Engineering Mechanics:

Statics in SI Units, 12e

4 Force System Resultants

Bölüm Hedefleri

• İki ve üç boyutlu sistemde bir kuvvetin momenti

• Bir kuvvetin bir eksene göre momentinin bulunması.
• Kuvvet çiftinin momenti.
• Düzlemsel kuvvet sistemlerinin bileşkesi
• Basit yayılı yükün bir noktada etkiyen tekil kuvvete
indirgenmesi
Bölüm Özeti

1. Bir kuvvetin momenti – Skaler gösterim

2. Vektörel çarpım
3. Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim
4. Moment prensibleri
5. Belli bir eksene bir kuvvetin momenti
6. Kuvvet çiftinin momenti
7. Bir kuvvetin ve kuvvet çiftinin basitleştirilmesi
8. Further Simplification of a Force and Couple System
9. Basit yayılı yükün indirgenmesi
4.1 Bir kuvvetin momenti– Skaler Gösterim

• Bir kuvvetin bir noktaya veya bir eksene göre

momenti ,kuvvetin bir cismi bir nokta veya eksen etrafında
döndürme eğiliminin bir ölçüsünü gösterir.
• Tork –Fx in neden olduğu bu dönme eğilimine denir veya
basitçe (Mo) z momenti denir
4.1 Bir kuvvetin momenti– Skaler Gösterim

Büyüklük
• MO ‘nun büyüklüğü
MO = Fd (Nm)
d = O noktasındaki eksenden kuvvetin
etki çizgisine dik uzaklık
Doğrultu
• Sağ el kuralı kullanılarak
4.1 Bir kuvvetin momenti– Skaler Gösterim

Bileşke moment
• Bileşke moment, MRo = bütün kuvvetlerin momenti
MRo = ∑Fd
Örnek 4.1

Her bir durum için, uygulanan kuvvetin O noktasına göre

momentini bulunuz.
Çözüm

d moment kolunu oluşturmak için ,her bir kuvvetin etki çizgisi

kesikli çizgilerle uzatılmıştır.
Ayrıca kuvvetin elemana vereceği dönme eğilimi de
gösterilmiştir.
(a)Mo  (100N )( 2m)  200N.m(CW )
Çözüm

(b)Mo  (50N )(0.75m)  37.5N.m(CW )

(c )Mo  (40N )( 4m  2 cos30 m)  229N.m(CW )

Çözüm

(d )Mo  (60N )(1sin 45 m)  42.4N.m(CCW )

(e)Mo  (7kN )( 4m  1m)  21.0kN.m(CCW )

4.2 Vektörel çarpım

• A ve B vektörlerinin vektörel çarpımı C vektörünü verir ve

aşağıdaki gibi yazılır.C eşittir A vektörel çarpım B
C=AXB
Büyüklük
• C nin büyüklüğü A ve B nin büyüklükleri
ile bunlar arasındaki açının sinüsünün
çarpımıdır.
• θ açısı, 0° ≤ θ ≤ 180°

C = AB sinθ
4.2 Vektörel çarpım

Doğrultu
• C vektörünün doğrultusu A ve B yi içeren düzleme
diktir.Yönü sağ el kuralıyla belirlenir.Sağ elin parmakları A
dan B ye doğru kıvrıldığında ,baş parmak C nin yönünü
işaret eder.
• C nin doğrultusu ve yönünü biliyorsak

C = A X B = (AB sinθ)uC
4.2 Vektörel çarpım

İşlem kuralları
1. Değişme özelliği geçerli değildir.
AXB≠BXA
Bunun yerine,
AXB=-BXA
• B X A vektörel çarpımı C ye zıt yönde
Bir vektör verir.

