Joanna Wójtowicz

"W oparciu o Ustawę Karta Nauczyciela proszę opisać w jaki sposób nauczyciele są
motywowani do pracy w szkole?"

Starożytni Rzymianie mieli takie powiedzenie: „Bodajbyś cudze dzieci uczył!”

odnoszące się do nauczycieli. I nie było to wcale pozytywne określenie tego zawodu.
W starożytnym Rzymie zawód nauczyciela nie cieszył się szacunkiem społeczeństwa. Pełnili
go zazwyczaj niewolnicy. Z biegiem czasu zawód nauczyciela stał się bardziej prestiżowy
i dodatkowo obwarowany wieloma przywilejami, które miała tylko ta grupa zawodowa.
O prawa nauczycieli zatroszczyli się również ustawodawcy. W 1982 roku została
opublikowana i weszła w życie ustawa Karta Nauczyciela. Pierwsze słowa ustawy brzmią
bardzo podniośle: „Mając na względzie doniosłą rolę oświaty i wychowania
w Rzeczypospolitej Polskiej, pragnąc dać wyraz szczególnej randze społecznej zawodu
nauczyciela zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami, otwierając niniejszą ustawą drogę do
dalszych uregulowań prawnych systemu edukacji narodowej, stanowi się, co następuje”. Ale
czy w dzisiejszych czasach pogląd o pracy nauczyciela jest właśnie taki? Współczesność nie
jest łatwa... Piętrzące się problemy, jak narkomania, alkoholizm, przemoc, sprawiają, że
dotarcie do młodego człowieka jest utrudnione. Więc co może motywować nauczycieli
czasów ogromnej inflacji, społeczeństwa roszczeniowego i przesyconego internetem do pracy
właśnie w tym zawodzie.
Z pewnością pierwszym i głównym czynnikiem motywującym jest wynagrodzenie.
Zgodnie z Kartą Nauczyciela jest ono zależne od wielu czynników. Jak można przeczytać
we wspomnianej wyżej ustawie: ,,Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela
uzależniona jest od stopnia awansu zawodowego, posiadanych kwalifikacji oraz wymiaru
zajęć obowiązkowych, a wysokość dodatków odpowiednio od okresu zatrudnienia, jakości
świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, powierzonego stanowiska
lub sprawowanej funkcji oraz trudnych lub uciążliwych warunków pracy.” Kwestii warunków
pracy i wynagrodzenia poświęcony jest cały rozdział 5 Karty Nauczyciela. Zgodnie
z art. 30 KN wynagrodzenie składa się z wynagrodzenia zasadniczego, dodatków: za
wysługę lat, motywacyjnego (w tym z tytułu funkcji wychowawcy klasy) oraz za warunki
pracy, wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oraz
nagród i innych świadczeń. Jak widzimy tych dodatków jest sporo i na pewno nauczyciel,
który będzie doceniany za swoją pracę w postaci np. dodatku motywacyjnego i nagród starał
się będzie jeszcze bardziej. W Karcie Nauczyciela jest rozdział poświęcony nagradzaniu i
wyróżnianiu pracy pedagogów. Znajduje się w nim owa treść: ,, Organy prowadzące szkoły
ustalają kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia w zakresie
pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, w tym realizacji zadań związanych z
zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę”. Każdy
człowiek lubi być nagradzany, a zwłaszcza wtedy, kiedy wkłada mnóstwo pracy i serca w
daną rzecz, dlatego też nauczyciel, który otrzymuje odznaczenie czuje się zmotywowany do
dalszych działań. Jest to także wskazówka dla pedagoga, że praca którą wykonuje przynosi
efekt i warto realizować ją dalej w obrany przez niego sposób. Niektórzy nauczyciele
otrzymują specjalną nagrodę za lata pracy spędzone w szkole. Jest to również nagroda, do
której dąży nauczyciel z racji ogromu pracy jaką włożył przez kilkanaście jak i nawet
kilkadziesiąt lat. W ustawie możemy zauważyć osobny punkt poświęcony tej kwestii: ,,Za
wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową” .Do innych nagród i
wyróżnień należy Medal Komisji Edukacji Narodowej, który przeznaczony jest dla osób
szczególnie przyczyniających się do zasług oświaty i edukacji. Kolejnym dodatkiem do
wynagrodzenia według art. 48 NK jest dodatkowe wynagrodzenie roczne, które wypłacane
początkiem roku jako tzw. „trzynastka”. Jest to niewątpliwie skuteczny motywator do dalszej
pracy. Dodatkowo art. 29 KN mówi, że nauczyciel powinien otrzymać wyposażenie swojego
stanowiska pracy, umożliwiające realizację dydaktyczno-wychowawczego programu
nauczania. W dobie techniki i dzienników elektronicznych powinien mieć stały dostęp do
sprzętu komputerowego, papieru, drukarki, materiałów piśmienniczych, a w przypadku
nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej do materiałów szeroko rozumianych jako kreatywne
