τον
W
παρονομαστή με το χρόνο t, παίρνουμε: E = t
q

t
P
E=
I

Σύμφωνα με την τελευταία σχέση, η ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε μιας πηγής

δίνεται και από το σταθερό πηλίκο της ισχύος που Ρ που προσφέρει η πηγή
στο κύκλωμα προς την ένταση Ι του ρεύματος που τη διαρρέει.

➢ Εσωτερική αντίσταση πηγής (r)

Οι πραγματικές πηγές δεν συμπεριφέρονται ακριβώς

+
− r
με τον τρόπο που έχουμε περιγράψει, επειδή τα
φορτία κατά την κίνησή τους μέσω των υλικών E
οποιασδήποτε πραγματικής πηγής συναντούν
αντίσταση. Ονομάζουμε αυτή την αντίσταση της πηγής, εσωτερική
αντίσταση της πηγής και τη συμβολίζουμε με r. Η εσωτερική αντίσταση
της πηγής εκφράζει τη δυσκολία διέλευσης των ηλεκτρονίων στο
εσωτερικό της πηγής. Έτσι αν η πηγή διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα
έντασης Ι, τότε δημιουργείται μια πτώση τάσης Ιr στην εσωτερική
αντίσταση. Επίσης έχουμε μια ισχύ Ι2r που χάνεται στην αντίσταση αυτή.

Συμβολισμός πηγής με εσωτερική αντίσταση

ή
20 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

➢ Νόμος του Ohm για κλειστό κύκλωμα

Θεωρούμε κλειστό κύκλωμα με πηγή

ηλεκτρεγερτικής δύναμης Ε και εσωτερικής
αντίστασης r.
Η ενέργεια που προσφέρει η πηγή στο κύκλωμα
σε χρόνο t είναι:
W = EIt
Στον ίδιο χρόνο στις αντιστάσεις R και r εκλύεται
θερμότητα:
Q R = I 2  R  t και Q r = I 2  r  t
Από την αρχή διατήρησης της ενέργειας έχουμε:
W = QR + Q r
οπότε:
E
EI  t = I 2 R  t + I 2 r  t  E = I  R + I  r  E = I  (R + r )  I =
R+r
Γενικά λοιπόν ισχύει:
E
I=
R ολ + r

Η τελευταία σχέση αποτελεί τη μαθηματική διατύπωση του νόμου του

Ohm για κλειστό κύκλωμα. Ο νόμος του Ohm για κλειστό κύκλωμα
διατυπώνεται ως εξής:
‘’Σε κλειστό κύκλωμα που αποτελείται από ηλεκτρική πηγή και ωμικές
αντιστάσεις, η ένταση του ρεύματος Ι που διαρρέει το κύκλωμα είναι ίση με
το πηλίκο της ηλεκτρεγερτικής δύναμης (Η.Ε.Δ.) της πηγής προς την ολική
αντίσταση του κυκλώματος.’’

➢ Πολική τάση πηγής

Πολική τάση είναι η τάση που επικρατεί στους πόλους της πηγής.
Στο παραπάνω κύκλωμα η διαφορά δυναμικού ανάμεσα στα σημεία Α και
Β είναι ίση με την πολική τάση της πηγής, δηλαδή:
Vπ = VA − VB (1)
Όμως
VAB = VR = IR (2)
Από το νόμο του Ohm για κλειστό κύκλωμα έχουμε:
21 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

E
I=  E = I  (R + r )  E = I  R + I  r  I  R = E - I  r (3)
R+r
Από (1), (2), (3) παίρνουμε τελικά ότι:

Vπ = Ε − Ιr

Δηλαδή, η πολική τάση ισούται με την ηλεκτρεγερτική δύναμη

ελαττωμένη κατά την πτώση τάσης στην εσωτερική αντίσταση της πηγής,
άρα Vπ  Ε .

Προσοχή: Η πολική τάση της πηγής είναι ίση πάντα με το δυναμικό του
θετικού πόλου μείον το δυναμικό του αρνητικού πόλου.
Vπ = V( + ) − V(-)
Παρατήρηση 1: Υπάρχει περίπτωση η πολική τάση της πηγής να δίνεται
από τον τύπο
Vπ = Ε + Ιr
Αυτό γίνεται όταν το ρεύμα έχει φορά από το θετικό
προς τον αρνητικό πόλο της πηγής. Στην περίπτωση
αυτή λέμε ότι η πηγή λειτουργεί σαν αποδέκτης.

Παρατήρηση 2: Η πολική τάση της πηγής είναι ίση με

την τάση του εξωτερικού κυκλώματος και όχι η
ηλεκτρεγερτική της δύναμη. Έτσι για το παρακάτω
παράδειγμα ισχύει:

Vπ = VR 1 = VR 2

Πότε η πολική τάση της πηγής είναι ίση με την ηλεκτρεγερτική της
δύναμη;

Vπ = Ε − Ιr
 Ir = 0
Vπ = Ε

α) Αν το κύκλωμα είναι ανοικτό, τότε το ρεύμα είναι μηδέν (Ι = 0) και η

πολική τάση είναι ίση με την Η.Ε.Δ. της πηγής.
22 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

β) Αν η πηγή είναι ιδανική, δηλαδή η εσωτερική της αντίσταση θεωρείται

αμελητέα (r=0), τότε η πολική τάση είναι ίση με την Η.Ε.Δ. της πηγής.

➢ Ηλεκτρικό ρεύμα βραχυκύκλωσης

Μια ηλεκτρική πηγή είναι βραχυκυκλωμένη,

όταν οι πόλοι της συνδεθούν με αγωγό αμελητέας
αντίστασης, δηλαδή R=0. Στην περίπτωση αυτή το
ηλεκτρικό ρεύμα παίρνει τη μέγιστη έντασή του
και ονομάζεται ρεύμα βραχυκύκλωσης Ιβ. Το
ηλεκτρικό ρεύμα βραχυκύκλωσης είναι ίσο με: 𝐼 =
𝐸 𝑅=0
⇒
𝑅+𝑟
E
Iβ =
r

Χαρακτηριστική καμπύλη μιας ηλεκτρικής πηγής

Είναι η γραφική παράσταση της πολικής τάσης πηγής σε συνάρτηση με το
ρεύμα που τη διαρρέει. Παρατηρούμε ότι η τάση στα άκρα της δεν μένει
σταθερή, γιατί υπακούει στη σχέση Vπ = Ε − Ιr .

Vπ (V)

Ε εφθ = r

θ
E Ι(A)
Iβ =
r
Παρατήρηση: Η πηγή προσφέρει ενέργεια στους φορείς ηλεκτρικού
φορτίου που φθάνουν σ΄ αυτήν. Έτσι τους αυξάνει τη δυναμική ενέργεια.
Άρα τα μεταφέρει από περιοχές χαμηλού δυναμικού σε περιοχές
μεγαλύτερου δυναμικού. Όμως σε καμιά περίπτωση δεν είναι πηγή
ηλεκτρικού φορτίου απλώς μεταφέρει τα ηλεκτρόνια από τον αρνητικό
πόλο στο θετικό. Η γεννήτρια αποτελεί έναν ενεργειακό μετατροπέα.
Καταναλώνει ενέργεια κάποιας μορφής (μηχανική, θερμική, χημική) και
τη μετατρέπει σε ηλεκτρική ενέργεια, με την οποία τροφοδοτεί το
κύκλωμα.
23 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

11. Αποδέκτης

Αποδέκτης ονομάζεται μια συσκευή που μετατρέπει την ηλεκτρική ενέργεια

κατά το μεγαλύτερο μέρος της σε ενέργεια άλλης μορφής διαφορετικής από
θερμότητα.
Για παράδειγμα ο ανεμιστήρας μετατρέπει κατά το μεγαλύτερο μέρος την
παρεχόμενη ηλεκτρική ενέργεια (δαπανώμενη) σε μηχανική ενέργεια
(ωφέλιμη) των πτερυγίων του και το υπόλοιπο μέρος σε θερμότητα
(απώλειες).
Ο συντελεστής απόδοσης (α) ενός αποδέκτη ορίζεται ως το πηλίκο της
ωφέλιμης ισχύος, προς τη δαπανώμενη ισχύ. Δηλαδή:
Pωφελ.
α=
Pδαπαν.
Απόδοση αποδέκτη ονομάζεται το:
α∙100%
24 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

1. Όταν σε μια άσκηση μας ζητάνε να βρούμε τον αριθμό των

ηλεκτρονίων που διέρχονται από μια διατομή ενός αγωγού σε κάποιο
χρόνο t, τότε ισχύει
q = N  qe
N  qe It
I=
q I=  N=
t qe
t
όπου Ν ο αριθμός των ηλεκτρονίων και q e το φορτίο του ηλεκτρονίου.

