Japonya Sanat

İkebana (Çiçek Düzenleme Sanatı)

İkebana, dünyada en bilinen Japon sanatlarından biridir ve “yaşayan çiçekler” anlamına

gelmektedir. Bin beş yüz yıl önce Budistler tarafından Çin’den Japonya’ya getirilmiş olan bu
sanat, sonraki yüzyıllarda Japon kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir. Sadece
Japonya’da iki binin üzerinde İkebana okulu vardır. İkebana’da mevsimine göre farklı çiçekler ve
dallar bir vazoya belli kurallara göre yerleştirilerek evde ya da tapınakta sergilenir.

Güzel bir görüntü elde etmek tek amaç değildir, düzenleyen kişinin zihinsel durumu, duyguları ve
umutları da sanata yansıtılmalıdır. İkebana, doğanın güzelliği, mevsimlerin değişimi ve yaşamın
vaat ettiklerine yönelik saygının ifadesidir.
 Japonya Sanat
Origami (Kağıt Katlama Sanatı)

Bir sanat boyutunu aşıp, matematiğin bir dalı haline gelen origaminin, yani Japon kağıt katlama
sanatının kökeni 1600’lü yıllara dayanır. Başlangıçta kağıtları kesmek yasaktı, ancak 1860’lardan
itibaren Japonya’nın batıya açılmasıyla birlikte origaminin daha serbest bir versiyonu olan
Kirigami ortaya çıktı. Origami ustaları bütün dünyada saygı görmektedirler ve tasarımları binlerce
katlamadan oluşabilir.

Özellikle son 50-60 yıl içinde origami bütün dünyada yaygınlaşmış, birçok origami ustası
birbirinden şaşırtıcı tasarımlar ortaya koymuşlardır. Origami, yani düzlemsel bir yüzeyin
katlanarak, üç boyutlu şekillere dönüştürülmesi sanatı, matematik, fizik ve mühendislik biliminin
de ilgisini çekmiş, kendine uygulama alanları bulmuştur.
 Japonya Sanat
Dorodango (Çamur Topu Yapma Sanatı)

Basit bir çocuk oyunu olarak ortaya çıkan dorodongo, giderek bir sanat haline gelmiştir.
Dorodango, basitçe çamurdan yapılan bir toptur. Günler boyu süren uğraşların ve özel tekniklerin
sonunda bu çamur topu, parlak bir küreye dönüştürülür.

Yapımında kullanılan malzemeye göre topun görünümü ve rengi farklı olabilir. İşlem, çamurun
elde yuvarlanmasıyla başlar. Çamurdan yapılan bu çekirdek kuruduktan üstü tozla kaplanır ve
birkaç milimetre kalınlığında sert bir kabuk oluşturulur. Bu kabuk daha ince tozlarla daha da
pürüzsüz hale getirilir ve en sonunda da bir bezle parlatılır. Görünüşleri cilalı taşa benzemesine
karşın dorodango topları oldukça kırılgandır ve özenle saklanmaları gerekir.
 Japonya Sanat
Kintsugi (Hasarı Kabullenme Sanatı)

Söylentiye göre 15. Yüzyılda yaşayan bir şogun çok sevdiği bir çaydanlık kırıldığında çok üzülür
ve tamir edilmesi için çaydanlığı Çin’e gönderir. Ancak, çaydanlık Çinliler tarafından çok kaba
biçimde, parçaları metal çengellerle tutturularak geri gönderilir. Bunun üzerine şogun
sanatçılardan daha iyi bir tamir yolu bulmalarını ister. Kintsugi böylece ortaya çıkar. Bu sanatın
temeli kırılan porselen ve çömleklerin altın tozuyla karıştırılmış özel bir lake tekniğiyle (bir tür
yapıştırıcı) tamir edilmesidir.

Ancak amaç tamirden çok bir felsefenin dile getirilmesidir. Bu da “hasarı olduğu gibi kabul
etme” ve “kırılan bir nesnenin eski halinden daha güzel olduğunu kanıtlama” isteğidir. Hasarlı bir
nesnenin hasarını tamir ederek onu eskisinden daha güzel hale getirmek bu sanatın özüdür.
Kintsugi sanatında kırıklar gizlenmez, tam tersine belirgin hale getirilerek nesneyi süsleyen bir
motif oluşturulur.
 Japonya Sanat
Tsutsumu (Paketleme sanatı)

Tsutsumu, yani paketleme sanatı, Japon sanatlarının yukarıda bahsettiğimiz özelliklerinden biri
olan “sunum” ve “doğaya saygı”ya iyi bir örnektir. Sıradan bir Japon için satın alınan ya da hediye
edilen bir ürünün paketi, ürün kadar, belki de daha da önemlidir. Özensiz bir paketleme
saygısızlık, hatta hakaret olarak algılanabilir. Bu nedenle Japonlar paketlemeye oldukça büyük
zaman ve emek harcarlar.