B X A = -C
4.2 Vektörel çarpım

İşlem kuralları
2. Skalerle çarpma
a( A X B ) = (aA) X B = A X (aB) = ( A X B )a

3. Dağılma özelliği
AX(B+D)=(AXB)+(AXD)
• Değişme özelliği olmadığından ,vektörel çarpımda sıranın
korunmasına dikkat edilmelidir.
4.2 Vektörel çarpım

Kartezyen vektör gösterimi

• C = AB sinθ kartezyen birim vektör çiftlerinin vektörel
çarpımlarını bulmada kullanılabilir.
• Determinat formunda

  
i j k
 
AXB  Ax Ay Az
Bx By Bz
4.2 Vektörel çarpım
Vektörel çarpım
4.3 Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim

• Bir F kuvvetinin O noktasına vektörel çarpım kullanılarak

ifade edilebilir.
MO = r X F

Büyüklük
• Vektörel çarpımın büyüklüğü,
MO = rF sinθ
• r kayan vektör muamelesi yapılmalıdır.
d = r sinθ,
MO = rF sinθ = F (rsinθ) = Fd
4.3 Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim

Doğrultu
• MO in doğrultu ve yönü sağ el kuralı ile belirlenir.
*Not:
- başparmak dönmenin yönünü gösterir.
- r ve F kendi sıralarını koruması önemlidir.
4.3 Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim

Kuvvetin taşınabilirliği -Principle of Transmissibility

• A noktasına uygulanan F kuvvetini ele alalım.F in O
noktasına göre momenti
M O = rA x F
• F kayan vektör özelliğine sahiptir.

M O = r1 X F = r 2 X F = r3 X F
4.3 Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim

Kartezyen Vektör Formülasyonu

• r konum vektörünü ve F kuvvetini
kartezyen vektörler olarak
  
i j k
  
M O  r XF  rx ry rz
Fx Fy Fz

• Determinatı açarsak.
MO = (ryFz – rzFy)i
– (rxFz - rzFx)j + (rxFy – yFx)k
4.3 Bir kuvvetin momenti – Vektörel gösterim

Kuvvet sisteminin bileşke momenti Resultant

• Bir kuvvet sisteminin O noktasına göre bileşke momenti
vektörlerin toplamı ile belirlenebilir.

MRo = ∑(r x F)
Örnek 4.4

Çubuk üzerine iki kuvvet etki etmektedir.Bu kuvvetlerin O daki

flanşa göre ürettikleri bileşke momenti ve moment ekseninin
doğrultusunu belirleyiniz.
Çözüm

Konum vektörleri O noktasından kuvvetlere doğru yönelmiştir..

Bu vektörler
rA  5 j m
rB  4i  5 j  2k  m
O noktasına göre bileşke moment


M O   r  F   rA  F  rB  F
i j k i j k
 0 5 0  4 5 2
 60 40 20 80 40  30
 30i  40 j  60k  kN  m
Örnek 4.5

F kuvvetinin O noktasında ürettiği momenti bulunuz

Çözüm
Çözüm
4.4 Momentler ilkesi

• Varignon’s Teoremi olarak da bilinir.

“bir kuvvetin bir noktaya göre momentinin ,bu kuvvetin
bileşenlerinin bu noktaya göre momentlerinin toplamına
eşittir.’”
• F = F1 + F2,

MO = r X F
= r X (F1 + F2)
= r X F1 + r X F2
Örnek 4.5

Kuvvetin O noktasına göre momentini bulunuz.

Çözüm

Moment kolu d trigonometriden bulunabilir.

d  3sin 75  2.898 m

Böylece,
M O  Fd  52.898  14.5 kN  m

Kuvvet O noktasında saat yönünde döndürme eğiliminde

olduğundan momentin yönü sayfaya doğrudur.
4.5 Bir kuvvetin belirli bir eksene göre momenti

• Bir kuvvetin bir noktaya göre momenti ,moment ve moment

ekseninin ,kuvvet ve moment kolunu içeren düzleme daima
diktir.
• Bu momentin söz konusu noktadan geçen belirli bir eksen
üzerindeki bileşenini skaler veya vektörel analizle bulunabilir.
4.5 Bir kuvvetin belirli bir eksene göre momenti

Skaler Analiz
• Sağ-el kuralına göre, My pozitif y ekseni boyunca
yönlenmiştir.
• Herhangi bir eksen için, moment

M a  Fd a

• Eğer kuvvetin etki çizgisi eksene

paralel veya eksen içinden geçiyorsa
moment üretmeyecektir.
4.5 Bir kuvvetin belirli bir eksene göre momenti

Vektörel Analiz
MA nın büyüklüğü,
MA = MOcosθ = MO·ua
ua = birim vektör

• determinant formda,

uax uay uaz

   
M a  uax  (r XF )  rx ry rz
Fx Fy Fz
Örnek 4.8

F kuvvetinin AB eksenine göre ürettiği momenti bulunuz.

