दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श

दे श नजामती सेवा र थानीय सरकार सेवा ा व धकतफ िश ा सेवा, िश ा शासन समूह, नर ण उपसमूहको
अ धकृत सातौ तह वा सो सरहको खुला तयो गता मक पर ाको पा य म र पर ा णाल योजना

यस पा य म योजनालाई तीन चरणमा वभाजन ग रएको छः

थम चरणः ब तुगत पर ा (Objective Test) पूणा ः१००
तीय चरणः वषयगत पर ा (Subjective Test) पूणा ः २००
अि तम चरणः (क) सामू हक पर ण (Group Test) पूणा ः १०
(ख) अ तवाता (Interview) पूणा ः ४०

पर ा योजना (Examination Scheme)

१. थम चरणः ब तुगत पर ा (Objective Test) पूणा ः १००

प वषय ख ड पूणा उ ीणा पर ा णाल न समय

सं याxअ
General व तुगत (Objective)
General knowledge १ घ टा
थम & General १०० ४० वहुवैकि पक १००x १=१००
Subject ३० मनेट
Ability Test न(MCQs)

२. तीय चरणः- वषयगत पर ा (Subjective Test) पूणा ः २००

प वषय पूणा उ ीणा पर ा णाल न सं याxअ समय

तीय General Technical वषयगत छोटो उ र ४x५=२०
Subject १०० ४० ३ घ टा
(Subjective) लामो उ र ८x१०=८०
तृतीय Service-Group वषयगत छोटो उ र ४x५=२०
Specific Subject १०० ४० ३ घ टा
(Subjective) लामो उ र ८x१०=८०

३. अि तम चरणः- सामू हक पर ण (Group Test) र अ तवाता (Interview) पूणा ५०

प / वषय पूणा पर ा णाल समय

३०
सामू हक पर ण (Group Test) १० सामू हक छलफल (Group Discussion)
मनेट
अ तवाता (Interview) ४० बोड अ तवाता (Board Interview)
 यः

१. यस पा मलाई थम चरण, तीय चरण र अि तम चरण (सामू हक पर ण र अ तवाता) मा वभाजन

ग रएको छ
२. लिखत पर ाको मा यम भाषा नेपाल वा अं ज
े ी अथवा नेपाल र अं ज
े ी दुवै हुनेछ ।
३. व तुगत बहुवैकि पक (Multiple Choice) ह को गलत उ र दएमा येक गलत उ र बापत २०
तशत अ क ा ग रनेछ । तर उ र न दएमा यस बापत अ दइने छै न र अ क ा प न ग रने छै न ।
४. बहुवैकि पक ह हुने पर ामा ा कुलेटर योग गन पाइने छै न ।
५. वषयगत ह को हकमा तो कएको अ मा एउटा लामो वा एउटै का दुई वा दुई भ दा बढ भाग
(Two or more parts of a single question)वा एउटा अ तगत दुई वा बढ ट पणीह (Short
notes) सो न स कनेछ ।
६. पर ामा सो धने सं या, अ र अ भार यथास भव स बि धत प / वषयमा दईए अनुसार हुनेछ ।
७. वषयगत हुने प / वषयका येक भाग/ख डका ला ग छु ाछु ै उ रपुि तकाह हुनेछन् । पर ाथ ले
येक भाग/ख डका ु नछ ।
ह को उ र सोह भाग/ख डको उ रपुि तकामा ले प
८. यस पा म अनुसारका प / वषयका वषयव तुमा जुनसुकै कुरा लेिखएको भए ताप न पा ममा परे का
कानून, ऐन, नयम तथा नी तह पर ाको म त भ दा ३ म हना अगावै संशोधन भई कायम रहेका
वषयव तुलाई यस पा ममा परे को स झनु पदछ ।
९. थम चरणको व तुगत पर ाबाट छनौट भएका उ मेदवारह लाई मा तीय चरणको लिखत पर ामा
सि म लत गराइनेछ ।
१०. थम चरणकोव तुगत पर ामा ा गरे को ा ा को शत तशत अ तथा तीय चरणको लिखत
पर ाको कुल ा ा को आधारमा लिखत पर ाको न तजा कािशत ग रनेछ ।
११. तीय चरणको लिखत पर ामा छनौट भएका उ मेदवारह लाई मा अि तम चरणको सामू हक पर ण र
अ तवातामा सि म लत गराइनेछ ।
१२. लिखत पर ा र अि तम चरणको सामू हक पर ण र अ तवाताको कुल ा ा को आधारमा अि तम
पर ाफल कािशत ग रनेछ ।
१३. पा म लागू हुने म तः २०७९।०५।१०
 थमप (Paper I): General Subject

v08­s : - ;fdfGo1fg / jf}l4s k/LIf0f (60Marks)

