SITUACIÓN DE APRENDIZAXE-2

DE ONDE VIMOS?
De súbditas a cidadás.

GUÍA DIDÁCTICA

CONCRECIÓN TAREFAS PRODUTO

PRESENTACIÓN XUSTIFICACIÓN METODOLOXÍA RECURSOS AVALIACIÓN
CURRICULAR FINAL

1. PRESENTACIÓN

IES FÉLIXMURIEL DEPARTAMENTO LGL 2023-2024

ÁMBITO LINGÜÍSTICO E SOCIAL 3ºESO-PDC

2º TRIMESTRE

TÍTULO De onde vimos? De súbditas a cidadás

PRODUTO FINAL LIÑA DO TEMPO

ODS

PROXECTOS E Plan de Igualdade Plan de Normalización da Lingua Proxecto Monte vivo.

PLANS DO IES (Orientación). Ecofeminismo. Galega (EDLG). Ecolingüismo. Ecoloxismo.
FÉLIX MURIEL

1
2. XUSTIFICACIÓN

DESCRICIÓN Situación de aprendizaxe que xira arredor da transformación política dos seres
humanos desde a servidume á cidadanía e a súa concreción na loita pola
igualdade no contexto do 8M, tendo en conta a natureza histórica das relacións
sociais, das actividades económicas e das manifestacións culturais. Está estruturada
en catro SD e un proxecto do que sairá o produto final da mesma para celebrar o
8M, Día Internacional da Muller Traballadora.

A finalidade da mesma é analizar as consecuencias dos cambios producidos na

sociedade a partir das revolucións industriais e o papel da muller na conquista dos
dereitos individuais e colectivos na época contemporánea. De aí o subtítulo en
forma de resposta á pregunta enunciada: De súbditas a cidadás.

 A primeira secuencia didáctica servirase da liña de tempo (métodos de investiga-

ción)
 A segunda secuencia didáctica servirase do comentario (comprensión do pasado
para entender as noticias actuais)
 A terceira secuencia didáctica servirase da poesía (De Rosalía a Rosalía)
 A cuarta secuencia didáctica servirase da presentación dunha figura feminina
relevante na consecución da igualdade de dereitos. (Lingua inglesa).
 O proxecto final consistirá na creación dunha liña do tempo, ilustrada con figuras
femininas de relevancia histórica e con información nas linguas en que se
expresaron cada unha desas mulleres invisibilizadas.

VINCULACIÓN 21F, Día da lingua nai

COA REALIDADE 23F, Día de Rosalía
COTIÁ 8M, Día Internacional da Muller Traballadora.

INTERESE PARA O  Tomar conciencia da desigualdade histórica das mulleres na nosa sociedade.
ALUMNADO  Comprender o difícil que é lograr dereitos e o fácil que é perdelos.
 Tomar conciencia das razóns polas que existen os estereotipos e os prexuízos que
deles se alimentan.
 Denunciar as situacións de desigualdade e/ou de violencia.
 Participar no proxecto Heroínas anónimas.

RETO OU De onde vimos?

PROBLEMA PARA  De onde vimos Nós?
RESOLVER  Como é a nosa sociedade? Como era hai cen e douscentos anos? Que
permanece hoxe?
 Cumpriuse / cúmprese o lema Liberdade, igualdade fraternidade?
 Había mulleres que escribisen, actuasen, cantasen, fixesen ciencia, estudasen,
participasen en política... loitasen polo dereito ao voto antes do 36?
 Poderíamos hoxe ser revolucionari@s?