(bibuły, papiery kolorowe farby itp.). Bezproblemowe i pełne przygotowanie stanowiska
pracy nauczyciela na pewno motywuje. Niestety w szkołach bywa różnie i często nauczyciele
poświęcają swoje finanse na zakup potrzebnych rzeczy i dużo przygotowują w domu na
własnych materiałach, a demotywujące jest proszenie i ciągłe odmowy ze strony dyrekcji.
Kolejnym kryterium, które decyduje o wyborze tej profesji jest czas pracy
nauczyciela. Według art. 42 KN czas pacy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze
zajęć nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo. Ale nie jest to czas spędzony w budynku
szkoły przy tablicy. Podstawowym etatem nauczyciela uczącego w szkole podstawowej
przedmiotu ogólnodostępnego jest 18 godzin. Resztę czasu stanowi przygotowanie się do
lekcji dokształcanie, poprawa prac uczniowskich, uczestnictwo w wywiadówkach,
konferencjach i inne zadania statutowe szkoły. Z tego też względu głównie kobiety decydują
się zostać nauczycielami. Dzięki takiej organizacji czasu pracy mają czas dla swoich dzieci,
mogą spędzić z nimi wakacje i ferie zimowe, nie martwiąc się o zatrudnienie niani czy bark
urlopu wypoczynkowego. W ciągu roku szkolnego dni spędzają w pracy i z dziećmi, a
wieczory poświęcają na dalszą część swoich obowiązków zawodowych i przygotowanie się
do zajęć. Ale to nie koniec urlopów jakie może mieć nauczyciel. Zgodnie z art. 68 KN
nauczyciel, który podejmuje ścieżkę rozwoju i się kształci, może otrzymać dodatkowy urlop
szkoleniowy oraz inne ulgi i świadczenia związane z tym kształceniem. Dokształcaniu i
doskonaleniu zawodowemu poświęcony jest rozdział 7a KN. Dzięki odpisom zapewniającym
w budżetach szkół pieniądze na dokształcanie nauczyciele mogą się starać o sfinansowanie
lub dofinansowanie np. studiów podyplomowych, warsztatów, konferencji itp. Według
rozdziału 7 NK, który nosi nazwę „Uprawnienia socjalne i urlopy” nauczyciele mogą starać
się również o pomoc socjalną z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 53 KN). Z
tego funduszu wypłacane są świadczenia wakacyjne, zapomogi losowe, świadczenia
wakacyjne tzw. „wczasy pod gruszą” oraz są finansowane spotkania integracyjne i wspólne
wyjazdy. Z kolei art. 53a KN motywuje młodych ludzi do podjęcia pracy w tym zawodzie
poprzez jednorazowe świadczenie 1000 zł na start.
Karta Nauczyciela motywuje nie tylko wynagrodzeniem i czasem wolnym ale
również ochroną prawną oraz ochroną zdrowotną. Dzięki art. 63 KN nauczycieli dołączyli do
grona funkcjonariuszy publicznych, a organ prowadzący szkołę i dyrektor są zobowiązani z
urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną
naruszone. Rozdział 8 KN z kolei jest poświęcony ochronie zdrowotnej. Dzięki
zabezpieczeniu w budżetach gmin pieniędzy na pomoc zdrowotną nauczycieli (art. 72 KN)
mogą oni korzystać ze zwrotu środków poniesionych na leczenie. Dodatkowo jeśli nauczyciel
znajdzie się w złej sytuacji zdrowotnej może się starać o roczny płatny urlop na poratowanie
zdrowia (art. 73 KN). Musi oczywiście spełnić warunki (m.in. po przepracowaniu 7 lat w
szkole) i dopełnić formalności, ale jest to duża pomoc dla nauczyciela i niewątpliwie
motywacja do dalszej pracy.
Są jeszcze inne dni wolne, które przysługują nauczycielom. Art. 74 KN mówi, że
14 października będzie obchodzony jako Dzień Edukacji Narodowej i dzień ten uznaje się za
święto wszystkich pracowników oświaty i jest wolny od zajęć lekcyjnych. Należy tutaj
również pamiętać o pozostałych dniach wolnych przysługujących zgodnie z Kodeksem Pracy
(m.in. macierzyńskim, wychowawczym, opieką nad zdrowym dzieckiem).
Prócz zawartych w Karcie Nauczyciela czynników motywujących, są również takie,
których nie możemy przeliczyć w walucie lub dniach. Jest to satysfakcja i duma z efektów
swojej pracy oraz odczucie wdzięczności i podziw ze strony wychowanków i rodziców.
Kiedy widzimy młodych ludzi wychodzących w dorosły świat z wiedzą, którą będą rozwijać.
Kiedy wystawiamy przedstawienie w przedszkolu i sami z drżeniem śledzimy każdy krok i
każde słowo, obserwujemy zaskoczonych i dumnych rodziców z łzą w oku dziękujących za
piękne wrażenia. Lub obserwujemy jeden mały krok dokonany przez ucznia którego wszyscy
spisali na straty. To jest czynnik cudowny i tak potrzebny. To jest właśnie to co daje tzw.
„kopa”. Coś co pozwala (pomimo inflacji oraz dziwnych pomysłów tylu LEX Czarnek)
przenosić góry i ciągle wstawać rano z chęcią i motywacją do pracy.