Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak

Talepleri Yönetimi Uzmanlık Programı

Doç. Dr. Deniz ARTAN

İstanbul Teknik Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü
Yapı İşletmesi Birimi

E : artande@itu.edu.tr
W: http://akademi.itu.edu.tr/artande/

İTÜ Sürekli Eğitim Merkezi

 Assoc. Prof. Deniz ARTAN, Ph.D.

• Dr. Deniz Artan is an Associate Professor and the Graduate Program Coordinator of Construction Management at
Istanbul Technical University (ITU), teaching and supervising research in construction project management,
contract administration and FIDIC based standard forms, construction claims and disputes, and alternative dispute
resolution (ADR).

• She graduated from the Faculty of Architecture of ITU in 2001. She mastered in ‘contract administration’ in her
MSc (ITU), and in ‘dispute resolution’ in her PhD (ITU) studies, which she partly conducted in the Salford
University (UK).

• She has been in managing positions in the tendering, contract preparation and contract administration processes
of several construction projects carried out under FIDIC contracts, including the World Bank financed ITU Arı
Teknokent Project.

• She has given trainings and consultancy to various contracting and consulting companies on claim preparation,
prepared independent expert reports and served as a Dispute Board (DAB) member in MDB financed international
projects.

• Possessing expertise also in the field of mediation, she is currently positioned as the coordinator of CIB
(International Council for Research and Innovation in Building and Construction) ‘Construction Mediation’ Task
Group.

• She has over 75 refereed publications, supervised 16 graduate theses and managed several funded research
projects. She is the recipient of Emerald Literati Network Awards for Excellence in 2016.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr İTÜ SEM Uluslararası İnşaat

Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 2
 İçerik ve Eğitimle ilgili Bilgiler

Ders Saat Tarihler Eğitmen Konu

1 3 1.11.2022 Salı Doç. Dr. Deniz ARTAN İnşaat projeleri yönetimi
2 3 3.11.2022 Perş Doç. Dr. Deniz ARTAN Proje teslim sistemleri, Fiyatlandırma stratejileri, Ödemeler
3 3 5.11.2022 Cmt Doç. Dr. Deniz ARTAN Uluslararası inşaat sözleşmeleri ve FIDIC
4 3 8.11.2022 Salı Doç. Dr. Deniz ARTAN FIDIC'te riskli maddeler, Değişklikler, Gecikmeler, Tazminatlar
5 3 10.11.2022 Perş Mehmet Emin Aykın FIDIC Sözleşme Maddelerinin İncelenmesi
6 3 12.11.2022 Cmt Mehmet Emin Aykın FIDIC Sözleşme Maddelerinin İncelenmesi
7 3 15.11.2022 Salı Mehmet Emin Aykın FIDIC 2017 - Yeni ve Değişen Maddeler
8 3 17.11.2022 Perş Cem Tekniker Gecikme analizi ve tazminat hesapları
9 3 19.11.2022 Cmt Cem Tekniker Gecikme analizi ve tazminat hesapları
10 3 22.11.2022 Salı Cem Tekniker Gecikme analizi ve tazminat hesapları
11 3 24.11.2022 Perş Doç. Dr. Deniz ARTAN Hak taleplerinde ileri konular
12 3 26.11.2022 Cmt Doç. Dr. Deniz ARTAN FIDIC sözleşmelerinde talep prosedürü ve uyuşmazlık çözüm yolları
13 3 29.11.2022 Salı Doç. Dr. Deniz ARTAN Hak talebi hazırlama ve yönetme: Talep nasıl kazanılır?
14 3 1.12.2022 Perş Avukat Yasemin Çetinel İnşaat hukuku
15 3 3.12.2022 Cmt Avukat Yasemin Çetinel İnşaat hukuku
16 3 6.12.2022 Salı Başar Şahin Hak talepleri vaka incelemeleri / Sözleşme Yöneticisi Konuklar
17 3 8.12.2022 Perş Başar Şahin Hak talepleri vaka incelemeleri / Sözleşme Yöneticisi Konuklar
18 3 10.12.2022 Cmt Robert Blood Uluslararası projelerde sözleşme ve talep yönetimi
19 3 13.12.2022 Salı DRBF DAB Duruşma örneği (Mock-up)
20 3 15.12.2022 Perş Doç. Dr. Deniz ARTAN Örnek hak talebi hazırlama çalışması ve Sınav

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 3
4. Ders:
FIDIC Sözleşmelerinde Değişiklik Talimatı,
Gecikme ve Tazminatlar
Değişiklikler
• İşin kapsamı, nitelikleri ve niceliğinde olabilir.
• İşverenden, üçüncü taraflardan, yükleniciden, sözleşme
dokümanlarındaki hata ve tutarsızlıklardan, ya da nötr olaylardan
kaynaklanabilir.
• İşin süre ve maliyetini etkiler. Bu süre ve maliyeti kimin üstleneceği
uyuşmazlık konusu olur.
• İşverenin değişiklik yetkileri “Değişiklikler” maddesinde tanımlanır.
• Maddenin kapsamı, alt maddelerin detayı sözleşmeye göre değişir.

• “Variation” (İngiliz terminolojisi) veya “change”(Amerikan

terminolojisi) adını alır.

• Formel değişiklikler ve dolaylı (örtülü/konstrüktif) değişiklikler olarak

incelenir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 5
 Formel Değişiklikler
• Gümüş Kitap Tanım:

• “Variation” means any change to the Employer’s Requirements or

the Works, which is instructed or approved as a variation under
Clause 13 [Variations and Adjustments].

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 6
 Formel Değişiklikler

• “Değişiklikler” maddesinde şunlar açıkça tanımlanmalıdır:

– Ne değiştirilebilir?
– Değişiklik talimatını kim verebilir?
– Talimatın şekli nedir?
– Değişiklik talimatı ne zamana kadar verilmelidir?
– Değişiklik talimatı yüklenici tarafından ne kadar süre içinde yerine getirilmelidir?
– Değişiklik talimatının süre ve maliyet açısından sonuçları ne olacaktır?

• Sözleşmedeki Değişiklikler maddesinin bu sorulara yanıt

vermemesi, muğlak olması, yeterince ayrıntılı olmaması
uyuşmazlıklara neden olabilir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 7
 Değişiklikler – Gümüş Kitap
SCl 13.1 Right to Vary
Variations may be initiated by the Employer at any time prior to issuing
the Taking-Over Certificate for the Works, either by an instruction
or by a request for the Contractor to submit a proposal (RFP). A
Variation shall not comprise the omission of any work which is to
be carried out by others.
The Contractor shall execute and be bound by each Variation, unless
the Contractor promptly gives notice to the Employer stating (with
supporting particulars) that
(i) the Contractor cannot readily obtain the Goods required for the
Variation,
(ii) it will reduce the safety or suitability of the Works, or
(iii) it will have an adverse impact on the achievement of the
Performance Guarantees.
Upon receiving this notice, the Employer shall cancel, confirm or vary
the instruction.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 8
 Değişiklikler
SCl 13.3 Variation Procedure

If the Employer requests a proposal, prior to instructing a Variation, the

Contractor shall respond in writing as soon as practicable, either by
giving reasons why he cannot comply (if this is the case) or by
submitting:
(a) a description of the proposed design and/or work to be performed
and a programme for its execution,
(b) the Contractor’s proposal for any necessary modifications to the
programme according to Sub-Clause 8.3 [Programme] and to the
Time for Completion, and
(c) the Contractor’s proposal for adjustment to the Contract Price.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 9
 Değişiklikler
SCl 13.3 Variation Procedure

• The Employer shall, as soon as practicable after receiving such proposal

(under Sub-Clause 13.2 [Value Engineering] or otherwise), respond with
approval, disapproval or comments. The Contractor shall not delay any
work whilst awaiting a response.
• Each instruction to execute a Variation, with any requirements for the
recording of Costs, shall be issued by the Employer to the Contractor, who
shall acknowledge receipt.
• Upon instructing or approving a Variation, the Employer shall proceed in
accordance with Sub-Clause 3.5 [Determinations] to agree or determine
adjustments to the Contract Price and the Schedule of Payments.
• These adjustments shall include reasonable profit, and shall take account of
the Contractor’s submissions under Sub Clause 13.2 [Value Engineering] if
applicable.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 10
 Değişiklikler
SCl 13.7 Adjustments for Changes in Legislation

The Contract Price shall be adjusted to take account of any increase or decrease in Cost
resulting from a change in the Laws of the Country (including the introduction of new Laws and
the repeal or modification of existing Laws) or in the judicial or official governmental
interpretation of such Laws, made after the Base Date, which affect the Contractor in the
performance of obligations under the Contract.