2
3. CONCRECIÓN CURRICULAR
SABERES BÁSICOS
1. Ciencias Sociais
- Obxectivos e estratexias das ciencias sociais:
procedementos, termos e conceptos e métodos de
investigación no ámbito da xeografía e da historia.
- Procura de información en contornas dixitais e uso
específico de léxico relativo aos ámbitos histórico,
artístico e xeográfico e elaboración de traballos ou
proxectos nos que se faga uso de mapas, gráficas,
imaxes...
- O comentario de documentos escritos e gráficos.
Exposición de ideas e argumentos sobre diferentes
temas que se abordan no curso.
- A transformación humana do territorio e a
distribución desigual dos recursos e do traballo.
Evolución dos sistemas económicos e dos ciclos
demográficos.
- O espazo natural, rural e urbano e a súa evolución
en España e Galicia.
- Os sectores produtivos na Unión Europea, España e
Galicia. A Unión Europea como exemplo do
funcionamento dos mercados.
- A distribución desigual de recursos e traballo. O
emprego na sociedade actual.
- Organización política e económica das sociedades.
Ordenamento normativo autonómico, constitucional
e supranacional. Cidadanía europea e cosmopolita.
España e Galicia na UE.
- A transformación política dos seres humanos: da
servidume á cidadanía. Transicións, revolucións e
resistencias: permanencias e cambios na época
contemporánea. A conquista dos dereitos individuais
e colectivos na época contemporánea.
- Revolucións industriais e nacemento dunha nova
sociedade.
- A participación da muller nos procesos históricos do
século XVIII.
- As características xerais das novas expresións
artísticas e culturais ata a metade do XX.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
OBXECTIVOS DESCRITORES OPERATIVOS (CCCC)
(mínimos de consecución)
CCL1 - Exprésase de forma oral, escrita, signada ou
CA1.1 - Elaborar contidos propios
OBX1. Identificar e multimodal con coherencia, corrección e
en distintos formatos, mediante
comprender a adecuación aos diferentes contextos sociais, e
aplicacións e estratexias de
natureza histórica participa en interaccións comunicativas con
recollida de datos usando fontes
das relacións actitude cooperativa e respectuosa tanto para
fiables e xerar produtos orixinais e
sociais, das intercambiar información, crear coñecemento e
como proxectos de investigación,
actividades transmitir opinións como para construír vínculos
incidindo no uso de mapas e outras
económicas, das persoais.
representacións gráficas, como a
manifestacións CCL2 - Comprende, interpreta e valora con
interpretación de imaxes.
culturais e dos bens actitude crítica textos orais, escritos, signados ou
CA1.2 - Identificar os elementos da
patrimoniais multimodais dos ámbitos persoal, social, educativo
contorna física e humana e analizar
materiais e e profesional para participar en diferentes
as súas relacións naturais e
inmateriais que contextos de maneira activa e informada e para
humanas, presentes e pasadas,
compartimos, construír coñecemento.
valorando o grao de conservación.
analizando as súas CCL3 - Localiza, selecciona e contrasta de maneira
CA1.6 - Identificar os principais
orixes e evolución e progresivamente autónoma información
feitos históricos e valorar os cambios
identificando as procedente de diferentes fontes, avaliando a súa
que propiciaron nos aspectos
causas e fiabilidade e pertinencia en función dos obxectivos
ideolóxicos, sociais, políticos e
consecuencias dos de lectura e evitando os riscos de manipulación e
económicos e xustificar que feitos
cambios desinformación, e intégraa e transfórmaa en
do pasado teñen unha incidencia
producidos, os coñecemento para comunicala adoptando un
no presente.
problemas actuais punto de vista creativo, crítico e persoal á vez que
CA1.7 - Valorar o patrimonio
e os seus valores respectuoso coa propiedade intelectual.
artístico, histórico e cultural como
presentes, para STEM4 - Interpreta e transmite os elementos máis
fundamento da nosa identidade
realizar propostas relevantes de procesos, razoamentos,
colectiva, considerándoo un ben
que contribúan a demostracións, métodos e resultados científicos,
para o gozo recreativo e cultural e
respectar os matemáticos e tecnolóxicos de forma clara e
un recurso para o
sentimentos de precisa e en diferentes formatos (gráficos, táboas,
desenvolvemento dos pobos e
pertenza, o diagramas, fórmulas, esquemas, símbolos...),
apreciando o legado histórico,
benestar futuro e o aproveitando de forma crítica a cultura dixital e
institucional, artístico e cultural
desenvolvemento incluíndo a linguaxe matemático-formal con ética
como patrimonio común.
da sociedade. e responsabilidade, para compartir e construír
CA1.8 - Rexeitar actitudes
novos coñecementos.
discriminatorias e recoñecer a
CD1 - Realiza procuras en Internet atendendo a
riqueza da diversidade da
criterios de validez, calidade, actualidade e
sociedade multicultural actual
fiabilidade, seleccionando os resultados de
recoñecendo a achega dos
maneira crítica e arquivándoos, para recuperalos,
movementos en defensa dos
referencialos e reutilizalos, respectando a
dereitos das minorías e en favor da
propiedade intelectual.
inclusión e a igualdade real,
CD2 - Xestiona e utiliza a súa contorna persoal
especialmente das mulleres e
dixital de aprendizaxe para construír coñecemento
doutros colectivos discriminados.
e crear contidos dixitais, mediante estratexias de
3
 CA1.9 - Coñecer dereitos e deberes tratamento da información e o uso de diferentes
e actuar en favor da defensa dos ferramentas dixitais, seleccionando e configurando
valores constitucionais e a máis adecuada en función da tarefa e das súas
democráticos. necesidades de aprendizaxe permanente.
CD3 - Comunícase, participa, colabora e
interactúa compartindo contidos, datos e
información mediante ferramentas ou plataformas
virtuais, e xestiona de maneira responsable as súas
accións, presenza e visibilidade na rede, para
exercer unha cidadanía dixital activa, cívica e
reflexiva.
CPSAA1 - Regula e expresa as súas emocións,
fortalecendo o optimismo, a resiliencia, a
autoeficacia e a procura de propósito e
motivación cara á aprendizaxe, para xestionar os
retos e cambios e harmonizalos cos seus propios
obxectivos.
CPSAA3 - Comprende proactivamente as
perspectivas e as experiencias das demais persoas
e incorpóraas á súa aprendizaxe, para participar
no traballo en grupo, distribuíndo e aceptando
tarefas e responsabilidades de maneira equitativa
e empregando estratexias cooperativas.
CC1 - Analiza e comprende ideas relativas á
dimensión social e cidadá da súa propia
identidade, así como aos feitos culturais, históricos
e normativos que a determinan, demostrando
respecto polas normas, empatía, equidade e
espírito construtivo na interacción cos demais en
calquera contexto.
CC4 - Comprende as relacións sistémicas de
interdependencia, ecodependencia e
interconexión entre actuacións locais e globais, e
adopta, de forma consciente e motivada, un estilo
de vida sustentable e ecosocialmente responsable.
CE1 - Analiza necesidades e oportunidades e
afronta retos con sentido crítico, facendo balance
da súa sustentabilidade, valorando o impacto que
poidan supoñer na contorna, para presentar ideas
OBX2 Comprender e solucións innovadoras, éticas e sustentables,
as orixes e a dirixidas a crear valor no ámbito persoal, social,
evolución dos educativo e profesional.
procesos de CCEC1 - Coñece, aprecia criticamente e respecta
integración o patrimonio cultural e artístico, implicándose na
europea e a súa súa conservación e valorando o enriquecemento
relevancia no inherente á diversidade cultural e artística.
presente e no CCEC2 - Goza, recoñece e analiza con autonomía
futuro da as especificidades e intencionalidades das
sociedade manifestacións artísticas e culturais máis
española e das destacadas do patrimonio, distinguindo os medios