!= ;fdfGo1fg / ;d;fdlos ljifo (30×1 Mark = 30 Marks)

!=! g]kfnsf] ef}uf]lns, ;fdflhs, ;fF:s[lts / cfly{s cj:yf

!=@ s0ff{nL k|b]zsf dxTjk"0f{ k|fs[lts >f]tx?
!=# s0ff{nL k|b]zsf] ef}uf]lns ljljwtf / xfjfkfgLsf] cj:yf
!=$ cfw'lgs g]kfnsf dxTjk"0f{ 36gf, ;fdflhs, ;fF:s[lts / cfly{s cj:yf
!=% kGw|f}+ of]hgf, s0ff{nL k|b]zsf] k|yd cfjlws of]hgf, aflif{s ah]6, gLlt tyf sfo{qmdx?
!=^ bLuf] ljsf;, hnjfo' kl/jt{g /h}ljs ljljwtf
!=& ;o'St /fi6«;+3 / ;fs{ ;DaGwL ;fdfGo hfgsf/L
!=* g]kfnsf] ;+ljwfg
!=( ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] zf;g k|0ffnL / ;'zf;g, gful/s a8fkq / u'gf;f] Joj:yfkg
!=!) lghfdtL ;]jf P]g, @)$(-;+zf]wg;lxt_ / lgodfjnL @)%) -;+zf]wg;lxt_
!=!! :yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$-;+zf]wg ;lxt_
!=!@ ;fj{hlgs ;]jf k|jfx M cjwf/0ff, dxTj / tl/sfx?
!=!# ;fj{hlgs gLltM cjwf/0ff, p2]Zo / dxTj
!=!$ Joj:yfkgsf ljleGg kIfx?M of]hgf, ;+u7g, lgb]{zg, lgoGq0f, ;dGjo, lg0f{o lgdf{0f,
pTk|]/0ff / g]t[Tj
!=!% /fli6«o / cGt/f{li6«o :t/sf dxTjk"0f{ 36gf tyf jt{dfg ;jfnx?

2. General Ability Test (30×1 Mark = 30 Marks)

2.1 Verbal Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Jumble words, Series, Analogy, Classification, Coding-Decoding, Matrix,
Ranking Order Test, Direction and Distance Sense Test, Common Sense Test,
Logical Reasoning, Assertion and Reason, Statement and Conclusions
 2.2 Numerical Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Series, Analogy, Classification, Coding, Arithmetical reasoning/operation,
Percentage, Ratio, Average, Loss & Profit, Time & Work, Data interpretation
& Data verification
2.3 Non-verbal/Abstract Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Figure Series, Figure Analogy, Figure Classification, Figure Matrix, Pattern
Completion/Finding, Analytical Reasoning Test, Figure Formation and
Analysis, Rule Detection, Water images, Mirror images, Cubes and Dice
&Venn-diagram