2. Όταν ένας αγωγός έχει σταθερή διατομή, τότε ο όγκος του θα είναι
𝑉 =𝑆∙𝑙
όπου S το εμβαδόν διατομής του και 𝑙 το μήκος του.

3. Δύο αντιστάσεις συνδέονται μεταξύ τους σε σειρά όταν το σύρμα που

τους συνδέει δεν διακλαδίζεται. Για παράδειγμα στις παρακάτω
περιπτώσεις οι αντιστάσεις R 1 , R 2 συνδέονται σε σειρά.

4. Δύο αντιστάσεις συνδέονται μεταξύ τους παράλληλα, αν συνδέονται με

σύρματα στα ίδια σημεία του κυκλώματος (τα άκρα του ενός είναι και
άκρα του άλλου). Για παράδειγμα στις παρακάτω περιπτώσεις οι
αντιστάσεις R 1 , R 2 συνδέονται παράλληλα.
25 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

5. Για να βρούμε την ολική αντίσταση μιας συνδεσμολογίας αντιστάσεων

με μεικτή σύνδεση, χωρίζουμε την συνδεσμολογία σε μικρότερα τμήματα
που περιλαμβάνουν αντιστάσεις μόνο σε σειρά ή μόνο σε παράλληλη
σύνδεση. Τις αντιστάσεις κάθε τμήματος τις αντικαθιστούμε με την ολική
τους αντίσταση. Έτσι προχωράμε μέχρι να φτάσουμε σε μια αντίσταση ίση
με την ολική αντίσταση της συνδεσμολογίας.

6. Τα ηλεκτρόνια σε ένα κύκλωμα κινούνται από

σημεία με χαμηλό δυναμικό προς σημεία με
υψηλό δυναμικό. Επομένως η συμβατική φορά του
ρεύματος είναι από σημεία με υψηλό δυναμικό
προς σημεία με χαμηλό δυναμικό. Διατρέχοντας
λοιπόν ένα αγωγό κατά τη φορά (συμβατική) του
ρεύματος το δυναμικό κατά μήκος του αγωγού
μειώνεται.
VA − VB = IR  VA = VB + IR

7. Βραχυκύκλωμα ονομάζεται η σύνδεση δύο

σημείων ενός κυκλώματος με αγωγό
μηδενικής αντίστασης. Ο κλάδος του
κυκλώματος μεταξύ των σημείων που
βραχυκυκλώνονται παραλείπεται, καθώς δεν
διαρρέεται από ρεύμα. Όλο το ρεύμα περνάει
από το σύρμα βραχυκύκλωσης. Για
παράδειγμα στο κύκλωμα του σχήματος, τα
σημεία Β και Γ είναι βραχυκυκλωμένα οπότε ο αντιστάτης R 2 δεν
διαρρέεται από ρεύμα.

8. Διαφορά δυναμικού δύο σημείων ενός κυκλώματος Α, Β

Ξεκινάμε από το δυναμικό του πρώτου σημείου VA και προσθέτουμε
αλγεβρικά τις μεταβολές του δυναμικού μέχρι να φτάσουμε στο σημείο Β
όπου θα πάρουμε το δυναμικό VB . Δηλαδή:
VA + ΣΕ + ΣΙR = VB
Τέλος η διαφορά δυναμικού των σημείων Α, Β θα βρίσκεται χωρίζοντας
γνωστούς από αγνώστους.
Τα αλγεβρικά αθροίσματα ΣΕ και ΣΙR γράφονται με τις εξής συμβάσεις:
26 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

α) Αν καθώς ‘’πηγαίνουμε’’ από το Α στο Β, συναντήσουμε πρώτα τον

αρνητικό πόλο μιας πηγής, η ΗΕΔ Ε της πηγής θα θεωρείται θετική, ενώ
αν συναντήσουμε πρώτα το θετικό της πόλο, θα θεωρείται αρνητική.
β) Αν η φορά του ρεύματος που διαρρέει μια αντίσταση είναι αντίθετη με
τη φορά που ‘’πηγαίνουμε’’ από το Α στο Β, τότε η τάση ΙR θα θεωρείται
θετική. Αν η φορά του ρεύματος που διαρρέει μια αντίσταση είναι η ίδια με
τη φορά που ‘’πηγαίνουμε’’ από το Α στο Β, τότε η τάση ΙR θα θεωρείται
αρνητική.
Για το παράδειγμα του σχήματος έχουμε:
VA − IR 1 − E1 − IR 2 + E 2 = VB  VA − VB = IR 1 + E1 + IR 2 − E 2 
VAB = IR 1 + E1 + IR 2 − E2

9. Κανονική λειτουργία συσκευής

Κάθε συσκευή φέρει τα στοιχεία κανονικής λειτουργίας της: τάση Vκ και
ισχύς Pκ . Τα στοιχεία αυτά δηλώνουν ότι, όταν στα άκρα της συσκευής
εφαρμοστεί τάση Vκ , τότε αυτή καταναλώνει ισχύ Pκ . Στην περίπτωση
αυτή λέμε ότι η συσκευή λειτουργεί κανονικά και διαρρέεται από
ηλεκτρικό ρεύμα κανονικής λειτουργίας εντάσεως:

Pκ
Ικ =
Vκ
Αν στα άκρα της συσκευής εφαρμοστεί τάση μικρότερη της τάσης
κανονικής λειτουργίας Vκ , τότε η συσκευή υπολειτουργεί. Αν στα άκρα της
συσκευής εφαρμοστεί τάση μεγαλύτερη της τάσης κανονικής λειτουργίας
Vκ , τότε η συσκευή υπερλειτουργεί. Στην περίπτωση αυτή η συσκευή
κινδυνεύει να καεί.
Αντίσταση R Σ θερμικής συσκευής
27 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Από τα αναγραφόμενα στοιχεία μιας συσκευής, που μετατρέπει την

ηλεκτρική ενέργεια σε θερμική, υπολογίζουμε την αντίσταση R Σ της
Vκ2
συσκευής με βάση τον τύπο: Pκ = 
RΣ
Vκ2
RΣ =
Pκ

10. Για την προφύλαξη των κυκλωμάτων από υπερβολική αύξηση της
έντασης του ρεύματος χρησιμοποιούνται οι "ασφάλειες". Η ασφάλεια είναι
μια διάταξη που συνδέεται σε σειρά στο κύκλωμα. Μόλις η ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος ξεπεράσει την τιμή που αναγράφει η ασφάλεια,
διακόπτεται το ρεύμα στο κύκλωμα.

11. Η θερμότητα Q που εκλύεται σε έναν αντιστάτη όταν διαρρέεται από

ηλεκτρικό ρεύμα υπολογίζεται από το νόμο του Joule:
Q = Ι 2 Rt
Η θερμότητα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αύξηση της
θερμοκρασίας κατά Δθ ορισμένης μάζας m νερού.
Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζουμε το θεμελιώδη νόμο της
θερμιδομετρίας:
Q = mc Δθ
 cal 
όπου c η ειδική θερμότητα του νερού  c = 1 .
 gr  grad 

12. Η ηλεκτρεγερτική δύναμη της πηγής (Η.Ε.Δ.) Ε αναφέρεται σε

ολόκληρο το κύκλωμα, το εσωτερικό της πηγής και το εξωτερικό κύκλωμα.
Ως εξωτερικό κύκλωμα εννοούμε ολόκληρη την συνδεσμολογία που
αναπτύσσεται μεταξύ του ενός και του άλλου πόλου της πηγής.