4
comunidades e soportes, así como as linguaxes e elementos
locais, destacando técnicos que as caracterizan.
a contribución do CCEC3 - Expresa ideas, opinións, sentimentos e
Estado, as súas emocións por medio de producións culturais e
institucións e as artísticas, integrando o seu propio corpo e
entidades sociais á desenvolvendo a autoestima, a creatividade e o
paz, á cooperación sentido do lugar que ocupa na sociedade, cunha
internacional, á actitude empática, aberta e colaborativa.
cohesión social, á
solidariedade STEM1 - Utiliza métodos indutivos e dedutivos
territorial, ao propios do razoamento matemático en situacións
desenvolvemento coñecidas, e selecciona e emprega diferentes
sustentable e á estratexias para resolver problemas analizando
cidadanía global criticamente as solucións e reformulando o
con base nos procedemento, se fose necesario.
valores do CC2 - Analiza e asume fundadamente os principios
europeísmo e da e valores que emanan do proceso de integración
Declaración europea, a Constitución española e os dereitos
Universal dos humanos e da infancia, participando en
Dereitos Humanos, actividades comunitarias, como a toma de
para contribuír a decisións ou a resolución de conflitos, con actitude
crear un mundo democrática, respecto pola diversidade e
máis seguro, compromiso coa igualdade de xénero, a cohesión
solidario, social, o desenvolvemento sustentable e o logro da
sustentable e xusto cidadanía mundial.
no que se recoñeza CC3 - Comprende e analiza problemas éticos
a conformación fundamentais e de actualidade, considerando
dunha realidade criticamente os valores propios e alleos, e
multicultural e se desenvolvendo xuízos propios para afrontar a
valore a controversia moral con actitude dialogante,
contribución dos argumentativa, respectuosa e oposta a calquera
movementos en tipo de discriminación ou violencia.
defensa da CE3 - Desenvolve o proceso de creación de ideas
igualdade e da e solucións valiosas e toma decisións, de maneira
inclusión evitando razoada, utilizando estratexias áxiles de
discriminacións e planificación e xestión, e reflexiona sobre o proceso
violencias. realizado e o resultado obtido, para levar a termo o
proceso de creación de prototipos innovadores e
de valor, considerando a experiencia como unha
OBX3 Valorar os oportunidade para aprender.
principios básicos
do sistema CCL5 - Pon as súas prácticas comunicativas ao
democrático e os servizo da convivencia democrática, a resolución
principios dialogada dos conflitos e a igualdade de dereitos
constitucionais que de todas as persoas, evitando os usos
rexen a vida en discriminatorios, así como os abusos de poder, para
comunidade, favorecer a utilización non só eficaz senón tamén
analizando de ética dos diferentes sistemas de comunicación.
forma crítica as CP3 - Coñece, valora e respecta a diversidade
formulacións lingüística e cultural presente na sociedade,

5
 históricas e integrándoa no seu desenvolvemento persoal
xeográficas, as como factor de diálogo, para fomentar a cohesión
institucións e as social.
diferentes CE2 - Avalía as fortalezas e debilidades propias,
organizacións facendo uso de estratexias de autocoñecemento
políticas e e autoeficacia, e comprende os elementos
económicas en fundamentais da economía e as finanzas,
que se manifestan, aplicando coñecementos económicos e
para adecuar o financeiros a actividades e situacións concretas,
comportamento utilizando destrezas que favorezan o traballo
propio ao colaborativo e en equipo, para reunir e optimizar
cumprimento dos os recursos necesarios que leven á acción unha
devanditos experiencia emprendedora que xere valor.
principios.