#= g]kfndf lzIff -Education in Nepal) 40 ×1 Mark = 40 Marks

#=! g]kfndf lzIffsf] Oltxf; / g]kfnsf dxTjk"0f{ z}lIfs 36gfx?
#=@ ;+3Lo / s0ff{nL k|b]zsf lzIff ;DaGwL sfg'gx?
#=# ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf]lzIff k|zf;gsf] ;+/rgf
#=$ g]kfnsf] lzIffsf d'Vo of]hgf / cfof]usf k|ltj]bg / l;kmfl/zx? M /fli6«o lzIff k4ltsf]
of]hgf, @)@*, /fli6«o lzIff cfof]u, @)$( / pRr:t/Lo /fli6«o lzIff cfof]u, @)%%
#=% lzIffsf cfw'lgs k|j[lQx?
#=^ lzIffsf] cy{, kl/efiff, p2]Zo / sfo{
#=& lzIff / ;dfh M lzIff / ;fdflhs k|lqmof, lzIff / ;fdflhs Gofo
#=* lzIff / bz{gaLrsf] ;DaGw -klZrdL / k"j]{nL bz{g_
#=( lzIff dgf]lj1fgsf] cy{, dfgj j[l4 / ljsf;sf] kl/ro / leGgtf
#=!) dfgj ljsf;sf ljleGg cj:yf / ljz]iftfx? M jfNofj:yf, of}jgfj:yf / lszf]/fj:yf
#=!! l;sfO M cjwf/0ff, k|efj kfg]{ tTjx? / l;4fGtx?
#=!@ /fli6«o lzIff gLlt, @)&^ / /fli6«o kf7\oqmdsf] k|f?k, @)&^ / :yfgLo kf7\oqmd ljsf;
tyf sfof{Gjog dfu{bz{g, @)&^
#=!# kf7\oqmdsf] cy{, kl/efiff, tTj, k|efj kfg]{ tTjx?, 9fFrf jf k|sf/, kf7\oqmd ljsf;sf]
gd"gfx?, g]kfndf kf7\oqmd ljsf;sf] k|lqmof, PsLs[t kf7\oqmd
#=!$ lzIfs lgb]{lzsf, kf7\ok':ts, ax'kf7\ok':ts / ;Gbe{ ;fdu|L
#=!% d"Nof+sgsf] cy{, kl/efiff, k|sf/, ;fwgx?, k/LIff / d"Nof+sg, k/LIffsf k|sf/, d"Nof+sgsf
;fwgsf ljz]iftfx?, k/LIf0f, glthf ljZn]if0f, ljlzi6Ls/0f tflnsf
#=!^ ljBfno txsf] kf7\oqmdsf] cEof;, lg/Gt/ ljBfyL{ d"Nof+sg / n]6/ u|]l8ª lgb]{lzsf,@)&*
#=!& hLjgf]kof]uL lzIff / Jojxf/ s'zn ;Lkx?
#=!* ljBfno ;'k/Lj]If0fM cy{, dxTj, k|sf/ / z}nLx?
#=!( lzIf0f ljlw / z}lIfs ;fdu|L M kl/ro / k|sf/
#=@) s0ff{nL k|b]zdf dxfdf/Ldf l;sfOnfO{ lg/Gt/tf ug{sf nflu k|of]u ug{ ;lsg] j}slNks
ljlwx?
#=@! PsLs[t z}lIfs Joj:yfkg tyf ;"rgf k|0ffnL / lzIffdf ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw
#=@@ z}Ifl0fs of]hgfx?M aflif{s sfo{tflnsf, sfo{of]hgf, PsfO of]hgf, kf7of]hgf, ;dotflnsf,
lzIf0f÷l;sfO ;'wf/ of]hgf
#=@# z}lIfs of]hgf tyf sfo{qmdx?M k|f/lDes sIff k9fO sfo{qmd, ljBfno ;'wf/ of]hgf,
ljBfno lzIff If]q ljsf; of]hgf
#=@$ z}Ifl0fs ;+u7gM sIff lzIf0f, ljifo lzIf0f, ax'sIff lzIf0f / ax'sIff ax':t/ lzIf0f
#=@% z}lIfs cg';GwfgM cjwf/0ff, sfo{d"ns cg';Gwfg / dfdnf cWoog
#=@^ lzIfssf] ;Ifdtf, lzIfssf] k];fut bIftf ljsf; / z}lIfs g]t[Tj
#=@& lzIffdf k]zfut g}ltstf / cfr/0f, lzIfs / ljBfyL{sf] cfrf/;+lxtf
#=@* z}lIfs Joj:yfkg M sIffsf]7f Joj:yfkg, ljljwtf Joj:yfkg, ljkb\ Joj:yfkg, ;do
Joj:yfkg, åGå Joj:yfkg / tgfj Joj:yfkg
#=@( z}lIfs ;'zf;g M cjwf/0ff / tTjx?, u'gf;f] Joj:yfkg / gful/s a8fkq
#=#) s0ff{nL k|b]zsf lzIff;DaGwL ;d;fdlos ljifox? M cfjf;Lo ljBfno, 3'DtL ljBfno,
5fqj[lQ
 तीयप (Paper II) : General Technical Subject

