Aplikacja mobilna wspomagająca uczenie matematyki

Rozdział I
Zasady i metody uczenia matematyki
1.1. Program nauczania matematyki
Podobnie jak wiele innych pojęć, stosowanych w edukacji także pojęcie
programu nauczania może być różnorodnie rozumiane. Najczęściej tłumaczy się go
jako odpowiednio uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i
życia, przydatny dla nauczania. Przez różnych autorów program nauczania jest
postrzegany z wielu płaszczyzn. H. Komorowska definiuje program nauczania na
siedem sposobów1. Autorka ta określa go mianem listy nauczania, a więc listy haseł i
tematów przeznaczonych do zrealizowania. Takiego typu programy są pisane dla
szkół dla dorosłych, gdzie kształcenie jest zakończone egzaminem opierającym się na
treściowych kryteriach. Kolejnym jest program stanowiący zestaw planowanych
czynności pedagogicznych, w którym metoda jest bardziej istotna od treści. Ten rodzaj
programu znajduje zastosowanie w wychowawczych placówkach. W takim programie
najważniejszy jest układ oraz proporcja i interpretacja treści, a także metody i techniki
nauczani i sposoby motywowania. Trzecim jest program będący zestawem
zamierzonych pedagogicznych efektów, jaki jest po prostu listą zamierzonych
rezultatów w dydaktycznym procesie. Takie programy znajdują zastosowanie w
nauczaniu języków obcych, a nacisk jest tu położony na opanowanie umiejętności.
Program może stanowić także rejestr edukacyjnych doświadczeń ucznia, gdzie stawia
się na indywidualizację. Takie programy znajdują zastosowanie w instytucjach
terapeutycznych i szkołach społecznych. Program może także być rozumiany jako
reprodukcja kultury, jest to program zachowawczy, jaki utrwala istniejący społeczny
ład, znajduje zastosowanie w konstruowaniu makroprogramów szkolnych dla
poszczególnych przedmiotów. W końcu program rozumiany jako restrukturyzacja
kultury, jaki jest związany z edukacyjnym makroprogramem, znajduje zastosowanie
przykładowo w kształceniu nauczycieli, a także w szkołach społecznych. Jest on
nakierowany na rozwój, ma na celu całkowitą zmianę kulturowych wzorców2.

1
H. Komorowska, Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania. Instytut Badań
Edukacyjnych, Warszawa, 1995, s. 15–16)
2
Tamże

1
 W. Okoń natomiast jest zdania, iż „każdy program nauczania ma spełniać
założone funkcje kształtujące, tj. umożliwić uczniom zdobywanie wiedzy i
odpowiednich sprawności oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, jak również
funkcje wychowawcze, tj. sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi osobowości”3.
Cz. Kupisiewcz natomiast uważa, iż „program nauczania ustala, jakie
wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i
wychowawczych oraz w jakiej kolejności mają sobie uczniowie przyswoić”4.
Pragmatyczne podejście do programu nauczania można znaleźć w publikacji
D. F. Walker i J. F. Soltis, którzy piszą, iż program nauczania to cele oraz materiał, a
także czynności i organizacja, jakie są związane z planem szkoły, a także
prezentowane przez nauczycieli w klasie 5. Natomiast J. Ładzyńska prezentuje opinię,
iż program nauczania stanowi dokument, jaki jest indywidualnie bądź zespołowo
tworzony, który prezentuje system wartości oraz pedagogiczne koncepcje autora.
Dokument ten winien uwzględniać podstawę programową, oraz cele, treści i metody
kształcenia, a także wymagania programowe i sposoby ewaluacji osiągnięć uczniów, a
ponadto warunki i wyniki jego wdrażania6.
W artykule 3 prawa oświatowego ustawodawca stanowi, iż programem
nauczania jest opis sposobu realizacji celów wychowania albo kształcenia i treści
nauczania, jakie zostały odpowiednio ustalone w podstawie programowej 7. Przy czym
różnice między podstawą programową oraz programem nauczania występują w
funkcjach poszczególnych części tych dokumentów. Podstawą programową jest
bowiem akt normatywny do implementacji, a więc do przełożenia na język praktyki z
wykorzystaniem odpowiedniego narzędzia, którym jest właśnie program. Program
nauczania jest naukowym oraz praktycznym opisem konkretnych działań, jakie
prowadzą do postępów w rozwoju uczniów8.
Matematyka to nauka, dostarczająca narzędzi do poznawania środowiska oraz
do opisu zjawisk, jakie dotyczą rozmaitych aspektów ludzkiej działalności. Umożliwia
ona funkcjonowanie w określonych życiowych sytuacjach oraz rozwiązywanie
3
W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny. Wydawnictwo „Żak Warszawa, 2017, , s. 228
4
Cz. Kupisiewicz Dydaktyka ogólna. Graf-Punkt Warszawa, 2000, , s. 93
5
F. Walker , J. F. Soltis, Program i cele kształcenia. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa,
2000, s. 10
6
J. Ładyżyńska, Autorskie programy nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych. Instytut Badań
Edukacyjnych. Warszawa, 2005, s. 18
7
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Dz.U.2022.poz.2230
8
D, Dziekańska, Od podstawy programowej do programu nauczania,
https://www.zycieszkoly.com.pl/artykul/od-podstawy-programowej-do-programu-nauczania