CA2.1 - Recoñecer e valorar as CCL1

linguas oficiais de España e as súas
variedades dialectais, con atención
especial ao galego e ao castelán,
contrastando os trazos dos
dialectos do español e do galego,
diferenciándoos dos sociolectos e
dos rexistros, en manifestacións
orais, escritas e multimodais.
CA2.2 - Identificar prexuízos e
OBX4 Comunicar
estereotipos lingüísticos, adoptando
en lingua castelá e
unha actitude de respecto da
galega de maneira
riqueza cultural e lingüística a partir
cooperativa e
da análise da diversidade en
respectuosa,
2. As linguas e os seus falantes contextos comunicativos cotiáns e
atendendo ás
- Desenvolvemento sociohistórico das linguas de da reflexión sociolingüística sobre os
convencións
España, con especial atención ao galego e ao fenómenos de contacto entre
propias dos
castelán. linguas.
diferentes xéneros
- Detección de usos discriminatorios da linguaxe CA2.3 - Identificar e evitar os usos
discursivos e á súa
verbal e non verbal. Valoración da forma e do discriminatorios da lingua, os abusos
adecuación a
contido do texto. a través da palabra e os usos
diferentes ámbitos
- Desenvolvemento da reflexión interlingüística. manipuladores da linguaxe a partir
e contextos, para
da reflexión e a análise dos
dar resposta a
elementos lingüísticos, textuais e
necesidades
non verbais da comunicación.
concretas.
CA2.4 - Utilizar estratexias para a
resolución dialogada dos conflitos e
a procura de consensos, tanto no
ámbito persoal como educativo e
social e profesional.
CA2.5 - Aceptar e valorar a
diversidade lingüística e cultural
como fonte de enriquecemento
persoal, mostrando interese por
compartir elementos culturais e
CCL2
CCL4 - Le con autonomía obras diversas
adecuadas á súa idade, seleccionando as que
mellor se axustan aos seus gustos e intereses;
aprecia o patrimonio literario como canle
privilexiada da experiencia individual e colectiva; e
mobiliza a súa propia experiencia biográfica e os
seus coñecementos literarios e culturais para
construír e compartir a súa interpretación das obras
e para crear textos de intención literaria de
progresiva complexidade.
CCL5
CP1 - Usa eficazmente unha ou máis linguas,
ademais da lingua ou linguas familiares, para
responder as súas necesidades comunicativas, de
maneira apropiada e adecuada tanto ao seu
desenvolvemento e intereses como a diferentes
situacións e contextos dos ámbitos persoal, social,
educativo e profesional.
CP2 - A partir das súas experiencias, realiza
transferencias entre distintas linguas como
estratexia para comunicarse e ampliar o seu
repertorio lingüístico individual.
CP3
STEM1
STEM4
CD1
CD2
CD3
CD4 - Identifica riscos e adopta medidas
preventivas ao usar as tecnoloxías dixitais para
protexer os dispositivos, os datos persoais, a saúde
e o medio ambiente, e para tomar conciencia da
importancia e necesidade de facer un uso crítico,

6
 lingüísticos que fomenten a
democracia.
legal, seguro, saudable e sustentable das
devanditas tecnoloxías.
CD5 - Desenvolve aplicacións informáticas sinxelas
e solucións tecnolóxicas creativas e sustentables
para resolver problemas concretos ou responder a
retos propostos, mostrando interese e curiosidade
pola evolución das tecnoloxías dixitais e polo seu
desenvolvemento sustentable e uso ético.
CPSAA1
CPSAA2 - Comprende os riscos para a saúde
relacionados con factores sociais, consolida estilos
de vida saudable nos ámbitos físico e mental,
recoñece condutas contrarias á convivencia e
aplica estratexias para abordalas.
CPSAA3
CPSAA4 - Realiza autoavaliacións sobre o seu
proceso de aprendizaxe, buscando fontes fiables
para validar, sustentar e contrastar a información e
para obter conclusións relevantes.
CC1
CC3
CE1 - Analiza necesidades e oportunidades e
afronta retos con sentido crítico, facendo balance
da súa sustentabilidade, valorando o impacto que
poidan supoñer na contorna, para presentar ideas
e solucións innovadoras, éticas e sustentables,
dirixidas a crear valor no ámbito persoal, social,
educativo e profesional.
CE3
CCEC1
CCEC2

3. Comunicación nas linguas oficiais OBX5 Seleccionar e CCL1

CA3.1 - Comprender o sentido
- Xéneros discursivos desde o punto de vista da contrastar CCL2
global, a estrutura, a información
produción, comprensión e análise de textos orais, información CCL3
máis relevante e a intención do
escritos e multimodais. procedente de CCL5
emisor en textos orais, escritos e
- Comprensión e creación de secuencias textuais diferentes fontes de CP1
multimodais de certa
básicas con especial atención ás expositivas. maneira CP3
complexidade de diferentes
- Emprego correcto das propiedades textuais: progresivamente STEM2 - Utiliza o pensamento científico para
ámbitos, realizando as inferencias
coherencia, cohesión e adecuación. autónoma, entender e explicar os fenómenos que ocorren ao
necesarias e atendendo a distintos
- Xéneros discursivos propios do ámbito persoal: a avaliando a súa seu arredor, confiando no coñecemento como
propósitos de lectura.
conversa, con especial atención aos actos de fala fiabilidade e motor de desenvolvemento, facéndose preguntas
CA3.2 - Valorar a forma e o contido
que ameazan a imaxe do interlocutor (a pertinencia en e comprobando hipóteses mediante a
de textos orais, escritos e
discrepancia, a queixa, a orde, a reprobación). función dos experimentación e a indagación, utilizando
multimodais de certa
- Xéneros discursivos propios do ámbito educativo: a obxectivos de ferramentas e instrumentos adecuados,
complexidade, avaliando a
estrutura e as principais características dos textos lectura e evitando apreciando a importancia da precisión e a
fiabilidade e idoneidade da canle
científicos, técnicos e humanísticos (explicación, os riscos de veracidade e mostrando unha actitude crítica
utilizada, así como a eficacia dos
exposición...). manipulación e sobre o alcance e as limitacións da ciencia.
procedementos comunicativos e
- Xéneros discursivos propios do ámbito social. Redes desinformación, e CD1
lingüísticos empregados.
sociais e medios de comunicación. Etiqueta dixital e integrala e CD2