13. Υπολογισμός ισχύος

α) Ισχύς που παρέχει η πηγή σε ολόκληρο το κύκλωμα:
Pολ = ΕΙ
β) Ισχύς που παρέχει η πηγή στο εξωτερικό κύκλωμα:
Pεξ = Vπ Ι ή
Pεξ = PR 1 + PR 2 + ... + PR ν
όπου R 1 , R 2 , ..., R ν οι αντιστάσεις του εξωτερικού κυκλώματος.
28 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

γ) Ισχύς στην εσωτερική αντίσταση της πηγής:

Pr = Ι 2 r
δ) Επίσης ισχύει η σχέση:
Pολ = Pεξ + Pr

14. Αν η ίδια πηγή (Ε, r) τροφοδοτεί δύο διαφορετικά εξωτερικά κυκλώματα

εφαρμόζουμε το νόμο του Ohm ή τον τύπο της πολικής τάσης της πηγής
ξεχωριστά για κάθε κύκλωμα. Έτσι δημιουργούμε ένα σύστημα δύο
εξισώσεων με δύο αγνώστους, η λύση του οποίου μας δίνει τα Ε και r.

15. Αν βολτόμετρο είναι συνδεμένο στα άκρα μιας πηγής, τότε αυτό
μετράει πάντα την πολική τάση της πηγής ( VV = Vπ ). Επίσης αν το
κύκλωμα είναι ανοικτό, τότε η ένδειξη του βολτομέτρου θα είναι η Η.Ε.Δ. Ε
της πηγής ( VV = E ).

16. Μεθοδολογία στους αποδέκτες

α) Όταν ένας αποδέκτης συνδέεται σε ηλεκτρικό κύκλωμα και
εμποδίζεται να λειτουργήσει, τότε συμπεριφέρεται ως ωμικός
αντιστάτης. Για παράδειγμα, αν συνδέσουμε έναν ανεμιστήρα σε
ηλεκτρικό κύκλωμα και δεν του επιτρέπουμε να περιστρέφει, τότε όλη η
προσφερόμενη ηλεκτρική ενέργεια στον ανεμιστήρα μετατρέπεται σε
θερμότητα. Στην περίπτωση αυτή ισχύει ο νόμος του Ohm για το κλειστό
κύκλωμα, αλλά και για τον αποδέκτη. Έτσι υπολογίζουμε την εσωτερική
ωμική αντίσταση r’ του αποδέκτη.
β) Όταν ένας αποδέκτης συνδέεται σε ηλεκτρικό κύκλωμα και επιτρέπεται
να λειτουργήσει, τότε μετατρέπει το μεγαλύτερο μέρος της
προσφερόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε ενέργεια άλλης μορφής εκτός
από θερμότητα. Για παράδειγμα, όταν ο ανεμιστήρας τροφοδοτείται με
τάση και στρέφεται, το μεγαλύτερο μέρος της προσφερόμενης ηλεκτρικής
ενέργειας γίνεται κινητική και το υπόλοιπο σε θερμότητα. Όταν ο
αποδέκτης λειτουργεί, δεν ισχύει για αυτόν ο νόμος του Ohm. Από την
αρχή διατήρησης της ενέργειας για τον αποδέκτη έχουμε:
Wηλεκτρ = Wμηχαν + Q θερμ  VIt = Wμηχαν + I 2 r' t  Wμηχαν = VIt - I 2 r' t 
Wμηχαν
= VI - I 2 r'  Pμηχαν = VI - I 2 r'
t
Συντελεστής απόδοσης αποδέκτη
29 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Pμηχαν
α= 
Pδαπαν
Pμηχαν
α=
VI
όπου V η τάση στα άκρα του αποδέκτη.

17. Σε πολλές ασκήσεις δίνεται η αντίσταση ανά μονάδα μήκους R * για την
𝑹
οποία ισχύει: 𝑹∗ = .
𝒍

18. O ρυθμός με τον οποίο παράγεται θερμότητα σε μια αντίσταση είναι η

θερμική ισχύς της αντίστασης.
𝛥𝑄𝑅 𝐽
= 𝑃𝑅 = 𝐼 2 𝑅 ( ⁄𝑠𝑒𝑐)
𝛥𝑡
30 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Λυμένα παραδείγματα

Λ1. Δύο αντιστάτες R1=2Ω και R2=5Ω συνδέονται σε σειρά. Τα άκρα του
δίπολου που σχηματίζεται συνδέονται με τους πόλους ηλεκτρικής πηγής
ηλεκτρεγερτικής δύναμης Ε=16V και εσωτερικής αντίστασης r=1Ω.
α) Να βρείτε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει το
ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) την πολική τάση της πηγής.
γ) την ισχύ που προσφέρει η πηγή σε όλο το ηλεκτρικό κύκλωμα.
δ) την ισχύ που προσφέρει η πηγή στο εξωτερικό ηλεκτρικό κύκλωμα.
ε) την ισχύ που καταναλώνει η εσωτερική αντίσταση της πηγής.
στ) την ισχύ που καταναλώνει κάθε αντιστάτης.
Λύση
R1 R2

+
−

r
E

α) Για την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος χρησιμοποιούμε το νόμο του

𝛦 𝛦
Ohm για όλο το κύκλωμα: 𝛪= = ⟹ 𝐼 = 2𝐴
𝑅𝜊𝜆. 𝑅𝜀𝜉. +𝑟.
β) 𝑉𝜋 = 𝛦 − 𝛪 ∙ 𝑟 ⟹ 𝑉𝜋 = 14𝑉
γ) 𝑃𝜊𝜆. = 𝛦 ∙ 𝛪 ⟹ 𝑃𝜊𝜆. = 32𝑊 ή 𝑃𝜊𝜆. = 𝐼 2 ∙ 𝑅𝜊𝜆. ⟹ 𝑃𝜊𝜆. = 32𝑊
δ) 𝑃𝜀𝜉. = 𝑉𝜋 ∙ 𝛪 ⟹ 𝑃𝜀𝜉. = 28𝑊 ή 𝑃𝜀𝜉. = 𝐼 2 ∙ 𝑅𝜀𝜉. ⟹ 𝑃𝜀𝜉. = 28𝑊
ε) 𝑃𝑟 = 𝐼 2 ∙ 𝑟 ⟹ 𝑃𝜊𝜆. = 4𝑊
στ) 𝑃𝑅1 = 𝐼 2 ∙ 𝑅1 ⟹ 𝑃𝑅1 = 8𝑊 και 𝑃𝑅2 = 𝐼 2 ∙ 𝑅2 ⟹ 𝑃𝑅1 = 20𝑊

Παρατήρηση: Προφανώς ισχύει: 𝑃𝜊𝜆. = 𝑃𝜀𝜉. + 𝑃𝑟 και 𝑃𝜀𝜉. = 𝑃𝑅1 + 𝑃𝑅2

31 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

R
Λ2. Στο ηλεκτρικό κύκλωμα του 2

διπλανού σχήματος δίνονται R1=9Ω, R3

R2=18Ω και R3=2Ω. Η Η.Ε.Δ. της
ηλεκτρικής πηγής είναι Ε=30V και έχει
εσωτερική αντίσταση r=2Ω. Να βρείτε:
α) την ολική αντίσταση του ηλεκτρικού R1
κυκλώματος.
+
β) την πολική τάση της πηγής. −

γ) την ισχύ που προσφέρει η πηγή στο r

E
εξωτερικό ηλεκτρικό κύκλωμα.
δ) τη θερμότητα που εκλύεται στο αντιστάτη R1 σε χρόνο t=2min.
Λύση
𝑅 ∙𝑅
α) 𝑅1,2 = 1 2 = 6𝛺
𝑅1 +𝑅2
R2
𝑅𝜀𝜉. = 𝑅1,2 + 𝑅3 = 8𝛺 R3
𝑅𝜊𝜆. = 𝑅𝜀𝜉. + 𝑟 ⟹ 𝑅𝜊𝜆. = 10𝛺 I2
I1
β) Νόμος του Ohm για όλο το κύκλωμα: I
R1
𝛦
𝛪= ⟹ 𝐼 = 3𝐴
𝑅𝜊𝜆.
I +
−