If the Contractor suffers (or will suffer) delay and/or incurs (or will incur) additional Cost as a
result of these changes in the Laws or in such interpretations, made after the BaseDate, the
Contractor shall give notice to the Employer and shall be entitled subject to Sub-Clause 20.1
[Contractor’s Claims] to:

(a) an extension of time for any such delay, if completion is or will be delayed, under Sub-
Clause 8.4 [Extension of Time for Completion], and
(b) payment of any such Cost, which shall be added to the Contract Price.

After receiving this notice, the Employer shall proceed in accordance with Sub-Clause 3.5
[Determinations] to agree or determine these matters.

• Base Date: The date 28 days prior to the latest date for submission of Tender.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 11
 Değişiklikler
SCl 13.8 Adjustments for Changes in Costs

If the Contract Price is to be adjusted for rises or falls in the cost of labour,
Goods and other inputs to the Works, the adjustments shall be calculated in
accordance with the provisions in the Particular Conditions.

Guidance:
Provisions for adjustments may be required if it would be unreasonable
for the Contractor to bear the risk of escalating costs due to inflation.
Wording for provisions based on cost indices have been published in
FIDIC’s Conditions of Contract for Plant and Design-Build, which may
be considered appropriate. Particular care should be taken in the
calculation of weightings/coefficients (“a”, “b”, “c”, ..., the total of which
must not exceed unity) and in the selection and verification of cost
indices. Expert advice may be appropriate.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 12
 Değişiklikler
SCl 13.8 Adjustments for Changes in Costs (Yellow Book)

The formulae shall be of the following general type:

a + b Ln + c En + d Mn + ........
Pn=
Lo Eo Mo

• "Pn" is the adjustment multiplier to be applied to the estimated contract value in the
relevant currency of the work carried out in period "n", this period being a month
unless otherwise stated in the Appendix to Tender;
• "a" is a fixed coefficient, stated in the relevant table of adjustment data, representing
the non-adjustable portion in contractual payments;
• "b", "c", "d", … are coefficients representing the estimated proportion of each cost
element related to the execution of the Works, as stated in the relevant table of
adjustment data; such tabulated cost elements may be indicative of resources such
as labour, equipment and materials;
• "Ln", "En", "Mn", … are the current cost indices or reference prices for period "n",
expressed in the relevant currency of payment, each of which is applicable to the
relevant tabulated cost element on the date 49 days prior to the last day of the period
(to which the particular Payment Certificate relates); and
• "Lo", "Eo", "Mo", … are the base cost indices or reference prices, expressed in the
relevant currency of payment, each of which is applicable to the relevant tabulated
cost element on the Base Date.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 13
 Değişiklikler (Teklif Birim Fiyatlı Sözleşmeler)

SCl 12.3 Evaluation (Red Book)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 14
 Değişiklikler (Teklif Birim Fiyatlı Sözleşmeler)

SCl 12.3 Evaluation (Red Book)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 15
 Değişiklikler (Teklif Birim Fiyatlı Sözleşmeler)

SCl 12.3 Evaluation (Red Book)

Yeni Birim Fiyat (YBF) oluşturulması

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 16
 Değişiklikler (Anahtar Teslim Sözleşmeler)

• Priced Activity Schedule varsa

Month 1 2 3 4 5
Total Total Total Total Total

Week 10
Week 11
Week 12

Week 12
Week 13
Week 14
Week 15

Week 16
Week 17
Week 18
Week 19
Week 2
Week 3
Week 4

Week 5
Week 6
Week 7
Week 8

Week 9
Completed Completed Completed Completed Completed
Imperial College Indicative Activity Schedule £ Date Activites for Activites for Activites for Activites for Activites for
Valuation Val Valuation Val Valuation Val Valuation Val Valuation Val
1£ 2£ 3£ 4£ 5£
Week no 1 2 3 4 5 6 7 8 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

1,00 Demolition and Alteration 110.000,00

1,01 Take down and remove existing internal walls 40.000,00 40.000,00
1,02 Strip out existing accommodation 20.000,00 20.000,00
1,03 Strip out existing services 5.000,00 5.000,00
1,04 Form openings 20.000,00 20.000,00
1,06 Extending existing door openings 5.000,00 5.000,00
1,07 Filling in openings 10.000,00 10.000,00
1,08 Take down and remove existing stairs and landings 6.000,00 6.000,00
1,09 Scabble concrete floor and make good to form lift 3.000,00 3.000,00
1,10 Making good after demo 1.000,00 1.000,00

2,00 Frame Upper Floors & Roof 165.000,00

2,01 Steel framed mezzanine floors 20.000,00 20.000,00
2,02 Joists and flooring 15.000,00 15.000,00
2,03 Cross bracing to voids Infill truss A 7.000,00 7.000,00
2,04 Cross bracing to voids Infill truss B 4.000,00 4.000,00
2,05 Strip off Bessemer / RSM link roof 3.000,00 3.000,00
2,06 Relay of asphalt 15.000,00 15.000,00
2,07 Concrete roof slab, 300mm thick 10.000,00 10.000,00
2,08 Concrete pads to support plant base 2.000,00 2.000,00
2,09 Galvanised structural steel frame to raised plant deck 20.000,00 20.000,00

• An activity schedule is a list of activities prepared by the Contractor which he expects to

carry out in Providing the Works. When it has been priced by the Contractor, the lump sum
for each activity is the Price to be paid by the Employer for that activity. The total of the
Prices is the Contractor’s price for providing the whole of the works, including for all
matters which are at the Contractor’s risk.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 17
 Değişiklikler (Anahtar Teslim Sözleşmeler)

• Priced Activity Schedule varsa

• Indirect costs (overheads)???

• FOOH & HOOH hesaplamalarında uyuşmazlık çok sık olur.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 18
 Değişiklikler (Anahtar Teslim Sözleşmeler)

• Priced Activity Schedule yoksa

• Maliyet + Kar yaklaşımı ile

• Faturalar / Alt yüklenici hakedişleri + Dolaylı Maliyetler + Kar

• En doğrusu: RFP

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 19
 Değişiklikler - Özet
Guidance:

Variations can be initiated by any of three ways:

(a) the Employer may instruct the variation under Sub-Clause 13.1
(Right to Vary), without prior agreement as to feasibility or price;
(b) the Contractor may initiate his own proposals under Sub-Clause
13.2 (Value Engineering), which are intended to benefit both
Parties;
or
(c) the Employer may request a proposal under Sub-Clause 13.3
(Variation Procedure), seeking prior agreement so as to minimise
dispute.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 20
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular

• Talimatı sözleşmede yetkili kılınmamış biri veriyorsa, bu talimatı

uygulayan yüklenici zor durumda kalabilir.
• Bu durumda yüklenici daha önce de aldığı bir talimat ve ilgili
ödemeyi göstermesi ve makul bir nedenle bu talimatı yerine
getirdiğini açıklayabilmesi gerekir.