7
riscos de desinformación, noticias falsas, transformala en CA3.3 - Realizar exposicións e CD3
manipulación e vulneración da privacidade. O coñecemento para argumentacións orais de certa CD4
ciberanzol. Análise da imaxe e dos elementos comunicala, extensión e complexidade CD5
paratextuais adoptando un axustándose ás convencións CPSAA4
- Procesos de produción, comprensión e análise de punto de vista propias dos diversos xéneros CC3
textos orais, escritos e multimodais. crítico e persoal á discursivos, con fluidez, coherencia, CE1
- Interacción oral e escrita de carácter informal e par que cohesión e o rexistro adecuado en CE3
formal. Cooperación conversacional e cortesía respectuoso coa diferentes soportes, utilizando de CCEC2
lingüística. Escoita activa, asertividade e resolución propiedade maneira eficaz recursos verbais e CCEC4 - Coñece, selecciona e utiliza con
dialogada dos conflitos. Comunicación emocional. intelectual. non verbais. creatividade diversos medios e soportes, así como
- Comprensión oral: sentido global do texto e relación CA3.4 - Participar de maneira técnicas plásticas, visuais, audiovisuais, sonoras ou
entre as súas partes, selección e retención da activa e adecuada en interaccións corporais, para a creación de produtos artísticos e
información relevante. A intención do emisor. orais informais, no traballo e en culturais, tanto de forma individual como
- Produción oral formal. Planificación e procura de situacións orais formais de carácter colaborativa, identificando oportunidades de
información, textualización e revisión. Adecuación á dialogado, con actitudes de desenvolvemento persoal, social e laboral, así
audiencia e ao tempo de exposición. Elementos non escoita activa e estratexias de como de emprendemento.
verbais. Trazos discursivos e lingüísticos da oralidade cooperación conversacional e
formal. A deliberación oral argumentada. cortesía lingüística.
- Comprensión lectora: sentido global do texto e CA3.5 - Planificar a redacción de
relación entre as súas partes. A intención do emisor. textos escritos e multimodais de
Detección de usos discriminatorios da linguaxe verbal certa extensión atendendo á
e icónica. Valoración da forma e do contido do situación comunicativa,
texto. destinatario, propósito e canle;
- Produción escrita. Planificación, redacción, revisión redactar borradores e revisalos, e
e edición en diferentes soportes. Corrección presentar un texto final coherente,
gramatical e ortográfica. Propiedade léxica. Usos da cohesionado e co rexistro axeitado.
escritura para a organización do pensamento: toma CA3.6 - Incorporar procedementos
de notas, esquemas, mapas conceptuais, resumos para enriquecer os textos
etc. atendendo aspectos discursivos e
- Alfabetización informacional. lingüísticos, con corrección
- Busca e selección da información con criterios de ortográfica e gramatical.
fiabilidade, calidade e pertinencia; análise, CA3.7 - Localizar, seleccionar e
valoración, reorganización e síntese da información contrastar información de maneira
en esquemas propios. progresivamente autónoma
- Estratexias de organización da información: a procedente de diferentes fontes,
escritura como mecanismo para organizar o evitando a desinformación;
pensamento (notas, esquemas, mapas conceptuais, organizar a información en
resumos...). esquemas, reelaborala e
- Achegamento ao emprego correcto do sistema de comunicala adoptando un punto
citación e uso das referencias bibliográficas nas de vista crítico respectando a
creacións propias. propiedade intelectual.
- Utilización responsable das tecnoloxías da CA3.8 - Elaborar traballos de
información e da comunicación. Dispositivos, investigación de maneira
aplicacións informáticas e plataformas dixitais, tanto progresivamente autónoma en
para a procura de información, como para a diferentes soportes sobre diversos
realización de proxectos escolares. temas de interese académico,
- Recoñecemento e uso discursivo dos elementos persoal ou social a partir da
lingüísticos en textos orais, escritos e multimodais. información seleccionada.
- Identificación e emprego de recursos lingüísticos CA3.9 - Revisar os textos propios de
para amosar a implicación do emisor nos textos: maneira progresivamente

8
formas de deíxe (persoal, temporal e espacial) e autónoma e facer propostas de
procedementos de modalización. mellora argumentando as
- Uso coherente das formas verbais nos textos. Os mudanzas a partir da reflexión
tempos de pretérito na narración. Correlación metalingüística, e identificar e
temporal no discurso relatado. solucionar problemas de
- Corrección lingüística e revisión ortográfica e comprensión utilizando os
gramatical dos textos. Uso de dicionarios, manuais de coñecementos sobre a lingua e o
consulta e de correctores ortográficos en soporte seu uso.
analóxico ou dixital. CA3.10 - Explicar e argumentar a
- Emprego correcto dos signos de puntuación como interrelación entre o propósito
mecanismo organizador do texto escrito. A súa comunicativo e as eleccións
relación co significado. lingüísticas do emisor, así como os
seus efectos no receptor.

