LİNEER MOMENTUMUN KORUNUMU

Bugünkü Konular:
a) Doğrusal momentum ve impals
ilkesinin cisimlerde
(parçacıklardan oluşan
sistemlerde) uygulanması.
b) Momentumun korunumu
ilkesinin anlaşılması.
UYGULAMALAR

Top fırlatma cihazında iki büyük

tekerlek yardımıyla ortadaki küçük
topa sürtünme kuvvetinden meydana
gelen impals etki etmektedir. Bu da
topa uygulanan kuvvetle aynı
doğrultuda doğrusal momentum
kazandıracaktır. Bu momentumun
büyüklüğü Fdt ve F’dt olarak
yazılabilir..

Topun cihazdan fırlatılma hızı, topun

kütlesine bağlımıdır?
 UYGULAMALAR

Şekildeki kazık makinesi zemin

iyileştirmesi amacıyla
kullanılacak kazıkları çakmak
için çekiç gibi çalışmaktadır.
Momentumun korunumu ilkesi
kullanılarak kazığın üzerine
düşen ağırlığın her seferinde
çarpmadan hemen önce sahip
olduğu hız biliniyorsa, kazığın
ne kadar zemine girdiğini
hesaplayabilir miyiz.
Eğer makinedeki ağırlık kazığın üzerine düştükten sonra
kazıktan ayrılmazsa kazığın zemine gömülme miktarı değişir mi
PARÇACIKLAR SİSTEMİNDE DOĞRUSAL İMPALS VE
MOMENTUM İLKESİ

Şekildeki ağırlık merkezi G olan

parçacıklar sisteminde her bir
parçacığa etkiyen dış kuvvet Fi ve
iç kuvvet fi olarak yazılmaktadır.
İç kuvvetlerin toplam impals
değeri sıfırdır. Dış kuvvetlerin
meydana getirdiği doğrusal impals
değeri ile momentumun korunumu
denklemi yazılmak istenirse:
t2
 mi(vi)1 +   Fi dt =  mi(vi)2
t1
 AĞIRLIK MERKEZİNİN HAREKETİ

Parçacıklar sisteminde, toplanmış kütle kabulü ile sistemindeki

tüm parçacıkların ağırlıklarının toplamı (mtot) ağırlık merkezinde
yazılarak çözüm yapılabilir. Burada (mtot) ifadesi, sistemdeki tüm
parçacıkların ağırlıklarının toplamıdır ( mi).

Sistemin sahip olduğu hız değeri her bir parçacığın momentum

değeri kullanılarak vg = ( mivi)/mtot ifadesi ile bulunur.

Toplanmış kütlenin hareketi sistemin ağırlık merkezinin hareketi

ile aynıdır. Ağırlık merkezinin yerdeğiştirme vektörü
rg = ( miri)/mtot şeklinde yazılabilir.
 PARÇACIKLAR SİSTEMİNDE DOĞRUSAL
MOMENTUMUN KORUNUMU
Sistemde dış kuvvetlerin toplam impals değeri
sıfır ise, doğrusal momentum denklemi

mi(vi)1 = mi(vi)2
şeklinde yazılabilir.

Bu denklemde sistemde herhangi iki zaman diliminde

momentumun korunduğu görülmektedir. Eğer
sistemde bir dış kuvvetten dolayı etki eden impals
değeri var ise o zaman iki zaman dilimindeki
momentumun farkı bu impals değeri kadar olacaktır.
Şekildeki çekiç ile yere çakılan çiviye impals kuvveti etki etmektedir.
Çivinin ağırlığı ihmal edilebilir. Her bir vuruşta çekiçten çiviye etki eden
impals kuvveti ile çivi zeminin direncine bağlı olarak zemine
girmektedir.
 ÖRNEK
vA
y A vB

v
=
i vC C B

M x

z Verilenler:m = 100 , vi = 20j (m/s)

mA = 20 , vA = 50i + 50j (m/s)
mB = 30 , vB = -30i – 50k (m/s)
Şekildeki büyük kütle patlama ile 3 küçük parçaya
ayrılmaktadır.
İstenenler : Patlamadan sonra C parçacığının hızı ne olur?
 ÖRNEK
Çözüm:
mvi = mAvA + mBvB + mCvC
100(20j) = 20(50i + 50j) + 30(-30i-50k) + 50(vcx i + vcy j + vcz k)

Her bir koordinat bileşeni yönündeki denklemler yardımıyla:

0 = 1000 – 900 + 50(vcx) vcx = -2 m/s

2000 = 1000 + 50 (vcy) vcy = 20 m/s

0 = -1500 + 50 (vcz) vcz = 30 m/s

vc = (-2i + 20j + 30k) m/s patlamadan hemen sonraki hız.
 ÖRNEK

Verilenler: Şekildeki iki vagonun

kütleleri mA = 15 000 ve
mB = 12 000 olarak verilmektedir.

İstenenler: Vagonlar çarpışıp birlikte hareket ettiklerine göre

çarpışmadan hemen sonra ortak hızları ne olur.
Çarpışmanın 0.8 sn sürdüğü bilindiğine göre bu sırada
vagonların birbirine uyguladıkları ortalama impals
kuvvetinin değerini hesaplayınız.
Plan: Momentumun korunumu ilkesi kullanılarak
çarpışmadan hemen sonra vagonların ortak hızı
bulunur. Herhangi bir vagon için impuls momentum
ilkesi yazılarak vagona etki eden impalsif kuvvet
hesap edilir.
 ÖRNEK
Solution:
Doğrusal Momentumun Korunumu (x-dir):
mA(vA)1 + mB(vB)1 = (mA + mB) v2
15,000(1.5) + 12,000(- 0.75) = (27,000)v2
v2 = 0.5 m/s

A vagonu için Impal ve momentum (x-dir):

mA(vA)1 + ∫F dt = mA(v2)
15,000(1.5) - ∫ F dt = 15,000(0.5)
∫ F dt = 15,000 N·s
The average force is
∫ F dt = 15,000 N·s = Favg(0.8 sec); Favg = 18,750 N
 ÖRNEK

A noktasından fırlatılan kütlesi 10

olan cismin ilk hızı 80 m/sn ve
atış açısı 60 derece olarak
verilmiştir. Cisim çıkacağı en
yüksek noktada B noktasında iki
eşit parçaya ayrılmıştır. Bu
parçalardan bir tanesini yukarıya
doğru düşey olarak vy = 12 m/s
hızla hareket etmektedir.
y
x İstenen: B noktasındaki diğer parçanın hareket
doğrultusunu ve hızını bulunuz.
 ÖRNEK
Çözüm:
y m1v1
Doğrusal Momentumun Korunumu
x
mvB = m1v1 + m2v2
mvB =

q
m2v2
Patlamadan hemen önce düşey yöndeki hız (vB)y = 0.
x doğrultusundaki hız hareket boyunca aynıdır (vB)x:
(vB)x = (vA)x = vA cos 60° = 80 cos 60° = 40 m/s
x ve y doğrultusundaki bu ifadeler momentum
denkleminde yerine yazılırsa
(10)(40) i = (5)(12) j + (5)(v2)(cos qi – sin qj)
 ÖRNEK
y
m1v1
x

mvB
=
q
m2v2

(10)(40) i = (5)(12) j + (5)(v2)(cos qi – sin qj)

Bu ifadede i ve j doğrultusundaki denklemler v2 ve qyı

bulmak için kullanılırsa
80 = v2 cos q 0 = 12 – v2 sin q

q = 8.53° ve v2 = 80.9 m/s