12.

Sınıf Matematik Proje Ödevi

Yıldız Yankı Yazgangil 12/D 22
Logaritmayı anlamak için üstel fonksiyonu anlamak gerekir. Çünkü üstel fonksiyonla
logaritma birbirine göre ters durumludur. Üstel fonksiyon bir reel sayının üssünün değişken
olduğu fonksiyon türüdür.
Örneğin f(x) = 3x bir üstel fonksiyondur.
Logaritma fonksiyonu ise üstel fonksiyonun tersi şeklinde tanımlanır. Yukarıdaki örnekte f(x)
= 3x fonksiyonun verdik.
Bunun tersini alırsak logaritma fonksiyonu ortaya çıkar. Yani f-1(x) = log3x olur.

Logaritmanın Tarihçesi
Logaritma 17. yüzyılın başında John Napier tarafından hesaplamaları kolaylaştırmak için
oluşturuldu. Denizciler, bilim insanları, mühendisler ve daha hızlı hesap yapmak isteyen
kişiler tarafından hızlıca benimsenen logaritma, hesap cetvelleri ve logaritma tabloları
aracılığıyla kullanılabiliyordu.
Logaritmanın babası olarak kabul edilen İskoç matematikçi John Napier, logaritma kavramını
ilk defa 1614'te yayımladığı "Mirifici Logarithmorum Canonis Descriptio" adlı eserinde tanıttı.
Üstel olarak artan çokluklarda, sürekli büyüyen sayılarla işlem yapmanın zorluğundan
kurtulmak için rakamların kendisi değil de belli bir tabana göre logaritması kullanılır. Örneğin
10,100,1000… şeklinde büyüyen bir nicelik için bu sayılar yerine bu sayıların 10 tabanına göre
logaritması alınarak 1,2,3.. şeklinde kullanılır.
John Napier tarafından bu konuda ” Minifci Logaritmorum Canonis Descripto” (Bir logaritma
cetveli tanımı ve iki ayrı trigonometri ile bütün matematik hesaplarında kolay ve çabuk
anlaşılmasına genel açıklaması) adı zamanın bilim dili olan Latince olarak kaleme alınmış
eserini, ilk kez 1614 yılında Edinburg şehrinde yayınlandı. Böylece logaritma adını da John
Napier koymuş oldu.
Bir logaritma çizelgesinin hazırlanmasında taban olarak, 1′den büyük sayı seçilebilir. Napier,
çizelgesini (e) tabanına göre hazırlamıştır. Fakat çizelgeyi tamamladıktan sonra (e) sayısını
almakla zor bir sistem ortaya koyduğunu, uygulama sırasında farkına vardı. Daha sonraki
yıllarda 10 tabanlı, yeni bir logaritma sisteminin hesaplama işlerinde büyük kolaylıklar
sağlayabileceğini düşünüyordu. Fakat bu yeni sisteme ait düşündüğü ilkeleri bizzat ortaya
koyamadan öldü. Ömrünün son günlerinde, arkadaşı olan İngiliz matematikçi ve astronom
Henry Briggs‘ten düşüncelerinin tamamlamasını istedi.
Henry Briggs, bu isteğe uyarak, Napier'ın logaritma tabanını 10'dan 10'a değiştirerek taban
10 logaritma sistemini geliştirdi. Bu sistem günümüzde yaygın olarak kullanılan ondalık
logaritma sistemidir.
Daha sonra Hollandalı matematikçi Adrien Valcq, Henry Briggs’ten eksik kalan 20.000 den
90.000 e kadar olan sayıların logaritmik değerlerini hesap etti ve cetvelllerini 1626 yılında ,
Briggs’in adı altında, Goude yayımladı. Bu yeni çizelgeler, 10 ondalıklı olup, 1 den 1.000.000 a
kadar sayılan ve 0 dereceden 90 dereceye kadar olan açıların 1 er açı dakikası aralıklı olarak,
açıların sinüs, tanjant ve sekantının logaritma değerlerini kapsıyordu. Ayrıca her biri 10″ için
sinüs ve tanjant logaritmalarına ilişkin bir çizelge yayımlandı. Logaritma cetveli üzerine eser
hazırlayanlar Adrien Vlacq’ın bu eserini temel kabul ettiler.
Logaritmayı ilk kez 1730-1790 yılları arasında yaşayan bir Türk bilgini olan Gelenbevi İsmail
Efendi bulmuştu. Gelenbevi İsmail Efendi matematikle uğraşırken sayı değerlerini ondalık
bölümlere göre düzenleyip hesapları son derece kolaylaştıran bir sistemi kendiliğinden
bulmuş ancak bunu pratik bir uygulama sayıp fazla önemsemediğinden kimseye
bahsetmemişti. Bu Batıda kullanılan logaritma idi.
• Alman matematikçi Johannes Kepler, logaritmanın astronomik hesaplamalarda
kullanımını savundu. Napier'ın logaritma tabanını 10'a çevirmesinin astronomik
hesaplamalarda daha uygun olduğunu düşündü.
• 18. yüzyılın sonlarına doğru, Fransız matematikçiler Adrien Marie Legendre ve Pierre-
Simon Laplace logaritmaların sayı teorisinde ve olasılık hesaplamalarında kullanımını
genişlettiler.
• 19. yüzyılın ortalarında, John Couch Adams ve James Clerk Maxwell, logaritma
kullanarak diferansiyasyon ve integral hesaplamalarında önemli gelişmeler sağladılar.