Section (A)
िश ा र मनो व ान- 30 Marks

१. िश ाको प रचय र िश ाका आधु नक वृि ह

१.१ िश ाको अथ, प रभाषा र व प

१.२ िश ाका उ े यह : यि गत र सामािजक
१.३ िश ाका कायह ः यि गत, रा य, अ तरा य, सामािजक, आ थक, सां कृ तक र राजनै तक
१.४ िश णको अथ र प रभाषा, िश ण कला र व ानको पमा, िश णका नमुनाह
१.५ िश ाका आधु नक वृि ह ः मानव अ धकार र िश ा, बालअ धकार र िश ा, व ालय शाि त े को
पमा, नर तर िश ा, खुला सकाइ, मानव मू यमा आधा रत िश ा, िश ामा समान अवसर र
ँ च
समतामूलक पह ु , िश ा र सामािजक याय, आ थक लगानीका पमा िश ा, अ नवाय तथा नःशु क
िश ा, रा य एकताका ला ग िश ा, अ तरा य समझदार का ला ग िश ा
१.६ िश ामा अनुस धानः अथ, मह व, कारह -आधारभूत, ायो गक र कायमूलक अनुस धान_
१.७ कणाल दे शमा अवल वन गन स कने घु ती, बहुक ा बहु तर िश ा र आवासीय िश ाको अवधारणा,
अ यास र आव यकता
१.८ छा वृि ः अवधारणा, उ े य र कणाल दे शबाट दान ग रने छा वृि को कार
१.९ व ालय वा य र पोषण काय मः व ालय नस काय म, दवा खाजा काय म

२. िश ाको समाजशा ीय र दाश नक आधारह

२.1. समाज र समुदायको धारणा, िश ा र समाजबीचको स ब ध

२.2. व ालय समाजको उप­ णाल को पमा
२.3. सामािजक या र िश ा
२.२.१ सामािजक करण: अवधारणा, त रका र सामािजक करणका नकायह
२.२.२ सामािजक अ तर याः अथ, व प र क ाकोठामा सामािजक अ तर या
२.२.३ सामािजक प रवतन र ग तशीलताः अथ, स ा त र यसको िश ासँगको स ब ध
२.4. िश ाको दशनका व भ न प सँग स ब ध र तनीह को भाव तथा काया वयन
२.३.१आदशवाद, कृ तवाद, यथाथवाद, योजनवाद र अि त ववाद
२.३.२ पूव य दशन र िश ा

३. शै िणक व ध र व ध तथा साम ी

३.1. शै िणक व ध र प तको अथ, प रभाषा र त वह

 ३.2. िश ण र सकाइ बीचको अ तरस ब ध, िश ण सकाइमा िश क, वषय व र सुप रवे कको भू मका
३.3. सकाइमा सूचना तथा स ार व धको मह व र योग
३.4. िश ण सकाइमा योग ग रने व ाथ के त, िश क के त र अ तर या मक िश ण व धह
३.5. वपदको समयमा योग गन स कने िश ण सकाइका वैकि पक व धह
३.6.शै िणक योजनाः िश ण सुधार योजना, पाठ योजना, एकाइ÷ वषय शीषक (Theme) योजना, बा षक
काययोजना, बा षक कायपा ो र दै नक समयता लका
३.7. शैि क साम ीको अवधारणा, कार, छनौट, तयार तथा योग

४. िश ा मनो व ान

४.1. िश ा मनो व ानको अथ, े , आव यकता र मह व

४.2. मानव वकास
४.२.१ वृ र वकासको अवधारणा, मानव वकासका स ा त र वशेषताह
४.२.२ मानव वकास अ ययन गनको उ े य, मह व तथा अ ययनका व धह
४.२.३ मानव वकासका चरणह
४.3. वा याव थाः प रचय, पूववा याव था र उ र वा याव थाका वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक,
सामािजक र सं वेगा मक प रवतन
४.4. यौनवनाव थाः प रचय, वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक, सामािजक र सं वेगा मक प रवतन
४.5. कशोराव थाः प रचय, वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक प रवतन, सामािजक र सं वेगा मक
प रवतन, िचह र उनीह मा दे खापन मु य मु य यवहारह