𝑉𝜋 = 𝛦 − 𝛪 ∙ 𝑟 ⟹ 𝑉𝜋 = 24𝑉 r
E

γ) 𝑃𝜀𝜉. = 𝑉𝜋 ∙ 𝛪 ⟹ 𝑃𝜀𝜉. = 72𝑊

δ) Για να υπολογίσουμε τη θερμότητα θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο:
𝑄𝑅1 = 𝐼12 ∙ 𝑅1 ∙ 𝑡
Υπολογισμός Ι1
Ισχύει 𝛪1,2 = 𝛪3 = 𝛪𝜊𝜆. = 3𝛢
𝑉
𝛪1,2 = 1,2 ⟹ 𝑉1,2 = 18𝑉. Όμως 𝑉1 = 𝑉1,2 = 18𝑉 οπότε
𝑅1,2
𝑉1
𝛪1 = = 2𝐴
𝑅1
Έτσι έχουμε: 𝑄𝑅1 = 𝐼12 ∙ 𝑅1 ∙ 𝑡 = 22 ∙ 9 ∙ 120 ⟹ 𝑄𝑅1 = 4320𝐽
32 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Λ3. Στο ηλεκτρικό κύκλωμα του διπλανού R3

σχήματος δίνονται R1=2Ω, R2=8Ω και R3=10Ω. Η
Η.Ε.Δ. της ηλεκτρικής πηγής είναι Ε=36V και
έχει εσωτερική αντίσταση r. Η ισχύς της
αντίστασης R2 είναι 𝑃𝑅2 = 32𝑊. Να βρείτε
α) τo ολικό ηλεκτρικό ρεύμα του ηλεκτρικού R1 R2
κυκλώματος.
β) την εσωτερική αντίσταση της πηγής. +
−

γ) τον ρυθμό με τον οποίο εκλύεται θερμότητα r

E
από τον αντιστάτη R3.
Λύση
2 𝑃𝑅2
α) 𝑃𝑅2 = 𝐼1,2 ∙ 𝑅2 ⟹ 𝛪1,2 = √ = 2𝐴
𝑅2 R3
Όμως 𝑉1,2 = 𝛪1,2 ∙ 𝑅1,2 = 𝛪1,2 ∙ (𝑅1 + 𝑅2 ) = 20𝑉
Επίσης 𝑉1,2 = 𝑉3 = 20𝑉
I3
𝑉3 I 1,2
𝛪3 = = 2𝐴
𝑅3
Από τον 1ο κανόνα του Kirchhoff στον
A
R1 R2
κόμβο Α τελικά παίρνουμε: I
𝛪 = 𝛪1,2 + 𝛪3 ⟹ 𝛪 = 4𝛢 I +
−

r
β) 𝑉1,2 = 𝑉3 = 𝑉𝜋 = 20𝑉 E
Όμως 𝑉𝜋 = 𝛦 − 𝛪 ∙ 𝑟 ⟹ 𝑟 = 4𝛺

𝛥𝑄𝑅3 𝑉32 𝐽 R3 R4
γ) = 𝑃𝑅3 = = 40 ⁄𝑠𝑒𝑐
𝛥𝑡 𝑅3

Λ4. Στο ηλεκτρικό κύκλωμα του παρακάτω δ

σχήματος δίνονται R1=6Ω, R2=4Ω, R3=3Ω και
R4=12Ω. Η ηλεκτρική πηγή έχει Η.Ε.Δ Ε=90V
και έχει εσωτερική αντίσταση r=4Ω. Ο R1 R2
διακόπτης δ αρχικά είναι ανοικτός. Να
+
−
υπολογίσετε:
α) την ολική αντίσταση του ηλεκτρικού r
E
κυκλώματος.
β) τη θερμική ισχύ στην αντίσταση R1.
Κάποια στιγμή κλείνουμε τον διακόπτη δ.
γ) Ποια είναι η ολική αντίσταση του ηλεκτρικού κυκλώματος;
33 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

δ) Ποια είναι η θερμική ισχύς στην αντίσταση R1 μετά το κλείσιμο του

διακόπτη;
Λύση
α) 𝑅1,2 = 𝑅1 + 𝑅2 = 10𝛺 R3 R4
𝑅3,4 = 𝑅3 + 𝑅4 = 15𝛺
𝑅1,2 ∙ 𝑅3,4
𝑅𝜀𝜉. = = 6𝛺 I 3,4
𝑅1,2 + 𝑅3,4
I 1,2
δ
𝑅𝜊𝜆. = 𝑅𝜀𝜉. + 𝑟 ⟹ 𝑅𝜊𝜆. = 10𝛺
β) Νόμος του Ohm για όλο το κύκλωμα: 𝛪 =
𝛦 R1 R2
⟹ 𝐼 = 9𝐴 I
𝑅𝜊𝜆.
𝑉𝜋 = 𝛦 − 𝛪 ∙ 𝑟 ⟹ 𝑉𝜋 = 54𝑉 I +
−

Όμως 𝑉𝜋 = 𝑉1,2 = 54𝑉 r

𝑉1,2 E
𝛪1,2 = = 5,4𝐴
𝑅1,2
2
𝑃𝑅1 = 𝐼1,2 ∙ 𝑅1 ⟹ 𝑃𝑅1 = 174,96𝑊
γ)
𝑅1 ∙ 𝑅3 R3 R4
𝑅1,3 = = 2𝛺
𝑅1 + 𝑅3
𝑅2 ∙ 𝑅4
𝑅2,4 = = 3𝛺 I3 I4
𝑅2 + 𝑅4
I1
δ I
I2
𝑅𝜀𝜉. = 𝑅1,3 + 𝑅2,4 = 5𝛺
𝑅𝜊𝜆. = 𝑅𝜀𝜉. + 𝑟 ⟹ 𝑅𝜊𝜆. = 9𝛺
R1 R2
δ) Νόμος του Ohm για όλο το κύκλωμα: 𝛪= I
𝛦
⟹ 𝐼 = 10𝐴 I +
𝑅𝜊𝜆. −

Όμως 𝛪1,3 = 𝛪2,4 = 𝛪𝜊𝜆. = 10𝛢 r

𝑉 E
𝛪1,3 = 1,3 ⟹ 𝑉1,3 = 20𝑉. Επειδή 𝑉1 = 𝑉1,3 = 20𝑉
𝑅1,3
𝑉1 10
τελικά έχουμε 𝛪1 = = 𝐴
𝑅1 3
200
𝑃𝑅1 = 𝐼12 ∙ 𝑅1 ⟹ 𝑃𝑅1 = 𝑊
3
34 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Ασκήσεις από τράπεζα θεμάτων

1. Μια ηλεκτρική πηγή με ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε=15 V, συνδέεται στα
άκρα ενός συστήματος δύο αντιστατών με αντιστάσεις R1=4Ω και R2=2Ω
συνδεδεμένων σε σειρά μεταξύ τους.
α) Αν το ηλεκτρικό ρεύμα που διαρρέει το ηλεκτρικό κύκλωμα έχει ένταση
I=2Α, να βρείτε αν έχει εσωτερική αντίσταση η πηγή και αν έχει να
υπολογίσετε τη τιμή της.
β) Να βρείτε ποιος από τους δύο αντιστάτες R1, R2 του κυκλώματος θα
καταναλώσει περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια για χρονικό διάστημα
λειτουργίας 2min του κυκλώματος και ποιο θα είναι αυτό το ποσό
ενέργειας.
Στη συνέχεια συνδέουμε τρίτο αντιστάτη με αντίσταση R3=2Ω παράλληλα
με το σύστημα των δύο αντιστατών R1, R2.
γ) Να βρείτε τη τιμή της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος με το οποίο
τροφοδοτεί η πηγή το κύκλωμα.
δ) Να υπολογίστε τη τιμή της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος που
διαρρέει τον αντιστάτη R3.

2. Δίνονται οι πιο κάτω συνδεσμολογίες αντιστατών. Όλοι οι αντιστάτες

είναι όμοιοι.