Logaritmanın Kullanım Alanları

Logaritma, bir sayının belirli bir tabanda diğer bir sayıya eşit olduğu denklemi çözmek için
kullanılan matematiksel bir işlemdir. Genel olarak "log" olarak kısaltılır ve matematiksel
ifadesi şu şekildedir:
logb(x)=y

Bu denklemde b, logaritmanın tabanı, x ise logaritmanın değeri, y ise üs değeridir. Yani by=x.

Logaritma, birçok alanda kullanılmaktadır. Bunun temel nedeni ise büyük sayıları daha
yönetilebilir hale getirmesi ve matematiksel işlemleri basitleştirmesidir; Logaritmanın
kullanım alanı geniş bir şekilde yaygınlaşmıştır çünkü bir dizi matematiksel, bilimsel ve
mühendislik probleminin çözümünde büyük kolaylıklar sağlar.
1. Matematiksel Analiz ve Problemler: Logaritma, birçok matematik probleminin çözümünde
kullanılır. Özellikle büyük sayıların işlemlerini daha kolay hale getirmek için kullanılır.
2. Bilgisayar Bilimi: Bilgisayar biliminde logaritma, algoritmaların analizi ve karmaşıklık
değerlendirmelerinde sıkça kullanılır. Özellikle sıralama ve arama algoritmalarının
performansını değerlendirmede logaritma önemlidir.
3. İstatistik: İstatistiksel analizlerde, logaritmik dönüşümler veri dağılımlarını düzleştirebilir ve
analizi kolaylaştırabilir.
4. Mühendislik: Mühendislikte, elektrik devre analizinden malzeme bilimine kadar birçok
alanda logaritma kullanılır. Ses basınç seviyeleri, manyetik alanlar gibi birçok fiziksel ölçüm
logaritmik ölçeklerle ifade edilir.
5. Finans: Finansal matematikte, yatırım getirileri ve faiz oranları gibi konularda logaritma
kullanılır.
6. Biyoloji ve Kimya: Bilimsel çalışmalarda, özellikle pH gibi ölçümlerde logaritma sıkça
kullanılır.
Aynı zamanda logaritmanın temel çeşitleri farklı kullanım alanlarına sahiptir:
1.Doğal Logaritma( e tabanında ): Matematiksel incelemelerde, fizikte, kimyada,
istatistikte ve ekonomide kullanılır.
2.Adi Logaritma( 10 tabanında ): Genellikle lg (x) veya log (x) olarak; mühendislik,
biyoloji ve astronomi alanlarında ise log10 (x) olarak gösterilir. Çeşitli mühendislik
branşlarında ,hesap makinesinde ve spektroskopide kullanılır.
3.İkili Logaritma( log2 ): lb(x), ld (x), log (x), lg (x) veya log2 (x) olarak gösterilebilir.
Bilgisayar bilimlerinde, bilgi kuramında, matematikte ve müzik kuramında kullanılır.