Section (B) – सकाई र पा म तथा मू यांकन 25 Marks

५. सकाई र यसका स ा तह

५.1. सकाईको प रचयः सकाइको अथ, व प र सकाइका अपवाद, प रप वता र सकाई

५.2. सकाइ र बु म ा, बु म ाका स ा तह , वहु– बु म ा, सं वेगा मक बु म ा
५.3. सकाइका स ा तह ः वशेषता र शैि क उपयोग
५.३.१ शा ीय स ब धन
५.३.२ कायपरक स ब धन
५.३.३ य न र भूल सकाई
५.३.४ अ तर सकाई स ा त
५.३.४ िजन पयाजे र लेव भगो सीका सकाइ स ा तह
५.३.५ या नेको तहगत स ा तह
५.३.६ बा दुराको सामािजक सकाई स ा त
५.4. सकाइमा भाव पान त वह
 ५.४.१ सकाइको थाना तरणः अवधारणा, कार, स ा त र भावपान त वह
५.४.२ मरण र व मरणः मरणको अवधारणा, कार, मापन या र मृ त मतामा सुधारका
व धह
५.४.३ व मरणको अवधारणा र कारणह
५.४.४ उ रे णाः अवधारणा, कार र सकाइमा योग ग रने उ रे कह
५.४.५ अ यासः अवधारणा, कार र उपयोग
५.४.६ पुनवलः अवधारणा, कार र उपयोग

६. पा य म र पा साम ीको वकास र यव थापन

६.1. पा य मः अवधारणा, त व र आव यकता

६.2. पा य मको ढाँचा र नमुना
६.२.१ ढाँचाः वषय– केि त, याकलाप– केि त, जीवन प रि थ तमा आधा रत र मु य पा य म
६.२.३ पा य म वकासका नमूनाह ः ता कक, च य र ग तशील नमुना
६.3. नेपालको व ालय तहको पा य म वकास या
६.4. पा य म नमाणमा भाव पान त वह ः व ाथ , समकाल न समाज तथा सँ कृ त, वषयव तु, दशन र
मनो व ान
६.5. रा य पा मको ा प २०७६ र थानीय पा म वकास तथा काया वयन मागदशन २०७६
६.6. व ालय तहको वतमान प रमािजत पा म स ब धी जानकार
६.7. पा म वकासका आधु नक वृि ह ः एक कृत पा म, सुष ु पा म र थानीय पा म
६.8. पा पु तक, िश क नदिशका र स दभ साम ीः प रचय, मह व र योग
६.9. नेपालमा पा य म र पा यसामा ी वकासमा व भ तह र नकायको भू मका

७. मू या नको प रचय र योजन

७.1. मापन र मू या नको अवधारणा, मू यांकनका कार

७.2. मू यांकनका साधनह र मू या नका साधनमा हुनपु न वशेषताह
७.3. पर णको अथ र कारः मानक र मापद डमा आधा रत, वषयगत र व तुगत, त रकृत र गैर–
त रकृत अथवा िश क न मत पर ण
७.4. व ाथ मू यांकनः प रचय, नर तर व ाथ मू यांकन र ले टर े डङ प त
७.5. व ाथ मू यांकनको ला ग सं रचनागत यव था तथा सं घीय यव थामा व भ न नकायको भू मका
७.6. व ाथ उपलि ध पर णः प रचय, उ े य, या, न तजाको व लेषण र यसको उपयोग
७.7. ारि भक क ा पढाइ पर ण र व ालयको कायस पादन पर णः प रचय, उ े य, मह व, न तजाको
व ले षण र यसको उपयोग
 ७.8. पर ण वकास याः उ े य नधारण, वषयव तुको छनौट, विश ीकरण ता लकाको वकास,
नह को लेखन, नह को व लेषण र स पादन, व वसनीयता र वैधता नधारण, अि तम नप को
नमाण, साँ कृ तक आधारमा पर णको समायोजन, पर ण– सं चालन, पर ण र न तजा व ले षण
७.9. सामा य सांि यक य व ले षण
७.९.१ त यांकको सं कलन, व ले षण र तुतीकरण
७.९.२ के य वृि को मापनः म यक, मि यका र रत
७.९.३ त यांकको तुलना मक ि थ तको गणनाः तशता र ामािणक ा ा
७.९.४ वचरणिशलताको मापनः त यांकको व तार र तर य भ नता

Section (C) - शैि क शासन र यव थापन 25 Marks

८. िश ा शासन र शैि क यव थापन

८.1. रा य िश ा नी त २०७६ र कणाल दे शको िश ास ब धी नी त

८.2. नेपालको सं घ, दे श र थानीय िश ा शासन स ब धी यव था
८.3. नेपालमा िश ाको सं रचनाः अनौपचा रक, नर तर िश ा, ारि भक बाल वकास र िश ा, व ालय िश ा,
ा व धक तथा यावसा यक िश ा र ता लम तथा उ च िश ा
८.4. िश ा आयोगका तवेदनह तथा योजनाह मा व ालय िश ाको सं रचना, तहगत उ े य, पा य म,
िश क र व ाथ मू यांकन स ब धी सुझावह