• Değişiklik emirleri yazılı ve yetkili imzası ile alınmalıdır. Sözlü

talimatla değişiklik içeren işe başlanmamalıdır.

• Sözlü verilen talimatların yazılı olarak teyit/kaydının olmaması en

önemli uyuşmazlık sebeblerinden birini oluşturmaktadır.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 21
Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
• Yüklenici bu talimatın süre ve maliyet ile ilgili sonuçlarını işe
başlamadan önce incelemelidir.
• Değişikliklerin bedelinin belirlenmesi ile ilgili uyuşmazlıkların
önlenmesi için değişiklik bedelinin işverene teklif edilmesi ve işe
başlanmadan önce müzakere edilmesi önemlidir. Ancak pratikte
çoğunlukla iş programı buna izin vermez.

• İlk Sözleşmenin feshi, sonrasında işlerin yeni bir sözleşme ile ikinci
bir Yükleniciye yaptırılması sırasında, ilk Yükleniciden kalan ayıplı
ve noksan imalatın düzeltilmesine dair işin ek iş olarak Yüklenici
tarafından talep edilmesi durumuna da sıkça rastlanmaktadır.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 22
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
Değişiklik Talimatı alan Yüklenici bu talimata uymak/uygulamak
zorundadır. Ancak 13.1 paragrafında belirtilen şartlar söz konusu
ise, hemen bir bildirimde bulunup, Talimatı uygulayamama
gerekçelerini belirtebilir.

•Yüklenicinin Talimatları uygulayamama gerekçeleri sınırlıdır Örneğin:

13.1 paragrafı:
(i) değişiklik için gerekli olan malları kolayca elde edemediğini,
(ii) değişikliğin, işlerin uygunluğunu ve güvenliğini azaltacağını veya
(iii) değişikliğin garanti (performans) listelerinin gerçekleşmesini
olumsuz etkileyeceğini
(destekleyici bilgilerle birlikte) belirtmediği sürece, her değişikliği
uygulayacak ve her değişiklik bağlayıcı olacaktır. İşveren, bu
bildirimi aldığında, söz konusu talimmatı ya iptal edecek ya teyit
edecek ya da değiştirecektir.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 23
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
Değişikliklerin fiyatlandırılması Kırmızı Kitap altında Madde12’ye
[Ölçüm ve Değerlendirme], Sarı ve Gümüş Kitaplarda ise 3.5 saylı
paragrafa [Kararlar] ([ SC 3.5 Determinations)] göre yapılacaktır.

• Kırmızı Kitap: Mühendis, bu madde hükümlerine göre başka

şekilde talimat veya onay vermemişse, her bir Değişiklik 12 no’lu
[Ölçüm ve Değerlendirme] maddesi hükümlerine göre
değerlendirilir.
• Sarı Kitap: Mühendis, bir Değişikliğin onaylanmasıyla ya da bir
Değişiklik talimatı verilmesiyle Alt Madde 3.5 [Mühendisin Kararları]
uyarınca hareket ederek Sözleşme Bedeli ve Ödeme Programı
konusunda yapılacak ayarlamaları saptayacak veya bir anlaşma
sağlıyacaktır.
• 3.5 no’lu paragrafta bir süre kısıtı yoktur, ancak 1.3 No’lu paragraf
‘karararlar sebepsiz yere verilmemezlik edilemez veya
geciktirilemez’ denilmektedir.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 24
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
Değişikliklerin fiyatlandırması da yine önemli uyuşmazlık sebeplerinden
biridir.

Dolaylı Maliyetler (ve Kar) Değişiklik fiyatlandırmasının önemli

uyuşmazlık kaynaklarından biridir.

‘Indirect Costs are source of many disputes particularly where the

contracts do not stipulate ‘a predetermined percentage uplift on
direct costs’
‘In valuation of Variations, they need to be assessed on their own and
as part of the overall situation’
Ayrıca Değişiklik Bedellerinin Ticari olarak da geçerli olması gerekir
(Commercially viable)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 25
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular

• Sözleşmenin Hazırlanmasında:

• Fazla değişiklik olması beklenen sözleşmelerde, fiyatlandırmada

belirleyici olacak yöntemler Özel Şartlar ile yazılabilir.

• Uzun süreli ve yüksek Sözleşme bedeline sahip karmaşık projelerde

standing DAB, değişikliklerin fiyatlandırılmasında kullanılabilir.

• Bir çok uyuşmazlığın çözümünde kullanılabilecek DAB’ın varlığının,

Yüklenicilerin nakit akışına olumlu etkileri olabilecektir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 26
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular

• Par. 3.3 Talimatları her ne olursa olsun Yüklenici

tarafından uygulanmalı mıdır?

• Sözleşmeye, İşlerin yapısına ve işleyişine,

Talimatın içerik ve zamanlamasına (örneğin acil
bir duruma dair veya güvenlik konusu olması
gibi) gibi faktörlere göre değerlendirilmelidir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 27
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
Mühendis (Kırmızı ve Sarı Kitaplar) ve İşveren (Gümüş Kitapta) Talimat
verme yetkisine sahiptir.
Talimatlar da İş Değişikliği için kullanılan önemli bir yöntemdir.

Ancak, bir Talimat otomatik olarak bir Değişiklik sonucunu

vermeyecektir!

Örneğin EPC Anahtar Teslim Gümüş Kitapta, İşveren Talimatları üç şekilde olabilir:
i. Değişiklikler
ii. Sözleşmede ilgili diğer maddeler
iii. Yüklenicinin uyması gereken yükümlülüğüne dair

Talimatın, ‘bir değişiklik teşkil edip etmediğine’ (diğer bir ifadeyle basit
bir saha talimatı olup olmadığına) dair görüş ayrılıkları taleplerin ve
uyuşmazlıkların en önemli sebeplerinden biridir ve çoğu zaman Madde
20 [Talepler, Uyuşmazlık ve Tahkim] şartlarına göre çözümlenmektedir.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 28
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular
• Guide:
• ‘If an instruction does not state the obligation to
which it relates in accordance with the Contract ,
it is not a valid instruction. However, the
Contractor may be entitled to regard it as an
instruction to carry out a Variation’

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 29
 Formel değişikliklerle ilgili dikkat edilecek
konular

• Mühendis ya da İşveren’in Sözleşmede tanımlanan

İşlerin kapsamının ötesinde bir talimatta bulunmaması
gerekir, aksi durumda 13. Maddeye göre Değişiklik
olarak talimat verilmesi gerekecektir.
• Yüklenici Talimatı aldıktan kısa süre içinde, Talimatın
neden bir Değişiklik olduğuna dair bildirimlerini ve
destekleyici bilgi ve belgelerini sunmalı, Talimatın, 13.
Maddeye göre bir Değişiklik olduğunu göstermeli ve
gerekirse 20. Madde’ye [Talepler, Uyuşmazlık ve
Tahkim] göre çözümlemeye gitmelidir. Bu aşamada,
kayıtlarını çok iyi tutmalıdır, ayrıca Müşavir ve İşverenle
karşılıklı görüşmelerde bulunmasıda faydalı olacaktır.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 30
Dolaylı (örtülü / konstrüktif) değişiklikler

• Formel değişiklik olarak tanımlanmayan,

• işveren ya da temsilcisinin kusurundan kaynaklanan,
• Proje süresi ve maliyetini arttıran durumlardır.
• İlke olarak yükleniciye süre uzatımı ve ek ödeme hakkı kazandırır.