2
zróżnicowanych problemów, jakie pojawiają się w biegu życia, ułatwia posiadanie
umiejętności kształconych przez tę naukę. Dzięki niej możliwe staje się podejmowanie
adekwatnych decyzji, organizowanie własnych działań, a także wyksztalcenie
umiejętności precyzyjnego porozumiewania się może okazać się niemożliwe bez
opanowania matematycznych umiejętności. Znaczenie matematyki dla rozwoju
indywidualnego jest bardzo istotne. Jej nauczanie w szkole musi być jednak
dostosowane do określonego etapu rozwojowego oraz do intelektualnych możliwości
uczniów. Na I etapie edukacyjnym nauczanie matematyki musi być tak organizowane,
aby uczniowie mogli się skoncentrować na odniesieniach do znajomej im
rzeczywistości, a wykorzystywane pojęcia oraz metody muszą wiązać się z obiektami,
jakie występują w znanym dzieciom środowisku. Należy dać uczniom okazję do
stosowania w konkretnych sytuacjach kształconych umiejętności, natomiast
poszukiwanie odpowiedzi na stawiane pytania musi być dla nich pomocne w
organizacji ich własnej nauki oraz pomagać im w osiąganiu nowych możliwości
działania. W ostatnich latach szkoły podstawowej należy wprowadzić w matematyce
takie własności oraz pojęcia, jakie pozwolą na doskonalenie abstrakcyjnego myślenia,
a w efekcie pozwolą na naukę przeprowadzanie rozumowań i poprawne
wnioskowanie w nowych sytuacjach, odnoszących się do złożonych i nietypowych
zagadnień 9.
W przypadku ogólnokształcących średnich szkół oraz szkół branżowych I
stopnia kształcenie dotyczy starszych uczniów. W tym wieku nauczanie matematyki
jest oparte na nauce matematycznego rozumowania, kształceniu rachunkowej
sprawności oraz przekazywaniu wiedzy o własnościach matematycznych obiektów10.
Kształcenie ogólne w szkole ponadpodstawowej tworzy spójną całość
programową, będąc fundamentem wykształcenia, jaki umożliwia zdobywanie
zróżnicowanych zawodowych kwalifikacji zawodowych, ich doskonalenie czy
modyfikowanie, jednocześnie otwierając proces uczenia się przez całe życie 11. Celem
kształcenia jest traktowanie uporządkowanej oraz systematycznej wiedzy jak

9
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem, szkoła podstawowa, matematyka,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2017/05/matematyka.-
pp-z-komentarzem.-szkola-podstawowa-1.pdf
10
Podstawa programowa kształcenia ogólnego, z komentarzem Szkoła ponadpodstawowa: liceum
ogólnokształcące, technikum oraz branżowa szkoła I i II stopnia Matematyka. Ministerstwo Edukacji
Narodowej,
11
A. Kamińska , D. Ponczek Program nauczania matematyki dla liceum/technikum Matematyka, Wyd.
Nowa Era, Warszawa, 2019, s. 3