Çözüm

Birim vektör çubuğun AB ekseni boyunca yönünü tanımlar.


rB 0.4i  0.2 j
uB    0.8944i  0.4472 j
rB 0.4  0.2
2 2

kolaylık için, rD

rD  0.6im

kuvvet

F   300k N
Çözüm
Örnek 4.9

F kuvvetinin OA segmentine göre momentini bulunuz.

Çözüm
4.6 Kuvvet çiftinin momenti

• Kuvvet çifti
– İki paralel kuvvet
– Aynı büyüklükte fakat zıt yönde
– Aralarındaki dik uzaklık d
• Bileşke kuvvet = 0
• Belirli bir yönde dönme eğilimi üretmek
• Kuvvet çiftinin momenti = uzaydaki herhangi bir O noktasına
göre iki kuvvetin momentlerinin toplamına eşittir.

Page148
Slide 85
4.6 Kuvvet çiftinin momenti

Skaler Formülasyon
• Kuvvet çiftinin moment büyüklüğü
M = Fd
• Doğrultu ve yönü sağ-el kuralıyla belirlenir.
• M kuvvetleri içeren düzleme dik etki eder.
4.6 Kuvvet çiftinin momenti

Vectörel Formülasyon
• kuvvet çiftinin momenti,
M=rXF
• Eğer momentler A noktasına göre alınırsa , –F bu noktaya
göre momenti sıfırdır.
• r yönelmiş olduğu F ile vektörel çarpılır.
4.6 Kuvvet çiftinin momenti

Denk kuvvet çiftleri

• Aynı momenti üreten iki kuvvet çiftine denk çiftler denir.
• Denk çiftlerin kuvvetleri ya aynı düzlemdedir veya birbirine
paralel düzlemlerde bulunurlar.
4.6 Kuvvet çiftinin momenti

Bileşke kuvvet çifti momenti

• Kuvvet çifti momentleri serbest vektörler olduğundan cisim
üzerinde herhangi bir noktaya uygulanabilir ve vektörel
olarak toplanabilirler.
• İki kuvvet çitinin P noktasındaki bileşke momenti,
MR = M1 + M2
• İkiden fazla kuvvet çifti için
MR = ∑(r X F)
Örnek 4.12

Dişliye etkiyen momenti bulunuz.

çözüm
Örnek 4.12

Boruya etkiyen kuvvet çiftinin momentini bulunuz. Segment

AB parçası x–y düzleminden 30°aşağı yönelmiştir.
Çözüm I (VECTÖREL ANALİZ)

O Noktasına göre moment alalım,

M = rA X (-250k) + rB X (250k)
= (0.8j) X (-250k) + (0.6cos30ºi
+ 0.8j – 0.6sin30ºk) X (250k)
= {-130j}N.cm
A noktasına göre moment
M = rAB X (250k)
= (0.6cos30°i – 0.6sin30°k)
X (250k)
= {-130j}N.cm
Çözüm II (SKALER ANALİZ)

A veya B noktasına göre moment alınırsa,

M = Fd = 250N(0.5196m)
= 129.9N.cm
Sağ el kuralına göre M –j yönünde etkir.
M = {-130j}N.cm
4.7 Bir kuvvet ve kuvvet çifti momentinin basitleştirilmesi

• Bir kuvvet bir cismi hem ötelemeye hemde döndürmeye

çalıştığından kuvvet cisim üzerinde bir noktadan başka bir
bir noktaya taşındığında bu iki dış etkinin aynı kalması
önemlidir.
• Bir rijit cisim üzerinde verilen bir noktada etkiyen bir kuvvet
kuvvetin etki çizgisi üzerindeki başka bir noktaya
uygulandığında cisim üzerinde dış etkiler değişmez.
4.7 Bir kuvvet ve kuvvet çifti momentinin basitleştirilmesi

• O noktasına etkiyen eşdeğer bileşke

kuvvet ve eşdeğer bileşke moment
FR   F
M R O   M O   M
• Eğer kuvvet sistemi x–y düzleminde ise
kuvvet çifti momenti bu düzleme diktir.