Bu gelenek modern ürün tasarımlarında da sürdürülmektedir. Geleneksel paketleme sanatı çok

eskilere dayanır. Kullanılan malzemeler kâğıt, yaprak, bitkisel lifler, buğday sapları, bambu, kâğıt,
kil, kamış gibi doğal malzemelerdir. Origata, yapıştırıcı kullanmadan ve kesmeden kâğıtla
paketleme sanatıdır. Makiburi, saplardan yapılan iplerle paketlenmiş tuzlanmış balık. Paket, bir
ucundan açılıp yenir, kalan kısım ise yeniden paketlenir.
 Japonya Sanat
Kabuki (Geleneksel Japon Tiyatrosu)

Göz alıcı kostümler, çarpıcı makyaj, abartılı bir performans, stilize danslar ve ürkütücü bir ses
tonu… Bunlar geleneksel Japon tiyatrosunun bir biçimi olan kabukinin temel özellikleridir. Birçok
sanat gibi Kabuki de köklerini Edo Dönemi’nden (1600’lü yıllar) alır. Başlangıçta bir tür dans ve
müzik gösterisi iken, giderek tiyatro biçimine dönüşmüştür. Kabuki’de kullanılan dil, eski bir
Japonca olduğundan replikler pek anlaşılmaz. Zaten herkes tarafından bilinen öykülerdir.
Seyirciler tiyatroya öyküyü değil oyuncuların performansını izlemek için gider. Kimi oyuncu aileler
yüzlerce yıldır kabuki sahnesindedir. Seyirciler bu aile fertlerini tanır ve sahneye çıktıklarında
alkışlarlar. Bazı aileler belli oyunlarda ustalaşmışlardır.

Kabukide kadın karakterler de erkekler tarafından canlandırılır. Oyunların konuları tarihi

kahramanlık öyküleri ve aile dramlarıdır. Sahnedeki karakterlerin pozları bellidir. Oyuncu bu pozu
alır ve sahnede hareketsiz durur. Eğer dikkati yüzüne çekmek isterse, başını sallar. Belli bir
bakışla baktığında, seyircinin dikkati karakterin gözlerine çekilir. Oyuncu vücudunun hangi
parçasına dikkat çekmek isterse, o parçasını hareket ettirir. Dekorlar Japon ağaç baskılarına
benzetilir ve hiç gölge bırakılmaksızın sahnenin tamamı aydınlatılır. 2005 yılında Kabuki tiyatrosu
UNESCO tarafından olağanüstü evrensel değere sahip bir maddi miras olarak ilan edilmiştir.
 Japonya Sanat
Chanoyu veya Chado (Çay Töreni)

Japon çay seremonisi, kökeni 15. yüzyıla kadar giden geleneksel bir Japon törenidir. Törenin
esası, ev sahibinin konuklarına çay hazırlaması gibi gündelik bir ihtiyaca dayanır. Çay Japonya’ya
ilk olarak 7-8. yüzyıllarda gelmiş olup çay ikramı zaman içinde törensel bir nitelik kazanmıştır. Ev
sahibi ve konuklar bu törenin ayrıntılı kurallarına büyük bir ciddiyetle uyarlar. Çay töreni başlı
başına kurallar bütününden ibaret değildir. Bunun için bahçe düzenlemesinden çay odasının
döşenmesine kadar birçok ön hazırlığın özenle önceden yapılmış olması gerekir. Çay törenine
hazırlanmak, mimariden seramiğe, bahçecilikten tarihe, dinden güzel yazma sanatına kadar
birçok alanda asgari bilgileri öğrenmek anlamına gelmektedir. Bu hazırlıklar çay töreninin
mükemmelliği için şarttır. Bahçenin güzellikleri arasından çay odasına geçen konuklar, gördükleri
güzellikler ve yaşadıkları sükûnetle çay törenine hazırlanmaktadırlar.

Konuklar, öncelikle konuk karşılama odasındaki panele asılı olan shodo (güzel yazı) ve onun
yanındaki ikebanayı (çiçek düzeni) selamlar ve takdir ederler. Shodo yavaşça okunur ve anlamı
üzerine düşünülür. Ardından, ikebana vazosu alttan üste ve sonra üstten alta doğru gözden
geçirilir ve takdir edilir. Konuk, ikebanayı hazırlayan kişiye saygısını göstermek için eğilir. Çay
töreninde ağırlıklı olarak Zen Budizm’inin etkisi görülür. Törenin amacı çay yapıp içmekten çok,
doğaya karışmak, onun içinde kaybolmak, bu yolla ruhu aydınlatmaktır ve doğallığın yanı sıra
sükûnet, sadelik estetik ve zarafetle örülü bir arınma sürecidir. Hareketler son derece yavaştır, bu
nedenle çay yapımı için gerekli eylemlerde olabildiğince tasarruflu olup, yapılması gereken
hareketleri çok incelikle hesaplayıp, bunu zarafetle gerçekleştirmek gerekmektedir. Sonuçta
ortaya çıkan uyum, ölçülülük ve güzellik izleyenlerin ruhunda ve zihinlerde kalıcı izler bırakacaktır.
 Japonya Sanat
Bonsai (Ağaç Cüceleştirme Sanatı)

Bonsai, özel tekniklerle ağaçların saksılar içinde budanarak ve bodurlaştırarak büyütülmesi

sanatıdır. Bonsai sanatı Japonya’ya 7-9. yüzyıllarda Çin’den gelmiştir. Çin’de Penjing adı verilen
ağaç minyatürleştirme sanatının binlerce yıllık geçmişi vardır. Bonsai, yaşayan ağaçlara duyulan
saygıyı ve bu ağaçların yaşamasını konu alan bir sanattır.