3
fundamentu kształtowania umiejętności. Młodzież uczy się wykonywania obliczeń na
liczbach rzeczywistych, stosowania praw matematycznych działań przy
przekształcaniu wyrażeń algebraicznych i wykorzystywania nabytych umiejętności
przy rozwiązywaniu problemów w rzeczywistych oraz teoretycznych kontekstach.
Ponadto program nauczania obejmuje wykorzystanie i interpretowanie reprezentacji,
przeprowadzanie rozumować, również kilkuetapowych, podawanie argumentów, jakie
uzasadniają ich poprawność, odróżnianie dowodu od przykładu12.
Jak stanowią wymagania określone w artykule 22a. Ustawy o Systemie
Oświaty13 tworzenie programu należy rozpocząć od sformułowania celów kształcenia
oraz wychowania. Na początku trzeba sięgnąć po zapisy, zawarte w podstawie
programowej przedmiotu, zawierające się w części, określającej cele kształcenia.
Przykładową strukturę programu nauczania zaprezentowano w tabeli 1.
Tabela 1. Struktura programu nauczania

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Programy nauczania – główne

założenia, zasady opracowania, wdrażania i modyfikacji.
https://sodmidn.kielce.eu/sites/sodmidn.kielce.eu/files/biuletyny/biuletyn-
programy_nauczania.pdf

Poza realizacją zapisów z podstawy programowej, program nauczania musi

brać pod uwagę uwzględniać zróżnicowane potrzeby uczniów. Koniecznym jest
12
Tamże, s. 3-4
13
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Dz.U.2022.poz.2230

4
zwrócenie na wymóg równoczesnej pracy z uczniami matematycznie uzdolnionymi i
uczniami o zdolnościach przeciętnych. Każdy program nauczania posiada tak zwaną
dydaktyczną obudowę. Stanowią ją podręczniki dla każdej klasy, w przypadku szkół
ponadpodstawowych często w podstawowym i rozszerzonym zakresie, zbiory zadań,
karty pracy, a także książki, przeznaczone dla nauczycieli i materiały dydaktyczne w
elektronicznej wersji14.

1.2. Metody i narzędzia wspomagające nauczanie matematyki

Spośród wszystkich typów zadań matematycznych to zadania problemowe
uznaję za najbardziej kształcące. Koncepcja problemowego nauczania wiąże się z
realistycznym i czynnościowym nauczaniem, ponieważ celem rozwiązania
określonego matematycznego problemu poza umiejętnością myślenia abstrakcyjnego
konieczne jest także odwoływanie się do doświadczeń oraz wyobrażeń. Metody
problemowe są metodami samodzielnego przyswajania wiedzy, opierają się na
twórczej aktywności poznawczej oraz polegają na rozwiązywaniu problemów. Dają
możliwość przekształcenia biernej wiedzy w czynną, sprzyjają nadto zdobywaniu
nowych wiadomości i ich praktycznym wykorzystywaniu. Stosowanie takich metod
działa na dzieci mobilizująco, jest motywatorem do analizy sytuacji, jakim nie umieją
od razu zrozumieć i wytłumaczyć albo rozwiązać. Natomiast analiza tego typu
sytuacji wymaga wyodrębnienia danych, jakie są im znane oraz takich, jakich nie
znają. To zaś pozwala na wyszukiwanie informacji koniecznych do wyjaśnienia
istniejącej sytuacji albo do odszukania sposobów, które umożliwią rozwiązanie
wiążących się z ta sytuacją problemów15.
W nauczaniu matematyki do tej grupy metod należy klasyczna metoda
problemowa, a także wykład problemowy oraz konwersatoryjny, a ponadto dyskusja
dydaktyczna16. Wykład problemowy służy do postawienia, weryfikacji oraz
rozwiązania problemu. jest stosowany celem rozszerzenia aktywności uczniów
podczas ich zapoznawania z nowymi wiadomościami. Polega na nawiązaniu kontaktu

14
A. Kamińska , D. Ponczek Program nauczania matematyki dla liceum/technikum Matematyka, op.cit.,
s. 19
15
K. Kolczyńska-Przybycień , H. Przybycień , Zastosowania prostych narzędzi informatycznych do
wspomagania rozwiązywania problemów, również całkiem niebanalnych w procesie kształcenia
matematycznego. [w]: t. Przybyła Liczby w cyfrowym świecie. Rozmowy o współczesnej edukacji
matematycznej dziecka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2021
16
E. Łoś, A. Reszka, Metody nauczania stosowane w kształtowaniu kompetencji kluczowych,
Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji, Lublin. 2009