FR x   Fx
FR y   Fy
M R O   M O   M
4.7 Bir kuvvet ve kuvvet çifti momentinin basitleştirilmesi

Analizde izlenecek yol

1. Koordinat ekseni kurulur.
2. Force toplamı
3. Moment toplamı
 Örnek 4.16

Bir yapı elemanı kuvvet çifti momenti M ve F1 ve F2

kuvvetlerine maruzdur.Bu sistemi O noktasında etkiyen
eşdeğer bileşke kuvvet ve kuvvet çifti momentiyle değiştiriniz.
 Çözüm

Kuvvetleri ve momenti Kartezyen vektör olarak ifade edelim.

 
F1  {800k }N

   rCB 
F2  (300 N )uCB  (300 N )  
 rCB 
 
  0.15i  0.1 j   
 300    {249.6i  166.4 j }N
 (0.15)  (0.1) 
2 2

 4  3   
M  500  j  500 k  {400 j  300k }N .m
5 5
Çözüm

Kuvvet toplamı
 
FR  F ;
     
FR  F1  F2  800k  249.6i  166.4 j
  
 {249.6i  166.4 j  800k }N

       
M Ro  M C  M O  M  rC XF1  rB XF2
  
i j k
   
 (400 j  300k )  (1k ) X (800k )   0.15 0.1 1
 249.6 166.4 0
  
 {166i  650 j  300k }N .m
Örnek 4.16

O noktasında etkiyen eşdeğer kuvvet ve momente

dönüştürünüz.
çözüm
Çözüm
Örnek 4.16

O noktasında eşdeğer kuvvet momente dönüştürünüz.

Çözüm
4.8 Kuvvet ve kuvvet çifti sistemi için ek indirgeme

Bir noktadan geçen kuvvet sistemleri

A concurrent force system is where lines of action of all the
forces intersect at a common point O

FR   F
4.8 Kuvvet ve kuvvet çifti sistemi için ek indirgeme

Düzlemsel kuvvet sistemleri

• Bütün kuvvetlerin etki çizgisi aynı düzlem üzerinde etkir.
• Bu sistemin bileşke kuvveti de aynı düzlemde etkir.
4.8 Kuvvet ve kuvvet çifti sistemi için ek indirgeme

Parallel kuvvet sistemleri

• Z eksenine paralel kuvvetleri içerir.
• O noktasındaki bileşke kuvvet de bu eksene paralel etkir
4.8 Kuvvet ve kuvvet çifti sistemi için ek indirgeme

Vidaya indirgeme
• 3-boyutlu kuvvet ve kuvvet çifti momenti O noktasında etki
eden eşdeğer bir bileşke kuvvete sahiptir.
• Bileşke moment birbirine dik değildir.
örnek 4.18

Vince 3 düzlemsel kuvvet etkimektedir.bu yükü eşdeğer bir

kuvvetle değiştiriniz.ve bileşkenin etki çisgisini AB kolunu ve
BC ucunu kestiği yerleri belirtiniz.
Çözüm

Kuvvet toplamı

  FRx  Fx ;
 3
FRx  2.5kN    1.75kN
5
 3.25kN  3.25kN 
  FRy  Fy ;
 4
FRy  2.5 N    0.6kN
5
 2.60kN  2.60 N 
Çözüm