९. व ालय यव थापन

९.1. व ालय यव थापनः अथ, उ े य, कार र मह व

९.2. व ालयमा सकारा मक अनुशासन र व ालयले पालना गन'पन शतह
९.3. व ालय सुशासनः सामािजक पर ु ाई, नाग रक बडाप
ण, गुनासो सुनव
९.4. व ालय थापना वा क ा थपका आधारह ः जनसं या, भौगो लक अव था, सामािजक बनौट, त लो
तहको व ालयह , व ालय छनौटको अवसर, लागत र कुशलताको न, समता र गुण तरको न
९.5. सामुदा यक र सं थागत व ालयको यव थापनः सेवा े को अवधारणा, सामुदा यक र सं थागत
व ालय थापनाका फरक आधारह
९.6. व ालय तर करण तथा वग करण
९.7. व ालय यव थापन स ब धमा व भ न तहको भू मकाः नी त नमाण र तर नधारण, ोत प रचालन,
अनुम त तथा दै नक काय स चालनको यव थापन

१०. व ाथ र िश क स ब धी यव थापन

१०.1. व ाथ भना र समूह वभाजनका आधार

 १०.2. समता तथा यि को पूण मता वकास गन वषयः व ाथ लाई व भ न समूहमा रा ने आधार
(उपलि धका आधारमा वा मि त) र यसका फाइदा र वेफाइदाह
१०.3. व ाथ को नेत ृ व वकासमा व ालयको भ ु मकाः व ालयमा जाताि क अ यासको अवसर,नेत ृ व
लने अवसर, बहु– तभाको खोिज, िचनार र वकासको अवसर
१०.4. िश क यव थापनः अवधारणा र मह व
१०.5. िश क स मता र िश क तयार , िश क अ यापन अनुम त प
१०.6. िश क सेवाको गठन र प रचालनः पदको वीकृ त, माग र तयार , पदका आधारमा भना गन प त,
तहगत पमा िश क तयार र भना, िश कको स वा र बढु वाको यव थापन
१०.7. िश क पेशागत वकासः सं रचना, नी त र काय मह
१०.8.कायमूलक अनुस धानः अवधारणा, मह व र च

Section (D) –सावज नक यव थापन र कायालय स ालन 20 Marks

११. सावज नक यव थापन
११.1. कमचार यव थापनका व वध प ह ः काय व ले षण, काय ववरण, कायमू या न, भना, छनौट, नयुि ,
पद थापन, बढु वा, तलब सु वधा, उ रे णा, बृ त वकास र अवकाश
११.2. सावज नक यव थापनमा नदशन, नय ण, पदसोपान, नणय या, नेत ृ व, सम वय, अ धकार
यायोजन र न ेपण, सुप रवे ण, अनुगमन तथा मू यांकन
११.3. सावज नक सेवा वाहको अथ, मह व र सेवा वाह गन त रका÷मा यमह
११.4. सावज नक सेवा वाहमा क युटर, इ टरनेट, सामािजक स जाल, भच ुअल सकाइ सूचना तथा स चार
व धको योग, अवसर तथा च ुनौतीह
११.5. नै तकता, यवसा यकता, अनुशासन र आचार– सं हता
११.6. सावज नक नी त तजुमा, काया वयन र मू यांकन

१२. कायालय यव थापन तथा लेखा

१२.1. कायालय काय व धः ट पणी, िच ीप र तवेदन
१२.2. अ भलेख यव थापन र िज सी यव थापन
१२.3. लेखा णाल र लेखापर णको प रचय, वशेषता, उ े य र आधारभूत स ा त
१२.4. बजेटको अथ, स ा त, कार र मह व
१२.5. बे जु र बे जु फछय ट स ब धी यव था
१२.6. सावज नक खर द स ब धी कानुनी यव था र काय व ध
 तृतीयप (Paper III) : Service - Group Specific Subject

Section (A)
सुप रवे णको अवधारणा र काय या 30 Marks

1. नर ण तथा सुपर वे ण अवधारणा

1.1. अथ, प रभाषा, उ े य र स ा तह
1.2. मह व र कायह
1.3. कारह र तनीह को च
1.4.न वनतम िच तन र अ यासह