5
z uczniami, wzbudzaniu ich myślowego procesu oraz sterowaniu nim. Natomiast
wykład konwersatoryjny pozwala także pozwala aktywizować uczniów. Polega na
przeplataniu fragmentów wykładu nauczyciela z wypowiedziami uczniów albo z
wykonywaniem przez nich teoretycznych czy praktycznych zadań17.
Nauczanie, jakie opiera się na problemach stanowi skoncentrowane na uczniu
podejście, jakie doskonale stymuluje myślenie 18. W nauczaniu matematyki proces
rozwiązywania problemów jest zatem niezwykle istotny, co stanowi potwierdzenie w
pracach badawczych wielu autorów19/20. Matematyka bowiem stanowi przedmiot, jaki
dotyczy rzeczywistego świata, oraz znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach, z tego
względu jej do jej nauczania i do uczenia się matematyki konieczne jest ćwiczenie
oraz praktyka21.
Kolejnymi metodami, jakie mogą zostać wykorzystane są metody
heurystyczne. Ich korzenie sięgają starożytności, zakładają one, iż istotę nauczania
stanowi kierowanie myśleniem i działaniem uczniów z wykorzystaniem
dydaktycznych pytań stawianych przez nauczyciela. Natomiast odpowiedzi uczniów
umożliwiają im stopniowe odkrywanie oraz poszukiwanie i poszerzanie wiedzy, a
także kształcenie sprawności oraz umiejętności. Dochodzenie do wiedzy i
rozwiązywanie zadań zachodzi za pomocą rozumowania czyli dociekania.
Zaangażowanych zostaje wówczas szereg myślowych procesów 22. Nauczyciel
natomiast nie wyręcza uczniów w myśleniu, a zadawane przez niego pytania mają
pomagać im w odkryciu wiedzy, albo sposobu rozwiania zadania, nie służą zatem
podaniu gotowego rozwiązania23.

17
Tamże
18
C. Toraman, S. Orakci , O/ Aktan., Analysis of the Relationships between Mathematics Achievement,
Reflective Thinking of Problem Solving and Metacognitive Awareness, International Journal of
Progressive Education, Volume 16 Number 2, 2020.
19
Tamże
20
N. Mustaffa , Z. Ismail Z., Tasir , M. Said, The Impacts of Implementing Problem-Based Learning
(PBL) in Mathematics: A Review of Literature. International Journal of Academic Research in Business
and Social Sciences 2016, Vol. 6, No. 12.
21
Tamże
22
T. Plich, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 3., Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa
2004, s.168
23
K. Kolczyńska-Przybycień, Heurystyczne metody nauczania matematyki: eksperymentalna
weryfikacja autorskiego programu rozwijania zdolności i umiejętności matematycznych uczniów w
wieku 13-15 lat, 2021, s. 39-41 Doktorat_Kinga_Kolczynska-Przybycien.pdf

6
 Tabela 2. Metody heurystyczne - dociekanie - procesy myślowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie T. Plich, Encyklopedia

pedagogiczna XXI wieku. T. 3., Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2004,
s.168

Posługiwanie się podczas zajęć matematyki takimi metodami jest szczególnie

wartościowe z uwagi na możliwość rozwijania samodzielności myślenia dzieci.
Metody te mają większą kształcącą wartość aniżeli metody podające, jakie
ograniczają się do przekazywania uczniom wiedzy w gotowej do przyswojenia formie.
Umożliwiają ćwiczenie samodzielnego myślenia, rozwijają inicjatywę, pozwalają
uczniom na osiąganie zupełnego zrozumienia przyswajanego materiału, ponadto
cechuje je łatwość zapamiętywania, bowiem opiera się ono na zdolności
rozumowania, nie zaś na pamięci, a to znajduje bezpośrednie przełożenie w trwałości
zdobytej wiedzy24.
Wśród młodszych uczniów na lekcjach matematyki doskonale sprawdzają się
metody aktywizujące, a przede wszystkim gry i zabawy. Pozwalają uatrakcyjnić
zajęcia, rozbudzić zainteresowanie uczniów, a także lepiej poznać i utrwalić
matematyczne pojęcia. Gra dydaktyczna jest zawsze podporządkowana danemu
dydaktycznemu celowi. Należy ona do problemowych metod kształcenia, jest

