ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

RASYONEL SAYILAR
a, b tam sayı ve b = 0 olmak üzere a biçimindeki sayılara rasyonel sayı denir.
b

Örnek

3 , 12 , 0
7 5 25

a pay
b payda

Kesir Çeşitleri
1. Basit Kesir:
Payı paydasından küçük olan kesirlere basit kesir denir.

Örnek
4, 1
7 6

2. Bileşik Kesir:
Payı paydasından büyük veya payı paydasına eşit olan kesirlere bileşik kesir de-
nir.

Örnek
6, 3, 4
5 3 3

3. Tam Sayılı Kesir

Bir tam sayı ve basit kesir ile yazılan kesirlere tam sayılı kesir denir.

Örnek
2, 1
2 3
3 5

31
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Rasyonel Sayılarda İşlemler

1. Toplama ve Çıkarma:
Toplama ve çıkarma işlemi yapılabilmesi için rasyonel sayıların paydalarının eşit-
lenmesi gerekir. Eşitleme yapıldıktan sonra paylar toplanıp paya yazılır. Ortak pay-
da paydaya yazılır.

Örnek
3 2
+ işleminin sonucunu bulunuz.
4 5

Çözüm
3 2 15 8 23
+ = + =
4 5 20 20 20
(5) (4)

Örnek
2 5 işleminin sonucunu bulunuz.
-
7 3

Çözüm

2 5 6 35 29
- = - =-
7 3 21 21 21
(3) (7)

2. Çarpma ve Bölme:
Kesirlerde çarpma işlemi yapılırken kesirlerin payları çarpılıp paya, paydaları çar-
pılıp paydaya yazılır.

Örnek
4 . 6 işleminin sonucunu bulunuz.
9 10

Çözüm
4 . 6 24 cevap doğru olsa da şıklarda bu kesrin en sade hâli olacaktır.
=
9 10 90
24 : 6 4 doğru cevap olacaktır.
=
90 : 6 15

32
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Kesirlerde bölme işlemi yapılırken birinci kesir aynen yazılıp, ikinci kesrin çarpma
işlemine göre tersi alınarak (pay ve paydası yer değiştirilerek) çarpma işlemi yapılır.

Örnek
2 3 işleminin sonucunu bulunuz.
2 :
5 2

Çözüm
2 : 3 = 12 : 3 12 : 2 24
2 = =
5 2 5 2 5 3 15

Cevap doğru olsa da şıklarda bu kesrin en sade hâli olacaktır.

Cevabın en sade hali 24 = 8 ‘tir.
15 5

İşlem Önceliği
Birden fazla işlemin bulunduğu sorularda aşağıdaki işlem sırasına göre çözüm
yapılmalıdır.
İşlem önceliği;
1. Üslü İfadeler
2. Parantezli işlemler
3. Çarpma ve bölme
4. Toplama ve çıkarma
biçiminde olmalıdır. Aksi takdirde işlem doğru olsa bile cevap yanlış olacaktır.

Örnek
3 4 . 5 işleminin sonucunu bulunuz.
+
5 3 8

Çözüm
3 4 . 5
+
5 3 8 İlk olarak çarpma işlemi yapılır.
= 3 + 20 Sadeleştirme ve payda eşitleme yapılır.
5 24
18 25 43
= 3 + 20: 4 = 3 + 5 = + =
5 24: 4 5 6 30 30 30
(6) (5)

33
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Rasyonel Sayılarda Sıralama

1. Paydaları eşit olan kesirlerden payı büyük olan kesir daha büyüktür.

Örnek

8 , 1 , 12, 5 , 20
17 17 17 17 17
Yukarıdaki kesirleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

Çözüm
Paydaları eşit olduğu için payı büyük olan kesir daha büyüktür.
20 12 8 5 1
> > > >
17 17 17 17 17

2. Payları eşit olan kesirlerden paydası küçük olan kesir daha büyüktür.

Örnek
5, 5, 5, 5, 5
6 13 2 5 20
Yukarıdaki kesirleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

Çözüm
Payları eşit olduğu için paydası küçük olan kesir daha büyüktür.
5> 5> 5> 5 > 5
2 5 6 13 20

3. Pay ve paydaları eşit olmayan kesirlerin sıralaması yapılırken genişletme yapı-

larak pay ve ya paydası eşitlenir ve sıralama yapılır.
4. Negatif rasyonel sayılarda sıralama yapılırken kesirler pozitifmiş gibi sıralanıp
tam tersine çevrilir.

Ondalık Sayılar
Paydası 10, 100, 1000 gibi olan kesirlere ondalık sayı denir.
8 = 0,8 24 = 0,24 6 = 0,06
10 100 100

34
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Örnek
0,3 0,08 işleminin sonucunu bulunuz.
+
0,6 0,16

Çözüm

(103 : 106 ) + (100

3
:
6
100
) = (103 . 106 ) + (100
3 . 100
6
) = 30 +
800
60 1600
30 : 30 800 : 800 = 1 1
= + + = 2 =1
60 : 30 1600 : 800 2 2 2

Uygulama

3 4
1. a) + işleminin sonucunu bulunuz.
7 5
b) 4 - 5 işleminin sonucunu bulunuz.
5 9

3 . 4
2. a) işleminin sonucunu bulunuz.
5 7
3 1
b) : işleminin sonucunu bulunuz.
5 4

3. a) a= 15 , b= 14 , c= 13 sayılarını sıralayınız.
18 17 16
b) a= 11 , b= 23, c= 37 sayılarını sıralayınız.
9 21 35

4. a) (0,73 - 0,24) + 0,65 işleminin sonucu kaçtır?

b) 0,25 . 2,34 işleminin sonucu kaçtır?

35
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KONU DEĞERLENDİRME TESTİ

1. Aşağıdaki sayılardan hangisi 7,35753 > 7,35AA6
( 2, 3
7 5
)aralığında bulunur? 5. Olduğuna göre A rakamının alabi-
leceği değerler toplamı kaçtır?
A) 5 B) 3 C) 11
7 14 35 A) 6 B) 10 C) 11 D) 21 E) 28
15
D) E) 5
56 24

x= 13 , y= 103 , z= 13 0,1 6 0,45 2,1

15 105 16 + - -
2. Olduğuna göre aşağıdaki sıralama- 0,004 1,2 0,09 4,2
6. İşleminin sonucu kaçtır?
lardan hangisi doğrudur?
A) x>y>z B) x>z>y C) z>x>y A) 51 B) 49 C) 47
2 2 2
D) z>y>x E) y>x>z D) 1 E) 5
2

4 44 444 4444 44444

+ + + +
5 55 555 5555 55555
3. İşleminin sonucu kaçtır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
(0,01+ 0,1+ 0,001). 12
(0,3 + 0,03 + 0,003)
7. İşleminin sonucu kaçtır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
2016 2001 - 2017
2001

4. işleminin sonucu kaçtır?

A) 0 B) 1 C) 2 D) 7 E) 2004 Cevap Anahtarı:
1) c 2) E 3) B 4) A 5) D 6) B
7) B

36
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

NOTLAR

37
 ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK HİZMETLERİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

NOTLAR

38