• İşveren’in tasarım yükümlülüğü taşıdığı sözleşmelerde tasarım

hataları, eksikleri
• İşverenin onayları geciktirmesi (örneğin değişiklik emri verdikten
sonra yüklenicinin değişiklik önerisini onaylamakta gecikmesi)
• İşverenin malzeme ve imalatı hatalı reddi
• Aşırı gözetim (örneğin sonuçları kusurlu çıkmayan ek deney
talepleri)
• Sözleşmede yer alan imalat yöntemlerinden farklı bir yöntemin
dikte edilmesi
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 31
Değişikliklerin proje maliyetine etkisi

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 32
FIDIC Sözleşmelerinde
Ödemeler
 Ödemeler

• “Contract Price” means the agreed amount stated in the Contract

Agreement for the design, execution and completion of the Works
and the remedying of any defects, and includes adjustments (if
any) in accordance with the Contract.
• “Cost” means all expenditure reasonably incurred (or to be
incurred) by the Contractor, whether on or off the Site, including
overhead and similar charges, but does not include profit.
• “Retention Money” means the accumulated retention moneys which
the Employer retains under Sub-Clause 14.3 [Application for
Interim Payments] and pays under Sub-Clause 14.9 [Payment of
Retention Money].

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 34
 Ödemeler

SCl 14.1 The Contract Price

Unless otherwise stated in the Particular Conditions:

(a) payment for the Works shall be made on the basis of the lump sum
Contract Price, subject to adjustments in accordance with the
Contract; and
(b) the Contractor shall pay all taxes, duties and fees required to be
paid by him under the Contract, and the Contract Price shall not be
adjusted for any of these costs, except as stated in Sub-Clause
13.7 [Adjustments for Changes in Legislation].

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 35
Gümüş Kitap Ödemeler - 14.7 Timing of Payments

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 36
FIDIC Sözleşmelerinde
Gecikmeler ve Süre Uzatımı
Gecikmeler

• Sözleşme ile bağlanan süre hedefi inşaat sözleşmelerinde “işleri

tamamlama süresi” başlığı altında bulunur.

• Takvim günü
• İş günü
• Belirli bir nihai tarih

• Sözleşmeler farklı maddeler altında tarafların gecikmelerle ilgili

sorumlulukları ve haklarını belirler.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 38
 İş Programı
• SCl 8.3 Programme
• The Contractor shall submit a time programme to the
Employer within 28 days after the Commencement Date.

• The Contractor shall also submit a revised programme

whenever the previous programme is inconsistent with
actual progress or with the Contractor’s obligations.

• Unless otherwise stated in the Contract, each

programme shall include:

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 39
 İş Programı
• SCl 8.3 Programme
• (a) the order in which the Contractor intends to carry out the Works,
including the anticipated timing of each major stage of the Works,
• (b) the periods for reviews under Sub-Clause 5.2 [Contractor’s Documents],
• (c) the sequence and timing of inspections and tests specified in the
Contract, and
• (d) a supporting report which includes:
– (i) a general description of the methods which the Contractor intends to
adopt for the execution of each major stage of the Works, and
– (ii) the approximate number of each class of Contractor’s Personnel and
of each type of Contractor’s Equipment for each major stage.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 40
 İş Programı
• SCl 8.3 Programme
• Unless the Employer, within 21 days after receiving a programme, gives
notice to the Contractor stating the extent to which it does not comply with
the Contract, the Contractor shall proceed in accordance with the
programme, subject to his other obligations under the Contract.
• The Employer’s Personnel, shall be entitled to rely upon the programme
when planning their activities.

• The Contractor shall promptly give notice to the Employer of specific

probable future events or circumstances which may adversely affect or
delay the execution of the Works.

• In this event, or if the Employer gives notice to the Contractor that a

programme fails (to the extent stated) to comply with the Contract or to be
consistent with actual progress and the Contractor’s stated intentions, the
Contractor shall submit a revised programme to the Employer in
accordance with this Sub-Clause.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 41
 Süre Uzatımı
• SCl 8.4 Extension of Time for Completion
• The Contractor shall be entitled subject to Sub-Clause 20.1 [Contractor’s
Claims] to an extension of the Time for Completion if and to the extent that
completion for the purposes of Sub-Clause 10.1 [Taking Over of the Works
and Sections] is or will be delayed by any of the following causes:
• a) a Variation (unless an adjustment to the Time for Completion has been
agreed under Sub-Clause 13.3 [Variation Procedure]),
• (b) a cause of delay giving an entitlement to extension of time under a Sub-
Clause of these Conditions, or
• (c) any delay, impediment or prevention caused by or attributable to the
Employer, the Employer’s Personnel, or the Employer’s other contractors on
the Site.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 42
 Süre Uzatımı
• SCl 8.4 Extension of Time for Completion
• If the Contractor considers himself to be entitled to an extension of the Time
for Completion, the Contractor shall give notice to the Employer in
accordance with Sub- Clause 20.1 [Contractor’s Claims].

• When determining each extension of time under Sub-Clause 20.1, the

Employer shall review previous determinations and may increase, but shall
not decrease, the total extension of time.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 43
 Süre Uzatımı
• SCl 8.5 Delays Caused by Authorities
• If the following conditions apply, namely

• (a) the Contractor has diligently followed the procedures laid down by the
relevant legally constituted public authorities in the Country,
• (b) these authorities delay or disrupt the Contractor’s work, and
• (c) the delay or disruption was not reasonably foreseeable by an
experienced contractor by the date for submission of the Tender, then this
delay or disruption will be considered as a cause of delay under sub-
paragraph (b) of Sub-Clause 8.4 [Extension of Time for Completion].

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 44
 Gecikmeler
• SCl 8.6 Rate of Progress
• If, at any time:
• (a) actual progress is too slow to complete within the Time for Completion,
and/or
• (b) progress has fallen (or will fall) behind the current programme under
Sub-Clause 8.3 [Programme],
• other than as a result of a cause listed in Sub-Clause 8.4 [Extension of Time
for Completion], then the Employer may instruct the Contractor to submit,
under Sub-Clause 8.3 [Programme], a revised programme and supporting
report describing the revised methods which the Contractor proposes to
adopt in order to expedite progress and complete within the Time for
Completion.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 45
 Gecikmeler
• SCl 8.6 Rate of Progress
• Unless the Employer notifies otherwise, the Contractor shall adopt these
revised methods, which may require increases in the working hours and/or
in the numbers of Contractor’s Personnel and/or Goods, at the risk and cost
of the Contractor.
• If these revised methods cause the Employer to incur additional costs, the
Contractor shall subject to Sub-Clause 2.5 [Employer’s Claims] pay these
costs to the Employer, in addition to delay damages (if any) under Sub-
Clause 8.7 below.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 46
 Gecikmeler
• SCl 8.7 Delay Damages
• If the Contractor fails to comply with Sub-Clause 8.2 [Time for Completion],
the Contractor shall subject to Sub-Clause 2.5 [Employer’s Claims] pay
delay damages to the Employer for this default. These delay damages shall
be the sum stated in the Particular Conditions, which shall be paid for every
day which shall elapse between the relevant Time for Completion and the
date stated in the Taking-Over Certificate.
• However, the total amount due under this Sub-Clause shall not exceed the
maximum amount of delay damages (if any) stated in the Particular
Conditions.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 47
 Gecikmeler
• SCl 8.7 Delay Damages
• Guidance:
• Under many legal systems, the amount of these pre-
defined damages must represent a reasonable pre-
estimate of the Employer’s probable loss in the event of
delay.
• The Particular Conditions should specify the daily sum,
for the Works and for each Section, expressed either as
an amount or as a percentage.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 48
 Gecikmeler
• SCl 8.7 Delay Damages
• Guidance:
• In Sub-Clause 8.7, the sum referred to in the second
sentence shall be 0.02% of the Contract Price as delay
damages in respect of the Works, payable (per day) in
the proportions of currencies in which the Contract Price
is payable.
• For each Section, such daily sum shall be 0.02% of the
final contract value of such Section, payable (per day) in
such currencies.
• The maximum amount of delay damages shall be ten
percent (10%) of the Contract Price stated in the
Contract Agreement.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 49
 Gecikmeler
• SCl 8.7 Delay Damages
• Guidance:

• The maximum amount of delay damages shall be ten

percent (10%) of the Contract Price stated in the
Contract Agreement.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 50
 Gecikmeler
• SCl 8.7 Delay Damages

• These delay damages shall be the only damages due from the Contractor
for such default, other than in the event of termination under Sub-Clause
15.2 [Termination by Employer] prior to completion of the Works.

• These damages shall not relieve the Contractor from his obligation to
complete the Works, or, from any other duties, obligations or responsibilities
which he may have under the Contract.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 51
Gecikmelerin türleri

Gecikmeler

Kabul Kabul
Eşzamanlı
edilebilir edilemez

Tazmin Tazmin
edilebilir edilemez

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 52
Kabul edilebilir gecikmeler
• Gecikme yüklenicinin kusuru ya da ihmalinden mi
kaynaklanıyordu?
• Gecikme yüklenicinin denetiminde miydi?
• Gecikme yüklenici tarafından öngörülebilir miydi?

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 53
Kabul edilebilir ve tazmin edilebilir
gecikmeler (Sözleşmeye göre değişebilir)
• İşverenin (müşterinin) neden olduğu gecikmeler:
• Saha tesliminin gecikmesi
• Proje veya onayların gecikmesi
• Denetlemenin gecikmesi
• Aşırı sayıda değişiklik talebi
• Yüklenicinin çalışmasına engel olma(verimini düşürme)
• (Örnek: Yüklenicinin çalıştığı yere pis su boşaltma)
• Yüklenici adına temin etmeyi taahhüt ettiği izinleri almama
• Sözleşmeye göre yükümlülüğünü yerine getirmeme
• (Örnek: Şantiyede ısıtmayı sağlayacağını taahhüt etmesine rağmen
sağlamaması)
• Yasal engellerin ortadan kalktığı konusunda yükleniciyi yanıltma
• İşverenin finansal problemleri, hakedişleri ödememe

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 54
Kabul edilebilir ve tazmin edilemez
gecikmeler (Sözleşmeye göre değişebilir)
• Mücbir sebepler
• Olumsuz istisnai hava koşulları Öngörülemeyen zemin
koşulları (Sözleşmeye göre)
• 3. Tarafların müdahaleleri (kamu organları)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 55
Kabul edilmeyen gecikmeler (Sözleşmeye
göre değişebilir)
• Sözleşmeye göre yüklenicinin sorumluluğu ve
organizasyonu altında olduğu kabul edilen
görevler
– Planlama veya performans problemleri
– Yapım hataları
– Malzeme teminindeki sorunlar
– İşgücü teminindeki sorunlar
– Alt yüklenicilerin sözleşmeyi ihlali / gecikmesi
– Yüklenicinin finansman sıkıntısı

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 56
Eş zamanlı gecikmeler

• Aynı anda gerçekleşen biri işveren risk olayı olan, diğeri

ise yüklenici risk olayı olan, etkileri aynı anda hissedilen
iki ya da daha fazla sayıda gecikme. (The Society of
Construction Law Delay and Disruption Protocol)
Örnek: İşverenin değişiklik talep etmesi ve alt
yüklenicilerin farklı bir işi geciktirmesi.

• Eş zamanlı gecikmelerin analizinde farklı uygulamalar

mevcuttur.
• İşveren temsilcisi gecikmenin sorumluluğunu taraflar
arasında tarafların katkısı oranında paylaştırabilir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 57
Gecikmelerin Sonuçları
• Gecikmeler, gecikmeye sebep olan taraf için tazminat
yükümlülüğü doğurabilir.
• Kabul edilebilir gecikmelerde “gecikme analizi” yapılarak,
gecikmenin işin bitiş tarihine etki ettiği süre hesaplanır ve
süre uzatımı verilir.
– Süre uzatımı nasıl hesaplanır?
• Kabul edilebilir gecikme aynı zamanda tazmin edilebilir
bir gecikme ise işveren yükleniciye bu ek süre için ek
ödeme de yapar.
– Ek ödeme tutarı nasıl hesaplanır?
• Kabul edilemez gecikmelerde ise yüklenici işverene ceza
(ve zararların tazminatını) öder.
– Ceza, dolaysız ve dolaylı zararlar nasıl hesaplanır?

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 58
Gecikme kategorileri ve sonuçları

GECİKME
ALT KATEGORİ UYGULAMA
KATEGORİSİ
Tazmin
Kabul edilebilir Süre uzatımı
edilemez

Kabul edilebilir Tazmin edilebilir Süre uzatımı+ek maliyet

Gecikme tazminatı/cezai
Kabul edilemez
şart

Eşzamanlı Farklı uygulamalar

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 59
Gecikme Analizi

• Amacı; gecikmelerin sebeplerini belirlemek, yüklenici ile

işverenin kusurlarını ayıklamak ve süre uzatımı ile tazminata
dayanak oluşturmaktır.
• Gecikme olayı her zaman süre uzatımına sebep olmaz. Süre
uzatımı verilmesi için işin tamamlanma süresinin uzaması
gerekir.
• Tamamlanma süresinin uzaması için; gecikme olayının,
programın kritik yoluna etki etmesi gerekir.
• Örnek: (Gecikme süresi: 25 gün) – (Mevcut bolluk: 16 gün) =
(Tamamlanma tarihine etkisi: 9 gün)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 60
Gecikme Analizi

• Gecikme olayının işin tamamlanma süresini etkilediğinin ispat

edilmesi süre uzatımı hak taleplerinin vazgeçilmez bir
bölümüdür.
• Bu ispat gecikme analizi yapılarak etkili bir şekilde
gösterilebilir.
• İşverenden kaynaklanan ve bolluğu tamamen tüketen
durumlarda bazı örneklerde yüklenici ek süre almıştır. “Bolluk
kimin?” sorusu gündeme gelir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 61
Gecikme Analizi

• Gecikmelerin analiz edilebilmesi, kabul edilebilir ve

edilemez gecikmelerin ayıklanması, eş zamanlı
gecikmelerde tarafların sorumluluk oranlarının
belirlenmesi kritik yolun gösterildiği şebeke tabanlı ve
detaylı bir iş programı ile mümkündür.
• FIDIC sözleşmelerinde detaylı bir süre uzatımı maddesi
bulunmakla beraber, yüklenicinin hazırlamakla yükümlü
olduğu iş programının niteliği belirlenmemiştir.
– Format, yazılım, kodlama yapısı, aktivite sayısı, revizyon
frekansı, ayrıntı düzeyi, gecikme analizinde kullanılacak yöntem
– farklı gecikme analizi yöntemleri farklı sonuçlar verdiğinden
kullanılacak yöntemin baştan belirlenmesi uyuşmazlıkları
önleyecektir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 62
Gecikme Analizi

• Öncelikle gecikme etkisinin ölçülebilmesi için bir referans

belirlenmelidir.