α) Αν η αντίσταση του κάθε αντιστάτη έχει τιμή 3Ω να υπολογίσετε την

ισοδύναμη αντίσταση για τη κάθε συνδεσμολογία.
β) Αν στα άκρα της κάθε συνδεσμολογίας συνδέσουμε ηλεκτρική πηγή, με
ΗΕΔ Ε=9V και αμελητέα εσωτερική αντίσταση, να υπολογίσετε την ένταση
του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει κάθε αντιστάτη, και για τις τρεις
συνδεσμολογίες.
γ) Συνδέσαμε κάθε μια από τις παραπάνω συνδεσμολογίες με αυτή την
ηλεκτρική πηγή που αναφέραμε και την αφήσαμε να λειτουργεί 200 ώρες
συνεχώς. Να υπολογίσετε πόσα χρήματα θα μας στοιχίσει η κατανάλωση
ενέργειας σε κάθε συνδεσμολογία, αν έχουμε υπολογίσει κόστος 0,1€/KWh
με τη χρήση της παραπάνω πηγής ηλεκτρικής ενέργειας.
35 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

3. Ένας αντιστάτης με αντίσταση 40Ω κι ένας άλλος με αντίσταση 50Ω,

συνδέονται σε σειρά με μια ηλεκτρική πηγή συνεχούς ρεύματος.
Συνδέουμε ένα αμπερόμετρο για να μετρήσει την ένταση του ρεύματος
που περνάει από την αντίσταση των 40Ω κι ένα βολτόμετρο για να
μετρήσει την τάση στον αντιστάτη με αντίσταση 50Ω. Τότε το
αμπερόμετρο δίνει την ένδειξη 400mA.
α) Να σχεδιάσετε το παραπάνω ηλεκτρικό κύκλωμα, δείχνοντας τα
όργανα μέτρησης συνδεδεμένα στις κατάλληλες θέσεις.
β) Να υπολογίσετε τη τάση V στα άκρα του κυκλώματος και την ηλεκτρική
ισχύ που καταναλώνεται στο σύστημα των δύο αντιστατών. (Τα όργανα
μέτρησης θεωρούνται ιδανικά).
γ) Να υπολογίσετε την ένδειξη του βολτομέτρου.
δ) Αν η εσωτερική αντίσταση της ηλεκτρικής πηγής είναι 10Ω, να
υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική της δύναμη.

4. Συνδέουμε παράλληλα τρεις αντιστάτες με ηλεκτρικές αντιστάσεις

R1=2Ω, R2=4Ω, R3=3Ω αντίστοιχα. Στα άκρα της συνδεσμολογίας συνδέουμε
ηλεκτρική πηγή με μηδενική εσωτερική αντίσταση και με ηλεκτρεγερτική
δύναμη Ε=30 V.
α) Να σχεδιάσετε το κύκλωμα και να υπολογίσετε την ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον κάθε αντιστάτη.
β) Να υπολογίσετε τη συνολική θερμότητα που θα παραχθεί από αυτούς
τους τρεις αντιστάτες σε χρονικό διάστημα 100 s.
Αντικαθιστούμε τον αντιστάτη R2 με ένα άλλο αντιστάτη αντίστασης
R4=2Ω έτσι ώστε οι αντιστάτες να παραμείνουν συνδεδεμένοι παράλληλα
μεταξύ τους.
γ) Η συνολική θερμότητα που θα παραχθεί από το κύκλωμα σε χρονικό
διάστημα 100s, θα αυξηθεί ή θα μειωθεί σε σχέση με πριν; Δικαιολογήστε
την απάντηση σας.
δ) Να σχεδιάσετε σε διάγραμμα V – I με βαθμολογημένους άξονες, τη
χαρακτηριστική καμπύλη της προαναφερόμενης ηλεκτρικής πηγής.
36 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

5. Στο ηλεκτρικό κύκλωμα του σχήματος η ένδειξη του

ιδανικού βολτομέτρου (ιδανικό βολτόμετρο σημαίνει ότι
η αντίσταση του είναι τόσο μεγάλη που μπορεί να
θεωρηθεί ότι δε διαρρέεται από ρεύμα) είναι 20V.
Να υπολογίσετε :
α) τις εντάσεις του ηλεκτρικού ρεύματος από τις οποίες
διαρρέονται οι αντιστάτες R1, R2 και R3 αντίστοιχα ,
β) τη πολική τάση VAB ,
γ) τη τιμή της αντίστασης του αντιστάτη R4 ,
δ) τη θερμότητα που καταναλώνεται στο εξωτερικό κύκλωμα σε χρόνο
t=1h.
Δίνονται: R1=10Ω, R2=R3=5Ω , Ε=40V, r=1Ω.

6. Δίνεται το ηλεκτρικό κύκλωμα του

σχήματος που αποτελείται από μια
ηλεκτρική πηγή με ηλεκτρεγερτική
δύναμη Ε και εσωτερική αντίσταση r=2Ω
και τρεις αντιστάτες με τιμές
αντιστάσεων, R1=6Ω, R2=6Ω και R3=5Ω.
Εάν ο αντιστάτης R1 διαρρέεται από ρεύμα έντασης, Ι1=2Α, να υπολογίσετε:
α) την ισοδύναμη αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος,
β) την ηλεκτρική τάση VΒΓ,
γ) την ηλεκτρική ενέργεια που μετατρέπεται σε θερμότητα στο εξωτερικό
κύκλωμα, σε χρόνο μιας ώρας ( t=1h)
δ) την ηλεκτρεγερτική δύναμη της πηγής Ε.

7. Το κύκλωμα του σχήματος αποτελείται από δυο

αντιστάτες με τιμές αντίστασης R1=3Ω, R2=6Ω και
τροφοδοτείται από πηγή με ΗΕΔ Ε=18 V και μηδενική
εσωτερική αντίσταση (r = 0, ιδανική πηγή).
Να υπολογίσετε:
α) την ισοδύναμη αντίσταση του κυκλώματος καθώς και
την ένταση του ρεύματος που το διαρρέει,
β) το λόγο των τάσεων VAB / VBΓ .
37 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

8. Από ένα ομογενές μεταλλικό σύρμα σταθερού εμβαδού διατομής και

μεγάλου μήκους, κόβουμε τρία σύρματα (1), (2), (3) με μήκη L1=L, L2=2L και
L3=L αντίστοιχα. Συνδέουμε παράλληλα τα σύρματα (1) και (2), το σύρμα
(3) σε σειρά με το σύστημα των (1) και (2) και στα άκρα του συστήματος
των τριών συρμάτων συνδέουμε ηλεκτρική πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης
E=18 V και εσωτερικής αντίστασης r=1Ω.
Εάν το σύρμα (1) διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης I1=2Α, να
υπολογίσετε:
α) Την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει το σύρμα (2).
β) Τη πολική τάση της ηλεκτρικής πηγής.
γ) Τις τιμές των αντιστάσεων R1, R2 και R3 των συρμάτων αντίστοιχα.
δ) Την ισχύ που καταναλώνει ο αντιστάτης αντίστασης R3.

9. Μία ομάδα μαθητών πραγματοποίησε στο

εργαστήριο φυσικής το ηλεκτρικό κύκλωμα του
σχήματος προκειμένου να υπολογίσει πειραματικά την
τιμή R της αντίστασης του αντιστάτη καθώς και τα
στοιχεία της ηλεκτρικής πηγής, δηλαδή την
ηλεκτρεγερτική της δύναμης Ε και την εσωτερική της
αντίσταση r. Το βολτόμετρο και το αμπερόμετρο θεωρούνται ιδανικά.
Όταν οι μαθητές είχαν ανοιχτό το διακόπτη δ η ένδειξη του βολτομέτρου
ήταν 6V. Όταν οι μαθητές είχαν κλειστό το διακόπτη δ η ένδειξη του
βολτομέτρου ήταν 5V και του αμπερομέτρου 0,5Α. Να υπολογίσετε:
α) Την ηλεκτρεγερτική δύναμη της πηγής καθώς και την ένδειξη του
αμπερομέτρου όταν ο διακόπτης είναι ανοικτός.
β) Την τιμή της αντίστασης R του αντιστάτη.
γ) Την εσωτερική αντίσταση της πηγής.
Oι μαθητές σύνδεσαν έναν αντιστάτη αντίστασης R1=40Ω παράλληλα με
τον αντιστάτη R. Σε αυτή την περίπτωση να υπολογίσετε:
δ) Την ηλεκτρική ενέργεια που μετατρέπεται σε θερμότητα στο εξωτερικό
κύκλωμα σε χρόνο 100s.

10. Δύο αντιστάτες με αντιστάσεις R1=10Ω και R2=40Ω συνδέονται μεταξύ

τους παράλληλα και το σύστημά τους συνδέεται σε σειρά με αντιστάτη
αντίστασης R3=10Ω. Το παραπάνω σύστημα των τριών αντιστατών
συνδέεται στους πόλους ηλεκτρικής πηγής της οποίας η εσωτερική
38 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

αντίσταση είναι r=2 Ω. Το ηλεκτρικό ρεύμα που διαρρέει τον αντιστάτη

αντίστασης R3 έχει ένταση 0,5 Α.
α) Να σχεδιάσετε το αντίστοιχο ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την ηλεκτρική τάση στα άκρα του αντιστάτη
αντίστασης R3.
γ) Να υπολογίσετε την ΗΕΔ της πηγής.
δ) Να βρείτε το ρυθμό με τον οποίο δαπανάται ηλεκτρική ενέργεια
(ηλεκτρική ισχύς) στον αντιστάτη αντίστασης R1.