4. Educación Literaria CA4.4 - Ler de maneira autónoma

- Expresión, a través de modelos, da experiencia textos seleccionados en función
lectora e de diferentes formas de apropiación e dos propios gustos, e deixar
recreación dos textos lidos. constancia do progreso do propio
- Lectura expresiva, dramatización e recitación dos itinerario lector explicando os
textos atendendo aos procesos de comprensión, OBX6 Ler, criterios de selección das lecturas e
apropiación e oralización implicados. interpretar e valorar a experiencia de lectura.
- Lectura expresiva, dramatización e recitación dos fragmentos literarios CA4.5 - Compartir a experiencia de
textos escritos en lingua galega atendendo aos do patrimonio lectura en soportes diversos
procesos de comprensión, apropiación e oralización nacional e relacionando o sentido da obra CCL1
implicados. universal, utilizando coa propia experiencia biográfica, CCL4
- Lectura guiada de fragmentos de obras relevantes unha metalinguaxe lectora e cultural. CCL5
do patrimonio literario español a partir da Idade específica e CA4.6 - Explicar e argumentar a CP1
Media ata o século XVIII. mobilizando a interpretación das obras lidas a CP2
- Lectura guiada de fragmentos de obras relevantes experiencia partir da análise das relacións dos CP3
do patrimonio literario galego dende a Idade Media biográfica e os seus elementos constitutivos co STEM1
ata o século XIX. coñecementos sentido da obra e das relacións CD1
- Lectura guiada de fragmentos de obras relevantes literarios e culturais externas do texto co seu contexto CPSAA1
do patrimonio literario universal da Idade Media ata para establecer sociohistórico. CC1
o século XVIII. vínculos entre CA4.7 - Establecer de maneira CC3
- Estratexias de construción compartida da textos diversos co progresivamente autónoma CCEC1
interpretación das obras. Discusións ou conversacións fin de conformar un vínculos argumentados entre os CCEC2
literarias, debates e disertacións literarias. mapa cultural, textos lidos e outros textos escritos, CCEC3
- Estratexias de utilización de información ampliar as orais ou multimodais e outras CCEC4
sociohistórica, cultural e artística básica para construír posibilidades de manifestacións artísticas e culturais
a interpretación das obras literarias, en concreto, o gozar da literatura en función de temas, tópicos,
achegamento ao contexto, á corrente literaria e ao e crear textos de estruturas, linguaxe e valores.
autor ou autora intención literaria. CA4.8 - Crear textos persoais con
- Relación e comparación dos textos lidos en lingua intención literaria, en distintos
galega e lingua castelá con outros textos orais, soportes e coa axuda doutras
escritos ou multimodais, con outras manifestacións linguaxes artísticas e audiovisuais, a
artísticas e coas novas formas de ficción en función partir da lectura de obras ou
de temas, estruturas e linguaxes. fragmentos significativos.

9
- Estratexias para interpretar obras e fragmentos
literarios, atendendo aos valores culturais, éticos e
estéticos presentes nos textos. Lectura con
perspectiva de xénero. Visibilización do universo
feminino. Lectura con perspectiva ambiental e
ecolóxica,
- Creación de textos a partir da apropiación das
convencións da linguaxe literaria e en referencia a
modelos dados (imitación, transformación,
continuación etc.).

OBX7 Mobilizar o
CA5.1 - Incorporar procedementos CCL1
coñecemento
para enriquecer os textos CCL2
sobre a estrutura
5. Reflexión sobre a lingua atendendo a aspectos discursivos, CP1
da lingua e os seus
- Observación das diferenzas relevantes e lingüísticos e de estilo, con precisión CP2
usos e reflexionar
interseccións entre lingua oral e lingua escrita léxica e corrección ortográfica e CP3
de maneira
atendendo a aspectos sintácticos, léxicos e gramatical. STEM2
progresivamente
pragmáticos. CA5.3 - Explicar e argumentar a STEM4
autónoma sobre as
- Distinción entre a forma (categoría gramatical) e a interrelación entre o propósito CD2
eleccións
función das palabras (funcións sintácticas da oración comunicativo e as eleccións CD3
lingüísticas e
simple). lingüísticas do emisor, así como os CPSAA4
discursivas, coa
- Relación entre os esquemas semántico e sintáctico seus efectos no receptor, utilizando CPSAA5 - Planea obxectivos a medio prazo e
terminoloxía
das oracións coordinadas. Observación e o coñecemento explícito da lingua desenvolve procesos metacognitivos de
adecuada, para
transformación de enunciados de acordo con estes e a metalinguaxe específica. retroalimentación para aprender dos seus erros no
desenvolver a
esquemas e uso da terminoloxía sintáctica necesaria. CA5.4 - Formular xeneralizacións proceso de construción do coñecemento.
conciencia
- Procedementos de adquisición e formación de sobre aspectos do funcionamento CC1
lingüística,
palabras. Reflexión sobre as mudanzas no seu da lingua a partir da manipulación, CC3
aumentar o
significado, as relacións semánticas entre palabras. comparación e transformación de CC4
repertorio
- Estratexias de uso progresivamente autónomo de enunciados, así como da CE1
comunicativo e
dicionarios e manuais de gramática para obter formulación de hipóteses e a CE3
mellorar as
información gramatical básica. Recursos tecnolóxicos procura de contra exemplos, CCEC1
destrezas tanto de
para a aprendizaxe da lingua. consultando de maneira CCEC2
produción oral e
progresivamente autónoma CCEC3
escrita como de
dicionarios, manuais e gramáticas.
recepción crítica.

OBX8 Comprender CCL2

6. Comunicación en lingua estranxeira CA6.1 - Extraer o sentido global e as
e interpretar, en CCL3
- Estratexias e técnicas para a adquisición e o ideas principais, e seleccionar de
lingua estranxeira, o CP1
desenvolvemento da autoconfianza e da iniciativa. forma guiada información
sentido xeral e os CP2
O erro como parte integrante do proceso de pertinente de textos orais e escritos
detalles máis STEM1
aprendizaxe. sobre temas cotiáns e próximos á
relevantes de CD1
- Estratexias de uso común para a planificación, experiencia do alumnado sempre
textos expresados CPSAA5
execución, control e reparación da comprensión, a que a súa expresión sexa clara e
de forma clara e CCEC2
produción e a coprodución de textos orais, escritos e sinxela.
na lingua estándar,
multimodais. CA6.2 - Interpretar os trazos
buscando fontes CCL1
- Modelos contextuais e xéneros discursivos de uso discursivos de textos cada vez máis
fiables e facendo CP1
común na comprensión, produción e coprodución complexos propios dos ámbitos das
uso de estratexias CP2
de textos orais, escritos e multimodais, breves e relacións interpersoais e dos medios
como a inferencia STEM1
sinxelos, literarios e non literarios: características e de comunicación social sempre
de significados, CD2