2. व ालय सुपर वे णको या

2.1. व ालय सुपर वे णको ला ग योजना, क ा अवलोकन तथा नदशन
2.2. सुपर वे णका व धह र छलफलका त रका
2.3. सुपर वे ण स ब धी आधारभुत सपह ः संचार, शैि क नेत ृ व, मानवीय मता फुटन, िश कको
मनोवल

3. सुपर वे णको काय तथा गुणह

3.1. सुपर वे ण कायः नेत ृ व दान, काय म नमाण, कायशाला र स मेलनको आयोजना तथा काया वयन
3.2. सुपर वे कको यि गत, पेशागत र मनोसामािजक गुण
3.3. क ा अवलोकनः रणनी त, अवलोकन फारम रसाधन÷ व धः नमाण र योग
3.4. क ा कोठा भ को अ तर याः अवधारणा, फाइदा र योग
3.5. अनौपचा रक, वशेष र समा हत िश ाका क ाह को सुपर वे ण
3.6. दे श र थानीय तहमा काम गन िश ा अ धकृतको काम, कत य र उ रदा य व (कणाल दे शको
स दभमा)

Section (B)
सुप रवे णको इ तहास र कानुनी यव था 20 Marks
4. नेपालमा शैि क नर ण तथा सुपर वे ण
4.1.२००७ साल पूव नेपालको शैि क नर ण तथा सुपर वे णको इ तहासः ािचनकाल, ल छ वकाल,
म लकाल र शाहकाल
4.2. २००७ दे िख २०२८ सालस म वक सत भएको नर ण तथा सुपर वे ण वध
4.3.२०२८ प छ २०७२ स म वक सत नर ण तथा सुपर वे ण णाल
4.4. सं घीयता प छको व ालय नर ण तथा सुपर वे ण णाल
4.5. व ालय सुपर वे णको चूनौती तथा समाधानका उपायह
5. नेपालमा िश ाको वकास र नर ण तथा सुपर वे णका स ब धमा भएका यासह र कानूनी यव था
5.1. नेपालको सं वधानमा िश ा स ब धी यव था
5.2. सं घीय सरकार र कणाल दे शको चालु आव धक योजनामा िश ा स व धी यव था
5.3. सं घीय सरकार र कणाल दे शको चालु आ थक बषको बजेटमा िश ा स व धी यव था
5.4. कणाल दे शको िश ा स व धी नी त तथा काय म
5.5.सं घीय र कणाल दे शका िश ा स ब धी कानूनह
5.6. थानीय सरकार स चालन ऐन, २०७४ मा िश ा स ब धी यव था
5.7. नेपालमा नर ण तथा सुपर वे णको यवहा रक नमूनाह ः सेती िश ा प रयोजना, ाथ मक िश ा
प रयोजना र आधारभूत तथा ाथ मक िश ा प रयोजना प हलो र दो ो
5.8. व भ न आयोग तथा योजनाह मा नर ण तथा सुप रवे णस ब धी सुझावह
5.8.1. नेपाल रा य िश ा योजना आयोगको तवेदन, २०११
5.8.2. सवा न रा य िश ा स म तको तवेदन, २०१८
5.8.3. रा य िश ा प तको योजना, २०२८
5.8.4. रा य िश ा आयोगको तवेदन, २०४९
5.8.5. उ च तर यरा य िश ा आयोगको तवेदन, २०५५

Section (C)
क ाकोठा र शैि क यव थापन 30 Marks

6. क ा कोठा यव थापन
6.1. अवधारणा र मह व, व वधता यव थापन
6.2. शै िणक सं गठनः क ा िश ण, वषय िश ण, बहुक ा िश ण र बहुक ा बहु तर िश ण
6.3. क ाकोठा यव थापनको वा षक काययोजना नमाण र योग
6.4. व ाथ मा दे िखन मनोसामािजक सम या र परामश, मनोवै ा नक वातावरणको यव थापन
6.5. िश ण सकाइको यव थापन
6.6. व ाथ मू यांकनको अ भलेखन र तवेदनको यव थापन