11. Στο διπλανό ηλεκτρικό κύκλωμα οι

αντιστάσεις των αντιστατών είναι : R1=10Ω ,
R2=8Ω , R3=6Ω , R4=3Ω και η πηγή είναι ιδανική με
ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε=12V. Οι αγωγοί
σύνδεσης έχουν αμελητέα αντίσταση.
Να υπολογίσετε:
α) Τη συνολική αντίσταση του κυκλώματος.
β) Τις εντάσεις των ηλεκτρικών ρευμάτων που διαρρέουν κάθε αντιστάτη,
με το διακόπτη ανοιχτό.
γ) Τις εντάσεις των ρευμάτων που διαρρέουν κάθε αντιστάτη, αν
κλείσουμε το διακόπτη δ.
δ) Το ποσοστό της ενέργειας της πηγής που ελευθερώνεται ως θερμότητα
στον αντιστάτη R3 μετά το κλείσιμο του διακόπτη δ.

12. Δύο αντιστάτες με αντιστάσεις R1=2Ω, R2=4Ω, είναι μεταξύ τους

συνδεδεμένοι σε σειρά, ενώ ένας τρίτος αντιστάτης R3=3Ω είναι
συνδεδεμένος παράλληλα με το σύστημα των δύο αντιστατών R1, R2. Στα
άκρα του συστήματος όλων των αντιστατών συνδέουμε ηλεκτρική πηγή
ηλεκτρεγερτικής δύναμης E=18V και εσωτερικής αντίστασης r=1Ω και το
κύκλωμα διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα.
α) Να σχεδιάσετε το αντίστοιχο ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την ολική αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.
γ) Να υπολογίσετε τη πολική τάση της ηλεκτρικής πηγής.
δ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνει η αντίσταση
R1 σε χρόνο t =2 min.
39 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

13. Δύο αντιστάτες με αντιστάσεις R1=4Ω , R2=4Ω αντίστοιχα, είναι μεταξύ

τους συνδεδεμένοι παράλληλα, και ένας τρίτος αντιστάτης R3=5Ω είναι
συνδεδεμένος σε σειρά με το σύστημα των δύο αντιστατών R1, R2. Το
σύστημα τροφοδοτείται από ηλεκτρική πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης
Ε=24V και εσωτερικής αντίστασης r=1Ω.
α) Να σχεδιάσετε το αντίστοιχο ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την ολική αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.
γ) Να υπολογίσετε την ισχύ που παρέχει η πηγή σε όλο το κύκλωμα.
δ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρική ισχύ της αντίστασης R1.

14. Ένα ιδανικό αμπερόμετρο είναι συνδεδεμένο σε σειρά με δύο

αντιστάτες (1) και (2) που έχουν αντίστοιχα αντιστάσεις R1=10Ω, R2=10Ω.
Το σύστημα αμπερομέτρου και αντιστατών (1) και (2), συνδέεται
παράλληλα με τρίτο αντιστάτη (3), ο οποίος έχει αντίσταση R3=20Ω. Στα
άκρα όλου του συστήματος αμπερομέτρου-αντιστατών συνδέουμε
ηλεκτρική πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης E και εσωτερικής αντίστασης
r=2Ω.
α) Να σχεδιάσετε το αντίστοιχο ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την ολική αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.
Η ένδειξη του αμπερομέτρου στο ηλεκτρικό κύκλωμα που σχεδιάσατε
είναι 0,5 Α.
γ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη της ηλεκτρικής πηγής.
δ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρική ισχύ του αντιστάτη (3).

15. Δύο αντιστάτες (1), (2) με αντιστάσεις αντίστοιχα R1=8Ω και R2=8Ω,
είναι μεταξύ τους συνδεδεμένοι παράλληλα. Ένας τρίτος αντιστάτης (3) με
αντίσταση R3=7Ω είναι συνδεδεμένος σε σειρά με ιδανικό αμπερόμετρο και
με το σύστημα των δύο αντιστατών (1) και (2). Στα άκρα του συστήματος
αντιστατών- αμπερομέτρου, συνδέουμε ηλεκτρική πηγή ηλεκτρεγερτικής
δύναμης Ε=24V και εσωτερικής αντίστασης r.
α) Να σχεδιάσετε το αντίστοιχο ηλεκτρικό κύκλωμα.
Η ολική αντίσταση του ηλεκτρικού κυκλώματος που σχεδιάσατε, είναι
12Ω.
β) Να υπολογίσετε την εσωτερική αντίσταση r της ηλεκτρικής πηγής και
την ένδειξη του αμπερομέτρου.
40 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

Ενώ το κύκλωμα λειτουργεί, συνδέουμε ένα ιδανικό βολτόμετρο στα άκρα

της ηλεκτρικής πηγής.
γ) Να βρείτε την ένδειξη του βολτομέτρου.
δ) Να υπολογίσετε το ποσό της θερμότητας που εκλύεται από τον
αντιστάτη (2) σε χρονικό διάστημα 5 min.

16. Το ηλεκτρικό κύκλωμα του σχήματος

αποτελείται από τέσσερις αντιστάτες με
αντιστάσεις R1=2Ω, R2=4Ω, R3=3Ω, R4=7Ω
και μια ηλεκτρική πηγή με ΗΕΔ Ε και
εσωτερική αντίσταση r=1Ω. Η ένδειξη του
αμπερομέτρου (αμελητέας αντίστασης) Α1 είναι Ι1=1Α.
α) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.
β) Να υπολογίσετε την ένταση Ι2 του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει
τον αντιστάτη R3.
γ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε της πηγής.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό με τον οποίο η πηγή προσφέρει ενέργεια στο
κύκλωμα (συνολική ισχύ).

17. Μαθητής στο εργαστήριο συνδέει τρεις

αντιστάτες όπως στο Σχήμα 1. Οι αντιστάτες έχουν
αντίσταση R1=R2=10Ω και ο τρίτος έχει άγνωστη
αντίσταση R. Συνδέει το σύστημα στα άκρα ΑΒ με
πηγή και διαπιστώνει, με βολτόμετρο, ότι η τάση VAB
είναι ίση με 8V και με αμπερόμετρο ότι οι αντιστάτες
διαρρέονται από συνολικό ρεύμα έντασης Ι = 2Α.
α) Χρησιμοποιώντας τις μετρήσεις του μαθητή να
υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του συστήματος των τριών
αντιστατών.
β) Να υπολογίσετε τη τιμή της αντίστασης R.
γ) Να υπολογίσετε το ρυθμό μετατροπής της ηλεκτρικής ενέργειας σε
θερμική (ισχύς) στο εξωτερικό κύκλωμα.
δ) Αν στο εξωτερικό κύκλωμα καταναλώνονται τα 2/3 της συνολικής
ενέργειας που η πηγή προσφέρει σε όλο το κύκλωμα, να υπολογίσετε την
ΗΕΔ και την εσωτερική αντίσταση της πηγής.
41 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

18. Τα αμπερόμετρα του κυκλώματος έχουν αμελητέα εσωτερική

αντίσταση. Με βάση τα δεδομένα που αναγράφονται στο σχήμα για αυτό
το ηλεκτρικό κύκλωμα, να υπολογίσετε:
α) Τη διαφορά δυναμικού στα άκρα του αντιστάτη αντίστασης 6Ω

β) Την ένδειξη του αμπερομέτρου Α2.

γ) Την ένδειξη του αμπερομέτρου Α1 και την ηλεκτρική ισχύ της
αντίστασης που διαρρέεται από το ίδιο ρεύμα με το αμπερόμετρο Α1.
δ) Την ένδειξη του ιδανικού βολτομέτρου που είναι συνδεδεμένο στους
πόλους της ηλεκτρική πηγής και την ενέργεια που καταναλώνει το
εξωτερικό για την πηγή κύκλωμα σε 1 h.

