7.

KIZDIRICILAR
Buhar kazanlarında elde edilen buharı kurutmak (kızgın buhar elde etmek) ve sıcaklığı
yükseltmek amacı ile kullanılır. Bir diğer ifade ile, Asıl ısıtma yüzeylerinden çıkan ıslak
buhara sabit basınçta ısı verilerek, buhar çevriminin veriminin arttırılmasının sağlandığı
elemandır. Kızdırıcı sayesinde buhar sıcaklığını yükseltmek için basıncı yükseltmeye gerek
kalmaz. Ana buhar çıkışından alınan buhar, istenilen sıcaklığa ve çalışma basıncına bağlı
olarak, ikinci veya üçüncü duman geçişine yerleştirilir Kızdırma sıcaklığı ne kadar artarsa
verim o kadar yükselir. Kızma sıcaklığını sınırlayan etken kızdırıcı malzemesinin
mukavemetidir. Kızdırıcılar yüksek sıcaklıklara dayanıklı malzemelerden imal edilirler.
400 derecelere kadar karbonlu çelik, 510 derecelere kadar krom molibden (%5 Cr,%5Mo)
çeliği, daha yüksek sıcaklıklarda ise 18/8 paslanmaz çeliği (%18Cr, %8Mo) kullanılır.
Askı elemanları olarak kullanılan parçalar daha ise 1000-1100 oC gib yüksek sıcaklıklara
dayanıklı malzemelerden imal edilmelidir.

Kızdırıcılar aşağıda belirlenen görevleri yerine getirmelidir.

1) Isıl genleşmeleri karşılayabilecek konstrüksiyona sahip olmalıdır.
2) Yüksek sıcaklık ve basınçlardaki ani değişimlere dayanıklı malzemeden
yapılmalıdır.
3) Bağlama yerlerinde conta kullanılıyorsa, conta; sıcak gazlar etkisiyle
bozulmamalıdır.
4) Dış ve iç tarafında biriken kül, kurum ve tortu kolaylıkla temizlenebilmelidir.
5) İstenilen bir kızma sıcaklığının ayarı ve otomatik kontrolü kolay olmalıdır.
6) Herhangi bir nedenle kızdırıcı içine su sürüklenmesi halinde bu su kolayca
boşaltılabilmelidir.
7) Mümkün olduğu kadar küçük hacim kaplamalıdır.
8) İlk yatırım ve işletme masrafları az olmalıdır.
9) Hem duman hem de buhar tarafında basınç kaybı küçük olmalıdır.
Kızdırıcı tipleri
Kızdırıcıların buhar kazanı içine yerleştiriliş yerine göre, Kızdırıcı tipleri aşağıdaki gibi
sıralanabilir:
1) Konveksiyonlu kızdırıcılar
2) Radyasyonlu kızdırıcılar
3) Kombine kızdırıcılar

Pratikte genellikle büyük su hacimli kazanlar ile az eğimli su borulu kazanlarda yatay ve
düşey konveksiyonlu kızdırıcılar, dik su borulu kazanlarda asılı tipten düşey
konveksiyonlu kızdırıcılar, radyasyonlu kazanlarda ise radyasyonlu kızdırıcılar veya
kombine kızdırıcılar kullanılır. Buhar kazanlarının asıl ısıtma yüzeylerinden çıkan ıslak
buharın kuruluk derecesi 0,95–0,99 arasındadır. Bu ıslak buhara kızdırıcı adı verilen
elemanlar içinde sabit basınçta ısı vererek kızdırmak mümkündür. Kızdırma işlemi buhar
çevriminin verimini arttırması ve erozyonun azalması bakımından faydalıdır.

Konveksiyonlu kızdırıcılar:
Doğrudan doğruya duman gazlarının yolu üzerine bazen de lokomotif kazanlarında olduğu
gibi U şeklinde kıvrılarak büyük çaplı duman borularının içerisine yerleştirilir. Esas ısı
transferinin konveksiyonla gerçekleştirildiği bu sistemler 450 oC kızma sıcaklıklarına
kadar kullanılabilir.
Konveksiyonlu kızdırıcılar, kızdırıcı borularının yüzeylerinden buhar ile duman gazlarının
geçiş şekillerine göre; ters, paralel veya karışık olarak adlandırılabilir. boru çapları

59
genellikle 32-38 mm, boru içerisinde kızdırılan buharın hızı 15-30 m/s, boru dışında
duman gazlarının hızı 4-8 m/s değerlerinde seçilir. Boruların dış yüzeylerinde kül toplanma
durumuna göre boru eksenleri arası mesafe 70mm ile 200mm arasında değerlendirilir.