Minyatür olmalarına rağmen çevremizde gördüğümüz ağaçlardan hiçbir farkları yoktur. Özenle
seçilen ağaç dalları, budanarak ve ilgiyle yetiştirilerek minyatür ağaç görünümü kazanır.
 Japonya Sanat
unraku (Kukla sanatı)

Bunraku 1684 yılında Japonya’nın Osaka kentinde doğmuş geleneksel Japon kukla tiyatrosu
türüdür. Bunraku gösterilerinde üç tür gösterici yer alır: kuklacılar, okuyucular ve müzisyenler.
Kuklaların boyları 100 ila 125 santimetre arasında değişebilir. Boyutlardaki farklılıklar kuklanın
yaşına, cinsiyetine ve kukla trupunun özelliklerinden ileri gelir. Eğer oyunlar doğaüstü güçleri
anlatan bölümler içiriyorsa kukla, yüzü bir anda bir şeytanınkine dönüşen biçimlerde de
tasarlanabilir. Daha basit yüz betimlemeleri sağa-sola, yukarı-aşağı hareket eden gözlerden,
burundan, ağızdan ve hareket edebilen kaşlardan oluşur. Her kukla üç kişi tarafından oynatılır.
Bu kişiler kendilerini gizlemezler.

Bu durum aslında genellikle bütün Japon sanatlarının ortak özelliğidir. Olup biten her şey,
seyircinin gözü önünde cereyan eder. Kuklanın başının her hareketi, baş kuklacı tarafından
yapılır. Sol kuklacı ise kuklanın sol elini yönetir. Üçüncü kuklacı da kuklanın ayak ve bacaklarını
oynatır. Bir kukla oynatıcısının sahneye çıkabilmesi için en az 10 yıllık bir çıraklık sürecinden
geçmesi gerekir. Bazı gösterilerde kuklacılar siyah başlıklarla baş ve yüzlerini de örterek
görünmez olur, bazılarındaysa yalnızca başkuklacının yüzü açık bırakılır. Seslendirmeyi yapanlar,
kuklaları oynatanlar değildir. Okuyucular dönen bir sahne üzerinde çalgıcıların yanında oturur.
Bunrakular özellikle âşıkların intiharlarını konu edinen oyunları ile bilinir.
 Japonya Sanat
Temari (İşlemeli Kumaş Topu Yapma Sanatı)

Temari, kadınların eskiyen kumaşları, özellikle de kimonoları değerlendirmek için yaptıkları ve

genellikle oynamaları için çocuklara verdikleri bir çeşit işlemeli kumaş toptur. Bu sanat da ikebana
gibi 7. Yüzyılda Çin’den gelmiştir. “Temari” el topu anlamına gelir.

Her ne kadar oyuncak olarak kullanılsa da temarilerin güzellikleri ve üzerindeki desenlerin

karmaşıklıkları şaşırtıcı düzeyde olabilmektedir.
 Japonya Sanat
Marangozluk

Japonlar marangozluk sanatında doruklara ulaşmışlardır. Ormanlık ülkedeki birçok farklı ağaç
türü, Japon marangozların elinde olağanüstü sanat yapıtlarına dönüşür. Çivi, vida ya da
yapıştırıcı kullanmaksızın birleştirdikleri mobilyalar (saotsugi tekniği), yüzlerce yıl dayanabilir.
Ahşap kiriş ve tonozlarla inşa edilen tapınaklar binlerce yıl ayakta kalabilir. Kullandıkları planyalar
o kadar keskin ve hassastır ki, bu planyalarla ahşaptan insan saçından ince şeritler
kesilebilmektedir. Farklı renkteki ağaçlarla yosegi denen özel bir kakma sanatı geliştirilmiştir.

Kumiko sanatında, farklı ağaçlardan yapılmış kalemler bir araya getirilerek çeşitli geometrik
desenler oluşturulur ve bu desenler japon planyasıyla kağıt inceliğinde kesildikten sonra ahşap
nesneler bu yapraklarla kaplanır.
 Japonya Sanat
Dövüş Sanatları

Zen budizminin etkisiyle Japonya’da yeni dövüş sanatları gelişmiştir. Bunlardan en

bilinenleri Karate, Judo, Aikido, Ninja, Sumo ve Kendo’dur. Karate, çıplak el anlamına gelir ve
bu sporda bedenin üst kısmı (kollar ve eller) kullanılarak öldürücü vuruş teknikleri uygulanır.

Judo ve Aikido daha çok savunmaya yöneliktir. Aikido’da, düşmanın kendi gücü, düşmana karşı
kullanılır. Bu nedenle kadınlar ve yaşlılar tarafından tercih edilir. Kendo ise bir nevi eskrim
sanatıdır.