24
Tamże, s. 43

7
nakierowana na aktywizację ucznia oraz jego samodzielne rozwiązywanie problemu w
sytuacji braku koniecznej wiedzy. Z wykorzystywaniem tej metody możliwe jest
zaspokojenie sukcesu każdego ucznia oraz jego samorealizacja. Gry dydaktyczne,
można określić mianem zabaw, jednak z precyzyjnie określonymi regułami25.
Dobór takich gier nie może być przypadkowy, gdyż muszą one służyć
zrealizowaniu jakiegoś konkretnie określonego celu. Nauczyciel musi uświadomić
sobie, jakie umiejętności pragnie doskonalić, utrwalać albo rozwijać i jaki poziom
wiedzy jest od uczniów wymagany, by byli oni w stanie brać aktywny udział w grze.
Inne gry należy zaproponować do pracy indywidualnej, inne natomiast do pracy
grupowej26.
Gry oraz zabawy dydaktyczne mają wiele zalet. Służą bowiem gromadzeniu
poznawczego materiału, umożliwiają utrwalenie oraz operowanie nowymi
wiadomościami, ponadto pozwalają doskonalić i rozwijać orientacyjno-poznawcze
procesy, jak mowa i myślenie, a także percepcyjno-motoryczne, rozwijają
spostrzegawczość, wyobraźnię, uwagę oraz pamięć. Ponadto dzięki nim rozwijają się
u uczniów procesy umysłowe, czyli porównywanie oraz klasyfikowanie, analiza i
synteza, a także abstrahowanie, uogólnianie oraz rozumowanie27.
W nauczaniu matematyki nauczyciele dysponują także konkretnymi pomocami
dydaktycznymi. Dawniej były to tablice liczbowe, w młodszych klasach rozmaite
liczmany, jakie służyły do rozwiązywania zadań, stanowiąc ilustracyjny materiał,
liczydła, ścienne tablice, ilustrujące mnożenie czy dodawanie i wiele innych 28. Dziś
zastosowanie znajdują również wizualne pomoce dydaktyczne, jakie wyświetlają
treści edukacyjne. Są one w stanie urozmaicić lekcję, natomiast tym sposobem
przyswajana wiedza najczęściej pozostaje na dłużej w pamięci uczniów. W dobie
technologicznie zaawansowanych urządzeń, nauczyciele mają do dyspozycji coraz
więcej takich narzędzi, jak choćby tablet oraz komputer. Komputery stanowią
doskonałe narzędzie do prezentowania prezentacji multimedialnych,

25
J. Żądło, Gry i zabawy w edukacji matematycznej dzieci, [w] Z teorii i praktyki edukacji dziecka :
inspiracje dla nauczycieli przedszkoli i klas I-III szkoły podstawowej, pod red. K. Gąsiorek. -
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011, s. 200-212
26
Tamże
27
Tamże
28
A. Fortuna Wykorzystanie środków dydaktycznych do odkrywania pojęć matematycznych, Nauczyciel i
Szkoła 3-4 (16-17), 2012, s. 247-255

8
wykorzystywania w nauce matematyki quizów, a także przeprowadzania testów,
sprawdzających w angażujący sposób wiedzę uczniów29.

1.3. Zastosowanie nowych technologii w nauczaniu matematyki

Już w 2000 roku w czasopiśmie „Matematyka i komputery” prof. Henryk
Kąkol wyraził opinię, iż pojawienie się w szkole nowoczesnych technicznych środków
skutkowało zmiana zakresu treści matematycznych, jakie są przeznaczone do
opanowania przez uczniów. Profesor wysunął również pytanie, jakie warto zacytować,
a mianowicie: „Czy środki te spowodują usunięcie z obowiązujących obecnie
programów nauczania kolejnych treści matematycznych?”. Korzystanie z
kalkulatorów do skomplikowanych rachunkowych obliczeń już od wielu lat stanowi
normę, a część takich umiejętności, jak posługiwanie się suwakiem logarytmicznym
dawno przestała figurować w programach nauczania30.
Dziś, po upływie przeszło dwóch dekad od tego czasu można stwierdzić, iż
nowe technologie wpłynęły na poprawę procesu uczenia się, poprawiły rozumienie
treści dydaktycznych oraz pozytywnie wpłynęły na szkolne osiągnięcia. Wiele z nich
motywuje uczniów do samodzielnej nauki, a także stanowi zachętę do wspólnego
uczenia się. Dzięki nim uczniowie kształcą umiejętności efektywnego
porozumiewania się między sobą, one także pomagają im rozwijać zdolność
krytycznego myślenia oraz skutecznego rozwiązywania problemów31.
Nowe technologie stanowią nadto ułatwienie dla pracy nauczycieli, co dotyczy
tak pracy nad przygotowaniem lekcji, jak również ich wykorzystania w trakcie zajęć
oraz po nich. Nowe technologie są wykorzystywane do monitorowania oraz ewaluacji
procesu nauczania, a także do jego organizacji. Znajdują zastosowanie w zarządzaniu
klasą oraz pracą uczniów, a także w organizacji i przebiegu pracy zespołowej
nauczycieli, jak też w licznych i zróżnicowanych działaniach w szkole 32. Dzięki nim
można efektywniej różnicować metody nauczania, jednocześnie zapewniając większą