19. Στο πιο κάτω κύκλωμα η ένδειξη του βολτομέτρου είναι 14V και οι
αντιστάτες έχουν αντίσταση R1=5Ω, R2=3Ω, R3=6Ω. Το βολτόμετρο και το
αμπερόμετρο είναι ιδανικά όργανα.

α) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του κυκλώματος.

β) Να υπολογίσετε τη τάση στα άκρα της R1.
γ) Να βρείτε την ένδειξη του αμπερομέτρου και τη φορά του ρεύματος που
το διαρρέει.
δ) Να υπολογίσετε το ποσό της θερμότητας που προκύπτει από τη
μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας στον αντιστάτη R2, σε 10 min.

20. Ηλεκτρικό κύκλωμα αποτελείται από μια πηγή ηλεκτρεγερτικής

δύναμης E=30V και εσωτερικής αντίστασης r=1Ω , από δύο αντιστάτες με
αντιστάσεις R1=3Ω , R2=6Ω οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι παράλληλα μεταξύ
τους και έναν τρίτο αντιστάτη αντίστασης R3 σε σειρά με το σύστημα των
42 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

δύο άλλων αντιστατών και την πηγή. Η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος
που διαρρέει τον αντιστάτη R1 ισούται με Ι1=2Α.
α) Να σχεδιάσετε το ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την ηλεκτρική τάση στα άκρα του αντιστάτη R2 καθώς
επίσης και το ηλεκτρικό ρεύμα που διαρρέει τον αντιστάτη R3.
γ) Να υπολογίσετε τη τιμή της αντίστασης R3.

21. Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος η ηλεκτρική πηγή έχει τάση
V=24V και οι αντιστάτες έχουν αντιστάσεις R1=8Ω, R2=24Ω και R3=6Ω
αντίστοιχα.

Να υπολογίσετε:
α) Την ισοδύναμη αντίσταση του κυκλώματος.
β) Την ηλεκτρική τάση στα άκρα της R3.
γ) Την ένταση του ρεύματος που διαρρέει την αντίσταση R2.
δ) Το ποσό της θερμότητας που προκύπτει από τη μετατροπή της
ηλεκτρικής ενέργειας στον αντιστάτη R1, σε 20 min.

22. Τρείς αντιστάτες με αντιστάσεις R1=2Ω, R2=5Ω, και R3=10Ω συνδέονται

παράλληλα μεταξύ τους και το σύστημα τους τροφοδοτείται με ηλεκτρική
πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης Ε=12V και εσωτερικής αντίστασης r. Αν η
ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον αντιστάτη με αντίσταση
5Ω είναι 1,5Α, να υπολογίσετε:
α) την ηλεκτρική τάση στους πόλους της ηλεκτρικής πηγής.
β) την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει την ηλεκτρική πηγή.
γ) την εσωτερική αντίσταση της ηλεκτρικής πηγής.
δ) την ισχύ που παρέχει η ηλεκτρική πηγή σε όλο το κύκλωμα.

23. Τρείς αντιστάτες (1), (2), (3), που έχουν

αντιστάσεις R1=10Ω, R2 και R3 αντίστοιχα,
συνδέονται μεταξύ τους όπως δείχνει η
43 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

συνδεσμολογία του διπλανού σχήματος. Το σύστημα των τριών

αντιστατών συνδέεται στα άκρα ηλεκτρικής πηγής, η οποία έχει
ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε=66V και εσωτερική αντίσταση r=2Ω. Αν δίνεται
ότι για τις εντάσεις των ηλεκτρικών ρευμάτων που διαρρέουν τους
αντιστάτες R1 και R2 ισχύει η σχέση I1=2I2 και για τις ηλεκτρικές τάσεις VΓΑ,
VAB , η σχέση VΓΑ=2VAB, τότε:
α) Να σχεδιάσετε στο κύκλωμα τις φορές (συμβατικές) των ηλεκτρικών
ρευμάτων που διαρρέουν όλους τους κλάδους του και να υπολογίσετε την
αντίσταση R2.
β) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του κυκλώματος μεταξύ των
σημείων Γ, Β.
γ) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει
κάθε κλάδο του κυκλώματος.
δ) Να υπολογίσετε τη θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη (1), στο ίδιο
χρονικό διάστημα που η ηλεκτρική πηγή προσφέρει ηλεκτρική ενέργεια
1980 J σε όλο το κύκλωμα.

24. Στο παρακάτω κύκλωμα δίνονται:

R1=12Ω και R2=6Ω. Για την πηγή του κυκλώματος δίνονται: Ε=36V και r=1Ω.
Να βρείτε:
α) Τη τιμή της αντίστασης Rx αν γνωρίζετε
ότι η ολική εξωτερική αντίσταση του
κυκλώματος είναι ίση με 11 Ω.
β) Τη πολική τάση της πηγής και τη τάση
στα άκρα της αντίστασης R1.
γ) Τη συνολική ηλεκτρική ενέργεια που
καταναλώνεται στο εξωτερικό κύκλωμα
κατά τη διάρκεια 10 min.
Βραχυκυκλώνουμε τα σημεία Γ και Δ με αγωγό αμελητέας αντίστασης.
δ) Η συνολική ενέργεια που καταναλώνεται στο εξωτερικό κύκλωμα κατά
τη διάρκεια 10 min σε σχέση με αυτή που υπολογίσατε στο ερώτημα Δ3
είναι:
(α) μεγαλύτερη (β) μικρότερη (γ) ίση
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
44 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

25. Στο διπλανό κύκλωμα δίνονται:

R1=12Ω, R2=6Ω και R3=7Ω. Για την πηγή του
κυκλώματος δίνονται:
Ε=36V και r=1Ω. Να βρείτε:
α) Την ολική εξωτερική αντίσταση του
κυκλώματος.
β) Τη πολική τάση της πηγής και τη τάση
στα άκρα της αντίστασης R1.
γ) Τη συνολική ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται στο εξωτερικό
κύκλωμα σε χρονική διάρκεια 10 min.
δ) Εάν η αντίσταση R2 καταστραφεί και δεν διαρρέεται από ρεύμα, η τάση
στα άκρα της αντίστασης R1 θα είναι η ίδια με αυτήν που υπολογίσατε στο
ερώτημα β) ή όχι;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

26. Δίνεται το παρακάτω ηλεκτρικό κύκλωμα που αποτελείται από τρείς

αντιστάτες με αντιστάσεις R1=3Ω, R2=6Ω και R3=8Ω. Η ηλεκτρική πηγή έχει
ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε=12V και μηδενική εσωτερική αντίσταση.

α) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.

β) Να σχεδιάσετε τη φορά του ηλεκτρικού ρεύματος σε όλους τους κλάδους
του ηλεκτρικού κυκλώματος και να υπολογίσετε την ένταση του
ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει την ηλεκτρική πηγή.
γ) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον
αντιστάτη αντίστασης R1.
δ) Να υπολογίσετε τη θερμότητα που «εκλύεται» από τον αντιστάτη
αντίστασης R2 σε χρόνο 10 min.

27. Δύο αντιστάτες (1) και (2) με αντιστάσεις R1=90Ω και R2=30Ω
αντίστοιχα, συνδέονται σε σειρά και το σύστημά τους συνδέεται σε σειρά
με γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύματος. Η γεννήτρια έχει ηλεκτρεγερτική
45 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

δύναμη Ε=75V και μηδενική εσωτερική αντίσταση. Ανάμεσα στη γεννήτρια

και τον αντιστάτη (1) παρεμβάλλουμε διακόπτη δ.
α) Να σχεδιάσετε το παραπάνω ηλεκτρικό κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού στα άκρα του αντιστάτη (1),
όταν ο διακόπτης δ είναι κλειστός.
Παράλληλα στο σύστημα των δύο αντιστατών (1) και (2) συνδέεται τρίτος
αντιστάτης (3) με αντίσταση R3=120Ω.
γ) Να βρείτε το ρυθμό με τον οποίο προσφέρει ενέργεια η γεννήτρια (την
ολική ισχύ) σε όλο το κύκλωμα.

28. Στο παρακάτω κύκλωμα οι αντιστάτες έχουν αντιστάσεις R1=30Ω,

R2=R3=40Ω, και το κύκλωμα τροφοδοτείται από σταθερή τάση V=10V.

α) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του κυκλώματος.

β) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει κάθε
αντιστάτη.
γ) Να προσδιορίσετε την τιμή της αντίστασης Rx ενός άλλου αντιστάτη
που πρέπει να συνδεθεί παράλληλα στο σύστημα των τριών αντιστάσεων
ώστε να διπλασιαστεί η τιμή της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος που
διαρρέει το κύκλωμα.
δ) Να υπολογίσετε την ενέργεια που δαπανάται στον αντιστάτη
αντίστασης Rx σε χρόνο 5 min.

29. Τέσσερις αντιστάτες με αντιστάσεις R1=6Ω, R2=6Ω, R3=3Ω και R4=6Ω

συνδέονται όπως φαίνεται στο παρακάτω κύκλωμα. Τα βολτόμετρα είναι
ιδανικά.
46 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

α) Να υπολογίσετε την ολική αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.

Η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον αντιστάτη R3 είναι
Ι3=4Α.
β) Να βρείτε τις ενδείξεις των βολτομέτρων V1 και V2.
γ) Nα βρείτε την ΗΕΔ της ηλεκτρικής πηγής, αν η εσωτερική της
αντίσταση είναι r=1Ω.
δ) Να υπολογίσετε την ισχύ της ηλεκτρικής πηγής και να βρείτε το κόστος
της ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία της διάταξης επί 24 ώρες, αν η
μία kWh κοστίζει 0,09 ευρώ.

30. Τρείς αντιστάτες που έχουν αντιστάσεις R1=10Ω, R2=10Ω και R3=40Ω
αντίστοιχα, συνδέονται όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Tο
αμπερόμετρο είναι ιδανικό και η ένδειξή του είναι 2A, ενώ η ηλεκτρική
πηγή έχει εσωτερική αντίσταση r=2Ω και ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε.

α) Να υπολογίσετε το ηλεκτρικό φορτίο που διέρχεται από τον αντιστάτη

αντίστασης R2 σε χρονική διάρκεια 2 s.
β) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη της ηλεκτρικής πηγής.
γ) Να βρείτε την ηλεκτρική ισχύ που παρέχει η ηλεκτρική πηγή στο
εξωτερικό κύκλωμα.
δ) Να υπολογίσετε τη θερμότητα που απελευθερώνεται στον αντιστάτη
αντίστασης R1 σε χρονικό διάστημα 2 min.

31. Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος οι ενδείξεις του βολτομέτρου

και του αμπερομέτρου, που θεωρούνται και τα δύο ιδανικά, είναι
αντίστοιχα V=60V και I=2A. Η ηλεκτρική πηγή έχει εσωτερική αντίσταση
r=1Ω και ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε, ενώ δίνονται: R1=20Ω και R2=20Ω.
47 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

α) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε της ηλεκτρικής πηγής.

β) Να βρείτε τη τιμή της εξωτερικής αντίστασης του ηλεκτρικού
κυκλώματος.
γ) Να βρείτε τη τιμή της αντίστασης R3.
δ) Να υπολογίσετε το ρεύμα βραχυκύκλωσης της ηλεκτρικής πηγής.

32. Στο κύκλωμα του παρακάτω σχήματος οι αντιστάτες R1, R2, R3 και R4
έχουν αντιστάσεις 100Ω, 100Ω, 200Ω και 200Ω αντιστοίχως. Η ηλεκτρική
πηγή έχει ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε=62V και εσωτερική αντίσταση r=10Ω.

α) Να υπολογίσετε την εξωτερική αντίσταση του κυκλώματος.

β) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τη
πηγή.
γ) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού στα άκρα του αντιστάτη R2 και
τη διαφορά δυναμικού στα άκρα του αντιστάτη R3.
δ) Να βρείτε το ρυθμό με τον οποίο μετατρέπει την ηλεκτρική ενέργεια σε
θερμική ο αντιστάτης R3.

33. Οι αντιστάσεις του παρακάτω κυκλώματος έχουν αντίστοιχα R1=60Ω,

R2=60Ω και R3=50Ω, ενώ η ηλεκτρική πηγή έχει ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε
48 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

και εσωτερική αντίσταση r=1Ω. Ο αντιστάτης αντίστασης R1 διαρρέεται

από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης Ι1=0,1Α.

α) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του εξωτερικού κυκλώματος.

β) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού VΓΔ ανάμεσα στα σημεία Γ και Δ
του ηλεκτρικού κυκλώματος.
γ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε της ηλεκτρικής πηγής.
δ) Να υπολογίσετε τη συνολική ισχύ που αποδίδει η ηλεκτρική πηγή στο
κύκλωμα.

34. Στο διπλανό ηλεκτρικό κύκλωμα δίνονται:

R1=120Ω, R2=60Ω και R3=400Ω (όπου R3 η
αντίσταση του λαμπτήρα). Οι ενδείξεις
κανονικής λειτουργίας του ηλεκτρικού
λαμπτήρα είναι: PK=100W και VK=200V. Για την
ηλεκτρική πηγή του κυκλώματος δίνονται:
Ε=220V και r=0Ω, ενώ θεωρούμε ότι ο ηλεκτρικός λαμπτήρας
συμπεριφέρεται σαν ωμικός αντιστάτης.
α) Να βρείτε την ολική αντίσταση του κυκλώματος.
β) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει την
αντίσταση R2 και τον ηλεκτρικό λαμπτήρα.
γ) Να υπολογίσετε τη συνολική ενέργεια που καταναλώνεται στο
εξωτερικό κύκλωμα σε χρονική διάρκεια 10 min.
δ) Εάν η αντίσταση R2 καταστραφεί και δεν διαρρέεται από ρεύμα, ο
ηλεκτρικός λαμπτήρας θα:
i) υπερλειτουργεί με κίνδυνο να καταστραφεί.
ii) υπολειτουργεί.
iii) λειτουργεί όπως και πριν την καταστροφή της αντίστασης R2.
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να τη δικαιολογήσετε.
49 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

35.

Στο κύκλωμα του πιο πάνω σχήματος 1 έχουμε τις αντιστάσεις R1=20Ω και
R2=5Ω. Ο ηλεκτρικός λαμπτήρας Λ έχει ενδείξεις κανονικής λειτουργίας
PK=27W και VK=9V και η ηλεκτρική πηγή έχει ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε και
μηδενική εσωτερική αντίσταση. Στην συγκεκριμένη συνδεσμολογία ο
ηλεκτρικός λαμπτήρας λειτουργεί κανονικά. Θεωρούμε ότι ο ηλεκτρικός
λαμπτήρας συμπεριφέρεται σαν ωμικός αντιστάτης.
α) Να υπολογίσετε την αντίσταση του λαμπτήρα.
β) Να υπολογίσετε την ισοδύναμη αντίσταση του ηλεκτρικού κυκλώματος
που εικονίζεται στο Σχήμα 1.
γ) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε της ηλεκτρικής πηγής.
Παράλληλα με τον λαμπτήρα συνδέουμε αντιστάτη με αντίσταση R3, όπως
φαίνεται στο πιο πάνω σχήμα 2. Τότε ο λαμπτήρας υπολειτουργεί και η
ισχύ του είναι 3 W.
δ) Να υπολογίσετε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον
λαμπτήρα στη συνδεσμολογία του Σχήματος 2.

2ος Κανόνας του 𝐾𝑖𝑟𝑐ℎℎ𝑜𝑓𝑓

36. Να υπολογιστεί η τιμή της έντασης του ρεύματος στο παρακάτω
κύκλωμα αν 𝛦1 = 6𝑉, 𝛦2 = 12𝑉, 𝑅1 = 8𝛺 και 𝑅2 = 4𝛺.
50 – Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα -

37. Να υπολογιστεί η τιμή της έντασης του ρεύματος στο παρακάτω

κύκλωμα, εφόσον τα δεδομένα είναι: Ε1=50V, E2=120V, R1=10Ω, R2=20Ω,
R3=30Ω, R4=40Ω, R5=50Ω, R6=60Ω, R7=70Ω.

38. Να υπολογιστούν οι τιμές των εντάσεων του ρεύματος που διαρρέουν

τις αντιστάσεις 𝑅1 , 𝑅2 και 𝑅3 στο παρακάτω κύκλωμα, αν: Ε1=100V, E2=60V,
R1=30Ω, R2=15Ω, R3=10Ω.