4.Genel Logaritma( loga ): İletişim sistemlerinde sinyal-gürültü oranı gibi değerlerin

hesaplanmasında kullanılır. Finansal matematikte yatırım getirisi ve risk
hesaplamalarında kullanılabilir. Genel olarak belirli bir tabana sahip logaritma, spesifik
problemlere uyarlanmış çeşitli alanlarda kullanılabilir.

5. Negatif Logaritma: Euler Özdeşliği kullanılarak negatif sayıların logaritması alınabilir.

A-) Matematiksel Analiz ve Problemler

1. Çarpanları Toplama ve Çıkarma İşlemleri: Logaritma, büyük çarpanları toplamayı veya
çıkarmayı daha kolay hale getirir. Özellikle büyük sayılarla çarpanları toplamak, logaritma
kullanılarak üslerin toplanması işlemine indirgenebilir.
Örnek: log(xy)=logx+logy
log(x/y)=logx−logy
2. Üslerin Çarpanlara Dönüştürülmesi: Logaritma, üslerle ilgili denklemleri daha basit bir
hale getirir. Özellikle karmaşık üs ifadelerini çarpanlara ayırmak logaritma kullanılarak
yapılabilir.
Örnek: logb( xⁿ) =n⋅logb(x)
3. Üstel Denklemlerin Çözümü: Logaritma, üstel denklemleri çözmek için kullanılır. Örneğin,
by=x denkleminde y=logb(x) ifadesi, x değeri bilindiğinde y değerini bulmak için kullanılır.
4. Limit Hesaplamaları:
Limit hesaplamalarında logaritma sıklıkla karşımıza çıkar. Özellikle 0/0 veya ∞/∞ türündeki
belirsiz limitlerin çözümünde logaritma işlevleri kullanılabilir.
5. Büyüklük Karşılaştırmaları: Logaritma, büyük sayıları karşılaştırmak ve sıralamak için
kullanışlıdır. Özellikle büyük sayılar arasındaki oranları incelemek amacıyla logaritmik ölçekler
kullanılır.
6. Karmaşık Problemlerin Çözümü: Logaritma, birçok karmaşık matematiksel problemin
çözümünde kullanılır. Örneğin, diferansiyasyon ve integrasyon gibi analitik işlemler
logaritmik fonksiyonlarla daha kolay hale gelebilir.

B-) Bilgisayar Bilimi

Logaritmanın bilgisayar Bilimi alanındaki rolü, algoritmaların analizi, performans
değerlendirmesi ve veri yapıları gibi konularda önemli bir yer tutar.
1.Algoritma Analizi ve Karmaşıklık: Logaritma, algoritmaların zaman karmaşıklığını
değerlendirmede sıkça kullanılır. Özellikle böl ve yönet algoritmaları gibi sık görülen
algoritmaların analizinde logaritma işlevi önemli bir rol oynar.

Böl ve yönet algoritmaları, bir problemi daha küçük alt problemlere bölerek çözmeyi
amaçlayan bir algoritma tasarım stratejisidir. Logaritmanın bu tür algoritmalar içindeki işlevi,
genellikle algoritmanın zaman veya uzay karmaşıklığını değerlendirmede ortaya çıkar.