29
M. Kisiel, Wykorzystanie komputera i programów multimedialnych, [w:] S. Juszczyk, I. Polewczyk
(red.), Media wobec wielorakich potrzeb dziecka, Toruń 2005, s. 188.
30
A. Dąbrowicz-Tlałka, H. Guze, Wizualizacje w nauczaniu matematyki. Pismo PG, 9, Article 9, s.
14https://pg.edu.pl/documents/1152961/1184206/calosc.pdf
31
R. Tarka, R. Tarka, Wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych na lekcjach
przyrody/biologii i matematyki w szkole podstawowej, [w] Edukacja otwarta, M. Chmielewska (red)
Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku, Płock, 2018, s. 149
32
M. Ostrowska, D. Sterna, Technologie informacyjno-komunikacyjne na lekcjach, Centrum Edukacji
Obywatelskiej, Warszawa 2015, s. 41.

9
gamę edukacyjnych strategii , jakie są nadto ukierunkowane na różne style uczenia
się33.
Warto jednak podkreślić, iż nowe technologie nie mogą zastępować ćwiczenia
umiejętności, jakie z uwagi na specyfikę przedmiotu, jakim jest matematyka
wymagają wykorzystania tradycyjnych metod, a więc ręcznego pisania, liczenia czy
robienia wykresów. Wszelkie informacyjno-komunikacyjne technologie winny
bowiem stanowić jedynie dodatek do odpowiednich metod nauczania , nie zaś ich
zamiennik34.
Na lekcjach matematyki nowe technologie są chętnie akceptowane przez
uczniów, a także przez coraz większą liczbę nauczycieli. Technologie te pełnią
również istotną rolę w nowoczesnym nauczaniu oraz w samokształceniu. Ponadto
ułatwiają pracę nauczycielowi i poprawiają atrakcyjność lekcji, dzięki nim nauczyciel
może lepiej przygotować proces kształcenia na lekcjach matematyki. Narzędzia
technologii informacyjna telekomunikacyjnych – TIK – umozliwiają przygotowanie
pomocy dydaktycznych, opracowanie testów oraz ich diagnozę. Natomiast
odpowiednie wykorzystywanie arkusza kalkulacyjnego jest doskonałym sposobem na
zaoszczędzenie czasu i wysiłku, potrzebnego na przygotowanie materiałów dla
uczniów oraz dla rodziców. W nauczaniu matematyki wykorzystywać można również
interaktywne prezentacje, coraz powszechniejsze jest tez korzystanie z e-
podręczników, czy z multimedialnych baz wiedzy albo kompozytora klasówek. Do
używanych na zajęciach matematyki coraz częściej programów oraz portali
edukacyjnych zalicza się Matlandia oraz GeoGebra, a także Matematyka czy
LearningApps35.
Matlandia jest programem, przeznaczonym dla uczniów klas 4–8 szkoły
podstawowej. Zawiera zadania o zróżnicowanym stopniu trudności oraz wiadomości i
umiejętności z zakresu całej podstawy programowej. Przypomina nieco gry
komputerowe, tak lubiane przez uczniów36. Learning Apps stanowi natomiast
darmową platformę, pozwalająca tworzyć gry, czy zadania i scenariusze lekcji. Gry ,
jakie zostają przygotowane za pomocą tej platformy można także publicznie
udostępniać, jak też korzystać z zasobów przygotowanych przez innych
33
H. Pitler, E. R. Hubbell, M. Kuhn, Efektywne wykorzystanie nowych technologii na lekcjach,
Warszawa 2015, s. 11.
34
M. Ostrowska, D. Sterna, Technologie informacyjno-komunikacyjne na lekcjach, op.cit.
35
R. Tarka, R. Tarka, Wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych na lekcjach
przyrody/biologii i matematyki w szkole podstawowej, op.cit. s. 156
36
https://matlandia.gwo.pl/#o-programie