10
recoñecemento do contexto (participantes e para responder a que sexan axeitados ao seu grao CPSAA5
situación) necesidades de madurez. CCEC2
- Unidades lingüísticas de uso común e significados comunicativas CA6.3 - Seleccionar, organizar e
asociados ás devanditas unidades tales como a concretas. aplicar algunhas estratexias para
expresión da entidade e as súas propiedades, comprender os sentido xeral, a CCL5
cantidade e calidade, o espazo e as relacións OBX9 Producir, en información esencial e os detalles CP1
espaciais, o tempo e as relacións temporais, a lingua estranxeira, máis relevantes dos textos CP2
afirmación, a negación textos orixinais, de axudándose dos elementos non STEM1
- Padróns sonoros, acentuais, rítmicos e de entoación extensión media, verbais presentes na situación de CD3
de uso común, e significados e intencións sinxelos e cunha comunicación. CPSAA3
comunicativas xerais asociadas aos devanditos organización clara, CA6.4 - Expresar oralmente textos CC3
padróns. usando estratexias sinxelos, minimamente estruturados,
- Convencións ortográficas de uso común e tales como a comprensibles, coherentes e
significados e intencións comunicativas asociados planificación, a axeitados á situación de
aos formatos, padróns e elementos gráficos. compensación ou comunicación sobre asuntos
- Recursos para a aprendizaxe e estratexias de uso a autorreparación, cotiáns ou do interese do
común de procura e selección de información: para expresar de alumnado, empregando estratexias
dicionarios, libros de consulta, bibliotecas, recursos forma creativa, de planificación, control,
dixitais e informáticos etc. adecuada e compensación e cooperación.
- Ferramentas analóxicas e dixitais de uso común coherente CA6.5 – Redactar e difundir textos
para a comprensión, produción e coprodución oral, mensaxes de extensión media con aceptable
escrita e multimodal; e plataformas virtuais de relevantes e claridade, coherencia, cohesión e
interacción e colaboración educativa (aulas virtuais, responder a adecuación á situación
videoconferencias, ferramentas dixitais colaborativas propósitos comunicativa proposta sobre
etc comunicativos asuntos cotiáns de relevancia
- Estratexias e técnicas para responder eficazmente e concretos. persoal ou de interese público
con niveis crecentes de fluidez, adecuación e próximos á experiencia do
corrección a unha necesidade comunicativa OBX10 Interactuar alumnado.
concreta a pesar das limitacións derivadas do nivel en lingua CA6.6 - Aplicar coñecementos e
de competencia na lingua estranxeira e nas demais estranxeira con estratexias para producir textos
linguas outras persoas con coherentes, cohesionados e
- Estratexias de uso común para identificar, organizar, crecente adecuados ás intencións
reter, recuperar e utilizar creativamente unidades autonomía, usando comunicativas.
lingüísticas (léxico, morfosintaxe, padróns sonoros estratexias de CA6.9 - Inferir e explicar textos,
etc.) a partir da comparación das linguas e cooperación e conceptos e comunicacións breves
variedades que conforman o repertorio lingüístico empregando e sinxelas amosando respecto e
persoal recursos analóxicos empatía polos/as interlocutores/as.
- Estratexias e ferramentas de uso común para a e dixitais, para CA6.10 - Aplicar estratexias que
autoavaliación, a coavaliación e a autorreparación, responder a axuden a facilitar a comunicación
analóxicas e dixitais, individuais e cooperativas. propósitos empregando recursos
comunicativos físicos ou dixitais según as
concretos en necesidades de cada momento.
intercambios CA6.13 - Reflexionar de xeito
respectuosos coas guiado sobre os logros e as
normas de cortesía. dificultades do proceso de
aprendizaxe adoptando estratexias
de mellora a partir dos procesos de
auto- e co- avaliación.

11
4. METODOLOXÍA

PROPOSTAS Desenvolvemento dunha metodoloxía activa a través do Tratamento Integrado

PEDAGÓXICAS de Linguas e o uso de Secuencias Didácticas con enfoque comunicativo para
a organización e integración das tarefas. Ademais, desenvolvemento dun
Proxecto arredor do 8M.

AGRUPAMENTOS Adaptación do organigrama da aula segundo as características da tarefa final

de cada secuencia didáctica. Na primeira SD traballarase individualmente. Na
segunda e na terceira, por parellas ou en dous grupos de 3 e 4 persoas. Na
cuarta, de xeito individual. E, no proxecto, como grupo-aula.

ATENCIÓN Á  Flexibilidade na forma de traballar (as parellas e grupos que se organicen na

DIVERSIDADE aula atenderán ás necesidades de cada alumno/a).
 Respecto polos diferentes ritmos de aprendizaxe (a Tarefa final de cada SD
conta con dous niveis de dificultade).
 Deseño dunha Tarefa de Reforzo e/ou Ampliación, no final de cada SD.
 DUA: As tarefas finais das SD e o produto da SdA serán diversos, distintos,
segundo a solución que cada alumno/a ou cada grupo de alumnos/as dean
ao reto presentado; mais o alumnado tamén deberá atender na súa creación
ás necesidades diversas das persoas destinatarias, receptoras do seu discurso
ou da súa obra.
 Uso das novas tecnoloxías como apoio á información e á comunicación; pois
proporcionan respostas diversas, flexibilidade, accesibilidade e versatilidade,
permitindo deseñar e realizar múltiples actividades.
 Interese en que o alumnado entenda o porqué / para que (motivación e
implicación), o que (comprensión e representación) e o como (expresión e
acción) do que está a aprender.