Böl ve yönet algoritmalarının temel stratejisi, bir problemi daha küçük parçalara ayırmak, bu
parçaları bağımsız olarak çözmek ve ardından bu çözümleri birleştirerek orijinal problemi
çözmektir. Bu süreçte, problemi bölme ve birleştirme aşamalarının karmaşıklığını
değerlendirmek için logaritma işlevi sıkça kullanılır. İşte logaritmanın böl ve yönet
algoritmalarındaki rolüne dair bir açıklama:

Bölme Aşaması: Problemi daha küçük parçalara bölme aşamasında, genellikle orijinal
problemi n küçük parçaya bölerek, her bir parçayı bağımsız olarak çözmeyi hedefleriz. Bu
bölme işlemi genellikle logaritmik bir sayıda adımda gerçekleşir.Örneğin, bir diziyi ikiye
bölmek, her adımda sadece yarısı üzerinde çalışmayı gerektirir. Bu işlem log2(n) adımda
tamamlanır.
Birleştirme Aşaması: Çözümleri birleştirme aşamasında, alt problemlerin çözümlerini
birleştirerek orijinal problemi elde ederiz. Bu aşamada da logaritma işlevi karşımıza çıkabilir.
Örneğin, alt problemlerin çözümlerini birleştirmek için log2(n) adet birleştirme adımına
ihtiyaç duyulabilir.
Toplam Karmaşıklık: Toplam karmaşıklık genellikle bölme ve birleştirme adımlarının
toplamının bir fonksiyonu olarak ifade edilir. Bu karmaşıklık, logaritma fonksiyonunu içerir.
Örneğin, T(n)=2T(n/2)+f(n) gibi bir rekürsif denklemde, f(n) birleştirme aşamasındaki ek
işlemleri temsil eder ve bu denklemi çözmek için logaritma işlevi kullanılır.

2. Arama Algoritmaları: Logaritma, veri yapılarındaki arama işlemlerini değerlendirmede

kullanılır. Örneğin, bir sıralı bir dizide bisection (yarılama) arama algoritması, her adımda
arama alanını yarıya indirdiği için O(logn) zaman karmaşıklığına sahiptir.
3.Heap ve Ağaç Yapıları: Özellikle heap (öncelik kuyruğu) ve diğer ağaç yapıları üzerindeki
işlemleri değerlendirmede logaritma önemlidir. Bir binary heap'teki her düğümün yüksekliği
logn ile sınırlıdır, bu da çeşitli operasyonların zaman karmaşıklığını düşürür.

4. Hash Tabloları: Çoğu durumda, hash tablolarının performans analizinde logaritmik

faktörler göz önüne alınır. Çatallanma ve zincirleme gibi çatallanma faktörleri genellikle
logaritmik büyüme gösterir.

C-) İstatistik
1.Dağılım Düzeltme (Transformasyon): Logaritma, veri setlerindeki büyük sapmaları
düzeltmek için kullanılabilir. Özellikle, veri setindeki değerler arasındaki geniş aralıkları
azaltmak ve dağılımı daha normal (normal dağılıma yakın) hale getirmek için logaritmik
dönüşümler yapılır.

Dağılım düzeltme, özellikle veri setlerindeki çarpıklıkları veya sağa çekilmiş (sağa eğilimli)
dağılımları düzeltmek amacıyla yapılan bir veri dönüşümüdür. Bu tür çarpıklıkları düzeltmek,
istatistiksel analizlerin ve modellerin daha etkili olmasına yardımcı olabilir. Logaritma, bu tür
dağılım düzeltme işlemlerinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

Normalleştirme: Logaritma, orijinal veriler üzerinde uygulandığında, büyük değerleri

sıkıştırırken küçük değerleri genişletir. Bu, genellikle sağa çekilmiş dağılımları normal bir
dağılıma daha yakın hale getirir.

Oranları Stabilize Etme: Logaritma, oranları ve büyüklük karşılaştırmalarını daha tutarlı hale
getirir. Büyük sayılar arasındaki oranlar logaritma ile daha dar bir aralığa çekilir.

Çarpıklığı Azaltma: Sağa çekilmiş dağılımların logaritması alındığında, veri setinin çarpıklığı
genellikle azalır. Bu, özellikle istatistiksel analizlerde ve regresyon modellerinde daha
güvenilir sonuçlar alınmasına yardımcı olabilir.