Bileşke kuvvetin büyüklüğü

FR  ( FRx )2  ( FRy )2  (3.25)2  (2.60)2
 4.16kN

Bileşke kuvvetin yönü ,

F  1 2.60 
q  tan 1 Ry ÷
÷  tan  ÷
 Rx 
F  3.25 
 38.7
Çözüm

Moment toplamı
 A noktasına göre momentlerin toplamı
M RA  M A ;
3.25kN ( y )  2.60kN (0)
 1.75kn(1m)  0.6kN (0.6m)

 2.50kN  (2.2m)  2.50kN  (1.6m)

3 4
5 5
y  0.458m
Çözüm

Moment toplamı
 Taşınabilirlik ilkesi

M RA  M A ;
3.25kN (2.2m)  2.60kN ( x)
 1.75kn(1m)  0.6kN (0.6m)
3 4
 2.50kN  (2.2m)  2.50kN  (1.6m)
5 5
x  2.177 m
Örnek 4.18

O noktasında eşdeğer kuvvet ve

momenti ve bileşke kuvvetin
çözüm
Örnek
Çözüm
4.9 Basit yayılı yüklerin indirgenmesi

• Cismin çok büyük bir yüzey alanı yayılı yüklere maruz

kalabilir.
• Yüzey üzerindeki yükler basınç olarak tanımlanır.
• Basınç paskal (Pa): 1 Pa = 1N/m2
Olarak ölçülür.
Tek bir eksen üzerindeki düzgün yayılı yük.
• Yayılı yükün en genel tipi bir eksen
üzerindeki düzgün yayılı yüktür.
4.9 Basit yayılı yüklerin indirgenmesi

Bileşke kuvvetin büyüklüğü

• dF nin büyüklüğü yük eğrisi altındaki dA diferensiyel
alanından belirlenir.
• L uzunluğu için,
FR   wx dx   dA  A
L A

• Bileşke kuvvetin büyüklüğü yükleme diagramı altındaki A

toplam alanına eşittir.
4.9 Basit yayılı yüklerin indirgenmesi

Bileşke kuvvetin yeri

• MR = ∑MO
• dF O eksenine göre xdF = x w(x) dx momenti üretir.
• Tüm plak için,

M Ro  M O xFR   xw( x)dx

L
• x çözersek

 xw( x)dx  xdA

x L
 A

 w( x)dx
L
 dA
A
Örnek 4.21
Şafta etki eden eşdeğer bileşke kuvvetin büyüklüğünü ve yerini
bulunuz.
Çözüm
Renkli diferansiyel alan elemanı için

dA  wdx  60 x 2 dx
Bileşke kuvvet için
FR  F ;
2
FR   dA   60 x 2 dx
A 0
2
x 3
 23 03 
 60    60   
 3 0 3 3
 160 N
Çözüm

Etki çizgisinin yeri

2
2
 x 4
  24 04 
A xdA 0 x(60 x )dx 60 4  0 60 4  4 
2

x   
A
 dA 160 160 160

 1.5m
Checking,
ab 2m(240 N / m)
A   160
3 3
3 3
x  a  (2m)  1.5m
4 4
Örnek

ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
QUIZ

1. What is the moment of the 10 N force about point A

(MA)? F = 12 N
A) 3 N·m B) 36 N·m C) 12 N·m
D) (12/3) N·m E) 7 N·m
d=3m
• A

2. The moment of force F about point O is defined as MO

= ___________ .
A) r x F B) F x r
C) r • F D) r * F
QUIZ

3. If a force of magnitude F can be applied in 4 different

2-D configurations (P,Q,R, & S), select the cases
resulting in the maximum and minimum torque values
on the nut. (Max, Min).
A) (Q, P) B) (R, S) S
C) (P, R) D) (Q, S) R
P Q
4. If M = r  F, then what will be the value of M • r ?
A) 0 B) 1
C) r2F D) None of the above.
QUIZ

5. Using the CCW direction as positive, the net moment

of the two forces about point P is
A) 10 N ·m B) 20 N ·m C) - 20 N ·m
D) 40 N ·m E) - 40 N ·m