• Bu referans (baseline) başlangıçta işveren tarafından

onaylanan program ya da süre uzatımları göz önüne
alınarak değiştirilen ve bitirme süresinin revize edilmiş
tarihini gösteren iş programı olabilir.

• Sunulan referans programın Mühendis tarafından

onaylanmış olduğunu gösteren belge hak talebinde
sunulmalıdır.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 63
Gecikme Analizi
• Gecikme analizinin, gecikmeye sebep olan şartlar sona erdiği gibi
yapılması önemlidir.

• Böylece gecikmenin tamamlanma süresine olan etkileri (mevcut ise)

gözlenebilir.

• Sonuç olarak, değiştirilen tamamlanma tarihi; hak talep eden tarafın,

hak kazandığı süre uzatımını göstermektedir.

• Gecikme analizi için As planned vs as built, impacted as planned,

time impact analysis, windows analysis, collapsed as built, as
planned but for.. gibi farklı metotlar kullanılır.

• İşveren kaynaklı ve yüklenici kaynaklı gecikmeler arasındaki net fark

bulunarak kusur işveren ile yüklenici arasında paylaştırılır.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 64
Gecikme Analizi
• Süre uzatımı hangi tarafın yararınadır?

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 65
Gecikme Analizi
• Süre uzatımı hangi tarafın yararınadır?
• İşverenin sebep olduğu gecikmeler ayıklanıp süre uzatımı verildikten
sonra, İşveren diğer gecikmeler için gecikme cezası kesebilir.
• Süre uzatımı mekanizması olmadan, İşverenin sebep olduğu ilk
gecikmede yüklenici işleri zamanında bitirme yükümlülüğünden
kurtulmuş olurdu ve ceza hükümlerini işletemezdi.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 66
 Gecikme Analizi – SCL Protokolü

• Birleşik Krallık İnşaat Hukuku Topluluğu (SCL UK)

tarafından yayınlanan Gecikme ve Verimlilik Kaybı
Protokolü
• (The Society of Construction Law Delay and Disruption
Protocol)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 67
 Gecikme Analizi – SCL Protokolü

-İşin İlerlemesinde Gecikme - Kritik Olmayan Gecikmeler

-İşin Tamamlanmasında Gecikme - Kritik Olan Gecikmeler
olarak iki ayrı başlık altında tanımlar ayrımı özellikle
vurgular.

• kritik olmayan gecikmelerin de taraflar açısından hak

talepleri yaratabilecek gecikmeler olduğu, toplam ve
serbest bollukların sahipliği gibi tartışmalı teknik ve
hukuki konulara dayanak teşkil ettiğini belirtmek gerekir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 68
 Gecikme Analizi – SCL Protokolü

• Protokol, gerçek eşzamanlılık için işin

başlamasında meydana gelen gecikmeleri,
örneğin işveren tarafından yer teslimi
yapılamaması ve aynı anda yüklenicinin
mobilize olacak kaynaklara sahip olmaması
durumunu örnek vermiştir.
• Eşzamanlı gecikmelerden söz edilebilmesi için
söz konusu farklı gecikme olaylarının işin
tamamlanma süresinin gecikmesinin sebepleri
olması gerekmektedir.
• Kaynak: Yiğit Beşlioğlu, İnşaat Projelerinde Eşzamanli Gecikmeler
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 69
 Gecikme Analizi – SCL Protokolü

• Parasal taleplere ilişkin olarak ise, genel

yaklaşım olarak eşzamanlılığın mevcut olması
durumunda süre uzatımı verilmesi, buna karşın
zamana bağlı parasal taleplerin geri çevrilmesi
yaklaşımı önerilmektedir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 70
Gecikme Analizi
• EoT for Delayed Payment?
• Can the Contractor directly claim EoT against
delayed payment without first performing the
suspension or reduce the rate of work?

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 71
Gecikme Analizi
• EoT for Delayed Payment?
• Can the Contractor directly claim EoT against delayed
payment without first performing the suspension or
reduce the rate of work?
• Although finance charges, suspension and termination
are the main remedies for non-payment, they are not
said to be exclusive. Non-payment is an Employer
default and so could in principle give rise to EOT under
8.4(e). Provided however that delay is caused by the
non-payment. Sometimes that is difficult to demonstrate
and justify.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 72
Akselerasyon

• İşveren tarafından talep edilen hızlandırma için JCT ve NEC:

yüklenici tasarruf edilecek süreyi ve maliyetlerini gösteren bir teklif
yapar. (Ek maliyetler ve kar)
– Ek işgücü, ekipman, gözetim ve fazla mesai maliyetleri, genel giderler.

• Hızlandırma maliyetini sunarken dokümantasyon, iş programı

üzerinde gösterim ve bütçelenen / katlanılan maliyetler
belgelendirilmelidir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 73
Üretkenlik Kaybı
• Yüklenici, İşveren’in sebep olduğu üretkenlik kayıplarını tazmin
edebilir.

• Temel sorun etkilenmemiş alanda üretkenlik ve maliyet ile etkilenmiş

alanda üretkenlik ve maliyet arasındaki farklı belgeleyebilmektir.

• Ek olarak işverenden kaynaklanmayan ve üretkenliği olumsuz

etkileyen (örneğin olumsuz hava şartları) faktörlerin etkisini
ayıklayabilmelidir.

• Etkilenmemiş üretiminde verimlilik ve süre etütleri değerli bir kanıttır.

• Bunlar yoksa standartlar, uzman değerlendirmelerine başvurulur.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 74
FIDIC Sözleşmelerinde
Tazminatlar
Tazminat

• İşveren ve yüklenicinin karşı tarafın sözleşme ihlali

veya diğer kusurları sebebiyle meydana gelen
zararlarını talep etmesidir.

• İşveren Talepleri
• Yüklenici Talepleri

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 76
İşveren Talepleri

• Yüklenicinin kabul edilemez bir gecikmeye sebep

olması ve bu gecikmenin işin süresini uzatması
durumunda İşverenin talep edebileceği tazminat
kategorileri:
• Gecikme tazminatı
• Gerçek zararın tazmini
• Dolaylı zararların tazmini

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 77
İşveren Talepleri

Gecikmenin Yüklenicinin Yüklenicinin

niteliği yükümlülüğü yükümlülüğü

Gecikme
Kabul cezası
edilemez
gecikme
Gerçek zararın Dolaylı zararın
tazmini tazmini

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 78
Gecikme tazminatı

• Sözleşmelerde genellikle günlük gecikme tazminatı

belirlenir.
• İşverenin zarar gördüğünü kanıtlaması gerekmez
• Sözleşmelerde genellikle gecikme tazminatı için bir
üst sını bulunur.
– FIDIC’te sözleşme bedelinin %10’u.
• Sözleşmede gerçek/dolaylı zararlardan feragat ile ilgili
madde olması durumunda yüklenici sadece gecikme
cezası öder.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 79
Dolaysız zararın tazmini

• İşverenin gecikme nedeniyle beklediği kazançtan mahrum

olması
• Örnek (Sözen, 2015):
• İşveren kiralık bir işyerinde faaliyetini sürdürmektedir.
Kendi kullanımı ve kiralama amacıyla inşa ettirdiği ofis
binasını Yüklenici 3 ay geciktirmiştir. Gecikme yüklenicinin
kusurundan kaynaklandığı için yüklenici gecikme tazminatı
ödeyecektir.
• İşveren bu 3 ayda gerçekten zarara da uğramıştır.
• Kiralık işyerinin kirası, kira gelirinden mahrumiyet,
müşavire ek 3 ay ödenen ücret, işyeri açılışı için ilan ve
tanıtım giderleri
• İşveren bu zararları belgelemek ve gecikme ile
ilişkilendirmek yoluyla yükleniciden talep edebilir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 80
Dolaysız zararın tazmini