Varyansı Azaltma: Logaritma, büyük değerlerin etkilerini azaltarak varyansı düşürebilir. Bu,
özellikle büyük değerlerin diğer değerlere oranla daha fazla ağırlık taşıdığı durumlarda
kullanışlıdır.

Heteroskedastisiteyi Azaltma: Logaritma, özellikle regresyon analizlerinde karşılaşılan

heteroskedastisite problemini hafifletebilir. Heteroskedastisite, veri setindeki değişen
varyansı ifade eder ve bu durum regresyon analizlerini etkileyebilir.

2.Oranlarda İncelme: Logaritma, oranlarda değişiklikleri daha anlamlı hale getirebilir.

Özellikle yüzde değişimleri veya büyüklük sırasında olan oranları analiz etmek amacıyla
kullanılır.

Örneğin, bir ürünün satışlarında yüzde değişiklikleri incelediğimizde:

Yüzde Değişim=sonraki değer−önceki değer/önceki değer×100. Ancak bu tür oranları analiz
ederken, logaritma kullanarak oranlardaki büyüklüğü daha anlamlı bir şekilde inceleyebiliriz.
3. Regresyon Modelleri: Logaritmik dönüşümler, özellikle regresyon modellerinde hataların
normal dağılıma yakın olmasını sağlamak için kullanılır. Bu, regresyon analizlerinde daha
güvenilir sonuçlar elde etmek için yaygın bir uygulamadır.

4.Risk ve Getiri Analizi: Finansal istatistikte, risk ve getiri analizi sırasında logaritma kullanılır.
Özellikle yatırım getirileri üzerindeki değişimleri değerlendirmek ve karşılaştırmak için
logaritma getirileri kullanmak yaygındır.

D-) Mühendislik
1.Ses ve Akustik Mühendislik: Ses basınç seviyeleri logaritmik ölçekle ifade edilir. Sesin
yoğunluk birimi desibeldir. Bir ses ne kadar gürültülü ise desibel değeri o kadar yüksektir.
Desibel ölçeği de logaritmiktir. Örneğin arkadaşlar arasında yapılan bir sohbet 60 desibellik
ses yoğunluğuna sahipken, yoğun trafik ortalama 70 desibel, gürültülü bir restoran 80
desibellik ses yoğunluğa sahiptir. 70 desibel 60 desibelden 10 kat gürültülü iken, 80 desibel
60 desibelden 100 kat daha gürültülüdür.

2.Elektrik ve Elektronik Mühendislik: Logaritma, elektrik devrelerinde ve sinyal işleme

uygulamalarında sıkça kullanılır. Özellikle voltaj, akım ve güç oranları logaritmik bir ölçekle
ifade edilir.

 Belirtilebilir Güç Oranları (dBm): Genellikle elektriksel güç seviyelerini belirtirken

kullanılır. P(dBm)=10⋅log10(P/1mW)
 Gerilim Oranları (dBV, dBu): Gerilim seviyelerini ölçmek için kullanılır. dBV genellikle
referans 1 volt, dBu ise referans 0.775 volt alır.

3. Telekomünikasyon Mühendisliği: Sinyal-gürültü oranları, iletim kayıpları ve diğer iletim

parametreleri genellikle logaritmik olarak ifade edilir. Bu, sinyal gücü ve zayıflığı arasındaki
geniş aralığı yönetmeye yardımcı olur.

4.Jeofizik Mühendisliği: Jeofizikte, özellikle deprem büyüklükleri ve yer hareketliliği

logaritmik ölçeklerle ifade edilir.

 Richter Ölçeği
Richter Ölçeği depremin şiddetini ölçmede kullanılan bir ölçektir. Bu ölçek logaritmiktir. Yani
richter ölçeğine göre 6 olan deprem, richter ölçeğine göre 3 olan depremden 2 kat değil tam
tamına 1000 kat daha şiddetlidir. 6, 106'nın logaritmik sonucu, 3 ise 103'ün logaritmik
sonucudur. 106 103'ün 1000 katıdır.
E-) Finans
1.Faiz ve Yatırım Getirisi Hesaplamaları: Logaritma, faiz ve yatırım getirisi hesaplamalarında
kullanılır. Özellikle yatırımların zaman içindeki değerini değerlendirmek için logaritmik
getiriler kullanılır.
Logaritmik Getiri= ( Son değer/ başlangıç değeri )
Bu, yatırımın zaman içindeki büyümesini daha anlamlı bir şekilde ifade eder.