10 N 5N
3m P 2m

6. If r = { 5 j } m and F = { 10 k } N, the moment

r x F equals { _______ } N·m.
A) 50 i B) 50 j C) –50 i
D) – 50 j E) 0
QUIZ

7. When determining the moment of a force about a

specified axis, the axis must be along _____________.
A) the x axis B) the y axis C) the z axis
D) any line in 3-D space E) any line in the x-y plane

8. The triple scalar product u • ( r  F ) results in

A) a scalar quantity ( + or - )
B) a vector quantity.
C) zero.
D) a unit vector.
E) an imaginary number.
QUIZ

9. The vector operation (P  Q) • R equals

A) P  (Q • R).
B) R • (P  Q).
C) (P • R)  (Q • R).
D) (P  R) • (Q  R ).
10. The force F is acting along DC. Using the triple
product to determine the moment of F about the bar
BA, you could use any of the following position vectors
except
A) rBC B) rAD C) rAC
D) rDB E) rBD
QUIZ

11. For finding the moment of the force F about the x-axis,
the position vector in the triple scalar product should
be ___ .
A) rAC B) rBA
C) rAB D) rBC

12. If r = {1 i + 2 j} m and F = {10 i + 20 j + 30 k} N, then

the moment of F about the y-axis is ____ N·m.
A) 10 B) -30
C) -40 D) None of the above.
QUIZ

13. In statics, a couple is defined as __________

separated by a perpendicular distance.
A) two forces in the same direction
B) two forces of equal magnitude
C) two forces of equal magnitude acting in the same
direction
D) two forces of equal magnitude acting in opposite
directions

14. The moment of a couple is called a _____ vector.

A) Free B) Spin
C) Romantic D) Sliding
QUIZ

15. F1 and F2 form a couple. The moment of the couple

is given by ____ . F1
A) r1  F1 B) r2  F1 r1
r2
C) F2  r1 D) r2  F2
F2
16. If three couples act on a body, the overall result is that
A) The net force is not equal to 0.
B) The net force and net moment are equal to 0.
C) The net moment equals 0 but the net force is not
necessarily equal to 0.
D) The net force equals 0 but the net moment is not
necessarily equal to 0 .
QUIZ

17. A general system of forces and couple moments

acting on a rigid body can be reduced to a ___ .
A) single force
B) single moment
C) single force and two moments
D) single force and a single moment
18. The original force and couple system and an
equivalent force-couple system have the same
_____ effect on a body.
A) internal B) external
C) internal and external D) microscopic
QUIZ

18. The forces on the pole can be reduced to a single

force and a single moment at point ____ . Z
S
A) P B) Q C) R R
Q
D) S E) Any of these points. P
Y
X

19. Consider two couples acting on a body. The simplest

possible equivalent system at any arbitrary point on
the body will have
A) One force and one couple moment.
B) One force.
C) One couple moment.
D) Two couple moments.
QUIZ

20. Consider three couples acting on a body. Equivalent

systems will be _______ at different points on the
body.
A) Different when located
B) The same even when located
C) Zero when located
D) None of the above.
QUIZ

21. The resultant force (FR) due to a distributed load is equivalent to

the _____ under the distributed loading curve, w = w(x).
A) Centroid B) Arc length y Distributed load curve
C) Area D) Volume w

x
FR

22. The line of action of the distributed load’s equivalent force passes
through the ______ of the distributed load.
A) Centroid B) Mid-point
C) Left edge D) Right edge
QUIZ

23. What is the location of FR, i.e., the distance d?

A) 2 m B) 3 m C) 4 m FR
D) 5 m E) 6 m
A BA B
3m 3m d
24. If F1 = 1 N, x1 = 1 m, F2 = 2 N and x2 = 2 m, what
is the location of FR, i.e., the distance x.
A) 1 m B) 1.33 m C) 1.5 m F1
x2 F x FR
D) 1.67 m E) 2 m 2

x1
QUIZ

25. FR = ____________
A) 12 N B) 100 N 100 N/m
C) 600 N D) 1200 N
12 m

26. x = __________.
A) 3 m B) 4 m FR

C) 6 m D) 8 m