• Bazı sözleşmelerde yer alan sorumluluğun

sınırlandırılması maddesiyle işveren talepleri
sınırlanabilir.
• FIDIC 17.6 limitation of liability

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 81
Dolaysız zararın tazmini

• FIDIC sözleşmeleri her iki tarafın da taleplerini

sınırlarken, Dünya Bankası sözleşmeleri işverenin
tazminat hakkını toplam sözleşme bedeli ile
sınırlamakta, yüklenicinin dolaysız ve dolaylı
tazminatlarına bir sınır getirmemektedir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 82
Dolaylı zararın tazmini

• Doğrudan doğruya sözleşme ihlalinden değil, ihlalin

sonuçlarından kaynaklanan zararlardır. (Sözen, 2015)
• İş kaybı, prestij kaybı, çalışanlarda üretkenlik kaybı,
Pazar kaybı, fırsat kaybı, kar kaybı..
• Belgelendirilmesi ve kanıtlaması zordur.
• Sözleşmelerin çoğunda dolaylı zararlardan feragat
meddesi bulunur.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 83
Dolaylı zararın tazmini

• Örnek (Sözen, 2015) : 1992 yılında ABD’de Yüklenici’nin

16,800,000 $ sözleşme bedeli olan otel inşaatını
geciktirmesi ile İşveren’in talep ettiği kar kaybında
tahkim kurulu sözleşmede sınırlandırıcı bir madde
olmadığı için işverene 14,500,000$ tazminat
ödenmesine hükmetmiştir.
• 1997 yılında AIA standart sözleşme formlarına dolaylı
zararların tazmininden feragat maddesi koymuştur.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 84
İşveren Talepleri - Özet

Gecikme tazminatı/cezai Gerçek zarar (Dolaysız) Dolaylı zarar

şart
İşverenin zarar İşverenin gecikme ile İşverenin gecikme ile
gördüğünü kanıtlaması katlandığı zarar katlandığı zarar
gerekmez arasındaki nedensellik arasındaki nedensellik
bağını kanıtlaması bağını kanıtlaması
gerekir gerekir

Gelir kaybı İş kaybı

Finans maliyetleri Prestij kaybı
Denetim/gözetim Pazar/Pazar payı kaybı
Taşınma masrafları Kâr
Kira

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 85
Yüklenici Talepleri
• Kabul edilebilir ve tazmin edilebilir bir gecikme varsa
• Sözleşmenin risk dağılımına göre Yüklenici tazminat
talebinde (prolongation costs) bulunabilir.
• Gecikme ve ödeme arasındaki tek yol!
• Tazminat, sözleşme maddeleri ile tanımlanır.

• Öngörülemeyen saha koşulları?

• Kırmızı Kitap ve Sarı Kitap’ta süre uzatımı ve ek ödeme
(masraflar)
• Gümüş Kitap’ta Yüklenicinin sözleşmeyi imzalayarak bu
durumlardaki tüm risk ve sorumluluğu kabul ettiği varsayılır
ve sözleşme bedeli öngörülemeyen zorluklar karşısında
çıkan maliyetler ile yeniden uyarlanmaz.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 86
 Yüklenici Talepleri

Gecikmenin İşverenin
niteliği yükümlülüğü

Süre uzatımı
Kabul edilebilir ve
tazmin edilebilir
gecikme
Maliyet

Kabul edilebilir ve tazmin edilemez gecikmelerde ise sadece süre uzatımı

verilir (sözleşmeye göre) tazminat yükümlülüğü oluşmaz.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 87
Yüklenici Talepleri

Gecikmenin İşverenin
niteliği yükümlülüğü

Süre uzatımı

Kabul edilebilir
ve tazmin Maliyet
edilebilir gecikme

Kâr /faiz

Sözen (2015)

İşverenin sebep olduğu ve sözleşmeye göre tanımlı bazı durumlarda

yüklenici kar ve faiz tazminatı da alabilir.
Örnek: FIDIC’te “Sözleşmede belirtilen veya kendisiyle anlaşmaya varılmış
kullanımlar dışında işin herhangi bir bölümünün İşveren tarafından teslim alınması ve
/ veya kullanılması”
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 88
Gecikme durumunda tazminat olmaksızın
süre veren hükümler
• Türk hukuku bağlamında geçerlidir.
• Yükleniciler bu tip ‘sorumsuzluk’ hükümlerine dikkat
etmelidir.
• Kamulaştırma, geçiş hakkı, riskli zemin koşulları gibi
durumlarda idareler sözleşmelere böyle hükümle koyarak
kabul edilebilir ve tazmin edilebilir gecikmelerde tazminat
vermeme yoluna gidebilir!

• “Notwithstanding any provisions to the contrary elsewhere

in these conditions, there shall be no costs to be paid to
the Contractor in respect of any extension of time
granted to the Contractor” (Lübnan)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 89
Sorumsuzluk Maddeleri (No Damages for Delay)

• Sözleşmede yer alan bir madde işvereni kusurun

kaynağından bağımsız olarak koruyabilir.
• Bu durumda yüklenici işverenden tazminat talep edemez.
• “işin ilerlemesinde gecikme olması halinde nedeni ne olursa
olsun yüklenici işverenden tazminat talebinde
bulunmayacaktır”
• Böyle bir maddenin var olması durumunda işveren kaynaklı
gecikmelerde yüklenici yalnızca süre uzatımı alabilir.
• Yüklenicilerin imzalayacakları sözleşmeyi iyi incelemeleri ve
riskleri değerlendirmeleri gerekmektedir.
• İhale sürecinde bu tür maddelere açıklamaların istenmesinin
yükleniciye karşı olumsuz görüş oluşturacağı endişesi olsa da
yüklenicilerin bu riskleri almasının sakıncaları çok daha
büyüktür!
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 90
Yüklenici Talepleri

Süre uzatımı öncesi yüklenicinin maliyet profili

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 91
Yüklenici Talepleri

Süre uzatımı sonrası yüklenicinin maliyet profili

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 92
Yüklenici Talepleri

• Örnek (Sözen, 2015):

• Yüklenicinin yerel idare ile yaptığı isale hattı sözleşmesinde
kamulaştırma sorunları nedeniyle 15 gün çalışılamamış, bu süre
boyunca saha personeli, işçiler ve ekipman stand-by konumunda
beklemiştir. Kamulaştırma işlerinin uzayacağı anlaşılınca hattın
yeri değiştirilmiştir. Yükleniciye süre uzatımı verilmiştir. İkinci
güzergah için yeni bir tasarım yapılmış, yüklenici demobilize ve
tekrar mobilize olmuştur.
• Yüklenicinin tazminat talebinde hangi kalemler yer alacaktır?