2. Opsiyon Fiyatlandırma Modelleri: Finansal opsiyon fiyatlandırma modellerinde, özellikle

Black-Scholes modeli gibi modellerde, logaritma kullanılır. Bu modellerde logaritma, hisse
senedi fiyatlarının gelecekteki olası değerlerini daha iyi ifade etmek için kullanılır.

3.Risk Yönetimi ve Portföy Teorisi: Finansal risk yönetimi ve portföy teorisi, logaritmik
getirileri kullanarak varlık fiyatlarının dağılımını değerlendirmekte ve portföy performansını
analiz etmekte logaritmayı sıklıkla içerir.

4.Temettü Ödemesi ve Getiri Analizi: Hisse senedi değerlemesi sırasında, temettü ödemeleri
ve hisse senedi getirileri logaritmik olarak incelenebilir. Bu, hisse senedi değeri ve getirisi
arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak için kullanılır.

F-) Biyoloji ve Kimya

1.pH Ölçümü (Kimya): Logaritma, hidrojen iyonu (H⁺) konsantrasyonunu ifade etmek için
kullanılır. pH, -log[H⁺] formülü ile hesaplanır. Bu sayede asitlik veya bazlık düzeyini ölçmek ve
karşılaştırmak daha kolay hale gelir.

2. Kimyasal Reaksiyon Hızları (Kimya): Kimyasal reaksiyon hızları genellikle logaritmik olarak
ifade edilir. Özellikle Arrhenius denklemi, reaksiyon hızlarındaki sıcaklık bağımlılığını
logaritmik bir şekilde ifade eder.

3. İlaç Dozajı Hesaplamaları (Kimya ve Biyoloji): İlaç dozajı hesaplamalarında logaritma

kullanılabilir. İlaçların vücutta çeşitli bölgelerdeki konsantrasyonlarını değerlendirmek ve
dozajları ayarlamak için logaritmik dönüşümler kullanılabilir

4.Genetik Çalışmalar (Biyoloji): Genetik çalışmalarda, özellikle genetik materyalin

büyüklüğünü ve karmaşıklığını ifade etmek için logaritma kullanılır. Örneğin, DNA
molekülünün uzunluğu veya gen sayısı logaritmik bir ölçekte ifade edilebilir.

5. Enzim Kinetiği (Biyoloji ve Kimya): Enzim kinetiği çalışmalarında, enzim aktivitesi ve

reaksiyon hızı genellikle logaritmik olarak ifade edilir. Bu, enzimlerin konsantrasyonları ve
reaksiyon hızları arasındaki kompleks ilişkileri daha iyi anlamak için kullanılır.

6.İyon Konsantrasyonları (Kimya ve Biyoloji): Biyolojik sistemlerde ve hücre içindeki iyon

konsantrasyonları genellikle logaritmik olarak ölçülür. Örneğin, logaritmik olarak ifade edilen
pO₂ (oksijen basıncı) değerleri hücre solunumu ve metabolizması üzerindeki etkileri
değerlendirmek için kullanılır.
 Kaynakça
 https://www.matematiktutkusu.com/forum/matematik-arsivi/9135-logaritmanin-
tarihsel-gelisimi.html
 http://www.matematik1.com/pages/05/E01.pdf
 https://www.arsivbelge.com/yaz.php?sc=3994
 https://tr.wikipedia.org/wiki/Logaritma
 https://www.bilgiustam.com/logaritmanin-tarihcesi-gunluk-hayattaki-kullanim-
yerleri/
 https://www.matematiksel.org/napierin-kemiklerinden-logaritmaya-bir-yolculuk/