10
użytkowników tej platformy. Gotowe matematyczne projekty na platformie
LearningApps zostały podzielone według zagadnień i poziomu. LearningApps
umożliwia współpracę z uczniami, a także tworzenie klas oraz zapewnia pewien
zakres kontroli nad pracą uczniów. Ponadto uczniowie samodzielnie mogą
opracowywać gry dydaktyczne, co stanowi istotny czynnik, jaki wspomaga
czynnikiem ich zaangażowanie w poznawanie materiału. Jest ona dostępna w polskim
wydaniu językowym37/38
Z uwagi na specyfikę przedmiotu w nauczaniu matematyki konieczne jest
jednak stosowanie również tradycyjnych metod nauczania. Do takich umiejętności
zaliczają się przede wszystkim pisemne rachunki i kolejność wykonywania działań.
Wiele matematycznych umiejętności dla ich opanowania wymaga przeprowadzania
ćwiczeń oraz zapisywania w sposób tradycyjny z wykorzystaniem zeszytu czy kartki
papieru39. Proces uczenia się może także przebiegać lepiej, kiedy uczeń będzie mógł
czegoś dotknąć czy przeprowadzić prawdziwy eksperyment albo samodzielnie
dokonać obliczeń, a nie zdawać się na program, jaki zwolni go z myślenia oraz
wysiłku40.
Podczas poznawania pewnych matematycznych zagadnień należy
wykształcić w uczniach określone umiejętności automatyczne, jak przykładowo
posługiwanie się tabliczką mnożenia albo umiejętność dodawania ułamków. Takie
zadanie zdecydowanie ułatwiają niektóre programy, dzięki jakim uczniowie mogą
rozwiązać samodzielnie w internecie nieskomplikowane zadania. Programy te
natychmiast informują także o poprawności wykonania zadania. Takie programy są
pomocne przy sprawdzaniu, czy i w jakim stopniu uczniowie opanowali konkretne
umiejętności. Natomiast do oceny poprawności wykonania zadania wykorzystywane
są programy, jakie zawierają wbudowane algorytmy, jak przykładowo Microsoft
Excel, jednak uczniowie muszą wcześniej dowiedzieć się, w jaki sposób komputer
dokonuje obliczeń41.
Nowe technologie są również pomocne przy formułowaniu tez oraz hipotez,
jednakże samo udowodnienie tezy trzeba już pozostawić uczniom. TIK pozwalają
37
https://warsztatik.edu.pl/learning-apps/
38
D. Kwieciński, Efektywne metody nauczania matematyki dla uczniów gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych z wykorzystaniem TIK, Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2016, s. 20
39
R. Tarka, R. Tarka, Wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych na lekcjach
przyrody/biologii i matematyki w szkole podstawowej, op.cit. s. 156
40
M. Ostrowska, D. Sterna, Technologie informacyjno-komunikacyjne na lekcjach, op.cit., s. 223
41
Tamże