Şekil 7.1. Akış yapısına göre kızdırıcı tipleri

Konveksiyonlu ısıtıcıların toplam ısı geçiş katsayısı 30-60 W/m2 arasında değişir. Boru
demeti halinde üretilen kızdırıcılarda boru çapı d ise, kıvrılma yarıçapı 1,9.d çapında daha
düşük olmamalıdır.

Büyüklükleri ve çalışma kapasiteleri dikkate alınarak kızdırıcı borular uygun şekillerde

desteklenmelidir. Bu destekler yan yüzeylerde olabileceği gibi borular arasında da olabilir.

Radyasyonlu kızdırıcılar:
Yüksek basınç, yüksek kızdırma sıcaklığı ve büyük buhar kapasitesi istenen durumlarda
kullanılır. Genellikle 30 bar’dan büyük buhar basınçları için idealdir. Kızdırıcılar;
radyasyonla ısı geçişinin rahatlıkla sağlanabileceği ocak duvarları veya ocak tavanına
yerleştirilir. Isıl genleşmeler dikkate alınmalıdır. Bu kızdırıcıların belli başlı üstünlükleri;
1) Katı yakıtlı ocaklarda, ocak sıcaklığı düştüğünde küller ergime sıcaklığına
ulaşmadığından, küllerin yüzeylere yapışarak ısı transferine olumsuz etkisi azalır.
2) Buhar yüküne göre kızgın buhar sıcaklığı sabit kalır.
Ayrıca bu kızdırıcıların yakacak cinsine bağlı olmaması üstünlük olarak söylenebilir.

Kombine kızdırıcılar:
Konveksiyonlu ve radyasyonlu kazanların üstünlükleri birleştirilerek kombine kızdırıcılar
geliştirilmiştir. İşletme şartları ve buhar gücü değiştikçe kızgın buhar sıcaklığının sabit bir
değerde kalması üstün bir özelliktir.

Ayrı ateşlenen kızdırıcılar:

İşletmelerin özelliği dolayısıyla buharın kızma işlemi, kazan haricinde, ayrı ateşlenen bir
sistem içerisinde yapılabilir. Bu tip kızdırıcılara ayrı ateşlenen kızdırıcılar denir. Bu
kızdırıcılar bir veya daha fazla kazandan beslenebilir. Kızgın buhar sıcaklığı çok hassas
olarak ayarlanabilir. Çok düşük (2-3 bar) basınçlarda yüksek kızma sıcaklığına (600 oC)
çıkmak mümkündür. Genellikle sıvı veya gaz yakacak kullanılır. Düşük buhar
kapasitesinden dolayı kimya endüstrisi ve petrol rafinerilerinde kullanılabilir.

60
 Şekil 7.2. Ayrı ateşlenen kızdırıcılar

Ara kızdırıcı:
Ara kızdırma işlemi; 85 bar’dan yüksek basınçla ve 450-650 oC arası sıcaklıklarda çalışan
işletmelerde gerek duyulur. Buhar, türbinin yüksek kademesinden sonra kızdırıcıdan
geçirilerek sıcaklığı tekrar artırılır. Ara kızdırma işlemi 25-30 bar basınçta 450-565 oC
arası sıcaklıklarda yapılır. Prensip olarak ara kızdırıcılar aynı radyasyonlu ve

61
konveksiyonlu kızdırıcılara benzer yüksek sıcaklığa kadar kızma yaptıklarından duman
gazlarının nispetten sıcak olduğu yerlere yerleştirilir. Kurum ve kül birikmesinin daha az
olması nedeniyle ısıl değeri küçük, kül miktarı fazla yakacaklarda radyasyonlu ara
kızdırıcılar daha ekonomiktir.

Tekrar kızdırma işleminin üstünlükleri;

1) Sistemdeki toplam buhar debisindeki azalma nedeniyle buhar kazanı boyutları
%15–18 azalır.
2) Kazan besleme pompası gücü %15–18 azalır. Pompa boyutları küçülür.
3) Yoğuşturucu boyutları %7–8 azalır.
4) Yakma kapasitesi %5 azalır.
5) Besleme suyu ısıtıcılarının boyutları azalır.

Sakıncaları;
1) Sistemin ilk yatırım maliyeti artar.
2) Buhar türbini fiyatı artar.
3) Sistemin kontrol ve işletmesi biraz daha güçtür.
4) Türbin oturma alanı biraz daha fazladır.
5) Boru donanımı biraz daha karışıktır.

Şekil 7.2. Farklı Kızdırıcı dizaynlarından görünüm

62