INTER-  Colaboración co equipo de Igualdade para o deseño e organización das

DISCIPLINARIEDADE actividades arredor do 8M.
 Colaboración co ENDLG para o deseño e organización das tarefas arredor
dos prexuízos lingüísticos.
 Coordinación cos outros Departamentos Lingüísticos para, na medida do
posible, abordar ao mesmo tempo desde todas as linguas os prexuízos
sexistas e lingüísticos; así como os fenómenos producidos polo contacto
entre linguas.
 Coordinación co Departamento de Educación Plástica para deseñar a liña
do tempo.

12
5. RECURSOS

ESPAZOS  Aula.
 Sala do ENDLG.
 Corredor da aula

MATERIAIS  Aula cunha boa conexión a internet.

 Un portátil para cada alumno/a (cascos se fosen precisos).
 Bolígrafos e folios en branco (ou con pauta se é necesario).
 Un cartafol para gardar as producións realizadas en soporte papel.
 Un EVA para aloxar a SdA coas SD en formato dixital.
 Un grupo creado nalgunha plataforma dixital da que habitualmente se sirva o
alumnado (con autorización de n/p ou titores legais) para a rápida
comunicación e resolución de problemas entre o alumnado e entre o
alumnado e a docente.

INSTRUMENTOS  Situación de Aprendizaxe

 Secuencias Didácticas
 Proxecto

TEMPOS 2º trimestre

mes semanas sesións instrumentos

xaneiro 3ª-4ª 18 SD1

febreiro 1ª-2ª 18 +3 SD2 – SD4

febreiro 4ª-5ª 18 +3 SD3 – SD4

marzo 1ª 9 PROXECTO

marzo 2ª 5 COLOQUIO LECTURA

marzo 2ª 4 PROBA ESCRITA

marzo 3ª 5 AVALIACIÓN

13
6. TAREFAS
 Intervencións orais espontáneas  Diario de Aula
SD1. Introdución  Investigación  Listaxe de
Unha liña no  Produción textual: Liña do tempo verificación
tempo  Rúbrica
 Intervencións orais espontáneas  Diario de Aula
SD2.  Análise e comentario oral de viñetas ou  Rúbrica para
De súbditas a imaxes avaliar exposicións
Contextualización
cidadás  Produción textual: comentario histórico orais planificadas
(comprensión do pasado para  Rúbrica para
entender as noticias actuais) avaliar producións
textuais
 Intervencións orais espontáneas  Diario de Aula
SD3.  Recitado (homenaxe a Rosalía)  Rúbrica para
De Exeria a Contextualización  Produción textual: poema avaliar recitados 80%
Rosalía  Listaxe de
verificación
 Investigación  Diario de Aula
SD4.  Selección de información (mulleres  Listaxe de
Heroínas Motivación invisibilizadas) verificación
anónimas  Produción textual: presentación  Rúbrica
(simultánea ás informática
anteriores nas
aulas de Inglés)

Os corpos
  Uso de fragmentos das obras ao longo  Listaxe de
LECTURA invisibles, das SD verificación
GUIADA E Enma Pedreira  Coloquio arredor da lectura
FÓRA DA  Os nenos da
AULA varíola, María
Solar
Invisibilizadas consistirá na participación  Listaxe de
no 8M a través de Heroínas anónimas e na verificación
creación do produto final desta Situación  Rúbrica
PROXECTO 10%
Invisibilizadas Motivación e de Aprendizaxe: unha liña do tempo,
(Heroínas Análise ilustrada con figuras femininas de
anónimas) relevancia histórica e con información nas
linguas en que se expresaron cada unha
desas mulleres (en soporte papel, dixital e
audiovisual).

Comprensión e produción escrita para  Criterios de

PROBA Recompilación avaliar o grao de consecución dos corrección 10%
ESCRITA
coñecementos e destrezas deste trimestre.

14
7. PRODUTO FINAL

PRODUTO A liña do tempo das invisibilizadas

EVIDENCIAS  Liña do tempo en soporte papel

 Liña do tempo en soporte dixital
 Liña do tempo na parede da aula

8. AVALIACIÓN

a. Formativa (infórmase ao alumnado de como vai ser avaliado e este debe autoavaliarse,
coavaliarse e avaliar a práctica docente e a SdA).
b. Continua (avalíase o proceso, non só o resultado e aténdese ás dificultades que xorden).
c. Integradora (as tarefas serven para avaliar o grao de desenvolvemento de todas as
competencias, así como o grao de consecución dos obxectivos).

INDICADORES
RÚBRICA PARA NIVEL NIVEL NIVEL NIVEL NIVEL MOI BAIXO:
AVALIAR A SdA AVANZADO: MEDIO: BÁSICO: BAIXO: SEN INTERESE
SOBRESALIENTE NOTABLE SUFICIENTE- INSUFICIENTE E/OU SEN FACER
BEN

SD1. Unha liña

no tempo

SD2. De
súbditas a
cidadás

SD3. De Exeria a
Rosalía

SD4. Heroínas
anónimas
(Inglés)

PROXECTO.
Invisibilizadas

15