11
jednak lepiej zorganizować pracę wspólną uczniów w nad rozwiązaniem
matematycznego problemu, są pomocne nie jedynie w poradzeniu sobie z problemem,
lecz można je wykorzystywać w planowaniu pracy, a także w komunikowaniu się
podczas wykonywania zadania, a ponadto doskonale sprawdzą się jako narzędzie do
prezentowania efektów pracy uczniów i jej oceny przez nauczyciela. Technologie
informacyjno- komunikacyjne są bardzo pomocne mogą w budowaniu
matematycznych modeli dla danej sytuacji, pomocna dla uczniów jest też prezentacja ,
jaka przed zajęciami została przygotowana przez nauczyciela. Warto podkreślić, iż
nauczanie matematyki bardzo często polega na przedstawieniu teoretycznych
zagadnień oraz na rozwiązywaniu zadań, natomiast prezentowanie ich uczniom
wymaga poświęcenia sporej ilości czasu. Wyświetlane treści omawianych zagadnień
oraz zadań z wykorzystaniem TIK pozwala na znaczne skrócenie tego czasu. Ponadto
przygotowanie prezentacji wymaga od nauczyciela głębszego przemyślenia
poruszanych na lekcji zagadnień już w trakcie jej planowania, a zwizualizowanie
treści lekcji zdecydowanie przyspiesza proces uczenia się42.
W starszych klasach wykorzystywane są przez nauczycieli różne rozwiązania,
jak chociażby portale społecznościowe, jak Facebook, Twitter albo Google+.
Nauczyciele na własnych profilach zamieszczają wiadomości, jakie dotyczą
przedmiotu albo odwołania do miejsc w internecie, gdzie uczniowie znajdą polecane
dydaktyczne materiały43. Coraz popularniejsze, a także zalecane jest korzystanie z
portalu Edmodo, jaki umożliwia utworzenie szkolnej edukacyjnej społecznościowej
sieci, z wbudowanym kalendarzem, oraz dziennikiem elektronicznym, a także
serwerem , który udostępnia pliki oraz narzędzia do tworzenia testów. Edmondo jest
nieco graficznie podobny do portalu Facebook, co sprawia, iż uczniowie łatwo uczą
się obsługiwania nowego narzędzia. Edmodo wysyła powiadomienia na adres poczty
elektronicznej, jakie przypominają na przykład o sprawdzianach. terminach
klasowych44.
Z kolei za pomocą bezpłatnej platformy Blendspace nauczyciel ma możliwość
tworzenia lekcji, z wykorzystaniem multimedialnych elementów. Platforma
umożliwia tworzenie interaktywnych quizów, stanowiących elementy powtórzeniowe

42
Tamże, s. 223-224
43
D. Kwieciński, Efektywne metody nauczania matematyki dla uczniów gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych z wykorzystaniem TIK, Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2016, s. 12
44
Tamże, s. 13

12
dla danej lekcji. Możliwe jest także zakładanie grup (klas) dla skierowania
określonego materiału do wybranych odbiorców45.
Narzędziem, jakie przydatne jest w nauczaniu matematyki i pozwala na
przygotowanie autorskich treści przez nauczyciela jest popularna w matematycznym
środowisku Geogebra, będąca interaktywnym portalem, jaki wspomaga nauczanie
oraz uczenie się matematyki. Materiały, jakie mogą być przygotowane z jej pomocą
znajdują zastosowanie w nauczaniu arytmetyki, planimetrii, stereometrii, geometrii
analitycznej na płaszczyźnie i w przestrzeni, a także rachunku różniczkowego i
całkowego, ponadto też w badaniu funkcji oraz w rozwiązywaniu równań czy
nierówności i ich układów. W tym programie możliwe jest wykonywanie konstrukcji
za pomocą punktów i wektorów itp., posługiwanie się zmiennymi liczbowymi i
wektorowymi, wyznaczenie pochodnych. Program zapewnia również możliwość
dotarcia do gotowych materiałów wysokiej jakości oraz podręczników, jakie opisują
jego możliwości i sposoby wykorzystania46.
Jeszcze jednym programem jest Cabri II i Cabri 3D, ułatwiające tworzenie
dynamicznych konstrukcji obiektów i ich mierzenie, a ponadto wyznaczanie równań i
współrzędnych oraz operowanie obiektami z wykorzystaniem wkomponowanego
kalkulatora. Daje możliwość obserwowania geometrycznych obiektów podczas
poruszania nimi47.
Należy jednak dodać, iż nowe technologie niosą za sobą szereg
niebezpieczeństw, wiążących się z zaburzeniami poznawczych funkcji oraz
zagrożeniem ucieczki w wirtualny świat. Wykorzystywanie ich w nadmiarze może
spowodować zaburzenia oraz neurologiczne dysfunkcje, a nawet stać się przyczyną
uzależnienia. Opieranie nauki jedynie na technologiach informatycznych skutkuje
zanikaniem licznych umiejętności podstawowych, jak odręczne pisanie oraz czytanie
odręcznego pisma, jest związane również z brakami w kształceniu artystycznych i
manualnych umiejętności. Umiejętności matematyczne oraz ich rozwijanie
wymagają, jak nadmieniono, także tradycyjnego podejścia do edukacji. Na
sprawdzianach czy testach sprawdzających od ucznia wymaga się zaprezentowania
rozwiązania oraz wykazania się umiejętnościami prowadzenia pisemnych rachunków.

45
Tamże, s. 14
46
Tamże, s. 15-16
47
Tamże, s. 16-17

13
Takich umiejętności nie sposób wykształcić za pomocą nowych technologii
informatycznych48.

48
Tamże, s. 156-157

14