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 93
Yüklenici Talepleri

İşverenden kaynaklanan gecikmeye dayandırılacak

masraflar:
• Beklenen süre için saha ve merkez ofis harcamaları
(genel giderler)
• Bekleyen personel ve ekipman harcamaları
(Duplikasyona dikkat!)
• Demobilizasyon ve remobilizasyon harcamaları
Değişiklikler maddesine dayandırılacak masraflar:
• Yeniden tasarım masrafları (değişiklik maddesine
dayandırılmalı)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 94
Saha ve merkez ofis harcamaları

Saha ve merkez ofis harcamalarının talep edilebilmesi

için:
• İşverenden kaynaklı gecikme
• Gecikmenin işveren tarafından kabul edilmesi veya
uygun bir gecikme analizi yöntemiyle tespit edilmesi
• Bu gecikme süresince yükleniciden kaynaklanan eş
zamanşı bir gecikme olmaması
• Yüklenicinin belirsiz bir süre için stand-by konumunda
kalması (atıl halde)
• Yüklenicinin bekleyen kaynaklarını başka bir işe
kaydırma olanağı olmaması

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 95
Talep tutarının oluşturulması

• Genel olarak, sürenin uzaması durumunda ek ödeme

talepleri aşağıdakiler gibi kategorize edilebilir:
– Şantiye personeli, ulaşım, tesis, ekipman ve gerekli
çalışmalar ve bakımlar dahil olmak üzere saha ofisi
genel giderleri (Field Office Overhead – FOOH)
– Merkez ofis genel giderleri (Home Office Overhead –
HOOH)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 96
Yüklenicinin Tesis Maliyetleri

• Amortisman
• Bakım
• Diğer (sigorta vs)
• Çok detaylı dokümantasyon gerektirir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 97
Kalıp ve iskele maliyetleri

• Kiralanmış ise faturayla

• Sahibi yüklenici ise amortisman maliyeti hesaplanır.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 98
Saha ofisi genel giderleri (Field Office Overhead
– FOOH)
• Spesifik bir projeyi yürütmek için katlanılan giderler
• Hesaplanmasında iki seçenek (Sözen, 2015):

• Gerçek kayıtlara dayanarak belgelendirme

– Teknik personel maaşları, elektrik, telefon, yakıt, yiyecek,
güvenlik, lojman ve araba kiraları
• Toplam saha ofisi giderlerinin proje süresine bölünerek
ortalama günlük gider bulunması ve tazmin edilebilir
gecikme süresi ile çarpılması
– Talep iş bitimi sonrasında yapılıyorsa

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 99
Merkez ofis genel giderleri (Home Office Overhead – HOOH)

• Yüklenicinin tüm projelerini destekleyecek merkezi yönetim

giderleri, spesifik projelere bağlanamayan giderler.
• Merkez ofis personel ve yönetici ücretleri, ofis kirası, şirket
sigortası, iletişim ve seyahat masrafları, danışmanlık
harcamamaları, şirket borç faizleri.
• Bu harcamaların ayrıştırılması ve projelere atanması güçtür.
• Bu sebeple HOOH hesaplamaları için kabul görmüş (?)
formüller bulunur.
• Bu formüllerin varsayımlara dayanması özellikle İngiltere’de
formüle dayalı tazminat taleplerinin reddine sebep olmaktadır.
• Yargıçlar merkez ofislerde yapılan harcama ve mesailerinde
projelere ayrıştırılmış olarak kayıt altına alınmasını
önermektedir (1982 yılında!)

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 100
Merkez ofis genel giderleri (Home Office Overhead – HOOH)

• Formüllerin kullanımında önemli hususlar :

• Hesaplamalarda yüklenicinin mali verileri
kullanılacağından bu veriler şeffaf olmalıdır.
• Veriler muhasebe onaylı olmalıdır.
• Bu veriler tahkim kurulu veya mahkemede görülebilir.
• Formüllerin uygulanmasında Türk hukukuna aykırılık
bulunmamaktadır.

• FIDIC’te bu tutarın hesaplamasına yönelik bir yöntem

belirlenmemiştir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 101
Merkez ofis genel giderleri (Home Office Overhead – HOOH)

• Hudson Formülü (Sözen, 2015):

a) Gün başına sözleşmeye atanabilir genel gider =

Teklif kapsamında planlanmış genel gider + kar (%) x
(Planlanan sözleşme bedeli / Planlanan sözleşme
süresi)
b) Yükleniciye ödenmesi gereken merkez ofis genel
gideri tutarı = Gün başına sözleşmeye atanabilir genel
gider x İşveren kaynaklı gecikme süresi

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 102
Merkez ofis genel giderleri (Home Office Overhead – HOOH)

• Emden Formülü (Sözen, 2015) :

a) Gün başına sözleşmeye atanabilir genel gider =

(Toplam genel gider+kar (gerçek süre) / Toplam firma
geliri (gerçek süre) ) / 100 x (Planlanan sözleşme bedeli
/ Planlanmış sözleşme süresi)
b) Yükleniciye ödenmesi gereken merkez ofis genel
gideri tutarı = Gün başına sözleşmeye atanabilir genel
gider x İşveren kaynaklı gecikme süresi

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 103
Talep tutarının oluşturulması

• Davacı talebinde gerçek duruma dayanarak davasını

kanıtlamalıdır ve talepte sözü edilen miktarlar, zamanlar,
oranlar ve fiyatların tümü belgelenebilir olmalıdır.
• Süre uzaması ile ilgili maliyetler zamanla doğrudan
ilişkilidir bu yüzden hesaplamalarda temel alınan gün
sayısı açıkça belirtilmelidir.
• Tüm maliyet hesaplamaları günlük maliyet üzerinden
yapılmalıdır. Böylece eğer süre uzatımı talebi ile ilgili
olarak taraflar daha az bir süre üzerine anlaşırlarsa veya
bu yönde karar verilirse ek ödeme talebi sadece süre
uzatımına esas olan gün sayısı değiştirilerek tekrar
kolaylıkla hesaplanabilir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 104
Talep tutarının oluşturulması

• Talebi inceleyecek hakemlerin süreci anlamasının ve

mantıklı bir sonuca ulaşmasının sağlanması için mali
hesaplamalarda kullanılan yöntemin mantığı ve
metodolojisi açıkça anlatılmalıdır.
• Farklı sözleşme tipleri mali tazmin için farklı yöntemler
içerebilmektedir.
• Sözleşmede maliyet (cost) olarak tanımlanan tutar
Yüklenicinin karşılaştığı ve karşılaşacağı gerçek tutarları
ifade etmelidir. Bu tutar, keşif üzerinden hesaplanan
tahmini maliyetleri ifade edemez.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 105
Talep tutarının oluşturulması

• FIDIC Sözleşmeleri alt madde 1.1.4.3’e göre "Maliyet"; “Genel

gider ve benzeri harcamalar da dahil; ancak kar hariç olmak
üzere Yüklenicinin işyeri içinde veya dışında yaptığı (veya
yapacağı) makul ölçüler içindeki harcamalardır” şeklinde
açıklanmıştır.
• Bu nedenle, hak talep eden kişi talebin başarılı olması için
maliyetlerini sevk edilmiş kaynaklara ve faturalara
dayandırarak gecikmenin gerçek maliyetini göstermek
durumundadır.
• Detaylı hesaplamalar, genellikle hesap tabloları şeklinde, ek
ödemenin nasıl hesaplandığını göstermek üzere eklenmelidir.
• Hak talebi dosyasında maliyet kalemlerini ispatlayan
belgelerin kolay bulunabilmesi için “Maliyet Referansları”
kolonunda eklerde maliyetlerin ispatı için verilen belgelere
referanslar konmalıdır.
Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr
İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 106
Talep tutarının oluşturulması

• Genel gider ve karın hesaplanması için başta Hudson

Formülü ve Emden Formülü olmak üzere sektörde kabul
görmüş pek çok yöntemi bulunmaktadır.
• İkisi de hak talep eden firmanın önceki senelerde
gerçekleşen genel gider ve kar oranlarına dayanır.
• Bu bilgi Yüklenicinin finansal denetim belgelerinden
alınabilir.

Doç. Dr. Deniz ARTAN, artande@itu.edu.tr

İTÜ SEM Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri ve Hak Talepleri Yönetimi Sertifika Programı 107