7. शैि क यव थापन र सूचना तथा स ार वध

7.1. शैि क यव थापनको अवधारणा, मह व, े र िश ामा यसको योग
7.2. शैि क शासन र शैि क यव थापन
7.3. व ालयसँग स बि धत प ह तथा कायह को यव थापनः समय, तनाव, र वप यव थापन
7.4. एक कृत शैि क यव थापन तथा सूचना णाल (IEMIS)
7.5. क यूटर स ब धी सामा य जानकार
7.6. साइबर अपराध र सुर ा
8. शैि क नर ण तथा सुपर वे णमा िश ाका नकायह को भू मका र कत य
8.1. सं घीय सरकारका िश ा स ब धी नकायह
8.2. दे श सरकारका िश ा स ब धी नकायह
8.3. िश ासँग स बि धत वःशा सत सं थाह
8.4. थानीय तह तर य यव था
8.5. व ालय तर य ावधान

Section (D)
शैि क योजना, अनुगमन तथा मू यांकन 20 Marks

9. शैि क योजना
9.1. शैि क योजनाको अवधारणाः अथ र उ े य
ँ च
9.2. शैि क योजनामा शैि क, आ थक, सामािजक, राजनै तक समझदार , योजना नमाणमा वैकि पक पह ु , दे श
वकास तथा शैि क सुधारका ला ग िश ा योजना
9.3. शैि क योजना नमाणको याः आव यकताको प हचान, उ े य नमाण, नी त नमाण, ाथ मकता
नधारण, सं भा यता अ ययन र िश ा योजना नमाण
9.4. व ालय िश ा े योजना र व ालय सुधार योजना
9.5. शैि क योजना तजुमा काया वयन र मू यांकनमा दे खा परे का सम या र समाधानका उपायह

10. अनुगमन तथा मू यांकन

10.1. अनुगमन तथा मू यांकनको अवधारणाः अथ र उ े य, योग
10.2. अनुगमन तथा मू यांकनको ऐ तहा सक वकास म
10.3. शैि क सूचकह ः अवधारणा र नणय यामा योग
10.4. व ालयमा आधा रत र न तजामा आधा रत अनुगमन
10.5. आयोजना तथा प रयोजनाको अनुगमन र मू यांकन
10.6. व ालय अनुगमन तथा मू यांकनमा दे िखएका सम या र समाधानका उपायह
 सामू हक पर ण

सामु हक पर ण यि व पर णको एक अंश हो । दे श नजामती सेवा र थानीय सरकार से वाको े

व तार तथा काय प त प रवतन समेत भैरहेको स दभमा कणाल दे श सरकारको नी त, योजना, काय म
लगायत शासन यव था स व धी समसाम यक वषयमा थ वचार– वमश, छलफल गर तनको अझै बढ
भावकार तथा काया वयन यो य समाधान प ह याउने स ब धमा उ मेदवारह को मता प हचान गनु यस
पर णको मूलमम हो । यसको ला ग छलफल, वचार– वमश गर प रि थ त बु न स ने, नणय दने, जनतालाई
याशील बनाउने, िच बुझाउने, नधा रत ल य अनुसार काम गन/गराउने, ज ता कामका ला ग लेखन मताका
साथसाथै सम यालाई यथाथपरक ढं गले प हचान गनस ने, वाकपटुता, िश ता, तकशि को प न आव यकता पदछ
।

यसैले यस पर णमा उ मेदवारह को वौ क मता, सं चार सीप, समूह ग तिशलता, यवहार, यि व, मनोवृ त,
याशीलता, नणयशि , सम या समाधान मता, नेत ृ व मता, समय यव थापन तथा यि वमा भएका अ य
गुणह को आंकलन अथात पर ण र मू या न गनको ला ग उ मेदवारह लाई कुनै समसाम यक
वषय/सवाल/सम यामा सामू हक छलफल गर सम या समाधान के त भावकार र काया वयन यो य समाधान
नका न दइ छ ।

सामू हक छलफल

यस योजनको ला ग ग रने पर ण १० पूणा र ३० मनेट अव धको हुनेछ जुन नेता व हन सामू हक

छलफलको पमा अवल वन ग रनेछ । दइएको वा Topic का वषयमा पालै पालोसँग न द समय भ
समूहवीच छलफल गद येक उ मेदवारले यि गत तु त गनुपनछ । यस पर णमा मू या नको ला ग
दे हाय अनुसार क तीमा तीन जनाको स म त रहनेछ ।
आयोगका अ य वा अ य ले तोकेको सद य – अ य
आयोगका सद य – सद य
िश ा वद/मनो व ानवे ा – सद य
द /व (१ जना) – सद य

…………………………………………………………………………………………